ნოემბრის სუსხს გაუუკაცურებია ისედაც შეთხელებული სოფლები.  კვამლსცაში კერიის ამბები ააქვს. 

დროდადრო ირმას ვურეკავთ: ჩანგრეულ ბოგირთან ვართ, რა ვქნათ? 

 უკან ვბრუნდებით და ბაზალეთის კომპლექსის გაყოლებით მიმავალ  შემოსავლელ გზას ვადგებით. 

ისევ კონსულტაცია: მიტოვებული კორპუსი რომ არის…  

აღმა სიარულში ბაზალეთის ტბა ქვევით დარჩა. ქარი ჭალასა და მღვრიე ტბის ტალღებს ათამაშებს. სოფელ მლაშეში ადამიანები გამოჩნდნენ და გავიხარეთ – სწორ გზაზე ვყოფილვართ. გაგვიმართლა: მშრალი ამინდია, თორემ აქ გავლა გაგვიჭირდებოდა. ძველი, აგურით ნაგები ეკლესია გვენიშნა და მაინც მოფახფახებული ,,სამასვალის” პატრონთან დავაზუსტეთ სკოლის გეზი.  გამოველაპარაკეთ კიდეც, ხიდი ჩაგნგრევიათ, როდემდე აპირებთ ასე ყოფნასო…

– ვინ არის პატრონი, ვის სცალია მაგ ხიდისათვის, მაღაზია ჩვენ არ გვაქვს და არაფერი… ყველაფერს შორიდან ვეზიდებით, რვა თვეა ეს გზაც ასე გაგვიგრძელდა… – ჯიბიდან შემოთავაზებულ დაკროლილ კაკლებს სამდურავი ამოაყოლა მძღოლმა.

დაღმართი, ისევ აღმართი და ბექობის თავში მსოფლიო ბანკის დაფინანსებით აგებული პატარა შენობა კოხტად და თავმომწონედ გამოიყურება ძველი, დამწვარი სკოლისა და ჯანჯღარ-ჯანჯღარით გავლილი გზის ფონზე.

საკრამულში ვართ, საკრამულის საჯარო სკოლაში. გამართული ინფრასტრუქტურის პირობებში, თბილისიდან 30-40 წუთის და არსებულ რეალობაში, ორჯერ მეტის სავალზე.

– გაბრუვდით?- ეღიმება ირმას, – ჩვენ ხან დღეში ორჯერ გვიწევს მაგ გზაზე სიარული. მობრძანდით, მობრძანდით ჩვენს ბავშვებთან. 

სამოქალაქო განათლების გაკვეთილის თემა აქტიურ მოქალაქეობას შეეხება… კლასში სულ ათი-თორმეტი მოსწავლეა. ფანჯარაში შემოდგომის პეიზაჟი გაშლილა. გაკვეთილი იწყება  და გავიწყდება ინფრასტრუქტურაც, უკან გასავლელი მძიმე გზაც, კმაყოფილება ფარავს ყველაფერს. დინამიკური სასწავლო პროცესი გაჯერებულია ინტერაქტიული მეთოდებით, თეორიული საკითხების ცხოვრებასთან დაკავშირების მაგალითებით, ღია, თავისუფალი კითხვებითა და პასუხებით.  ,,სიტყვების კედელს” ახალი ტერმინები ემატება… ბოლოს, საკლასო პროექტზე იწყებენ მსჯელობას, სკოლის ბიბლიოთეკის გადასახალისებლად მაკულატურის შეგროვებას გეგმავენ. ზარი ირეკება, მეათეკლასელები გვემშვიდობებიან.

– ისეთი ბავშვები გვყავს, იმსახურებენ ახალ წიგნებს, ისე მოწყვეტილები ვართ ყველაფერს. შუაში ბიჭი რომ იჯდა, სადაც დაინახავთ წიგნს კითხულობს, შესვენებაზე, თავისუფალ დროს, ხომ მოუსმინეთ, როგორ მსჯელობს ყველაფერზე… ახლა ჩვენი სკოლიდან სამი ბავშვია კომპიუტერის მიღების კანდიდატი. საერთაშორისო ასპარეზზე ჩვენი გოგონა-ნიჩბოსნების შედეგები თავის მოწონების უფლებას გვაძლევს. დაწყებითის პედაგოგები ჩართულნი არიან ,,ჯიპრაიდის” პროექტში, ჩვენი სკოლა სამოქალაქო განათლების პროგრამა ,,მომავლის თაობის” პარტნიორია და ახლა ჩვენმა პროექტმა ,,მცირე გრანტის” კონკურსში გაიმარჯვა, – გვიყვება ირმა.

ირმა ხოსროშვილი ამ სკოლის დირექტორი, გეოგრაფიის და სამოქალაქო განათლების მასწავლებელია. საკრამული მისი პატარა სამყაროა.  ამ სამყაროს გული აქ,  სკოლაში ცემს. სულ სამოცდახუთი მოსწავლეა, სოფელი სახვალიოდ მათ შესცქერის. უფრო სწორად – ოთხი სოფელი.

– აქ დავიბადე, აქ გავიზარდე, აქვე დავოჯახდი … დირექტორის ვაკანსიისათვის გასაუბრებაზე რომ გავდიოდი, მხოლოდ ეს სკოლა დავასახელე. როგორ სხვაგან არ იმუშავებთო? არა და ვერა-მეთქი. სხვამ რომ გაჯობოსო? მასწავლებლად დავრჩები-მეთქი. 

– ბავშობიდანვე გინდოდათ მასწავლებლობა? 

– ასე გამოდის, მეც და ჩემმა დამაც ოჯახური ტრადიცია გავაგრძელეთ. მამაჩემი ამ სკოლის ისტორიის მასწავლებელი, სასწავლო ნაწილი და შემდეგ დირექტორი იყო.  ისე მოხდა, 2010 წლიდან მე დირექტორი ვარ და ის მასწავლებელია. ჩემი დაც დაწყებითის პედაგოგია. ჩემმა უფროსმა შვილმა იურისტობა ამჯობინა, უმცროსსაც სულ სხვა მიზნები აქვს. ჯერჯერობით, ახალი თაობა არ ინტერესდება ამ პროფესიით. ამას თავისი მიზეზები აქვს. როგორი დაღლილი და დაძაბულიც გინდა იყო, ამ ბავშვებთან, გაკვეთილზე თავს ვერ მისცემ უფლებას, რომ იმის მაქსიმუმი არ მისცე, რაც შეგიძლია.  

ირმას მამამ,  აკაკი ხოსროშვილმა რომ იტყვიან, რკინის ქალამანი ჩაიცვა და  ახალი შენობის დაგეგმვას მიაღწია. სოფელი იცლებოდა. ძველ ავარიულ შენობაში იყო საბაზო სკოლა, თანდათან მცირდებოდა მოსწავლეთა რაოდენობა. ბევრი მათგანი სწავლის გაგრძელებას ვეღარ ახერხებდა. ძნელი იყო დიდ მანძილზე, უტრანსპორტობისა და მკაცრი ზამთრის პირობებში ბავშვის სხვა სკოლაში გაშვება… სრული სკოლის არქონა ამ ოთხი სოფლის მიგრაციის დაჩქარებას ნიშნავდა. მართლაც ახალი სკოლის პირობებში კონტიგენტმა იმატა, ცხრა კლასის მერე შინ დარჩენილმა ბავშვებმაც გააგრძელეს სწავლა.

– ქალაქი, კომფორტული გარემო ყველას მოსწონს, მაგრამ სოფელსაც უნდა პატრონობა. ჩვენ გვიყვარს აქაურობა და ეს გვაძლებინებს. სკოლაში ორ პედაგოგს გვაქვს უფროსი მასწავლებლის სტატუსი. ყველას უნდა, ჩაერთოს სხვადასხვა აქტივობებში პროფესიული განვითარებისათვის, მაგრამ უგზოობისა და უტრანსპორტობის გამო, ძალიან უჭირთ. მაინც უნდა ვეცადოთ, რადგან ხარისხიანი სასწავლო პროცესი სხვაგვარად არ მიიღწევა. როგორც ყველა ბავშვი, ჩვენი ბავშვებიც იმსახურებენ ასეთ სკოლას, მასწავლებლებს, – იღიმება ირმა, – იცით, როგორი ბავშვები გვყავს? დიდებივით ფიქრობენ: წინა კვირაში პენსიაზე გასული მარტოხელა მასწავლებლის მონახულება გადაწყვიტეს, დაგეგმეს, შეასრულეს. იმ ადამიანს ისეთი დიდი სიხარული და სითბო განაცდევინეს, რომ  უფროსებს გაგვიკვირდა – ჩვენ როგორ არ მოვიფიქრეთ ასეთი რამ. მიბაძვას კი ვაპირებთ, ჩვენც ვგეგმავთ უფროსი თაობის კოლეგების მონახულებას.

– ირმა, ძნელი არ არის ჯერ მასწავლებლის, დირექტორის შვილობა, მერე მამის, დის, ყოფილი მასწავლებლების დირექტორობა, შვილების დირექტორობა?

