თქვენც ასე ხართ? სიტყვა „აქტივობაზე“ და ათასგვარ ვიდეოზე, სადაც გვასწავლიან, როგორც გავართოთ თუ ვამეცადინოთ ბავშვი, გაკანკალებთ? თქვენც მზის ამოსვლასავით ელით წუთს, როცა, ბოლოს და ბოლოს, ყველანი დავიბრუნებთ საკუთარი ცხოვრების იმ მცირე ნაწილს, რომელიც მხოლოდ ჩვენი იყო? მესმის თქვენი, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ კარანტინის დასრულებისასაც არაფერი შეიცვლება, რადგან ამ სემესტრს ონლაინსწავლების პირობებში ვასრულებთ, მეტიც, ბავშვებს, რომელთაც სხვადასხვაგვარი თერაპია ესაჭიროებოდათ, სამყაროსთან დამაკავშირებელ ფერად ეკრანთან ჯდომის კიდევ მეტი დრო გამოვუყავით – თერაპიებიც ონლაინრეჟიმში ტარდება.

რა ვქნათ, როგორ გავამრავალფეროვნოთ რუტინა, როგორ მივაღწიოთ იმ დღეებამდე, როცა სანატრელი ზაფხულის არდადეგები, თბილი ამინდები, ქუჩაში სეირნობის უფლება და კინოში, თუნდაც პირბადით შესვლის საშუალება დაგვიბრუნდება?

მანამდე, ისევ ონლაინსწავლებისა და შინაური გართობის, ონლაინ და შინაური გაძლების რეჟიმზე უნდა გადმოვერთოთ. ამ წერილში ჩვენი  დღის განრიგზე, ფიზიკურ და გონებრივ აქტივობაზე, წიგნიერებაზე – ანუ ყველაფერ იმაზე, რასაც მთლიანობაში საოჯახო თერაპიას ვეძახით.

1. დილა

დილას დღის გეგმის შედგენით ვიწყებთ. თან ვსაუზმობთ ( საუზმესაც ერთად ვამზადებთ), იზოლაციის დღეების პრაქტიკული შედეგი ისიცაა, რომ გიორგის შეუძლია დამოუკიდებლად შეიწვას ერბოკვერცხი ან ყიყლიყო.

გეგმას აუცილებლად ერთად ვწერთ, საჭირო ჩამონათვალის გარდა, მის სურვილებსაც ვითვალისწინებთ, დღეს ჩემთან ერთად შაშის თამაში და სხვადასხვა ქვეყნის დროშების დახატვა უნდა, გაკვეთილებსა და გაკვეთილების მომზადებას შორის გართობის ნაწილიც ჩავსვით.

2. ონლაინგაკვეთილები

გაკვეთილის მსვლელობის დროს ჩემი იქ ყოფნა აუცილებელია, ყურადღება ეფანტება, გართობას იწყებს, ან უცებ იბნევა და ვერ ხვდება, საიდან ჩამოტვირთოს აუცილებელი ილუსტრაცია თუ რესურსი.

3. სახლის გაკვეთილები

ყველა გაკვეთილს თავიდან ვატარებთ – თვალსაჩინოებებით და პრაქტიკული ნაწილით, თამაშითა და ერთადმოფიქრებული რესურსებით მეცადინეობა სასიამოვნო და მხიარული ხდება.

4. მუშაობა – ეს ნაწილი ყველაზე რთულია, როცა შინ ბავშვია, კონცენტრირდე სამუშაოზე, სტატიაზე, წაკითხვაზე. უნდა ვაღიარო, რომ ონლაინშეხვედრების გარდა, მიწევს სამუშაოს ნაწილი გვიან ღამით შევასრულო, როცა მას სძინავს. ალბათ კარანტინულ რეჟიმში ყველაზე მეტად მშობლებს გაუჭირდათ, განსაკუთრებით, დედებს.
5. ფიზიკური თერაპია:

ბევრი სტატია  წავიკითხე, ვიდეო თუ საიტი დავგუგლე და ბოლოს, ისევ პირველ დასკვნას დავუბრუნდი – ცეკვა საუკეთესო ფიზიკური თერაპიაა, შეგიძლიათ ცეკვა საუკეთესო შემეცნებით და გასართობ აქტივობად აქციოთ და მეტიც, სკოლის გაკვეთილებთან ინტეგრირებაც მოახერხოთ:

1. ცეკვა ლექსის რიტმზე – ლექსის სწავლა პატარებს ძალიან უჭირთ, აბა, ლექსის რეჩიტატივზე ცეკვა დადგით, როგორ მოგეწონებათ?
2. რიტმებისა და მუსიკის ცვლა – გადააბით ერთმანეთს სხვადასხვა მიმდინარეობისა და ტემპის მუსიკა და სცადეთ, ცეკვისას არ შეჩერდეთ.
3. ცეკვა და ემოციები – როგორ მუსიკასაც უსმენთ, ისეთი ემოციით იცეკვეთ, ეს ბავშვს ძალიან გაახალისებს.
4. ცეკვა და ჟესტების ენა – მოუსმინეთ მუსიკას და ეცადეთ ჟესტებითა და ცეკვით გამოხატოთ მუსიკის მთავარი სათქმელი.
5. მოგზაურობა სხვადასხვ ქვეყანაში – ასტრიდ ლინდგრენს კითხულობთ? აბა, შვედური ცეკვები მოძებნეთ? ქართულ ხალხურ ზღაპრებს? – ქართული მუსიკის ჰანგებზე იცეკვეთ, იმსჯელეთ, რით განსხვავდება სხვადასხვა ქვეყნის მუსიკა და ცეკვა ერთმანეთისგან.

6. წიგნები და თავგადასავალი

ამას წინათ, ჩემმა მეგობარმა მომწერა, სადმე მთაში თუ ბარად, 9 -10 წლის ბავშვს რომ წავაწყდები და „საიდუმლო კუნძულს“ ვჩუქნი, იმ დღეს მგონია, რაღაც განსაკუთრებული გავაკეთეო. მართლაც, ყველას გვაქვს სათავგადასავლო ლიტერატურის საჩუქარი -წარმოსახვა, გულის აჩქარება, საიდუმლოს ამოხსნის სიხარული. ჰოდა, ეს იზოლაციის პერიოდი სათავგადასავლო ლიტერატურის წაკითხვის ხანად ვაქციეთ.

თუ თქვენ პატარა მკითხველი გყავთ, ადაპტირებული ვერსიები მოუყევით, მერე კი სახლი აქციეთ თავგადასავლების, განძის დამალვის, რუკის დაკარგული ნაწილის პოვნის ადგილად. ხოლო მოზარდებისთვის – გახსენით ამ საოცარი წიგნების კარი. უკეთესი მოგზაურობა არ არსებობს!

ეს წერილი წინას გაგრძელებაა და მეოთხე კლასში საგნების: ქართული ენისა და ლიტერატურის, „მე და საზოგადოების“ და სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების – ინტეგრირებას ეხება.

ინტეგრირების წინაპირობა ასეთია: ტექსტი „უძველესი ნახატები“ ქართულში ეროვნული სასწავლო გეგმის ყველა სამიზნე ცნების მიხედვით არის დამუშავებული; ის ასევე გამოყენებულია საგან „მე და საზოგადოებაში“, „მედია და ინფორმაციის“ თემაში, სამიზნე ცნება „ცვლილებების“ გასააზრებლად. ამჯერად კი ვისაუბრებთ მის გააქტიურებაზე სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების (შემდგომში – ხელოვნების) ჭრილში.

მეოთხე კლასის ბოლოს, ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, მოსწავლემ უნდა დააკმაყოფილოს კრიტერიუმი: „შეუძლია ნამუშევრის წარდგენა და საუბარი საკუთარ და სხვის ნამუშევრებზე ელემენტარული ტერმინების გამოყენებით“.

ამ გრძელვადიანი მიზნისკენ მიუძღვის მასწავლებელი მოსწავლეს. როგორც საგნის არასპეციალისტი, ველი, რომ ჩემ მიერ შეთავაზებულ აქტივობებს საგნის მასწავლებლები საკუთარ ფილტრში გაატარებენ და გააუმჯობესებენ, მაგრამ თუ წერილი მათ ინტეგრირების კუთხით დაეხმარება, მიზანიც მიღწეული იქნება.

იმისთვის, რომ სწავლება დაწყებით საფეხურზე ინტეგრირებულად მიმდინარეობდეს და მოსწავლე მოვლენებს, ფაქტებს, ინფორმაციას მთლიანად აღიქვამდეს და არა, საგნებზე მიბმულად, სწავლებაში საგანთაშორისი კავშირების გამოყენება აუცილებელია.

ტექსტი „უძველესი ნახატები“ (ქართული, მე-4 კლასი, ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა), როგორც უკვე ვთქვი, სახვითი ხელოვნების კუთხითაც ძალიან საინტერესოა. თუნდაც იმიტომ, რომ სწორედ მეოთხეკლასელების თანატოლმა გოგონამ, 9 წლის მარიამ, უფროსებისგან განსხვავებით, აღიქვა ნახატები და თავისი შეძახილით: „აქ ხარებია დახატული, ხარები!“ – უნიკალური აღმოჩენის შესახებ ამცნო კაცობრიობას. მღვიმის კედლებსა და ჭერზე, სადაც მზის სხივებიც კი ვერ აღწევდა, მან დაინახა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 35 000-13 000 წლებში დახატული უამრავი ფიგურა… პროფესიონალები დიდხანს არ აღიარებდნენ ამ საოცარ ხელოვნებას, რადგან მათი ცოდნისა და წარმოდგენების ჩარჩო ამ სიახლეს ვერ იტევდა. მოგვიანებითღა აღიარეს ამ აღმოჩენის მნიშვნელობა. „ალტამირას შემდეგ ყველაფერი დაეცეს!“ – წამოიძახა პაბლო პიკასომ, როცა მღვიმის მხატვრობა ნახა. ხელოვნებათმცოდნეები ამ ფიგურების შეფასებისას იმპრესიონიზმზე ალაპარაკდნენ.

მასწავლებლისთვის ეს ნახატები საუკეთესო რესურსია, რომ მოსწავლეებს სახვითი ხელოვნების ელემენტებზე: ფორმაზე, ფერზე, ხაზზე, – მათი გამოყენების შესაძლებლობებზე ესაუბროს და ნათელი წამოდგენა შეუქმნას, მერე კი ნახატებზე დაკვირვების, მოსაზრებების გამოთქმის და ზემოთ ნახსენები უნარის განვითარების საშუალება მისცეს.

ეს ყველაფერი სასწავლო სიტუაციას უნდა მოერგოს.

• საკითხები: ხაზი, ფერი, ფორმა, პრინციპები;
• საკვანძო კითხვა: რისი გადმოცემა შეიძლება ხაზების, ფერების, ფორმების მეშვეობით?
• დავალება: ჯგუფური მუშაობა – რას და როგორ გვიამბობენ ნახატები?

აქტივობის აღწერა: მასწავლებელი აჩვენებს მოსწავლეებს გამოქვაბულის მხატვრობის ფრაგმენტებს, მერე კი აძლევს ინსტრუქციას:

• ჯერ ინდივიდუალურად გაეცანით ტექსტს და ამოიწერეთ წინადადებები, ფრაზები, რომლებიც ამ ნახატებს აღწერს. შემდეგ დააკვირდით ფრაგმენტებს, აღწერეთ, რისი გადმოცემა შეძლეს უძველესმა ადამიანებმა ამ ნახატებით, ხელოვნების რომელი ელემენტები გამოიყენეს და როგორ. საბოლოოდ ჯგუფში შეაჯერეთ მოსაზრებები და წარმოადგინეთ.

