პირველად რიდის გამო დავწერე. მითხრეს, გევალება და უნდა დაწეროო. წერის მეტი რა მიკეთებია, მაგრამ მკაცრ აკადემიურ სტილს მიჩვეული კაცისთვის ლაღი, მარტივი ენით მკითხველთან საუბარი არ იყო ადვილი… არა და არა, დაწერეო. კარგი-მეთქი, უკანა გზაზე კი სამი ნაბიჯიც არ მქონდა გადადგმული, რომ უკვე ვწყევლიდი საკუთარ განაჩენს… ეს იმდენი ხნის წინ იყო, რამდენი ხნისაცაა ეს გაზეთი.

მეორედ რატომღა დავწერე? – წერის თავისუფალმა სტილმა მომნუსხა, თან უფრო მარტივი რომ იყო, თან -რთული…

მესამედ – იმიტომ, რომ გაზეთისთვის წერა ახალ გამოწვევად მექცა, ხელახლა დაბადებისა თუ ნაცნობ-მეგობრებისთვის თავის ხელახლა გაცნობის სადარად. შიშიც დიდი ახლდა ამ მეორედ დაბადებას, და სწორედ ამ შიშის დაძლევის სურვილმა ამაღებინა კიდევ ერთხელ კალამი. შიშის დაძლევაში კი თქვენ მიერ დატოვებული კომენტარები მეხმარებოდა. ამისთვის უზომოდ მადლიერი ვარ თქვენი.

თანდათან მივხვდი – უფრო და უფრო მტკიცედ ვდგამდი ნაბიჯებს, მაგრამ, ახალფეხადგმულის კვალობაზე, თავის შესამაგრებლად ცალი ხელით მაინც ქიმიის მოაჯირს ვიყავი ჩაჭიდებული. ბედად, მყარი საყრდენი აღმოჩნდა…

კიდევ უფრო მერე კალამი იმ სურვილმა ამაღებინა ხელში, რომ მეჩვენებინა: ხელოვნება იმაზე მეტია, ვიდრე ტრადიციულად მივიჩნევთ. საათი, ძრავა, რაკეტა ზოგჯერ ხელოვნების ისეთივე ნიმუშია, როგორიც ფერწერული ტილო თუ მუსიკალური სონატა… აბა, კარგად დააკვირდით საათს – მის ერთ ციდა მექანიზმშიც კი რაოდენი სიმეტრია, რიტმი და რითმაა.

თუ თაფლი გიყვარს, სკაში უნდა ჩაიხედო და ფუტკრების ცხოვრებას გაეცნო. თუ სამყარო გიყვარს, მოლეკულების ცხოვრებაზეც უნდა გქონდეს წარმოდგენა. მათი ენა ყველას არ ესმის და მეც შუამავლობა გადავწყვიტე, მათი დარდისა თუ სიხარულის თქვენს ენაზე თარგმნა და თქვენთვის გაცნობა.

ამ ყველაფრისთვის კი ეს გაზეთი, mastsavlebeli.ge  აღმოჩნდა ყველაზე სწორი ადგილი.

ელიზბარ ელიზბარაშვილის წერილები

კითხვა, რომელიც დღეს ბევრ მასწავლებელს გვაწუხებს შემდეგია: როგორ დავგეგმოთ და წარვმართოთ ვიდეო-გაკვეთილი ისე, რომ შევძლოთ საგანმანათლებლო მიზნების მიღწევა და მოსწავლეთა ჩართულობის მაღალი დონის შენარჩუნება?

ნებისმიერი საგანანმანათლებლო რესურსის შექმნისას ჩვენი მიზანი აუდიტორიისთვის ახალი ინფორმაციის მიწოდება ან/და არსებული ცოდნის გააქტიურებაა. ჩვენ გვინდა, რომ მოსწავლეებმა დაიმახსოვრონ ან გაიხსენონ რაიმე. ამ მხრივ არც ვიდეო გაკვეთილებია გამონაკლისი. შესაბამისად ვიდეო იმგვარად უნდა ავაწყოთ, რომ  მაყურებელს თუ მსმენელს გაუადვილდეს ინფორმაციის აღბეჭდვა, შენახვა და აღდგენა. მოდით გავიხსენოთ როგორ მიმდინარეობს ადამიანის მეხსიერების მიერ ინფორმაციის გადამუშავების პროცესი. მეხსიერების სტრუქტურა წარმოდგენილია სამი საცავის სახით: 1.სენსორული რეგისტრი, 2. ხანმოკლე (მუშა) საცავი, 3. ხანგრძლივი მეხსიერება.

• სენსორული რეგისტრი შეგრძნების ორგანოების საშუალებით გარემოდან იღებს სტიმულებს, ის დიდი მოცულობის ინფორმაციას აფიქსირებს, იმაზე მეტსაც ვიდრე ადამიანს შეუძლია გადაამუშაოს, თუმცა ძალიან ცოტა ხნით (1-3 წმ), სენსორულ მეხსიერებაში არ ხდება ინფორმაციის გადამუშავება ან დახარისხება, ამ მოვალეობას მუშა მეხსიერება ასრულებს.
• მუშა მეხსიერება დროებით ინახავს და აქტიურად ამუშავებს სენსორული მეხსიერებიდან მიღებულ სიგნალებს. იგი შედგება ფონოლოგიური საცავისგან (სიტყვები და აკუსტიკური ინფორმაცია, მათი გამეორების შესაძლებლობა), ვიზუალურ-სივრცითი  სქემისა (გრაფიკული ინფორმაცის შენახვა) და ცენტრალური აღმასრულებლისგან ( გადამუშავების პროცესი, ყურადღებასა და სხვა გონებრივი რესურსებს მართვა). მუშა მეხსიერებას ხშირად გაცნობიერებული აზროვნების სამუშაო დაზგასაც უწოდებენ. მისი მოცულობა შეზღუდულია, ის საკმაოდ ცოტა ხნით (5-20 წამი) ინახავს მცირე ინფორმაციას, მუშა მეხსიერებაში ინფორმაციის უფრო დიდი ხნით შესანარჩუნებლად შეიძლება გამოვიყენოთ შემდეგი ხერხები: გონებაში ან ხმამაღლა გამეორება; დასამახსოვრებელი ინფორმაციის დაკავშირებას იმასთან, რაც უკვე ვიცით; ინფორმაციის დაჯგუფება, დახარისხება.     მუშა მეხსიერებაში დამუშავებული მასალა გადადის ხანგრძლივ მეხსიერებაში.
• ხანგრძლივი მეხსიერება ინფორმაციის გადამუშავების ბოლო ეტაპია, მასში ინფორმაცია ნელა აღიბეჭდება, თუმცა უზრუნველყოფს მის ხანგრძლივ შენახვას და შემდგომში აღდგენას. ის ინახავს ისეთ ინფორმაციას, რომელიც კარგად არის ნასწავლი. ხანგრძლივი მეხსიერების მოცულობა და შენახვის დრო განუსაზღვრელია. ფსიქოლოგთა ნაწილი მიიჩნევს, რომ  ხანგრძლივ მეხსიერებაში ინფორმაცია ინახება ვიზუალური ხატების, ვერბალური ერთეულების ან ორივეს სახით. სწორედ ამიტომ ითვლება, რომ ვერბალურად და ვიზუალურად მოწოდებული მასალის სწავლა ბევრად ადვილია.

გამოდის რომ, ვიდეოს შექმნისას აუდიტორიას ინფორმაციას ვერბალურთან ერთად ვიზუალურათაც თუ მივაწვდით ჩვენი ვიდეო უფრო მარტივად აღსაქმელი გახდება. გადაცემული ინფორმაციის მოსწავლის მუშა მეხსიერებაში მეტი დროით შენარჩუნებისთვის კი გამეორების, დაჯგუფების ან უკვე ნასწავლთან დაკავშირების მეთოდი დაგვეხმარება.

ინფორმაციის გადამუშავების პროცესზე დაფიქრების და მისი სპეციფიკის გათვალისწინების გარდა ეფექტური საგანმანათლებო ვიდეოების შექმნაში დაგვეხმარება ის რამდენიმე პრინციპი, რომლებიც ფსიქოლოგ რიჩარდ მეიერის თეორიას მულტიმედიური სწავლების შესახებ და ასევე ფსიქოლოგ ჯონ სველერის თეორიას კოგნიტური დატვირთვის შესახებ ეყრდნობა.  პრინციპების გაცნობამდე თვალი გადავავლოთ აღნიშნულ თეორიებს.

კოგნიტური დატვირთვის თეორია

კოგნიტური დატვირთვის თეორია სწავლის პროცესში მუშა მეხსიერებაზე დაკისრებულ საქმიანობას განიხილავს. თეორია სწავლობს, თუ როგორ შეუძლია სასწავლო დავალებებით წარმოქმნილ  არასწორად გადანაწილებულ კოგნიტურ დატვირთვას, ხელი შეუშალოს ახალი ინფორმაციის დამუშავებასა და მის ხანგრძლივ მეხსიერებაში გადატანას.

