უკვე უამრავი სტატია დაიწერა ონლაინგაკვეთილებზე.

ჩვეულ რეჟიმში ძალიან მიყვარს ონლაინმუშაობა. ჩემი სამუშაო რეჟიმი მარტო გაკვეთილებით არ შემოიფარგლება. ამიტომ ვამბობ, რომ მასწავლებლობა სამსახური არ არის, ეს ცხოვრების წესია. განსაკუთრებით პროექტებზე მუშაობის პერიოდში ვაქტიურობთ. მოდელირების დროს ხომ საერთოდ ვაფეთქებთ სოციალურ ქსელს. მაგრამ ახლა ეს ონლაინგაკვეთილები… თუმცა სხვა გზა არ გვქვს. ამ პროცესსაც აქვს თავისი დადებითი მხარე. ახლა ყველაზე მეტი შესაძლებლობა გვაქვს, მოსწავლეებს დავანახოთ ნასწავლის ცხოვრებაში გამოყენების საჭიროება. განსაკუთრებით გეოგრაფიის გაკვეთილები შეგვიძლია გამოვიყენოთ ამ მიზნით.

მე არ განვიხილავ რამდენად კარგია ონლაინგაკვეთილები ან რამდენად შევძლებთ საგნის ფუნდამენტურ სწავლებას. ეს ტერმინი საერთოდ არ არის ჩემთვის მისაღები, რადგან ვფიქრობ, რომ სწავლა-სწავლების პრინციპებს რადიკალურად ეწინააღმდეგება. პირველი პრობლემა რაც გამოიკვეთა, აღმოჩნდა ახალი მასალის მიწოდება, ანუ ახსნა. ამიტომ იყო საჭირო, რომ მოსწავლეებისთვის გვესწავლებინა დამოუკიდებლად მუშაობა, შემოქმედებითი და კრიტიკული, მეტაკოგნიტური უნარების განვითარება. კრიტიკულმა მდგომარეობამ მე პირადად ნათლად დამანახა არსებული პრობლემები. გაზიარებული რესურსების გაცნობის შემდეგ გარკვეული დასკვნა გამოვიტანე. ამაზე აუცილებლად დავწერ.

ამიტომაც ვფიქრობ, რომ ეს პერიოდი შეგვიძლია კარგად გამოვიყენოთ სწავლა-სწავლების პრინციპების დასანერგად, მოსწავლეებისთვის დამოუკიდებლად სწავლის უნარების განვითარებისთვის. საჭიროა ახლა მაინც მივცეთ დავალებები, რომელთა შესრულებაც დაეხმარება მოსწავლეებს მეტაკოგნიტური უნარების განვითარებაში.

გთავაზობთ კლასების მიხედვით რამდენიმე მაგალითს, როგორ ვხედავ ონლაინგაკვეთილებს.

მაგალითი 1.

 მე-7 კლასი: ბუნებრივი ზონების შესწავლა ისედაც არ მიმაჩნია მარტივად და შეიძლება, არც მარტო სახელმძღვანელოში მოცემული ტექსტის დაზეპირებით. ახლა მაინც გვაქვს ამისი შესაძლებლობა, რომ მოსწავლეებს მივაწოდოთ ფილმები, რომლებიც თვალნათლივ დაანახებს მათ, როგორ იცვლება ბუნებრივი ზონები. ამისთვის გამოვიყენე BBC-ის ფილმები სერიიდან „პოლუსიდან პოლუსამდე“ და „უდაბნოები“. ამ გვერდზე არის ფილმების ქართული ვარიანტები: https://www.adjaranet.com/movies/1002290/Planet-Earth?lang=GEO&quality=SD&season=1&episode=5&fbclid=IwAR0fzPvcCg3zXzFOZwwBNyo-Yqs2cHvo-xqu6LiSpW3P9DLxXrfagawNKmk.

დავალება ფილმის ყურების დროს – შეავსონ ცხრილი:

ონლაინგაკვეთილამდე შეიძლება კონტურული რუკებიც შევავსებინოთ: შექმნან რუკის ლეგენდა და აღნიშნონ ბუნებრივი ზონები.

ამ ცხრილის გამოყენება კარგი იქნება მეორე ფილმის ყურების დროსაც. მოსწავლეები ამ შემთხვევაში ფილმის ნახვის დროს იწერენ უდაბნოებს და აღნიშნავენ მათ კონტურულ რუკაზე.

მაგალითი 2.

მე-8 კლასი: თავდაპირველად ეს პერიოდი გამოვიყენე ნომენკლატურის შესასწავლად-გასამეორებლად და მივუთითე ონლაინთამაშის ვებგვერდის მისამართი: https://www.ilike2learn.com/ilike2learn/geography.asp?fbclid=IwAR1Sm8kIj3PztNLRuldxDaDN_0XTIOh5rP8MP2U_tkqCycbtiSDSP2z9Ak0. ამ გვერდზე კონტინენტების მიხედვით ყველა ნომენკლატურული ერთეული ცალ-ცალკეა გამოყოფილი. საკმაოდ მარტივი და გასაგები თამაშებია, რომლებიც ქულებსაც გიწერს. ამ თამაშის გამოყენება და შედეგების წარდგენა მუდმივ დავალებად შეიძლება გამოვიყენოთ.

პარალელურ რეჟიმში შეგვიძლია სხვა თემების განხილვაც. იმედი მაქვს, დიდხანს არ მოგვიწევს ამ რეჟიმში ყოფნა. მე-8 კლასში რამდენიმე ისეთი თემაა განსახილველი, როდესაც კარგად გამოვიყენებთ შებრუნებული საკლასო ოთახის მეთოდს. მაგალითად – მიგრაცია, ურბანიზაცია.

მიგრაციის თემა დღეს საქართველოში თითქმის ყველა ოჯახისთვის აქტუალური თემაა. ამიტომ შეიძლება მისი განხილვის პროცესში მშობლების ჩართვაც. მოსწავლეებმა შეიძლება გამოიკითხონ ნათესავ-მეგობრებიდან ვინ სად და რატომ არის წასული ქვეყნიდან. შეავსონ მარტივი ცხრილი.

დისტანციურ გაკვეთილზე შეგროვებულ ინფორმაციას გავაერთიანებთ და დავაჯგუფებთ მიგრაციის სახეების მიხედვით. ცალკე დავაჯგუფებთ გამომწვევ მიზეზებს. შევქმნით კლასტერებს.

შემდეგ ჩვენ მიერ შედგენილ კლასტერებს შევადარებთ სახელმძღვანელოში არსებულ სქემას. საჭიროების მიხედვით მოსწავლეები თავად შეავსებენ გამოტოვებულ ტერმინებს.

დამოუკიდებლად შესასრულებელი (ანუ საშინაო) დავალება: მოსწავლე ეცნობა თემას მიგრაცია, რომელიც მოცემულია სახელმძღვანელოში. ჩამოწერენ მიგრაციის ძლიერ და სუსტ მხარეებს, ანუ ემზადებიან შემდეგი გაკვეთილისთვის, რომელზეც უკვე გამოიყენებენ SWOT ანალიზის მეთოდს. თუ ჯერ არ იციან მეთოდის შესახებ, მაშინ მასწავლებელი აჩვენებს SWOT ანალიზის სქემას და ერთად განიხილავენ თითოეულ ნაწილს.

როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, ახლაც გამაოცეს ჩემმა მე-8 კლასელებმა. ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა ჩემთვის მათი მოსაზრებების მოსმენა.

მაგალითი 3.

 მე-9 კლასი: საქართველოს გეოგრაფია ჩემი საყვარელი ნაწილია. მე-9 კლასში ყოველთვის ხალისით შევდივარ ხოლმე. ახლა პირველი, რაც მოვიფიქრე, ტრადიციების გეოგრაფიის განხილვაა.  ჩვეულებრივი გაკვეთილების დროსაც მქონდა ეს თემა დისკუსიის რეჟიმში. ყოველ ჯერზე ძალიან საინტერესოდ მიმდინარეობდა, უამრავ განსხვავებულ აზრს ვისმენდი ჩემი მოსწავლეებისგან. მინდოდა, თავიდანვე გაერჩიათ (განესხვავებინათ) ბავშვებს ტრადიცია, ვალდებულება და ცრურწმენა. დავალება: ოჯახის წევრებთან ჩაატარონ გამოკითხვა, რას ნიშნავს მათთვის ტრადიცია. შემდეგ დაალაგონ მათი შეხდულებისამებრ. ონლაინგაკვეთილზე კი წარმოადგინონ ყველაზე საყვარელი ტრადიცია.

ვარიანტი 2. სადისკუსიო კითხვა: ტრადიცია თავისუფლება თუ…

მაგალითი 4.

მე-10 კლასთან მუშაობა უსაზღვრო შესაძლებლობს იძლევა უკვე. ამიტომაც მათ საკუთარი ემოციის დაწერა ვთხოვე. მათი აზრები სტატიად შევკარი, სათაურიც ერთად მოვიფიქრეთ: „პანდემიური არდადეგები“. წერითი უნარების განვითარება მნიშვნელოვანია. ონლაინგაკვეთილზე უფრო მეტად გამოხატეს ემოციები, საკუთარი დამოკიდებლებების ჩამოყალიბება და გამოხატვა ამ არცთუ ისე მსუბუქ პერიოდში ძალიან მნიშვნელოვანია.

მაგალითი 5.

მე-11 კლასი: კორონავირუსი რაც პანდემიად გამოცხადდა, მას შემდეგ ვცდილობ მისი გავრცელების გეოგრაფიული კანონზომიერების ახსნას. გაკვეთილამდე მოსწავლეებს გავუგზავნე  ვებგვერდის მისამართი https://gisanddata.maps.arcgis.com/apps/opsdashboard/index.html#/bda7594740fd40299423467b48e9ecf6, სადაც არის პანდემიის გავრცელების  ინტერაქტიული რუკა და სტატისტიკური მონაცემები. მოსწავლეები თვალ-ყურს ადევნებენ გავრცელების პროცესს, ამუშავებენ მოცემულ სტატისტიკურ მონაცემებს, ეცნობიან მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენებს და გაკვეთილზე წარმოადგენენ საკუთარ ხედვასა და გეოგრაფიული გავრცელების ანალიზს. შეეცდებიან, ახსნან გავრცელების კანონზომიერება. დისკუსია გარდაუვალია.

მოხარული ვიქნები, თუ ჩემი გამოცდილება გამოგადგებათ.

მშობლებსა და მზრუნველებთან ერთად, საბავშვო ბაღისა და დაწყებითი კლასების მასწავლებლები საფუძველს უდებენ იმას, რომ ბავშვმა მთელი ცხოვრების მანძილზე შეძლოს სწავლა. მათი ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი როლია ბავშვებისათვის მყარი საფუძველის შეთავაზება კითხვის განვითარებაში. მაგრამ ძალიან ბევრ ბავშვს უჭირს კითხვის უნარის განვითარება. ბევრი ავლენს ენაზე დაფუძნებული კითხვის უუნარობის, დისლექსიის ადრეულ ნიშნებს, რომლებიც ისტორიულად ბავშვების 10-15%-შია.

ქვემოთ მოცემულია მოკლე განმარტება დისლექსიის საერთაშორისო ასოციაციისაგან:

დისლექსია სწავლის სპეციფიკური უუნარობაა, რომლის წარმოშობაც ნეირობიოლიგიურია. ის ხასიათდება სიტყვების ცნობის სირთულეებით და მართლწერისა და დეკოდირების მწირი შესაძლებლობებით. ეს სირთულეები ჩვეულებრივ ენის ფონოლოგიურ [ბგერების დამუშავების] კომპონენტში დეფიციტის შედეგია, რაც ხშირად მოულოდნელია სხვა კოგნიტიურ შესაძლებლობებთან მიმართებაში და ეფექტური – საკლასო ინსტრუქციებით უზრუნველყოფისას.