ნახატების რამდენიმე ფრაგმენტს აქვე წარმოგიდგენთ. დამატებითი მასალის მოძიება შესაძლებელია მისამართზე https://www.google.com/search?q=%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0&tbm=isch&chips=q:%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0,online_chips:%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0&hl=ka&ved=2ahUKEwj8nL7J9eHnAhUEcxoKHQzvBwUQ4lYoAHoECAEQFQ&biw=1349&bih=657

აქტივობა 1. კითხვა-პასუხი

ტექსტისა და თვალით აღქმულის საფუძველზე მოსწავლეებმა უნდა უპასუხონ კითხვებს:

• რა ფერებია გამოყენებული ამ ნახატებში? როგორ მიიღება ეს ფერები?
• თქვენი აზრით, რას იყენებდნენ უძველესი მხატვრები სახატავად?
• დაახასიათეთ ეს ფერები.
• როგორი ხაზებია გამოყენებული? რა პრინციპები?

აქტივობა 2. ვქმნით ასლებს

ალტამირას მხატვრობას მნახველთა სიმრავლემ საშიშროება შეუქმნა, ნახატები გაუფერულდა… ამიტომაც მღვიმე ტურისტებისთვის ძირითადად დახურულია. სამაგიეროდ, დამთვალიერებლებისთვის შექმნეს მსგავსი გარემო ნახატების ასლებით. წარმოიდგინეთ, რომ თქვენც ტექსტში ნახსენებ ცხოველებს ხატავთ. გაითვალისწინეთ დედნისეული ხაზები, ფერები, ფორმები. შემდეგ გამოფენას მოვაწყობთ.

შენიშვნა: შეძლებისდაგვარად, დავალება შეიძლება შესრულდეს ქვებზე, კლდის ნატეხებზე, ნახშირით. ეს მოსწავლეებს უფრო მეტად დააინტერესებს.

ამ აქტივობების შემდეგ შესრულდება კომპლექსური დავალება.

ფრანგი პოეტის, ვილიე დე ლილ ადანის, სახელი ცისფერყანწელებმა და გალაკტიონ ტაბიძემ გააცნეს ქართველ მკითხველს. იგი იქცა შორეული, მიმზიდველი და დახვეწილი პოეზიის ერთგვარ სიმბოლოდ. როდესაც ტიციან ტაბიძემ გალაკტიონის პირველ კრებულის ლექსებით აღძრული აღტაცება გამოხატა წერილით „მარტოობის ორდენის კავალერი“, მან სტეფან მალარმეს ის სიტყვები გაიმეორა, რომლებითაც მან ახალგაზრდა ვილიე დე ლილ ადანი შეაფასა: „ჩვენთან არავინ მოსულა ასეთი უცნაური ჟესტით, გაქანებული ილუზიის ქარით, უხილავი ნაბიჯით, როგორც ეს უჩვეულო და უტეხი ჭაბუკი, რომელიც ამბობდა: აი, მეო! ჭაბუკობისას არავისთვის გაუმჟღავნებია მას ის ბედისწერა, სადაც ანათებს აზრის ბრწყინვალება, რომელიც სამუდამოდ აღბეჭდილია მის მკერდზე მარტოობის ორდენის ბრილიანტებით“.

ვილიე დე ლილ-ადანს ახსენებენ ვალერიან გაფრინდაშვილი და სანდრო ცირეკიძე, როგორც პოეტური პროზის დიდოსტატს. როდესაც ვალ. გაფრინდაშვილი ახალ მითოლოგიაზე საუბრობს, რომელიც გულისხმობს „ძველი ღმერთების“ ნაცვლად მწერალთა სახელებისა და მათ მიერ შექმნილ სახეთა გაღმერთებას, ვილიე დე ლილ ადანსაც უთმობს ადგილს „ახალ ოლიმპოზე“: „დღეს პოეზიაში საბერძნეთის ღმერთების ადგილს იჭერენ პოეტები. ჩატერტონი, რემბო, ბესიკი, მაჩაბელი, ჰოფმანი, ვილიე დე ლილ-ადან არანაკლებ აღაფრთოვანებენ პოეტის ოცნებას, ვიდრე ზევსი და აპოლონი, აფროდიტე და ათინა. წინანდელი პოეტები _ გარდაქმნილნი დროის და სივრცის ჯადოქრობით უნდა გახდნენ არა მარტო დრამატიულ და ეპიურ, არამედ ლირიკულ სახეებად“ (“დეკლარაცია (ახალი მითოლოგია“)).

ვინ იყო ოგიუსტ ვილიე დე ლილ-ადანი?

პოლ ვერლენის მიერ „დაწყევლილ პოეტთა“ დასში მოხსენიებულ ლეგენდად ქცეულ გრაფ ვილიე დე ლილ-ადანს (1838-1889), მიუხედავად იმისა, რომ უძველეს არისტოკრატიულ გვარს განეკუთვნებოდა, ლუკმაპურის საშოვნელად ბევრი შეუფერებელი რამის გაკეთება უწევდა და არც ავანტიურა ყოფილა უცხო. ერთხელ „მოსიარულე რეკლამაც“ კი ყოფილა ერთი ფაბრიკისა. ყოფით პრობლემებთან გამკლავება მარცხით დასრულდა და უმშვენიერესი პოეტური სამყაროს პატრონი სიღატაკეში გარდაიცვალა. ოგიუსტ ვილიე დე ლილ-ადანი სალიტერატურო ასპარეზზე ლექსების კრებულით გამოჩნდა, შემდეგ კი აქტიურად მიმართა პროზას და მცირე ჟანრის ნაწარმოებთა თხრობის ოსტატად იქცა. წერდა დრამებსა და რომანებსაც. მისი შემოქმედება გამსჭვალულია სიმბოლისტური ესთეტიკით, ირაციონალურისა და მისტიკურის, მიღმა სამყაროს ჭვრეტის წყურვილით. იგი ხედავდა ბურჟუაზიულ საზოგადოებაში როგორ იკიდებდა ფეხს მომხმარებლური, პრაგმატული სულისკვეთება, ამიტომაც საზოგადოების მერკანტულ პათოსს განერიდებოდა და გაუცხოებას შემოქმედებაში დიდი ტკივილით გამოთქვამდა. გამოხატვის ფორმა მისთვისაც, როგორც არტურ რემბოს, შარლ ბოდლერის, თეოფილ გოტიესა თუ სტეფან მალარმესათვის, უპირველესი და უმნიშვნელოვანესი იყო. ყველაზე დიდი გავლენა კი მასზე ედგარ პოს, ე. წ. კოშმარულ ხილვებს ჰქონდა. სამწუხაროდ, ქართულად მცირე თარგმანები გვაქვს, მათ შორის, მისი პროზის მხოლოდ ორიოდე ნიმუში. ამჯერად მისი ორი ნოველის ინტერპრეტაციას წარმოვადგენთ, რათა უფრო ახლოს გავიცნოთ შემოქმედი, რომელიც ქართველ მოდერნისტთა სათაყვანებელ სახელებში შედიოდა.

სინამდვილისაგან გაქცევა მას რელიგიურ სამყაროშიც ამოგზაურებდა, წმინდანებისა და ანგელოზების ღვთაებრივ, მშვიდ და ჰარმონიულ სამყაროში. ერთი ასეთი შესანიშნავი ნოველაა „და ნატალია“, რომელშიც ცოდვისა და დანაშაულის გამოსყიდვის თემები წარმოჩნდება. სახარებისეული მეძავი ქალის ალუზიაც ჩნდება. ღვთისმშობლის სახე ქართულ სიმბოლისტურ პოეზიასა და პროზაშიც ხშირად გაიელვებს (სამაგალითოდ, სანდრო ცირეკიძის „მოზაიკის ღვთისმშობელი“ ან გალაკტიონ ტაბიძის „სილაჟვარდე ანუ ვარდი სილაში“ და მისივე სხვა ლექსები შეიძლება მოვიხმოთ, რომლებიც ნათელ წარმოდგენას გვიქმნიან, ღვთისმშობლის როგორი სიყვარულით გამოირჩევიან ქართველი შემოქმედნი. ამ თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, აგრძელებენ, უპირველესად, დავით გურამიშვილისეულ ტრადიციას).

„და ნატალია“ ნოველის ჟანრის კლასიკად შეიძლება მივიჩნიოთ, დრამატიზმითა და მოულოდნელი დასასრულით, შეკრული სიუჟეტითა და კომპოზიციური ქარგით. ნოველაში ერთმანეთს უპირისპირდება ტაძრისა და სოფლის ტოპოსები. მთავარი გმირი მონაზონი ნატალიაა, რომელიც გაორებული შინაგანი სამყაროს ჭიდილით იტანჯება. მის ახალგაზრდულ ვნებას ჩაკეტილი სივრცის გარღვევა და სამყაროს მოხილვა სწყურია, უძღები შვილივით შინიდან წასვლა სურს, რათა იგემოს დაცემის სიტკბოება. შეიძლება ვთქვათ, რომ მონაზვნობა მისი ნაადრევი არჩევანია, სულსა, გულსა და გონებას მასში ჯერ ვერ მიუღწევია იმ თანხმიერებისთვის, რომელიც მონასტრულ გარემოს ცოცხალ სამოთხისეულ ნეტარებად გარდაქმნიდა. მისთვის მრავალფეროვნება გარეთაა, ცოდვათა სიჭრელით სავსე წუთისოფელი მისთვის ბედნიერების ზიარების ერთადერთი გზაა. ამიტომაც ვერ ჩაუხშვია გარედან მომავალი ვნებიანი ხმები, რომელთაც მოაქვს განუცდელი და მომაჯადოებელი ნეტარების სურნელი. მიუხედავად დანაშაულისა და ღვთის ღალატის დიდი განცდისა, ნატალია შეყვარებულ ჭაბუკს მიჰყვება და ტოვებს მყუდრო და უშფოთველ მონასტერს. წასვლისას ღვთისმშობელს ევედრება: „ნუ მომაკლებ შენს მოწყალებას, მოქანცული სულითა და ხორცით მივდივარ აქედან და თან მიმაქვს ჩემს სულში შენი წმინდა სახე. წმიდაო ქალწულო, შეიბრალე ის, რომელიც მიწიერ სიყვარულისთვის ტოვებს წმიდათა სამთავროს. გესმის შენ ეს ხმა: ის მაფიცებს მე უსაზღვრო ერთგულებას! თუ არ გამოვეხმაურე მას, მაშინ მოკვდება, და განა უნდა უარვყო მე სიყვარული ჩუმი და მრავალი წლის განმავლობაში უიმედოდ მყოფი?!“ მწერალი მოკლედ და ექსპრესიულად გადმოსცემს წუთისოფლის ტკბობაში გაფრენილ ნახევარ წელს, რომელიც გავიდა „ნეტარებაში, სიყვარულში, ფლორენციის, რომისა და ვენეციის დათვალიერებაში“. მომხიბლავი ჭაბუკი კი ჩვეულებრივი დონ-ჟუანი აღმოჩნდება, ავანტიურისტი კოლექციონერი, რომელიც ერთ დღეს მიატოვებს მშვენიერ ნატალიას. ნოველაში ტრადიციული სიუჟეტური ხაზი ჩნდება, რომელიც დამატებით ფსიქოლოგიურ ნიუანსებს არ მოითხოვს იმისთვის, რომ ნატალიას თვითმკვლელობის გადაწყვეტილება მკითხველისთვის დამაჯერებლად მოტივირებული აღმოჩნდეს. ფსკერის ადამიანების სახარებისეული სიყვარული მწერლისთვისაც ჩვეულია და მას პერსონაჟი კვლავ მონასტერში მიჰყავს, რათა ცოდვა აღიარებინოს და მშვიდად გაუყენოს სიკვდილის გზას. მოულოდნელი ფინალი სწორედ აქ ჩნდება. ღვთისმშობლის ქანდაკთან დაჩოქილ ატირებულ ნატალიას მოულოდნელად და სასწაულებრივად ღვთისმშობელი, „ციური დედოფალი“ დაელაპარაკება: „ჩემო შვილო, განა შენ დაგავიწყდა? როცა ჩვენ ვშორდებოდით ერთმანეთს, დამიტოვე ზეწარი და გასაღები შენი სენაკისა. აქ ვმსახურებდი მე შენ მაგიერ, ამ ზეწარში გადაცმული მე ვასრულებდი შენს საქმეებს. ვერცერთმა შენმა ამხანაგმა ვერ შეამჩნია შენი წასვლა. დაიბრუნე ისევ უკან, რაც დამიტოვე. დაბრუნდი შენს სენაკში და… აღარ წახვიდე ამიერიდან“ (დაბეჭდილია ჟურნალში „ოქროს ვერძი“, 1913 წ. 30 ივნისი, #5, თარგმანი ხელმოწერილია ფსევდონიმით „სკ-ლი“).