თეორია განიხილავს კოგნიტური დატვირთვის სამ ფორმას:

• არსებითი კოგნიტური დატვირთვა (intrinsic or essential cognitive load) მოიცავს ძირითად სასწავლო დავალებას
• გენერაციული  კოგნიტური დატვირთვა (germane or generative cognitive load) მოიცავს ინფორმაციის დამუშავებას, მის არსებულ ცოდნასთან და სქემებთან დაკავშირებას და/ან ახალი სქემის აგებას
• დამატებითი კოგნიტური დატვირთვა ( extraneous cognitive load) მოიცავს არასაჭირო დეტალებს, რომელიც ხელს უშლის ინფორმაციის გააზრების პროცესს. მაგ: რთულ ლექსიკას, ცუდ გაფორმებას, მონოტონურ საუბარს, გარემო ხელისშემშლელ ფაქტორებს  და ა.შ

თუ გვინდა რომ სწავლების პროცესი ეფექტური იყოს, უნდა მოვახერხოთ გენერაციული კოგნიტური გადატვირთვის გაზრდა, აუცილებელი კოგნიტური დატვირთვის გონივრულად მართვა და არასაჭირო/დამატებითი კოგნიტური დატვირთვის მინიმალიზება, ისევე როგორც ეს  სქემაზეა ნაჩვენები.

როგორც ვნახეთ, თეორია სასწავლო აქტივობასთან მიმართებით მოსწავლის კოგნიტური რესურსის სწორად გამოყენებას/განაწილებაში გვეხმარება. სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას, მათ შორის ვიდეო რესურსების შექმნისას, მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს შემდეგი: ვიდეოებში გამოვიყენოთ მხოლოდ საჭირო ილუსტრაციები, რათა არ მოხდეს ვიდეოს გადატვირთვა, უცხო სიტყვათა რაოდენობა გავაკონტროლოთ, რათა ბევრი ახალი სიტყვით არ დავაბნიოთ მოსწავლეები; სასწავლო თემის მიწოდებისას დავიცვათ ბალანსი, ისე რომ ის არც ძალიან რთული იყოს და არც ძალიან მარტივი, რადგან, ორივე შემთხვევაში დავკარგავთ მოსწავლის ყურადღებას. ხელი შევუწყოთ, მოსწავლის არსებულ ცოდნასთან  ჩვენ მიერ მიწოდებული ახალი ინფორმაციის დაკავშირებას.

კოგნიტური თეორია მულტიმედიური სწავლების შესახებ

მულტიმედიური სწავლება გულისხმობს სწავლების პროცესში ვერბალური და ვიზუალური მასალის გამოყენებას. ასეთი მასალა შეიძლება იყოს ტექსტი, ხმოვანი შეტყობინებები, სტატიკური ან დინამიკური გამოსახულებები. რიჩარდ მაიერის აზრით, სწავლის პროცესს ეფექტურს ხდის სიტყვებისა და გამოსახულებების სწორი კომბინაცია.  მულტიმედიური სწავლების შესახებ მისი თეორია სამ საკითხს მოიცავს:

• ორმაგი არხი/ორმაგი კოდირება. ამ იდეის მიხედვით ინფორმაციას ვიღებთ ვერბალური და ვიზუალური ფორმით და შესაბამისად ვამუშავებთ მას. ინფორმაციის ეფექტურად მიწოდებისთვის უნდა გამოვიყენოთ ორივე არხი.
• მუშა მეხსიერების ლიმიტი. რაც ნიშნავს, რომ მუშა მეხსიერება ჩვენ მიერ დანახული ან გაგებული ინფორმაციის მხოლოდ ნაწილის დამუშავებას ახერხებს, ამიტომ მნიშვნელოვანია არ გადავტვირთოთ ის.
• აქტიური დამუშავება. ეს გულისხმობს, რომ სწავლა არის აქტიური დამუშავების პროცესი, რა დროსაც ხდება ინფორმაციის გაფილტვრა, საჭირო ინფორმაციის გამორჩევა, ორგანიზება და არსებულ ცოდნასთან ინტეგრირება. ამიტომ სასწავლო თემა უნდა იყოს რელევანტური, არა გადატვირთული და იძლეოდეს არსებულ ცოდნაზე დაშენების საშუალებას.

მულტიმედიური სწავლების პრინციპები

1. თანხვედრის პრინციპი (Coherence Principle) – ადამიანი უკეთ სწავლობს, როდესაც სასწავლო მასალა გამოსახულებებითა და ხმებით არ არის გადატვირთული.  იმისთვის, რომ ზედმეტმა სურათებმა და ხმებმა მაყურებლის ყურადღება არ გაფანტოს, მნიშვნელოვანია, დავიცვათ თანხვედრის პრინციპი, რომელიც გულისხმობს ერთ ჯერზე ერთი გამოსახულების გამოყენებას და მასთან შესაბამისი ტექსტის თანხვედრას. გვახსოვდეს, რომ ილუსტრაცია დეკორაცია არ არის, ის თემასთან დაკავშირებული უნდა იყოს და პასუხობდეს კონკრეტულ მიზნებს.
2. მინიშნების პრინციპი (Signaling Principle) – ვიდეოს ეფექტურობას გაზრდის მინიშნებების გამოყენება, რომლებიც ხაზს უსვამს მნიშვნელოვან საკითხებს და მოსწავლეს მასალის აღქმასა და ორგანიზებაში ეხმარება. ასეთი მინიშნებები შეიძლება იყოს, ისრით მინიშნება, შემოხაზვა, ტექსტის გაბოლდება, გაფერადება, ბულეთები და ა.შ.
3. შემცირების პრინციპი (Redundancy Principle) – მასალის ეფექტურად ახსნისთვის ხშირად ერთდროულად იყენებენ რამდენიმე ხერხს: გამოსახულებას, ხმას, ტექსტს. მულტიმედიური სწავლების შემცირების პრინციპი კი გვირჩევს შევამციროთ გადმოცემის ხერხები. მაგალითად უმჯობესია, რომ ერთ ჯერზე გამოვიყენოთ მხოლოდ გრაფიკული გამოსახულებები და თხრობა (ნარატივი).  ამ ორ ხერხთან ერთად, ეკრანზე ტექსტის დამატება კი არ გაამარტივებს აღქმის პროცესს, არამედ ხელს შეუშლის ინფორმაციის გააზრებასა და გადამუშავებას.
4. სივრცითი სიახლოვის პრინციპი (Spatial Contiguity Principle) – პრეზენტაციაში/ვიდეოში თუკი მოსწავლეებს ვაჩვენებთ სურათს და ვუთითებთ მის შესაბამის სიტყვას, ეს სიტყვები სურათებთან ახლოს უნდა დავწეროთ.
5. დროითი სიახლოვის პრინციპი (Temporal Contiguity Principle) – გამოსახულება და მისი ახსნა დროში ერთმანეთს უნდა ემთხვეოდნენ.
6. დაყოფის პრინციპი (Segmenting Principle) – ინფორმაციის აღქმა და გააზრება უფრო ადვილია, როდესაც ის დაყოფილია ნაწილებად.
7. წინასწარი სწავლების პრინციპი (Pre-training Principle) – თუკი მოსწავლეებს წინასწარ მივაწვდით იმ ძირითად ტერმინებს, რომელთა გამოყენებასაც ვიდეოში ვაპირებთ, ისინი უკეთ შეძლებენ ვიდეოს შინაარსის გააზრებას.
8. მოდალობის პრინციპი (Modality Principle) – უმჯობესია გრაფიკულ ინფორმაციას თხრობა, ნარატივი ერთვოდეს და არა დაწერილი ტექსტი.
9. პერსონალიზაციის პრინციპი (Personalization Principle) – მულტიმედიასწავლების დროს, არაფორმალური, ყოველდღიური სასაუბრო ენით გადმოცემული მასალა ბევრად ეფექტურია, ვიდრე აკადემიურ სტილში, ტერმინოლოგიით გაჯერებული ინფორმაცია.

როგორც სურათიდან ჩანს, ამ პრინციპების გამოყენება დაგვეხმარება კოგნიტური დატვირთვის სწორად გადანაწილებაში, რაც თავის მხრივ ვიდეოს ეფექტურობას გაზრდის. მომდევნო რეკომენდაციები კი  მოსწავლეთა დაინტერესებას და მათი ჩართულობის გაზრდას ემსახურება.

მოსწავლეთა ვიდეო გაკვეთილებით დაინტერესება

მოსწავლეთა დაინტერესებისა და ვიდეო გაკვეთილებში ჩართულობისთვის უმთავრესია მათ უყურონ ვიდეოს.  ამისთვის კი აუცილებლად უნდა გვახსოვდეს ვიდეოს ხანგრძლივობა.  კვლევები ადასტურებს, რომ 6 წუთზე ნაკლები ხანგრძლივობის ვიდეოებს მაყურებლის თითქმის 100% თავიდან ბოლომდე უყურებს. 12 წუთიანი ვიდეოების შემთხვევაში კი მაყურებელთა რიცხვი და ყურების ხანგრძლივობა თითქმის 50%-ით მცირდება. კიდევ ერთი ხერხი, რომელიც მოსწავლეთა ჩართულობას ზრდის მულტიმედიური სწავლების მე-9 პრინციპს ეხმიანება და გულისხმობს საუბრის წარმართვას მარტივი, გასაგები და სახალისო ენით.  კამერის წინ გაკვეთილის ჩატარებისას, მასწავლებელს ალბათ ყველაზე მეტად მოსწავლეთა თვალები აკლია. მართალია, შეიძლება არ ვიცნობდეთ ყველა იმ მოსწავლეს, ვისთვისაც გაკვეთილს ვატარებთ, მაგრამ კამერის ნაცვლად მათი ასაკის ბავშვების წარმოდგენა დაგვეხმარება სწორად განვსაზღვროთ სასაუბრო ლექსიკა, საუბრის დინამიკა და რაც მთავარია შევინარჩუნოთ ბუნებრიობა. ბუნებრიობას მოსწავლეები აუცილებლად შეამჩნევენ და ეს ხელს შეუწყობს მათ ჩართულობას. მოსწავლეთა დაინტერესება მეტად გაიზრდება თუ მასალის მიწოდების პროცესში ისინი იგრძნობენ, რომ გაკვეთილი თითოეულ მათგანზე, ინდივიდუალურად არის გათვლილი. ვიდეო გაკვეთილების შექმნისას უნდა გავითვალისწინოთ ის ელემენტები რომლებიც, ხელს უწყობს ვიდეოს ყურებისას მოსწავლეებში კოგნიტური აქტივობის შენარჩუნებასა და დატვირთვის სწორ გადანაწილებას.  ვიდეო სასურველია გავაჯეროთ ინტერაქტიული შეკითხვებით, ეს მოსწავლეში აღვიძებს გაკვეთილში ჩართულობის მოთხოვნილებას. კითხვაზე პასუხის გაცემის სურვილი, შეიძლება იმ ბავშვებსაც გაუჩნდეს, რომლებიც საკლასო ოთახში თავს იკავებენ, რადგან ახლა სახლში არიან საკუთარ კომფორტის ზონაში და უფრო თამამად წარმოაჩენენ თავს.   მიმართულების მიმცემი შეკითხვების გამოყენება არის კიდევ ერთი რეკომენდაცია.  ჩვენ არ ვიცით ვინ უყურებს ჩვენ გაკვეთილებს და როგორია მათი მომზადების დონე, შესაბამისად, მათ ნაწილს მასალის გააზრებისთვის შესაძლოა დასჭირდეს მიმართულების მიმცემი კითხვები. ამასთან, როგორც კვლევები ადასტურებს, ვიდეო ბევრად უფრო ეფექტურია, როდესაც ის დაკავშირებულია მოსწავლის სასკოლო სახელმძღვანელოსა და საშინაო დავალებებთან, ეს მას საშუალებას აძლევს  ვიდეოს დახმარებით, რომელიც საინტერსოდ და გასაგებად მიაწვდის ინფორმაციას, უკეთ გაიაზროს სასწავლი მასალა.

