პანდემიამ მე და ჩემი კოლეგები ახალი გამოწვევების წინაშე დაგვაყენა.

როგორ მივაწოდოთ მოსწავლეებს დისტანციურად ფიზიკის ახალი მასალა?

პანდემიის პირობებში  სასწავლო პროცესის მეტ-ნაკლებად გამართულად მართვისთვის აუცილებელი გახდა მასწავლებლის მხრიდან ახალი მასალის ახსნა პრეზენტაციებისა და  ვირტუალური ლაბორატორიების გამოყენებით. ნებისმიერი გაკვეთილისთვის გონებაში იწერებოდა ახალ-ახალი სცენარი – ახლა ამას გავაკეთებ; ახლა ამ ვიდეოს ვაჩვენებ; ახლა ასე ავუხსნი.  ყოველი გაკვეთილისთვის  წინასწარ ვქმნიდი სასწავლო რესურსს,  ტესტებსა თუ „ლაბორატორიული სამუშაოებს“.

შემოგთავაზებთ ჩემ მიერ შექმნილ ელექტრონულ რესურსს „გამტარის წინაღობა“ გამტარის წინაღობა

მოსწავლეებს ახალი მასალა მივაწოდე პრეზენტაციის სახით და ვთხოვე, შეევსოთ სამი განსხვავებული ცხრილი სიმულაციის გამოყენებით ცხრილი სიმულაცია

1. გავარკვიოთ, როგორ არის წინაღობა დამოკიდებული ნივთიერების გვარობაზე, ანუ კუთრ წინაღობაზე.

ინსტრუქცია:

1. შევიდეთ https://phet.colorado.edu/en/simulation/resistance-in-a-wire-ში;
2. ვცვალოთ კუთრი წინაღობა, ავიღოთ სამი ანათვალი;
3. გამტარის სიგრძე და განივკვეთის ფართობი უცვლელად დავტოვოთ;
4. შევავსოთ ცხრილი;
5. შევადაროთ გამოთვლილი წინაღობები ერთმანეთს;
6. გამოვიტანოთ დასკვნა.

1. გავარკვიოთ როგორ არის წინაღობა დამოკიდებული გამტარის სიგრძეზე

ინსტრუქცია:

1. შევიდეთ https://phet.colorado.edu/en/simulation/resistance-in-a-wire-ში;
2. ვცვალოთ გამტარის სიგრძე, ავიღოთ სამი ანათვალი;
3. კუთრი წინაღობა და განივკვეთის ფართობი უცვლელად დავტოვოთ;
4. შევავსოთ ცხრილი;
5. შევადაროთ გამოთვლილი წინაღობები ერთმანეთს;
6. გამოვიტანოთ დასკვნა.

1. გავარკვიოთ როგორ არის წინაღობა დამოკიდებული განივკვეთის ფართობზე.

ინსტრუქცია:

1. შევიდეთ https://phet.colorado.edu/en/simulation/resistance-in-a-wire-ში;
2. ვცვალოთ გამტარის განვკვეთის ფართობი, ავიღოთ სამი ანათვალი;
3. კუთრი წინაღობა და გამტარის სიგრძე უცვლელად დავტოვოთ;
4. შევავსოთ ცხრილი;
5. შევადაროთ გამოთვლილი წინაღობები ერთმანეთს;
6. გამოვიტანოთ დასკვნა.

მოსწავლეებს მეორე  ჩართვაზე მოსწავლეებს დავუსვი შეკითხვები:

1. როგორ გამოვთვალოთ მოცემული ნივთიერების გამტარის წინაღობა?
2. რა სიდიდეებზე არის დამოკიდებული გამტარის წინაღობა?
3. რა მეთოდით შეგვიძლია განვსაზღვროთ გამტარის წინაღობა?

ამის შემდეგ მოსწავლეები გავანაწილე ჯგუფებად და მივეცი დამოუკიდებელი სამუშაო.

მოსწავლეებს გადავეცი მოცემული სამუშაოსთვის შესასრულებლად საჭირო

1. ელექტრული წრედის სქემა

2. გამტარის განივკვეთისა და წინაღობის გამოსათვლელი ფორმულები

2. ინსტრუქცია:

• მოცემულია 4 სახის მავთული: ნიკელინი, ნიქრომი, ვოლფრამი, თითბერი. ცხრილიდან მოძებნეთ მათი კუთრი წინაღობები და გამოთვლების შესასრულებლად განკუთვნილ ცხრილში

• დაითვალეთ გამტარის განივკვეთის ფართობი d=0.1 მმ და მიღებული შედეგი შეიტანეთ გამოთვლების შესასრულებლად განკუთვნილი ცხრილში;

• გამოთვალეთ თითოეული გამტარის წინაღობა და მიღებული შედეგები შეიტანეთ ცხრილში;
• იმსჯელეთ მიღებულ შედეგებზე და წარმოადგინეთ ანგარიში წერილობით.

