რამდენ ცარიელ და არაფრისმთქმელ სიტყვას ამბობს ადამიანი, აზრი რომ არ გამოდნება იქიდან, ან კი როგორ  გამოდნება, როცა არც არაფერია შიგნით.

განსაკუთრებით სკოლას და უნივერსიტეტს თუ გავიხსენებთ და იმ დაზუთხულ-დასწავლილ ტექსტებს, რომლებსაც გამოცდებზე „ვტოვებდით“ და არც არაფერი მოგვყვებოდა სახლამდე. მით უფრო, თუ საქმე ეხებოდა აბსტრაქტულ ცნებებს, რომლებიც ზუსტად ისედაც არავინ არ იცოდა, რას ნიშნავდა… მაგალითად: დემოკრატია, თავისუფლება, სიყვარული, ლიბერალიზმი… გამოჩენილი დიდი მწერალი…. ან ვინ იცის, რას ნიშნავდა, როდესაც ჩემი თაობა ამბობდა: იგავმიუწვდომელი სიმაღლე, თვალსაჩინო მოღვაწეობა და სხვა.

აბსტრაქტული ცნებების სალექსიკონო განმარტებები თითქოს ყველასათვის  ცხადი და გასაგები იყო, ოღონდ ისეთივე ცხადი, რამდენადაც არაცხადი… რადგან აბსტრაქტული ცნებების აბსტრაქტული სიტყვებით ახსნა – უკვე ახალ უღრანში შესვლა იყო;

ერთი სიტყვით, დიდ გაუგებრობაში ვართ და ვერბალურ გაუვალ ტყეში ვიმყოფებით, გნებავთ, ლექსიკონების გამოქვაბულში, საიდანაც ისევ სიტყვები უნდა დავიხმაროთ, რომ როგორმე გამოვაღწიოთ ამ ტყიდან, მაგრამ თუ სიტყვებს საგნებსაც მივახმართ, როგორც მეტაფორებს, მაშინ  ინფორმაცია ხატოვანი, ვიზუალური აზროვნების წყალობით სამუდამოდაც ჩაიწერება ჩვენს მყარ დისკზე.

თანამედროვე ციფრულ სამყაროში, რომელშიც თითოეული ჩვენგანის ციფრული ვერსიაც მონაწილეობს, შეიძლება ვთქვათ, რომ დავშორდით რეალობას… იმდენად დავშორდით, რომ შეგვიძლია შევქმნათ ჩვენი ჰოლოგრამა და კონფერენციაზე გავუშვათ, რომელ ქვეყანაშიც გვინდა, თან ისე, გზის ხარჯებიც რომ არ დასჭირდება და ერთი თითის დაჭერით გავამგზავრებთ საჭირო მიმართულებით; უფრო მეტიც, ჩვენ შეგვიძლია, შევქმნათ ჩვენი არაერთი ციფრული ვარიანტი და ამ გზით ვიყოთ პარალელურ არსებობაში. მე არ ვამობ და არ ვაფასებ, ეს რამდენად კარგია ან ცუდია, მაგრამ ფაქტია, რომ ეს სამყარო კარზე კი არ გვიკაკუნებს, უკვე ამ სამყაროს შიგნით ვართ. გაიხსენეთ თუნდაც ტომ ტიკვერის ფილმი „ჰოლოგრამა მეფისთვის“, რომელშიც ეს  ყველაფერი რეალობაა.

ერთი მხრივ, ციფრული სამყარო და, მეორე მხრივ, სკოლის მასწავლებელი, რომელიც კლასში შედის და არა აქვს საკმარისი ტექნიკა, მოსწავლეებს რომ მეტი შთაგონებით აუხსნას და დაამახსოვროს ინფორმაცია.

ამიტომ იყო სასიამოვნო აღმოჩენა ჩემთვის ჩიბათის სკოლის მასწავლებელის, მასწავლებელთა გლობალური ჯილდოს ათეულის წევრის,  ლადო აფხაზავას მეტაფორები. კომბოსტო ყველას გინახავთ, მისგან სადილიც დაგიმზადებიათ, დაგიკეპავთ და ასე შემდეგ, მაგრამ თქვენ ალბათ არასდროს მოგსვლიათ აზრად, რომ კომბოსტოს მეშვეობით სალათი კი არა, გაკვეთილი მოგემზადებინათ…. დიახ, დიახ… გაკვეთილი, რომ სასწავლო პროცესი მოსწავლეებისთვის გასაგები, შთამბეჭდავი და დასამახსოვრებელი ყოფილიყო, მით უფრო, რომ ტექნიკური საშუალებების სიმწირე სხვა ალტერნატივის საშუალებასაც არ გაძლევდა… მაგალითად, პრეზენტაციის ჩატარებას ჰოლოგრამების მონაწილეობით, რომელიც იმ ფილმშია, ზემოთ რომ გიამბეთ.  მაგრამ სანამ  ასეთი ტექნოლოგიები ჩვენამდე მოაღწევდეს, სხვა გამოსავალი ყოველთვის იარსებებს… მთავარია, ეს გსურდეს და ანალოგიებს ყველაფერში ეძებდე, მაშინ შეუძლებელი არაფერია; ლოგიკურ-ანალიტიკური აზროვნების განვითარებასთან ერთდ მეტაფორული ანუ აბდუქციური აზროვნება, გვეხმარება, საგანი, ფაქტი, მოვლენა უფრო მთლიანობაში აღვიქვათ. მაგალითად, დემოკრატია შეგვიძლია  განვმარტოთ ისე, როგორც ვიკიპედიაშია:

დემოკრატია (ბერძ. δήμος „დემოს“ — ხალხი; κράτος „კრატოს“ — კანონი, ძალა) — სახელმწიფო მართვის ფორმა, როდესაც მთელი ძალაუფლება უშუალოდ ხალხს ან მათ წარმომადგენლებს ეკუთვნით. დემოკრატიის უმთავრესი მოთხოვნებია – არჩევითობა და მოკლევადიანობა. გარდა ამისა ცნება დემოკრატია მოიცავს მთელ რიგ უფლებებსა და თავისუფლებას, რომელთაც ბუნება ანიჭებს ყოველ ადამიანს განურჩევლად მისი რასული, ეთნიკური, კონფესიური, სოციალური, იდეოლოგიური თუ სხვა კუთვნილებისა.

ლადო აფხაზავა კი სკოლაში სამოქალაქო განათლების მასწავლებელია და აი ასე ხსნის დემოკრატიას:

„ჩიბათის სკოლაში ბავშვს რომ ჰკით­ხოთ, დემოკრატიის წყარო­ რა არისო, გეტ­ყვიან, წყარო ადამიანებია, მაგრამ სიმბოლო­ – კომბოსტოო. შემდეგ კომბოსტოზე­ ვამაგრებთ ფერად დროშებს, რომლებიც ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტის ყველა აქტიურ ორგანიზაციას წარმოადგენს. მოსწავლეებმა უამრავი დროშიდან უნდა დატოვონ ის ხუთი, რომლებიც სამოქალაქო საზოგად­ოებას ააქტიურებს. ბოლოს კომბოსტოზე რჩება სექტორებს შორის თანამშრომლობა, დემოკრატია,”სამართლიანი არჩევნები, თავისუფალი მედია, სიტყვის და გამოთქმის თავისუფლება. შემდეგ განვიხილავთ, როგორ ააქტიურებს საზოგადოებას ეს ხუთი კომპონენტი. ასეთი სწავლება ძალიან სახალისოა ბავშვებისთვის. ჩემი აზრით, დასრულდა ის დრო, როცა სწავლის ძირი მწარე იყო. სწავლის ძირი 21-ე საუკუნეში უნდა იყოს ტკბილი და კენწეროც ტკბილი იქნება.“  (წყარო:https://www.kvirispalitra.ge/public/51126-demokratia-rogorc-kombosto.html)

ლადო აფხაზავას სწავლების მეთოდიკა ეფუძნება გაკვეთილისა და მოსაწყენის ჩანაცვლებას კრეატიულით; როდესაც ბავშვებს სთავაზობ იმას, რაც მათთვის მოულოდნელია, მაშინ ისინი დაუყოვნებლივ ინტერესს იჩენენ; ინტერესი და ცნობისმოყვარეობა კი ეს ის არის, რაც აჩენს ახალი ცოდნის მიღების მოტივაციას.

სწორედ ამიტომ მასწავლებელი მოსწავლეებისათვის საყურადღებო განცხადებას სპეციალურად განკუთვნილ დაფაზე კი არ აკრავდა, არამედ სკოლაში მოატანინა უცნაური სკივრი და ამ სკივრში დებდა… წარმოიდგინეთ ბავშვების გაოცება, როდესაც შეტყობინება ღიად კი არ არის გამოკრული, არამედ სკივრშია ჩამალული და როგორ გგონიათ, რას იზამდნენ ბავშვები? რა თქმა უნდა, ისინი დიდი ინტერესით იწყებენ სკივრში ძრომიალს საიმისოდ, რომ იქ რაღაც აღმოაჩინონ; უკვე ინფორმაციის მისაღებად შრომა უწევთ და ამას სულაც არ აპროტესტებდნენ, არამედ დიდი სიამოვნებითაც კი აკეთებდნენ.

ლადო აფხაზავას აზრით, გაკვეთილის ფორმატის და შინაარსის განსაზღვრაში თავად მასწავლებლები და მოსწავლეებიც უნდა მონაწილეობდნენ და არ უნდა იყვნენ მოლოდინის რეჟიმში, რას ეტყვის სამინისტრო;

მართალია, ჩიბათის სკოლას ბევრი რამ აკლია, ახალი ტექნოლოგიებიც მიუწვდომელია ბავშვებისთვის, სმარტ-დაფებზეც არ მიუწვდებათ ხელი, მაგრამ, სამაგიეროდ, მათ ჰყავთ მასწავლებელი, რომელიც თავად არის „სმარტი“, სწორედ ამიტომ ლადო აფხაზავას გაკვეთილზე მოსწავლეები არასდროს არიან მოწყენილები, ყოველთვის მოქმედებაში არიან და სიხარულით და სიცოცხლით ავსებენ სკოლას!

სასკოლო დისციპლინებიდან ფიზიკას განსაკუთრებული ადგილი უკავია. ჩემი, როგორც ფიზიკის მასწავლებლის მიზანია, საშუალება მივცე ჩემს მოსწავლეებს შეიმეცნონ და გაითავისონ სამყარო, გამოიმუშაონ ინტერესი და ცნობისმოყვარეობა მათ გარშემო არსებული მოვლენების მიმართ, განუვითარდეთ კვლევის უნარ-ჩვევები, შეძლონ, დამოუკიდებლად მიიღონ ცოდნა.  ბოლო წლებში მუდმივად დგას საკითხი, რაც შეიძლება მეტად მოხდეს სხვადასხვა მედიასაშუალების გამოყენება სწავლისა და სწავლების პროცესში. მრავალი კვლევა ადასტურებს, რომ ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება ხელს უწყობს სწავლისას მოსწავლეების მოტივაციის ამაღლებას. გარდა იმისა, რომ ისტ-ის საშუალებით უფრო მდიდარი, მრავალფეროვანი და დინამიკური სასწავლო მასალის შექმნა და გამოყენება შეიძლება, ასევე შესაძლებელია ინტერაქტიული გავხადოთ სასწავლო შინაარსი.

ედგარ დეილის „გამოცდილების კონუსის“ მიხედვით, ადამიანები, ზოგადად იმახსოვრებენ წაკითხულის 10 %-ს, მოსმენილის 20%-ს, ვიზუალურად აღქმულის 30%-ს, მოსმენილისა და ვიზუალურად აღქმულის 50% -ს, მათ მიერვე სიტყვიერად ჩამოყალიბებულის ან დაწერილის 70% -ს და თავად შექნილის 90%-ს (ცხადია, სასწავლო პროცესში, კეთებით სწავლების მეთოდი ან მისი იმიტაცია, ყოველთვის შესაძლებელი არ არის).

ადამიანის გონება გაცილებით ადვილად გადაამუშავებს ინფორმაციას, რომელიც გამოსახულებით არის წარმოდგენილი, ვიდრე სიტყვებით ან ციფრებით. Weiss – ვაისის და McGrath – მაკგრატის მონაცემებით, 72 საათის შემდეგ ადამიანებს შეუძლიათ გაიხსენონ:

• მოსმენილი ინფორმაციის მხოლოდ 10%;
• თვალით ნანახის მხოლოდ 20%;
• მთელი 60%, თუ ვიზუალური და აუდიო ინფორმაცია ერთდროულად მიიღეს.
• 

როგორც ზემოთ ნათქვამიდან ჩანს, ვიზუალური და აუდიოინფორმაცია ერთად, ე.ი. ვიდეო, ადამიანის მეხსიერებაში დაახლოებით ინფორმაციის ნახევარს მაინც ტოვებს. როგორ შევქმნათ ინტერაქტიული ვიდეო? ამისათვის არსებობს უამრავი პლატფორმა ინტერნეტ სივრცეში: edpuzzle.com, playposit.com, h5p.org და ა.შ.

მე განვიხილავ playposit.com პლატფორმაზე ინტერაქტიული ვიდეოს შექმნას.

პორტალზე შესასვლელად პირველ რიგში უნდა შექმნათ თქვენი ანგარიში. playposit.com-ის ანგარიშის შექმნა რამდენიმე გზით შეგიძლიათ: თქვენი არსებული Google ან Facebook-ანგარიშით ან ნებისმიერი ელფოსტის გამოყენებით, ლოკალურად პორტალზე.

შედით მისამართზე: playposit.com და დააწკაპუნეთ ღილაკს  „JOIN AS INSTRUCTOR (FREE)“.

აირჩიეთ, როგორ გსურთ რეგისტრაცია: თქვენი არსებული Google ან Facebook თუ ლოკალური ანგარიშით. ლოკალური ანგარიშით რეგისტრაციისთვის უნდა მიუთითოთ თქვენი სახელი, გვარი, ელფოსტა და ახალი პაროლი.

რეგისტრაციის გავლის შემდეგ გადახვალთ სამუშაო გარემოში. ყველა შემდგომი შესვლისას გამოიყენეთ Login ღილაკი.

ინტერაქტიული ვიდეოს შესაქმნელად დააწკაპუნეთ ღილაკზე ADD NEW BULB.

გაიხსნება ახალი ფანჯარა, სადაც პროგრამა შემოგთავაზებთ ისნტრუქციებს, რომლის გაცნობის და გამორთვის შემდეგ, გამოჩნდება სამუშაო არე:

შეგიძლიათ შეარჩიოთ ვიდეო  YouTube-დან, ან Vimeo-დან, ან ატვირთოთ საკუთარი კომპიუტერიდან და ა.შ.  ვიდეოს ჩასასმელად საძიებო ველში ჩასვით ვიდეოს ბმული.

ბმულის ჩასმისთანავე გამოჩნდება ვიდეო, რომლის წინასწარი დათვალიერება შეგიძლიათ, შემდეგ დააწკაპუნეთ ღილაკზე DONE.