0-დან 3 წლამდე ასაკის ბავშვებთან ჩატარებული ბოლოდროინდელი კვლევები გვიჩვენებს, რომ დისლექსია ასოცირდება ტვინის იმ ნაწილების სტრუქტურულ ცვლილებებთან, რომლებიც კითხვას უწყობს ხელს. მაგრამ დისლექსიის ნეირობიოლიგიური ფესვების მიუხედავად, რჩება გაუგებრობები. დისლექსია არ არის უშუალოდ გაგების პრობლემა, თუმცა თუ ბავშვს კითხვა უჭირს, შესაძლოა გაგების პრობლემებიც ჩამოუყალიბდეს. დისლექსიას  მხედველობის დეფიციტიც არ იწვევს – დისლექსია არ არის სიტყვების ან/და ასოების უკუღმა, არეულად დანახვა. ამერიკის პედიატრიის აკადემიის 2009 წლის დასკვნით ხაზგასმულია, რომ მხედველობის პრობლემები დისლექსიას არ იწვევს.

პროფესიული ორგანიზაციები, როგორიცაა – დისლექსიის საერთაშორისო ასოციაცია, წიგნიერების საერთაშორისო ასოციაცია და ამერიკის სწავლის შეზღუდული უნარების ასოციაცია, მიიჩნევენ, რომ მნიშვნელოვანია დისლექსიის მქონე ბავშვების ადრეული იდენტიფიცირება.

რას მივაქციოთ ყურადღება ადრეულ პერიოდში

როდესაც მშობლებმა და საბავშვო ბაღების სპეციალისტებმა იციან, რომ დისლექსია არის დეფიციტი ბავშვის შესაძლებლობისა, გაიგოს ბგერითი სტრუქტურები, ისინი უკეთ არიან მომზადებული, რათა შეამჩნიონ ზოგიერთი ადრეული გამაფრთხილებელი ნიშანი. ფონოლოგიური ცნობიერება წიგნიერების ფუნდამენტური უნარია; ის საშუალებას აძლევს ბავშვებს, მიიღონ ზეპირი მეტყველების „ნაკადი” და დაყონ ისინი ცალკეულ სიტყვებად, სიტყვები მარცვლებად, მარცვლები კი – ცალკეულ ბგერებად.

მყარი ფონოლოგიური ცნობიერების უნარების გარეშე ბავშვებს შეიძლება უჭირდეთ ასოების მათ შესაბამის ბგერებთან დაკავშირება, სიტყვების ნაწილებად დაყოფა, კონკრეტული ასო-ბგერების სიტყვებად გაერთიანება ან ბგერებით მანიპულირება.

ჩვენ ვიცით, რომ დისლექსიის მომასწალებელი ნიშნები  შესამჩნევია უკვე 3 წლის ასაკიდან და გამოიხატება ფონოლოგიური, ასოების ამოცნობის, სწრაფად დასახელებისა  და მუშა მეხსიერების უნარების შესუსტებაში. ჩამოთვლილთაგან მხოლოდ ცალკეული მათგანი არ არის საკმარისი დისლექსიის დიაგნოზირებისათვის. ქვემოთ მოცემულია დისლექსიის მომასწავებელი  ადრეული მარკერები.

ყველა ასაკის შესაბამისი საოჯახო და სამედიცინო ისტორია:

– შესაძლოა ჰქონდეს დისლექსიის საოჯახო ისტორია;

– ყურადღების დეფიციტი, დარღვევა; ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი;

– ენის განვითარების დარღვევები;

– შესაძლოა ჰქონდეს დისპრაქსია, დარღვევა კოორდინაციის განვითარებაში.

დისლექსიის პოტენციური ნიშნები პატარებსა და სკოლამდელებში:

– შესაძლოა უჭირდეს სიტყვების წარმოთქმა;

– ვერ შეძლოს ზუსტი სიტყვის გახსენება;

– უჭირდეს რითმის აღქმა და დამახსოვრება;

– შეფერხება ჰქონდეს მეტყველების განვითარებაში;

– იყენებდეს გაურკვეველ ენას ან უჭირდეს სპეციფიკური სიტყვების შერჩევა;

– უჭირდეს ასოების დასახელებების დასწავლა და დამახსოვრება;

– ვერ ცნობდეს ასოებს საკუთარ სახელში.

დისლექსიის პოტენციური ნიშნები საბავშვო ბაღსა და პირველ კლასში:

– შესაძლოა უჭირდეს სიტყვის ნაწილებით მანიპულირება;

– ვერ შეძლოს მარტივი სიტყვების წარმოთქმა;

– უჭირდეს სიტყვაში ბგერების იდენტიფიცირება;

– ასოების დასახელებების და მათი ჟღერადობის იდენტიფიცირება;

– შესაძლოა ხმამაღლა კითხვისას უშვებდეს შეცდომებს;

– წარმოთქვას ან დაწეროს რთულად გასაშიფრად;

– უჭირდეს ბგერების გაერთიანება.

დისლექსიის პოტენციური ნიშნები მეორე კლასში და შემდეგ:

– შესაძლოა გამოხატავდეს ფრუსტრაციას, მაგ. თავს არიდებდეს კითხვას ან წუწუნებდეს, რომ კითხვა ძალიან რთულია;

– შესაძლოა უჭირდეს ხელით წერა;

– გამოთქმა;

– უცნობი სიტყვების დეკოდირება;

– შესაძლოა კითხულობდეს რთულად ან გაჭირვებით;

– გაუჭირდეს წაკითხულის გაგება ან გახსენება;

– მაღალსიხშირიანი სიტყვების დამახსოვრება;

– დამატებითი დრო დასჭირდეს კითხვებზე ზეპირი პასუხის გასაცემად.

მასწავლებლებმა უნდა შეაგროვონ კლასის მონაცემები, აღნუსხონ მოსწავლის პროგრესი, მოახდინონ შეფასება საგანგებო საჭიროების მქონე მოსწავლეთა გამოსავლენად. ეს მნიშვნელოვან ინფორმაციას მიაწვდის სკოლის ფსიქოლოგებს, ვისაც შეუძლია დისლექსიის ფორმალური დიაგნოზის დასმა. არ დაგავიწყდეთ – მშობლებს შეუძლიათ დახმარება.

წყარო: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/raising-readers-writers-and-spellers/202003/guide-early-markers-dyslexia?fbclid=IwAR2kG-seH7hURK0bohdcbvUsqEC6jeZo7F6VBMjGI9RjVmTR3W_JE3ZFn2w

დაწყებითი კლასის მასწავლებლები ხშირად აღნიშნავენ, რომ მოსწავლეებს ძალიან უჭირთ გაკვეთილზე ყურადღების კონცენტრირება, ათვისების უნარებიც  გაუარესებული აქვთ წინა თაობებთან შედარებით და ამის სხვადასხვა მიზეზს ასახელებენ. რამდენიმე ხნის წინ არაქართულ საგანმანათლებლო საიტზე წავაწყდი ფსიქოლოგის განსჯებს ამავე თემაზე, თავისი განმარტებებითა და რჩევებით და მინდოდა, ჩვენი მკითხველისთვის გამეზიარებინა. სწორედ ამ პერიოდში დედამიწა კორონას სადარდებელმა მოიცვა და მოვლენებიც ელვის უსწრაფესად განვითარდა. მიმდინარე პროცესებმა ამ საკითხებზე კიდევ ახალი კუთხით შეგვახედა.

ფსიქოლოგები ამბობენ, რომ ბავშვის ტვინი ,,დამყოლია“ და გარემო ფაქტორების მიხედვით ვითარდება. შესაბამისად, ის შეიძლება იყოს ,,ძლიერი“ , ან  ,,სუსტი“. ბუნებრივია, მშობელს ბავშვთან მიმართებაში საუკეთესო სურვილები ამოძრავებს, მაგრამ ხშირად მაინც არასწორი გზით მიდის.

დღეს ბავშვების უმეტესობა მყისიერად ისრულებს ყველა სურვილს: იტყვიან ,,მშია“ და მშობელი წუთში შესთავაზებს იქვე შეძენილ რამეს, ,,მწყურიასაც“ იგივე პასუხი მოსდევს, ,,მომეწყინა, რა გავაკეთო?“ იტყვის ბავშვი და მაშინათვე ტელეფონს მივაჩეჩებთ.

ამგვარი რეაგირებით მშობელი მოკლე ხნით ,,აბედნიერებს“ ბავშვს, გრძელვადიან პერსპექტივაში კი  წარუმატებლობისთვის იმეტებს. ეს მიდგომა გზას უჭრის ბავშვს, განივითაროს მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების გადადების უნარი, რომელიც წარმატების მიღწევის გზაზე  საკვანძო უნარს წარმოადგენს. თუ ადამიანს შეუძლია, გადადოს/შეაყოვნოს საკუთარი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება, ის სტრესულ სიტუაციაშიც ინარჩუნებს ფუნქციონირების უნარს. საწინააღმდეგო მიდგომით, ბავშვები ვეღარ უმკლავდებიან უმნიშვნელო სტრესულ სიტუაციებსაც კი, რაც უდიდეს წინააღმდეგობას უქმნის ცხოვრებაში.

ყველა წავწყდომივართ ბავშვის მიერ გათამაშებულ მძაფრ სცენებს ქუჩაში, ტრანსპორტში, სავაჭრო ცენტრებში, როცა  რაიმე სურვილზე ,,არას“ ეუბნებიან. ეს არის რეაქცია მისი ტვინისა, რომელიც მიეჩვია, უმალ მიიღოს ყველაფერი, რაც მოუნდება.

იგივე ქცევა გრძელდება ზრდასრულობაშიც. სამწუხაროდ, გვაქვს უახლესი მაგალითები: საშიშროება კი არის, მაგრამ ევროპაში მოგზაურობა რატომ უნდა გადავდო? თვითიზოლაციაში კი ვარ, მაგრამ თუ გარეთ გასვლა ან ვინმეს მონახულება მინდა, რას დაველოდო? და ასე შემდეგ.

ეს პრობლემა ბავშვობიდან იღებს სათავეს. ბავშვმა ველოსიპედით რომ იაროს, ამისთვის უნდა ვავარჯიშოთ, ასევე სჭირდება ვარჯიში ბავშვის ტვინს, რომ მან მოცდა, მოთმინება ისწავლოს.

მშობლები ბავშვს უქმნიან ხელოვნურ სამყაროს, სადაც სულ გართობა და მხიარულებაა და არ არის მოწყენილობა. თუ შევნიშნეთ, რომ ბავშვი მოწყენილია, მაშინათვე მივრბივართ, რომ ახალი გასართობი მივუმარჯვოთ. ასე გვესმის კარგი მშობლის როლი. ჩვენ რეალურ სამყაროში ვცხოვრობთ,  ბავშვები – ხელოვნურში; მშობლები – შრომის, პრობლემების სამყაროში არიან, ბავშვები – მხიარულების სამყაროში.

მშობლები არიდებენ ბავშვს მონოტონურ საქმეებს სამზარეულოში, სახლში, საკუთარ  სათამაშოებსაც კი არ აკრეფინებენ, არ უნდათ დაღალონ ისინი. არადა, ასეთი უბრალო, მონოტონური სამუშაო ავარჯიშებს ტვინს, იფუნქციონიროს მოსაწყენი მოვალეობების შესრულების დროს. ეს სწორედ ის „კუნთია“,  რომელიც მას აუცილებლად სჭირდება სწავლისთვის.