ამ ნოველის საერთო განწყობას ეხმიანება გალაკტიონის ლექსი „გვიანი ოცნება“, 1919 წელს გამოცემული ეპოქალური წიგნის, „არტისტული ყვავილების“ კრებულში დაბეჭდილი შედევრი, რომელშიც პირდაპირ სახელდება ვილიე დე ლილ-ადანი და ერთგვარ მუსიკალურ აკორდად ჩაეწერება აზრობრივ სივრცეში:

„წიგნი ვედრებიანი,

ალოცება სატანის,

და ოცნება გვიანი

ვილიე დე ლილ-ადანის.

ხშირად მომეფარების

ჩემი კარგი ზმანება

და მტანჯავს მწუხარების

ყელით გადაქანება.

ლურჯი, ლურჯი დღე არის,

განშორების დღე არის,

მე არ ველი უარესს…“. („გვიანი ოცნება“).

თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ ვილიე დე ლილ-ადანის ნოველა 1913 წელს დაიბეჭდა ჟურნალ „ოქროს ვერძში“, შეიძლება იგი გალაკტიონისთვის ამ ლექსის შექმნის ერთგვარ შემოქმედებით იმპულსადაც ქცეულიყო. მისი საიდუმლო პოეტური სამყარო ხომ სავსეა ამგვარი კოდებითა და ენიგმებით.

მეორე ნოველაც, სახელწოდებით „ვერა“ სიმბოლისტური ესთეტიკითაა შექმნილი. მასშიც რეალობას ილუზია და მირაჟი ჩაენაცვლება. ნოველის მხატვრული სივრცის გაცნობისას ჩნდება ედგარ პოს „ყორნისა“ თუ თეოფილ გოტიეს „შეყვარებული მკვდრის“ ალუზიები. მთავარი გმირი გრაფი რაიმონდია, რომელსაც ახალგაზრდა მეუღლე, ულამაზესი ვერა გარდაეცვლება. ერთად ყოფნის ექვსი თვე სავსე იყო ვნებათა ფეიერვერკებით. ავტორი დახვეწილი, ნატიფი ნიუანსებით ხატავს ქალ-ვაჟის ურთიერთტოლვას, რომელიც თანაბრად იტევს სულიერ-ხორციელ მისწრაფებებს. სიყვარულს ფონად დამათრობელი სურნელებანი და მომაჯადოებელი ფერადოვნება ახლავს. მწერალი აღწერს გრაფის გლოვას და სიკვდილის გადალახვის მცდელობას (ნოველა იწყება სოლომონის ოდნავ სახეცვლილ ფრაზით „ქებათა ქებიდან“: „სიყვარული სიკვდილზე ძლიერია“ (VIII, 6). იგი სასახლეში მარტო რჩება ერთ მსახურთან ერთად და წარმოსახულ სამყაროში აცოცხლებს გარდაცვლილს: „ბუხართან იჯდა და მაგიდასთან, რომელზეც ჩაის ორი ფინჯანი იდგა, მომღიმარ ილუზიას ესაუბრებოდა“; „ჰაერში რაღაც სულიერის არსებობა შეინიშნებოდა _ ვიღაცის სახე მიუწვდომელ სივრცეში გამოჩენას, გამოსახვას ლამობდა“, „მიცვალებული, როგორც ბავშვი, თითქოს დამალობანას ეთამაშებოდა“. გრაფს იმდენად დიდი ჰქონდა რწმენა მეუღლის გაცოცხლებისა, რომ იხილა კიდევაც ხორცშესხმული სილუეტი, კიდევ ერთხელ განიცადა ექსტაზი მიწისა და ცის შეერთებისა, მაგრამ მოულოდნელად გამოფხიზლდა. სიკვდილი აღიარა და ტკივილით დაიწყო ფიქრი, რა გზით შეიძლებოდა სიყვარულის დაბრუნება. მოულოდნელად აკლდამის გადაგდებული გასაღები შენიშნა. „მშვენიერმა ღიმილმა“ გაუნათა გრაფს სახე. მკითხველი გრძნობს, რომ ეს თვითმკვლელობის გადაწყვეტილებაა, თუმცა თხრობა აქ მთავრდება და ამ წარმტაცი სიყვარულის ამბავი მკითხველის წარმოსახვაში ჰპოვებს მარადიულობას. ნოველა თარგმნილია დიანა მიქელაძის მიერ, შენარჩუნებულია ვილიე დე ლილ-ადანის სტილური თავისებურებანი, მოქნილი ფრაზები თითქოს სუნთქავენ, ფერი, მუსიკა და სურნელი თანაბარი ინტენსივობით იჭრება მკითხველის შეგრძნებებში (ნოველა გაზ. „ლიტერატურულ გაზეთშია“ დაბეჭდილი (2019 წ.#9, გვ. 12-13).

27 წელია დაწყებითი კლასების მასწავლებელი ვარ. ამ ხნის განმავლობაში  უამრავი რამ ვისწავლე და უამრავ გამოწვევას გავუმკლავდი და საკმაოდ წარმატებითაც. თუმცა უნდა ვაღიარო,  რომ რაც 12 მარტიდან დღემდე ჩვენს თავს ხდება, ვერავინ წარმოიდგენდა…

წელს პირველი კლასი მყავს… და მოგეხსენებათ, პირველი კლასი ისეთი ეტაპია,  როცა ძალიან მნიშვნელოვანია მოსწავლემ სასურველ გარემოდ აღიქვას საკლასო ოთახი. მასწავლებელიც მისთვის მისაღებ, საინტერესო ადამიანად იქცეს. ჰქონდეს თანატოლებთან პოზიტიური დამოკიდებულება,  შეძლოს მათთან ეფექტური კომუნიკაცია, ჩამოუყალიბდეს მართლწერისა და მართლმეტყველების უნარები, სწავლა იქცეს საყვარელ საქმიანობად.

ზემოთ ჩამოთვლილ მიზნებზე ვმუშაობდით, როდესაც  მოულოდნელად პანდემიამ სრულიად სამყარო საკუთარ სახლში გამოკეტა!  ჩემი მოსწავლეებიდან ბევრმა დატოვა ქალაქი  და სოფელს მიაშურა, რამაც გაართულა ინტერნეტის ეფექტურად გამოყენება. ზოგი მხოლოდ მობილური ინტერნეტის ამარაღა დარჩა. უნდა ვაღიარო, რომ მეც მომიწია სოფელში გადასახლება, ამან კი მობილური ინტერნეტის აქტიურ მომხმარებლად მაქცია.

პირველი რაზეც ვიფიქრე, ეს იყო,  როგორ უნდა გაგვეგრძელებინა სწავლა? არანაირად არ მინდოდა იმ სასიკეთო  ძაფების გაწყვეტა ჩემს პირველკლასელებთან. ვთვლი, რომ ტექნიკას დიდი ხანია დავუმეგობრდი, არაერთი პროგრამა შევისწავლე დამოუკიდებლადაც და სხვადასხვა პროექტების დახმარებით.

4 წელია დისტანციურად ვასწავლი ქართულს საზღვარგარეთ მცხოვრებ ემიგრანტ ბავშვებს. ამიტომაც დიდი გამოცდილება მაქვს  Microsoft Teams-ით  მუშაობის. ამ გამოცდილებამ გადამაწყვეტინა მსგავსი ჯგუფის შექმნა ჩემი პირველკლასელებისათვის. სანამ ყველა მშობელს გავაცნობდი პროგრამაში მუშაობის სპეციფიკას,  დავალებებს Facebook-ზე არსებულ ჯგუფში ვაწვდიდი…

ცოტა ხანში განათლების სამინისტრომ ეფექტურ  სამუშაო სივრცედ სწორედ Teams გამოაცხადა. რამაც მოსწავლეთა მშობლებიც დაარწმუნა, რომ ჩემ მიერ სასწავლო პროცესის ეფექტურად გაგრძელებისთვის შეთავაზებული პროგრამა ნამდვილად საჭირო იყო.

ახლა საფიქრალი მხოლოდ სწავლის სპეციფიკა რჩებოდა. ერთი წელია ჩართული ვარ განათლების სამინისტროს ახალ პროექტში „ახალი სკოლის მოდელი“, როგორც კურიკულუმის დანერგვისა და განვითარების ექსპერტი და, მიმაჩნია, რომ ამ პროექტის მიერ დანახული სწავლა-სწავლების პროცესი ძალიან ეფექტიანია ბავშვებისთვის. სწორედ ამიტომაც კომპლექსური დავალების განხორციელება ახლა, როგორც არასდროს, ძალიან მნიშვნელოვანი გახდა ბავშვებისთვის, რადგან მათ ევალებოდა არა მხოლოდ დეკალარატიული (რა ვიცი?), პროცედურული ( როგორ შევასრულო?) და პირობისეული (როდის ვიყენებ? და რატომ?) ცოდნის გამთლიანება, არამედ, მოსწავლეთა, მშობელთა და პედაგოგთა როგორც ფსიქოლოგიური გადარჩენა,  ასევე სახალისო და საინტერესო დავალებებით სწავლის ჩაუქრობელი სურვილის შენარჩუნება. ეს კი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია პირველ კლასში.  სასიხარულოა, როცა მშობელი ხედავს დავალებების მნიშვნელობას და გვერდში დგომით ამხნევებს ბავშვს, ერთვება მის ყველა გამოწვევაში,  ააქტიურებს პროგრამას, იღებს ვიდეოებსა და ფოტოებს, ტვირთავს მისთვის განკუთვნილ ველში, ითვალისწინებს რჩევებს. ასეთი თანადგომა მასწავლებელს უმტკიცებს რწმენას, რომ ბრძოლა მოგებულია: მშობლები და ბავშვები იზოლაციამ ვერ წაგვართვა, მზად არიან შენთან ერთად ყველა დაბრკოლება გადალახონ!

ამ ორ თვის განმავლობაში არაერთი უცნაური დავალება გააკეთეს ბავშვებმა მშობლებთან ერთად, მაგრამ მათგან მხოლოდ რამდენიმეს აღვნიშნავდი:

• პირბადე გეომეტრიული ფიგურებით (eTwinning-ის პროექტის „ბედნიერი მომვალისთვის“ მონაწილე უცხოელი პარტნიორის დროშის ფერებში);

• დედამიწის დღე;

• დისტანციური სპექტაკლი „რწყილი და ჭიანჭველა“.

ზემოთ ჩამოთვლილი დავალებებიდან პირველმა სამმა შეიძლება ვერავინ გაკვირვოს, მაგრამ ბევრისთვის შეიძლება აღმოჩენა იყოს დისტანციური სპექტაკლი. განსაკუთრებით კი იმ ფონზე,  როცა მოსწავლეც და მასწავლებელიც მობილური ინტერნეტით სარგებლობს, ჭირს გაკვეთილზე შემოსვლა, ხშირად ითიშება პროგრამა.