ჩართეთ ვიდეო და გააჩერეთ იქ, სადაც ტესტის ჩასმა გსურთ. დააწკაპუნეთ ღილაკზე ADD AN INTERACTION AT ღილაკზე, სადაც ასევე ჩანს რომელ წუთზეა დაპაუზებული ვიდეო.

შეარჩიეთ შეკითხვის ტიპი, მაგალითად მრავალი არჩევნიდან ერთი (Multiple Choice). ჩაწერეთ შესაბამისი შეკითხვა და სავარაუდო პასუხები, მოინიშნეთ სწორი პასუხი და დააწკაპუნეთ ღილაკს DONE.

შესაძლებელია აგრეთვე ხმოვანი შეკითხვის დამატებაც Audio ღილაკზე დაწკაპუნებით.

როდესაც დაასრულებთ ტესტების შედგენას დააწკაპუნეთ REVIEW ღილაკს.

ვიდეოს ბმულის გასაზიარებლად დააწკაპუნეთ SHARE ღილაკს.

გამოსულ ფანჯარაში დააკოპირეთ ბმული.

დაკოპირებული ბმული შეგიძლიათ გაუგზავნოთ თქვენს მოსწავლეებს.

ასეთი ტიპის ვიდეო გაკვეთილების გამოყენება კარგია, როგორც ახალი მასალის გასაცნობად, ასევე გავლილი მასალის გასამეორებლად.

წიგნისა და საავტორო უფლებების მსოფლიო დღესასწაული 1996 წლიდან ყოველ 23 აპრილს აღინიშნება. მისი ფესვები კატალონიაში უნდა ვეძებოთ. ამ დღის მთავარ საჩუქარს წიგნები და ყვავილები წარმოადგენდა. აქედან მოდის ყველასათვის ცნობილი კამპანიის #აჩუქეწიგნი იდეა, რომელსაც ესპანეთში დღემდე იცავენ. 1923 წელს წიგნის გამყიდველების მიერ შექსპირისა და სერვანტესის გარდაცვალების დღეს მოწყობილი წიგნის ფესტივალი საერთაშორისო მოვლენად 1995 წელს იქცა. დღესასწაულის დაწესება იუნესკოს 28-ე სესიაზე 1995 წლის 15 ნოემბერს გადაწყდა. ინიციატივის მთავარ მიზანს წიგნის მნიშვნელობისა და საავტორო უფლებების დაცვის ხაზგასმა წარმოადგენდა. აქედან გამომდინარე, დღესასწაულის მთავარ ღონისძიებად წიგნების გამოფენა-გაყიდვა დამკვიდრდა.

იუნესკოს ინიციატივა ყველაზე დიდი ენთუზიაზმით ნიდერლანდებში აიტაცეს. ისინი დღესასწაულს „თეთრი წიგნის კვირეულით“ აღნიშნავდნენ. მათ შეუერთდა დღესასწაულის ერთ-ერთი სიმბოლოს – შექსპირის სამშობლოც.

საქართველომ წიგნის დღის აღნიშვნა 2003 წლიდან დაიწყო. მას შემდეგ ჩვენს ქვეყანაშიც აქტიურად იმართება წიგნის პოპულარიზაციასთან დაკავშირებული აქტივობები.  ქართული გამომცემლობები წიგნის ბაზრობაზე გვეპატიჟებიან, სადაც მკითხველებს სასურველი წიგნების ფასდაკლებით შეძენა შეუძლიათ. ეს ბევრ ადამიანს აძლევს იმის საშუალებას, რომ შეიძინონ სასურველი წიგნები, როგორც სახლისთვის, ასევე საჩუქრად. ამას გარდა, ავტორთა წასახალისებლად იმართება სხვადასხვა ლიტერატურული კონკურსი.

23 აპრილი ასევე უკავშირდება საავტორო უფლებების დაცვას. გამომცემელთა აზრით, ჩვენს ქვეყანაში აღნიშნული უფლებები ხშირად ირღვევა. მიუხედავად იმისა, რომ საავტორო უფლებების დამრღვევს სისხლის სამართლის კანონმდებლობით დასჯა ემუქრება (ფულადი ჯარიმა და ორ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა), ეს პრობლემა მაინც აქტუალურია. საავტორო უფლებების დაცვაზე ხაზგასმის გარდა, ქართველი გამომცემლები ლიტერატურული კონკურსების ჩატარებით ცდილობენ ავტორთა წახალისებას (მაგალითად, წლის საუკეთესო მოთხრობა, წლის წიგნიერი პოლიტიკოსი/ჟურნალისტი/ბიზნესმენი და სხვ.) და გამარჯვებულთა ფულადი პრემიით დასაჩუქრებას. უმეტესად ფულადი ჯილდო ე.წ. ვაუჩერია, რომლის გამოყენებაც მხოლოდ წიგნის მაღაზიებში შეიძლება.

აპრილი ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლებისთვის სადღესასწაულო თვეა. ,,დედაენის“ დღესთან დაკავშირებული მრავალფეროვანი ღონისძიებების დაგეგმვა-განხორციელების შემდეგ წიგნის საერთაშორისო დღის აღნიშვნისთვის ვემზადებით. მოსწავლეთა უმრავლესობას, როგორც წესი, ამ დღის შესახებ არაფერი სმენია. ამიტომ ჯერ მათ კატალონიელი ვაჭრების წამოწყებაზე –  საუკეთესო საჩუქრად წიგნისა და მასთან ერთად ყვავილების (ქალისთვის) და ვაშლების (მამაკაცისთვის) გადაცემის ტრადიციაზე ვუყვები. მოსწავლეებიდან ერთი მაინც გაიხსენებს ინიციატივას #აჩუქეწიგნი, რომელიც ჩვენმა სკოლამაც აიტაცა. მოსწავლეთა დაინტერესების წყალობით კი სკოლის ბიბლიოთეკა გაცილებით მრავალფეროვანი გახდა და კითხვის პოპულარიზაციასაც შეეწყო ხელი. შემდეგ საავტორო უფლებებზე საუბრის დროც დგება. პლაგიატის პრობლემაზე, როგორც წესი, ძალიან ცოტას თუ სმენია. ამიტომ, სკოლაში ამ თემის განხილვა და დებატების გამართვა ტრადიციად გვექცა. დებატებისთვის მომზადებას საავტორო უფლებების შესახებ საქართველოს კანონის გაცნობით ვიწყებთ.

https://matsne.gov.ge/ka/document/view/16198?publication=10

ზემოაღნიშნული კანონის მეხუთე მუხლის თანახმად, ,,საავტორო უფლება ვრცელდება მეცნიერების, ლიტერატურისა და ხელოვნების ნაწარმოებებზე, რომლებიც წარმოადგენს ინტელექტუალურ-შემოქმედებითი საქმიანობის შედეგს, განურჩევლად ნაწარმოების დანიშნულებისა, ავკარგიანობისა, ჟანრისა, მოცულობისა, გამოხატვის ფორმისა და საშუალებისა.“

კანონში ასევე ნათქვამია, რომ  იგი იცავს გამოუცემელ, საზოგადოებისთვის უცნობ ნაწარმოებებსაც. თუმცა აქვე აღნიშნულია, რომ საავტორო უფლებები არ ვრცელდება იდეებზე, სისტემებზე, პრინციპებზე, კონცეფციებზე და ა.შ. თუნდაც ისინი წერილობით იყოს ჩამოყალიბებული ან ილუსტრაციის სახით იყოს წარმოდგენილი.

რაც შეეხება პლაგიატს, იგი მეცნიერებისა და ხელოვნების დარგში სხვისი შემოქმედების, იდეებისა და გამოგონების გააზრებულ მითვისებას წარმოადგენს. სწორედ მსგავს დანაშაულს აღკვეთს ზემოაღნიშნული კანონი. პლაგიატის შემთხვევებს ყველაზე ხშირად სხვისი თხზულების თუ იდეის საკუთარი სახელით გამოქვეყნებისას ვხვდებით. შეიძლება ტექსტიდან მხოლოდ ფრაგმენტი იყოს ამოღებული დამოწმების ან სხვა მიზნით, თუმცა წყაროს მითითების წესების დარღვევით (ავტორის მიუთითებლობა და სხვ.) დამოწმებაც პლაგიატს წარმოადგენს.

პლაგიატის მთავარ ქმედებად ავტორობის მითვისება ითვლება. თუმცა არსებობს პლაგიატის სხვა სახეობაც, რომელსაც ,,პირატობას“ უწოდებენ (ინტელექტუალური საკუთრების უნებართვოდ კოპირება). აღნიშნული ფაქტიც არ გახლავთ გამართლებული, თუმცა იგი პლაგიატად მხოლოდ მაშინ იქცევა, თუ ,,ქურდი“ მოპარული ნაწარმის ავტორობას დაიბრალებს.

ტერმინის ,,პლაგიატი“ (ფრანგ. plagiat – ქურდობა, მიტაცება) გამოყენება ევროპელებმა XVII საუკუნიდან დაიწყეს. იგი თავიდან მონების გაყიდვას უკავშირდებოდა. მაშინ იდეების ქურდობაც პლაგიატად მიაჩნდათ. თუმცა დროთა განმავლობაში გამოიკვეთა ის ფაქტორი, რომ გასათვალისწინებელია იდეათა თანხვედრის ალბათობაც. ამას გარდა, ერთი ადამიანის შემოქმედებითი პროდუქტი ხშირად ხდება ინსპირაციის წყარო სხვა შემოქმედისთვის. აქედან გამომდინარე, ერთმანეთისგან აუცილებლად უნდა გავმიჯნოთ ეს ორი შემთხვევა, რაშიც პლაგიატის ობიექტის განსაზღვრა დაგვეხმარება. როგორც საავტორო უფლებასთან დაკავშირებულ კანონში ამოვიკითხეთ, პლაგიატად იდეა კი არა, მისი გაფორმება ითვლება. შეიძლება სხვისი საკუთრების მითვისებაში იმ შემთხვევაშიც დაგადანაშაულონ, თუ ნამუშევრის შინაარსს კი არა, ინდივიდუალურ, კონკრეტული ავტორისთვის დამახასიათებელ სტრუქტურას მოირგებთ. გამონაკლისს წარმოადგენს დაკანონებული ლიტერატურული ფორმები, მოარული სიუჟეტები და პერსონაჟები, რომლებიც ერთი წიგნიდან, ქვეყნიდან თუ საუკუნიდან მეორეში ინაცვლებენ და ახალ თავგადასავალში ეხვევიან.

ზემოაღნიშნულ საკითხებზე დისკუსიას ინიციატივით #გააზიარეწიგნიგააზიარეემოცია ვაგრძელებთ. მოსწავლეები ,,კლასის ბესტსელერების“ შესარჩევ კონკურსში საყვარელ წიგნებზე დამზადებული პოსტერებით და პრეზენტაციებით ერთვებიან. აღნიშნული აქტივობის მთავარი დანიშნულება წიგნების და მათი ავტორების აუდიტორიისთვის ეფექტურად წარდგენაა. გამარჯვებული წიგნების წარმომადგენლები თავად ირჩევენ სასაჩუქრე წიგნებს. სკოლაში ასევე იმართება ,,კლასის კრებულის“ პრეზენტაციები, სადაც აღნიშნულ ინიციატივაში ჩართული კლასები აუდიტორიას თავიანთ შემოქმედებას წარუდგენენ.

23 აპრილს ნაფეხურები წარწერით – ,,მოდი, ვიკითხოთ“ ყველას სკოლის შემოსასვლელიდან ბიბლიოთეკამდე აცილებს, სკოლის ეზოს კი მოსწავლეთა საყვარელი პერსონაჟები ამშვენებს. კიბის საფეხურები წიგნის საუკეთესო თვისებებს გვახსენებენ, თემატური ფოტომასალით მორთული დერეფნები კი მთელ შენობას ბიბლიოთეკის ელფერს სძენს.

ჩემი აზრით, წიგნის დღის თემატური კინოჩვენებით დასრულება დღესასწაულს კიდევ უფრო მიმზიდველს გახდის. პატარებს შეუძლიათ მისტერ ლესმორის მფრინავი წიგნების სამყაროში იმოგზაურონ. ჩემი აზრით, ამ შესანიშნავი ანიმაციის ნახვის შემდეგ წიგნის მიმართ მათი დამოკიდებულება უკეთესობისკენ შეიცვლება.

დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს ასევე შეგვიძლია ვაჩვენოთ მიხაელ ენდეს ,,დაუსრულებელი ამბავი“, სადაც მკითხველებს წიგნის პერსონაჟად ქცევის შანსი ეძლევათ.

https://net.adjara.com/Movie/main?id=10982

ასეთივე გზას გადის პატარა ტაილერი ფილმში ,,წიგნის გვერდების მბრძანებელი“. ჩემი აზრით, მოსწავლეებს ეს მოგზაურობაც აღაფრთოვანებთ.

https://net.adjara.com/Movie/main?id=11237

თუ თქვენი უფროსკლასელი მოსწავლეები დაინტერესებულნი არიან რეალური ისტორიებით და მეორე მსოფლიო ომის შესახებაც გარკვეულ ინფორმაციას ფლობენ, მათთვის ორი წიგნის წარდგენას და მათ მიხედვით გადაღებული ფილმების ჩვენებას გირჩევთ. ,,წიგნის ქურდი“ ამავე სახელწოდების რომანის (ავტორი მარკუს ზუსაკი) მიხედვით გადაიღეს. მასში, როგორც მსოფლიოში სახელგანთქმული ებრაელი გოგონას – ანა ფრანკის უნიკალურ დღიურში, ომის მძიმე კადრების მიღმა, წიგნებისადმი უდიდესი სიყვარული იკითხება.

,,წიგნის ქურდი“

https://net.adjara.com/Movie/main?id=5865

,,ანა ფრანკის დღიური“ https://net.adjara.com/Movie/main?id=1000901&serie=1&episode=1&season=1&q=SD&s=Russian

ფანტასტიკის მოყვარულებს კი ცეცხლის ალში გახვეული წიგნების სამყაროში მოგზაურობას ვურჩევ. რეი ბრედბერის ცნობილ რომანში (451º ფარენჰაიტით) მოთხრობილი ისტორია არც თუ ისე შორს დგას ზემოთ მოყვანილ ფილმებში გადმოცემული რეალობისგან. მეორე მსოფლიო ომის დროს ხომ უამრავი წიგნი დაწვეს საჯაროდ. მათ მიმართ გამოჩენილი ნებისმიერი ინტერესი და უკანონოდ შენახვა კი კანონით ისჯებოდა. ამ წერილის დასასრულად სწორედ ამ ფილმს გიტოვებთ და ვიმედოვნებ, რომ ადამიანები წიგნებს აღარასდროს დაწვავენ.

https://net.adjara.com/Movie/main?id=5536

რაც კი რამ ლექსი გვისწავლია მე და ჩემს ძმას, დიდი წილი მეოთხე-მეხუთე კლასზე მოდის. ჯიბრი რას არ გაგაკეთებინებს და თაროზე გამომწვევად ჩამოდებულ გალაკტიონის რჩეულს რომ მივადექით რვა-ცხრა წლის ბიჭები, სადღაც ბოლოსკენ ფეხბურთმა გაგვაჩერა, თორემ დაუთარიღებელ ლექსებზე ვიყავით უკვე გასული. გერონტი ნაჭყებიას 86-87-იანების გუნდში რომ არ დაგვეწყო ვარჯიში, ქართული პოეზიის თანავარსკვლავედი ზეპირად გვეცოდინებოდა, რაც თავისთავად ურიგო საქმე არაა.