როცა ბავშვები სკოლაში მიდიან და დგება ანბანის შესწავლის, წერის ეტაპი, ხშირად ისინი წუწუნებენ: ,,აღარ შემიძლია, ეს ძალიან რთულია, ძალიან მოსაბეზრებელი“. რატომ? იმიტომ, რომ უსასრულო მხიარულებაში მათ საქმის კეთების ,,კუნთი“ არ განუვითარდათ. ეს ,,კუნთი“ მხოლოდ მუშაობაში ვითარდება.

მეორეც, დღეს გაჯეტები იქცნენ ჩვენი ბავშვების  ძიძებად. ამ სამსახურისთვის ჩვენ ძალიან ძვირს ვიხდით. ვიხდით  ჩვენი ბავშვების ნერვული სისტემით, მათი სხვადასხვა საჭირო უნარების – ყურადღების, მოთმენის დეფიციტით.

ყოველდღიური ცხოვრება ვირტუალურთან შედარებით მოსაწყენია.  ბავშვები მოდიან სკოლაში და აწყდებიან რეალურ ადამიანურ ხმებს, შესაბამის ვიზუალურ სტიმულატორებს, განსხვავებულს  გრაფიკული აფეთქებებისა და სპეცეფექტებისაგან, რომელთა ყურებასაც ისინი ეკრანზე მიეჩვივნენ.

ვირტუალურ სამყაროში გატარებული საათების შემდეგ ბავშვებს სულ უფრო უძნელდებათ კლასში მიღებული ინფორმაციის გადამუშავება, რადგან ისინი მიეჩვივნენ სტიმულაციის მაღალ დონეს, რომელსაც სთავაზობს ვიდეოთამაშები. ბავშვებს არ შეუძლიათ გადაამუშაონ ინფორმაცია უფრო დაბალი დონის სტიმულაციით და ეს უარყოფითად მოქმედებს მათ შესაძლებლობაზე, აკადემიური ამოცანების გადაჭრის თვალსაზრისით.

ტექნოლოგიები  ემოციურადაც გვაშორებენ ჩვენს ბავშვებს, ოჯახებს. მშობლებთან ემოციური კავშირი – ეს არის ძირითადი ,,საკვები ნივთიერება“ ბავშვის ტვინისთვის. სამწუხაროდ, ეს ,,საკვები“ მათ თანდათან ეზღუდებათ.

,,არ უყვარს ბოსტნეული“, ,,არ უყვარს ადრე დაძინება“, ,,არ უყვარს საუზმე“, ,,არ უყვარს სათამაშოები, მაგრამ კარგად ერკვევა პლანშეტში“, ,,არ უნდა თვითონ ჩაიცვას“,  ,,ეზარება, რომ თავად ჭამოს…“. ასეთ ფრაზებს ხშირად მოისმენთ მშობლებისგან.

შეუძლიათ თუ არა ბავშვებს, განსაზღვრონ, რა არის მათთვის სასარგებლო და აუცილებელი და რა – არა? თუ ბავშვებს ვკითხავთ, უმრავლესობა თავის რაციონს ,,ჩიპსებითა“ და მისთანებით შეადგენს, დღის რეჟიმს კი – მხოლოდ ტელევიზორის ყურებით, პლანშეტში თამაშით და ძილს არასდროს მოისურვებს. მშობლები კი პასუხისმგებლები არიან, რომ განსაზღვრონ, რა არის მათთვის კარგი და რა  – არა.

ამას გარდა, ბავშვებს აბნევთ მშობლის არასწორი მესიჯები, რომელთა თანახმად, ისინი სწავლობენ, რომ შეუძლიათ გააკეთონ ყველაფერი, რაც სურთ. მათთვის უცხო რჩება გაგება  ,,უნდა გავაკეთო“; ცხოვრებისეული მიზნის მისაღწევად კი  უფრო ხშირად გვიწევს გავაკეთოთ, რაც აუცილებელია, და არა – რაც გვსურს.

ბავშვები ისახავენ ცხოვრებისეულ მიზნებს, მაგრამ მათთვის მძიმე ხდება გააკეთონ ის, რაც ამ მიზნის მისაღწევად არის აუცილებელი. ამას მივყავართ მიუღწეველ მიზნებამდე და დიდ განხიბლვამდე.

აღზრდა რთული საქმეა,  გავითვალისწინოთ ფსიქოლოგთა რჩევები:

არ მოერიდოთ იმ ჩარჩოების შეთავაზებას, რომლებიც ბავშვისთვის სასარგებლოა.

ასწავლეთ მოთმინება და ლოდინი, ეს მათ ძალიან გამოადგებათ.

აცალეთ, მოიწყინონ, ეს ნორმალური განცდაა, პირველი ნაბიჯია შემოქმედებისკენ.

თანდათანობით გააზრდევინეთ შუალედი ,,მე მინდასა“ და ,,მე მივიღეს“ შორის.

შეუზღუდეთ გაჯეტების ხელმისაწვდომობა და აღადგინეთ ემოციური სიახლოვე  მათთან.

შეეცადეთ თავადაც არ გამოიყენოთ გაჯეტები მათთან ერთად – ესაუბრეთ, ეთამაშეთ.

პატარაობიდანვე  შეასრულებინეთ  ყოველდღიური, მონოტონური სამუშაო, ამით საფუძველს ჩაუყრით მათ შრომისუნარიანობას.

იყავით შემოქმედებითი, ეს ვალდებულებები შეასრულებინეთ ხალისიანად, რომ ტვინმა მოახერხოს მათი ასოცირება  რაიმე პოზიტიურთან.

ასწავლეთ განაწილება, დამარცხება და გამარჯვება, სხვების შექება, მადლობის თქმა, სხვისი აზრით დაინტერესება.

ფსიქოლოგები ასკვნიან, რომ ბავშვები იცვლებიან იმ მომენტში, როცა მშობლები ცვლიან აღზრდის მეთოდებს.

მიწას ჩაეზარდა ჩემი საწოლი, ბალახზე მძინავს და გრილი ნიავი მახურავს. ხეები ამოვიდა და მათი დღისით დაღლილი ფოთლების ჩუმი შრიალი და ზღაპრის ჭაობისფერი ჩიტების მწუხრის ,,იავნანა” ჩამესმის ჩემი ტვინის მუდამმღვიძარე, იდუმალ ხვეულებში ჩაკარგულს. იქ კი სიზმრის ველებია, ღამის ლურჯი ბატონის მდუმარე საუფლო, ქვესკნელთან წილნაყარი. მისი სინოტივე გსუსხავს, მაგრამ არ ფხიზლდები, ბნელი დინებით გამოგზაურებენ, რომ სიცივეატანილს უფრო მოგენატროს სინათლის ქალაქის მკვეთრი ფერები, კონტურები, თბილი ხელები, რომლებსაც უფრო ენდობი, ვიდრე ჩაციებით მომზირალ, მდუმარე ქიმერებს, ნიმფებს, სიშიშვლეს ბურუსითა და ორთქლით რომ იფარავენ. ბრუნდები და უკვე დავიწყებულშიშგამოვლილი ჩურჩულებ: იყავნ ნათელი!.. და კვლავ ვიბადები.

*     *     *

რეკვიემი

ჩუმი ჩქამით დაიშალა ოცნებათა უკვე კარგა ხანია დაბზარული, ბზინვარებადაკარგული, ჰაერში მსუბუქად მცურავი, სფეროსებრი წარმონაქმნი და ბასრი ნამსხვრევები სახეზე მაცვივა. სისხლი მწკლარტეა და არ კლავს სიფაქიზის, მშვენიერების, სრულქმნილების, ბედნიერების წყურვილს. ვინ ამომიღებს ამ წვრილ ნაჭუჭებს თვალებიდან, რომ გამრუდებულმა მხედველობამ ისევ დაიბრუნოს იმედის, მომავლის, ფერადოვნების აღქმის უნარი?!…თვალდახუჭული კარგია, მქრქალ სულის ლანდებთან, მდუმარებით რომ გაფრთხილებენ, სიმშვიდისაკენ მოგიწოდებენ, მაგრამ სიზმარიც მთავრდება, როგორც სხვა ყველაფერი ამქვეყნად და ცას ააცქერდები: ყვავებს გადაუფარავთ მისი სილაჟვარდე ფრთების ხუნდებით. გულს ჩახედავ – განწირულობის საცეცებია მოდებული, მიაყურადებ და სიკვდილის ცხელი სუნთქვაა. ჯერ ნუ გაბინდისფერდები, ნუ…….

*     *     *

არის ცხოვრებაში ტკივილისა და უსიამოვნებების მუტაციები, მაგრამ რისთვისაა წიგნი, ჩემი განუყრელი მესაიდუმლე და ნუგეშისმცემელი? მიშელ უელბეკის ,,მორჩილებაში”, მიუხედავად იმისა, რომ მთლად აპოკალიფსური ვითარებაა, სულიერებისაგან ადამიანის დაცლის ტრაგედია და პოლიტიკად ნაქცევი ისლამი, წალეკვით რომ ემუქრება მთელ სამყაროს (მოქმედება მომავალში ხდება), მაინც ვიპოვე შვება. ნაწარმოების მთავარი გმირი, ფრანსუა, ჩემსავით მე-19 საუკუნეს რომ ეტრფიალება, სრულიად უმწეოა საკუთარი ტკივილებისგან გაუცხოებულ, სიყვარულისგან დაწრეტილ გარემოსთან: ,,კომპიუტერის ეკრანს თვალი მოვაცილე და რამდენიმე ნაბიჯი გადავდგი ფანჯრისკენ; ოსპის მარცვლის ფორმის განცალკევებული ღრუბელი, რომლის გვერდები ჩამავალ მზეს ნარინჯისფრად შეეღება, შარლენის სტადიონის თავზე ეკიდა, ისეთივე უმოძრაო, ინდიფერენტული, როგორიც პლანეტათაშორისი ფრენისთვის განკუთვნილი კოსმოსური ხომალდი. მხოლოდ ყრუ, შენელებულ ტკივილს ვგრძნობდი, მაგრამ საკმარისად მტანჯველს, რომ ნათლად აზროვნებისთვის ხელი შეეშალა; მხოლოდ იმას ვხვდებოდი, რომ კიდევ ერთხელ მარტო დავრჩი, სიცოცხლის მისუსტებული სურვილით, და მომავალში მოსალოდნელი უთვალავი უსიამოვნებით…ეს იყო ნელი დეგრადაცია ,,იმ ფუნქციების ერთობლიობის, რომლებიც სიკვდილს ეწინააღმდეგება”. ის ეძებს ხსნას და ამაოდ ესტუმრება გარეუბნის ერთ-ერთ მონასტერს, რომელშიც სუსტადაა ცივილიზაციის ნიშნები. გადაწყვეტს, რომ იქ მისი ადგილი არაა, თუმცა მასში იღვიძებს სიცოცხლის სასიამოვნო შეგრძნება: ,,ამქვეყნად ცხოვრების ყველაზე უმწიკვლო სიხარულია, საწოლში ჩაწვე მარტო, ხელის გაწვდენაზე გქონდეს კარგი წიგნები და თამბაქოს პაკეტი”… გმირისადმი თანაგრძნობამ ტვინი აქტიურად ამიმუშავა. მაინტერესებს, წიგნშიც და ცხოვრებაშიც რამდენად გადარჩება ტექნოკრატიის, გაუცხოების ბრჭყალებში მოქცეული ადამიანი, თუ მორჩილებით, ჩათრევას ჩაყოლას ამჯობინებს. ანაც სადაა ხსნა, წიგნში თუ ადამიანებში, რომლებსაც ერთმანეთის აღარ ესმით, თუ რწმენაში, რომელიც ყველაზე ამაღლებული, ბუნებრივი მდგომარეობა უნდა იყოს სულისა და არა თავს მოხვეული ყრუ ფანატიზმი… ცხოვრება სრულად ვერა ან საერთოდ არ პასუხობს კითხვებს, მაგრამ კითხვის დასმა უკვე ცხოვრებაა…