დანართი.  გამოთვლების შესასრულებელი  ცხრილი

მოსწავლეებს გავუზიარე ელექტრონული წიგნი „გამტარის წინაღობა“ ელექტრონული წიგნი

და შევთავაზე, წარმოედგინათ ანგარიშები https://read.bookcreator.com-ის დახმარებით.

გაკვეთილზე ისტ-ის მეშვეობით შექმნილი ელექტრონული რესურსის გამოყენება ხელს უწყობს ესგ-ით დადგენილი სასწავლო მიზნების მიღწევას. ისტ-ი იმის შესაძლებლობასაც იძლევა, რომ ერთი მასწავლებლის მიერ შექმნილი რესურსი მხოლოდ მის საკლასო სივრცეში არ დარჩეს. წარმოგიდგენთ ჩემ მიერ შექმნილ ელექტრონულ რესურსს, რომელიც შეიქმნა მათემატიკური კომპიუტერული პროგრამით ,,GeoGebra“ თემაზე ,,მრავალწახნაგები.

რესურსის ბმულები: პირამიდა ; პრიზმა;  დახრილი ხუთკუთხა პრიზმა;

კუბი;  მრავალწახნაგები;  დახრილი პრიზმა;

არამრავალწახნაგა1;  არამრავალწახნაგა2.

რესურსი საკმაოდ კომპლექსურია. ის კარგი საშუალებაა შემდეგი სასწავლო მიზნების მისაღწევად:

• მრავალწახნაგების განსაზღვრება და მათი თვისებების ჩამოყალიბება;
• მრავალწახნაგათა კლასიფიკაცია (მართი, დახრილი, წესიერი პრიზმა და პირამიდა);
• მრავალწახნაგათა ელემენტებს შორის მიმართების დადგენა;
• მრავალწახნაგათა შლილების წარმოდგენა და მათი დაკავშირება ზედაპირის ფართობთან.

კავშირი ესგ-თან:

 მათ.დაწყ. (II).5. ბრტყელი და სივრცული გეომეტრიული ფიგურების ამოცნობა, აღწერა და გამოსახვა, ფიგურებს შორის და ფიგურის ელემენტებს შორის მიმართებების დადგენა;

 მათ. საბ. 2. მსჯელობის ხაზის განვითარება; განზოგადებით ან დედუქციით მიღებული დასკვნების დასაბუთება;

 მათ. საბ. 5. გრაფიკულად მოცემული მათემატიკური შინაარსის ინფორმაციის წაკითხვა; მათემატიკური ობიექტის გრაფიკული ხერხით (გრაფიკების, დიაგრამების და ნახაზების სახით) წარმოდგენა.

პირამიდა ; პრიზმა; კუბი; დახრილი ხუთკუთხა პრიზმა – ეს რესურსები იძლევა საშუალებას, მოსწავლეებმა 3D ფორმატში დაათვალიერონ სივრცითი ფიგურები და მათი შლილები. რესურსებს აქვთ, ე.წ. სრიალები, რომელთა მეშვეობით ხდება მრავალწახნაგათა შლილის წარმოდგენა, მათი სიმაღლის ცვლა და მრავალწახნაგას ფუძის მრავალკუთხედის მოდიფიცირება. (სრიალის მართვა ხდება მაუსის მეშვეობით). თუ რესურსში წარმოდგენილი მოდელის ფუძის მრავალკუთხედს ჩავთვლით n-კუთხედად, მაშინ ერთ-ერთი სრიალის მეშვეობით შესაძლებელია n-ს მივცეთ ნატურალური მნიშვნელობები 3-დან 9-მდე პრიზმისათვის (პირამიდისთვის 3-დან   6-მდე). შესაბამისად, რესურსით შესაძლებელია სამკუთხა, ოთხკუთხა და ა.შ. პრიზმისა და პირამიდის დათვალიერება 3D ფორმატში. სხვა სრიალები საშუალებას გვაძლევენ, დავინახოთ თითოეული სივრცითი ფიგურის შლილი, ასევე ვცვალოთ მათი სიმაღლეები. ამ რესურსში წარმოდგენილია ფიგურები, რომლებიც არ არიან მრავალწახნაგები (არამრავალწახნაგა1;  არამრავალწახნაგა2; ); ეს სივრცითი ფიგურები ჰგვანან მრავალწახნაგებს. მოსწავლეებმა უნდა ახსნან, რატომ არ არიან ისინი მრავალწახნაგები. ვფიქრობ ,,არამრავალწახნაგების“ განხილვა მოსწავლეებს დაეხმარებათ მრავალწახნაგების ცნების უკეთ გაგებაში.