თუ იცი, ლექსი ზეპირად უნდა იცოდე. მუსიკა სწორედ იმ ენაზე უნდა გადმოიცეს, როგორც პოეტმა ჩაიფიქრა – გააზრებული და ინტერპრეტირებული ლექსი ამბის სხვა ნაწილია, მეორე ეტაპი; პირველი ეტაპი, უთუოდ და უკონკურენტოდ, ლექსისგან ტკბობის, სიამოვნების მიღების, მუსიკითა და პოეტის ოსტატობით თრობისა უნდა იყოს.

ქართულის მასწავლებლებისგან მსმენია, – ცოტათი დაბნეულები ვართ, მთლად გაზუთხვაც არ გვინდა, მაგრამ არც კარგი კითხვით გამოდის ლექსის დასწავლაო.

ყველაზე მთავარი ამ დროს ალბათ მეთოდია, ფორმა, თუ როგორ აცნობს პოეტს და მის ტექსტს მასწავლებელი მოსწავლეს, როგორ ცდილობს მის დაინტერესებას იმ სამყაროთი, სადაც ამბავი ცოტაა, უფრო სწორად, ყველაზე იდუმალი ამბავი შენ თვითონ უნდა იგრძნო, პროცესში, კითხვისა და დაგემოვნების დროს.

ბევრჯერ მიფიქრია და წარმომიდგენია ჩემი თავი, ვთქვათ, „მერანის“, „ბედნიერი ერის“, „სულიკოს“ და „ლურჯა ცხენების“ წარდგენის პროცესში. თითქოს სიზმარივით იყო, რაღაც უჩვეულო და წარმოუდგენელი რომაა, მაგრამ ბოლომდე ვერ ახერხებ თვალის მიწვდენას – სადღაც წყდება, ქრება, ეთიშები, იკარგები, რეალობას უბრუნდები.

ზედაპირული ლაპარაკი  რომ არ გამომივიდეს:

1) ყველაფერს გამოვიყენებდი, რაც, მაგალითად, „ლურჯა ცხენების“ შესახებ წამიკითხავს და მსმენია: ავტორისეული მოგონება (თუკი არსებობს), კრიტიკული ანალიზი (თუ როგორ იაზრებდნენ სხვადასხვა დროს ამ ნაწარმოებს, განსხვავებული ინტერპრეტაციები ყოველთვის ინტერესით იკითხება); ლექსის კონტექსტის ახსნისათვის საჭირო ყველა წყარო;

2) დროთა განმავლობაში შემორჩენილ დეკლამაციებსაც მოვისმენდი. საინტერესოა, კითხვისას რა აქცენტებს აკეთებენ მსახიობები, პოეტის კოლეგები, თვითონ პოეტი;

3) მაგრამ ყველაფერი ლექსის წაკითხვიდან იწყება. შენთვის, ჩუმად თუ ხმამაღლა, რამდენჯერმე წაკითხვით, ისე, რომ მოგინდეს ვერ შეელიო, როგორც ვერ ელევა სასურველი გოგოსთვის მიტანილ ნამცხვარს „ერთხელ, ამერიკაში“-ს პერსონაჟი ბიჭუნა. ოღონდ ნამცხვრისა და ბიჭუნასგან განსხვავებით, პოეზიის ძალა სწორედ ისაა, რომ მისი სხვისთვის გაზიარების სურვილი გიპყრობს იმ წუთიდანვე, როცა შეატყობ, რომ ლექსი შენი გახდა.

არ მავიწყდება, როგორ ზის ჩემი ძმა დიდ მაგიდასთან ჩვენი უზარმაზარი ოთახის შუაგულში, რომელსაც დეკემბრის სუსხში ძლივს ვათბობდით, გადაშლილი წიგნი უდევს, ცდილობს არ ჩაიხედოს, მაგრამ პაუზების დროს თვალი მაინც ეპარება ხოლმე. მერე არ უნდა ეს შეიმჩნიოს, ტემპს აჩქარებს და სხაპასხუპით ყვება:

„იყო შაკ ბოლდერი: „მწარე და ძვირფასი,

თრობის საათია, ღვინის საათია…“

რაულის, რონალდოსა და დელ პიეროსგან განსხვავებით, ჯერ არ იცის, ვინაა ეს ტიპი – გალაკტიონის შედევრში ნახსენები – არც მისი გვარ-სახელის სწორად წარმოთქმა ადარდებს, უბრალოდ ლექსის მუსიკას მიჰყვება, სიტყვებს აგემოვნებს და უხარია, რომ გალაკტიონი დაამუღამა, მისებურად მიხვდა, რატომ არის გენიოსი – კი ვართ სნობები, გვიყვარს ავტორიტეტებისგან აღიარებულის აღიარება, მაგრამ სულ სხვაა, როცა შენ თვითონ მიხვდები ამას, თან ბავშვობაში.

პოეზიაც მგონი ესაა: მოკლე დროში აღმოჩენილი საოცარი სამყარო, რომელიც ყველაზე დიდხანს მიგყვება.

წინასიტყვაობა

გთავაზობთ ჩემი მოსწავლეების ნამუშევრებს, რომლებიც გაკვეთილის პროცესში 40 წუთში შექმნეს. ისინი ,,თავისუფალ მწერლებად ‘’იქცნენ, რითაც ბიოლოგიური ცოდნისა და საკუთარი შესაძლებლობების თვითგამოხატვა მოახერხეს. აქ დაინახავთ, რომ მათი ცოდნა იქცა კრეატიულ, ახალ აზრებად, რომლებიც ორიგინალური, ინდივიდუალური და ემოციურია.

40 წუთში დაწერილი ამბები მათი ფიქრების, ემოციებისა და ბიოლოგიის სინთეზია. ეს ნოველები ბიოლოგიის სიყვარულითაა შთაგონებული.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: ნინო ქართველიშვილი – მეათე კლასის მოსწავლე

არსებობს სოფელი, სადაც განლაგებულია სხვადასხვა შენობა. აქ მცხოვრებნი მუდმივად შრომობენ, რათა სოფელი გამოცოცხლდეს. ასე რომ, ყველა შენობა თავის ფუნქციას ასრულებს. სოფელი თავისთავად დაცულია, ძლიერი კედლით შემოსაზვრულია, თუმცა გარე სამყაროსთან ურთიერთობა მათ მაინც აქვთ, რადგან სოფელს პლაზმური მემბრანა აკრავს. აქედან შემოდის საკვები, რათა მოსახლეობამ ის გამოიყენოს სხვადასხვა ფუნქციის შესასრულებლად. სოფლის მთავარ ქარხანას, ენდოპლაზმური ბადის საამქროები აქვს, რომლებიც 24 საათის განმავლობაში მუშაობს და სხვადასხვა ტიპის პროდუქტებს ქმნის სოფლის მკვიდრთა გამოსაკვებად.

საკვების მარაგს ვაკუოლში ინახავენ. ის მუდამ სავსე უნდა იყოს, რომ ყველამ კარგად შეასრულოს თავისი ფუნქცია. სოფელს ენერგია მიეწოდება მთავარი ძალური სადგურიდან -მიტოქონდრიიდან, სადაც მუდმივადაა ენერგია, რადგანაც წარმოიქმნება ატფ.

სოფლის შუაგულში არის მთავარი შენობა – ბირთვი. აქ კონტროლდება მთელი სოფლის ფუნქციები და მოქმედებები. ასევე ბირთვში ინახება უდიდესი მემკვიდრეობა, რასაც ყველა უფრთხილდება.

სოფელში ასევე არის მწვანე ბაღი ქლოროპლასტი, ის უზრუნველყოფს სოფლის მრავალფეროვნებას და ეხმარება მას მზის ენერგიის გამოყენებაში. მისი საშუალებით ქვეყანა მწვანდება და იკვებება.

როგორც ვახსენეთ, გარედან შემოდის საკვები, ამ საკვებს კი შენობა ლიზოსომა ამუშავებს. საბოლოოდ, გამოდის, რომ თუ ეს შენობები ვერ იმუშავებს, ჩვენი სოფელი მოკვდება და ქვეყანას საფრთხე დაემუქრება. სულ ენერგიული და ცოცხალი რომ იყოს, მას უნდა მივაწოდოთ სითბო და ადამიანების სიყვარული.

თემა: ფოტოსინთეზი

ავტორი: ანასტასია ნინიძე – მეათე კლასის მოსწავლე

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი მადამ rose. მას ჰყავდა ქალიშვილი სახელად ლილი, რომელიც ავად იყო, ვერ იკვებებოდა, რის გამოც ჭკნებოდა. ერთხელაც როუზმა ქალიშვილი მიიყვანა ექიმთან – ბატონ მზის სხივთან. მან დანიშნულება მისცა: ყოველდღიურად მზის აბაზანების მიღება, CO2-ის გაზიანი სასმელებისა და წყლის სისტემატიურად დალევა. ლილის მადა გაუუმჯობესდა, ის გალამაზდა და ირგვლივ მისი სუნამო „ოქსიგენის“ სურნელი იფრქვეოდა.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: მართა დგვეფაძე – მეათე კლასის მოსწავლე

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ქვეყანა, რომელსაც ერქვა „ორგანიზმი“. აქ ცხოვრობდა ერთი დიდი ოჯახი, გვარად უჯრედულები. ოჯახში ბევრი წევრი იყო, დედას ერქვა ბირთვი. იგი აკონტროლებდა სხვა წევრის ქმედებებს და ინახავდა ინფორმაციას მისი შვილების შესახებ. მამას ერქვა ბატონი ადენოზინი, ოჯახს ამარაგებდა ენერგიითა და სხვადასხვა საჭირო საგნით. მათ ორი შვილი ჰყავდათ, გოლჯიკო (გოლჯის აპარატი) და პლასტიდები. პლასტიდი პატარა სხეულაკი იყო, მას ჰქონდა უნარი სხვა მისნაირ პლასტიდებს დამგვანებოდა.

ოჯახში ყველას თავისი მოვალეობა ჰქონდა. ზოგი ამჟავებულ საკვებს ვაკუოლიდან წვავდა, ზოგი სახლს ალაგებდა, ზოგი მარაგს აწყობდა ადგილებზე. მათ ჰყავდათ ერთი მოსამსახურე, რადგანაც ბევრი საქმე ჰქონდათ. მოსამსახურეს ერქვა დეიდა ვაკუოლი. იგი ათავისუფლებდა ოჯახის წევრებს ზედმეტი ნერვიულობისა და საქმისგან.

ერთ დღეს, ოჯახს მეზობელი ქვეყანა „ციტოპლაზმიდან „ეწვია ბოროტი სტუმარი ვირუსი, რომელსაც ზოგჯერ მხოლოდ ვირს ეძახდნენ. იგი სხვა მისნაირებისგან განსხვავებით კეთილი არ იყო. შედგებოდა ცილოვანი გარსისა (ანუ შურისგან) და ნუკლეინის მჟავისგან (ანუ გადამდები ბაქტერიისგან). რეალურად ვირუსი გულჩათხრობილი იყო, რადგან სხვასთან დააპირებდა თუ არა ურთიერთობას, ისინი მას ბრძოლას უცხადებდნენ და რაღაც სენით ავადდებოდნენ.

არც უჯრედულების ოჯახი შეხვდა ვირუსს კარგად, მათ დარეკეს პოლიციაში, რომელმაც სამი ბრიგადა გამოუშვა უცხო პირის გასაგდებად. პოლიციელებს ერქვათ „იმუ“, „ნიტ“ და „ეტი“. სამწუხაროდ, ან საბედნიეროდ, ვირუსი გაანადგურეს.

ვირუსი – იქა, ქლოროპლასტი – აქა, ვაკუოლი – იქა და უამრავი სიკეთე – აქა.

თემა: ფოტოსინთეზი

ავტორი: ლანა ქერქაძე – მეათე კლასის მოსწავლე

მშვენიერი დილა გათენდა. მზის სხივებმა ჩემს ფანჯარაშიც შემოაღწიეს და ირგვლივ ყველაფერი გაანათეს.

ქალაქი იღვიძებს…

მე ვდგები და ვემზადები სკოლაში წასასვლელად. საუზმე აუცილებელია და განა მხოლოდ ჩვენთვის?! განა მცენარეს არ სჭირდება კვება?

მცენარე იკვებება მზის ენერგიის საშუალებით. მცენარეს ქლოროფილის საშუალებით შეუძლია შთანთქოს მზის ენერგია და არაორგანულიდან წარმოქმნას, ორგანული ნივთიერება, რასაც თან ახლავს ჟანგბადის გამოყოფა.

მცენარე დანაყრებულია, მაშასადამე, ჩვენც შეგვიძლია გემრიელად ამოვისუნთქოთ.

6CO2 + 6H2O = C6H12O6 + 6O2

როგორც ვახსენე დილით მეც ვისაუზმე. ახლა ბედნიერი მივეშურები სკოლისკენ, როგორც მე ავივსე ენერგიით, ფოთლებიც ასევე იმარაგებენ ჯადოსნურ გლუკოზას, ის ხომ ენერგიის წყაროა, ასე რომ, მცენარეს მოაქვს ჩვენთვის სარგებელი და რა არის ეს თუ არა ჟანგბადი, რომლის გარეშეც სიცოცხლე წარმოუდგენელია.

ფოტოსინთეზი არის სწორედ ეს პროცესი, რომლის გარეშეც სიცოცხლე შეუძლებელია. თუ არა მცენარე, მაშინ როგორ მოხდება ეს პროცესი? ამიტომ ჩვენი ვალია:

„მოვუაროთ ბუნებას,

გავახაროთ მცენარე,

ყველაფერი ჩვენია,

ზღვა, მთები და მდინარე“.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: ლუკა ქველაძე – მეათე კლასის მოსწავლე

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ბიჭი სახელად ვოიაჟი, რომელსაც ძალიან უყვარდა მოგზაურობა. ერთხელაც მან გადაწყვიტა, სამოგზაუროდ წასულიყო.

პირველად ჩავიდა ქვეყანაში, რომელსაც ენდოპლაზმური ბადე ერქვა, კონკრეტულად კი პატარა ქალაქ რიბოსომოში, რომლის ქარხნების დახმარებითაც არსებობს მთელი დედამიწა. ვოიაჟი მოიხიბლა ქალაქელების გუნდური თანამშრომლობით.