მოსწავლეთა ყურადღების მიპყრობაში დაგვეხმარება მათი გაოცება,  მნიშვნელოვანია გაკვეთილი ავაწყოთ იმგვარად, რომ გარკვეული ინფორმაცია, ან აქტივობები მათთვის სიურპრიზი იყოს.  ერთი შეხედვით შეიძლება უმნიშვნელოდ მოგვეჩვენოს, თუმცა როგორც ვიცით, მოსწავლეები დიდ ყურადღებას აქცევენ, იმას თუ როგორ გამოვიყურებით. გვახსოვდეს, რომ ვიდეოები ბევრად ეფექტური გამოდის, როდესაც ფერადი ტანსაცმელი გვაცვია, ვიღიმებით და რაც მთავარია ერთ ადგილას არ ვართ გაჩერებულები.

„აღზრდა ყველაფრის მიზეზია – კარგისაც და ცუდისაც“.

წმ. მამა თეოფანე დაყუდებული

„მრავალი წლის წინ, როგორც ყოველთვის კაბინეტში ვიჯექი და სხვა მშობლებთან აღზრდის თემაზე სასაუბროდ ვემზადებოდი. ჩემი უფროსი გოგონები, რომლებიც მაშინ ექვსი და ხუთი წლისანი იყვნენ, ტახტზე დაყრილი ბალიშებით ციხესიმაგრის აგებას ცდილობდნენ. რაღაც საკითხზე ვერ შეთანხმდნენ და ატყდა საშინელი ჩხუბი. ძალიან სწრაფად ძიძგილაობა დიდ გარჩევაში გადაიზარდა და უკვე ისეთი ყვირილი გაისმა, რომ მაშინვე საჭირო გახდა ჩემი ჩარევა, რათა როგორმე კონფლიქტი ჩამცხრალიყო და შესაძლებლობა მომცემოდა, საქმიანობა გამეგრძელებინა. „ახლავე შეწყვიტეთ ეს აყალ-მაყალი“ დავუყვირე შვილებს და მიუხედავად იმისა, რომ შესანიშნავად ვიცოდი  ასეთი რეაქცია შედეგს არ გამოიღებდა, მაინც იმედი მქონდა, ჩხუბს შევაჩერებდი. ბავშვები რამდენიმე წუთით გაჩუმდნენ, მაგრამ შემდეგ კონფლიქტი ისევ განახლდა.

ჩემი საქმიანობის გასაგრძელებლად მზად ვიყავი კიდევ ერთხელ და თანაც უფრო ხმამაღლა დამეყვირა შვილებისათვის. სწორედ ამ დროს შევხედე ჩემი კომპიუტერის ეკრანს, რომელზეც აღზრდის განსხვავებული მეთოდებისა და ტექნიკის შესახებ მქონდა ინფორმაცია თავმოყრილი და მივხვდი, რომ რამდენიმე არჩევნის გაკეთება შემეძლო. მაგალითად: შემეძლო, მკაცრად მომეთხოვა ჩხუბის შეწყვეტა; შემეძლო, გოგონების ქცევის იგნორირება; შემეძლო შვილები დედასთან გადამემისამართებინა, რათა ჩემს საქმიანობას ხელი არ შეშლოდა; შეიძლებოდა უფრო „გამგები და მომთმენი“ ვყოფილიყავი და ჩხუბისთავებისათის დრო მიმეცა, რომ თავად დაწყნარებულიყვნენ; თქვენ წარმოიდგინეთ, შეიძლებოდა დავმუქრებოდი პატარებს, თუ არ დაწყნარდებოდნენ, ისინი ვერასოდეს შეძლებდნენ ჩემს კაბინეტში თამაშს (ეს, რა თქმა უნდა, სრულებით ფუჭი მუქარა იქნებოდა); იქნებ მივსულიყავი გოგონებთან და გამერკვია, ვინ იყო მტყუანი და ვინ მართალი; ან იქნებ სულაც თავად მესწავლებინა, როგორ აეშენებინათ ბალიშებისაგან ციხე-სიმაგრე ისე, რომ ერთმანეთი არ დაეხოცათ; ბოლოს და ბოლოს, მე შემეძლო ჩავრეულიყავი და დავხმარებოდი მოჩხუბარ დაიკოებს, მოეგვარებინათ კონფლიქტი და აქვე მკაფიოდ და გასაგებად განმემარტა ორივე მხარისათვის, რომ მხოლოდ მაშინ შეეძლებოდათ ჩემს კაბინეტში თამაშის გაგრძელება, როდესაც მშვიდობიანად მოაგვარებდნენ სადავო საკითხებს.

ნებისმიერ სიტუაციაში ჩვენ, როგორც აღმზრდელებს შეგვიძლია ჩავერიოთ შვილების ურთიერთობებში სრულიად განსხვავებული ხერხებითა და მიდგომებით. მაგრამ დამეთანხმებით, რომ ხშირად არ ვიცით, რომელი მიდგომაა უკეთესი და რა ფორმით სჯობს შვილებთან საუბარი. იყო მშობელი – ეს  ჩემი ღრმა რწმენით ნებისმიერ სხვა მოწოდებაზე ძლიერი მოწოდებაა. არაფერი ისე არ ახდენს გავლენას ბავშვის სულიერ და პიროვნულ განვითარებაზე, როგორც მისი ურთიერთობა მშობლებსა და აღმზრდელებთან. ის არჩევანი,  რომელსაც მშობლები აკეთებენ, როგორც აღმზრდელები, უფრო ხშირად ინსტინქტურია, ვიდრე შეგნებული და გააზრებული. ეს ეხება ნებისმიერ მშობელს. მეც კი, ვინც ეს წიგნი სხვა მშობლების დასახმარებლად დავწერე, ხშირად ვერ ვახერხებ საუკეთესო გადაწყვეტილების მიღებას ჩემი შვილების არასწორ საქციელზე რეაგირებისათვის; ზოგჯერ იმასაც კი ვერ ვახერხებ, რომ სწორი, მართებული სიტყვები გამოვძებნო მათთან სასაუბროდ.

ბანალურია, მაგრამ მაინც უნდა ვთქვა, რომ მშობლების უმრავლესობას სურს ჯანმრთელი, ბედნიერი და წარმატებული შვილები აღზარდოს. სურვილი ერთია, მაგრამ საქმე სხვაა და უნდა ითქვას, რომ, სამწუხაროდ, სურვილი ხშირად სურვილადვე რჩება, რადგან ჩვენ უმეტეს შემთხვევაში არ ვიცით, როგორ მოვიქცეთ და როგორ ავისრულოთ ეს სურვილი. მე თავად შვიდი შვილის მამა გახლავართ. წიგნში, რომელსაც, იმედი მაქვს, წაიკითხავთ აღწერილია ჩემი ყოველდღიური ოჯახური გამოცდილება დაწყებული იმ დროიდან, როდესაც ჩემმა ორი წლის შვილმა თავისი სათამაშო „შემთხვევით“ საკანალიზაციო მილში ჩააგდო და სერიოზული პრობლემა შექმნა, გაგრძელებული სასულიერო სემინარიაში სწავლისას მიღებული გამოცდილებით და დისერტაციის დაწერის პროცესით, რომლის სათაურია; „ბავშვის განვითარების სტადიები“. ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ მე გაგიზიარებთ ჩემს გამოცდილებას, როგორც მართლმადიდებელი ფსიქოლოგი, რომელიც ოჯახის ფსიქოთერაპევტად მუშაობს და ასობით მშობელთან კონსულტაციის გამოცდილება აქვს.