*     *     *

– რად მოგიწყენია, თოჯინავ, შენ ხომ ადამიანი უნდა გაართო და გაამხიარულო?
– ახლა ვისვენებ აქ, ოთახის ბნელ კუნჭულში და ,,ვფიქრობ”…
– რაზე? –
-კაცად ყოფნაზე.
– რატომ? ადამიანები ხომ ყველაზე დარდიანები არიან ამქვეყნად, შენ ბევრად უზრუნველი ხარ, იდუმალი. თან ისედაც ჰგავხართ ერთმანეთს, ისიც ,,თოჯინაა”…
– კი, მაგრამ მომბეზრდა ვიყო ხის იმიტაცია. მინდა ნამდვილი სევდა, ოცნება, მინდა, ჩემს თვალებში არა ანარეკლი, ცის სიღრმე და სიფაქიზე… ტკივილი, სიკვდილიც მინდა!…

*     *     *

ადამიანი – იდეის ანარეკლი, ჩვენი წარმოდგენები თუ ილუზიები – ჩვენი ანარეკლები. რეალობის ზუსტი შეგრძნება სჯობს თუ ილუზორულობა? ვისთვის როგორ… წარმოდგენა საპნის ბუშტს ჰგავს, ხელის შეხებით ქრება. ილუზიაც ასეა – რეალობა კლავს. თუმცა ისინი ხშირად გადარჩენაა. ამიტომ სანამ გაქრება (იქნებადა, სულ იარსებოს?!), თავი შეაფარე ანარეკლის ანარეკლს, როგორც ლამაზ სათამაშო სფეროს, რომელშიც ყვავილის ფანტელები ცვივა და ყურში ჩაგესმის წყნარ მელოდიად: ,,სინამდვილეს არ ვემდური, არ ყოფილა თითქმის… ითქმის… ის…”.

*     *     *

სამყარო, ხილული თუ უხილავი, ერთი მფეთქავი ორგანიზმია. ამქვეყნად ჩვენი სხეულები მძაფრი განცდების სისხლძარღვებითაა მასზე მიერთებული. ამ მტკივნეულ კავშირს სიკვდილი წყვეტს. რა ხდება შემდეგ, როცა დიადის ნაწილი ხდები? როცა სიმშვიდეა და არა ტკივილი, სრულყოფილება და არა ნაკლულოვნება? რისკენ ისწრაფი, მიზანია თუ უმიზნობა? შ ე ნ ხარ თუ, უბრალოდ, ერთიანობა? რა ქმნის მთელს, როცა აღარაა ურთიერთგანმსაზღვრავი ორსახოვნება? როგორ გიყვარს და გიხარია? ხარ კი თავისუფალი უკვე უპირობითობაში? რა ქმნის ფორმასა და შინაარსს? რაშია სიღრმე და აზრი არსობისა? რამდენად დასაზღვრულია ჩვენი სული და მრავალფეროვანი სანახები? ჰარმონია სევდისმომგვრელი ხომ არაა თუ სევდაც არასრულყოფილია? ან კითხვები ჩნდება ,,იქ” საერთოდ?…

*     *     *

გუშინ მეგობართან ვსაუბრობდი ადამიანის ემოციურ ასაკზე და გალაკტიონი ბოლომდე იყო მარადი ბავშვი, რომელიც მკაცრად დავსაჯეთ, დავტანჯეთ, რადგან საქართველოში მკვდარი პოეტები უფრო უყვართ. თუმცა ღმერთი მასთან იყო მაშინაც, როცა თავს იკლავდა და მერეც, ,,ვარდისფერი გზით” მარადისობას რომ შეერთო. მისთვის აქაც და ,,იქაც” მხოლოდ ერთი სინამდვილე არსებობდა და არსებობს. გალაკტიონი ამქვეყნად მოვიდა, რომ ჩვენც მოვხვედრილიყავით მისი ლექსით სამოთხეში…

*     *     *

ფიქრები უილიამ ფოლკნერის წიგნზე ,,დროშები მტვერში”

წუთისოფლის ლაბირინთში ,,მოხეტიალეებზე” – არსებობს სიცოცხლის ვნება, რაც მეტ-ნაკლებად ყოველ ჩვენგანშია. თუმცა არიან მისით შეპყრობილებიც. (წიგნში – ვაჟას ალუდა, მიტია კარამაზოვი, ნატაშა როსტოვა ,,ომი და მშვიდობაში” ან ბაიარდ სარტორისი ,,დროშები მტვერში”, ცხოვრებაში – ვან გოგი, ბარათაშვილი, ორივე გურამი: რჩეულიშვილი და თიკანაძე…) ასეთები ვერაფრით ეგუებიან ცხოვრების მიერ შემოთავაზებულ მოჩვენებით მოწესრიგებულობას და საშიში ჟინით ებმებიან მასთან ბრძოლაში (თუ ნამდვილ ომს გადაურჩნენ). ეს ბრძოლა უთანასწოროა და, ძირითადად, ფატალურად მთავრდება, რადგან სამყარო, როგორც წესი, არავის პატიობს მასთან ამხედრებას. თუმცა ამ ადამიანებისნაირად ვერავინ გრძნობს არსებობის სიტკბოსა და სიმძაფრეს. მათი ცხოვრებაც ნაღველშეპარული, მაგრამ ძალიან ომახიანი სიმღერაა სიცოცხლისა და ვინც ამ ჰანგებს ვერ ცნობს, მას არც უცხოვრია…

*     *     *

თვალები მებინდება, ზურგი ცხელი სისხლისგან მეწვის… რატომ?! შენ ხომ გამზარდე, მივლიდი, გიყვარდი. მეც მიყვარხარ! შემომხედე – შენ ხომ ყველაზე კარგად იცი, რა არის ტკივილი? განა ტანჯვა და სიკვდილი გართობაა?! მეც შემიძლია, ვიყო სასტიკი და წაგართვა სიცოცხლე, მაგრამ განა მეგობრებს, სიყვარულს კლავენ?!…
– ტორრრო! არენაზე! სიკვდილთან შესახვედრად!!!

*     *     *

თოჯინას სიკვდილი

იყო კიდეც და არც იყო. ეზოში, ქვიშაში ძველი, გატეხილი თოჯინა ეგდო. აწვიმდა მის უხელო ტანს, უთვალებო, ერთ დროს ულამაზეს თავს. იწვა მორჩილად, ბედს მინებებული. წვიმის წვეთები უფერულ ლოყებზე ეღვრებოდა და თითქოს ტიროდა თავის წარსულს: უღრუბლოს, ბავშვებით მხიარულს…
ეს არ იყო ტკივილი, მხოლოდ პირზე შერჩენილი მქრქალი, ნიღბად ქცეული ღიმილი და თოჯინას სევდა, რომელიც აუცილებლად ტრანსფორმირდებოდა ნაკადულების, ახლადგამოღვიძებული ჩიტუნიების ხმად, დილის სიოს მოლამუნებად, ციცინათელების მოულოდნელად გამომკრთალ, იდუმალ, ბურუსიან ნათებად და ასე განიბნეოდა სამყაროში…

*     *     *

უსარგებლო ნივთები… უსარგებლო ადამიანები… დაძველებულები, მობეზრებულები, არასაჭირონი, გამოუსადეგარნი, ყავლგასულები, დაუშნოებულები, გულმიუსვლელნი, გაცრეცილები და ფერ-დანიშნულებადაკარგულნი… არც ისე ადვილია მათგან გათავისუფლება: მათში უცნაური ენერგეტიკაა, ჯერ კიდევ ჩაუმქრალი მუხტი, შინაარსი, ისტორია, თავგადასავალი, ნაღველი და სულისშემძვრელი სიმარტოვე. მათ სჭირდებათ ყურადღება, მაგრამ აღარ ითხოვენ მას; მათ სჭირდებათ მოვლა, მაგრამ არ გავალდებულებენ. მათი არსებობა ერთ დიდ კითხვის ნიშნად ქცეულა.
,,რატომ?”- მდუმარედ კივიან ისინი.
,,რისთვის?” – მოისმის პასუხად.
სამყარო კი ხვნეშით ცდილობს გათავისუფლდეს ყველა დრომოჭმულისგან…
,,დროზე! დროზე!” – მათ მოსწყინდათ.
,,სანაგვეზე?” – კითხულობს დრო…

*     *     *

ნათელი და ბნელი, ორი ურთიერთგანმსაზღვრავი მოცემულობა, რომელიც წუთისოფლეში ,,სუფთა” სახით არ არსებობს, სულ ნარევია. ეს ნარევი განსაზღვრავს სამყაროს, ადამიანთა ბედს…
თუ ბედისწერა წინასწარგანზრახულობაა, მაშინ ბედისწერა იყო იუდას ღალატიც, პეტრეს მამალის ყივილამდე სამგზის ღვთის უარყოფაც და თვით იესოს მოვლინებაც. ამაზე მეტყველებს ბიბლიურ თუ ამსოფლიურ წინასწარმეტყველთა არსებობა, რომლებიც დროს უსწრებდნენ და კაცობრიობას ამცნობდნენ სხვადასხვა კატაკლიზმებს.
მაგრამ ამ წინასწარგანზრახულობებში არის საბედისწერო შემთხვევითობებიც, რომლებიც ადამიანს შეუძლია შეცვალოს. სწორედ ესაა ადამიანის ნება.
ხოლო ღვთის ნებაა, რომ დროში მოჩვენებითად მზარდი და ,,გამარჯვებული” ბოროტების წყვდიადი საბოლოოდ მაინც მარცხდება ნათლის, კეთილის მიერ.
დიდი იშვიათობა, მარად მოუწესრიგებელი ცხოვრების ჰარმონიაა სინერგია – ღვთისა და კაცის ნების შერწყმა.

ყალბ ცნობებთან და დეზინფორმაციასთან გამკლავება დღევანდელ სამყაროში არ არის ადვილი. ინფორმაცია სტიქიური ძალით მოედინება, ეს საინფორმაციო ლავა ყოვლისწამლეკავია. სხვათა შორის – ფხიზელი გონებისაც.

ბოლო დღეებში უამრავი “ახალი ამბავი” შევიტყვეთ. “მარიხუანა კორონა ვირუსისგან კურნავს”, “ვენეციის არხებში დელფინები დაცურავენ”, “სპილოები გამოთვრნენ და დაიძინეს”…

როგორ გავუმკლავდეთ სტიქიას, რომელსაც ხატოვნად საინფორმაციო ლავა შეგვიძლია ვუწოდოთ? რა უნდა ვასწავლოთ ჩვენს მოსწავლეებს, რათა მათ შეძლონ ყალბი ცნობებისა და დეზინფორმაციის ამოცნობა?

ამ ონლაინ გაკვეთილის მასალა მეათე და მეთორმეტე კლასისთვის გავამზადე, მაგრამ ვფიქრობ, დღეს ყველასთვის აქტუალურია.

წყაროებისა და სპეციალური ლიტერატურის დამუშვების შემდეგ მოკლედ და ლაკონიურად ვცადე გადმომეცა უმთავრესი და ამ კვლევის “დაიბადა” მასთ ტექნიკა.