შემდეგ მან იმოგზაურა გოლჯის აპარატში, რომელიც შემოსაზღვრული იყო გარსით. ეს ქვეყანა გამოირჩეოდა თავისი ღრმა გვირაბებით, სადაც ენდოპლაზმური ბადიდან მოჰქონდათ სხვადასხვა მასალა. აქ კარგად განვითარებული იყო საგზაო ტრანსპორტი. გოლჯის აპარატის ქალაქებიდან გამოირჩევა ლიზოსომა თავისი ბუნებით და მრავალფეროვნებით.

ვოიაჟი მოიხიბლა მუდმივად განახლებადი დიდი სამყაროს პატარა ქალაქით, რომელიც ცნობილი იყო ენერგეტიკული თვისებებით, დინამიკური და აქტიური პროცესებით, რომელიც ცნობილი იყო მიტოქონდრიის სახელით. გაოცდა ბიჭი ამ ქალაქის ენერგიის პოტენციალთა სხვადასხვაობებით, სადაც წამში ამზადებდნენ ენერგეტიკულ სასმელს – ატფ-ს.

მაგრამ, ვერცერთი ვერ შეედრება ყველაზე ფერად ქალაქ – ვაკუოლს, სადაც სხვადასხვა ფერის პიგმენტით (წითელი, ყვითელი, ცისფერი, იისფერი) გადანათებულია მთელი ქალაქი, აქ ნახავთ უამრავი სხვადასხვა ნივთიერებით ავსებულ ფართო კალაპოტიან მდინარეებს.

პატარა ბიჭი მოხიბლა, ქლოროპლასტმა, რადგანაც მის უამრავ მწვანე ქუჩაზე შეუჩერებელი პროცესები მიმდინარეობდა, რომელსაც თან ახლდა დღისით CO2-ის შთანთქმა და ოქსიგენით მდიდარი კონტეინერების დამზადება, რომელსაც ქალაქის მკვიდრნი დღე და ღამე იყენებდნენ. ეს კი მათი მუდმივი ახალგაზრდობის საიდუმლო იყო.

თემა: ფოტოსინთეზი

ავტორი: მარიამ ლიპარტიანი – მეათე კლასის მოსწავლე

6262 წელი…

ამწვანებული საქართველო…

რაც დრო გადის, მით უფრო ენერგიული ხდება…

ყოველი დილა მზის სიკაშკაშით იწყება…

6126 წლიდან მოყოლებული ყველა დღე განსხვავებული და სიცოცხლით სავსეა. ყველა ბედნიერია… აქვთ სუფთა ჰაერი და საკვები…

გადის 62 წელი და მზე ჩვეულ სიკაშკაშეს კარგავს… იკარგება სიმწვანე ბუნებაშიც და დღითიდღე ძნელდება ბედნიერად ყოფნა.

ხალხი საგონებელშია… ფიქრობენ, როგორ დაიბრუნონ ჩვეული სილაღე.

მოიწვიეს კრება, დაიბარეს ყველა მეცნიერი, რომელიც ქვეყანაში ცხოვრობდა… მრავალწლიანი დაკვირვების შემდეგ მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ღამით კიდევ უფრო ძნელდებოდა ცხოვრება, ვიდრე დღისით. ასევე დაადგინეს რომ, რაც უფრო მეტად ანადგურებდა ადამიანი ბუნებას მით მეტ ენერგიას კარგავდა პლანეტა და უჭირდა ყოველი დღის გატანა. გავიდა ხანი და მეცნიერები გაერკვნენ იმაში, რომ ყველაფრის თავი და თავი მზეა და შეწყვიტეს ის საქმიანობა, რომელიც ხელს უშლიდა მზის სხივების ჩვენთან მოღწევას.

გავიდა დრო და ყველაფერი წესრიგში ჩადგა.

კვლავ აკაშკაშდა მზე… და კვლავ გახდა ცხოვრება ლაღი.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: ელენე ჩაჩავა – მეათე კლასის მოსწავლე

ერთ ზღაპრულ სამყაროში ცხოვრობდა, ერთი პატარა ზღაპრული გოგონა რიბო. ის ექიმ შვანის შვილი იყო და ჰყავდა 4 პატარა ძმა და ერთი და.

1) ენბა, რომელიც ძალიან ჰგავდა ბაბუა პლამეს. ის მეტად თავისებური იყო, ერთმანეთში გადახლართულ ძაფებს ჰგავდა მისი ხასიათი.

2) დეენემიკო – მეორე ძმა, ძალიან ჰგავს ბებიას, მეზობლები და მშობლები მას შვანების გენების შემნახველს ეძახიან, ყველა შვანის თვისება მასშია თავმოყრილი.

3) გობა – რიგით მესამე ძმა, თეთრი კანი, რომელიც სავსეა პატარა ღრუებით და ხალებით. როგორც მისი მეგობრები ამბობენ, ვინც მასთან მივიდა საბოლოოდ ყველა ყალიბდება, ღვინდება და სერიოზულდება, ამიტომ, ითვლება ის ყველაზე სერიოზულ წევრად.            4) ლიზო – მეოთხე და ყველაზე სახალისო დაიკო. ყველაფერს ჭამს და ძალიან უყვარს მსუყე საკვები, ამიტომაცაა ასეთი პუტკუნა და საყვარელი. ის ოჯახში ყველაზე მსუნაგ ბავშვად ითვლება ყველაფერს ჭამს, რასაც კი იპოვის.

5) ყველაზე უფროსი ვაკო, ძალიან უყვარს წვენი და გაზიანი სასმელები, ძალიან უყვარს მცენარეები და ბაღიც გააშენა ეზოში.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: ქეთი შავიშვილი – მეათე კლასის მოსწავლე

უჯრედი – ერთი დიდი სახელმწიფოა, სადაც ძალიან ბევრი სასახლეა. ბირთვი – ამ სასახლეების მფლობელი და სახელმწიფოს მეთაურია. ის აკონტროლებს ქვეყნის შიგნით მომხდარ მოვლენებს და მის შთამომავლობას ასწავლის სახელმწიფოს მართვას. ის ქმნის კანონებს და უნაწილებს ყველას საკუთარ ფუნქციას. ის განაგებს ყველაფერს, მის გარეშე სახელმწიფო არ იარსებებდა და დაიშლებოდა.                      არსებობს სახელმწიფოები, რომლებსაც საკუთარი მეფე არ ჰყავთ, ასეთ სახელმწიფოებს პროკარიოტები ეწოდებათ.                                 სახელმწიფოს ირგვლივ გრძელი გალავანი აკრავს, გაგიკვირდებათ და გალავანსაც სახელი აქვს და უჯრედის კედელი ჰქვია. ის პლანეტა ,,მცენარის’’ მტკიცე დამცველია.

მეფეს ჰყავს მთავარი მრჩეველი, რომელიც მას სწორ რჩევებს აძლევს და მას „მიტოქონდრია“ შეარქვეს, რაც მეტ აქტივობას და ღონისძიებას გეგმავს მეფე, მით მეტია სახელმწიფოს ფინანსური ზრდა.

„გოლჯის აპარატი“ არის სახელმწიფოს შიდა სასამართლო, სადაც ხდება განაჩენის გამოტანა და თავისუფალი აზრების გამოხატვა.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: ნინი დუმბაძე – მეათე კლასის მოსწავლე

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ლამაზი სამეფო ,,უჯრედის ორგანოიდები’’. მას იცავდა პლაზმური მემბრანა და მიჯნავდა გარემოსგან. ენდოპლაზმური ბადე მასში მდებარე ერთ-ერთი სახლი იყო. იქ ცხოვრობდნენ ბატონი – გლუვი და ქალბატონი – მარცვლოვანი. ქალბატონ მარცვლოვანს შვილები ჰყავდა, რიბოსომები, ბატონ გლუვს კი – არა. მიუხედავად ამისა, ისინი ტკბილად და ბედნიერად ცხოვრობდნენ. მარცვლოვანს დიდი ფაბრიკა ჰქონდა, სადაც ცილის კოქტეილები სინთეზდებოდა, ხოლო გლუვი ამ ცხიმებს წარმოქმნიდა და ნახშირწყლების კანფეტებს ამზადებდა.

გოლჯის აპარატი მათ გვერდით იდგა. სადაც მეჭურჭლეთუხუცესი ცისტერნების ოჯახი ფუთავდა ყველა მარაგს, ინახავდა კანფეტებს, კოქტეილებს და აფასოებდა სხვადასხვა მიქსური შემადგენლობის საკვებს. ზოგი მისი თანამშრომელი ქმნიდა ექსტრა ტკბილ მურაბას.

ამ სახელმწიფოს დენის წყარო კი იყო მუდამ მშრომელი ბიძია „მიტოქონდრია“. ხოლო ,,უჯრედის ორგანოიდების’’ სამეფოს ხელმწიფე – ბირთვი – კმაყოფილი იყო, რადგანაც მისი ყველა ბრძანება სრულდებოდა და სამეფო საათივით მუშაობდა.

თემა: უჯრედის ორგანოიდები

ავტორი: თეკლა ბაციკაძე – მეათე კლასის მოსწავლე

2018 წლის სექტემბერში ბირთვმა – იმავე არკადი დვორკოვიჩმა (ფიდეს დირექტორი) ჩაატარა ჭადრაკის მსოფლიო ოლიმპიადა ბათუმში. ბირთვი აკონტროლებდა ყველა დეპარტამენტს და ინახავდა წინამორბედი პრეზიდენტების ისტორიას. მან დეპარტამენტების უფროსებად დანიშნა სხვადასხვა ორგანოიდი, რომ ყველას თავისი ფუნქცია ჰქონოდა. ენდოპლაზმურ ბადეს ტრანსპორტის დეპარტამენტი ჩაბარდა. ის უზრუნველყოფდა სასტუმროდან სათამაშო ზონამდე ჩამოსული სტუმრების ტრანსპორტირებას.                                   რადგანაც მიტოქონდრია ენერგიის წყაროა უჯრედისათვის, მისი საქმიანობა სათამაშო ზონაში სხვადასხვა ელექტრული პრობლემების მოგვარება იყო. ის „ენერგეტიკული სადგურების“ უფროსი გახლდათ. გოლჯის აპარატი პასუხისმგებელი იყო სასტუმროში მონაწილეებისა და თანმხლები პირების განთავსებაზე. ენდოპლაზმური ბადე სწორედ გოლჯის აპარატს აბარებდა სტუმრებს. ლიზოსომა გვამარაგებდა, ე.წ. „ლანჩ ბოქსებით“ მოხალისე რიბოსომებს. მართალია, არც ისე გემრიელი საკვები იყო, მაგრამ რიბოსომები დაღლილობისგან გემოს ვერ შეიგრძნობდნენ. რიბოსომები პატარა მოხალისეები იყვნენ. 300-მდე ახალგაზრდა მუხლჩაუხრელი შრომობდა იმისათვის, რომ ოლიმპიადას კარგად ჩაევლო. ვაკუოლი კი იყო რიბოსომების საწყობი, სადაც ათასგვარ ხარახურასა და ვადაგასულ „ლანჩ ბოქსებს“ ალაგებდნენ. საბოლოო ჯამში, ბირთვი ოლიმპიადის მსვლელობით კმაყოფილი დარჩა, მას სტუმრად ჰყავდა უამრავი ცნობილი სტუმარი. ყველა ნასიამოვნები დარჩა.

თემა: უჯრედული სუნთქვა

ავტორი: რუსუდან კოკაია – მეათე კლასის მოსწავლე

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი ენერგეტიკუნა, რომელსაც 3 დიდი წინააღმდეგობა ჰქონდა გადასალახი იმისათვის, რომ მისი საბოლოო სახე CO2+10H მიეღო. ენერგეტიკუნას ყველა მეგობარმა გადალახა ეს სამი ეტაპი. თუმცა მისი ჯერი არა და არ დგებოდა. ერთხელ, როცა ის მარტოდმარტო იჯდა მდინარის პირას, დაინახა ოქროს თევზმა, რომელმაც ნახა, თუ როგორი მოწყენილი იყო. შესთავაზა 3 სურვილის შესრულება. ენერგეტიკუნამ, რა თქმა უნდა, 3 ეტაპის გავლა ჩაიფიქრა და ყველაფერი დაიწყო. პირველ ეტაპზე მოხდა შემზადება, ამ დროს ცილუკები ამინომჟავებად გარდაიქმნა, გლიკოგენები – გლუკოზად და ა.შ. მთლიანი ეს ამბავი ხან კუჭში მიმდინარეობდა, ხან ნაწლავებში, ამ ყველაფრის შედეგად ენერგეტიკუნა საბოლოოდ გარდაიქმნა და გაიფანტა. მეორე ეტაპზე ჟანგბადი აღარ გვქონდა, ციტოპლაზმაში ვიმყოფებოდით. რთული და ხანგრძლივი გზის გავლის შემდეგ კი, მივიღეთ ორი ცალი ახალშობილი პიროყურძნის მჟავუკები. ასევე სინთეზირების შედეგად გაჩნდა ორი მოლეკულა ახალშობილი ატფ. ხოლო დარჩენილი ენერგეტიკუნა სითბოს სახით გაიფანტა. მესამე ეტაპზე კი უკვე ჟანგბადი მიგვეწოდებოდა. ის მჟავები, რომლებსაც 3 ნახშირადი გააჩნდა, საიდანაც გადავედით ენერგეტიკულ სადგომში (მიტოქონდრიაში). და რა მივიღეთ საბოლოოდ? ენერგეტიკულას ამდენხნიანი გარდაქმნების, სინთეზირების, გაფანტვების შემდეგ გარდაიქმნა 3CO2+10H.

თუ ოდესმე თავიდან არ გაგიმართლებთ, ხელი არ ჩაიქნიოთ, როგორც ენერგეტიკუნასთან, ისევე თქვენთანაც გამოჩნდება ოქროს თევზი და თქვენც თუ იშრომებთ, მიაღწევთ მიზანს.

თემა: უჯრედული სუნთქვა

ავტორი: ლუკა კალანდარიშვილი – მეათე კლასის მოსწავლე

საბრძოლო ველზე 5 კეთილი მითიური არსება ებრძვის 5 ბოროტ მითიურ არსებას, ორივე მხარის მთავარი მიზანია, გაანადგუროს მთავარი ციხესიმაგრე, ე.წ. „ტრონი“. თამაში დაყოფილია სამ ფაზად.

პირველი: ფულის საბრძოლო ველზე არის არამარტო 10 ძირითადი მებრძოლი, არამედ, ე.წ. „კრიპსებიც“, მათი მოკვლისთვის ისინი იღებენ ოქროს. თითოეული გუნდი იბრძვის იმისთვის, რომ რაც შეიძლება მეტი „კრიპსი“ მოკლან, რათა მეტი ოქრო მიიღონ და იყიდონ ნივთები, რომლებიც აძლიერებს მათ ინტელექტს. ანუ პირველი ფაზა კრიპსების ოქროდ გარდაქმნაა.