–  როგორ გითხრათ? აქ სოფელია, ყველა ერთმანეთის ავ-კარგით ვცხოვრობთ და ყველა ბავშვის მიმართ მშობლიური განცდა მაქვს. რაც შეეხება მამაჩემს, ის ახლაც მაძლევს რჩევა-შენიშვნებს: საკვამურები ასე არ უნდა დაგეყენებინაო; ეს სახელურები ასე აჯობებდაო. ურთიერთობაში რაიმე სირთულეები არ მიგრძნია… ჩემსა და თავის საქმეზეა შეყვარებული… ასე რომ სკოლა, მასწავლებლობა ჩვენთვის ოჯახური ტრადიციაა, ვნახოთ უმცროსებიდან რომელიმეს თუ გავიყოლებთ…

ნოემბერის სუსხისთვის მზეს კალთა შეუკეცავს. შემოდგომის ფოთლები ქარს დამგზავრებიან. აღმართ-დაღმართები მეორდება.  უფრო მალე გამოვედით,  ეგრეთ წოდებულ, სამხედრო გზაზე. წუთი და წამი გაახლოებს უცნაურად გაზრდილ დედაქალაქთან, რომელიც ასეთ პატარ-პატარა სამყაროებს ჩაყლაპვით ემუქრება…

ინტერვალები: დიატონური და ქრომატული

დაიცავით დისტანცია! ეს წესი სასარგებლოა მძღოლებისათვის, სიყვარულის მაძიებლებისთვის კი – მავნებელი. ჩვენი დღევანდელი საუბრის თემა მანძილია. მანძილი მუსიკაში.

 

ოდესმე პიანინოზე შემთხვევით მაინც თუ შეხებიხართ წყვილ კლავიშს, დანამდვილებით შეიძლება ითქვას, რომ საქმე ინტერვალთან გქონიათ.

ნებისმიერი მუსიკალური ნაწარმოების გასაგებად და აღსაქმელად მუსიკალური თეორია უნივერსალური გასაღებია. ნოტებს შორის მანძილის ანუ ინტერვალების ათვისება ერთ-ერთი პირველი საფეხურია მუსიკალურ თეორიაში – აკორდები ხომ სწორედ ინტერვალებისგან იგება. გარდა ამისა, ინტერვალები სმენის განსავითარებლადაც შესანიშნავი საშუალება გახლავთ. 

გადავხედოთ ინტერვალებს, დავახარისხოთ და ისე მოვაწესრიგოთ, რომ მომავალში მათთან დაკავშირებული სირთულეები აღარ შეგვექმნას.

ინტერვალების სწრაფად აგება არ არის ადვილი, ამისთვის განსაკუთრებული წესები და ფორმულები არსებობს. ცნობილია ორი სახის ინტერვალები: მარტივი (8 ინტერვალი) და რთული (7 ინტერვალი). თუ ინტერვალი ოქტავას სცდება, მას რთულ შემადგენელ ინტერვალს ვუწოდებთ. ვინაიდან ყველაზე ხშირად მარტივი ინტერვალებით ვსარგებლობთ, წერილში რთულ ინტერვალებს არ შევეხები (ანუ ოქტავის ზედა ზღვარს არ გავცდები), – იმ ინტერვალებს, რომლებსაც არნოლდ შონბერგი აქტიურად მიმართავდა თავის ატონალურ მუსიკაში. 

მუსიკალურ თეორიაში სიტყვა „ინტერვალს” (ლათ. intervallum – მანძილი) მაშინ ვიყენებთ, როცა ორ ნოტს შორის ბგერის სიმაღლის სხვაობაზე ვსაუბრობთ. ინტერვალი არის მანძილი ერთი ნოტიდან მეორემდე ანუ ორი თანმიმდევრულად ან ერთდროულად აღებული ბგერის (ნოტის) ურთიერთშეფარდება. ინტერვალის ქვედა ბგერას ფუძე ეწოდება, ზედას – მწვერვალი. 

ინტერვალი ჰარმონიულია, თუ ორი ნოტი ერთდროულად ჟღერს, ხოლო თუ მიმდევრობით (რიგრიგობით) – მელოდიური. ჰარმონიული და მელოდიური ინტერვალების თვისება ორი პარამეტრით განისაზღვრება, ანუ ორი სიდიდე აქვს: საფეხურებრივი (რაოდენობრივი) და ტონობრივი (ხარისხობრივი). 

ახლა გავარკვიოთ, როგორ შეიძლება ამ მანძილის გაზომვა: 

1.ინტერვალში შემავალი საფეხურების რაოდენობას საფეხურებრივი სიდიდე ეწოდება (ინტერვალში შემავალი საფეხურების რაოდენობით გამოიხატება).

2.ინტერვალში შემავალი ტონების რაოდენობას ტონობრივი სიდიდე ეწოდება (ინტერვალში შემავალი ტონების რაოდენობით გამოიხატება).

საფეხურებრივი სიდიდე აღინიშნება ლათინური სიტყვებით: პრიმა, სეკუნდა, ტერცია, კვარტა, კვინტა, სექსტა, სეპტიმა, ოქტავა – და შესაბამისი რიცხვებით: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 (რიცხვითი სახელები აღნიშნავს, მერამდენე საფეხურია ინტერვალის ქვედა ბგერა ზედას მიმართ). პრიმა აღინიშნება ასე – (1), სეკუნდა – (2), ტერცია – (3), კვარტა – (4), კვინტა – (5), სექსტა – (6), სეპტიმა – (7), ოქტავა – (8). 

ტონობრივი სიდიდე აღინიშნება სიტყვებით: წმინდა, დიდი, პატარა, გადიდებული, შემცირებული, ორჯერ გადიდებული და ორჯერ შემცირებული; გამოისახება ტონებით: 0 ტ. 0,5 ტ. 1 ტ. 1,5 ტ. 2 ტ. 2,5 ტ. 3 ტ. 3,5 ტ. 4 ტ. 4,5 ტ. 5 ტ. 5,5 ტ. 6 ტ. (ტონობრივი სიდიდე აღნიშნავს, რამდენი ტონი თავსდება ინტერვალის ქვედა ბგერიდან ზედამდე).

ამრიგად, ინტერვალის სრული დასახელება მის საფეხურებრივ და ტონობრივ სიდიდეს გვამცნობს. მაგალითად, დიდი (ტონობრივი) სეკუნდა (საფეხურებრივი); წმინდა (ტონობრივი) კვინტა (საფეხურებრივი). 

როგორც უკვე აღვნიშნე, ინტერვალების დასახელებისთვის ლათინური სიტყვები გამოიყენება, შემოკლებული ჩაწერის შემთხვევაში კი – ციფრები. ეს უფრო მოხერხებულია. მაგალითად, ტერცია აღინიშნება ციფრით 3, სექსტა – ციფრით 6 და ა.შ.

შემოკლებულ ტონობრივ განსაზღვრებას ( წმინდა (წმ.), პატარა (პ.), დიდი (დ.), შემცირებული (შემც.) და გადიდებული (გად.)) თუ საფეხურებრივ სახელწოდებებსაც შევუერთებთ, მივიღებთ: წმინდა პრიმა (წმ. 1), პატარა ტერცია (პ. 3), დიდი სეპტიმა (დ. 7) და ა.შ. 

ასო და ციფრი, მაგალითად, პ.3, ინტერვალში საფეხურების რაოდენობას აღნიშნავს. ეს მისი საფეხურებრივი დახასიათებაა.

ასევე, უნდა ვიცოდეთ, რომ ნატურალურ ბგერათა რიგში წმინდა ინტერვალებს განეკუთვნება პრიმა, კვარტა, კვინტა და ოქტავა.

პატარა და დიდ ინტერვალებს განეკუთვნება სეკუნდა, ტერცია, სექსტა და სეპტიმა.

 

რაც შეეხება გადიდებულ და შემცირებულ ინტერვალებს, ძირითად ბგერათა რიგში ყველა კვარტა წმინდაა, გარდა ინტერვალისა ფა – სი. ის გადიდებულია. 

იგივე ითქმის კვინტაზე: ყველა კვინტა წმინდაა, სი – ფა-ს გარდა. ის შემცირებულია.

გადიდებულ კვარტას (გად. 4) ან შემცირებულ კვინტას (შემც. 5) ტრიტონსაც უწოდებენ. აქ ორ ნოტს შორის ზუსტად სამი ტონია.

უნდა ითქვას, რომ შესაძლებელია ყოველი დიატონური ინტერვალის შემცირებაც და გადიდებაც. ინტერვალის ერთ-ერთ ბგერას – ფუძეს ან მწვერვალს – ნახევარი ტონით თუ ავამაღლებთ ან დავადაბლებთ, გადიდებულ ან შემცირებულ ინტერვალს მივიღებთ. გადიდებული ინტერვალები წმინდა და დიდი ინტერვალებისგან წარმოიქმნება, შემცირებული – წმინდა და პატარა ინტერვალებისგან. გამონაკლისია მხოლოდ წმინდა პრიმა – თავად დაფიქრდით, სადამდე უნდა შემცირდეს.