ზემოთაც აღვნიშნე კომპლექსური დავალებების მნიშვნელობა სასწავლო პროცესში თითოეული საგნისათვის. და აქაც ცოტას დავამატებ, კიდევ უფრო ფასეულია  კომპლექსური დავალება, როცა საგანთა ინტეგრირებას მოითხოვს. ასეთ დავალებათა რიგს მიეკუთვნება კომპლექსური დავალება: დისტანციური სპექტაკლი „რწყილი და ჭიანჭველა“. აქვე აღვნიშნავ, რომ ამ კომპლექსურმა დავალებამ გაართიანა რამდენიმე საგანი:  ქართული, ბუნება, ხელოვნება, ინფორმაციულ- საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები. ამ საგნების ფარგლებში კი არაერთი  ცნება დამუშავდა.

რა შედეგები   მიიღეს ბავშვებმა?

 ისინი მიხვდნენ რომ:

• სტანდარტული ზღაპარი შეიძლება გადააკეთო და თანამედროვეობას მოარგო;
• სპექტაკლი რომ შედგეს, უნდა შეგეძლოს ინსტრუქციების მოსმენა, გაგება, დამახსოვრება, გამოყენება;
• როლი რომ კარგად ითამაშო, ტექსტი კარგად უნდა წაიკითხო, გაიგო, გაითავისო, ისწავლო და გასაგებად გადმოსცე;
• უნდა იმეტყველო ხმამაღლა, საშუალო სიჩქარითა და გამოთქმით;
• როლი რომ კარგად ითამაშო, კარგად უნდა იცნობდე შენს პერსონაჟს, იცოდე როგორ გამოიყურება, როგორ ხმას გამოსცემს, როგორ მეტყველებს;
• კარგი იქნება თუ შენი პერსონაჟის უკეთ წარმოსაჩენად ნიღაბსაც დაამზადებ;
• სპექტაკლი რომ კარგი გამოვიდეს, მხოლოდ შენი კარგი შესრულება არაა საკმარისი, სხვასაც უნდა მოუსმინო, დაელოდო შენს რიგს, ყურადღებით უნდა იყო, რომ შენი როლი არ გამოტოვო;
• კარგად უნდა გახსოვდეს საკუთარი სიტყვები, რომ სხვას დაეხმარო მისი როლის თამაშში;
• უნდა იცოდე ტექნიკასთან ურთიერთობა;
• სპექტაკლის ჩაწერისას უნდა იჯდე იზოლირებულ ოთახში.

ერთი შეხედვით უბრალო სპექტაკლი, თურმე რამდენ უნარს უვითარებს პატარებს.

ალბათ ყველას დააინტერესებს  ის ტექნიკა, რომელიც ასეთი ტიპის სპექტაკლის დადგმისას დასჭირდება პედაგოგს:

ა) დაწერეთ სცენარი და გააცანით მშობლებსა და ბავშვებს, მიეცით მათ უფლება თავისუფლად გამოთქვან აზრი როლებსა და მათ განაწილებაზე;

ბ) გაანაწილეთ როლები, მოსწავლეთა სხვადასხვა უნარისა და სურვილის   გათვალისწინებით; (თუ ბევრი მოსწავლე გყავთ, კლასი გაყავით 2-3 ჯგუფად);

დ) დაახატვინეთ მოსწავლეებს ემოციები,  რომლებიც ექნებოდა ზღაპრის პერსონაჟებს სხვადასხვა  სიტუაციაში, ეს დავალება  პატარა მსახიობებს როლის მორგებასა და ემოციების გამოხატვაში დაეხმარება;

ე) შეუთანხმეთ  მოსწავლეებს სპექტაკლის დრო;

ვ) ჩანიშნეთ სპექტაკლი Teams-ის კალენდარში;

ზ) მოიწვიეთ კალენდარში მხოლოდ ის მოსწავლეები, რომლებიც სპექტაკლში იღებენ მონაწილეობას.

თ) გააფრთხილეთ მოსწავლეები, რომ შემოვიდნენ  „სცენაზე“ მხოლოდ თქვენი მოწვევის შემდეგ და გავიდნენ როლის დასრულების შემდეგ;

ი) აჩვენეთ ჩანაწერი და  დაწუნების შემთხვევაში, ხელახლა ჩაწერეთ.

აქვე აღვნიშნავ, რომ შეგიძლიათ Teams-ში ჩაწერილი ვიდეო Microsoft Stream-ის დახმარებით გადმოწეროთ და ჩვეულებრივ დაამუშაოთ პროგრამა Camtasia-ის გამოყენებით.

ჩემი მოსწავლეების სასახელოდ უნდა ვთქვა, რომ მათ ყველა ინსტრუქცია ზედმიწევნით გაითვალისწინეს და სულ 2 რეპეტიციის შემდეგ შეძლეს კარგი სპექტაკლის დადგმა, რომელსაც youtube.com-ზე 800-მდე  ნახვა აქვს!

მინდა, შემოგთავაზოთ  სპექტაკლის სცენარიც, იქნებ თქვენც გაგიჩნდეთ სურვილი და თქვენს მოსწავლეებს იზოლაციაში ცხოვრება გაუმრავალფეროვნოთ: https://bit.ly/35LDYJ1

ბავშვის აღზრდა ძალიან საპასუხისმგებლო საქმეა. სხვადასხვა საზოგადოებრივ-ეკონომიკურ ფორმაციაში აღზრდის მიზანსა და ამოცანებს საზოგადოებრივი ცხოვრების პირობები განსაზღვრავს.

რა არის აღზრდის მიზანი?

ანტიკური ხანის მოაზროვნეები მიიჩნევდნენ, რომ აუცილებელი იყო ბალანსის არსებობა პიროვნების სულიერი და ფიზიკური ძალების ჰარმონიულად განვითარებისთვის. მოგვიანებით ამას დაემატა ზნეობრივი აღზრდა.

როგორ ხდება ზნეობრივ გრძნობათა ჩამოყალიბება?

ბავშვის ზნეობრივ გრძნობათა ჩამოყალიბებისთვის მნიშვნელოვანია სოციალური გარემო, უპირველეს ყოვლისა – ოჯახი და შემდეგ – სკოლა. არ არსებობს უნივერსალური ფორმულა ან ,,ოქროს წესი’’,  რომელთა დახმარებით მშობელი და მასწავლებელი შეძლებს ბავშვის ზნეობრივი გრძნობების განვითარებას, როგორიცაა სიყვარული, სიკეთე, მზრუნველობა, ემპათია, სიმდაბლე.

სამაგიეროდ, არსებობს პირადი მაგალითის ძალა. ბავშვი სინქრონულად იმეორებს უფროსის ქცევას.

,,იმისათვის, რომ ადამიანები ზნეობრივად იქცეოდნენ, მარტო ზნეობრივი შეგნება

და გრძნობები არაა საკმარისი. ასევე საჭიროა მათში შეგნებისა და ქცევის, სიტყვისა და საქმის ერთიანობის ფორმირება, რაც დროთა განმავლობაში, ჩვეულებად, საკუთარ შინაგან მოთხოვნილებად იქცევა, ჩვეულება კი, როგორც იტყვიან, რჯულზე უმტკიცესია’’.

ხშირად მშობლები ყურადღებას აქცევენ იმას, ბავშვები კარგად იკვებონ და ჯანმრთელები გაიზარდონ. ზოგი მათგანი ცდილობს, რომ  კარგი განათლება მიაღებინოს. სხვანი ძალისხმევას არ იშურებენ, ბავშვებში ნიჭი განავითარონ და ოცნებობენ, ისინი პოპულარული მუსიკოსები, მხატვრები ან მეცნიერები გამოვიდნენ.

ფსიქოლოგებისა და განათლების მკვლევრების მოსაზრებით, ბავშვის ყოველმხრივი, ჰარმონიული ფორმირების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მას ჰქონდეს ბედნიერების განცდა.

კვლევებით დადგინდა, რომ ბავშვები ვერ პოულობენ ბედნიერებას პრესტიჟულ სკოლებში სწავლით, ვერც იმით, რომ უამრავ წრეზე დაჰყავთ მშობლებს,  ბავშვებს არც აინტერესებთ რა თანხას იხდიან მშობლები.

„უდიდესი ბედნიერება, რომელიც შეიძლება სიცოცხლეში დაგემართოს, არის ბავშვობა“ – აგატა კრისტი.

და მაინც, როდის არიან ბავშვები ბედნიერი?

აღმოჩნდა, რომ ბავშვები ბედნიერად გრძნობენ თავს, როცა:

• ბევრი დრო აქვთ სათამაშოდ;
• უფროსებს ხედავენ ბედნიერებს;
• ოჯახური ტრადიციების თანახმად ოჯახთან ერთად აკეთებენ საქმეს;
• მოსწონთ, როცა უფროსები არ ერევიან მათ ყველა საქმიანობაში;
• ნებას რთავენ პასუხისმგებლობის გადანაწილებაზე;
• უფროსები ესაუბრებიან საკუთარ ინტერესებზე;
• თვითონ იღებენ გადაწყვეტილებას;
• მათ შრომას აფასებენ.

რა არ მოსწონთ ბავშვებს?

ბავშვებს არ მოსწონთ, როცა:

• მათ უფროსები თანატოლებს ადარებენ;
• ხმამაღლა ან ყვირილით ესაუბრებიან;
• უფროსები საუბრობენ იმაზე, რაც ბავშვებმა მათზე უკეთ იციან, მაგალითად: რას გრძნობენ ბავშვები;
• ბავშვების ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე უარყოფითად აისახება, როცა უფროსები მათი თანდასწრებით საუბრობენ პრობლემებსა და მძიმე თემებზე და ა.შ.

რატომ  ხდება ბავშვი ფიზიკური დასჯის მსხვერპლი?

სამწუხაროდ, უფროსებს ამ დროს  ავიწყდებათ პატარისთვის იმის ახსნა, რატომ არის მათი საქციელი დაუშვებელი. თუ ბავშვი გაიაზრებს თავის შეცდომას, ის მას აღარ გაიმეორებს, ხოლო ფიზიკური დასჯა  შედეგს ვერ გამოიღებს. ბავშვი  ვერ ხვდება, რატომ სჯიან მას და განამტკიცებს თავის საქციელს.

70-იან წლებში ბავშვების ფიზიკური დასჯა აღზრდის ნაწილად მიიჩნეოდა.

ყველასთვის საყვარელ მწერალს,  ასტრიდ ლინდგრენს მიაჩნდა, რომ ეს პიროვნების სულიერ დამახინჯებას უწყობდა ხელს.

მთელ მსოფლიოში საყოველთაოდ არის ცნობილი მშვიდობის პრემიის გადაცემისას ასტრიდის მიერ წარმოთქმული სიტყვა, რომლის  შემდეგ შვედეთის სკოლებსა და ოჯახებში კანონმდებლობით აიკრძალა ბავშვების ფიზიკური დასჯა.

,,ბავშვი დაბადებისას არც კარგია და არც ცუდი. მაშ, ვინ წყვეტს, როგორი იქნება ის შემდგომში – კეთილი და გულისხმიერი თუ სასტიკი და გულქვა მარტოხელა მგელი?

ამას ჩვენ, მათი მშობლები ვაკეთებთ – ადამიანები, რომლებმაც ბავშვებს სიყვარული უნდა ვასწავლოთ, მაგრამ ზოგჯერ, ჩვენივე სურვილის წინააღმდეგ, საპირისპიროს ვჩადით’’.