გაკვეთილზე რესურსის გამოყენებისათვის საჭიროა ინტერნეტთან წვდომის მქონე კომპიუტერი და პროექტორი. თუ კომპიუტერში ჩაწერილია პროგრამა ,,GeoGebra“, მაშინ ინტერნეტი არ არის აუცილებელი.

გამოცდილება მიჩვენებს, რომ ელექტრონული რესურსების გამოყენება ზრდის გაკვეთილზე მოსწავლეთა მოტივაციასა და ჩართულობას. ეს რესურსი გასულ სასწავლო წელს მეცხრეკლასელთათვის შევქმენი. გაკვეთილზე მისმა შეტანამ გამოიწვია მოსწავლეთა დაინტერესება, რამაც განაპირობა ის, რომ თითქმის მთელი კლასი 45 წუთის განმავლობაში ინტენსიურად იყო ჩართული საგაკვეთილო აქტივობებში. უნდა აღვნიშნო ისიც, რომ ჩემთვის დიდი სტიმულია მეცხრეკლასელი რეზის სიტყვები, რომელიც მან წარმოთქვა ამ რესურსით გაკვეთილის ჩატარებისას – ,,მაგარია, მასწ“. ეს სიტყვები მაძლევს მოტივაციას, რომ კვლავ შევქმნა ისეთი რესურსები, რომლებიც მოსწავლეებს არა მარტო გაუადვილებს საკითხის გაგება/გააზრებას, არამედ მათ მოწონებასაც დაიმსახურებს. ეს ყველაფერი კი მათ სწავლისადმი დადებითად განაწყობს.

უნივერსიტეტის ლექტორად მუშაობა უდიდესი პრივილეგიაა. სტუდენტთა მრავალრიცხოვან ჯგუფებთან ურთიერთობა ადამიანს უამრავი სოციალური პროცესისასთვის თვალის მიდევნების შესაძლებლობას აძლევს. მონდომებით ვაკვირდები ხოლმე, როგორ იცვლება ჩემზე უმცროსი ადამიანების პოლიტიკური კულტურა, დამოკიდებულებები საზოგადოებრივი მოვლენებისა თუ ინსტიტუტების მიმართ. ყოველთვის გულისყურით ვუსმენ მათ განსხვავებულ არგუმენტებსა და მოსაზრებებს. ცხადია, აკადემიური ეთიკის ფარგლებში ვცდილობ გამოვეხმაურო ჩემი კოლეგების შეკითხვებსა და დისკუსიებს.

ბოლო ათწლეულია უფროსკლასელთა და უმცროსკურსელთა შორის ქრისტიანობა ნელ-ნელა ავტორიტეტს კარგავს. ახალგაზრდები უფრო მეტად გატაცებულნი არიან შორეული აღმოსავლეთის რელიგიურ-ფილოსოფიური მოძღვრებებით, ტრანსფსიქოლოგიის საკითხებით ან თავმომწონედ აცხადებენ, რომ აგნოსტიკოსები არიან. მე უპირობოდ პატივს ვცემ მათ მოსაზრებებს, არჩევანს, რწმენის თავისუფლებას. უბრალოდ, ყველას ვეუბნები, რომ სარწმუნოებრივი კუთვნილების მიუხედავად, სამყაროს ისტორიის განმსაზღვრელი რელიგიების შესახებ მომავალმა დიპლომატებმა, სოციოლოგებმა და პოლიტოლოგებმა ბევრი რამ უნდა იცოდნენ. სტუდენტთა ნაწილი დიდი ტანჯვითა და წამებით სწავლობს ქრისტიანობის ისტორიის რამდენიმე მნიშვნელოვან ასპექტს.

რა განაპირობებს ახალგაზრდების ამგვარ დამოკიდებულებას უძველესი რწმენის მიმართ?