თავისთავად ცხადია, მე არ გარწმუნებთ, რომ ეს წიგნი თქვენი შვილის ყველა პრობლემას გადაგიჭრით, მისი აღზრდის ყველა დაბრკოლებას გადაგალახინებთ. მე ძალიან ბედნიერი ვიქნებოდი, რომ შემეძლოს გასწავლოთ, როგორ მოიქცეთ, რომ თქვენმა შვილებმა არ იჩხუბონ ერთმანეთში, არ იკინკლაონ ყველა წვრილმანზე, დამჯერენი იყვნენ და საკუთარი სივრცე ყოველდღე თავიანთი ნებით მოაწესრიგონ. მე არ შემიძლია ამის გაკეთება, რადგან ბავშვები არიან არა ამოცანა, რომელიც უნდა გადაჭრა, არამედ, ისინი არიან პიროვნებები, რომლებიც უნდა გვიყვარდეს და რომლებსაც უნდა ვასწავლოთ და მითითებები მივცეთ.

ის განსაცდელი, რომელსაც ღმერთი ჩვენ ყოველდღიურად გვიგზავნის ჩვენი შვილების აღზრდის პროცესში – არის ის, რასაც აუცილებლად გადავლახავთ, თუ  ჩვენს მისიას გავაცნობიერებთ – აღვზარდოთ შვილები, რომლებსაც შეეძლებათ, შეიმეცნონ გზა გადარჩენისაკენ. ყოველდღიური ამაო ფუსფუსი და საქმიანობები ძალიან ადვილად გვავიწყებს ამას. ხშირად, მშობლები დიდი წნეხის ქვეშ ექცევიან, რადგან მათ უზომოდ სურთ შვილები უშეცდომოდ აღზარდონ. ეს განსაკუთრებით მაშინ იგრძნობა, როდესაც ოჯახი ეკლესიაში დადის; და კიდევ უფრო მეტად – როდესაც აღზრდაზე წიგნის დაწერას გეგმავ. აქვე გეტყვით, რომ მე არ მივიჩნევ ჩემს შვილებს საუკეთესოდ აღზრდილებად. ვფიქრობ, რომ ისინი იქცევიან ისევე, როგორც ჩვეულებრივი, ნორმალური ბავშვები. ეს წიგნი არის იმის შესახებ, როგორ მოვახერხოთ ჩვენი შვილების ზრდასრულ ასაკამდე მართებული გზით მიცილება.

სამწუხაროდ, ჩვენ როგორც კარგ მშობლებს, განსაკუთრებით მათ, ვინც ქრისტიანული მორალით ვხელმძღვანელობთ, ძალიან ხშირად გვეჩვენება, რომ შვილების აღზრდისას შეცდომებს არ ვუშვებთ. ეს შეხედულება თავისთავად ეწინააღმდეგება ქრისტიანული ცხოვრების წესს, სულიერი ზრდისა და ბავშვის აღზრდის პრინციპებს. ჩვენ ყველა მუდმივად ვსწავლობთ და ვუშვებთ შეცდომებს. ეს წიგნი არის არა იმის შესახებ, თუ როგორ გახდე სრულყოფილი მშობელი, ის შეეხება იმას, როგორ მიაღწიოთ, როგორც მშობელმა, თანდათანობით სრულყოფილებას ქრისტეში.

ჩემი წიგნი განკუთვნილია, როგორც მართლმადიდებელი მშობლებისათვის, ასევე განსხვავებული აღმსარებლობის ადამიანებისათვის. სამყაროში, ქრისტიანული ტრადიციების (და არა მხოლოდ) დიდი მრავალფეროვნებაა. ამიტომ ეს ნაშრომი დარწმუნებული ვარ დააინტერესებს ნებისმიერ მშობელს, რომელსაც განსაკუთრებულად აინტერესებს უძველესი ქრისტიანული სარწმუნოების სწავლება ბავშვების აღზრდის საკითხებთან დაკავშირებით. ზრდასრული ადამიანებისათვის, ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, იცოდნენ აღზრდის შესახებ განსხვავებული შეხედულებები, რათა მათ შეძლონ, აირჩიონ საკუთარი გზა ოჯახური პრობლემების მოსაგვარებლად“.

თქვენ გაეცანით ამერიკელი მართლმადიდებელი ღვთისმეტყველის, ბოსტონის სემინარიის პროფესორის, ფსიქოთერაპევტის, ოჯახურ პრობლემებზე მომუშავე კონსულტანტის, ბავშვთა განვითარებისა და ფსიქოლოგიის დოქტორის ხარისხის მქონე შვიდი შვილის მამის ფილიპე მამალაკისის წიგნის:  „Perenting Toward the Kingdom“ შესავალს. ეს წიგნი უკვე თარგმნილია რუმინულ, ესტონურ, ბერძნულ და რუსულ ენებზე. რუსულ თარგმანში მისი სათაურია: „Икона и Газонокосилка – Принципы воспитания“.

ის მკითხველი, რომელიც ჩემს სტატიებს თვალს ადევნებს, შენიშნავდა, რომ მე ვცდილობ, განსხვავებული ავტორების მოსაზრებები გავაცნო ბავშვების აღზრდის საკითხებით დაინტერესებულ აუდიტორიას. იმედი მაქვს, ამ წიგნიდან ამონარიდები ძალიან ბევრ საინტერესო პრობლემაზე დაგაფიქრებთ. ფილიპე მამალაკისი ამ წიგნით მიზნად ისახავს, დაეხმაროს მშობლებს იმის გაცნობიერებაში, რომ აღზრდის ყოველდღიური პრობლემების გამო არ დაკარგონ მთავარი ორიენტირი – მორალური ადამიანის აღზრდა. ავტორი გვაცნობს საკუთარ უნიკალურ მიდგომებს და არც თანამედროვე ფსიქოლოგიისა და პედაგოგიკის მიღწევებს ივიწყებს.

გაკვეთილი მეორე მსოფლიო ომის თემაზე

ომი, – რას ნიშნავს ეს ორმარცვლიანი, სადა სიტყვა? ერთი ამოსუნთქვასავითაა, ბაგეს გასცდება და… ვეღარსად წაუხვალ. ხატოვნად იმასაც ამბობენ, ომს არც სქესი გააჩნია, არც ნაციონალობა და არც ასაკიო. როგორც ჩანს, მისი დაწყება-დასრულების თარიღიც ისტორიული პირობითობაა. შეგვიძლია, 9 მაისის მაგალითითაც ვიმსჯელოთ: ევროპა 8 მაისს ზეიმობს ჰიტლერის რეჟიმის დამხობის თარიღს, ჩვენ კი კვლავ საბჭოთა მემკვიდრეობით მიღებულ „გამარჯვების დღეს“ აღვნიშნავთ. ვესაუბროთ თუ არა ამის შესახებ მოსწავლეებს? რა თქმა უნდა, სიმართლე არ უნდა დავმალოთ და არც არასასურველ შეკითხვებს ავარიდოთ თავი; არ უგულვებელვყოთ კალენდარში წითლად აღნიშნულ თარიღს მიღმა მიჩქმალული ისტორიული პერიპეტიები. შემდეგ კი გაკვეთილის (და შესაბამისად წერილის) მთავარ თემაზე გადავიდეთ.

***

„მწვანეთითება ტისტუ“

„ომი არავის უნდა. როდესაც ის გარდაუვალია, უსუსურობა გიპყრობს, მაგრამ… საკმარისია ვინმემ ომი შეაჩეროს, კმაყოფილების ნაცვლად ზოგს ბრაზი ეუფლება,“ – ასეთ ურთიერთგამომრიცხავ ფრაზებს ვკითხულობთ „მწვანეთითება ტისტუში.“ წიგნში მართალია გამოგნილი ომია გაჩაღებული (ერთმანეთს წადიელები და გადიელები ებრძვიან), მაგრამ მისი გაანალიზება შესავლისთვის ზედგამოჭრილი მასალაა. თუნდაც ის ამბავი რად ღირს, ომში ჩართულ მხარეებს საომარი ქვემეხების ერთი მომწოდებელი რომ ჰყავთ. მომწოდებელი კი თავის მხრივ რკინის არგუმენტით გახლავთ შეიარაღებული: “ქვემეხი ქოლგა როდია, მზიან ამინდში რომ არავის დასჭირდეს, არც ჭილის ქუდია, წვიმიან ამინდში მაღაზიის თაროზე მტვერმა შეჭამოს. როგორი ამინდიც არ უნდა იდგეს, ქვემეხი მუდამ გაიყიდება!“

რაც შეეხება ტისტუს, ელვარე სასახლეში ბრწყინვალე მამასთან, თაიგულის მსგავს დედასთან, სარკესავით ალაპლაპებულ მანქანებსა და ძვირფასი ქვებივით მბზინავ ცხენებს შორის ცხოვრობს. თუმცა სიმდიდრე და ფარული ნიჭი უძლური აღმოჩნდება, ვერ გაუმკლავდება მიზნის მისაღწევად გამართლებულ „ადამიანურ“ მეთოდებს. ტისტუს გაქრობა ომების, ძალადობის, ავადმყოფობის, სიღარიბის, სიკვდილის წინააღმდეგ მიმართული პროტესტია. და ეს პროტესტი მინიატურულ ზღაპარში ორიგინალურად წარმოაჩინა მორის დრიუონმა – ადამიანმა, ახალგაზრდობაში პარტიზანებთან ერთად რომ იბრძოდა და საფრანგეთის ისტორიას რომანებად აქცევდა.

„ნოეს შვილი“

„ომინობის დროს ყველაზე საშიში მიჩვევაა, განსაკუთრებით საფრთხესთან შეგუება,“ – ამგვარი გამოცდილება შესძინა მეორე მსოფლიო ომმა გადამალულ ებრაელ ბავშვებს. ერიკ-ემანუელ შმიტის რომანი  „ნოეს შვილი“ სწორედ მათ განსაცდელზე მოგვითხრობს. თუმცა ომის დასრულების შემდეგ ამ ბავშვებისთვის რეალურ ცხოვრებაში დაბრუნებაც რთული  აღმოჩნდება: გასარკვევი აქვთ, ობლად დარჩენილებს, მარტოდმარტო მოუწევთ არსებობისათვის ბრძოლა თუ ბედი გაუღიმებთ და მშობლებს მიაგნებენ.