მეორე ფაზა – ამ პერიოდში მებრძოლებს აქვთ დარიგებული ოქრო და ნაყიდი აქვთ ნივთები, ამიტომ ისინი უკვე მოწინააღმდეგე გუნდთან ბრძოლას აქცევენ ყურადღებას და არა ოქროს დაგროვებას, როდესაც მოწინააღმდეგე კვდება, მეორე გუნდს აქვს დრო, რომ მიუახლოვდნენ მთავარ ციხესიმაგრე „ტრონს“, რადგან გუნდი, რომელშიც ვიღაც მოკვდა, რჩება დროებით უმცირესობაში, მკვდარი გმირის გაცოცხლებას დაახლოებით 30 წმ. სჭირდება. ანუ ამ ფაზის მთავარი მიზანი ტრონისკენ გზის გაკვლევაა.

მესამე ფაზა, მთავარი და სახალისო ფაზაა. აქ უკვე გუნდები იწყებენ იმაზე ფიქრს, რომ გაანადგურონ მთავარი ტრონი, მაგრამ პირველ ფაზაში დაგროვებული ოქრო საკმარისი აღარ არის, რადგან ტრონს 50000 სიცოცხლე აქვს, თუ ყველა მოწინააღმდეგე მკვდარი იქნება 30 წუთიც არ ეყოფა თითოეულ გუნდს, რომ გაანადგურონ, რადგან, თითო გმირს შეუძლია წამში 20 ერთეული ზიანის მიყენება, ისინი იწყებენ პირველ ფაზასთან შედარებით უფრო ძლიერი კრიპსების მოკვლას. მათგან უფრო მეტ ოქროს იღებენ და ყიდულობენ ნივთს „რაპირას“, რომელიც გმირებს +100 ზიანის მიყენების უფლებას აძლევს.

თემა : გამრავლება – ზიგოტა 

ავტორი: ნინი ჩიხლაძე – მეთერთმეტე კლასის მოსწავლე

გამარჯობა! მე ზიგოტა ვარ სახელად ლულუ. რამდენიმე დღის ვარ. სულ პატარა ჩემს ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი პერიოდი იწყება მე უნდა განვვითარდე, ჩემგან პატარა ბლასტომერები მიიღება. უკვე ერთშრიანი ჩანასახი ბლასტულა ვარ, მაგრამ ცხოვრება ასეთი მარტივი არ არის, მე კიდევ დიდი გზა მაქვს გასავლელი. ოჰ! ამასობაში გასტრულა ვარ – ორშრიანი ჩანასახი! დასაწყისის დასასრულამდე ერთი ნაბიჯი დამრჩა. მე მიზანი ახდენილი მექნება – ნეირულა გავხდები. მე ის პატარა ზიგოტა აღარ ვარ, როგორსაც დასაწყისში მიცნობდი. მე ნეირულა ვარ. აქ დამთავრდა ჩემი პირველი ნაბიჯები. რთული მისია მეკისრება ცხოვრებაში მეზოდერმა ვარ და პატარ-პატარა ნაწილებად უნდა დავიშალო. ვიღაცის სიცოცხლის მნიშვნელოვანი ნაწილი ვარ უკვე. გულსისხლძარღვთა, ძვალკუნთოვანი, გამომყოფი, ჩონჩხი. ჩემი პატარა ნაწილი კი მალე გული იქნება! ძალიან მიხარია! ძალიან ლამაზი წითელი სისხლით სავსე! ერთი სული მაქვს როდის გავიზრდები და ზრდასრული გავხდები, სულ, სულ მალე ავძგერდები და სულ, სულ მალე ვიღაც შენ დაგემსგავსება ჩემი დახმარებით!
ბევრი საქმე მაქვს, უკვე აღარ მცალია. თანდათან მიყალიბდება სხვადასხვა ორგანოთა სისტემები.
გკოცნით!
სიყვარულით ზიგოტა ლულუ.

უჯრედის ქიმია

გურანდა ფაღავა – მეათე კლასელი

ორგანიზმის სამეფოში დიდი ზეიმი იყო, როგორც იქნა დაიბადა პრინცი ნატრიუმი. ამის აღსანიშნავად მეფე კალიუმმა მეჯლისი გამართა. მთელი სამეფოს მოსახლეობა შეიკრიბა, ვის არ ნახავდით: სახამებელს, ლიპიდებს, მინერალურ მარილებს, გლუკოზას, ცელულოზას, ცილების ოჯახს, ვიტამინებს, წყალს. პრინცს ნათლია ცელულოზამ უჯრედის გამგებლის – ბირთვის უდიდესი პორტრეტი აჩუქა.

დიდი მითქმა-მოთქმა გამოიწვია მეჯლისზე გლიკოგენის გამოჩენამ, რომელმაც ორი დღის წინ დუელში პოლიმერი სახამებელი გამოიწვია და შუბლში ტყვია დაახალა, ნუკლეინის მჟავის ღირსების შელახვის გამო.

საბოლოო ჯამში, წვეულება კარგად დამთავრდა, სტუმრებმა გემრიელი დესრტი მიირთვეს და წყალი დააყოლეს.

პრინცის დაბადებას პოლარული და არაპოლარული ფენა დიდი სიხარულით ზეიმობდა. ეს შეუცვლელი გრძნობა იყო, რომელიც ყველას ჟანგბადივით სჭირდებოდა.

ცვილი იქეთ, ცვლადი აქეთ, უხსნადი იქეთ და ხსნადი აქეთ.

მსოფლიო საზოგადოებამ კარგად უნდა  გაიაზროს, რამდენად მნიშვნელოვანი პროდუქტია კაცობრიობისთვის სასმელი წყალი და  რა დიდ აუცილებლობას წარმოადგენს წყლის რესურსების მოფრთხილება და დაცვა.

მდგრადი განვითარების 17 ძირითად მიზანს შორის მეექვსე წყლის მდგრადი მართვისა და სანიტარული ნორმების დაცვის საყოველთაო უზრუნველყოფაა.

საქართველოში წყლის რესურსების მოფრთხილებისა და დაცვის მიმართულებით ძალიან ბევრი რამ არის გასაკეთებელი. ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს. რიგითი მოქალაქის პოზიციიდანაც თუ  დავაკვირდებით ჩვენი მდინარეების, წყალსატევების ნაპირებს დასახლებული პუნქტების ახლოს, ისინი ნაგავსაყრელად არის ქცეული.  ეს ფაქტები ინფრასტრუქტურული პრობლემების გარდა, ცნობიერების პრობლემებზე მეტყველებს. ამ მიმართებით სოციალური სასკოლო თუ საკლასო პროექტების დაგეგმვა და განხორციელება  ეფექტური აქტივობა იქნება, რომ  ჩვენს მოსწავლეებს განუვითარდეთ კრიტიკული ხედვა არსებულ პრობლემასთან მიმართებაში და აუმაღლდეთ სამოქალაქო პასუხისმგებლობა და უნარ-ჩვევები გარემოსა და კონკრეტულად, წყლის რესურსების მოფრთხილება-დაცვის თვალსაზრისით.

ამ თემასთან დაკავშირებული სოციალური პროექტების ხანგრძლივობა, მასშტაბები, საგნობრივი ბმები და ასე შემდეგ, შესაძლებელია მოქნილად მოერგოს კონკრეტული სკოლის, კლასის, საგნის ან საგნების მოცემულობას.

სამზადისი

საკითხის აქტუალობის გააზრების მიზნით, სასურველი იქნება სასკოლო საგნების შესაბამისი კომპეტენციებიდან  (ბიოლოგია, გეოგრაფია, ქიმია, სამოქალქო განათლება…) გამომდინარე, გამოიკვეთოს ცოცხალი ორგანიზმებისთვის წყლის როლი და მნიშვნელობა.

პროექტს წინ უნდა უძღვოდეს  პრობლემის განსაზღვრის პერიოდი. მონაწილეები  დამატებით მასალებს მოიძიებენ (ეს შეიძლება იყოს გარემოსდამცველთა კვლევა, სტატისტიკური მონაცემები და ასე შემდეგ).

პროექტის მიზნის განსაზღვრა

შემდეგი ეტაპი უკვე ამ პრობლემის საკუთარი გარემოს ჭრილში აღქმის, არგუმენტირებისა და მიზეზ-შედეგობრიობის განსაზღვრა იქნება. ამ ეტაპზე მცირე კვლევის ჩატარება კონკრეტულ შედეგებს გამოიღებს.

მაგალითად, შესაძლებელია კლასი/პროექტის მონაწილეები სამ ნაწილად დავყოთ (მოსწავლეთა ინტერესების გათვალისწინებით). პირველი ჯგუფი გააერთიანებს ,,მკვლევარებს“, მეორე – ,,რეპორტიორებს“, ხოლო  მესამე – ,,რეკომენდატორებს“.

პირველი ჯგუფის ამოცანა იქნება შეადგინოს კითხვარი წყლის რესურსების მოფრთხილებისა და დაცვის შესახებ მოსახლეობის (როგორც მოსწავლეების, ასევე თემის წარმომადგენლების) ცნობიერების დონის გასარკვევად და ჩაატარონ გამოკითხვა.

მეორე ჯგუფი მოამზადებს ფოტო/ვიდეორეპორტაჟებს საკუთარ გარემოში მდინარეების ან სხვა წყალსატევების მდგომარეობის შესახებ (იყენებს თუ არა ნაგავსაყრელად მოსახლეობა სანაპიროს, ჩაედინება თუ არა კანალიზაცია, საწარმოო ნარჩენები და ასე შემდეგ);  იღვრება თუ არა ონკანებიდან წყალი უმიზნოდ; სასურველია შემოწმდეს სასმელი წყლის სინჯები ხარისხიანობასა და უსაფრთხოებაზე. რესურსის მოსაძიებლად ამ საკითხზე შეიძლება თანამშრომლობა როგორც ადგილობრივ ხელისუფლებასთან, ასევე გარემოსდაცვით, მომხმარებელთა უფლებების დაცვით არასამთავრობო ორგანიზაციებთან.

მესამე ჯგუფი ამ პერიოდში მუშაობს სასურველი სიტუაციისა და მისი მიღწევის წინაპირობების  განსაზღვრისათვის.  ისინი შეეცდებიან გაარკვიონ რამდენად უზრუნველყოფს ამ საჭიროებას საკანონმდებლო რეგულაციები. საბოლოოდ, ეს ჯგუფი წარმოადგენს რეკომენდაცებს, რისი გაკეთებაა საჭირო ვითარების შესაცვლელად.

სამივე ჯგუფი ერთმანეთს აცნობს შედეგებს და ერთად მსჯელობენ პროექტის მიზანზე, მისი მიღწევის გზებსა და შესაძლებლობებზე.

მაგალითად, შეიძლება პროექტის მიზანი ასე ჩამოყალიბდეს:

მოსწავლეთა და თემის ცნობიერების ამაღლება წყლის რესურსების მოფრთხილებისა და დაცვის შესახებ; ადგილობრივ თვითმმართველობასთან  პრობლემის ადვოკატირება; მდინარის სანაპიროს დასუფთავება.

ეს მოიცავს შემდეგ ნაბიჯებს:

კონფერენციის ორგანიზება წყლის რესურსების მოფრთხილებასა და დაცვაზე.

• ყურადღების გამახვილება წყლის ყაირათიანად მოხმარების და მისი ხარჯის შემცირების საკითხებზე ( ამ მიმართებით შესაძლებელია უმცროსკლასელებთან კომუნიკაცია და მათი პასუხისმგებლობის ამაღლება საოჯახო ხარჯების შესამცირებლად);
• საინფორმაციო მასალის მომზადება და გავრცელება (ბროშურები, ფლაერები, კედლის გაზეთი…)
• ადგილობრივ ხელისუფლებასთან თანამშრომლობა (რეაგირებისთვის პრობლემების გაცნობა ფოტომასალებისა და კვლევის შედეგების გამოყენებით, ასევე თანამშრომლობის შეთავაზება წყლის დაცვის დღეს სპეციალურ აქციაში მოსწავლეთა ჩართვის შესახებ, ბანერების დამზადება-დადგმაში მონაწილეობა);
• წყლის რესურსების საერთაშორისო დღესთან დაკავშირებით გარემოს დასუფთავების აქციის მოწყობა ადგილობრივი ხელისუფლების, თემის, მათ შორის მოსწავლეების მონაწილეობით. სანაპიროსთან ბანერების დადგმა წარწერით ,,ნუ დაანაგვიანებთ!“;
• პროექტის შეჯამება-პრეზენტაცია.

რა თქმა უნდა, ეს ზოგადი მონახაზია, რომელიც თქვენს საჭიროებებსა და შესაძლებლობებს შემოქმედებითად  უნდა მოარგოთ, რომ პროექტი შედეგზე ორიენტირებულად წარიმართოს.

კარგი იქნება დარგის სპეციალისტების მოწვევა სკოლაში, რომლებიც მოსწავლეებს დამატებით ინფორმაციას მიაწვდიან და საკუთარი პროფესიის მნიშვნელობაზეც ესაუბრებიან. ამ მიზნით, ეფექტური იქნება შემეცნებითი ექსკურსიების მოწყობა წყლის გამწმენდი დანადგარებისა და პროცედურების სანახავად.

პროექტის ფარგლებში შეიძლება გამოცხადდეს ესეების, ფოტოების, ნახატების კონკურსი, ინფორმაციის გავრცელების მიზნით, შეიქმნას პროექტის ვებგვერდი.

პროექტს საბოლოოდ ვაყალიბებთ იმის მიხედვით, რა  მიზნები გვაქვს და როგორია ჩვენი დროის, ადამიანური და ფინანსური რესურსები. ერთნი მხოლოდ ცნობიერების ამაღლების აქტივობებით შემოისაზღვრებიან და პროექტს 1-2 კვირაში დაასრულებენ, მეორეთათვის შესაძლოა პროექტმა უფრო ხანგრძლივი სახე მიიღოს და გაგრძელდეს.

ისტორია, როგორც საზოგადოებრივი მეცნიერების ნაწილი, მოსწავლეებს აძლევს იმის შესაძლებლობას, რომ სივრცეში თავისუფლად ორიენტირებასთან ერთად გაიაზრონ ისტორიული ეპოქა. საზოგადოებრივი მეცნიერებები ხელს უწყობს ცოდნის შეძენას, რაც აუცილებელია მოზარდის თავისუფალ პიროვნებად და პასუხისმგებლობის მქონე მოქალაქედ ჩამოყალიბებისათვის. საზოგადოებრივი მეცნიერებების შესწავლისას მიიღება ის ცოდნის, რომელიც ეხმარება მოსწავლეს ადამიანის უფლებების დაცვასა და პიროვნების პატივისცემაში, საკუთარი და სხვისი თვითმყოფადობის შენარჩუნებაში. (https://ncp.ge/ge/sazogadoebrivi-metsnierebebi/sazogadoebrivi-metsnierebebis-stsavlebis- -da-amotsanebi). ამ ყველაფრის განხორციელებაში დიდი პასუხისმგებლობა ეკისრება პედაგოგს, რადგან თითოეული საგაკვეთილო პროცესისათვის მან უნდა შეარჩიოს სწავლების სწორი მეთოდი, რომლის მეშვეობითაც მოახდენს მოსწავლეების ჩართვას საგაკვეთილო პროცესში და ასევე ხელს შეუწყობს პიროვნების ჩამოყალიბებას. მოსწავლემ უნდა გააცნობიეროს საკუთარი პასუხისმგებლობები და უფლებები დემოკრატიული საზოგადოებისა და კანონის უზენაესობის წინაშე.