ახალი ამ მეთოდში არაფერია. უბრალოდ, შეკუმშული და მოსწავლეებისთვის მოსახერხებელი სახითაა წარმოდგენილი მედიაწიგნიერების ანაბანა.

ბევრი ვიფიქრე აბრევიატურაზეც.

ვცადე ათამდე სხვადასხვა ვარიანტი. საბოლოოდ, “მასთ”  “დაჯდა”.

ბლოგში გთავაზობთ გაკვეთილის გეგმას, სავარჯიშოებს, მასალას და საკუთრივ მეთოდის აღწერას.

გამოყენებული რესურსების ჩამონათვალი:

ვებგვერდი commonsense.org – Fact-Checking, Fake News, and Understanding Bias

ვებგვერდი https://mastsavlebeli.ge – როგორ დავწეროთ  რეფლექსია

ვებგვერდი mediachecker.ge –  თებერვალში გავრცელებული დეზინფორმაცია; ვინ არიან ქართული ონლაინ გამოცემების მესაკუთრეები?

ვებგვერდი https://medialiteracynow.org/resources-for-teachers/

ვებგვერდი https://mediasmarts.ca

გაკვეთილის თემა და გეგმა

გამოწვევის ფაზა

მოსწავლეებს ვთხოვე, დაეთვალიერებინათ გუგლ საკლასო ოთახში ატვირთული ეს ფოტოები. დაფიქრებულიყვნენ და წერილობით ეპასუხათ შემდეგ კითხვებზე:

რა აქტუალური პრობლემაა ასახული მოცემულ ფოტოებზე? რა თემა აერთიანებს ამ ფოტოებს? რა ცოდნა გაქვს მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით?

კითხვარი

საინტერესოა, რა წყაროებს იყენებენ ჩვენი მოსწავლეები ყველაზე ხშირად ახალი ამბებისა და ინფორმაციის მისაღებად? ამ კითხვაზე პასუხის მისაღებად, ასევე მონაცემების გაანალიზებისა და დამუშავების უნარების განსავითარებლად გუგლის საკლასო ოთახში ავტვირთე კითხვარი:

კითხვარს მოსწავლეები ავსებენ და საბოლოოდ, თავად აანალიზებენ სტატისტიკურ მონაცემს – რა არის ინფორმაციის ძირითადი წყარო მათთვის.

ვაცნობთ ახალ ტექნიკას:

გაიაზრე მოცემული ინფორმაცია:

რატომ არის ეს ტექნიკა მნიშვნელოვანი?

ჩამოწერე კონკრეტული კითხვები  – რა ვერ გაიგე? რისი ახსნა/განმარტება გჭირდება? რა არის გაუგებარი?

მას შემდეგ, რაც ვუპასუხებთ მოსწავლეების კითხვებს, შეგვიძლია მივაწოდოთ ჩვენ მიერ შემუშავებული ახსნა-განმარტებები. მოცემულ ნიმუშში თავი მოვუყარე დარგის სპეციალისტების მოსაზრებებს, დავაჯგუფე მოცემული ტექნიკის შემადგენელი კომპონენტების მიხედვით. მაგალითად, მიზანი – ამ კომპონენტს მოჰყვება სპეციალისტის კომენტარი, ასე ვთქათ, „ირიბი განმარტება“, რომელიც დაეხმარება მოსწავლეს, უკეთ გაიაზროს, რა იგულისხმება:

მიზანი:

ამონარიდი სტატიიდან „თებერვალში გავრცელებული დეზინფორმაცია“, ავტორი – ნინო დანელია, ვებგვერდი mediachecker.ge

რას ნიშნავს სანდოობა და როგორ მივხვდე, ვინაა სანდო?

ორმა ან მეტმა სანდო წყარომ უნდა დაადასტუროს დეტალები, მოგვაწოდოს ფაქტობრივი მონაცემები და გაუზიაროს საკუთარი გადაწყვეტილებები საზოგადოებას. სანდო წყაროებია ის ადამიანები, მეცნიერები, ორგანიზაციები, რომლებიც წარმოადგენენ ექსპერტებს, თვითმხილველებს ან თავად არიან მოვლენის მონაწილეები, რაიმე დარგის სპეციალისტები ან ექსპერტები,  ვისაც შეუძლია ზუსტი და სანდო ინფორმაციის მოწოდება.

ნიმუში – გავრცელებული ინფორმაცია იმასთან დაკავშირებით, რომ ვენეციის არხებში დელფინები შენიშნეს, ავტორიტეტულმა ორგანიზაცია „ნეიშენალ ჯეოგრაფიკმა“ (National Geographic) გააბათილა. მოსწავლეებს შეუძლიათ მცირე კვლევაც ჩაატარონ ამ მიმართულებით.

თარიღი – დრო მნიშვნელოვანია!

ახალი ამბავი არის ინფორმაცია, რომელიც ადამიანებს სჭირდებათ კონკრეტულ დროსა და მოცემულობაში, რათა რაციონალური გადაწყვეტილებები მიიღონ. თარიღის მითითება მნიშვნელოვანია, რადგან მოცემულობა/რეალობა იცვლება და ინფორმაცია განახლდება შესაბამისად.

მითხარი, ვინ დგას ინფორმაციის უკან და გეტყვი…

ტენდენციური ორგანიზაციებისა და ავტორების მიერ გამოქვეყნებულ ცნობებს სიფრთხილით უნდა მოვეკიდოთ. ასეთებია ორგანიზაციები და ავტორები, რომლებიც მოქმედებენ კონკრეტული, სუბიექტური მიზნებიდან გამომდინარე. ილუსტრაცია იხ. ქვემოთ:

წყარო: https://www.mediachecker.ge/ka/mediagaremo/article/72243-vin-arian-qarthuli-onlain-gamocemebis-mesakuthreebi

გაკვეთილის დასკვნითი ნაწილი დაეთმობა რეფლექსიას.

სთხოვეთ მოსწავლეებს, უბრალოდ, დაასრულონ ფრაზები:

• საინტერესო იყო…
• ყველაზე უკეთ გამომივიდა…
• მე ვისწავლე…
• გაკვეთილმა მომცა…
• რთული აღმოჩნდა…
• მე გავიგე, რომ…
• მე ახლა შემიძლია…
• გაკვეთილი მომეჩვენა…

ისევე როგორც ყველა მოტივირებული მასწავლებელი, მეც ყოველთვის ვეძებ სხვადასხვა მეთოდს სასწავლო პროცესის გასახალისებლად, იმისთვის, რომ სწავლის პროცესი რუტინად არ იქცეს მოსწავლეებისთვის, რომ ფიზიკა მათთვის საყვარელ და საჭირო საგნად ვაქციო.

მინდა, საკუთარ პედაგოგიურ პრაქტიკაზე დაყრდნობით გაჩვენოთ ფლეშბარათებისა და სამუშაო ფურცლების გამოყენების უპირატესობა ფიზიკის გაკვეთილზე. შევეცადე, უცხო ენებისა და მათემატიკის სწავლებისას კარგად აპრობირებული ეს მეთოდი ფიზიკაშიც გადმომეტანა.

რა არის ფლეშბარათი (flashcard) და სამუშაო ფურცელი (worksheet)? ესენია მცირე ზომის ბარათები, რომლებზეც დატანილია მოკლე ინფორმაცია: განმარტება, ნახატი, ნახაზი, სქემა, დიაგრამა, ამოცანა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ საგაკვეთილო პროცესში.

როგორი უნდა იყოს ფლეშბარათები და სამუშაო ფურცლები? რა თქმა უნდა, ფერადი, ადვილად აღსაქმელი და დასამახსოვრებელი, მარტივი, მრავალჯერადი გამოყენების, მაგრამ მათი მომზადებისას აუცილებელია უამრავი ნიუანსის (სწავლების საფეხურის, კლასის, მოსწავლეთა მზაობის, ცოდნის დონის) გათვალისწინება.

ფლეშბარათებისა და სამუშაო ფურცლებისა დამზადებისას მასწავლებელმა, პირველ რიგში, უნდა გაითვალისწინოს მოსწავლეთა აზროვნების დონე, კლასის საჭიროებები, მოსწავლეთა უნარები, ცოდნის გამოცდილება, ბუნებრივი შესაძლებლობები და ინტერესები. მან სწორად უნდა შეარჩიოს გაკვეთილის შესაბამისი აქტივობები და სასწავლო მასალა ბარათებსა თუ ფუცელებზე გადაიტანოს. მასწავლებელმა სწორად უნდა განსაზღვროს, რა მიზანს ემსახურება მათი გამოყენება, რომელი აქტივობების განხორციელება შეგვიძლია მსგავსი ბარათებით, რა გავლენას მოახდენს მათი გამოყენება მეხსიერების გაუმჯობესებაზე.

სასურველია, ასეთი ფლეშბარათებისა და სამუშაო ფურცლების კომპლექტი მოჰყვებოდეს სასკოლო სახელმძღვანელოს დანართის (სამუშაო რვეულის) სახით, მაგრამ თუ მასწავლებელი კრეატიულია, მოტივირებული და „ცოტათი განსხვავებულიც“, შეუძლია, თვითონვე დაამზადოს ისინი კონკრეტული საკითხის შესასწავლად ჟურნალებიდან ამოჭრილი თუ ინტერნეტში მოძიებული სურათების საშუალებით.

ფლეშბარათები ერთ-ერთი საუკეთესო და ეფექტური საშუალებაა ინფორმაციის მისაღებად. ეს ბარათები ხელს უწყობს ლოგიკურ-მათემატიკური და სივრცული ინტელექტის განვითარებას, საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, ადვილად აითვისოს და დაიმახსოვროს ახალი ინფორმაცია, ტერმინი, განმარტება, ფორმულა. ასევე მათი მეშვეობით ადვილია ინფორმაციის აღდგენა და აუდიტორიისთვის წარდგენა. სწავლა-სწავლების პროცესი უფრო ეფექტური ხდება, თუ მასწავლებელი რაღაც ინტერვალით მიმართავს გამეორების მეთოდს. ინტერვალებით გამეორება არის სივრცეში გამეორება და მეხსიერებაში შენახვის ტექნიკა, რომელიც თამამად შეიძლება გამოვიყენოთ სწავლის პროცესის გასაუმჯობესებლად.

რაც შეეხება სამუშაო ფურცლებს, ისინი წარმატებით შეგვიძლია გამოვიყენოთ დიფერენცირებული სწავლებისთვის, სამუშაო ფურცელი შეგვიძლია შევადგინოთ მოსწავლის სწავლების ტემპის, ცოდნის დონის, ამოცანის სირთულის, სწავლის სტილისა და ინტერესების მიხედვით (Heacox, 2002).
დაკვირვება აჩვენებს, რომ საშუალო და საშუალოზე დაბალი აკადემიური მოსწრების მოსწავლეც კი სამუშაო ფურცლების გამოყენებისას უფრო აქტიური ხდება და უფრო მეტ ცოდნას იძენს.

სამუშაო ფურცლებზე მოცემული დავალების შესრულების შემდეგ მოსწავლეს თუ გადავცემთ პასუხებს („გასაღებს“), ის თავად შეაფასებს საკუთარ შესაძლებლობებს, მოინიშნავს, რა გააკეთა სწორად და რა – არასწორად, რა საკითხი იცის და რაზე სჭირება ყურადღების გამახვილება, ანუ ეწევა თვითრეფლექსიას, წარმოდგენილი შემთხვევა კარგი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება, მოსწავლემ თა­ვად შეაფასოს საკუთარი სწავლის დონე და თავადვე განსაზღვროს დრო, რომელიც მას სას­წავლო მიზნის მისაღწევად დასჭირდება.