სტუდენტთა გულის აცრუება ჩემთვის აბსოლუტურად გასაგებია. ისინი ამბობენ, რომ მათი თაობისთვის ეკლესია პრივილეგიებთან, ადამიანების მოტყუებასთან, შრომის გარეშე მიღებულ სიმდიდრესთან, მსჯელობის მცდელობების მიმართ გამოვლენილ აგრესიასთან, ნაკლებ დამაჯერებლობასა და მოკრძალებულ განათლებასთან ასოცირდება. ახალგაზრდები ყურადღებას ამახვილებენ იმ გარემოებაზე, რომ გამონაკლისი შემთხვევები, რიგით სასულიერო პირთა თავგანწირვა საერთო სურათს ვერ ცვლის.  მათი პასუხების მოსმენისას  ურთიერთსაწინააღმდეგო გრძნობები მეუფლება. ერთი მხრივ, მიხარია, რომ ჩემი და უმცროსი თაობის უკმაყოფილება ერთნაირი მიზეზებით არის განპირობებული. მეორე მხრივ კი, გული მისკდება, რომ ათასწლეულის დასაწყისში დაბადებულთა თვალსაზრისით ქრისტიანობა მხოლოდ ოქრო-ვერცხლთან, სარკოფაგებთან და გაუგებარ იერარქიასთან არის დაკავშირებული. ასეთი სევდიანი ფიქრების შემოტევის დროს, ყოველთვის კოპტები მახსენდებიან.

კოპტები ეგვიპტეში მცხოვრები ეთნორელიგიურ უმცირესობას წარმოადგენენ. ბევრი მიიჩნევს, რომ ისინი პირამიდების მშენებელი ცივილიზაციის პირდაპირი მემკვიდრეები არიან. სხვადასხვა მონაცემებით მათი რაოდენობა 5-დან 15 მილიონამდე მერყეობს. კოპტები ეგვიპტის მოსახლეობის დაახლოებით 10%-ს შეადგენდნენ.

წარსულში კოპტებს თავიანთი ენა ჰქონდათ. ამჟამად, მათი ენა ფაქტობრივად მოკვდა და მხოლოდ საკრალური რიტუალების აღსრულების დროს გამოიყენება. ისინი სხვა ჩრდილოეთ აფრიკელების მსგავსად არაბულად ლაპარაკობენ. საუკუნეთა განმავლობაში კოპტებმა ბევრი რამ დაკარგეს, მაგრამ სისხლის ფასად შეინარჩუნეს ქრისტიანობის განსაკუთრებული ფორმა. სახარების მიმდევარი ეგვიპტელები მონოფიციტები არიან, ქრისტეს ერთ ბუნებას აღიარებენ და თავიანთი დამოკიდებელი, სრულიად უნიკალური ეკლესია აქვთ.

დავუფიქრდეთ მშრალი მონაცემების მიღმა არსებულ ისტორიას. კოპტები ათასწლეულის განმავლობაში ყოველთვის გარიყულები იყვნენ და ყოველთვის გრძნობდნენ ჩაგვრის საფრთხეს. ისინი ჯერ კიდევ მეხუთე საუკუნეში აღმოჩნდნენ უმცირესობაში, როდესაც მთელ დანარჩენ ქრისტიანულ სამყაროს განუდგნენ და ქალკედონიის კრებაზე მონოფიზიტობა აირჩიეს. შედეგად, ისინი თავიანთი რწმენის გამო მაშინდელ სამყაროში დიდი იმპერიის, ძლიერი მფარველის გარეშე დარჩნენ.

მეშვიდე საუკუნეში ეგვიპტე არაბებმა დაიპყრეს. მეთორმეტე საუკუნემდე გრძელდებოდა ძალადობა, მოსყიდვა, დევნა, ქადაგება, რათა ქვეყანაში ქრისტიანები უმცირესობაში აღმოჩენილიყვნენ. საბოლოოდ, აფრიკულმა სახელმწიფომაც ახლო აღმოსავლეთის ბედი გაიზიარა, ეგვიპტელები ისლამის მიმდევრებად ჩამოყალიბდნენ. არაბების მმართველობის შემდეგ ეგვიპტეს სხვა მუსლიმი ლიდერები ედგნენ სათავეში, კოპტებს ცხოვრება მოუწიათ ოსმალეთის იმპერიაშიც. დესპოტები მათ არასდროს აღიქვამდნენ საზოგადოების მნიშვნელოვან ნაწილად და ყოველთვის ესწრაფვოდნენ უცხო ელემენტად მიჩნეული მოსახლეობის დასუსტებას. მიუხედავად მრავალი განსაცდელისა, ნილოსის ნაპირებზე მცხოვრებმა რამდენიმე მილიონმა ადამიანმა უწყვეტი ტკივილის ფასად მაინც შეინარჩუნა თავისი უძველესი და გამორჩეული სარწმუნოება.