მოვიყვანოთ მაგალითი ერთ-ერთ გადიდებულ ინტერვალზე:

იმისათვის, რომ გადიდებული ტერცია მივიღოთ, ავიღოთ დიდი ტერცია დო – მი, სადაც დო ფუძეა, ხოლო მი – მწვერვალი. ნოტი მი ნახევარი ტონით ავამაღლოთ. მივიღებთ დო – მი დიეზით გადიდებულ ტერციას (არავითარ შემთხვევაში არ უნდა ითქვას ფა, ვინაიდან საფეხურებრივი დასახელება შეიცვლება, ანუ ინტერვალი კვარტად გადაიქცევა). თუ მი-ს ამაღლების ნაცვლად დო-ს დავადაბლებთ, ასევე გადიდებულ ტერციას – დო ბემოლ – მი-ს მივიღებთ. 

ტონების რაოდენობა ყოველ ინტერვალში უბრალოდ უნდა დავიმახსოვროთ. მაგალითად, წმინდა პრიმაში 0 ტონია, წმინდა ოქტავაში – 6, წმინდა კვარტაში – 2,5, წმინდა კვინტაში – 3,5 და ა.შ.

ინტერვალების ჩამონათვალიდან წმინდა მელოდიური პრიმა ყველაზე მარტივი ასაგებია ნებისმიერ ინსტრუმენტზე. აქ ზევით ან ქვევით მოძრაობა არ შეინიშნება. ერთი და იგივე ნოტი მხოლოდ ორჯერ უნდა „დავაკაკუნოთ” კლავიატურაზე, ორჯერ ჩავბეროთ ან ორჯერ გამოვკრათ, იმის მიხედვით, რომელ საკრავს შევარჩევთ (ანუ ბგერა თავის თავს იმეორებს). ერთი სიტყვით, პრიმა უნისონში (უნისონი ბგერების ერთიანობას ნიშნავს) იკვრება, მისი სიდიდე ნული (0) ტონია და ასე აღინიშნება: წმ.1 

რაც შეეხება წმინდა ოქტავას, ის ძალიან ჰგავს წმინდა პრიმას, ვინაიდან აქაც ერთი და იგივე ნოტი იკვრება. პრიმასგან განსხვავებით, ოქტავაში ორ, ქვედა და ზედა თანამოსახელე ნოტს შორის 12–ნახევარი ტონია. მაგალითად, პირველი ოქტავის დო-დან მეორე ოქტავის დო-მდე; პირველი ოქტავის რე-დან მეორე ოქტავის რე-მდე და ა.შ.

აუცილებლად უნდა აღვნიშნო, რომ ალტერაციის ნიშნები ინტერვალების სიდიდეს ცვლის. ინტერვალი ნახევარი ტონით იზრდება თუ მის ზედა ნოტს დიეზs დავუმატებთ ან ქვედა ნოტს – ბემოლს. ინტერვალი ნახევარი ტონით მცირდება, თუ მის ზედა ნოტს – ბემოლს ან ქვედას დიეზს დავუმატებთ. 

მომდევნო წერილში თემის უკეთ გასააზრებლად არაერთ თვალსაჩინო მაგალითს გავეცნობით.

დღეს 14 ნოემბერია. წუხელ პარიზში  ტერორისტებმა ადამიანები მოკლეს. უპრიანია, ორშაბათს, 16 ნოემბერს  სკოლაში უფროსკლასელებთან ვისაუბროთ ფაქტზე და მიზეზებზე, რამაც ფეისბუქზე ავატარები სამფერი გახადა, ვაჩვენოთ ვიდეოკადრები. თუმცა, არა მხოლოდ უფროსკლასელებთან- ალბათ,  ყველა მასწავლებელმა უნდა გადადოს გეგმიური თემა, შემწყნარებლობასა და კაცმოყვარეობაზე ისაუბროს. ყველამ ყველა კლასში – მოსწავლეთა ასაკისა და ცოდნის შესაბამისად.

ბუნებრივია, უფროს მოსწავლეებთან  საუბარი „დაუფარავად” შეიძლება არა მხოლოდ ჰუმანური და კანონიერების კუთხით, არამედ კარგი იქნება თუ მასწავლებლები რელიგიასაც შეეხებიან. იმსჯელებენ, რომ ისლამისტები და მუსლიმები  რეალურად ერთი და იგივე არ არიან,  რომ ისლამიზმის „დევიზით” ჩადენილი დანაშაული კანონით დანაშაულია და უნდა დაისაჯოს, რომ მუსლიმისთვის ყურანი  მკვლელობისა და დაჩაგვრის ვიზა არ არის და ნამდვილი მორწმუნე მუსლიმი განსხვავებული რწმენის გამო  დანაშაულს არ ჩაიდენს.  ნებისმიერ რელიგიაში მიუღებელია რადიკალიზმი, ფეტიშიზმი, პროზელიტიზმი… რომ, სამწუხაროდ,  მსოფლიოს მოსახლეობის ნაწილსმხოლოდ  თავისი რელიგია ჰგონია „ჭეშმარიტი”  და სხვა ყველა პაგანისტია, ზოგიერთი მუსლიმისთვის კათოლიკეც   და ორთოდოქსისთვის -იუდეველიც;  რომ რწმენა ადამიანის პიროვნულ თავისუფლებაზე მეტყველებს და  თავსმოხვეული არ არის. აბო თბილელს ნება ჰქონდა რომ თავისი არჩეული და მისთვის ბუნებრივი რწმენის ერთგული დარჩენილიყო, მაგრამ სხვა რწმენის არჩევანის გამო მისი სიკვდილი დანაშაული იყო. 

მასწავლებელმა გვერდიც რომ აუაროს, ილიას უნივერსიტეტში გამოფენილი ლია უკლებას ნახატის „თვითმკვლელი ღვთისმშობლის” თემას მოსწავლეები  აუცილებლად შეეხებიან .  ისევე, როგორც საზოგადოების უფროს ნაწილში, მოსწავლეებიც სხვადასხვაგვარად შეაფასებენ -ვისთვის მკრეხელობა იქნება, ვისთვის მისაღები  კონცეფცია,  ვისთვის -რიგითი არტისტული ეპატაჟი.  რა თქმა უნდა, ყველანაირ მოსაზრებას აქვს არსებობის უფლება, მაგრამ თუ აზრს აგრესია მოჰყვება, რომელიც ერთი მხრივ  ფანატიზმს გულისხმობს და მეორე მხრივ სხვებს  ფაქტის საწინააღმდეგოდ განაწყობს, მაშინ  კანონით უნდა დაისაჯოს.  ამ შემთხვევაში თეზას -აზრის გამოთქმის უფლება   ყველას აქვს, გადაფარავს თეზა -დანაშაულისკენ მომწოდებელი დამნაშავეა და  კანონი უნდა ამუშავდეს,  რელიგიური აგრესიისა და ფანატიზმის სავალალო შედეგს  სეკულარულ სახელმწიფოში კანონი უნდა „ უსწორდებოდეს”- ეს ის შემთხვევა არაა, როცა   მახვილს ვინც იშიშვლებს მახვილითვე უნდა გაიგმიროს. ამიტომაა მიუღებელი მოწოდება, რომ ილიაუნის მესვეურები დაისაჯონ, თუმცა სტუდენტების მიერ ჩატარებული აქცია აბსოლუტურად კანონიერია, რათქმა უნდა, თუ ისსაუნივერსიტეტო განაწესს არ არღვევს. 

როგორი „პრივატული ეკლესიაც” არ უნდა ქონდეს მასწავლებელს სკოლაში, ან კაბინეტებში ხატების კუთხე ჰქონდეს მოწყობილი, ან , მით უმეტეს,თავად ცხოვრობდეს მორწმუნის ეკლესიური წესით, მან ფორმას უნდა აჯობოს და ხაზგასმულად გამოხატოს თავისი დამოკიდებულება, რომ რელიგიის ადგილი  ეკლესიაა, რწმენისა ადამიანის ტვინსა  და გულშია,მის ყოფა-ცხოვრებაში გამოიხატება, ხოლო  სკოლას სხვა ფუნქცია აქვს, ის არც სინაგოგის სამყოფელია და არც მეჩეთის. 

კიდევ ერთხელ გამოვიყენოთ გაცემული და შეძენილი ცოდნა,  აქტუალური კუთხით განვიხილოთ შუშანიკის, აბოს ან გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება .  თუ მათთან  ჯერ არ გვისაუბრია ჰომოფობიის ყრაგიკულ  აგრესიულობაზე, მასწავლებელს შეუძლია 17 მაისის თავდასხმა განიხილოს ან -საბი ბერიანის მკვლელობა.

მოსწავლეებმა ერთად იმსჯელონ ოჯახურ ძალადობაზე ან რასობრივ თანასწორობაზე. იქნებ შეთანხმდნენ, რომ   შემწყნარებლობა რელიგიური, სექსუალური ორიენტაციის, სქესისა თუ რასობრივი განსხვავების მიუხედვად ჰუმანურობის გამოხატვაა.  ძალადობის ამსახველი რამდენიმე ფოტოს ან ვიდეოს ნახვა აუცილებელიცაა-სამწუხაროდ, ტერორიზმის ფაქტი და ძალადობის ამსახველი ვიდეომასალა ბევრია და დღეს ჩვენებაც არ არის შეუძლებელი.

ფსიქიატრიის დოქტორი ვაფა სულთანი როგორც ამბობს, თუ გინდა ქვის ძალის გწამდეს, მაგრამ მანამ გაქვს ამისი უფლება, ვიდრე მესვრი. 