ამ საოცარი სიტყვის ინსპირირების წყარო აღმოჩნდა ასტრიდ ლინდგრენის  შეხვედრა პასტორის მეუღლესთან, რომელმაც უამბო თავის პირველ შვილთან დაკავშირებული ისტორია:

,,როცა ბავშვი 4 თუ 5 წლისა გამხდარა, რაღაც ისეთი ცელქობა ჩაუდენია, რომ პასტორის ცოლს პრინციპებისთვის უღალატია და შვილის გემოზე გაროზგვა გადაუწყვეტია – პირველად ცხოვრებაში. ბავშვი თავად გაუშვია ეზოში წკეპლის მოსატანად.

ბიჭს კარგა ხანს დაგვიანებია და როცა დაბრუნებულა, სახე ერთიანად ცრემლებით ჰქონია სველი. მისულა და დედისთვის უთქვამს:

– დედიკო, წკეპლა ვერ ვიპოვე, მაგრამ ქვა მოგიტანე და შეგიძლია მესროლო.

და ამ დროს დედას ცხოვლად შეუგრძნია ბავშვის თვალით აღქმული ვითარება: თუ დედას უნდა ტკივილი მომაყენოს, მაშ, რა მნიშვნელობა აქვს, როგორ გააკეთებს ამას – წკეპლით თუ ქვით?!

გულშეძრულ დედას შვილი კალთაში ჩაუსვამს და ერთად უტირიათ. მერე კი ბიჭის მოტანილი ქვა სამზარეულოს თაროზე შემოუდია, როგორც მუდმივი შეხსენება იმისა, რომ ძალადობა გამოსავალი არ არის.

….

არცერთ ჩვენგანს არ აწყენდა ქვა სამზარეულოს თაროზე, რათა მუდამ გვახსოვდეს:

„არა ძალადობას!”

…რადგან ბავშვების ბედნიერება, თითქმის ყოველთვის, მოდის იმ ადამიანებისგან, ვისაც ისინი უყვართ.

დისტანციურ სწავლებაზე გადასვლამ ბევრი თავსატეხი გააჩინა. რა პლატფორმები და ინსტრუმენტები გამოვიყენოთ? რომელია მათგან ყველაზე ეფექტური? როგორ უნდა დავგეგმოთ და წარვმართოთ ონლაინგაკვეთილები? როგორ ჩავრთოთ მოსწავლეები? რა ტიპის აქტივობები და დავალებები, რა რესურსები უნდა  შევთავაზოთ  მათ? როგორ ვიურთიერთოთ მშობლებთან?.. – ყველა ეს შეკითხვა ერთად დაგვატყდა თავს და არც ისე იოლი გახდა მათი ლაბირინთიდან თავის დაღწევა.  შეიცვალა სასწავლო გარემო, ახალ გარემოში კი ახალი მიზნები, აქტივობები, სტრატეგიები და ინსტრუქციები – ერთბაშად ყველაფერი – თავიდან გახდა შესამუშავებელი. ეს კი განათლების მესვეურებსა და მასწავლებლებს ძალიან დიდი გამოწვევების წინაშე აყენებს.

დავიწყოთ იმით, რომ სოციალური იზოლაციის ჩვენთვის უჩვეულო და რთულ პირობებში საკუთარ თავზე ზრუნვა არ უნდა დაგვავიწყდეს, ონლაინგაკვეთილების დაგეგმვისა თუ წარმართვის პროცესში სკამიდან ხშირად ავდგეთ, სუფთა ჰაერი შევისუნთქოთ და ფიზიკური აქტივობებით ენერგია და ძალები აღვიდგინოთ. აქტივობები (თუნდაც დაჯდომა-ადგომის და ტაშის შემოკვრის) ბავშვებსაც უნდა შევთავაზოთ ვიდეოჩართვებისას, რათა დაძაბულობა რამდენადმე მოვუხსნათ.

შევეცადე, სწორედ ამგვარად ამეგო საგაკვეთილო სცენარი ადაპტირებული მასალით ცისარტყელას შესახებ, ჩემი პატარა მოთხრობაც გამახსენდა, რომელიც მკითხველს იქნებ კიდეც ახსოვს. როცა უკვე ყველაფერი თითქოს შევკარი, ცისარტყელას სურათის მოსაძებნად პატივსაცემ და ყოვლისმცოდნე ბიძია Google-ს ვეწვიე. მან კი ცისარტყელას შესახებ BBC-ის ასეთი უახლესი ამბები შემომაგება: https://www.bbc.com/news/uk-england-51988671

მას შემდეგ, რაც სკოლები დაიხურა, სკოლები ბავშვებს ახალისებენ, დახატონ ცისარტყელები, მათში გადაიტანონ და ასე გაავრცელონ თავიანთი საგაზაფხულო იმედებიო.  ჰოდა მეც ძალიან გამახარა იმან, რომ ჩემი და მათი სურვილები ერთმანეთს დაემთხვა და მეტი მოტივაცია გამიჩნდა სახელდახელოდ შექმნილი სცენარის გაზიარებისა.

სცენარები ერგება ჩვენს ონლაინკლასებში ნებისმიერი განვითარების ტიპის მოსწავლეს.  მაშ ასე:

სცენარი 1.

აქტივობა 1:

• ვაჩვენოთ ბავშვებს ცისარტყელა:

https://www.google.com/search?q=rainbow&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwifh7zHnq7oAhVyxaYKHbbjDIUQ_AUoAXoECBIQAw&biw=1154&bih=463#imgrc=32JBZ7l1OgEccM

• თავდაპირველად ერთად დავთვალოთ მასზე ფერები, მერე – ცალ–ცალკე.
• ახლა დავასახელოთ ფერები, ჯერ – ერთად, მერე  – ცალ–ცალკე.
• დავაკვირდეთ ფერების განლაგებას: რომელი ფერია ქვემოთ? რომელი ფერია ზემოთ? შესაძლებელია თუ არა ფერების შებრუნება? რა თანმიმდევრობით?

აქტივობა 2:

• დავსვათ შეკითხვა: როგორ ჩნდება ცისარტყელა?
• გადავიდეთ ბმულზე და დავაზუსტოთ პასუხი:
• https://dikosblog.wordpress.com/2015/12/19/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A0-%E1%83%A9%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90-%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A2%E1%83%A7%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90/

აქტივობა 3. 

ვაძლევთ ინსტრუქციას, რომ უნდა დავხატოთ ცისარტყელა წითელი ფერით ქვემოთ და ფერთა შემდეგი განლაგებით:

1. წითელი, 2. ნარინჯისფერი, 3. ყვითელი, 4. მწვანე, 5. ცისფერი, 6. ლურჯი, 7. იისფერი.

ვიმეორებთ ფერებს და ვემზადებით დასახატად.

 თუმცა  მანამდე ფიზიკური აქტივობის/ენერჯაიზერის  დროა. 

აქტივობისთვის ინსტრუქცია არის შემდეგი: ყველანი ვდგებით ფეხზე, ვშლით განზე ხელებს, ვხუჭავთ თვალებს და წარმოვიდგენთ, რომ ერთი წუთის მანძილზე გაშლილ ხელებზე ცისარტყელა გვადევს. ერთი წუთის შემდეგ მასწავლებელი ხმამაღლა ამბობს ფერს, ბავშვებმა კი ეს ფერი ცისარტყელაზე მერამდენეცაა, იმდენჯერ უნდა შემოჰკრან ტაში.  ყველა ფერის დასახელების შემდეგ ყველანი ვსხდებით ან ფეხზე ვრჩებით და ასე  ვხატავთ.

აქტივობა 4.

• წავიკითხოთ მოთხრობა

https://i0.wp.com/mastsavlebeli.ge/wp-content/uploads/2016/11/%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%931.png

კითხვები გააზრებისთვის:

1. თქვენი აზრით, რატომ გააფერადა ავტორმა ზღაპარი ასე?
2. ვინ როგორ გამოიცნობს, რის თქმა სურს მას?

(ცხრილში იწერება ბავშვის სახელი და თვალსაზრისი)

შევქმენი ტექსტის ადაპტირებული ვერსიაც:

სავარჯიშოები ადაპტირებული  ტექსტისთვის:

• იპოვე შეცდომები ამ უცნაურ ცისარტყელაზე:

• რა შეეშალათ?
• სულ რამდენი შეცდომა იპოვე?

• იპოვე შეცდომები სიტყვებში და დაწერე ისინი მართებულად
• წილეთი
• ყვითლიე
• ნარიჯინსფერი
• მწავნე
• ციფსერი
• ურჯილ
• იიფსერი

ყველაფერი კარგად შეასრულე და შესვენებაც დაიმსახურე!

მანამდე კი დავალება ყველასთვის:

• წარმოსახვის დავალება

მოვიფიქროთ ლექსი, მოთხრობა ან ზღაპარი ცისარტყელაზე.

მითითებები:  1. არავის დავემსგავსოთ. 2. მოვიფიქროთ ყველასგან განსხვავებული და სახალისო ამბავი – ეს  ყველაზე საინტერესოა.

ჩაწერე აუდიო ან ტექსტი და გადმომიგზავნე.

ელ-ფოსტა: mariamgoduadze@yahoo.com

დედლაინი 29. 03. 20    

დამატებით რესურსად შესაძლოა ცისარტყელასთან დაკავშირებული ის სამუშაო ფურცელი გამოვიყენოთ, რომელსაც კარგი სკოლა გვთავაზობს. ბმულიც აქვეა:  https://kargiskola.ge/myadmin/ckeditor/ckfinder/userfiles/files/cisartkela.pdf.

ვფიქრობ, კარგი იქნება, ონლაინგაკვეთილებზე დახატული ცისარტყელებით ჩვენი შენობა-ნაგებობებიც ისევე რომ მოვრთოთ, როგორც ეს ამერიკაში გააკეთეს. ფერადოვნება გაგვახალისებს და მოვლენილ განსაცდელს იმედიანად დაგვამარცხებინებს.

გლობალური პანდემიის  გამო სწავლა-სწავლების პროცესმა დისტანციურ, ელექტრონულ სივრცეში გადაინაცვლა. როგორც მასწავლებელთა უმრავლესობა აღნიშნავს, მოსწავლეთა შინაგანმა და გარეგანმა მოტივაციამ იკლო.

მნიშვნელოვანია,  ისე დავგეგმოთ საგაკვეთილო პროცესი, რომ მოსწავლეს აუმაღლდეს მასწავლებლის მიერ შეთავაზებული თემის შესწავლის მოტივაცია და გარდა ინფორმაციისა, მან შეძლოს სხვადასხვა უნარის განვითარება.

მოტივაციის ამაღლების მიზნით, კარგი იქნება, თუ მოსწავლეებს შევთავაზებთ, მრავალფეროვან, საინტერესო, სახალისო და სხვადასხვა თემატიკასთან დაკავშირებულ ანიმაციებს.

შესაძლებელია მათ დავავალოთ, გაკვეთილის დაწყებამდე უყურონ ჩვენ მიერ შეთავაზებულ ანიმაციას და შემდეგ ონლაინრეჟიმში განვიხილოთ თემა, ან ერთად ვუყუროთ ანიმაციას გაკვეთილის მსვლელობის პროცესში, გაზიარების ფუნქციის გამოყენებით და გაკვეთილზევე შევძლოთ მთავარი აქცენტების გაკეთება.

ჩვენს თანამედროვეობაში თითქმის ყველა თემატიკასთან დაკავშირებით შეიძლება ანიმაციის მოძიება. ანიმაციის ჩვენების შემდეგ მასში წარმოდგენილ თემაზე დისტანციურ რეჟიმშიც შესაძლებელია დისკუსია, დებატები,  სოციალური კამპანიის ორგანიზება და სხვა.

ანიმაციის ჩვენება ხელს უწყობს მოსწავლეებში სხვადასხვა უნარის განვითარებას, მათ შორის მნიშვნელოვანია ტრანსფერის, ანალიტიკური და კრიტიკული, შემოქმედებითი, წარმოსახვითი აზროვნების უნარების განვითარება, ემპათიისა და ტოლერანტობის განცდის გაღვივება და სხვა.