სამუშაო ფურცლებითა და ბარათებით მარტივდება სსსმ მოსწავლეებთან მუშაობა და მათთვის ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენა. ასეთი მოსწავლეები ბარათების საშუალებით ახერხებენ კავშირების დადგენას, ბარათების იდენტიფიკაციას და ა.შ.
ასევე ეფექტურია მრავალრიცხოვან კლასში სამუშაო ფურცლებით ბლიც-გამოკითხვა. მაგალითად, ფლეშბარათებს თუ მივცემთ ასაწყობი ფაზლის სახეს და მოსწავლეებს შევთავაზებთ ასეთ თამაშს: „არ გაწყვიტო ჯაჭვი“, ერთ ჯგუფს დავალებად მივცემთ „ძალას“, ხოლო მეორეს – „სიმძიმის ძალას“, ისინი ადვილად გაართმევენ თავს დავალებას და მოახდენენ ასეთ დაჯგუფებას:

ამ სტატიაში წარმოდგენილია ჩემ მიერ შექმნილი ფლეშბარათები და სამუშაო ფურცლები, რომლებსაც აქტიურად ვიყენებ საგაკვეთილო პროცესში. ამ მეთოდით ჩატარებული გაკვეთილები სახალისოა; მოსწავლთა აბსოლუტური უმრავლესობა ჩართულია; მათი საჭიროებების შესწავლით და მათი სურვილების გათვალისწინებით მათთან ერთად ვადგენ სამუშაო გეგმას და შემთხვევითობის პრინციპით ვანაწილებ დავალებებს. ვცდილობ, თითოეულ მოსწავლეს მოვარგო ისეთი worksheet, რომ მივცე საკუთარი შესაძლებლობების მაქსიმალურად გამოვლენის საშუალება. შემუშავებული გვაქვს დროის მენეჯმენტი, თითოეული მოსწავლე ეწევა თვითრეფლექსიას და იღებს უკუკავშირს, ახდენს თვითშეფასებას და ცდილობს მიღებული შედეგების გაუმჯობესებას.

ამ ფლეშბარათზე მოცემულია ნახატები და მოსწავლეს ევალება, განსაზღვროს (ამოჭრას, დააჯგუფოს, მიუწეროს) აგრეგატული მდგომარეობა ოთახის ტემპერატურაზე:

ამ ფლეშბარათის გამოყენება კი სხვადასხვაგვარად შეიძლება: თავისუფალ ადგილზე იწერება ამოცანა, ნახატის ქვეშ კი – მისი სწორი პასუხი. მაგალითად: განსაზღვრეთ მანქანის სიჩქარე, მანქანის მიერ განვლილი მანძილი, მანქანის მიერ მგზავრობისას დახარჯული დრო, – და ა.შ. გარდა ამისა, მოსწავლეს ეძლევა საშუალება, თავად მოიფიქროს ამოცანა ამ თემაზე. შეგვიძლია მივუთითოთ თითოეული სხეულის სიჩქარის სხვადასხვა ერთეული, მოსწავლემ ისინი გადაიყვანოს SI სისტემის ძირითად ერთეულებში და ერთმანეთს შეადაროს:

მოცემული ბარათის საშუალებით მოსწავლეს საშუალება ეძლევა, ააგოს სიჩქარის დროზე დამოკიდებულების გრაფიკი:

აქ წარმოდგენილ ბარათებზე კი მოცემულია სხვადასხვა სირთულის ამოცანები ბერკეტის წონასწორობის შესახებ. ამ ამოცანების გამოყენება სხვადასხვაგვარად შეიძლება:

• მივცეთ ფლეშქარდები მოსწავლეებს ცოდნის დონის გათვალისწინებით (დიფერენცირებული სწავლება)
• ან როგორც საშინაო დავალება
• ან როგორც შემაჯამებელი სამუშაო

მომდევნო ამოცანაში მოცემული ფლეშბარათი მასწავლებელს შეუძლია გამოიყენოს ჯგუფური (წყვილებში) მუშაობისთვის საკუთარი შეხედულებისამებრ:

რეკომენდაციას ვუწევ „ფლეშბარათებისა და სამუშაო ფუცლების“ მეთოდით სწავლების პოპულარიზაციას, რადგან ის ძალიან კომფორტულია მასწავლებლებისთვისაც და მოსწავლეებისთვისაც, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ ამ მეთოდით სწავლობს უფრო მეტი მოსწავლე და სწავლობს უფრო მეტს, ხდება ინფორმაციის შენარჩუნება და იზრდება მოსწავლეების ჩართულობა საგაკვეთილო პროცესში.

ფლეშბარათებითა და სამუშაო ფუცლებით სწავლება ინტერაქციული სწავლების მეთოდია და ღირებულია გრძელვადიანი მეხსიერების გაუმჯობესებისთვის, ეხმარება მოსწავლეებს როგორც საკუთარი თავის აღმოჩენაში, ისე გუნდური მუშაობის პრინციპების გათავისებაში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა – https://ncp.ge/
2. ლ. ჩიჩუა, რ. ქანთარია. „ფიზიკის ამოცანათა კრებულები“. მე-7, მე-8 კლასები

ახალგაზრდა მასწავლებლის, გიორგი ლიპარიშვილის პირველი გაკვეთილი ასეთი იყო: ეგონა, ჯგუფში ყველა მოსწავლე ტომ სოიერად და პეპი გრძელიწინდად ქცეულიყვნენ, თავდაყირა იდგნენ და გაკვეთილის ამოყირავებასაც აპირებდნენ. ახალბედა მასწავლებლის პირველი დღის გამოცდილება მაინც რთული აღმოჩნდა: გაკვეთილის შემდეგ ეზოში გავიდა, ღრმად ამოისუნთქა და დარეკა… თუმცა, ამის მერე თავადაც შეიცვალა და გაკვეთილებიც შეცვალა, ბევრი რამ თავადაც ისწავლა და მოსწავლეებსაც ასწავლა. ამასობაში, ორი წელიც გავიდა… ახლა გაკვეთილების შემდეგ უფრო ლაღად მოაქროლებს თავის სკუტერს და ახალ გაკვეთილებს გეგმავს თავისი მოსწავლეებისთვის.

თქვენ შესახებ მოგვიყევით. რატომ დაინტერესდით მასწავლებლობით?  

განათლებით ტელერადიოჟურნალისტი ვარ, რამდენიმე ტელევიზიაგამოვლილი, 10-ზე მეტ გადაცემაში ვმუშაობდი. ილიას უნივერსიტეტში ლექციებს ვკითხულობდი, ვმუშაობდი და ვმუშაობ პიარში, სოციალურ მედიაში, მარკეტინგში, მუშადაც მიმუშავია. ჩემს ასაკზე მეტი პროფესია გამომივლია და ამიტომ, ყველა საქმეს პატივს ვცემ, მაგრამ მასწავლებლობა ყველაზე საპასუხისმგებლო საქმიანობა აღმოჩნდა ჩემთვის. თან ასე მგონია, სკოლაში რომ ხარ, სულ ახალგაზრდა ხარ, სულ სწავლობ და მუდმივად განვითარების რეჟიმში ხარ.

მასწავლებლობაზე ფიქრი როდის დაიწყეთ?

მასწავლებლობაზე პირველად სტუდენტობის დროს შემომეფიქრა. „კინოს სახლში“ ქართულ ფილმს ვუყურებდი, ლევან აბაშიძე სოფლის სკოლის მასწავლებელი იყო, ახალგაზრდა ბიჭი, რომელიც სკოლაში ხან შეშას ჩეხდა, ხან სოფლის სხვა ამბებში ერთვებოდა, ბავშვებს ეთამაშებოდა… დარბაზი გადაჭედილი იყო. ფეხზე ვიდექი და ისე ვუყურებდი. დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ამ ფილმმა ჩემზე.

როგორი იყო პირველი შეხვედრა სკოლაში ბავშვებთან და როგორ ჩაიარა პირველმა გაკვეთილმა?

პირველ გაკვეთილს ახლა მხიარულად ვიხსენებ, მაგრამ თავის დროზე ეს იყო შოკი. მეგონა, კლასში ყველა ტომ სოიერი და პეპი გრძელი წინდა იყო, განსაკუთრებული ნიჭის, უნარის, თავისუფლების, ძალის თავდაყირა ბავშვები. გაკვეთილის ბოლოს კლასიდან გამოვედი, მერე სკოლის გარეთ გავედი, ღრმად ჩავისუნთქე… მერე ცოტა აზრზე მოვედი, ძალა ვიპოვე, კიდევ ვცადე, მერე კიდევ და ახლა ეს კლასი ჩემი სადამრიგებლო კლასია.  ძალიან მხიარული, დამოუკიდებელი და ძალიან ყოჩაღი გოგო-ბიჭები არიან.

თქვენს ფეისბუქზე ხშირად აზიარებთ საგაკვეთილო პროცესის პოზიტიური გამოცდილების ამსახველ ფოტოებს. მოგვიყევით, როგორ გადაიქცა მოსაწყენი გაკვეთილები, საინტერესო და სათავგადასავლო პროექტებად?

მოსაწყენ გაკვეთილს ბავშვი არ გაპატიებს. პირიქით, სულ ფორმაში გამყოფებს, სულ მოლოდინი აქვს რაღაც ახალის, აინტერესებთ რას გავაკეთებთ დღეს, ამ კვირაში და ა. შ. კეთებით და პირადი გამოცდილების საფუძველზე ბევრ რამეს სწავლობენ და ერთადაც ვსწავლობთ, რადგან ამ პროცესში ბევრი რამ არის საინტერესო: თამაში,  ცდა,  აღმოჩენები, თავდაჯერება, საკუთარი თავისა და შესაძლებლობის რწმენა და ბევრი სიხარული. მაგალითად, ერთხელ ერთმა მოსწავლემ, ანამ ნაჭრისგან ჩანთა გააკეთა და შესაკრავად ლეგოები გამოიყენა. ჩვენ მასწავლებლებმა სწორედ ეს უნდა ვასწავლოთ ბავშვებს, რომ ცოდნა, რომელსაც ვაძლევთ, ცხოვრებაში უნდა გამოიყენონ და ახალ გამოცდილებად გარდაქმნან.

როგორ გეგმავთ ასეთ გაკვეთილებს და რა არის თქვენი მთავარი საგანმანათლებლო მიზანი?

ჩემი გაკვეთილების სამზადისი ბაბუაჩემის სახელოსნოს მახსენებს – ბევრ სხვადასხვა ყუთში ჩაწიკწიკებული ნივთები თაროზე წიგნებივით ჰქონდა შემოწყობილი, სამუშაო იარაღები ნახატებივით ეკიდა, მინის ჭერიც მოხატა, თიხისგან ლარნაკებს ამზადებდა, პროფესიით ელექტროინჟინერი ძველ ნივთებს ძველი ნივთების კოლექციონერივით აგროვებდა. მაგ. გაფუჭებული მაცივარი მწვანედ შეღება და კარადად გადააკეთა. მეც შემგროვებელი ვარ, მერე ბავშვებთან ერთად ვშლი, ან ბავშვებს ვაშლევინებ სხვადასხვა ტექნიკას. „გამომგონებლობანა” დავარქვი ამ პროცესს, გადაგდებას გადარჩენილ ნივთს ერთმანეთთან აკავშირებს ბავშვი და ახალ ნივთს, სათამაშოს აკეთებს. ზოგჯერ, კონკრეტული საქმე აქვთ, მაგალითად, მაგნიტური წიგნები ან მინიატურული ბლოკნოტების გაკეთებას ცდილობენ, რომლებსაც ჯერ მე ვსწავლობ, მასალას ვიმარაგებ და მერე ერთად ვაკეთებთ. ლეგოს რომ ინსტრუქცია მოჰყვება და უნდა მიჰყვე ამ ინსტრუქციას ასეა, ზოგჯერ ინსტრუქციის გარეშე ვიწყებთ მოქმედებას. მაგ. ნაგვის ჩასაგდები კალათა დავამაგრეთ, კალათბურთის ფარის ფორმის პატარა კალათა ურნის თავზე, რომ ნაგვის ურნაში ჩაგდებას თამაშით, დამიზნებით, მიზნით მივეჩვიოთ, გავიხსენოთ და გავითავისოთ.