ძნელია, ამ შემზარავი ტრაგედიის რელიგიური თემიდან მოწყვეტით განხილვა, მაგრამ აუცილებელია. გარდაცვლილთა შორის ბევრი მუსლიმიც იქნებოდა, იუდეველიცა და კათოლიკეც -პარიზი დიდი და დემოკრატიული სივრცეა, ათმილიონიანი  მეგაპოლისია წელიწადში 40 მილიონამდე დროებითი ჩამსვლელით. ტერორიზმით პარიზის დაშინება მთელი ცივილიზებული სამყაროს გამოწვევაა და არ ნიშნავს იმას, რომ  დანარჩენი მსოფლიოს ტრაგედიას მნიშვნელობა არ აქვს. სწორედ ამიტომ შეფერადდა ფეისბუქის ავატარები წითელ-თეთ-ლურჯ ფერებში და არა – ლიბანის დროშის ფერებში, სადაც იმავე დღეს ტერორიზმის მსხვერპლი დიდი იყო. 

ეს წერილი ნაუცბათევი, თუმცა ნაფიქრი შენიშვნაა. განურჩევლად ასაკისა, ყველა ადამიანი სამყაროს ნაწილი და მისი ცხოვრების მონაწილე. მათ შორის, ჩვენ -საქართველოს მოსწავლეები და მასწავლებლები.     

მხატვრული ნაწარმოების ანალიზი – მეთოდური მითითებები მასწავლებლებისა და მოსწავლეებისთვის

მეთერთმეტე და მეთორმეტე კლასის საგნობრივი პროგრამის სტანდარტში წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგებიდან წერის მიმართულების ერთ-ერთი პუნქტში გაწერილია:

მოსწავლეს შეუძლია მხატვრული ნაწარმოების წერილობით გაანალიზება (ქართ. XI. 9.)

ქართული ენისა და ლიტერატურის საგამოცდო ცნობარშიც აღნიშნულია, რომ აბიტურიენტმა გამოცდის წარმატებით ჩასაბარებლად უნდა შეძლოს წაკითხულის (იგულისხმება პროზაული ან პოეტური ტექსტი/ნაწყვეტი) გააზრება და მხატვრული ტექსტის ანალიზი; აგრეთვე ის უნდა ერკვეოდეს მხატვრული ტექსტის ანალიზისათვის აუცილებელ ლიტერატურათმცოდნეობით ტერმინებში;

მოსწავლეებს არაერთხელ აღუნიშნავთ, რომ ტექსტის მხატვრული ანალიზი ყველაზე რთულად შესასრულებელ მითითებად მიაჩნიათ. არადა, ამ მიმართულებას მასწავლებელი, როგორც წესი, პროგრამული მხატვრული ნაწარმოების შესწავლისას გამუდმებით ამუშავებს. თანაც, წლების განმავლობაში ( არა მარტო საშუალო საფეხურზე) და გაკვეთილის ყველა ეტაპზე – შესავალში, გამოწვევის ფაზაში, მინი-ლექცია-საუბრის, ძირითადი ნაწილის მსვლელობისას, ახსნის თუ მსჯელობის დროს, გამოყენებული მხატვრული სახეების, ხერხების და საშუალებების მიმოხილვისას.

ვფიქრობ, პრობლემას ის ქმნის, რომ მოსწავლეები ვერ ახერხებენ მიღებული დიდი მოცულობის ინფორმაციის დამუშავებას ამ კონკრეტული მითითების მიხედვით, რადგან მითითება საკმაოდ ზოგადად ან ბუნდოვნად ეჩვენებათ. ამაზე მაშინ დავფიქრდი, როდესაც სოციალური ქსელის პირად ფოსტაში ერთ-ერთი მოსწავლის წერილი დამხვდა. „მხატვრული ანალიზი რომ არ დავწერო, გეწყინებათ? იმიტომ, რომ მხატვრული ანალიზის წერა არ ვიცი და მეზარება უაზრობების ჯღაბნა…”

ამ გულწრფელმა თხოვნა-მობოდიშებამ იმაზე დამაფიქრა, რა არ ან ვერ გავაკეთე სათანადოდ, რატომ ჩათვალა საშუალოზე მაღალი შესაძლებლობების მეთორმეტეკლასელმა, რომლისგანაც არაერთხელ მიმიღია საინტერესოდ შესრულებული წერითი დავალება, რომ მან არ იცის, როგორ დაწეროს მხატვრული ანალიზი.

ამგვარი რეფლექსიის შედეგად დავასკვენი – სამუშაო წლის დაგეგმვისას არ იქნება ურიგო, თუ ცალკე დროს გამოვყოფ ამ მიმართულებაზე სამუშაოდ და კონკრეტული მიზნის მიხედვით დავგეგმავ რამდენიმე გაკვეთილს. დავფიქრდი იმაზეც, რომ საშინაო თუ საკლასო წერითი დავალებების სათაურის მოფიქრებისას იშვიათად გამომიყენებია ფორმულირება – მხატვრული ანალიზი. ამიერიდან კი დავალების დასათაურებისას, თუკი დავალებაში, ცხადია, მოიაზრება მხატვრული ელემენტების მიმოხილვა, ტროპის სახეების ამონიშვნა, ამოცნობა, მათი განხილვა ან მხატვრული ანალიზის რომელიმე დეტალი, ფრჩხილებში მივაწერ – მხატვრული ანალიზი. ასე მოსწავლეებისთვის ცხადი გახდება, რომ ეს ავადსახსენებელი მხატვრული ანალიზი რაღაც აბსტრაქცია ან მიუღწეველი მიზანი კი არ არის, არამედ ის სამუშაოა, რასაც ჩვეულებრივ, წარმატებით ართმევენ ხოლმე თავს.

ამგვარი გაკვეთილისთვის საჭირო მასალაზე ფიქრის და სხვადასხვა წყაროს დამუშავების შედეგად ერთგვარი სახელმძღვანელო მეთოდური მითითებები შევკრიბე და ცალკე დოკუმენტად შევინახე. შესაძლოა, ეს გამოცდილება სხვებისთვისაც საინტერესო იყოს…

წერილში გთავაზობთ ლექსის მხატვრული ანალიზისთვის გამოსადეგ მითითებებს. დაინტერესების შემთხვევაში მოგაწვდით პროზაული მხატვრული ტექსტის საანალიზო მეთოდურ მინიშნებებსაც.

თემაში დასახელებული/მიმოხილული უნდა იყოს შემდეგი საკითხები:

შექმნის ისტორია ( ვის მიეძღნა ლექსი, არის თუ არა რაიმე საინტერესო ფაქტი ცნობილი დაწერის მიზეზსა თუ მიზანზე…)

მიეკუთვნება თუ არა პოეტი რომელიმე ლიტერატურულ დაჯგუფებას, მიმდინარეობას და ჩანს თუ არა ამ კონკრეტულ ლექსში ამ ლიტერატურული დაჯგუფების/მიმდინარეობისთვის დამახასიათებელი ნიშნები.

თემა, იდეა, ძირითადი აზრი – მოკლედ – რაზეა ლექსი. შესაძლებელია მოკლე პერიფრაზი ან საკვანძო ადგილების ციტირება.

მხატვრული საშუალებების მიმოხილვა: ტროპის სახეები (ეპითეტები, შედარებები, გაპიროვნება, მეტაფორა, ჰიპერბოლა…)

მხატვრული ხერხები – ალიტერაცია, ალეგორია, ალუზია…

ლირიკული გმირი ( ავტორი თავადაა თუ ვისიმე პირით გადმოსცემს სათქმელს…)

ლექსის ფორმა, გარეგნული საბურველი ( რითმა, რიტმი…)

მზა ენობრივი ფორმულები:

ხშირად მოსწავლეებს უჭირთ აბზაციდან აბზაცზე გადასვლა, თანმიმდევრობის შენარჩუნება ან სულაც, დაწყება. მსგავსი ენობრივი ფორმულების გაცნობა მათ ამ სირთულეების დაძლევაში დაეხმარება:

ტექსტში ( ლექსში, პოეტურ ნაწარმოებში, ლირიკულ ნაწარმოებში) საუბარია …აღწერილია…ავტორი ეხება…აღწერს…საუბრობს…მოგვითხრობს….გვიყვება…

თანდართულ ცხრილში კი დაჯგუფებულია ის ძირითადი შეფასებითი/აღწერითი ელემენტები, რომლებიც მხატვრული ტექსტის ანალიზისას გხვდება ლიტერატურამცოდნეების კვლევებში:

„რთულ” მოსწავლესთან ერთად „რთული” მშობლის ცნებაც არსებობს. მიზეზთა გამო მასწავლებელს უჭირს ასეთ მშობელთან კომუნიკაცია, რაც საბოლოოდ მოსწავლეზე აისახება. „რთულ” მშობელთან ურთიერთობის ხერხებს მასწავლებელი გამოცდილების მიღების პარალელურად ითვისებს, მაგრამ ვიდრე მისი პედაგოგიური გამოცდილება დადებით შედეგს გამოიღებდეს, თავად მასწავლებელსაც მოსდის შეცდომები.

მასწავლებელი ცდება, როდესაც ფიქრობს:

მე უნდა დამაფასოს და პატივი მცეს ყველა მოსწავლის მშობელმა.