წიგნმის მთავარი გმირი, „ათი წლის ჟოზეფი ერთერთია იმ უამრავ ბავშვს შორის, ყოველ ცისმარე კვირადღეს დეფილეში რომ მონაწილეობს – ესტრადაზე უნდა გაიარ-გამოიაროს, რომელიმე ღვთისნიერს თავი რომ მოაწონოს და იმან მისი შვილად აყვანა მოინდომოს… მის განკარგულებაში 10 ნაბიჯია, რომელიც შანსს აძლევს თავის წარმოსაჩენად.“ ჟოზეფი ძალისხმევას არ იშურებს ობლობას წერტილი რომ  დაუსვას და საგულდაგულოდ წესრიგდება: იბანს საპნით, რომელიც ძლივს ქაფთება, მხრებში დავიწროვებულ პიჯაკს ირგებს და ცდილობს ჩაიცვას პირდაფჩენილი, დახვრეტილი, ძირგავარდნილი ფეხსაცმელი, რომელიც ტალახის რამდენიმე ფენით არის გაგლესილი და ეს უნარჩუნებს მთლიანობას. ბიჭუნა მთელ თავის იმედებს ამ ათ ნაბიჯში ატევს და ზოგჯერ გაუბედავად იმაზეც ოცნებობს, ნეტავ ნამდვილ მშობლებს მივაგნო მაყურებელს შორისო. მაგრამ… პოდიუმის თავსა და ბოლოშო „უფსკრულზე ღრმა სიჩუმე ჩასაფრებია.“ სწორედ ის სიჩუმე, კიდევ ერთხელ რომ დაგვფიქრებს ომის შვილების ტკივილსა და მძიმე მემკვიდრეობაზე.

„ბიჭი ზოლიან პიჟამაში“

ომი არც ისე სასიამოვნო სასაუბრო თემაა ბრუნოს დედიკოსთვის. სამაგიეროდ ბრუნოს მამა გახლავთ  განსაკუთრებული ადამიანი, რომელთან დაკავშირებითაც “ფიურერს დიდი გეგმები აქვს“ და ისეთი საქმეების გასაკეთებლად გზავნის, რომლის შესრულებასაც ყველას ვერ ანდობს.

ასე აღმოჩნდება ბრუნო აუვიცში – „სიცარიელის შუაგულში, მსოფლიოს ყველაზე უკაცრიელ ადგილას.“ თითქოს იქ არასდროს არავის გაეცინა, იქ არაფერი იყო ისეთი, რის გამოც თავს ბედნიერად ჩათვლიდი. გამგზავრებამდე კი ბიჭუნა სამ საუკეთესო მეგობართან ერთად ერთობოდა და იმ ქალაქით ტკბებოდა, რომლის სახლების აივნებიდან ფეხის წვერებზე აწეულს შეგეძლო ბერლინი დაგენახა.

კვლევა-ძიების მოყვარული ბრუნო „აუვიციდან თავის დაღწევის კამპანიას“ იწყებს და მალე ერთ უცნაურ  ბანაკს აღმოაჩენს. იქ ყველას ერთნაირი პიჟამა და ზოლიანი ნაჭრის ქუდი ახურავს, თვალცრემლიანები დაიარებიან და გულზე სულაც არ ეხატებათ მოცინარი, მყვირალა ჯარისკაცები, ბრუნოს მამიკოს მსგავს ფორმაში რომ გამოწყობილან. ბრუნო ცხრა წლის ბიჭუნა შმუელს გაიცნობს, რომელიც უწინ უდარდელად ცხოვრობდა დედ-მამასთან და ძმა იოზეფთან ერთად პატარა ბინაში, მაღაზიის თავზე. თუმცა ერთ დღეს მისი ცხოვრება რადიკალურად შეიცვალა და ბანაკში გადაასახლეს. დროთა განმავლობაში შმუელი უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, ბრუნოსთვის ვიდრე სამი ბერლინელი მეგობარი. დროთა განმავლობაში ბრუნოს ეჭვი ღრღნის: რომელ სამკლავურს აირჩევდა სატარებლად, რომელიც შმუელს უკეთია თუ რომლითაც მამა და მისი კოლეგები იწონებს თავს?

შმუელის აზრით, „კარგი სამხედროები არ არსებობენ და მათ არ მოსწონთ როცა ხალხი უკეთ ხდება. პირიქით, უყვართ როცა ცუდად მთავრდება ყველაფერი.“ ბრუნოს მამას კი მიაჩნია, რომ აუვიცში ისტორიის შესაცვლელად ჩაიყვანეს. ბრუნო ცდილობს მავთულხრლართებიანი ღობის მიღმა მიაგნოს ჭეშმარიტებას. და აი, როდესაც შმუელს ხელს ჩამოართმევს და მასავით ზოლიან პიჟამაში გამოეწყობა, ასკვნის: „თუ სწორად გაცვია, იმ ადამიანად გრძნობ თავს რომელსაც განასახიერებ!“ უსასტიკესი  ფინალის პირისპირ დარჩენილი მკითხველი კი აცნობიერებს, რა უმაქნისია მზამზარეული შეხედულებები და კონკრეტული თარიღები, როდესაც ომი ბავშვების სამყაროს ეხება. როდესაც ომი უცაბედად წარმოქმნილი დამამძიმებელი მოვლენებითაა სავსე.

თანამედროვე სამყაროში სულ უფრო მეტი ადამიანი ამჯობინებს სწავლის სინქრონული და ასინქრონული საშუალებების გამოყენებას, რომელიც ელექტრონული სწავლების საფუძველია. მოზრდილი ადამიანები, ბავშვები, სტუდენტები და ზოგადად, სამუშაოზე მუდმივად დაკავებული ადამიანები, თვლიან, რომ დისტანციური სწავლება (რომელიც მათზე დაყრდნობით ხორციელდება) ახალი ცოდნისა და უნარების შეძენის ის გზაა, რომელიც ძალიან აუცილებელი და მნიშვნელოვანია შრომის ბაზარზე.

კონკრეტულად რაში გამოიხატება სინქრონული და ასინქრონული საშუალებების როლი წარმატებული სასწავლო პროცესის ორგანიზებაში?

ასინქრონული საშულებები დაფუძნებულია ისეთ ტექნოლოგიებზე, როგორიცაა: WWW, FTP, e-mail, Listserv, Forum.   ისინი უზრუნველყოფენ რა დროში ეფექტურ კომუნიკაციას, ფართოდ გამოიყენებიან საგანმანათლებლო მიზნებისათვის,  ძირითადად ისეთ შემთხვევაში, როდესაც ინტერნეტის ფართო წვდომა შეზღუდულია, ან არ არის საჭირო.

კომუნიკაციის სინქრონული საშუალებები ეფუძნება ისეთ ტექნოლოგიებს, როგორიცაა  IRC (Interactive Relay Chat), ICQ (I seek you), MOO Multi-User Object Oriented), MUD (Multi-User Domain), Telnet (Teletype Network),  FTP (File Transfer Protocol), On-line Database  და ა.შ. ისინი წარმატებით უზრუნველყოფენ  ინფორმაციის   ხელმისაწვდომობას რეალურ დროში, მაგრამ მხოლოდ ინტერნეტის ფართო სიხშირის პირობებში.

კომუნიკაციის სინქრონული საშუალებების როლი თანამედროვე განათლების გამოწვევებმა ძალიან გაზარდა, რადგან მათზე დაყრდნობით წარმატებით ვიყენებთ ელექტრონულ სასწავლო რესურსებს, მონაწილეობას ვიღებთ ონლაინდისკუსიებში, ონლაინკონფერენციებში, სემინარებში, რეალურ დროში ვიღებთ უკუკავშირს, განვიხილავთ პრობლემურ საკითხებს და ა.შ.

ამგვარად ორგანიზებული  სასწავლო პროცესი ავითარებს:

• საგნობრივ და საგანთაშორის  კომუნიკაციას როგორც გაკვეთილის და მოსწავლე-მასწავლებლის დონეზე, ასევე ცალკეულ მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის;
• სასწავლო დაწესებულების პერსონალს შორის;
• კომუნიკაცია გაცილებით შორსაც მიდის და შეუძლია მოიცვას გლობალური საზოგადოება, სხვადასხვა ქვეყნის მოსწავლეები და სასწავლო პროცესის სხვა მონაწილეები.

სინქრონული საშუალებები ხელს უწყობენ:

• ინფორმაციის მოძიებას, დიალოგის წარმართვას, მონაცემების ბაზასთან წვდომას, მოსწავლის შემოქმედებითი საქმიანობის მართვას, უახლესი საგანმანათლებლო პროდუქტების ხელმისაწვდომობას, რეფერატის დაწერას, მოხსენებების გაკეთებას, საკუთარი პროდუქტის შექმნა/ გავრცელებას და სხვ.
•  მასწავლებლის როგორც მოსწავლეთა შემეცნებითი საქმიანობის ორგანიზატორი როლის გაზრდას, შეიცვალა რა მოსწავლისა და მასწავლებლის ურთიერთობის ფორმა. შესაბამისად, მასწავლებლის მომზადების ხარისხი და დონე კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი გახდა.

რა არის ასეთი სწავლა/სწავლების შედეგი?