მაგალითად, დისკრიმინაციის, სტერეოტიპებისა და მათ საფუძველზე წარმოქმნილ ძალადობაზე მოსწავლეებს შეგვიძლია ვუჩვენოთ შემდეგი ანიმაციები:

The House

The sneetches

კედელი

მაშინ, როდესაც მოსწავლეებს ვესაუბრებით სიტყვის თავისუფლებაზე, პოლიტიკურ იდეოლოგიებსა და რეჟიმზე, კარგი იქნება, თუ ვუჩვენებთ ანიმაციას – „ვინ არის აქ მთავარი?“

აღნიშნული ანიმაცია მათ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის შესახებ შეუქმნის წარმოდგენას. გარდა ამისა, მოსწავლეები პარალელს გაავლებენ, დააკავშირებენ სხვადასხვა პოლიტიკურ რეჟიმსა და ეპოქასთან.

ანიმაციის ჩვენების შემდეგ შევთავაზოთ მათ, მოახდინონ პრობლემის იდენტიფიცირება, დასახონ პრობლემის გადაჭრის გზები, დააკავშირონ ის რეალობასთან, ადამიანის უფლებებთან და წარმოადგინონ პრეზენტაციის სახით.

ქვემოთ მოცემული სქემიდან დისტანციური სწავლების დროს შეგვიძლია, კითხვების გამოყენება და დისკუსიის წარმართვა. თუ მას დავალების სახით ვუზიარებთ მოსწავლეებს, შესაძლებელია სქემაში მუშაობა.

თუ გვსურს, მოსწავლეთა სამოქალაქო ცნობიერების ამაღლება და ბუნების მდგარდი განვითარების ხელშეწყობა, კარგი იქნება, თუ ვუჩვენებთ ეკოანიმაციებს, რომლის შემდეგაც მოსწავლეებს შევთავაზებთ კომპლექსურ დავალებას, მოამზადონ სოციალური პროექტი თემში არსებული ეკოლოგიური პრობლემის მოსაგვარებლად.

ეს პრობლემა კარგადაა ასახული ანიმაციებში:

The Men

Meerkat Traffic

Jellyfish

ww.youtube.com/watch?v=KF4EpQ9vVoc)

ანიმაციების გამოყენება განსაკუთრებით ეფექტურია მაშინ, როდესაც მოსწავლეებს უკვე აქვთ, თეორიული ცოდნა და ცდილობენ მის კონსტრუირებასა და შეჯამებას. აღნიშნული რესურსის გამოყენება შეუძლია, როგორც სამოქალაქო განათლების, ასევე სხვა საგნის პედაგოგსაც.

ადამიანი მუდმივად ცდილობს, განვითარდეს. გაიგოს უფრო მეტი, ვიდრე იცის. ისწავლოს და გაიუმჯობესოს საკუთარი შედეგები. პროფესიული თვალსაზრისით ჩვენ, მასწავლებლები, მუდმივად ვცდილობთ ამას. ეს ხშირად უნებურად, თავისთავადაც კი ხდება, რადგან სწავლა-სწავლების პროცესში ჩვენც ბევრი რამ შემოგვესწავლება ხოლმე მოსწავლეებისგან.

თვითიზოლაციაში ყოფნისას ალბათ ბევრმა აღმოაჩინა საკუთარ თავში ახალი უნარი და შესაძლებლობები. ხელი მიჰყო იმ საქმეს, რისთვისაც აქამდე დრო არ ჰქონდა. მე მასწავლებელი ვარ და თვითიზოლაციამ გამიხსნა მიხურული ფანჯრები, საიდანაც აგერ უკვე მეორე თვეა ხელები ისე მაქვს გაშლილი, თითქოს დავფრინავდე. შეიძლება გაგიჩნდეთ კითხვა, რა მიზეზი მაქვს საამისოდ? მე კი გეტყვით, რომ თვითიზოლაციაში ყოფნისას მომეცა საშუალება, რომ მთელი დრო დამეთმო ჩემი საქმისთვის, რასაც მასწავლებლობა ჰქვია. მსიამოვნებს, როდესაც ვქმნი რაღაც ახალს, ვმეგობრობ ტექნოლოგიებთან და ახლა სწორედ მათთან მიწევს ყველაზე დიდი დროის გატარება. სახლში არ მაქვს კონკრეტული წუთები გაწერილი ზარიდან ზარამდე. აქ თითქოს საათი საერთოდ გამქრალია. ვერ ვგრძნობ, როდის ღამდება, ისე ჩქარა გარბის დრო საქმეში. შეიძლება მეორე კითხვაც გაგიჩნდათ, განა რას ვაკეთებ სახლში ამდენს? კაი, დისტანციურად გაკვეთილები ჩაატარე, მერე? მერე ის, რომ მხოლოდ გაკვეთილების ჩატარებით არ შემოიფარგლება მხოლოდ ჩემი ყოველდღიური განრიგი. ამაზე დაწვრილებით ოდნავ ქვემოთ მოგახსენებთ.

ვფიქრობ, ახლა უფრო მეტად გამოჩნდა ის შრომა, რასაც ჩემი პროფესიის წარმომადგენლები ვდებთ საქმეში. გამჭვირვალე ბურთში აღმოვჩნდით, რომელშიც ყველაზე ნათლად ჩანს ჩვენი  ქმედებები.

უკვე თითქმის ორი თვეა, რაც ჩვენი სამუშაო ოთახები საკლასო ოთახად ვაქციეთ. კომპიუტერის ეკრანები კი მოსწავლეებთან დაკონტაქტების პირველწყაროდ. ასეა ახლა. ესაა ჩვენი რეალობა და ჩვენც ვდილობთ, ფეხი ავუწყოთ მას. სახლში ყოფნამ და დისტანციურად მუშაობამ ძალიან ბევრი რამ შეცვალა ჩემში. გავაცნობიერე, რომ დისტანციურ სწავლებას პირველ რიგში საჭირო და აუცილებელი რესურსები სჭირდება, ისეთი, რაც მოსწავლეებს დააინტერესებს. დავიწყე სწავლა, სხვადასხვა პლატფორმაზე მუშაობა. პირველად შევისწავლე microsoft teams, რადგან  მისი საშუალებით ვატარებ გაკვეთილებს. პარალელურად გადავწყვიტე, მიღებული ცოდნა გამეზიარებინა ჩემი კოლეგებისთვის, რადგან როგორც ჩემთვის, ასევე მათთვისაც სიახლე იყო ეს და დავიწყე ვიდეოინსტრუქციების ჩაწერა. ეს იყო ჩემი პირველი მცდელობა. ამასთან ერთად ვისწავლე,   როგორ გადამეღო, დამემონტაჟებინა ინსტრუქციის ვიდეო. გამოვიდა, რომ ერთი საქმის კეთებით, მეორე თავისით შემომესწავლა.

გაკვეთილების დაგეგმვის დროს მიმდინარე თემების მიხედვით ვფიქრობდი რესურსების შექმნაზე. რა შეიძლებოდა შემექმნა ახალი? სწორედ ამიტომ მოვიძიე საინტერესო პლატფორმები და დავიწყე მათი შესწავლა. პირველი იყო ვირტუალური გამოფენის შექმნა, რომელიც ჩემს მოსწავლეებთან პროექტის სახით განვახორციელე ხელოვნების გაკვეთილისთვის. (იხ. სტატია ვირტუალური გამოფენა ხელოვნების გაკვეთილისთვის) ჩემს კოლეგებს ძალიან მოეწონათ  ვირტუალური გამოფენა, ამიტომ მათთვის გადავწყვიტე ჩამეწერა ვიდეოინსტრუქცია. რამდენიმე დღეში მათ გამომიგზავნეს თავიანთი შექმნილი გამოფენები, რაც ჩემთვის ძალიან სასიამოვნო და საინტერესო აღმოჩნდა.

მათემატიკის თემა უცნობი შესაკრების პოვნა იყო შემდეგი გაკვეთილისთვის. გადავწყვიტე  მესწავლა და შემექმნა პატარა ანიმაციური ვიდეო, სადაც მოსწავლეებს სახალისოდ ავუხსნიდი ამ მასალას. ასეც მოვიქეცი, POWTOON-ის პლატფორმამ მომცა იმის საშუალება,  ანიმაციებით ჩემი მოსწავლეებისათვის მასალა სახალისოდ და საინტერესოდ ამეხსნა.

მოსწავლეების შესრულებულ დავალებებს ვაფასებთ განმავითარებელი კომენტარებით, თუმცა, მოსწავლეების მოტივაციაზე დადებითად მოქმედებს წამახალისებელი ჯილდოები. რადგან დისტანციურ სწავლებაზე ვართ, ყველაფერმა ელექტრონული და ციფრული სახე მიიღო, მათ შორის ჯილდომაც. ამიტომ გადავწყვიტე მესწავლა სიგელებისა და სერტიფიკატების დამზადება, რისთვისაც იდეალური პლატფორმა აღმოჩნდა canva. ამავე ბმულზე დავამზადე ელექტრონული დაბადების დღის კალენდარი.

ჩემთვის მნიშვნელოვანია ცოდნის სხვისთვის გაზიარება. ამიტომაც ჩემ მიერ შექმნილ ჯგუფში აქტივობები კლასში ყოველ სიახლეს ვუზიარებ მის წევრებს. ვცდილობ, გავუწიო მათ დახმარება. ჩემთვის ძალიან სასიამოვნოა, როდესაც მათ შედეგს ვხედავ.  დავინტერესდი, რა შეიცვალა ჩემი კოლეგების საქმიანობაში მას შემდეგ, რაც თვითიზოლაციაში არიან. რა ისწავლეს  ამ დროის განმავლობაში. ამისთვის ჩავატარე გამოკითხვა, რომლის შედეგებსაც გაგაცნობთ.

გამოკითხულთა 97%-ისთვის დისტანციური სწავლება არის ახალი გამოწვევა. ხოლო დარჩენილი 3%-ისთვის რთულად წარმართული სასწავლო პროცესი. იქიდან გამომდინარე, რომ ჩემთვის, როგორც მასწავლებლისთვის თვითიზოლაციაში სამუშაო გრაფიკი უფრო გაიზარდა, დავინტერესდი, რა ხდებოდა ჩემს კოლეგებთან. აღმოჩნდა, რომ მეც უმრავლესობის რიცხვში ვარ:

გამოკითხვაში სამუშაო გრაფიკის გადატვითვასთან ერთად რესპონდენტებმა გამოცდილების მატებასაც გაუსვეს ხაზი. შეკითხვაზე ,,რა შეიცვალა მას შემდეგ, რაც დისტანციურ სწავლებაზე გადახვედით?“ გთავაზობთ რესპონდენტების რამდენიმე საინტერესო პასუხს:

თუ პასუხებს გადავხედავთ, ვნახავთ, რომ მასწავლებლებისათვის თვითიზოლაციის პერიოდი ძალიან ნაყოფიერი აღმოჩნდა თვითგანვითარების კუთხით. მომდევნო შეკითხვებმა – ,,რა ისწავლეთ თვითიზოლაციაში, დისტანციური სწავლების დროს? რა იყო თქვენთვის სიახლე?“ – ეს ვარაუდი უფრო გამიმყარა. რესპონდენტები აღნიშნავდნენ, რომ ისწავლეს სხვადასხვა პლატფორმაზე მუშაობა, აღმოაჩინეს საკუთარ თავში ახალი შესაძლებლობები, ისწავლეს დისტანციურად გაკვეთილის ჩატარება, დახვეწეს ტექნოლოგიებთან მუშაობა.

გამოკითხული რესპოდენტები 10-ბალიანი სისტემიდან საშუალოდ 8 ბალით აფასებენ თავიანთ წვლილს თვითიზოლაციის დროს  დისტანციურ სწავლებაში, რაც დამეთანხმებით, საკმაოდ კარგი შედეგია.