მე როგორც მასწავლებელი კომპეტენტური და მაღალპროფესიონალური უნდა ვიყო პედაგოგიური საქმიანობის ნებისმიერ სფეროში. წინააღმდეგ შემთხვევაში უვარგის მასწავლებლად მიმიჩნევენ.

ჩემი მოსწავლეების მშობლები აუცილებლად კარგი, პოზიტიური ადამიანები უნდა იყვნენ, ისინი ჩემს ყველა მოსაზრებას უნდა ეთანხმებოდნენ.

ჩემს პედაგოგიურ საქმიანობაში „რთული” მოსწავლეებისა და „რთული” მშობლების არსებობა გამორიცხულია.

როდესაც ვლაპარაკობ, ყველა მოსწავლის მშობელი პირდაღებული უნდა მისმენდეს და იზიარებდეს ჩემს მოსაზრებებს. ისინი იმას უნდა აკეთებდნენ, რასაც მე ვეტყვი.

ჩემი მოსწავლეების მშობლები იმავე ღირებულებებს უნდა აღიარებდნენ, რასაც მე. ჩვენი ცხოვრებისეული პრიორიტეტები უნდა ემთხვეოდეს, რადგან მე მათი შვილების მასწავლებელი ვარ.

თუ ჩემი მოსწავლის მშობელი ცუდია, ის უნდა დაისაჯოს, კარგ მშობელს კი წახალისება სჭირდება.

ჩემს სასკოლო ცხოვრებაში ყველაფერი მშვიდად, თანაბარი ტემპით უნდა ვითარდებოდეს, კონფლიქტების, სირთულეებისა და ექსცესების გარეშე.

საშინელებაა, როდესაც სამსახურში საქმე სხვაგვარად ეწყობა და არა ისე, როგორც დავგეგმე. ეს მორალურად მტანჯავს. ყველაფერი ჩემი მოთხოვნებისამებრ უნდა იყოს აწყობილი, მე უნდა მაძლევდეს ხელს.

მშობლებთან ურთიერთობა იმიტომ მიჭირს, რომ ისინი რთული ადამიანები არიან და არ ესმით, რა და როგორ ჯობს. ეს საშინელებაა.

თუ ჩემი მოსწავლეების მშობლებს ჩემთან პრეტენზია აქვთ, უკმაყოფილონი არიან ჩემი საქმიანობით და ასაჩივრებენ ჩემს მუშაობას, ეს მათი ბრალია. მათ უნდათ, ნერვები ამეშალოს და ავტორიტეტი შემელახოს.

ვინაიდან პედაგოგი ვარ, მოსწავლეების მშობლებთან იდეალურად უნდა მოვიქცე, ყველას უნდა ვასიამოვნო და ყველასთან საუკეთესო ურთიერთობა მქონდეს.

ძალიან კარგად ვიცი, როგორ უნდა ვიმუშაო მოსწავლეებსა და მათ მშობლებთან. მე უმაღლესი პედაგოგიური განათლება მაქვს და ამით ყველაფერი ნათქვამია.

მე როგორც წესიერი ადამიანი მთელი არსებით უნდა ვიყო ჩართული ჩემს სამუშაოში. „მასწავლებლის გული ბავშვებსა და მათ მშობლებს ეკუთვნის”, – ასეთია ჩემი პროფესიული კრედო. დიახ, სამსახურზე გული თუ არ შეგტკივა, არაფერს წარმოადგენ.

იდეალური პედაგოგი უნდა ვიყო. მშობლებთან კონფლიქტი დაუშვებელია. მათთან უთანხმოება მხოლოდ ჩემი ბრალი შეიძლება იყოს, ჩემი არაპროფესიონალიზმის ბრალი.

მე მუდამ მართალი ვარ. თქვენზე უკეთ ვიცნობ თქვენს შვილებს და ზუსტად ვიცი, რა უნდა ვასწავლო.

მასწავლებელი არ ცდება, როდესაც ფიქრობს:

შეუძლებელია, ყველა მოსწავლეს და ყველა მშობელს მოვწონდე. შეუძლებელია, ყველა მომწონდეს. ადამიანები ერთმანეთისგან განსხვავდებიან და შეუძლებელია, ყველასთან ძალიან კარგი ურთიერთობა მქონდეს.

მე პატიოსნად ვშრომობ, მუშაობისას მომდის შეცდომები, ვეჯახები სირთულეებს, ყოველთვის ყველაფერი კარგად არ გამომდის. შეიძლება ხელიც მომეცაროს. მე არ ვარ სრულყოფილი, არ ვარ იდეალური. არაფერი ადამიანური ჩემთვის უცხო არ არის.

რასაკვირველია, სასიამოვნოა, როდესაც მოსწავლეების მშობლები თავაზიანები და გულისხმიერები არიან, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ასე იშვიათად ხდება.

უკეთესი იქნებოდა, „რთული” მოსწავლე ან „რთული” მშობელი არ მყოლოდა, მაგრამ სინამდვილე ასეთია. თუმცა ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ცუდად ვმუშაობ. რთული ადამიანები ვერაფერს დამაკლებენ. მე ვირჩევ პროფესიულ წარმატებას და ბედნიერებას. ვეცდები, რთულ ადამიანებთანაც დავამყარო კონტაქტი.

მასწავლებელი ზოგჯერ შეცდება, ზოგჯერ – არა. მთავარია, საღად, ადეკვატურად მოაზროვნე იყოს.

ჩემი ყველა მოსწავლის მშობელი არ უნდა იზიარებდეს ჩემს მოსაზრებებსა და წარმოდგენებს. ისინი პირდაღებულები არ უნდა მისმენდნენ, ყველაფერში არ უნდა მეთანხმებოდნენ – მათ თავიანთი ღირებულებები და ცხოვრებისეული პრიორიტეტები აქვთ, ისევე როგორც თავიანთი პრობლემები.

ჩემი მოსწავლეების მშობლები სხვადასხვანაირი ადამიანები არიან. მე არავის ვკიცხავ, არ ვაკრიტიკებ, მაგრამ ვცდილობ გავუგო.

მინდა, ჩემი პროფესიული საქმიანობა მშვიდად და თანაბარი ტემპით ვითარდებოდეს, კონფლიქტების, სირთულეებისა და ექსცესების გარეშე, მაგრამ რეალურ ცხოვრებაში ყველეფერი სხვანაირადაა.

სამსახურში ყველაფერი ისე არ არის მოწყობილი, როგორც მე მინდა, მაგრამ ამან კალაპოტიდან არ უნდა ამომაგდოს. საშიში არაფერია. ყველას შეიძლება ჰქონდეს სამსახურებრივი პრობლემა.

ცხადია, ძალიან კარგია, როდესაც მასწავლებელი იოლად პოულობს საერთო ენას მოსწავლეებსა და მათ მშობლებთან, მაგრამ ეს ყოველთვის ვერ ხერხდება.

თუ ჩემი მოსწავლეებს მშობლებს ჩემთან პრეტენზია აქვთ, უკმაყოფილოები არიან ჩემი საქმიანობით, ეს იმას არ ნიშნავს, რომ პირადად მე ამიმხედრდნენ. ეს ნიშნავს, რომ მშობლებს შვილების ბედი აწუხებთ, ზრუნავენ მათზე, განიცდიან მათ პრობლემებს და გამოსავალს ეძებენ. მე შემიძლია და ვალდებულიც ვარ, დავეხმარო.

როგორც პედაგოგი, უწყვეტად უნდა ვმუშაობდე მოსწავლეების მშობლებთან, მქონდეს მათთან მშვიდი, პროფესიონალური ურთიერთობა. არ არის საჭირო, ხელოვნურად მოვაწონო თავი.

მე უმაღლესი პედაგოგიური განათლება მაქვს, მაგრამ პროფესიულად განუწყვეტლივ უნდა ვვითარდებოდე. ჩემთვის ახალი ცოდნის მიღება აუცილებელია. განათლება მხოლოდ დიპლომი არ არის, ეს არის ცოდნის მიღების პროცესი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში.

ნებისმიერ სამუშაოს ახლავს თავისი სირთულე. „რთულ” მშობლებთან მუშაობა ჩემი პროფესიის ერთ-ერთი სირთულეა.

რატომ მიჭირს მე როგორც მასწავლებელს „რთულ” მშობლებთან კომუნიკაცია? ალბათ იმიტომ, რომ განათლების სფერო მრავალწახნაგოვანია და მასთან დაკავშირებული უამრავი საკითხი არ არის იოლი მოსაგვარებელი, დიდ ცოდნას და გამოცდილებას მოითხოვს, მაგრამ ეს მასწავლებლის ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია.

როგორ ვიმუშაოთ „რთულ” მშობლებთან

სინამდვილეში ამ კითხვაში ასეთი ქვეტესტი იმალება: „როგორ გავიმარტივო პროფესიული საქმიანობა ისე, რომ ის სასიამოვნო და უკონფლიქტო იყოს?” ცდა შეიძლება, მაგრამ ცხოვრება ხშირად გვიმზადებს სიურპრიზებს.