ამ შემთხვევაში სწავლა-სწავლების მრავალი მეთოდიდან მნიშვნელოვნად მივიჩნევთ როლურ და სიტუაციურ თამაშებს, რომლებიც მოსწავლეებს ეხმარება და საშუალებას აძლევს, სხვადასხვა პოზიციიდან განიხილონ საკითხი და მკაფიოდ ჩამოაყალიბონ საკუთარი შეხედულება. ისტორიის გაკვეთილზე ჩემ მიერ VII კლასში გამოყენებული როლური თამაშის მეთოდი „გაასამართლე ისტორიული პიროვნება“ უკავშირდებოდა კონკრეტულ საგაკვეთილო თემას: საფრანგეთში კარდინალ რიშელიეს მმართველობას. მეთოდი გამოყენებულ იქნა გაკვეთილის მეორე ფაზაზე. მოსწავლეები გადანაწილდნენ სამ ჯგუფად (თავდაპირველად მოხალისეობის საფუძველზე სურვილის მიხედვით შერჩეულ იქნა 12 მონაწილე, ხოლო ამის შემდეგ „რიცხვების ტალღის“ მეშვეობით დანარჩენ ორ ჯგუფში). აქტივობა დაეფუძნა დემოკრატიულ პრინციპს: ჯგუფის ლიდერებმა წევრებთან ერთად თავად აირჩიეს ყუთები ფერების მიხედვით, რომლებშიც დავალებები გადანაწილებული იყო „დროში მოგზაურობის“ პრინციპით (მოხდა კონკრეტული ეპოქის გაცოცხლება, რიშელიე გასამართლდა თანამედროვე სასამართლოს სისტემის საფუძველზე).

N1 ჯგუფი: შესწავლილი მასალა უნდა წარმოედგინათ შემდეგი სახით:

მოსწავლეები, შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, ირჩევენ ჯგუფის იმ წევრს, რომელიც განასახიერებს ისტორიულ პიროვნებას, კერძოდ კი რიშელიეს, რომელიც უნდა გასამართლდეს. დავალების მიხედვით, რიშელიეს აუცილებლად უნდა ჰყავდეს ადვკოკატი. ამავე ჯგუფმა უნდა აირჩიოს მოსამართლე (საერთო სასამართლოების თანამდებობის პირი, რომელიც კანონით დადგენილი წესით არჩეული ან დანიშნულია მოსამართლედ და ერთპიროვნულად ან კოლეგიის შემადგენლობაში ახორციელებს მართლმსაჯულებას) და პროკურორი – პირი, რომელიც სასამართლოში სისხლის სამართლის საქმის განხილვისას მხარს უჭერს სახელმწიფო ბრალდებას. სასამართლოში პროკურორი არის სახელმწიფო ბრალმდებელი (https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=4020 ენციკლოპედიური ლექსიკონი). მან ამ კონკრეტულ შემთხვევაში ბრალი უნდა დასდოს რიშელიეს.

პროცესის დაწყების წინ მოსამართლე აუდიტორიას აცნობს საქმის ვითარებას, თუ ვინ არის კარდინალი რიშელიე, მისი წოდებითა თუ რეგალიებით, რაში ედება მას ბრალი, რომელიც ამ პროცესის განსახილველი საკითხია; ასევე წარადგენს მის დამცველს და ბრალმდებელს. რიშელიეს ეძლევა საშუალება, დაიცვას თავი როგორც პირადად, ასევე ადვოკატის მეშვეობით. რაც შეეხება ადვოკატს, არგუმენტირებულად აყალიბებს რიშელიეს გამამართლებელ ფაქტებს. ამ აქტივობით მოსწავლეები იაზრებენ კანონის უზენაესობას, ფაქტებსა და მოვლენებს შორის თანამედროვეობასთან ავლებენ პარალელებს, სწავლობენ ადამიანის სიცოცხლის უფლებისა და მისი ხელშეუხებლობის პატივისცემას.

N2 ჯგუფი: აღნიშნული ჯგუფი წარმოადგენს ნაფიც მსაჯულებს, ისინი არიან ხალხის წარმომადგენლები, რომლებიც უშუალოდ მონაწილეობენ მართლმსაჯულების განხორციელებაში. როგორც წესი, ქმნიან დამოუკიდებელ კოლეგიას, რომელიც ვერდიქტის გამოტანით წყვეტს მხოლოდ ბრალდებულის ბრალეულობისა თუ უდანაშაულობის საკითხს. ბრალეულად ცნობის შემთხვევაში განაჩენს ადგენენ და სასჯელს ნიშნავენ პროფესიონალი მოსამართლეები – დამოუკიდებლად ან ნაფიც მსაჯულებთან ერთად (Civil ენციკლოპედიური ლექსიკონი https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=1819). ამ ჯგუფის წარმომადგენელი მოსწავლეები უშუალოდ იღებენ ინფორმაციას ნაფიცი მსაჯულების შესახებ, კერძოდ, კი ეცნობიან აღნიშნული ინსტიტუტის დანიშნულებას, მათ ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობებს საზოგადოების წინაშე. მოსწავლეებმა მასწავლებლისგან მიღებული ისტრუქციით იციან, რომ ნაფიცი მსაჯულები ჩვეულებრივი მოქალაქეები არიან, რომელთაც არ აქვთ იურიდიული განათლება, ისინი ერთად მსჯელობის შემდეგ აფასებენ პროცესს და სასჯელს ადებენ ბრალდებულს პიროვნული და ობიექტური შეფასებების, პროცესზე მოყვანილი ფაქტებისა თუ მტკიცებულებების საფუძველზე.

VII კლასის  მოსწავლეებმა შეძლეს მინი-სასამართლო პროცესის დადგმა, სადაც აქტიურად იყვნენ ჩართული საგაკვეთილო პროცესში. სასამართლოს ჰყავდა მოსამართლე, რომელიც წარმართავდა პროცესს, ასევე ბრალდებული კარდინალი რიშელიე, მისი ადვოკატი, ბრალმდებელი და ნაფიცი მსაჯულები.

„გაასამართლე ისტორიული პიროვნება“ – მეთოდის გამოყენებით მოსწავლეებმა  იმსჯელეს რიშელიეს ვინაობის შესახებ, წარმოაჩინეს მისი  უარყოფითი და დადებითი მხარეები, დაინახეს იმ დროის ისტორიული ვითარება, შეძლეს დამოუკიდებლად წარმოედგინათ, დაეცვათ და არგუმენტებით გაემყარებინათ თავიანთი მოსაზრებები, რომლის მიხედვითაც საბოლოოდ განაჩენი გამოუტანეს კარდინალს. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ რიშელიე არ დასაჯეს სიკვდილით და მის მიერ ჩადენილი ქმედებების გამო მოსამართლემ ნაფიც მსაჯულებთან ერთად მას სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯა, ვინაიდან მეტად დამამძიმებელი ბრალდებები იყო წარმოდგენილი.

როგორც ვხედავთ, აღნიშნული აქტივობა პრაქტიკულად ქმედითს ხდის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით საბაზო საფეხურის მოსწავლეებში გათვალისწინებული უნარების ჩამოყალიბების ხელშეწყობის პროცესს.

(ისტ. VII 4.) მოსწავლეს უნდა შეეძლოს მსჯელობა ქვეყნის ისტორიაში პოლიტიკური მოღვაწის მნიშვნელობაზე.

უნდა შეძლოს შემოქმედებითი უნარის წარმოჩენა;
მოახდინოს ფაქტებისა და მოვლენების ისტორიული ინტერპრეტაცია;
ადამიანის სიცოცხლის, ღირსებისა და უფლებების პატივისცემა;
ერთმანეთისადმი თანაგრძნობის, მზრუნველობის, ურთიერთთანამშრომლობის სწავლება.
ამასთანავე მინდა აღვნიშნო, რომ მოცემული აქტივობა ემსახურება მოსწავლეთა

მოტივაციის
კომუნიკაციის
მოსმენის
თანამშრომლობის უნარ-ჩვევების განვითარებას.
ვფიქრობ, პერიოდულად მსგავსი მეთოდით საგაკვეთილო პროცესის წარმართვა მნიშვნელოვანია, რათა ყველა მოსწავლეს მიეცეს საშუალება თავისუფლად გამოხატოს აზრი და მოახდინოს საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზება, ცოდნის ტრანსფერი.

მასწავლებლის საქმიანობა რთული და საპასუხისმგებლოა. მას ყოველდღიურად უწევს სწავლებისთვის საჭირო მეთოდებისა და სტრატეგიების შერჩევა, რომლებიც მოსწავლის არა მარტო ცოდნაზე, არამედ მოტივაციასა და უნარ-ჩვევების გამომუშავებაზეც იქნება ორიენტირებული (გაკვეთილი-შეჯიბრება როგორც თამაშით სწავლის აქტიური ფორმა, მაია ფირჩხაძე, 7 აგვისტო, 2013 წელი, https://mastsavlebeli.ge/?p=2302). მოდელირების ანუ თამაშით სწავლის გაკვეთილები მხიარული და სახალისოა, ხელს უწყობს ლოგიკური აზროვნებისა და კომუნიკაციის სხვადასხვა ფორმის განვითარებას, ფაქტობრივი ცოდნის ათვისებას, აზროვნების გაფართოებას, განვლილი მასალის განმეორება-შეჯამებას, რაც წარმატებით შეგვიძლია გამოვიყენოთ სასწავლო პროცესში. აღნიშნული მეთოდი წარმატებით იქნა გამოყენებული მრავალრიცხოვან კლასში.
პედაგოგის მიერ გამოყენებული ხარაჩოს (სკაფოლდინგის) პრინციპი უმნიშვნელოვანესად მიმაჩნია, ვინაიდან, როდესაც ხარ ფასილიტატორი და გზის მიმცემი, ასწავლი მათ ცოდნის დამოუკიდებლად კონსტრუირებას. ვფიქრობ, აღნიშნული მეთოდი ხელს შეუწყობს მოსწავლის პასიური სწავლების პროცესიდან, აქტიური სწავლების ფაზაში გადაყვანას. სწავლა-სწავლების პროცესი შედეგზე მაშინ გადის, როდესაც პედაგოგი პატივს სცემს მოსწავლეთა აზრს, ითვალისწინებს მათ დამოკიდებულებებს სწავლების პროცესში, ხელს უწყობს მათში ანალიტიკური უნარების განვითარებას.

ლიტერატურა:

1.საზოგადოებრივი მეცნიერებები, ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი

https://ncp.ge/ge/sazogadoebrivi-metsnierebebi/sazogadoebrivi-metsnierebebis-stsavlebis-miznebi-da-amotsanebi;

2. გაკვეთილი-შეჯიბრება როგორც თამაშით სწავლის აქტიური ფორმა, მაია ფირჩხაძე, 7 აგვისტო, 2013 წელი; https://mastsavlebeli.ge/?p=2302;
Civil ენციკლოპედიური ლექსიკონი https://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=5&t=1819.

რომელი მშობელი იტყოდა უარს, რომ შემოქმედებითი უნარ-ჩვევებით აღჭურვილი შვილი ჰყოლოდა. ალბათ, ძნელი იქნება ასეთი მშობლის პოვნა. თუმცა, მათი უმრავლესობის ყურადღება ბავშვთან ურთიერთობის პროცესში ყველაზე ნაკლებად აღნიშნული უნარ-ჩვევების გამომუშავებისკენაა მიმართული, როგორც სასკოლო, ისე  სკოლამდელ პერიოდში.

ჯერ კიდევ ადრეულ ასაკში, ბავშვი მშობლიურ ენაზე მეტყველებას არ არის დაუფლებული და ბევრი მშობელი ცდილობს უცხო ენა შეასწავლოს მას. ამასთან, სიხარულს და ბედნიერებას ვერ მალავენ, თუ პირველ სიტყვას მათი პატარა სწორედ უცხო ენაზე წარმოთქვამს. სკოლამდელ პერიოდში უფროსები ძალასა და ენერგიას არ იშურებენ იმისათვის, რომ შეასწავლონ ბავშვს კითხვა, წერა, თვლა, მარტივი მათემატიკური ოპერაციების შესრულება. და,  ყველაფერ  ამას ისინი, ერთი შეხედვით, ძალიან „კეთილი“ განზრახვით აკეთებენ. მათი აზრით, ყოველივე აღნიშნული ბავშვის სკოლისათვის მომზადებას შეუწყობს ხელს, რაც, თავის მხრივ, სკოლაში სწავლის პერიოდში მათი შვილის წარმატებულობის წინაპირობა გახდება. ძალიან სამწუხაროა, რომ სკოლამდელ ასაკშიც კი, რომელიც შემოქმედებითი უნარ-ჩვევების განვითარებისათვის სენსიტიურ პერიოდს წარმოადგენს, სათანადო ყურადღება არ ეთმობა ისეთ საქმიანობებს (ხატვა, ძერწვა, აპლიკაცია), რომელიც აღნიშნული უნარების განვითარების ხელშემწყობი გახდებოდა. შეიძლება ითქვას, რომ არც სასკოლო პერიოდში მოიაზრება აღნიშნული საქმიანობა პრიორიტეტულად. უფრო მეტიც, შეიძლება ბავშვმა საყვედურებიც კი მიიღოს მშობლებისგან, თუ ის ძერწვამ გაიტაცა და დავალებები მათემატიკაში ან უცხო ენაში შეუსრულებელი დარჩა.

მაინც, რა სარგებლობა შეიძლება მოუტანოს ბავშვს ძერწვამ და რა როლი შეიძლება შეასრულოს მან პატარას განვითარებაში. ბავშვებს, როგორც წესი, ძალიან უყვართ ძერწვა და ამისათვის ბევრნაირ მასალას იყენებენ – ქვიშით დაწყებული და დედის მიერ ხაჭაპურისთვის მოზელილი ცომით დამთავრებული.