მე, როგორც ერთ-ერთმა რიგითმა მასწავლებელმა, მინდა დიდი პატივისცემა გამოვხატო ჩემი კოლეგების მიმართ, რომლებიც მართლა დაუღალავად დღედაღამ ზრუნავენ და ფიქრობენ იმაზე, როგორ შეუმსუბუქონ თვითიზოლაციაში ყოფნის პერიოდი საკუთარ მოსწავლეებს. ძველებურად გაუფერადონ ყოველი სასწავლო დღე მოსწავლეებს, რომლის ჩატარებაც დისტანციურად გვიწევს.

მართალია, თვითიზოლაციასა და დისტანციურ სწავლებას თავისი უარყოფითი მხარეები აქვს, თუმცა, ჩემი გამოკითხვის შედეგებიდან და საკუთარი  მაგალითიდან, თამამად შემიძლია ვთქვა, რომ მას ძალიან ბევრი დადებითი მხარეც აქვს. მათ შორის კი პირველ ადგილს იკავებს თვითგანვითარება, რომელიც ყველას ასე ძალიან გვჭირდება.

გიორგი ლაზრიშვილის, იგივე ცვანციკა მასწავლებლის სწავლების მთავარი საიდუმლო – დაფა, ცარცი და მოსწავლის სიყვარულია. ასე მარტივად ხსნის ზოგიერთისთვის რთული საგნის – მათემატიკის ახსნის მთავარ მეთოდს. ინტერვიუს დროს ბევრჯერ გაიმეორა, რომ არასდროს ოცნებობდა მასწავლებლობაზე, მაგრამ დღეს მასწავლებლობით უბედნიერესი ადამიანია და ამ პროფესიამ, მთელი მისი ცხოვრება უსაზღვრო სიხარულით აავსო. გიორგი ლაზრიშვილს მასწავლებლობის 25–წლიანი გამოცდილება აქვს. ახლა სკოლაში აღარ ასწავლის, კერძო რეპეტიტორია და მისი ვიდეოგაკვეთილები, საზოგადოებრივ არხზე გადის.

როგორ დაიწყეთ მასწავლებლობა და როგორ ფიქრობთ, გაამართლა თუ არა თქვენმა სურვილმა?

მასწავლებლობაზე არასდროს მიოცნებია. ჩემს დროს მასწავლებლობა არ ითვლებოდა პრესტიჟულ პროფესიად. ამიტომ მეც არ მიფიქრია ამაზე. ჩემი მასწავლებლობა განაპირობა გურამ რამიშვილის „გერმანულმა სკოლამ”. ბატონმა გურამმა ეს სკოლა 80-იანი წლების დასაწყისში ჩამოაყალიბა თავის თანამოაზრეებთან ერთად და ეს იყო სწავლის ახალი კუნძული ჩვენს ქვეყანაში, სადაც ბატონი გურამი (ლინგვისტი და ენათმეცნიერი) ცდილობდა, შეექმნა ისეთი სივრცე, რომელიც თავისუფალი იქნებოდა კომუნისტური რეჟიმის სწავლების მეთოდებისაგან და შეექმნა ისეთი პროგრამა, რომელიც იქნებოდა ფასეული. ბატონმა გურამმა მიიზიდა კარგი და ახალგაზრდა მასწავლებლები თავის სკოლაში, მათ შორის ჩემი რამდენიმე მეგობარიც. როდესაც, მეც შემომთავაზეს მუშაობის დაწყება, მაშინვე დავთანხმდი, იმდენად კარგი გარემო იყო სკოლაში. ამ სკოლამ და იქ მომუშავე ადამიანებმა მთელი ჩემი ცხოვრება უდიდესი ბედნიერებით აავსეს. 25-წლიანი მასწავლებლობის გამოცდილება ჩემთვის უძირფასესი წლებია, მე შევიძინე ძალიან დიდი გამოცდილება ურთიერთობის, ბავშვებთან, კოლეგებთან; ვისწავლე ყველას მოსმენა, დიდის თუ პატარის. ახლა ვერც კი წარმომიდგენია, ვინ უნდა ვყოფილიყავი, თუ არა მასწავლებელი.

როგორ გარემოში იზრდებოდით, ხომ არ მზადდებოდა თქვენი მასწავლებლად ჩამოყალიბების წინაპირობა ოჯახში?

ჩვენს სახლში ყოველთვის იყო ფიქრის გარემო. მამაჩემი პოლიტექნიკური უნივერსიტეტის ლექტორი იყო, ჩემზე გაცილებით კარგი მათემატიკოსი ყველანაირი პარამეტრით, დიდი მასშტაბის. მამა ძალიან ცნობილი რეპეტიტორი იყო თბილისში, მოსწავლეებს ამზადებდა. სახლში – ერთ ჯგუფს ქართულად ასწავლიდა, მეორე ჯგუფს – რუსულად; პაპა სკოლაში ასწავლიდა ფიზიკა-მათემატიკას, ასტრონომიასა და სპორტს. ბავშვობაში ჩემი და, რომელმაც მათემატიკის ფაკულტეტზე ჩააბარა, დიდი სიბეჯითით გამოირჩეოდა, მუდმივად წერდა და მეცადინეობდა. ამას მეც ვხედავდი. წარსულში ბებია თბილისის განათლების განყოფილების გამგის მოადგილე გახლდათ და ოჯახშიც მუდმივად საგანმანათლებლო ფუსფუსი იყო, მაგრამ მაინც ვამბობ, მე არასოდეს მიფიქრია მასწავლებლობაზე.

მათემატიკა ბავშვობიდან გაინტერესებდათ?

ძალიან კარგი მოსწავლე ვიყავი მათემატიკაში, სხვა საგნებზე იმავეს ვერ ვიტყვი. თავისუფალი თემის დაწერა და ისტორიის გაკვეთილის სწავლა ჩემი უბედურება იყო, მერჩივნა 15-ჯერ მეტი ამოცანა გამეკეთებინა.

როგორია ის საგანი, რომელსაც თქვენ ასწავლით?

მათემატიკა არის ფიქრის მეცნიერება, ხარ ოთახში და ფიქრობ, აზროვნებ. მე ჩემი ნატურიდან გამომდინარე ძალიან მიყვარს ურთიერთობა ხალხთან. იდეალური პირობები რომ შემიქმნან და მითხრან – „დაჯექი სახლში, იმუშავე სამეცნიერო კვლევებზე”, მაინც დგება ჩემს ცხოვრებაში ის პერიოდი, რომ მე მინდა საუბარი, აუდიტორია მინდა… ახლა სკოლაში აღარ ვარ, მაგრამ როდესაც ახალგაზრდას ვხედავ, მინდა მასთან საუბარი და ყველა მათემატიკოსის სურვილიც ალბათ ის არის, რომ ის მათემატიკა, რომელსაც ჩვენ ვასწავლით – იყოს ყველასთვის და არა, მხოლოდ ერთეულებისთვის, რომლებზეც იტყვიან „ღმერთისგან მინიჭებული ნიჭი აქვსო”. სხვათა შორის, ვეძებდი ინფორმაციას, უყვარდა თუ არა გალაქტიონ ტაბიძეს კვადრატული ამოცანის ამოხსნა, ჯერ ვერ მივაკვლიე, მაგრამ შემიძლია გითხრათ, რომ ლუჩიანო პავაროტი დაწყებით კლასებს ასწავლიდა მათემატიკას. ასე რომ, მათემატიკა ყველას შეიძლება დასჭირდეს.

რატომ რჩება ზოგიერთი მოსწავლისთვის მათემატიკა დაუძლეველ საგნად? როდის ჩნდება სწავლის პროცესში პირველი ბარიერი?

პირველ რიგში, ეს ხდება, როდესაც არ გამოდის სწავლების თანმიმდევრულობის დაცვა, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია მათემატიკის სწავლების დროს. როგორც კი გაკვეთილს გამოტოვებ, მაშინვე ბუნდოვანი ხდება მეოთხე, მეხუთე გაკვეთილი და შემდეგ, ის თავს იჩენს მეშვიდე კლასში. ამ ყველაფრის ანაზღაურებას უკვე ზედმეტი ენერგია სჭირდება. აუცილებლად უნდა ვთქვა, რომ პროგრამები დასახვეწია და მე წინააღმდეგი ვარ, ამ პროგრამებით ისწავლებოდეს. მეხუთე კლასიდან ჩნდება მოსწავლისთვის პირველი ბარიერი და ის ამბობს – „მე არ შემიძლია მათემატიკა”. ეს არის ნიშანი, რომ არასწორად მივდივართ. ყველა საგანს ერთი და იმავე წარმატებით და ხალისით ვერ ისწავლი, მაგრამ მათემატიკა დაუძლეველი არ არის.

აღნიშნეთ, რომ პროგრამები დასახვეწია. რას მიიჩნევთ პროგრამის მთავარ ხარვეზად?

პროგრამა არის არასაინტერესო და სჭირდება გადახედვა. უნდა იყოს ცოტა და ხარისხიანი მასალა. ვფიქრობ, ზედმეტად გადატვირთულია. „მივლინებისას, ჩემოდანში ჩავდოთ ის, რაც გვჭირდება და თუ ადგილი დაგვრჩა, მერე დავამატოთ”, – ეს უნდა იყოს პროგრამის შედგენის მთავარი მეთოდი. გამარტივება გაუბრალოებას არ ნიშნავს. გამარტივება გულისხმობს, მივცეთ მოსწავლეს ცოტა რაოდენობის, მაგრამ ხარისხიანი განათლება.

სწავლების მეთოდოლოგიები იცვლება. რა არ იცვლება თქვენთვის, თქვენი საგნის სწავლების პროცესში?

ის, რაც არ შეიცვლება მასწავლებლისთვის არასდროს – არის ცარცი, დაფა და მოსწავლესთან პირისპირ ურთიერთობაა. მასწავლებელმა არასოდეს არ უნდა უთხრას მოსწავლეს – „რა დაგემართა, ეს როგორ ვერ გააკეთე, ნახე იმან გააკეთა”… სწავლების მთავარი მეთოდი მასწავლებლისთვის, ძალიან დიდი სიყვარულია თავისი საქმისადმი, თავისი მოსწავლეებისადმი, მაგრამ თუ მოსწავლეს ეს საქმე არ გამოსდის, ტყუილი ნიშნები არ უნდა დავუწეროთ. ჩვენ – მათემატიკის მასწავლებლები, არ ვზრდით მათემატიკის მასწავლებლებს, ჩვენ მოსწავლეებს ვასწავლით ანგარიშსა და აზროვნების წესს. ამოცანის ამოხსნის დროს, მოსწავლეს რომ სახე გაებადრება, ეს არის ჩვენი ბედნიერება. ყველას მინდა ვუთხრა – დედას, მამას, მასწავლებლებს – ერთად იფუსფუსეთ მათემატიკაში და როდესაც ამ პროცესში ბავშვი წამოგყვებათ, მიიღებს სწორ პასუხს, ბარიერს გადალახავს და მიხვდება, რომ მისთვის ეს შესაძლებელი ყოფილა, ეს არის ყველაზე იდეალური ფორმა სწავლების და ის აუცილებლად იტყვის: „ვახ, რა კარგია! სწორი პასუხი მივიღე, რა ადვილი ყოფილა!”. ბედნიერია ასეთი მოსწავლე და ბედნიერი ხარ ამ დროს შენ, მასწავლებელი.

რა არის მასწავლებლისთვის ყველაზე დიდი ჯილდო?