მასწავლებლის პროფესია ერთ-ერთი ურთულესია, მაგრამ არ დაივიწყოთ, რომ ყოველგვარი სამუშაო მოითხოვს ძალისხმევას, ენერგიას, გაცემის უნარს. მასწავლებელმა ბევრი უნდა იმუშაოს საკუთარ თავზე. მშობლების თანამოაზრეებად და თანამშრომლებად გადაქცევის პროცესიც ხანგრძლივი სამუშაოა და მოითხოვს ინტელექტს, მოთმინებას, კომპეტენტურობას, პროფესიონალიზს, ოპტიმიზმს, იუმორის გრძნობას და ადამიანების მიმართ კეთილგანწყობას. მოსწავლის აღზრდაში მშობლები მასწავლებლების მხარდამჭერები, მთავარი საყრდენი ძალა უნდა იყვნენ.

თუ მშობელი მასწავლებელთან ურთიერთობას არ ცდილობს, თავად მასწავლებელმა უნდა იაქტიუროს. მობილური კავშირისა და ინტერენეტის დახმარებით ეს სავსებით შესაძლებელია. ხშირად მშობლებმა არც კი იციან, აცდენენ თუ არა მათი შვილები გაკვეთილებს და ამას მხოლოდ მშობელთა კრებაზე იგებენ. ბავშვები ცუდ ნიშნებს უმალავენ მშობლებს. ხშირად მშობლებიც პასიურობენ და თვეობით არ აკითხავენ სკოლას, არ იციან, როგორ იქცევიან მათი შვილები, როგორ სწავლობენ. მასწავლებელი პასუხისმგებელია მოსწავლეზე, მაგრამ მთელი პასუხისმგებლობა მას არ ეკისრება. არსებობს ინგლისური გამოთქმა: to row (sail) in the same boat with somebody (ერთ ნავში სხდომა). მშობლები (მათ შორის – „რთულიც”) და მასწავლებლები სწორედ ერთი ნავით უნდა მიჰყვებოდნენ დინებას.

მასწავლებელი ფსიქოლოგი არ არის, მაგრამ მშობელთა კრებაზე ასაკობრივ პრობლემებზეც შეუძლია გულწრფელი საუბარი. ბოლოს და ბოლოს, შეუძლია, ინტერნეტში მარტივი და სახალისო რჩევები მოძებნოს, ამობეჭდოს და მშობლებს დაურიგოს. აღზრდის შესახებ დაწერილ წიგნებს მშობლები ან წაიკითხავენ, ან არა, მასწავლებლის მიერ მიწოდებულ მოკლე ინფორმაციას კი გაეცნობიან. მხოლოდ მითითებს ჩვეული მასწავლებელი მშობლებთან ურთიერთობის დროს სასურველ შედეგს ვერ მიაღწევს.

მასწავლებელს შეუძლია, მშობელი გაკვეთილზეც მიიწვიოს, რათა მან თავისი თვალით ნახოს და შეიგრძნოს სკოლის ატმოსფერო, გაუძლიერდეს პასუხისმგებლობა შვილისა და სკოლის მიმართ.

საბჭოთა კავშირის არსებობის დროს, როდესაც ყურძნის მოწევისა და ღვინის დაყენების დიდმა მასშტაბებმა აბსურდის სახე მიიღო, უკანა პლანზე გადაინაცვლა ძველი ქართული მეთოდით ქვევრში ღვინის დაყენების წესმა და, ე.წ. ინდუსტრიულმა ღვინომ მთლიანად გადაყლაპა ქართული ქვევრი, რომელსაც ღვინის დაყენება–შენახვა–დავარგების უნიკალური თვისებები გააჩნდა. მისი ადგილი კი ბევრად მარტივმა და ადვილად მოსავლელმა ჭურჭელმა დაიკავა, რამაც ერთიანად შეცვალა ქართული მეღვინეობა. როგორც მეღვინე – ტარიელ ტოკლიკაშვილი ამბობს – “ქვევრის მივიწყებამ, ქართულ მეღვინეობას საყრდენი გამოაცალა”.   

ეს მავნე ტრადიცია მომავალშიც გაგრძელდა და ბოლო წლების მანძილზე, საქართველოში კვლავ ბევრი მეღვინე თვლიდა, რომ ქვევრში ღვინის დაყენების წესი ღვინის დამზადების მოძველებული ხერხი იყო. ქვევრი ითვლებოდა სიბინძურის წყაროდ და რთულად მოსავლელ ჭურჭლად, რომელმაც ავტომატურად ვერ გაუძლო დროს და მისი მივიწყება სამართლიანი იყო. უკანასკნელ პერიოდში ქართული ღვინის ბიზნესში მომხდარმა ცვლილებებმა კი კიდევ ერთხელ დააფიქრა ქართველი მეღვინეები იმაზე, რომ ქვევრის მივიწყება ერთ–ერთი ყველაზე დიდი შეცდომა იყო ქართული მეღვინეობისათვის. 

 

ბოლო სამი წელია, მკვეთრად იმატა ევროპიდან საქართველოში ქვევრის შესაძენად ჩამომსვლელი მეღვინეების რიცხვმა. ჩვენი ქვეყნიდან, ასეულობით  ქვევრი წაიღეს იტალიელმა, სლოვენიელმა, ხორვატმა, გერმანელმა და ფრანგმა მეღვინეებმა. განსაკუთრებულ ინტერესს მაინც იტალიელები იჩენენ. იტალიაში ვერონასა და ტოსკანას რეგიონებში უკვე გავიდა ბაზარზე ქართულ ქვევრში დაყენებული ღვინო, რომელთაც კონტრეტიკეტზე მითითებული აქვთ, რომ ღვინო”ქართულ ქვევრში” დააყენეს. ეს ყველაფერი კი ხდება მაშინ, როდესაც ქართული ღვინის კომპანიების დიდმა ნაწილმა ახლაღა ირწმუნა ქვევრის ღირსებები. არადა, სულ ცოტა ხნის წინ,  საქართველოში არსებობდა გაბატონებული აზრი, რომ ქართული ღვინის ევროპის ბაზარზე გასატანად თითქოს საჭიროა ღვინის, ე.წ. ევროპული წესით (ძირითადად კასრში, უკლერტოდ დადუღებული ღვინო) დაყენება, ხელოვნური საფუარების საშუალებით ღვინის არომატიზება და მხოლოდ ამის შემდეგ დაინტერესდებოდა ევროპა ქართული ღვინით. 

როგორც უკვე ვთქვით, ევროპელი მეღვინეები ქართული ქვევრისადმი განსაკუთრებულ დაინტერესებას გამოთქვამენ. ბევრი ევროპელი, საქართველოდან წაღებულ ქვევრში დაყენებული ღვინის ეტიკეტზე პატიოსნად უთითებს, რომ ღვინო ქართულ ქვევრშია დაყენებული. თუმცა მეღვინე სოლიკო ცაიშვილის თქმით, უკვე გამოჩნდნენ ისეთი ევროპელი მეღვინეები, რომლებიც გარკვეული მიზნებით თავს არიდებენ ქვევრის იდენტურობის მითითებას, რაც მომავალში შეიძლება მეტად ცუდ ტენდენციად იქცეს.

 

ევროპელების მხრიდან ქართული ღვინით დაინტერესება, ლოგიკური რამ გახლავთ. ქვევრი მართლაც რომ უნიკალური ჭურჭელია თავისი თვისებებით, რაც ევროპელების მახვილმა თვალმა ადვილად შენიშნა. ევროპაში, რა თქმა უნდა, არსებობს თიხის ჭურჭლის კეთების ტრადიცია, მაგრამ კლასიკურ ქართულ ქვევრს ანალოგი არ გააჩნია და, თითოეული გამონაკლისის გარდა, ქართული ქვევრის “ქართულობაზე” არავინ კამათობს. 

 

ევროპელების ქართული ქვევრით დაინტერესება ლოგიკური გაგრძელება იყო იმ ტენდენციისა, რაც დასავლეთში მიმდინარეობს. არიან ადამიანები, რომელთაც  სურთ, რომ მეღვინეობა ძველ ფესვებს დაუბრუნდეს, როდესაც ღვინო ბუნებრივი, ყოველგვარი “ალქიმიისაგან” თავისუფალი სასმელი იყო. სუფთა, ხარისხიან ღვინოს უკვე ყველგან აფასებენ და ხვდებიან, რომ ღვინოში ხელოვნური ჩარევები, როგორც წესი, ძალიან ცუდი საქციელია. ევროპელები კი ადვილად მიხვდნენ ქვევრის ღვინის ღირსებებს და ქართული ქვევრების ყიდვაც მასობრივად დაიწყეს, მაგრამ ამის დასაჯერებლად ყველაზე მეტი დრო ქართველებს დასჭირდათ.

თუმცა, არ უნდა იფიქროთ, რომ ყველა ევროპელი ჩვენზეა გადაყოლილი და ყველა ქართული ღვინის დიდი გულშემატკივარია. მაგალითად, არსებობს ერთ–ერთი იტალიელი მეღვინე, რომელმაც ღვინო საქართველოდან წაღებულ ქვევრში დააყენა, მაგრამ ქართული ქვევრის მითითებას ვინ ჩივის, ბოთლის ეტიკეტზე მის დაყენებულ ღვინოს ეწერა, რომ ღვინო თითქოს დაყენებული არის ძველი რომაული წესით, ძველ ჭურჭელ – ამფორაში. ამფორასა და ქვევრს შორის განსხვავება სპეციალისტებისათვის თვალსაჩინოა, მაგრამ რიგით მომხმარებელს ვერ მოსთხოვ იმის ცოდნას, რომ ამფორა და ქვევრი ისევე განსხვავდება ერთმანეთისაგან, როგორც ჯანსაღი და “ალქიმიკოსების” მიერ გაკეთებული ღვინო. 