• ერთგვარი ონლაინსაზოგადოების შექმნა, რომელიც ერთობლივად მუშაობს სხვადასხვა ინფორმაციაზე, დოკუმენტზე, ციფრულ ტექსტზე, საგნამანათლებლო რესურსზე და ა.შ.
• ადამიანები, რომელთაც არ ჰყოფნით დრო, დაესწრონ მეცადინეობებს „რეალურ“ კლასებში, პენსიონრები, განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ადამიანები, სულ უფრო მეტად ინტერესდებიან დისტანციური სწავლებით, რადგან ამ გზით ისინი მუდმივად არიან ჩართული ფაქტობრივ სასწავლო სივრცეში, ნებისმიერი საგნის შესწავლაში, და თან ისე, რომ არ ტოვებენ საკუთარ ოთახებს;
• ადამიანები, რომლებიც ცხოვრობენ პლანეტის ცალკეულ კუთხეში, პატარა ქალაქებში, სოფლებში, სატრანსპორტო საშუალებებისგან დამოუკიდებლად ახერხებენ ცოდნის შეძენას – კომპიუტერი და ინტერნეტი ახლა ყველაზე მოხერხებული გზა და საშუალება აღმოჩნდა ცოდნის შეძენის გზაზე;
• როცა გინდა, მაშინ ისწავლი – დღე-ღამის ნებისმიერ დროს, სწავლის ინტენსივობაც და ხანგრძლივობაც რეგულირდება მოსწავლის სურვილის მიხედვით, ძირითადად – დამოუკიდებლად.

თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ნებისმიერი საკითხის შესწავლას თავისი სპეციფიკა აქვს და თავისი მეთოდი სჭირდება. ამიტომ, რადგან ალბერტ აინშტაინი ყველა ვერ იქნება, მასწავლებლის როლი მაინც აქტუალურია. ასეთ დროს ინტერნეტი და სინქრონული და ასინქრონული საშუალებები ნამდვილად მოსახერხებელი ფორმაა – ელექტრონული ფოსტის ან ნებისმიერი დისტანციური სწავლების ელემენტის გამოყენებით შესაძლებელია მასწავლებელთან კონტაქტი, კონსულტაციის გავლა, კითხვაზე პასუხის მიღება და დროული უკუკავშირი.

უფრო მეტიც – შეფასების მხრივ ამგვარი შეფასება გაცილებით საინტერესოა, რადგან დისტანციური სწავლება გამორიცხავს ნებისმიერი სახის პიროვნული სიმპტათია-ანტიპათიის ელემენტებს მასწავლებლებსა და მოსწავლეს შორის. მაგრამ ის, რაც სასიკეთოა, შესაძლოა საპირისპირო მნიშვნელობაც შეიძინოს, რადგან „ვირტუალურ“ მასწავლებელთან შეფასების მიღებისას პიროვნული თანაგანცდის მომენტი გამორიცხულია მოსწავლისთვის. მასწავლებელმა არ იცის, რეალურად ვინ არის მოსწავლე, საკონტროლო დავალებებიც კი ხშირად ანონიმური ფორმისაა, რეგისტრაციის ნომრის მიხედვით, მაგრამ ეს ყველაფერი რეალურად უზრუნველყოფს ობიექტურ შეფასებას.

აღსანიშნავია, რომ სინქრონულმა და ასინქრონულმა საშუალებებმა  სწავლება გაცილებით იაფიც გახადა ტრადიციული სწავლების ფორმასთან შედარებით და გაცილებით ხელმისწავდომიც, რადგან:

• „დისტანციურ“ მოსწავლეებს არ სჭირდებათ საკლასო ოთახები, მერხები, კოგნიტური სქემები და ცხრილები კედლებზე, დასუფთავების სამსახური და მოწესრიგებული კვების ბლოკი;
• „დისტანციური“ მოსწავლეები ძირითადად სწავლობენ დამოუკიდებლად და სასწავლო დაწესებულებას  იაფი უჯდება მასწავლებელთა ანაზღაურება და ა.შ.

სინქრონული და ასინქრონული  საშუალებები  ოპტიმალური გზაა ცოდნის შეძენით დაინტერესებული პირისთვის, ერთმანეთს შეუხამოს რამდენიმე მიმართულებით სწავლა და მინიმალური ანაზღაურებადი სამუშაო (ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინებით), შემდეგ კი მიიღოს შესაფერისი კომპეტენციის დამადასტურებელი დოკუმენტი.

რაც დრო გადის, საზოგადოების გამოწვევებთან ერთად, იხვეწება და სრულყოფილი ხდება ასინქრონული და სინქრონული მუშაობის პროცესიც, იქმნება ახალი პლატფორმები, თვალსაჩინო ხდება ამა თუ იმ ტექნოლოგიის დადებითი და უარყოფითი მხარე, მოსწავლეთა კომუნიკაციური კულტურა, ინდივიდის სოციალური ადაპტაციის ხარისხი და სულ უფრო მისაღები ხდება გამოთქმა, „ის, ვინც სწავლობს დისტანციურად, გაცილებით ბევრი იცისო“. იმედია, ჩვენს რეალობაში დამდგარი გამოწვევების გამკლავებასაც ადვილად შევძლებთ კომუნიკაციის ამ ფორმების გამოყენებით და მომავალში გაცილებით ეფექტიან სასწავლო სივრცეს შევქმნით მიღებული გამოცდილების გათვალისწინებით.

ხელოვნების ონლაინ გაკვეთილებზე, ალბათ, ისევე როგორც თქვენ, მე და ჩემმა მოსწავლეებმაც, ერთმანეთთან მიახლოების და შეხების არაერთი გზა აღმოვაჩინეთ. ეკრანის გაზიარებისას, პრეზენტაციის თუ ნახატების ჩვენებისას, დეტალების მონიშვნა, აქცენტების დასმა ერთად შეგვიძლია. ზოგ მოუსვენარ მხატვარს სურათებზე მიჩხაპნა ან წარწერების გაკეთება ახალისებს. არ ვუშლი, მხოლოდ ვთხოვ, ილუსტრაციას, რაზეც ვსაუბრობთ, ნუ დაფარავენ, მინაწერები თეთრ ფონზე გააკეთონ. და გაკვეთილის მსვლელობის დროს, შეკითხვებთან ერთად, გვერდების გადაფურცვლას ბავშვების მიხატული ვარსკვლავების და გულების ციმციმით ვაგრძელებთ.

ხატვა zoom-ის თეთრ დაფაზე კომუნიკაციის და თვითგამოხატვის ერთერთ საშუალებად გვექცა. გაკვეთილის ბოლო 5 წუთი დაფის გაზიარებას და სახალისო აქტივობას ეთმობა.

თავიდან ერთად შემოცვივდებოდნენ და ეკრანს აბსტრაქტულ ხაზებში ძირავდნენ. ახლა შეთანხმებულად მოდიან, ერთმანეთს აცდიან და ასე, ექსპრომტად, ხაზების გასეირნებაში, ისრების თუ წერტილების წვიმაში სამახსოვრო ნახატებს მიტოვებენ. ნახატები ზოგჯერ გაკვეთილის თემას აგვირგვინებს, ზოგჯერ არა. მთავარია, ეს ტრადიცია მომავალ გაკვეთილამდე ერთმანეთთან დამშვიდობების სახალისო ჩვეულებად ვაქციეთ. (სურ.1)

სკოლაშიც გვქონდა ასეთი რიტუალები, როცა ხელოვნება ბოლო გაკვეთილი იყო, ბავშვები დაფაზე ცარცით ხატავდნენ. რამდენიმე საათი ცოცხლობდნენ ეს ნახატები, სანამ დილის სველი ღრუბელი გადაუვლიდა და წაშლიდა ზედაპირიდან. ჩვენ ფოტოებში ვინახავთ ამ მოგონებებს. (სურ.2)

ნოსტალგია და წარსულის ხელშესახები ამბები განსაკუთრებით გვეძალება იძულებით სიშორეში. რამდენიმე დღის წინ მეექვსეკლასელებმა მხიარულად გაიხსენეს სკოლის ამბებიდან ის, თუ რა გვიქნა რაგბის ბურთმა ხელოვნების გაკვეთილზე. როცა ხელოვნების კაბინეტში საბა ენერგიული ნაბიჯებით შემოიჭრა, ხელში რაგბის ბურთით და სახეზე მრავალმნიშვნელოვანი ღიმილით. არ გამკვირვებია. ბავშვებს ასეთი რამეები უყვართ. ერთხელ ნიკას ნამდვილი მიკროსკოპი ჰქონდა გაკვეთილზე მოტანილი, ტასოს ფოკუსების მთელი ნაკრები, იოს საოცარი ფორმისა და ზომის მაგნიტები. ასეთ დღეებში ამ საგნების ნახატების გმირებად გადაქცევა ან მათთან დაკავშირებულ ამბებზე კომიქსების მოგონება გაკვეთილის გადასარჩენად კარგი გამოსავალი და, რაც მთავარია, სახალისოა.