ჩვენ გამოცდილებათა გაზიარების საუკუნეში ვცხოვრობთ და ამ გამოცდილებების გაზიარებით ვამზადებ მეც გაკვეთილებს, ზოგი მეგობართან მინახავს, ზოგი ინტერნეტსივრცეში, ფილმებში, წიგნებში (იდეების კორიანტელში), ბავშვებში, საკუთარ თავშიც, ქუჩაშიც და სახლშიც ვპოულობ…

მთავარი საგანმანათლებლო მიზანი კი ფიქრის აშლაა, იმაზე დაფიქრება, როგორ გავაკეთოთ, როგორ გავბედოთ ცდა, როგორ არ შევწყვიტოთ მცდელობები და როგორ ვაქციოთ ცოდნა საქმედ.

ხომ არ გაიხსენებდით ისეთ მასწავლებელს, რომელმაც თქვენზე დაუვიწყარი შთაბეჭდილება დატოვა…

მე ძალიან ბევრი კარგი მასწავლებელი მყავდა, მაგრამ ჩემი სკოლის ისტორიის მასწავლებელმა რუსუდან ჟღენტმა ერთხელ აღმოაჩინა, რომ შემდეგი გაკვეთილიც ვიცოდი ხოლმე, ამიტომ გამათამამა და მე მახსნევინებდა გაკვეთილს. იმ დროს მეც მასწავლებელი მეგონა თავი. უნივერსიტეტში ლექტორმა ბუბა კუდავამ, როდესაც წერითი გამოცდა ჩავაბარე, სხვების ნაწერის გასწორებაში ჩართვა შემომთავაზა. ერთმა სტუდენტმა ნუციმ წერა მასწავლა, რამეს უნდა წერდეთო; ერთმა მოსწავლემ ლუკამ ფეხბურთი მასწავლა, შემაქო არაამქვეყნიურად ურტყამთო და იმის მერე სულ ვთამაშობ; მეზობელმა ლიანა დეიდამ კითხვის სიყვარული მასწავლა, როცა ჩემს ქალაქში არცერთი წიგნის მაღაზია არ იყო, მან  თავისი სახლის ბიბლიოთეკით გამაოცა; ჩემმა შვილმა თევდორემ, მამობა, შვილ-მამობა მასწავლა… ბევრი სახელი და გვარია ჩემი მასწავლებელი.

როგორია ის ერთი დღე, როდესაც კმაყოფილი ხართ თქვენი თავით, თქვენი საქმიანობით?

იმ დღეს მხრებში გაშლილი მოვაქროლებ სკოლიდან ჩემს თვითმავალს, სკუტერს, რომელიც ელექტროენერგიის გარეშე, მხოლოდ ჩემი მუხლის ენერგიით, ბორბლებისა და საჭის მოძრაობით დამაქროლებს. ჩემს თვითმავალს სკოლაში მეზობლებიც გაუჩნდა, ბავშვებიც დადიან სკუტერებით, ჩემი შვილიც. წარმატებული და ბედნიერი სკოლის დღეების ამბებს შვილს ვუზიარებ გზაში, მას ვუყვები ჩემს მცდელობებზე, წარმატებებზე, შეცდომებსა და სხვადასხვა შემთხვევებზე და ისევ ახალ სამზადისს ვიწყებ.

როგორი უნდა იყოს სკოლა მოსწავლისთვის?

სკოლა თავშესაფარი არაა, არც მასწავლებლებისთვის, არც ბავშვებისთვის და არც მშობლებისთვის. სკოლა ცოდნის, გართობის, თამაშის, ურთიერთობების, ცოდნის გაზიარებისა და ღირსების ზრდის ადგილია. თუ მოსწავლე ასე იყალიბებს ცოდნას, ეს ნიშნავს, რომ მასწავლებელი სწორად მოქმედებს და ეს შედეგი  მასწავლებლისთვისაც  ძალიან დიდი ჯილდოა.

დღეს აქტუალურია კითხვები: რამდენად კომფორტულად გრძნობენ თავს ახალგაზრდები თანამედროვე ტექნოლოგიებთან? რამდენად  თანაბარია დღევანდელ საქართველოში  ახალგაზრდების მიერ  ტექნოლოგიების ფლობა და ხელმისაწვდომობა?რამდენად მსგავსია ან განსხვავებულია დისტანციური და ტრადიციული სწავლების მეთოდები?

მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ:

არიან მოსწავლეები, რომელთაც   მასწავლებელთან ურთიერთობა  ურჩევნიათ და მასწავლებლის ყურადღება და  პირდაპირი კომუნიკაცია მათთვის მნიშვნელოვანია.

არიან მოსწავლეები, რომლებსაც არ აქვთ კომპიუტერთან და ინტერნეტთან ურთიერთობა ან საერთოდ არ იცნობენ თანამედროვე ტექნოლოგიებს.

არიან მოსწავლეები, რომელთაც  ყოველთვის სჭირდებათ ბიძგი და შესაბამისი გარემო დავალების შესასრულებლად.

არიან მოსწავლეები, რომლებისთვისაც დამთრგუნველი და შემაშფოთებელია  ვიდეოგაკვეთილები.

დღეს იოლია დაასაბუთო – ხშირად, მოსწავლეები უფრო კარგად ფლობენ ტექნოლოგიებს,  ვიდრე მშობლები და მასწავლებლები. მოსწავლეები ძალიან სწრაფად  ახერხებენ ინფორმაციის მოპოვებას.

დღევანდელი სტატია იმ მასწავლებლების იდეების მიმოხილვას ეძღვნება, რომლებმაც  გახანგრძლივებული არდადეგების პირობებში, როდესაც მათ და მათ მოსწავლეებს  არა აქვთ თანამედროვე ტექნოლოგიების თანაბარი ხელმისაწვდომობა, მოახერხეს თანამშრომლობა. მოდით ვნახოთ, რა მოიფიქრეს მათ თავიანთი მოსწავლეებისთვის.

ბუნებისმეტყველების  მასწავლებელი  მცირეკონტინგენტიან კლასის მოსწავლეებს სატელეფონო კომუნიკაციით  აძლევს  დავალებებს და  ახერხებს შემოწმებასაც.  მასწავლებელი  მოსწავლეების  მშობლების ტელეფონზე  რეკავს და მოსწავლეებს აძლევს  მარტივ  ინსტრუქციას:

აიღე ლობიოს 3-4 მარცვალი, დაალბე 3 დღე და განათავსე პოლიეთილენის პარკში, რომელშიც წინასწარ სველ ბამბას მოათავსებ ან პატარა  თავდახურულ ქილაში  მოათავსე, რომელშიც დანამული ქაღალდის ხელსახოცები მჭიდროდ გექნება ჩალაგებული (არ დაგავიწყდეს, ყოველ მეორე დღეს დანამე ხელსახოცები).  რასაც გააკეთებ, ფანჯრის რაფაზე დადე ან წებოვანი ლენტით ფანჯრის მინაზე დაამაგრე. დააკვირდი, როგორ მიმდინარეობს აღმონაცენის ზრდა-განვითარება და  აწარმოე დაკვირვების დღიური, ხოლო ფოტომასალა დედის ტელეფონიდან გადმომიგზავნე  დაკვირვების მეხუთე და მეათე დღეს.

 ეს  მოსწავლეების  გამოგზავნილი ფოტოებია:

მათემატიკის მასწავლებელი, რომელიც მცირეკონტინგენტიან  სკოლაში ასწავლის, თავის  ოთხ მეცხრეკლასელ მოსწავლეს,  ტელეფონით  რამდენიმეწუთიან  ინსტრუქციას აძლევს -ტრანპორტირის, თოკის, ფანქრის და   პატარა ქვის ან გირის გამოყენებით,   როგორ დაამზადონ ხელსაწყო კლინომეტრი და ავალებს,  ამ ხელსაწყოს  გამოყენებით  გამოთვალონ  საკუთარ  ეზოში ყველაზე მაღალი ხის სიმაღლე. შემდეგ მშობლების ტელეფონებზე დავალების ფოტოინსტრუქციას უგზავნის. ასე გამოიყურება ეს ექსტრემალური ფოტოინსტრუქცია.

ხშირად  ისმის კითხვა, რას აკეთებენ  სოფლის სკოლის მასწავლებლები, რომლებიც ვიდეოგაკვეთილებს ვერ უტარებენ თავის მოსწავლეებს. განსაკუთრებით საინტერესოა დაწყებითი კლასების მასწავლებლებისა და მოსწავლეების ბედი.   მოდით გავეცნოთ რამდენიმე  აქტივობას:

დაწყებითი კლასების მასწავლებელი,  რომელიც სოფლის სკოლაში პირველ კლასს ასწავლის, არ ივიწყებს თავის მოსწავლეებს და ცდილობს  მშობლების მცირე, მაგრამ ეფექტური ჩართულობით,  გაუხალისოს მათემატიკის  სწავლება თავის მოსწავლეებს.

სატელეფონო კომუნიკაციით მასწავლებელი სთხოვს მშობელს, რესურსად გამოიყენოს მაკულატურად „განწირული“ რაიმე ფოტო  დაძველებული/დაზიანებული ჟურნალიდან, გაზეთის ფოტო, მისი უფროსი შვილების მიერ გაფერადებული კონტურული ნახატი და ა.შ. და  შვილისგან მალულად დაამზადოს  ე.წ. 6 ნაწილიანი ფაზლი.  ასევე აიღოს რვეულის ან თაბახის ფურცელი და ისიც 6 ნაწილად დახაზოს. თითოეულ უჯრაში კი ჩაწეროს ამოსახსნელი მაგალითები 20-ის ფარგლებში. მეტი სიცხადისთვის მასწავლებელი მშობელს უგზავნის ამ სამუშაოს ფოტოინსტრუქციას და სთხოვს: 1. დაჭრას  რიცხვებიანი ფოტო 6 ნაწილად, ხაზებით დაიცვას სიზუსტე. შვილთან ერთად  შეასრულოს დავალება ანუ მხარი დაუჭიროს შვილს და მაგალითის პასუხის შესაბამისი ფაზლის ნაწილი ზემოდან დაადოს მაგალითებიან ცხრილს. სავარჯიშოს დასრულების შემდეგ კი ბავშვი აწყობილ სურათს მიიღებს.

ასევე, სატელეფონო კომუნიკაციით მასწავლებელი დახმარებას სთხოვს მშობელს და აძლევს ასეთ მარტივ ინსტრუქციას:

1. აიღეთ თაბახის ან რვეულის ფურცელი;
2. გაკეცეთ შუაზე;
3. ფურცლის ზედა ნახევარზე ბავშვმა გაზაფხულის პეიზაჟი ან ოჯახის წევრები დახატოს;
4. მეორე ნახევარზე დახაზეთ ცხრილი 5/6, რომელშიც ჩაწერეთ რიცხვებს 1-დან 30- მდე ზოგიერთი რიცხვის გამოტოვებით;
5. ნახატსა და ცხრილს შორის თავისუფალ ადგილზე  მოსწავლემ დაწეროს სიტყვა აპრილი.