 

სამი წლის წინ, შემოდგომაზე, საქართველოში ჩამოსული იყო ცნობილი ფრანგი სომელიე და ღვინის სპეციალისტი ქალი – იზაბელ ლეჟერონი. ლეჟერონს განსაკუთრებით აინტერესებდა ქართული ქვევრი და საქართველოში გადაღებული დოკუმენტური ფილმი – “საქართველო ღვინის აკვანიც”, უმეტესად სწორედ ქვევრში დაყენებულ ქართულ ღვინოს და ბიომეღვინეებს მიუძღვნა. იზაბელ ლეჟერნს დიდი დაინტერესება არ გამოუთქვამს კასრებში, ან სხვა ტიპის ჭურჭელში დაყენებული ღვინისადმი, რამაც საქართველოში ბევრის გულისწყრომა გამოიწვია. მის მიერ გადაღებული ფილმის პრეზენტაციაზე წარსადგენად კი ლეჟერონმა საქართველოდან მხოლოდ და მხოლოდ ქვევრის ღვინო მოითხოვა. ამ საკითხში იზაბელ ლეჟერონი იმდენად შეუვალი აღმოჩნდა, რომ მას გადაწყვეტილი აქვს, ფილმის პრეზენტაციაზე მისულ მსოფლიო მეღვინეობის ცნობილ წარმომადგენლებს მხოლოდ და მხოლოდ ქვევრის ღვინით გაუმასპინძლდეს და არ სურს ისეთი ქვევრის ღვინოც კი, რომელიც ქვევრიდან ამოღების შემდეგ, თუნდაც ერთი თვე ინახებოდა უჟანგავი ფოლადის ჭურჭელში ან კასრში.  

 

ევროპელი მეღვინეებისა და ღვინის სპეციალისტების მხრიდან ქართული ქვევრით დაინტერესებამ, გარკვეული ზეგავლენა უკვე იქონია ქართულ ღვინის ბიზნესზე. რამდენიმე კომპანიამ, მაგალითად: კომპანია “ხარებამ”, “თელავის ღვინის მარანმა” და “ბადაგონმა” ხელი საფუძვლიანად მოჰკიდა ქვევრის ღვინოზე ერთბაშად თუ არა, ეტაპობრივად მაინც გადასვლის საქმეს. “ბადაგონმა” თავისი დაქვემდებარების ქვეშ მოაქცია ალავერდის მონასტრის მარანი, სადაც ალავერდელი მიტროპოლიტის – მეუფე დავითის უშუალო ზედამხედველობით, ადგილობრივი ბერები უკვე 6 წელია რაც ტრადიციული კახური წესით ქვევრში აყენებენ რქაწითელს, კახურ მწვანესა და საფერავს (კუპაჟური ვარიაციებითურთ) და ამ წამოწყებას ევროპაში გამართულ სხვადასხვა ღვინის კონკურსებზე უკვე მოჰყვა გარკვეული აღიარება. 

თავის მარნებში რამდენიმე ასეული ქვევრი უკვე ჩაყარა კომპანია “ხარებამაც” და მომავალში კიდევ იგეგმება ქვევრების შესყიდვა. “კასრის ძილისაგან” თანდათან ფხიზლდებიან სხვა კომპანიებიც. თუმცა კვლავ დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას ის საკითხი, რამდენად იქნება ხარისხიანი და ჯანსაღი  ქვევრში იმ მეღვინეების მიერ დაყენებული ღვინოები, რომლებიც ხშირად წლების მანძილზე “ანტიქვევრისტებად” გვევლინებოდნენ.

 

მიუხედავად გარკვეული წინააღმდეგობებისა, საქართველოში თითქმის ყველა თანხმდება, რომ ევროპელი მეღვინეების მიერ ქართული (იგულისხმება როგორც კახური, ასევე იმერული, ჭურის ტიპის ქვევრები) ქვევრებით დაინტერესება მეტად დადებითი მოვლენაა და მომავალში შესაძლოა ბევრი დადებითი ტენდენციის წინაპირობაც გახდეს. ახლა ყველაფერი ქვევრის ქართველ სპეციალისტებზე, მევენახეებსა და მეღვინეებზეა დამოკიდებული. იმედია, ქართული ღვინის პოპულარიზაციის ამ შანსს მაინც გამოვიყენებთ სათანადოდ. 

ვფიქრობ, ამ სტატიის სახელწოდების წაკითხვისას ბევრს მწარედ გაეღიმება, ზოგი ალბათ გაბრაზდება, ბევრმა შეიძლება საერთოდ გვერდზე გადადოს. თითოეული ამ ადამიანის ქმედება ჩემთვის გასაგებია და ნამდვილად არ არის საფუძველს მოკლებული. მართლაცდა რომელ ხიბლზე შეიძლება ვილაპარაკოთ, როდესაც პედაგოგის პროფესიის პრესტიჟულობა წლითიწლობით დაბლა ეცემა და ჩვენი სკოლების კურსდამთავრებულთა შორის ძნელად თუ მოიძებნება ისეთი ახლგაზრდა, რომელიც თავის მომავალ საქმიანობას მასწავლებლობას დაუკავშირებდა. ერთხელ, როდესაც უფროსკლასელებს, მათი ინტერესების, ღირებულებების და დამოკიდებულებების შესასწავლად, დაუსრულებელი წინადადებების ჩამონათვალი შევთავაზე და ვთხოვე დაესრულებინათ, საინტერესო და ყურადსაღებ ფაქტს წავაწყდი. ერთ-ერთ დაუმთავრებელ წინადადებას, კერძოდ „მე რომ მასწავლებელი ვიყო…..”, ისინი ასე აგრძელებდნენ: „ღმერთმა დამიფაროს”! „არავითარ შემთხვევაში”! „აზრადაც არ გავივლებ”! „არასოდეს მიფიქრია ამაზე”; „მასწავლებლად არასოდეს ვიმუშავებ”; „ეს პროფესია არ მომწონს” და ა.შ.

პედაგოგობა არცერთ ეპოქაში, არასდროს ყოფილა ადვილი და ის ყოველთვის საკმაოდ რთულ და საპასუხისმგებლო პროფესიათა რიგში მოიაზრებოდა. განსხვავებით სხვა პროფესიის ადამიანებისაგან, პედაგოგი თავის სამუშაოს სკოლიდან გასვლის შემდეგაც აგრძელებს – მეორე დღეს ჩასატარებელი გაკვეთილებისთვის მომზადება, მოსწავლეთა ნამუშევრების გასწორება-გაანალიზება, დამატებითი სასწავლო რესურსების მოძიება-მომზადება და ა.შ. თუ გავითვალისწინებთ იმასაც, რომ დღევანდელი მიზერული ანაზღაურების პირობებში მომუშავე პედაგოგი საკუთარი თავისა და ოჯახის სარჩენად, მუდმივად დამატებითი შემოსავლების ძიებაშია და იძულებული ხდება, სამსახურის შემდეგ სხვა საქმითაც დაკავდეს, ადვილი წარმოსადგენი იქნება, თუ რა მდგომარეობაში, რა განწყობით შეიძლება შედიოდეს ის გაკვეთილზე. ნერვებდაწყვეტილი, ათასგვარი სოციალურ-ეკონომიური პრობლემებით დამძიმებული პედაგოგი, ხშირად გაკვეთილის ჩატარების პროცესში იმაზე ფიქრობს, თუ როგორ მოასწროს, მთელი დღის განმავლობაში, ყველა საქმის გაკეთება ისე, რომ საყვედური არავისგან დაიმსახუროს. ასეთ პირობებში ძნელია მოვთხოვოთ მასწავლებელს, რომ ის ყოველდღიურად იღრმავებდეს თავის ცოდნას, საგანგებოდ მომზადებული და ხალისიანი შედიოდეს გაკვეთილზე. ეს მაშინ, როცა ყოველი მოსწავლისათვის იდეალი მცოდნე, განათლებული, მხიარული, მოღიმარი, ხალისიანი მასწავლებელია.