მაგრამ იმ დღეს რაგბის ბურთი ნახატის სიუჟეტად ვერაფრით გაიმეტეს. რაღაც მომენტში მივხვდი, აკროტირის ფრესკების რეპროდუქციები, რაზეც უნდა გვესაუბრა, ჩემს ხელში თეთრი ბაირაღებივით ფრიალებდნენ. ბავშვებს გაკვეთილის მსვლელობისას კონცენტრაცია უჭირდათ. რაგბის ხიბლს და ბურთის სროლის ჟინს იმ წამს ადვილად ვერ შევაჩერებდი. თამაშგარე მდგომარეობაშიც ვერ დავრჩებოდი. დავხედე მომზადებულ მასალას და „მოკრივე ბიჭების“ ფრესკის რეპროდუქციით შევეცადე სიტუაციის მობრუნებას. (სურ.3)

და ამ ნახატით ხელში კედელთან გადავინაცვლე და ბავშვებს შევთავაზე ასეთი თამაში: შეეძლოთ ბურთით ოთახში მერხების ირგვლივ წრის შემორბენა, სანაცვლოდ ერთი კომენტარი უნდა ეთქვათ „მოკრივე ბიჭების“ შესახებ. ბურთის გადაცემა 2 კომენტარი იქნებოდა. დამთანხმდნენ, ჩამწკრივდნენ და დაიძრნენ. წამით, ან ცოტა მეტით ხნით  შეყოვნდებოდნენ, რეპროდუქციას აკვირდებოდნენ და ერთმანეთის მიყოლებით ასეთ შეფასებებს აკეთებდნენ:

– ეს ბიჭები ისე დგანან, მოცეკვავეები გეგონება.

– არა, ხელთათმანს ვხედავ, მოკრივეები უნდა იყვნენ.

– მგონი ჩვენხელები არიან.

– გრძელი ნაწნავები აქვთ.

– კარგად გარუჯული სხეულები.

– თუ მოკრივეები არიან, ცალ ხელზე ხელთათმანი რატომ უკეთიათ?

– ერთმანეთს თმებში სწვდებიან?

– სახეები პროფილში აქვთ.

– მარცხენა ბიჭი გაიმარჯვებს!

– ასეთი ნაწნავები ჩვენც მოგვიხდება.

– ისინი ქამრებს ატარებენ?

– თითქმის შიშვლები არიან, სამკაულებიც უკეთიათ ხელზე და მარცხენა ფიგურას – ყელზე.

– ლურჯი ქამარი.

– ტალღოვანი ხაზები.

– დამსკდარი კედლის ზედაპირი, „მოკრივე ბიჭების“ ფრესკა ძალიან დაზიანებულია.

ასე გადავაგორეთ რაგბის ბურთის შემოჭრა ხელოვნების გაკვეთილზე და „მოკრივე ბიჭებიც“ ჩვენი საერთო მოგონებების დაფაზე შევინახეთ.

სტატიაში შემოგთავაზებთ  სახალისო ელექტრონულ რესურსებს, რომლებიც სპეციალურად შევქმენი  სხვადასხვა პროგრამის დახმარებით. ვფიქრობ, მასალა განსაკუთრებით გამოადგებათ  დაწყებითი  კლასების მასწავლებლებს   დისტანციური სწავლების პირობებში.

შემოთავაზებული  ელექტრონული რესურსები ქართული ენის, მათემატიკისა და ბუნებისმეტყველების   ( I – IV) სტანდარტის შესაბამისადაა შექმნილი   და მათი  გამოყენება ხელს შეუწყობს:

1. შესწავლილი მასალის გახსენება – გამეორებას;
2. ახალი მასალის ახსნას;
3. ახსნილი მასალის განმტკიცებას;
4. ტექსტების გააზრებას;
5. ხალისიანი განწყობის შექმნას;
6. სხვადასხვა სახის ინტელექტის განვითარებას;
7. დინამიკურ და ტრანსფერულ ცოდნას.

დაწყებით კლასებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია   შესწავლილი მასალის გამეორება – განმტკიცება. გთავაზობთ   ელ. რესურსს „რიცხვში მონაცვლე ზმნების სწორი და არსწორი ფორმების ამოცნობა“  

https://learningapps.org/display?v=phd1gdavk18

რესურსი  მოსწავლეებს საშუალებას  აძლევს  გაააქტიურონ  ცოდნა,  გაიხსენონ   შესწავლილი მასალა და სწორად ამოიცნონ, სად არის დაშვებული შეცდომა.   რესურსში შეტანილია 7 წინადადება, რომელთაგან ხუთში ზმნა არასწორი ფორმითაა მოცემული, ხოლო ორში სწორად. მოსწავლეებს ევალებათ, ამოიცნონ არასწორად დაწერილი ზმნები და მონიშნონ. სწორად შესრულების შემთხვევაში დაიმსახურებენ შექებას, არასწორად შესრულების შემთხვევაში კი  რესურსი იძლევა  შეცდომის გამოსწორების საშუალებას.

ელ.  რესურსები    „დაკარგული სიტყვები“

  „ჰიპო – ჰიპოელი ბეჰემოთი“ 

https://learningapps.org/display?v=pk1jqetnj19

ი. გოგებაშვილის „ორი მეგობარი“ 

https://learningapps.org/11539107 

მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს გაიხსენონ წაკითხული ტექსტი და შეავსონ სიტყვაგამოტოვებული წინადადებები.  მოსწავლე იქვე ეცნობა გამოტოვებული სიტყვების ჩამონათვალს, რომელთაგან თითოეული უნდა ჩასვას საჭირო ადგილას. სწორი პასუხის შემთხვევაში სიტყვები  მწვანედ განათდება, არასწორი პასუხისას    წითლად.

შემდეგი  ელექტრონული რესურსები  ბუნებისმეტყველებაში და მათემატიკაში ცოდნის გააქტიურებისთვისაა განკუთვნილი:

ბუნებრივი მოვლენები  

https://learningapps.org/display?v=pkgv0ust518

მათემატიკური კროსვორდი 

https://learningapps.org/display?v=px1sgk5ft20

მოცემულია კროსვორდი, რომელშიც კითხვები ფოტოს, ვიდეოს ან წინადადების სახითაა მოცემული. მოსწავლეებს ევალებათ უპასუხონ კითხვებს და პასუხი ჩაწერონ შესაბამის გრაფაში.

ბავშვებს განსაკუთრებით მოსწონთ რესურსები, რომლებიც შემეცნებით ნაწილთან ერთად სიურპრიზსაც შეიცავს. ასეთი  სავარჯიშოა „თავსატეხი“

შეკრება – გამოკლება ( I  კლასი)  

https://learningapps.org/display?v=p8ukvvhbt20

ზმნის დრო ( II – III  კლ.)     

https://learningapps.org/10068608

მეტყველების ნაწილები ( III კლ.) 

  https://learningapps.org/5129730

სამივე  რესურსში  მოსწავლემ  უნდა  მონიშნოს  ჩარჩოს გარეთ არსებული რიცხვი  ან   კატეგორია (რასაც ითხოვს კონკრეტული დავალება), ხოლო შემდეგ  მოძებნოს და მონიშნოს ჩარჩოს შიგნით შესაბამისი მაგალითი ან ზმნა  ან სიტყვა.  დავალების სწორად შესრულების შემთხვევაში მოსწავლეები მიიღებენ დაპირებულ სიურპრიზს ნახატი ფილმის, საინტერესო ამბის, ილუსტრირებული მოთხრობის სახით  ასევე ხალისიან განწყობას ქმნის ელ. რესურსი „ნახატი ფილმის გააზრება“

 „კაპრიჩიოს სალამური“      

https://learningapps.org/8938608

„სანუკვარი ოცნება“   

https://learningapps.org/display?v=psr31ogc320

ორივე შემთხვევაში ელ.  რესურსი  მოსწავლეებისგან მოითხოვს ყურადღებას, რათა მათ ნახატი ფილმის ნახვის შემდეგ სწორად უპასუხონ დასმულ კითხვებს. ეს აქტივობა ყურადღების კონცენტრირებას და  ნახატი ფილმის შინაარსის  გაგება – გააზრებას უწყობს ხელს.

ასევე  საინტერესოა ელ. რესურსები, რომლებიც  ვიქტორინის სახითაა შედგენილი:

მათემატიკა ვიქტორინა (II კლასი)

https://learningapps.org/display?v=p5u4x312t20

საზომი ერთეულები  (III –  IV კლასი)

https://learningapps.org/display?v=pdu6a356318

ორივე  რესურსი შეიცავს კითხვებს და  თითოეულ კითხვაზე ოთხ სავარაუდო პასუხს (თუმცა რესურსები განსხვავებული დიზაინითაა შედგენილი).   მოსწავლემ  უნდა წაიკითხოს დავალება და მონიშნოს  სწორი პასუხი.

შემდეგი რესურსები  ელემენტების  დაწყვილებაში გაწაფვისთვისაა განკუთვნილი :

დააწყვილე ანტონიმები   –

https://learningapps.org/display?v=pe5k8uk5j20

სურათს შეუსაბამე წილადი (IV კლასი) 

https://learningapps.org/5130131

მოსწავლის მიერ სწორად მოძებნილი წყვილი ეკრანიდან ქრება, საბოლოოდ რჩება თავისუფალი დაფა.

ვფიქრობ, learningapps პროგრამაში შექმნილი ელექტრონული რესურსები გაგიიოლებთ შესაბამისი თემების სწავლებას და მასალებში ჩადებული პოზიტიური სტიმულები დაიცავს დაწყებითი კლასების მოსწავლეებს კოგნიტური გადატვირთვისაგან.

ძაღლები მაშინ შემიყვარდა, როცა ბავშვობაში, არჩილ სულაკაურის ჯადოსნური მოთხრობა „ბიჭი და ძაღლი” წავიკითხე.