ძერწვა ბავშვისთვის არა მხოლოდ გასართობი, არამედ გარკვეული სარგებლის მომტანიცაა:

• ძერწვა ხელს უწყობს ბავშვის გონებრივ განვითარებას. პლასტილინის ან სხვა საძერწი მასალის ხელით დამუშავებისას, მისგან სხვადასხვა ფორმის დეტალების შექმნისას და ამ დეტალების ერთმანეთთან დაკავშირებისას ბავშვს უვითარდება ხელის წვრილი მოტორიკა, რაც პირდაპირ გავლენას ახდენს მისი მეტყველების, ზუსტი და კოორდინირებული მოძრაობების, მეხსიერების და პიროვნების განვითარებაზე. ყოველივე აღნიშნული კი ბავშვის გონებრივ განვითარებაში პოულობს ასახვას;
• ძერწვა ნებელობის განვითარების კარგი საშუალებაა. როცა ბავშვი კონცენტრირებულია რაიმე, მისთვის საინტერესო და მიმზიდველ საქმიანობაზე, ის ადვილად სწავლობს მოთმინებას, ხდება უფრო ბეჯითი, მონდომებული, უვითარდება დაწყებული საქმის ბოლომდე მიყვანის და სირთულეების გადალახვის უნარი, ხდება უფრო მობილიზებული, ყურადღებიანი, უვითარდება თვითრეგულაციის უნარი;
• პლასტილინის სტანდარტული ნაწილებისაგან ახალი ფორმების შექმნისა და სხვადასხვა ფერების ერთმანეთში შერევის, ასევე ნიმუშის მიხედვით ძერწვის პროცესში ვითარდება ხატოვანი, აბსტრაქტული და ლოგიკური აზროვნება, მეხსიერება; ვლინდება შემოქმედებითი უნარები;
• ძერწვა წარმოსახვის, ფანტაზიის განვითარების ძალიან კარგი საშუალებაა, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ბავშვი ქმნის რაიმეს არა ნიმუშის მიხედვით, არამედ მის მიერვე მოფიქრებულს;
• ძერწვა მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ბავშვის ემოციურ ცხოვრებაში. ის დამამშვიდებლად მოქმედებს ნერვულ სისტემაზე, პატარას ფსიქიკურ და ემოციურ მდგომარეობაზე, ამცირებს აგზნებადობასა და გაღიზიანებადობას. ძერწვა ეხმარება ბავშვს გამოხატოს თავისი ემოციები (მათ შორის ნეგატიური) სოციალურად მისაღები ფორმით, გაუმკლავდეს სიბრაზეს, განრისხებას, შფოთვას;
• ფსიქოლოგიაში აქტიურად გამოიყენება ძერწვა, როგორც არტ-თერაპიის ერთ-ერთი მეთოდი. მას აქვს დამამშვიდებელი და თერაპიული ზემოქმედება. განსაკუთრებით სასარგებლოა ძერწვა ჰიპერაქტიური ბავშვებისთვის. მიუხედავად იმისა, რომ ასეთ ბავშვებს რამდენიმე წუთითაც კი არ შეუძლიათ ერთ ადგილას მშვიდად ჯდომა, რეგულარული მეცადინეობები პლასტელინით ძერწვა ეხმარება მათ იყვნენ უფრო მობილიზებული, ორგანიზებული, მტკიცე, შეუპოვარი და დაწყებული საქმე წარმატებულ დასასრულამდე მიიყვანონ;
• ნამუშევარი, რომელსაც ძერწვის პროცესში ქმნის ბავშვი, გვეხმარება უფროსებს გავერკვეთ მის სულიერ მდგომარეობაში და შევაფასოთ ემოციური და პიროვნული პრობლემების არსებობა;
• ძერწვა ეხმარება ბავშვს გამოხატოს გრძნობები, რომლებიც გარკვეული პერიოდის განმავლობაში დაუგროვდა და რომელთა არსებობას შეიძლება ის ვერც კი აცნობიერებს; არავერბალურად გამოხატოს ასევე არსებული შინაგანი კონფლიქტები და წინააღმდეგობები;
• ძერწვა ეხმარება ბავშვს „საგნობრივი“ გახადოს შიში და დაძლიოს ის ფიზიკური ურთიერთქმედების გზით – დაამტვრიოს, დასრისოს გამოძერწილი ფიგურა მისი შეცვლის, რაიმე უფრო კარგის, უკეთესის შექმნის მიზნით;
• ძერწვა ბავშვისთვის გარემომცველი სამყაროს უკეთ შეცნობის საშუალებაა. იმისათვის, რომ პატარამ გამოძერწოს ესა თუ ის ფიგურა, მან კარგად უნდა შეისწავლოს ის, რის გამოძერწვასაც აპირებს, შეისწავლოს საგნების დამახასიათებელი თავისებურებები, დააზუსტოს დეტალები, გაიაზროს, გააცნობიეროს ობიექტების ძირითადი თვისებები. ამ გზით ის იძენს ცოდნას გარემომცველი სამყაროს შესახებ, ვითარდება მხედველობითი მეხსიერება, ასევე ანალიტიკური აზროვნების უნარი;
• მნიშვნელოვანია ძერწვის როლი ბავშვის პიროვნების განვითარების პროცესში. ძერწვა მარტივი და ეფექტური ხერხია ბავშვის დაფარული შესაძლებლობების გამოსავლენად და ბუნებრივი უნარ-ჩვევის განვითარებისთვის, იმისათვის, რომ დავანახოთ პატარას საკუთარი უნიკალურობა და შემოქმედებითი უნარები. მუშაობა ისეთი საძერწი მასალით, რომელსაც ბავშვმა სურვილის მიხედვით შეიძლება მისცეს ნებისმიერი ფორმა, შემდეგ კი, თუ საჭირო იქნება, შეცვალოს ეს ფორმა ახლით, უვითარებს ბავშვს საკუთარ ძალებში რწმენას, პასუხისმგებლობას და ცნობისმოყვარეობას. პატარა „ატარებს ექსპერიმენტებს“ და ავიწყდება, რომ რაიმე შეიძლება არ გამოუვიდეს. ის სწავლობს ახალს და ცდილობს გაცნობიერებულად გამოიყენოს თავისი უნარი საჭირო შედეგის მისაღწევად. ძირითადი მოტორული ჩვევების პარალელურად ძერწვა ავითარებს მიზანსწრაფულობას, სიბეჯითეს და ორგანიზებულობას.

დაბოლოს, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ ძერწვა ბავშვის სკოლაში სწავლისათვის მზაობის მნიშვნელოვან ხელისშემწყობ ფაქტორს წარმოადგენს. ამდენად, როცა ბავშვს სკოლაში სწავლის დასაწყებად ვამზადებთ, წერა-კითხვის, უცხო-ენის და მათემატიკური ოპერაციების სწავლების ნაცვლად, აჯობებს დავაკავოთ ის ძერწვით, რომელიც მას ისეთ უნარ-ჩვევებს გამოუმუშავებს და ისე განავითარებს ინტელექტუალურად და სოციალურად, რომ მომავალში სკოლაში სწავლა მისთვის ბევრად უფრო ადვილი, საინტერესო და მიმზიდველი იქნება, ვიდრე წერა-კითხვის ცოდნის შემთხვევაში.

„Minecraft: Education Edition“ არის თამაშზე დაფუძნებული სწავლების პლატფორმა, რომელიც პედაგოგებს შესაძლებლობას აძლევს, გაამრავალფეროვნონ სწავლების მეთოდები, გაითვალისწინონ მოსწავლეთა მისწრაფებები და უფრო აქტიურად ჩართონ ისინი სასწავლო პროცესში.

მოსწავლეთა დიდ ნაწილს უკვე აქვს „Minecraft-ის“ თამაშის გამოცდილება, ისინი სულ მცირე ასაკიდან თამაშობენ და სასწავლო პროცეში „Minecraft-ის“ გამოყენება მათთვის სასიამოვნოცაა და მოტივაციის მიმცემიც. მყავდა მოსწავლეები, რომლებიც დიდი მონდომებით არ სწავლობდნენ ჩვეულებრივი სასწავლო პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას. თამაშით სწავლება მათთვის სწავლისა და განვითარების საუკეთესო გზა აღმოჩნდა. ამ მოსწავლეებმა თავად შექმნეს სასწავლო თამაშები „მაინკრაფტში“ და ამისთვის, რა თქმა უნდა, დასჭირდათ უამრავი საჭირო მასალის შერჩევა და შესწავლა, რაც დიდი სიამოვნებით გააკეთეს. დარწმუნებული ვარ, ასეთი მოსწავლე სკოლებში არცთუ ცოტაა; რატომაც არ უნდა მივცეთ მათ თავის წარმოჩენის ახალი შესაძლებლობა?

„Minecraft-ის“ საშუალებით მოსწავლე ითვისებს სასწავლო პროგრამით გათვალისწინებულ მასალას, ივითარებს ტექნოლოგიების გამოყენების უნარ-ჩვევებს. უვითარდებათ ცხოვრებისთვის საჭირო უნარ-ჩვევებიც: შემოქმედებითობა, პრობლემის გადაჭრის გზების ძიება, საკუთარი თავის რწმენა, კრიტიკული აზროვნება და სხვა.

„Minecraft-ის“ ვირტუალურ სამყაროში მოსწავლე სრულიად მარტოა და ყოველ ნაბიჯზე სჭირდება გადაწყვეტილების დამოუკიდებლად მიღება, რაც მას საშუალებას აძლევს, ირწმუნოს საკუთარი თავის და თავისი შესაძლებლობების მაქსიმუმი გამოამჟღავნოს.

„Minecraft-ს“ აქვს საკლასო ოთახში ერთად მუშაობის რეჟიმიც: მოსწავლეებს შეუძლიათ, ერთად დაგეგმონ და განახორციელონ რამე მნიშვნელოვანი პროექტი, მაგალითად, შექმნან ახალი, მათთვის საინტერესო სამყარო. ეს ყველაფერი კი მათ მომავალი დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის ამზადებს.

Microsoft-ის საგანმანათლებლო პლატფორმა „Minecraft: Education Edition-ზე“ ( https://education.minecraft.net/ ) ნახავთ ქართულენოვან საგანმანათლებლო თამაშებს, რომლებიც მე და ჩემმა მოსწავლეებმა შევქმენით. მათ შორის არის არა მხოლოდ მათემატიკის, არამედ ბიოლოგიისა და ქიმიის სასწავლო თამაშებიც.

ეს თამაშები რომ გამოიყენოთ, საჭიროა, კომპიუტერზე დაინსტალირებული გქონდეთ Minecraft Education Edution ვერსია, თამაშის აღწერაში მითითებული მისამართიდან ჩამოტვირთოთ შესაბამისი თამაშის დაზიპული ფაილი და თქვენს კომპიუტერში გახსნათ.

წარმოგიდგენთ თითოეულ მათგანს:

1. „გეომეტრიის სამყარო“– https://bit.ly/2V0LVal

გეომეტრიის სამყარო ცხრა ნაწილისგან შედგება. თითოეულ ნაწილში დაფა-პოსტერებზე რვა სახის გეომეტრიული დავალებაა მოცემული. თითოეულ დავალებაზე ერთდროულად სამ მოსწავლეს შეუძლია მუშაობა.

თამაში survival-გადარჩენის რეჟიმში მიმდინარეობს. სასწავლო მიზნით მისი გამოყენებისას სასურველია, მიუთითოთ დღის რეჟიმი, რათა თავიდან აიცილოთ მონსტრების გამოჩენა – მოთამაშეები ხომ მოსწავლეები არიან, თამაშის მიზანი კი არა ბრძოლა და თავის გადარჩენა, არამედ გეომეტრიულ ფიგურებზე მუშაობა და უკვე არსებული რესურსების გამოყენებაა, თუმცა არასაგაკვეთილო დროს მოსწავლეებს ნებისმიერ რეჟიმში შეუძლიათ თამაში.

მოსწავლეთა აქტივობები:

* თავდაპირველად მოსწავლეები ამოიცნობენ ან ქმნიან სხვადასხვა სახის გეომეტრიულ ფიგურებს, გამოითვლიან მათ პერიმეტრს, ფართობსა და მოცულობას.

* მოსწავლეები ერთმანეთს ადარებენ სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურის მახასიათებლებს.

* მოსწავლეებს უწევთ მითითებული პერიმეტრის ან ფართობის გეომეტრიული ფიგურების აგება.

მოსალოდნელი შედეგები:

* მოსწავლეები განიმტკიცებენ ცოდნას მათემატიკაში.

* ახდენენ ცოდნის ტრანსფერს ვირტუალურ სამყაროში.

* უმჯობესდება მათი კრიტიკული აზროვნება და თანამშრომლობითი მუშაობის უნარ-ჩვევები.

2. „ქიმიის ვირტუალური ლაბორატორია“ – https://bit.ly/2ItI2Ut

სასწავლო მიზნები:

* ქიმიის ვირტუალურ ლაბორატორიაში მოსწავლეები უსაფრთხოდ ჩაატარებენ ქიმიურ ცდებს ნებისმიერი ელემენტისა და ნივთიერების გამოყენებით.

* ვირტუალურ ლაბორატორიაში ცდების ჩატარების შემდეგ ისინი შეძლებენ ანალოგიური ცდების ჩატარებას რეალურ ლაბორატორიაშიც.

„ქიმიის ვირტუალურ ლაბორატორიაში“ მოთამაშეს ხვდებიან პერსონაჟები, რომლებსაც აქვთ გზამკვლევი, მითითებები და ინსტრუქციები. მათი გააქტიურება შესაძლებელია მათზე მაუსის მარჯვენა კლავიშის დაწკაპებით.

ქიმიის ლაბორატორიაში მუშაობის პრინციპები თამაშშივე დეტალურადაა აღწერილი.

მოსალოდნელი შედეგები:

* მოსწავლეებს შეუძლიათ თეორიული ცოდნის მიხედვით ექსპერიმენტების ჩატარება ვირტუალურ სივრცეში.

* მოსწავლეები ეუფლებიან ქიმიური ექსპერიმენტების დამოუკიდებლად ჩატარებას და ივითარებენ ტექნოლოგიების გამოყენებისა და კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევებს.

3. „ადამიანის თვალი“- https://bit.ly/2IixCaQ

ეს თამაში მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, დაათვალიერონ ადამიანის თვალის მოდელი და დაფებზე გაკეთებული წარწერების საშუალებით მიიღონ ცოდნა თვალის აგებულების შესახებ.

მასწავლებლებს შეუძლიათ, მოსწავლეებს შესთავაზონ ადამიანის სხვადასხვა ორგანოს მოდელის შექმნა და ამით გააცოცხლონ და უფრო საინტერესო გახადონ ბიოლოგიის გაკვეთილები.

ამავე პლატფორმაზე, როგორც გითხარით, განთავსებულია ხაშურის პირველი საჯარო სკოლის მოსწავლის სერგო ხაჩიძის „Minecraft-გეომეტრიის სწავლება“ – https://bit.ly/2G8Uexp

და ამავე სკოლის მოსწავლის სალომე ბარათაშვილის „Minecraft – თამაშით სწავლება“ – https://bit.ly/2XafD9U

ეს თამაშები მოსწავლეებმა გასულ წელს წარმატებით წარუდგინეს საქართველოს საგანმანათლებლო საზოგადოებას კონფერენციაზე „STEM – მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომები ზუსტი და საბუნებისმეტყველო მეცნიერებების სწავლებისას“.