იმისათვის, რომ საკუთარი შემოსავალი როგორმე საარსებო მინიმუმს გაუთანაბროს, სკოლაში მომუშავე მასწავლებელი შესაძლებლობის შემთხვევაში მაქსიმალურად იტვირთება და არცთუ იშვიათად დღეში 6-7 გაკვეთილს ატარებს. ასეთი დატვირთვის პირობებში მომუშავე პედაგოგი, როგორც წესი, დროს ვერ პოულობს, რომ გაუზიაროს თავის კოლეგას საკუთარი შეხედულებები, მოისმინოს მისი აზრი, იკამათონ, იმსჯელონ რაიმე საკითხზე. მასწავლებელთა შორის ასეთი ხასიათის ურთიერთობის დეფიციტს იწვევს არა მხოლოდ სასწავლო-აღმზრდელობითი მუშაობით გადატვირთვა, არამედ ზემდგომი ორგანოებისგან მიწოდებული ბევრი ისეთი დოკუმენტის წარმოება, რომელიც თითქოს სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებისაკენ არის მიმართული, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში მისი შემაფერხებელი ხდება. რამდენიმე კვირის წინ, ერთ-ერთი პედაგოგი თავის წუხილსა და გულისტკივილს ვერ მალავდა: „ჩვენი მასწავლებლები ისე არიან დაკავებული სხვადასხვა ცხრილების და სქემების შევსებით, რომ ბავშვებზე და გაკვეთილებზე საფიქრალად უკვე დრო აღარ რჩებათ”. გადატვირთვა უარყოფითად მოქმედებს, როგორც პედაგოგთა ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე (დაუკმაყოფილებლობა მუშაობის შედეგებით, შფოთიანობა), ასევე ჩვენი პედაგოგიური საზოგადოების ხარისხობრივ შემადგენლობაზე. დღევანდელ პირობებში, მცირე ანაზღაურების და დიდი დატვირთვის გამო, ძალიან ბევრ კარგ სპეციალისტს აღარ სურს სკოლაში მუშაობა და სხვა სამსახურის ძიებაშია. გადატვირთვასთან არის დაკავშირებული პედაგოგთა გავრცელებული „დაავადება” – ვიწროპროფესიულ ინტერესებში ჩაკეტვა, რამდენადაც სხვა ინტერესების დასაკმაყოფილებლად დრო არ ჰყოფნით. ხშირად ხდება, რომ სადაც არ უნდა შეიკრიბონ მასწავლებლები, ისინი მხოლოდ სკოლაზე და ბავშვებზე ლაპარაკობენ, იმიტომ ხომ არა, რომ სკოლა შთანთქავს მთელ მათ დროს და არაფერს უტოვებს გართობისა და პიროვნული განვითარებისათვის? ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება თითქოს მასწავლებლებს, სკოლისა და ბავშვების გარდა, სხვა სალაპარაკო თემა არც კი აქვთ. ვფიქრობ, ამის ერთ-ერთი და ამასთან ყველაზე სერიოზული მიზეზი ბავშვების ის დიდი სიყვარულია, რომელიც მასწავლებელს სკოლის დატოვების საშუალებას არ აძლევს. რამდენიმე დღის წინ ავტობუსში ორი ქალბატონი ამოვიდა. სკამებზე დაჯდომისთანავე მათ დაიწყეს საუბარი და მთელი გზა არ გაჩერებულან. მათი საუბრის ერთადერთი თემა სკოლა და მოსწავლეები იყო. ისინი პედაგოგები აღმოჩნდნენ და საუბრობდნენ არა საკუთარი შვილების, არამედ სადამრიგებლო კლასების მოსწავლეების შესახებ. ამასთან, საუბრობდნენ ისე ემოციურად, ისეთი გულისტკივილით და ამასთან ისეთი კეთილგანწყობით და თანაგრძნობით ბავშვების მიმართ, რომ შეუძლებელი იყო მათ მიმართ გულგრილი დარჩენილიყავით. ვუყურებდი და ვუსმენდი საკუთარი მოსწავლეების გულშემატკივარ ამ ორ პედაგოგს და ვფიქრობდი – ნეტა ამ ბავშვების მშობლებიც თუ ასე აანალიზებენ საკუთარი შვილების ქცევას და ასე კარგად თუ იცნობენ მათ, როგორც ეს ადამიანები-მეთქი. ვფიქრობ, სწორედ ბავშვების დიდ სიყვარულს უკავშირდება პედაგოგის პროფესიის ის ხიბლი, რომელიც მასწავლებელთა დიდ უმრავლესობას, უამრავი სირთულის მიუხედავად, თავის პროფესიაზე უარს ვერ ათქმევინებს. ბავშვის სახით პედაგოგს ისეთ დიდ სიწმინდესთან და სისუფთავესთან აქვს ურთიერთობა, რომ ნებისმიერი პროფესიის ადამიანი მოისურვებდა განეცადა ის, რასაც ბევრი მასწავლებელი განიცდის ამ სიწმინდესთან შეხებისას. ამასთან, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ რაც უფრო პატარაა ბავშვი, მით მეტია მასში ეს სიწმინდე და სისუფთავე. ერთხელ მეცხრეკლასელებთან დისკუსიისას, აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, ძალიან საინტერესო მოსაზრებების მოსმენის საშუალება მომეცა. ჩვენი საუბარი ადამიანის ხასიათის თვისებებს შეეხებოდა. მას შემდეგ, რაც მათი მოსაზრებები დაფაზე დაფიქსირდა და თვალი გადავავლეთ ჩანაწერს, სადაც ყველაზე მოწონებად თვისებებს შორის მოხვდა: გულწრფელობა, პირდაპირობა, უშუალობა, ბუნებრიობა, ინდივიდუალურობა, მე მათ მივმართე შეკითხვით: „როგორ ფიქრობთ, რა არის იმის მიზეზი, რომ ეს თვისებები, რაც თქვენ ასე მოგწონთ, ბავშვებში უფრო მეტად გვხვდება, ვიდრე მოზრდილ ადამიანებში?” ნიკამ ჩემს შეკითხვას საინტერესო პასუხი გასცა – „ამაში გასაკვირი არაფერია. ბავშვი, რომელიც პირდაპირობით და გულწრფელობით ხასიათდება, დროთა განმავლობაში ხვდება, რომ ამ თვისებებს მისთვის მხოლოდ ზიანის მოტანა შეუძლია, ვინაიდან საკუთარ ქცევასთან დაკავშირებით უფროსებისათვის პირდაპირი და გულწრფელი ინფორმაციის მიწოდების გამო, მათ მიერ ის ისჯება. ამასთან ერთად, ის იმასაც ხვდება, რომ არც ინდივიდუალურობაა მისთვის დიდი სიკეთის მომტანი, რადგანაც ეს თვისებაც ურთულებს მას გარშემომყოფებთან ურთიერთობას. ადამიანებს უჭირთ განსხვავებულის მიღება და ატანა, ისინი მას მაშინვე არანორმალურად შერაცხავენ ხოლმე. ამიტომ, გართულებების თავიდან ასაცილებლად, ასაკის მატებასთან ერთად, ბავშვს ურჩევნია იყოს ისეთი, როგორიც ყველა სხვა ადამიანია; მოიქცეს ისე, როგორც ყველა იქცევა და ამგვარად ის ინდივიდუალურობასაც კარგავს”. ვფიქრობ, მეცხრეკლასელი ნიკას სიტყვები უფროსებისთვისაც საყურადღებო და დამაფიქრებელია. ღმერთს ბავშვები ანგელოზებად მოჰყავს დედამიწაზე. უფროსები, ჩვენი არასწორი დამოკიდებულებით მათ ამ ანგელოზისებურ ბუნებას ვუკარგავთ და ისეთ ადამიანებად ვაქცევთ, რომლებიც უკვე ჩვენ თვითონ აღარ მოგვწონს და ვეჩხუბებით, თუ რატომ არიან ისინი ასეთები. ამასთან, ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ბავშვის გულწრფელობის, პირდაპირობის, ბუნებრიობის, ინდივიდუალურობის ადეკვატურად მიღება მხოლოდ ამ თვისებების მატარებელ ადამიანს შეუძლია. ადამიანი, რომელსაც ეშინია და გაურბის საკუთარი პოზიციის პირდაპირ და ღიად დაფიქსირებას, რომელიც მოკლებულია ინდივიდუალურობას, გულწრფელობას, ვერასოდეს იქნება შემწყნარებელი იმის მიმართ, ვინც უშიშრად და თავისუფლად აფიქსირებს საკუთარ აზრს. უფრო მეტიც, ყალბი, ინდივიდუალურობას მოკლებული, მშიშარა და მხდალი ადამიანისთვის დამთრგუნველია გულწრფელი, პირდაპირი, ღია, გახსნილი, დამოუკიდებლად მოაზროვნე პიროვნება და ის ყველანაირად შეეცდება მასში ამ თვისებების ჩახშობას, მით უმეტეს, თუ თავისი სოციალური მდგომარეობა და სტატუსიც შეუწყობს ხელს ამაში.

ჩვენი სკოლის უმთავრესი მიზანი დამოუკიდებლად და კრიტიკულად მოაზროვნე პიროვნების ჩამოყალიბებაა, პიროვნების, რომელსაც ექნება საკუთარი პოზიციის ღიად გამოხატვის, არგუმენტირებული მსჯელობის, ანალიზის და შეფასების უნარი. თუმცა იმისათვის, რომ ბავშვებში აღნიშნული უნარების ჩამოყალიბების ხელშემწყობი გავხდეთ, ჩვენ თვითონ უნდა ვიყოთ ამ უნარების მატარებელი. დათრგუნული, დაშინებული, შეურაცხყოფილი ადამიანი დამოუკიდებლად მოაზროვნე პიროვნებას ვერასოდეს აღზრდის. ამდენად პედაგოგებზე ზრუნვა, მათთვის კომფორტული, მშვიდი საყოფაცხოვრებო და სამუშაო გარემოს შექმნა, მათი ავტორიტეტის ამაღლებაზე ზრუნვა ჯანსაღი ფსიქიკის და ღირსეული მომავალი თაობის აღზრდის სერიოზული გარანტი იქნება.