არჩილ სულაკაური ბიჭი და ძაღლი

ბედის ირონიით, რამდენიმე წელიწადში, დაახლოებით იგივე ისტორია თვითონ გადამხდა. გერმანული ნაგაზი გვყავდა, ლინდა ერქვა, ძალიან უწყინარი და საყვარელი იყო. მე და ჩემი ბავშვობის ძმაკაცი სულ ზედ ვეჯექით ხოლმე, პირი მუდამ მისი ბალნით გვქონდა სავსე, მის უშველებელ ბუდრუგანაში ვიწექით ხოლმე და უფროსებმა გადაწყვიტეს, რომ ასე გაგრძელება აღარ შეიძლებოდა და ლინდა გაყიდეს. ეს ჩემთვის დიდი ტრაგედია იყო. ორი თუ სამი წლის წინ ლინდაზე მოზრდილი ლექსიც დავწერე, რომელიც ჩემს ბოლო კრებულში შევიდა. იმ ლექსში უფრო ემოციურად და ექსპრესიულად ვყვები მაშინდელ განცდებს.

ოჯახში ძაღლი სულ გვყავდა, ოღონდ არა – ავი და ბრაზიანი, ეზოს და ქონების საყარაულოდ რომ ჰყავთ ხოლმე. ჩვენი ყველა ძაღლი კეთილი იყო, აი, განურჩევლად ყველას, უცნობს და ნაცნობს, კუდის ქიცინით რომ ხვდება ხოლმე. არცერთი მათგანი არასოდეს დაგვიბამს, რადგან არაფერს აშავებდნენ.

ჩემს მეზობლად ერთი ლოგინად ჩავარდნილი მოხუცი ცხოვრობდა, ნათესავად გვერგებოდა და ბებიაჩემი უვლიდა. სიკვდილის წინ დამიძახა, ოთახიდან ყველა დაითხოვა, თითქოს რაღაც დიდი საიდუმლო უნდა გაემხილა.

– შენ ხომ გიყვარს „ფახურა”?! – მკითხა თავის ტაქსაზე.

– კი, ნადია ბებო, ძალიან მიყვარს.

– ხოდა, შენ გიტოვებ. მინდოდა რომელიმე მეზობლისთვის მეთხოვა, რომ მოეკლა, რადგან მაგის მიმხედავი არავინაა, მაგრამ მერე გამახსენდა, აქ რომ მოდიხარ, როგორ ეთამაშები ხოლმე. კარგად მოუარე და ზოგჯერ ჩემს საფლავზეც მოიყვანე! – მითხრა. მერე იქვე, ლოგინის თავზე მიჭედებულ ლურსმანზე ჩამოკიდებული, „ბუბლიკებით” სავსე პარკი მომცა, ხელზე მაკოცა და გამომიშვა.

ასე დამიტოვეს „ფახურა”. ხშირად არა, მაგრამ ყოველ აღდგომას მართლა დამყავდა ხოლმე ნადია ბებოს საფლავზე. ახლა რომ მახსენდება, ძალიან გულისამაჩუყებელი იყო ის ყველაფერი. ჩემი პირობა პირნათლად შევასრულე, „ფახურას” კარგად ვუვლიდი, დიდხანს იცოცხლა და სიბერით მოკვდა.
ჩემს უფროს ბიძაშვილს ნადირობა უყვარს. ხოდა, მინიმუმ ხუთი ძაღლი ყოველთვის ჰყავდა ხოლმე სახლში. ერთხელ რაიონში გაძვალტყავებული მაწანწალა ძაღლი ვნახეთ, ჩემმა ბიძაშვილმა აიჩემა: მონადირე ძაღლის ფიგურა აქვს, სახლში უნდა წავიყვანოო. რა შეატყო არ ვიცი, მონადირე ძაღლს კი არა, მინიატურული ზომის რომელიღაც პრეისტორიულ ცხოველს უფრო ჰგავდა. გაქცევის თავი არ ჰქონდა, ამიტომ ადვილად შევაბით ბაწარი და სახლში წამოვიყვანეთ. შიმშილით მისავათებულს, სიარულის თავიც არ ჰქონდა, ამიტომ ნახევარი გზა ხელით ვატარეთ. სახლში რომ მივიყვანეთ და ცივი ღომი დავუგდეთ, მოყოჩაღდა და მთელი თეფში შეჭამა, მერე მეორეც შეჭამა, მერე – მესამეც. მონდომებით ჭამდა. შევარდნილი მუცელი გამოებურცა და გაგვიხარდა, ვიფიქრეთ მოღონიერდაო, შვებით ამოვისუნთქეთ და სახელის შერჩევას შევუდექით, მაგრამ თქვენც არ მომიკვდეთ: ღომის უკანასკნელი ლუკმა გადაყლაპა, უცებ გაშეშდა, მოწყვეტით დაეცა და მოკვდა.

ერთხელ კიდე ასეთი ამბავი მოხდა: სანადიროდ წასულ ჩემს ბიძაშვილს ერთი ძაღლი დაეკარგა, სად არ ეძება, ვის არ მიაკითხა, ბოლოს დაასკვნა – მომპარესო. ერთი კვირის შემდეგ დასისხლიანებული, გამხდარი, ტალახიანი და მისავათებული ძაღლი შინ დაბრუნდა. როგორც ჩანდა, მაჩვის ან მელიის სოროში გაიჭედა, თანდათან რომ გახდა და ფერდები დაუვიწროვდა, გამოძრომა მაინც მოახერხა. მთელი ორი კვირა გვერდით ვეწექით და ბავშვივით ვუვლიდით. ბოლოს გამოკეთდა.

ბავშვობაში ძაღლმა ორჯერ მიკბინა. ჩემს ერთ მეზობელს უშველებელი კავკასიური ნაგაზი ჰყავდა, ჩაკი ერქვა. ძალიან ავი ძაღლი იყო და ცხადია, მუდამ დაბმული ჰყავდათ. ბუდრუგანიდან ჭიშკრამდე გაჭიმულ უდრეკ მავთულზე იყო მიბმული მისი ჯაჭვი და მხოლოდ ამ პერიმეტრზე შეეძლო სირბილი. რომ არ გაგვეღიზიანებინა, ორღობეში ფეხაკრეფით ჩავივლიდით ხოლმე. მაგრამ რას გამოაპარებდი, მესერთან დახყრილ მორებზე ჩუმად აძვრებოდა და მესრის ზემოდან ისეთი ხმით დაყეფდა, გული გაგისკდებოდა. ერთხელ იმ მეზობლის ეზოში ბურთი გადაგვივარდა, ჭიშკართან ახლოს, ზუსტად იმ მხარეს, საითკენაც უდრეკი მავთული იყო მიბმული. ვერავინ გაბედა შესვლა. თავის სამფლობელოში ბურთის გადავარდნით გაბრაზებული ჩაკი, როგორც იქნა, დაწყნარდა და ბუდრუგანაში შეძვრა. დრო ვიხელთე, მესერზე ნელა გადავძვერი და ყვავილნარში ბურთს დავუწყე ძებნა, ვიპოვე, შემოვბრუნდი და მესრისკენ დავიძარი. ამ დროს გაავებული ჩაკი გამოვარდა, ორ წამში დამეწია, წინა თათები ზურგზე მკრა და მიწაზე დამაგდო. მერე უშველებელი თათებით მკერდზე შემდგა და ღრენა დამიწყო. მისი დორბლები პირდაპირ ლოყაზე მეწვეთებოდა, ტირილის თავიც არ მქონდა, აკანკალებული ვიწექი. ჩვენკენ ყვირილით გამოქცეული პატრონი რომ დაინახა, ბურთს დახედა, რომელიც ისევ მარჯვენა ხელში მეჭირა, ყბა მოიქნია და ქვედა კბილები მაჯაზე გამკრა. ზუსტად არ ვიცი, მაგრამ დღემდე დარწმუნებული ვარ, რომ ბურთს ერჩოდა და მე შემთხვევით გამკრა კბილი, თორემ კბენა რომ სდომოდა, ჩვარივით ქვეშ ვყავდი გაფენილი და იქ მიკბენდა, სადაც მოუნდებოდა. ჭრილობა პატარა იყო, ორი ნაკაწრი.

მეორედ სხვა მეზობლის ძაღლმა მიკბინა წვივზე, როცა ალუჩის მოსაპარად გადავიპარეთ. ამ ორი შემთხვევის მიუხედავად, მათდამი სიყვარული არასოდეს გამნელებია და არც შიში გამჩენია. როცა თბილისში გადმოვედი საცხოვრებლად, ჩემი ქუჩა მუდამ მაწანწალა ძაღლებით იყო სავსე, ბევრი დაკბინეს, მაგრამ მე მათი არასოდეს მეშინოდა. მაშინ, ძირითადად, შუაღამით დავბოდიალობდი ხოლმე და ქუჩაში შეჯგუფებულ ძაღლებს შორის ისე გავივლიდი, როგორც არაფერი. არ მერჩოდნენ, ყურადღებასაც არ მაქცევდნენ.

ქალაქში ძაღლის მიხედვა უფრო რთულია, მაგრამ ჩემს რამდენიმე მეგობარს ჰყავს ძაღლი. მიუხედავად იმისა, რომ ერთ-ერთი მათგანი, თამაშ-თამაშით, ხან წინდას და ხან მაისურს შემომახევს ხოლმე, ამ მეგობრებთან სტუმრობა ყოველთვის მიხარია.

ვისაც ძაღლები უყვარს, ის შეუძლებელია ცუდი ადამიანი იყოს. ვგიჟდები ფილმებზე, რომლებიც ძაღლებს ეხება, არ აქვს მნიშვნელობა, მხატვრული იქნება თუ დოკუმენტური. მათ შორის ყველაზე ცნობილი და, ალბათ, ყველაზე ამაღელვებელი, მაინც „ჰაჩიკოა”.
ჰაჩიკო

ამ ბლოგს ვუძღვნი ჩემი მეგობრების ძაღლებს: რიჩის, ჩეგეს და ბაიკალს. და ყველა იმ ძაღლს, რომელიც ბავშვობაში მყოლია.