კიდევ ერთხელ აღვნიშნავ, რომ სასწავლო პროცესში „Minecraft-ის“ გამოყენება მოსწავლეებს მომავალი დამოუკიდებელი ცხოვრებისთვის ამზადებს. ამ თამაშის დროს გამომუშავებული უნარ-ჩვევები და გამოცდილება მათ რეალურ ყოფაში ეხმარება და წარმატებების ერთგვარი გარანტიაცაა. ამიტომ მისასალმებელია, რომ „ახალი სკოლის“ მოდელის ფარგლებში დაგეგმილია „Minecraft-ის“ საგანმანათლებლო ვერსიის „Minecraft: Education Edition-ის“ სწავლება – ის,  რაც აქამდე მხოლოდ მოხალისეობრივ დონეზე შეისწავლებოდა, უახლოეს მომავალში უფრო ინტენსიურად ჩაერთვება სასწავლო პროცესში, შესაბამისად, ეს პროცესიც უფრო მრავალფეროვანი და საინტერესო გახდება.

აქვე შემოგთავაზებთ Minecraft Education Edition პლატფორმაზე ჩემი პირადი გვერდის მისამართს: https://education.minecraft.net/user/nadia-dabrundasvili, სადაც ნახავთ ჩემ მიერ შექმნილ და დამატებულ ახალ-ახალ საგანმანათლებლო Minecraft თამაშებს.

ორბელიანი ლუდოვიკო მეთოთხმეტესთან

ალოდინეს და… მეთხუთმეტე კაცად შევიდა.

ცამეტი ლუდოვიკო კედლიდან იყურება.
ციცას ეფერება ლუი მეთოთხმეტე.
ხალხს ხმა დაუკარგა მეფის სიყრუემა,
მეფეს ხალხზე უფრო კატა ეცოდება.

ხელმწიფემ საბას ნაუბარი მოისმინა რა:
– ოჰ… ოჰ… ოჰ… ოჰო! – თქვა და თითქოს კიდეც ინანა,

მაგრამ ამითი არაფერი გამოვიდა რა
(საბას ხმა როდი წააგავდა კნავილს კატისას).
რაც შეიტანა ისევე ის გამოიტანა
იმ სახელგანთქმულ ვერსალიდან ელჩმან ქართლისამ.

– წვიმა არ არი!
საბას კაბა დაუსველა რამ?!
– თოვლი არ არი!
საბას თავი გაუთეთრა რამ?!
– ყინვა არ არი!
სულხან-საბას აკანკალებს რა?!
– რამ დაასველა?!
– რამ გათეთრა?!
– რა აკანკალებს?!
საქართველოა
მისთვის:
წვიმაც,
თოვლიც და ყინვაც!..

მზე ეთხოვება ალბათ ახლა ტურფა ტანძიას…
ეს სიცხადეა, სულხან-საბავ თუ ფანტაზია?!

დედის ცრემლები ყაყაჩოს და ბალახებს აწვიმს,
ალვის ჩეროში სტირის დედა, შვილს მოტაცებულს,
სტამბოლში შვილი დედას სტირის, – ჰყიდიან ყმაწვილს
(სჭვრეტენ ჯვარის წინ
წმინდა ნინოს, მუხლზე დაცემულს).

– რამდენს აფასება მაგ პატარას? – ჰკითხა სპარსულად
საბამ სპარსელს და მოუთმენლად ელოდა პასუხს.
– უი, ქართველი მეგონა და სპარსი ყოფილა! –
წარმოსთქვა ბალღმა, ყური მოჰკრა რა საბას სპარსულს.

– არა, პატარავ, ქართველი ვარ, ქართველი, გესმის?!
– უი, დედასთან წამიყვანე, წამიყვან, ძია?..
საბას ცრემლები მოეძალა, ატირდა კაცი, –
თავის ბალღობა გაახსენდა, თავის ტანძია.

ვით ეს ყმაწვილი – საქართველოც ასე მცირეა,
საქართველოსაც, ვით ამ ყმაწვილს, ასე ჰყიდიან.
საფრანგეთს ვთხოვოთ: გვიშველისო, – სასაცილოა!
შენი ვახტანგი ლუდოვიკოს ფეხზე კიდია.

ასე ფიქრობდა სულხან-საბა ხელჯოხიანი.
მხარდამხარ საბას ის პაწია ბიჭი მოსდევდა…
– მოგწყინდა განა უნაყოფოდ, ელჩო ყიალი?! –
გულს ნუ გაიტეხ! – მუხა კვლავაც შეიმოსება!

როცა სკოლაში მუხრან მაჭავარიანის ეს გამორჩეული ლექსი ვისწავლეთ, მასწავლებლის „ახსნის“ მერე, დიდი ხნის განმავლობაში წარმომედგინა, როგორ ზის ბევრი ჭამისგან გასუქებული ფაჩუჩებიანი ლუდოვიკო ოქროს ტახტზე, თოხლოდ მოხარშულ კვერცხს ჭამს და თან გაქონილ პარიკს ისწორებს. თითქოს ფილმის კადრს ვხედავდი, როგორ აგდებით შესცქერის მეფე-მზედ წოდებული მონარქი შორეული ქვეყნიდან ჩასულ სულხან-საბას და პასუხის ღირსადაც კი არ თვლის, როგორ ილოკავს საკუთარ ბეწვს მაძღარი ნაცრისფერი სპარსული ჯიშის კატა, მშიერ-მწყურვალი ქართველი ელჩი კი თვალს არიდებს მდიდრულ სუფრას, რომელიც ყოველი შემთხვევისთვის გაუშლიათ ბურბონებისა და ჰაბსბურგების ვაჟისთვის. იქნებ-და მოხარშული კვერცხის გარდა რაიმე ინებოს…

მხცოვანი სულხან საბა ქედმოდრეკილი, მაგრამ ამაყი დგას ხელმწიფის წინაშე და  გადაშენების პირას მყოფი ერის გადარჩენას სთხოვს. მონარქს შეუძლია ერთი კვერთხის დაკვრით გადაჭრას ახლო აღმოსავლეთის ჩრდილოეთით მდებარე, მისთვის სრულიად უცხო ქვეყნის პრობლემები და ეს მისი აშენებული ვერსალის ჩრდილოეთ ნაწილის ფასიც არ დაუჯდება, მაგრამ გულქვა და გულგრილია ხელმწიფე, როგორც ყველა მისი ქვეშევრდომი, როგორც ყველა ფრანგი, როგორც მთელი ევროპა.

იკითხავთ, საიდან ეს რემინისცენციებიო და მოკლედ ვიტყვი – ასე მასწავლეს, ასე გვიხსნიდნენ მუხრანის ლექსის კონტექსტსა და შინაარსს, რაც ღრმა მოწიფულობამდე ჩემთვის უალტერნატივო ვერსია იყო.

ამასწინათ, ევროპულ ინტეგრაციასა და რუსული პროპაგანდის შესახებ დისკუსიის დროს, სკოლის დამამთავრებელი კლასის მოსწავლემ, ვისთვისაც მომხსენებელი ცდილობდა აეხსნა, რომ ქრისტიანულ ფასეულობებზე აღმოცენებული ცივილიზაციის უძველესი წევრებისთვის ევროპული ცივილიზაციის გარდა სხვა ალტერნატივა არ არსებობს, სწორედ ეს ლექსი მოიყვანა არგუმენტად. ეგაა მთელი დასავლური ცივილიზაცია, კაცმა რწმენაც კი შეიცვალა, იქნებ რამე გვიშველონ ფრანგებმა და ყურიც არავინ შეიბერტყაო. სულხან საბას გაბრაზება ჩემშიც ცოცხლობს და არ შევარჩენ დასავლელ გარყვნილ დუშმანს კიდევ ერთხელ მომატყუოს ცივილიზაციათა კონფლიქტშიო.

მომხსენებლისა და მოსწავლის აზრები ფუნდამენტურ ნაწილში განსხვავდებოდა, მაგრამ „მოტყუებული“ ქართველი დიპლომატის ტრაგიკულ ევროპულ თავგადასავალზე შეთანხმდნენ, მე კი კარგი საბაბი მომეცა ლექსზე ახლებურად მეფიქრა, რაც, ვფიქრობ, სხვისთვისაც საინტერესო შეიძლება აღმოჩნდეს.

ლექსის კონტექსტუალურ დასაბუთებასა და ანალიზს არ შევუდგები, მხოლოდ მოვიხმობ რამდენიმე ისტორიულ ფაქტს და თარიღს:

1. 1618-1648 წლებში, ევროპაში ცნობილი „30 წლიანი ომი“ მძვინვარებდა, რამაც მოსახლეობის მესამედი შეიწირა. ეკონომიკა გაცამტვერებული იყო. სუფევდა შიმშილი, ქაოსი და სასოწარკვეთილება.
2. ლუდოვიკო მეთოთხმეტე 1638 წელს დაიბადა, როდესაც „30 წლიანი ომი“ გახურებული იყო. მას მძიმე პოლიტიკური და ეკონომიკური მემკვიდრეობა ერგო. არასრულწლოვან მეფეს ევროპული ცივილიზაციის ლიდერის, საფრანგეთის გადარჩენა და ფეხზე წამოყენება ევალებოდა, რაც, მოცემულ ვითარებაში ღვთის სასწაულის ტოლფასი მოლოდინი იყო.
3. მძიმე კრიზისიდან ამოსასვლელად, მონარქმა და მისმა ეკონომიკის მინისტრმა ნიკოლა ფუკეტმა მოსახლეობას მაღალი გადასახადები დაუწესეს, რამაც უდიდესი მღელვარება გამოიწვია ხალხში. ისედაც დაბეჩავებულ გლეხობას, არ ადარდებდა სიმდიდრეში ჩაფლული სამეფო კარის სურვილი – თავიდან აეშენებინათ და შეექმნათ ქრისტიანული ცივილიზაციის საუკეთესო ტრადიციებზე აგებული ტაძრები, ხელოვნების ნიმუშები და სხვა. ხალხს მხოლოდ საკუთარი, პირადი პრობლემები აწუხებდა.
4. 1665 წლიდან 1698 წლამდე საფრანგეთმა ოთხი ახალი ომი გადაიტანა – დევოლუციური ომი ესპანეთთან (ნიდერლანდებისთვის), 1667-1668. ჰოლანდიასთან (ფლანდრია) 1672-1678. აუგსბურგის ლიგის ომი 1688-1697 და ომი ესპანეთთან 1702-1713. ოთხივე ომი წინაპირობა იყო იმისთვის, რომ ან საბოლოოდ გადაეტეხა წელში საფრანგეთი, ან ევროპული ქვეყნების მომავალი მშვიდობა დიდი გაერთიანების წინაპირობა გამხდარიყო იმგვარად, რომ არც თითოეული მათგანის ინდივიდუალიზმი დაკარგულიყო.
5. სულხან საბა საფრანგეთის მეფეს 1713 წელს ესტუმრა, როდესაც ლუდოვიკო მეთოთხმეტე 74 წლის იყო, ომი ესპანეთთან კი კვლავ მიმდინარეობდა.
6. საქართველო სთხოვდა საფრანგეთს ელაშქრა ირანში, რაც 74 წლის მეფისთვის წარმოუდგენელი სამხედრო ავანტიურა იქნებოდა, რომ დავივიწყოთ ომი, რომელშიც საფრანგეთი მონაწილეობდა. არის ვერსია, რომ ქართველები ფრანგებს ირანის კართან შუამდგომლობას სთხოვდნენ, დასახელებული იყო თანხაც, რაც თითქოსდა ქართულმა სამეფო კარმა საფრანგეთს შესთავაზა, რაზეც დუმილი მიიღო.
7. 1715 წელს საფრანგეთში ირანის შაჰის ელჩი მეჰმედ რიზა ბეგი ჩავიდა, რის შემდეგაც საფრანგეთი და ირანი მეკავშირეები გახდნენ. საქართველოს პოლიტიკური სვლა ნაჩქარევი აღმოჩნდა რამაც ჩვენი ვითარება გაართულა.
8. 1687 წელს მეფე გიორგი მეთერთმეტე რომის პაპთან წერილს აგზავნის, სადაც თვითონაც და მისი შვილი ბაგრატიც თავს კათოლიკედ აცხადებენ. რომის პაპი საპასუხო წერილში მათ კათოლიკე მეფეებად იხსენიებს, მაგრამ კონკრეტულ დახმარებაზე დუმს, რადგან ახლოვდება 1688 წლის პფალცის ომი.
9. საფრანგეთიდან დახმარებაზე უარით გამოსტუმრებული სულხან საბას პასუხის შემდეგ, მეფე ვახტანგ მეექვსე დახმარებას ახლა უკვე რუსეთის ძლევამოსილ იმპერატორს, პეტრე პირველს სთხოვს. ეს უკანასკნელი თანხმდება და ირანთან საბრძოლველად 1722 წელს 5000 რუსს აგზავნის, რომლებიც საბოლოოდ არ ჩადიან განჯაში დაბანაკებულ ქართველებთან და სომხებთან. არჩასვლის მიზეზად საკვების მარაგის დამთავრებას იმიზეზებენ.
10. 1724 წელს, განრისხებული ირანის წინაშე დარჩენილი ვახტანგ მეექვსე, შაჰ თამაზისა და კონსტანტინე მეორის ერთდროული შემოტევების გამო, თბილისიდან გორში, მერე ცხინვალში და ბოლოს პეტერბურგში გარბის.

შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ პატრიოტთა ტალღის გამორჩეულ ავტორს, მუხრან მაჭავარიანს რაიმე პოლიტიკური ქვეტექსტები ჰქონდა ევროპული ცივილიზაციის, როგორც უიმედო მოკავშირის სტერეოტიპის დანერგვასთან დაკავშირებით, მაგრამ არასწორი ინტერპრეტაცია მსუყე ნიადაგია გამრუდებული მომძლავრებული პროპაგანდისტული მანქანისთვის დროულად თუ უდროო დროს შეგვახსენოს, რომ სულხან საბამაც კი „რაც შეიტანა, ის გამოიტანა“ ევროპიდან და არც ჩვენ უნდა გვქონდეს რაიმეს იმედი.

ვფიქრობ, ამ პატრიოტული სულისკვეთებით დაწერილ, მაგრამ ამ ვითარებაში რუსული ნარატივისთვის გამოსადეგ ლექსს მთლიანი ისტორიული კონტექსტის სწორად დანახვა და გააზრება ჰაერივით სჭირდება.

უმთავრესი გაკვეთილი კი ამ ერთი ლექსიდან ჩემთვის ისაა, რომ საქართველომ „პატრონის“ ძიებაზე უარი უნდა თქვას, რადგან ყველას თავისი გასჭირვებია და „ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდენ!“. თუმცა გულითადი მეგობარი ყველას სჭირდება და რატომღაც მჯერა, რომ ეს გულითადი მეგობარი რუსეთის სახელმწიფო არაა.