პატივისცემა და დაფასება არის მასწავლებლის მთავარი ჯილდო. ჩემთვის ყველაზე დიდი ჯილდოა, თუკი ადამიანი მცირეოდენ კომპლიმენტს გამოხატავს ჩემი საქმის მიმართ, ჩემი ჩატარებული გაკვეთილის მიმართ, ეს არის ჩემთვის ყველაზე დიდი აღმაფრენა. მაგრამ, ასევე მნიშვნელოვანია მასწავლებლისთვის ანაზღაურების საკითხი. მასწავლებელი რეალურად დაფასებულია, როდესაც მას აქვს კარგი ანაზღაურება.

ფოტო:1TV.GE

„…იგი მასწავლიდა „ხედვას“, განსხვავებით უბრალოდ „ყურებისგან“, და „სამყაროს გაჩერება“კი » პირველი ნაბიჯი იყო ხედვისკენ“». მრავალი წლის განმავლობაში მე განვიხილავდი «სამყაროს გაჩერების» იდეას, როგორც იდუმალ მეტაფორას, რომელიც სინამდვილეში არაფერს ნიშნავს. და მხოლოდ არაოფიციალური საუბრის დროს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ჩემი მოსწავლეობის ბოლო პერიოდში, გავიგე ბოლომდე მისი, როგორც ერთ-ერთი ძირითადი მომენტის მნიშვნელობა, დონ ხუანის ცოდნაში.“

კარლოს კასტანედა, „მოგზაურობა იქსტლანში“

„სანამ წვიმა გადივლიდეს – გზები გამშრალდებოდეს –

ნუ მოაცლი ცბიერ რიდეს, რომ ბურუსში ჩნდებოდეს.

თითქო სული სადმე ვლიდეს და გულს ცეცხლი დებოდეს,

სანამ წვიმა გადივლიდეს, გზები გამშრალდებოდეს…“

გალაკტიონი

რეალობა, რომლის წინაშეც დღეს აღმოჩნდა ადამიანი, გარკვეულწილად მეტაფორულია. „სამყაროს გაჩერება“ დღემდე მხოლოდ მეტაფორულად წარმოგვედგინა. ახლა კი, როდესაც ეს რეალობაა, ვცდილობ, ამ რეალობაში მეტაფორულობაც დავინახო და ავხსნა!

რატომ გაჩერდა სამყარო? კორონავირუსი – კორონავირუსად, მაგრამ ეს ხომ უბრალოდ შედეგია და არა მიზეზი. შემთხვევით კი არაფერი ხდება. რამდენჯერ გვითქვამს ბოლო დროს, რომ „ცხოვრება გაჩერდა, დრო გაჩერდა, თითქოს არასაით მიდის…“, მაგრამ ამას ყოველთვის მეტაფორული საფუძველი ჰქონდა. ახლა კი მეტაფორა და რეალობა დაემთხვა ერთმანეთს – პლანეტა გაჩერდა და ადამინი დარჩა საკუთარ თავთან (ოჯახთან) მარტო… მარტო იმ გაგებით, რომ ამოვარდა ჩვეული რიტმიდან და იმას ვეღარ აკეთებს, რასაც მანამდე თუნდაც რუტინულად აკეთებდა, თორემ ინტერნეტის და ტექნოლოგიების ეპოქაში, მარტო ვერ დარჩები, თუ თავად არ გადაწყვეტ, რომ მონაზვნური ან ბერული ცხოვრება გინდა.

„სამყაროს გაჩერებამ“ გამახსენა კარლოს კასტანედას ერთი საინტერესო წიგნი „მოგზაურობა იქსტლანში“ (რომელიც ქართულად მამუკა გურულმა თარგმნა).

წიგნის პირველ ნაწილს ჰქვია: „სამყაროს გაჩერება“.  რა თქმა უნდა, დონ ხუანი არ გულისხმობდა, კორონავირუსით სამყაროს გაჩერების პროცესს, მაგრამ ახლა მნიშვნელოვანი ის არის, რომ მეტაფორასა და ფრაზის პირდაპირ მნიშვნელობას შორის ნამდვილად სერიოზული კავშირია.

კარლოს კასტანედა წერს, რომ დონ ხუანმა „ამიხსნა, რომ მაგისთვის ყოველდღიური ცხოვრების სამყარო არ წარმოადგენს რეალურს, როგორც გვჩვევია გვჯეროდეს. მაგისთვის რეალობა, ანუ ის სამყარო, რომელსაც ყველანი ვიცნობთ, მხოლოდ აღწერილობაა. იმისთვის, რომ ეს მომენტი გაემყარებინა, დონ ხუანმა თავისი ძალისხმევების კონცენტრირებით შეძლო მივეყვანე გულწრფელ რწმენამდე, რომ ის სამყარო, რომელიც გონებაში მაქვს, უბრალოდ სამყაროს აღწერილობა იყო; აღწერილობა, რომელსაც დაბადების მომენტიდან მიტენიდნენ თავში…“

ახლა, როცა სამყარო ჯერ კიდევ გაჩერებულია, ხშირად ისმის ფრაზა, რომ „კორონავირუსის შემდეგ სამყარო ისეთი აღარასდროს იქნება, როგორიც მანამდე იყო.“

ამ ფრაზის მნიშვნელობაზე მეც ბევრი ვიფიქრე ამ დღეებში. თუ ჩავთვლით, რომ სამყაროს შეცვლა მხოლოდ ტექნოლოგიურ ცვლილებას გულისხმობს, ალბათ შევცდებით. მაშ, როგორ უნდა შეიცვლოს სამყარო…? რას დაეფუძნება ცვლილება?

პლანეტაც ხომ ერთი გლობალური სხეული და სულია და როგორც ინდივიდუალურ ადამიანს, მასაც დაუდგა ტრანსფორმაციის დრო…? ამბობენ, რომ ეს იქნება „კვანტური ნახტომი“, ეს იქნება დედამიწის გადასვლა ახალ მე-5 განზომილებაში, ეს იქნება კაცობრიობისთვის გამოღვიძების პროცესი და ასე შემდეგ…  ყველა გრძნობს, ახალი სამყროს მოახლოებას, მაგრამ ზუსტად არავინ იცის, როგორი უნდა იყოს ის?

ახლა კი ისევ დონ ხუანის „სამყაროს გაჩერებას“ მივუბრუნდეთ. მისთვის „ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების რეალობა შედგება აღქმის ინტერპრეტაციათა უსასრულო ნაკადისგან, რომელთა კეთებაც ჩვენ, ანუ ინდივიდებმა, რომლებიც განსაკუთრებულ წევრობას ვინაწილებთ, ერთნაირად ვისწავლეთ.“

რა არის „სამყაროს გაჩერება“ დონ ხუანის სწავლების მიხედვით?

ენერგიები, რომლებიც სამყაროში შემოედინება, მრავალგვარდ ინტერპრეტირდება, რაც აშუალებს აღქმას და გვაშორებს ჭეშმარიტებას. დონ ხუანის „მეომრის გზა“ – ეს არის სამყაროს იმგვარი შეცნობა, როდესაც თავისუფლდები ყველა სახის სამყაროს აღწერისგან და ინტერპრეტაციისგან და უშუალოდ იღებ და აღიქვამ ენერგიას. აი, ეს არის „სამყაროს გაჩერება“.

ვფიქრობ, რომ თანამედროვეობაც იმ გამოწვევის წინაშეა, რომ გააცნობიეროს სამყროს ერთი აღწერილობის ამოწურვა (ყველა პარადიგმას ვერ ამოწურავს, ბუნებრივია, ეს მხოლოდ ინდივიდებს ძალუძთ) და გადავიდეს აღქმისა და შემეცნების სხვა პარადიგმაზე. ეს საკმაოდ რთული და მტკივნეული პროცესია. უეცრად ჩერდება ყველაფერი, რაზედაც ადამიანის ბიოლოგიური და ფსიქოლოგიური საათი იყო მომართული და დგება „გაურკვეველი დრო“, ძველი სისტემების „დემონტაჟი“, ცნობიერება იტანჯება იმისგან, რომ ვეღარ აკეთებს, რასაც ყოველდღიურად აკეთებდა და რაც უმეტესად  შეადგენდა მის „ცრუ ცხოვრებას“, ამას ემატება კორონავირუსის ტრაგედიები…. ცნობიერება ამის შემდეგ ის აღარ არის, რაც მანამდე იყო, შესაბამისად, ის ვეღარ იცხოვრებს ძველებურად! – აი, ამაში მდგომარეობს კორონას სიბრძნე.

შეგვიძლია, ეს პროცესი დონ ხუანის და კასტანედას კიდევ უფრო შთამბეჭდავი დიალოგებით ავხსნათ.

კასტანედა წერს: დონ ხუანი „…მასწავლიდა „ხედვას“, განსხვავებით უბრალოდ „ყურებისგან“.  „სამყაროს გაჩერება“» პირველი ნაბიჯი იყო „ხედვისკენ“. მრავალი წლის განმავლობაში მე განვიხილავდი «სამყაროს გაჩერების» იდეას, როგორც იდუმალ მეტაფორას, რომელიც სინამდვილეში არაფერს ნიშნავს. და მხოლოდ არაოფიციალური საუბრის დროს, რომელსაც ადგილი ჰქონდა ჩემი მოსწავლეობის ბოლო პერიოდში, გავიგე ბოლომდე მისი, როგორც ერთ-ერთი ძირითადი მომენტის მნიშვნელობა დონ ხუანის ცოდნაში.“

როდესაც კასტანედა ეკითხება დონ ხუანს, რა უნდა მოუხერხოს მისმა მეგობარმა შვილს, რომელსაც არაფერი არ აინტერსებს, კონცენტრაციას ვერაფერზე ახდენს, სკოლაში არ დადის და სახლიდან გარბის, – დონ ხუანი მეომრისთვის შესაფერის რჩევებს აძლევს, რაც შესაძლოა, ეწინააღმდეგებოდეს ჩვენს წარმოდგენებს ჰუმანურ აღზრდაზე; ის ეუბნება, რომ ბავშვი მამამ არ უნდა ცემოს, არამედ უნდა დაეხმაროს ბავშვს „სამყაროს შეჩერებაში“, ამისთვის კი უნდა შეიმუშაოს სტრატეგია: იქირავოს ვინმე საშიში შესახედაობის მაწანწალა  და როდესაც ბავშვი არასწორ ქცევას ჩაიდენს, ის მაწანწალა დათქმულ დრო გამოვიდეს და ერთი გვარიანად მიბეგვოს ბავშვი.

რა ხდება შემდეგ?

„მას შემდეგ, რაც ეს ადამიანი შეაშინებს ბავშვს, შენი მეგობარი ნებისმიერი საშუალებით უნდა დაეხმაროს ბავშვს, რომ აღიდგინოს თავდაჯერებულობა. თუ იგი ამ პროცედურას სამ-ოთხჯერ გაიმეორებს, გარწმუნებ, ბავშვს სრულიად სხვა გრძნობები ექნება ყველაფრის მიმართ. იგი შეიცვლის სამყაროს შესახებ თავის იდეას.

— და რა მოხდება, თუ შეშინება დაასახიჩრებს მას?

— შეშინება არასოდეს არავის არ ასახიჩრებს. სულს ის ასახიჩრებს, როცა ვიღაც გამუდმებით გყავს ზურგზე, ვინც გცემს და გამუდმებით გეუბნება, რა უნდა აკეთო და რა არ უნდა აკეთო.“

P.S.  იქნებ კორონავირუსი სწორედ ის საშიში შესახედაობის მაწანწალაა, რომელმაც იმის გამო, რასაც მანამდე ჩავდიოდით, ერთი გვარიანად გაგვტყიპა…

უხილავმა ძალამ დონ ხუანის  სწავლება ჩაგვიტარა და „სამყაროს გაჩერებით“  ჩვენი აღქმისა და შემეცნების პარადიგმაც შეცვალა.

იქნებ ეს მართლაც მაგიაა და კვანტური ნახტომი ცნობიერებაში?