ანუ მოსწავლე მშობელთან თანამშრომლობით ქმნის „აპრილის თვის კალენდარს“

მასწავლებელი მშობელს უგზავნის   ფოტოინსტრუქციას, რომელსაც ახლავს  შესასრულებელი სავარჯიშოც.

თქვენს შვილთან ერთად შეასრულეთ ეს სავარჯიშო:

დათვალეთ, რამდენი რიცხვია გამოტოვებული?

დააკვირდით ჰორიზონტალურ მწკრივებს, თითი გააყოლეთ თითოეულს და დათვალეთ,  რამდენი რიცხია თითოეულ მწკრივში გამოტოვებული?

ახლა დააკვირდით ვერტიკალურ მწკრივებს, თითი გააყოლეთ თითოეულს,   თითოეულ მწკრივში რამდენი რიცხვია გამოტოვებული?

თუ სულ 12 რიცხვია გამოტოვებული, მოდი გამოვიცნოთ, რომელ აპრილს განახევრდება გამოტოვებული რიცხვები? შემდეგ მოსწავლემ შეავსოს გამოტოვებული რიცხვები და  მიღებული კალენდარი გააკარით კედელზე და გამოიყენეთ მთელი თვის განმავლობაში.

ასევე გიზიარებთ რამდენიმე ფოტოინსტრუქციას, რომელიც შესაძლოა  დაწყებითი კლასების მასწავლებლებისთვის ინსპირაციის წყაროდ იქცეს  სიტუაციურად შექმნილი  „საშინაო სკოლებისთვის“.

2010-იან წლებში საქართველოში სამოქალაქო საზოგადოებამ საბოლოოდ გამოიღვიძა. ქვეყნის პოლიტიკურ პროცესზე მხოლოდ პოლიტიკოსები აღარ ზემოქმედებენ. გადაწყვეტილებების მიღების საკითხი უკვე საზოგადოების აქტიურ წევრებსა და მათ წინააღმდეგობაზეც არის დამოკიდებული. სამოქალაქო სექტორი განსაკუთრებული მრავალფეროვნებითა და მრავალგვარობით ხასიათდება. აქტივისტებს შორის შეხვდებით მართმადიდებელ მშობლებსაც და სხვადასხვა უმცირესობების წარმომადგენლებსაც, მუშათა უფლებების დამცველებსაც და ბანკების ლობისტებსაც, ეკოლოგებსაც და ტექნოკრატებსაც. ბევრმა უკვე აღარ იცის, თუ ვის ენდოს და ვისი გულწრფელობა დაიჯეროს. მეც ხშირად ვიბნევი ხოლმე, მაგრამ არის ერთი ახალგაზრდა ქალი, რომლის საქმიანობაც წლებია იმსახურებს ჩემს პატივისცემას. ნათია ჩიქოვანი ხელოვნებისა და მარკეტინგის სფეროში მუშაობს, მაგრამ მაინც არასდროს ავიწყდება ჩვენი საზოგადოების ყველაზე სუსტ, ხმადაკარგულ, საფრთხის ქვეშ მყოფ წევრებზე ზრუნვა. ნათია ქალებისა და ცხოველების აქტიური დამცველია. იცავს მათ ყველგან და ყოველთვის, ყველა იმ საშუალებით, რომელიც კონკრეტულ მომენტში ხელთ აღმოაჩნდება. ნათია ხშირად ახერხებს ჩაგვრისა და შევიწროვებისთვის განწირული ქალების თანადგომას, ყოველთვის უნარჩუნებს სიცოცხლეს სასტიკი ადამიანების მიერ სიკვდილისთვის გამეტებულ კატებსა და ძაღლებს. ალბათ, ძალიან დიდი ძალისხმევა და თავგანწირვაა საჭირო იმისთვის, რომ ადამიანმა შრომასთან, პირადი შემოსავლის შეგროვებასთან, კარიერისა და ოჯახის მოწყობასთან ერთად, მეგობრების, უცნობებისა და ოთხფეხების საჭიროებებზე ფიქრიც მოასწროს. აქედან გამომდინარე, ბუნებრივია, ყოველთვის ინტერესით ვეცნობი ნათიას მოსაზრებებს საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პრობლემებთან დაკავშირებით. ამასწინად, ნათიას წყალობით ხელახლა აღმოვაჩინე ჯეინ ფონდა.

რა გახსენდებათ ჯეინ ფონდას სახელის გაგონებისას?

ცხადია, ბევრ ჩვენგანგანს თვალწინ წარმოუდგება ჯეინ ფონდას სამსახიობო შემოქმედება. ის ხომ ჰოლივუდის ვარსკვლავია?! მას ყველა ტიტული აქვს მოპოვებული, რომელზეც მსახიობმა შეიძლება იოცნებოს. ჯეინ ფონდა ორჯერ დაჯილდოვდა „ოსკარით“, გახლდათ ბრიტანეთის კინოაკადემიის რჩეული, „ემმის“ ლაურეატი, მის საპატიო პრემიებს შორის შეგიძლიათ აღმოაჩინოთ ვენეციის კინოფესტივალის „ოქროს ლომი“. ნიუ-იორკელი გამორჩეულია იმითაც, რომ 1950-იანი წლებიდან დგას გადასაღებ მოედანზე. ოსკაროსანმა ბოლო გახმაურებული როლი 2018 წელს შეასრულა. მან მონაწილეობა მიიღო ბილ ჰოლდერმანის ფილმში „წიგნის კლუბი“. თითქოს უკვე ყველაფერია ნათქვამი ქალის საჯარო საქმიანობის შესახებ. ჯეინ ფონდას შემოქმედებითი მონაგარი სამ-ოთხ ადამიანს ეყოფოდა წარმატებული ცხოვრებისთვის. მსახიობის განსაკუთრებულობა სწორედ იმაში მდგომარეობს, რომ მას პროფესიით არ შეუზღუდავს თავისი პიროვნება. ვარსკვლავს ყოველთვის მიაჩნდა, რომ თავისი პირადი საქმის მიღმაც უნდა გადაედგა რამდენიმე მნიშვნელოვანი, საზოგადოებისათვის სასარგებლო ნაბიჯი. სამწუხაროდ, საქართველოში ჯეინ ფონდას სამოქალაქო აქტიურობის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით.

ჯეინ ფონდას პოლიტიკური მოღვაწეობა სათავეს 1960-იანი წლებიდან იღებს. მსახიობისთვის კატეგორიულად მიუღებელი იყო აშშ-ის ჯარების ინტერვენცია ვიეტნამში. იგი მიიჩნევდა, რომ ამერიკელი ჯარისკაცები გაუგებარი მიზეზებით იღუპებოდნენ ინდოჩინეთის ნახევარკუნძულზე. ნიუ-იორკელს აღელვებდა ჩრდილოეთ ვიეტნამში ბლოკირებული, დაბომბილი და შიმშილის პირას მყოფი ადგილობრივების ბედიც. სხვა მრავალ ცნობილ ადამიანთან და ახალგაზრა მოქალაქესთან ერთად იგი მონაწილეობას იღებდა მრავალმილიონიან პაციფისტურ დემონსტრაციებში, საუნივერსიტეტო მოსმენებსა და განხილვებში, საჯარო დებატებში და ხელისუფლებისგან ჯარების დაუყოვნებლივ დემობილიზაციას ითხოვდა. მსახიობმა ძალიან სარისკო გადაწყვეტილება მიიღო და 1971 წელს ჰანოის, ჩრდილოეთ ვიეტნამის დედაქალაქს ეწვია, რათა ადგილობრივები და ამერიკელი ტყვეები მოენახულებინა. მან ფრონტის ხაზიდან კიდევ ერთხელ დაგმო ომი და მხარეებს მშვიდობის დამყარებისკენ მოუწოდა.

ჯეინ ფონდა პაციფისტური მოძრაობის გარდა, ქალთა ჯგუფების მხარდამჭერადაც მიიჩნევა. 1970-იანი წლებიდან დღემდე ხელოვანი სხვადასხვა კამპანიის აქტიური მონაწილეა. მაგალითად, იგი ხმალამოღებული ებრძოდა კენიის ელიტებს, რომლებიც ქალთა წინდაცვეთას გარდაუვალ აუცილებლობად აცხადებდნენ და პატარა გოგონებს სამუდამო ტანჯვისთვის იმეტებდნენ. „ბარბარელას“ როლის შემსრულებელი მსოფლიო პრესის ფურცლებზე ყოველთვის ილაშქრებდა თალიბანის მიერ ქალთა გაუპატიურების მასობრივი შემთხვევების წინააღმდეგ. ცხადია, ფონდას ყურადღების მიღმა არ რჩებოდა შიდა ამერიკული პრობლემატიკაც. ის ერთ-ერთი პირველი იყო, ვინც საჯაროდ დაიწყო საუბარი ოჯახურ ძალადობასა და სექსუალურ შევიწროვებაზე.

ფემინიზმი და პაციფიზმი უკვე ათწლეულებია საკმაოდ პოპულარულ პოლიტიკურ მიმდინარეობებად ჩამოყალიბდნენ. აღნიშნული ტენდენციების მხარდაჭერა თანამედროვე დასავლურ საზოგადოებაში კარგ ტონად ითვლება. დღევანდელ ეპოქაში უკვე მილიონობით მომხრე ჰყავს ქალთა და მშვიდობის მოძრაობებს. ჯეინ ფონდა მხოლოდ მრავალრიცხვოვანი ძალების გვერდით არ იდგა ხოლმე. მას შეეძლო ყველაზე დაჩაგრული და დავიწყებული ჯგუფების გასაძლიერებლად ამოეღო ხმა. 1970 წელს იგი პირველად გამოჩნდა ადგილობრივი ამერიკელების, ინდიელების დემონსტრაციაზე, სადაც კონტინენტის პირველყოფილი მოსახლეობის განადგურების გამოცდილება გააპროტესტა.

ჯეინ ფონდა დღესაც აქტიურია. ის 2019 წელს სამჯერ დააპატმრეს საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევის გამო. ფონდა მწვანე აქტივისტებთან ერთად დონალდ ტრამპისა და მსოფლიოს სხვა ლიდერების პოლიტიკას აპროტესტებდა, რომელიც არაფრად აგდებს გარემოს გადანადგურების შემთხვევებსა და კლიმატის ცვლილების გამოუსწორებელ შედეგებს.

ამერიკელი ლეგენდა დღესაც ფორმაშია, ამდენი ბრძოლის შემდეგ კვლავ თვალისმომჭრელად გამოიყურება და თავისი ხელით წერს ხელოვნების ისტორიის ახალ ფურცლებს. ჯეინი ერთ-ერთი მთავარი მოქმედი პირი გახლდათ ამერიკის კინოაკადემიის დაჯილდოვების ცერემონიალზე, სადაც პირველად საუკეთესო ფილმის პრემია უცხოენოვანმა, ანტიკაპიტალისტურმა სურათმა დაიმსახურა.

თქვენ ვერ დამისახელებთ ხელოვნების ქართველ წარმომადგენელს, რომელიც საკუთარი შემოქმედების ტყვე არ გამხდარა. ქართველი მსახიობებისათვის სამოქალაქო აქტივიზმი და პოლიტიკური იდეების ერთგულება მოცლილების საქმეს წარმოადგენს.