თითქოს თანამედროვე ეპოქაში, ეგვიპტის სეკულარიზაციის კვალდაკვალ, სამხედრო ელიტების გავლენის პარალელურად კოპტების მხრებზე დადგმული უღელი უნდა შემსუბუქებულიყო. თუმცა, ბედის ბორბალი კვლავ უკუღმა დატრიალდა. მეოცე საუკუნის მეორე ნახევრიდან მთელ მსოფლიოში ფუნდამენტალიზმის მარცვალი იწყებს გაღვივებას, რადიკალები იწყებენ პოლიტიკური და ეკონომიკური ძალაუფლების მოპოვებას. წითელი ზღვის დასავლეთ სანაპიროზე ექსტრემისტთა მთავარი სამიზნე სწორედ ეგვიპტელი ქრისტიანები გახდნენ.

კოპტების დევნა განსაკუთრებით „არაბული გაზაფხულის“ შემდეგ გააქტიურდა. ხელისუფლებაში მოსულმა „მუსლიმმა ძმებმა“ ქვეყნის მართვა შარიათის კანონების მიხედვით გადაწყვიტეს. მუჰამედ მურსის შეიარაღებულმა მხარდამჭერებმა რამდენიმეჯერ დაცხრილეს ეკლესიის გადაწვის გამო ქუჩაში გამოსულ კოპთა მშვიდობიანი საპროტესტო დემონსტრაცია. „მუსლიმი ძმების“ მმართველობის დროს ეგვიპტეში კოპტთა ათეულობით ტაძარი, საცხოვრებელი სახლი, მაღაზია, აფთიაქი თუ სასწავლებელი მისცეს ცეცხლს ან დაანგრიეს.

ერთ-ერთი ყველაზე დიდი თავდასხმა კოპტ ქრისტიანებზე 2016 წელს მოხდა. „ისლამურმა სახელმწიფომ“ კაიროში, პეტრესა და პავლეს ტაძარში ბომბი შეაგდო, რომელიც 12 კილოგრამზე მეტ ასაფეთქებელ ნივთიერებას შეიცავდა. აფეთქებას ათობით ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. დაღუპულთა და დაშავებულთა შორის უმრავლესობას ქალები და ბავშვები შეადგენდნენ.

კოპტები თავიანთი მოწამეობრივი მაგალითით გვიმტკიცებენ, რომ სრა-სასახლეებისა და ბრილიანტების გარეშე მოქმედი ქრისტიანობაც არსებობს, რომლისთვისაც ადამიანები სიცოცხლეს წირავენ. საუბედუროდ, ეგვიპტელი ქრისტიანების დევნისა და ჩაგვრის ისტორია საერთაშორისო საზოგადოებისა და სხვა რელიგიური ჯგუფების სათანადო ყურადღებას ვერ იმსახურებს. ისინი მარტონი იხოცებენ მხოლოდ იმიტომ, რომ უმრავლესობის რწმენა-წარმოდგენებს არ იზიარებენ.

ბიპოლარული სამყაროს რღვევის შემდგომ კულტურის პრობლემების კვლევამ მთელ მსოფლიოში ინტენსიური ხასიათი მიიღო. მიიჩნევენ, რომ საზოგადოების სოციოლოგიური და პოლიტიკური კვლევის ვექტორი კულტუროლოგიური ანალიზისკენ გადაიხარა. საბჭოთა სამეცნიერო სივრცეში კულტურისდმი აქსიოლოგიური მიდგომის დაფუძნება ნიკო ჭავჭავაძისა და მისი თანამოაზრეების სახელს უკავშირდება (აქსიოლოგია – ფილოსოფიური მოძღვრება ღირებულებებზე. ღირებულებებში იგულისხმება იდეები, იდეალები, შეხედულებები, პრინციპები, რომლებიც საფუძვლად უდევს ადამიანის ცხოვრების წესს).

ნიკო ჭავჭავაძის შრომები ეყრდნობა ქართული ფილოსოფიური აზროვნების, სკოლის შემქმნელების განსხვავებული ხასიათისა და სფეროთა გამოკვლევებს და აერთიანებს მათ (შ. ნუცუბიძე, დ. უზნაძე, ს. დანელია, მ. გოგიბერიძე, ა. ბაქრაძე და ა.შ.).

ცნობილია, რომ თანამედროვე სოციალური რეალობა, ხასიათდება რა გლობალური პრობლემების გამწვავებით (ეკოლოგიური, დემოგრაფიული, ენერგეტიკული თუ სავაჭრო კრიზისებით), სამეცნიერო ტექნიკური პროგრესის თანამდევი უარყოფითი სოციალური შედეგების ზრდით, სულ უფრო მკვეთრად აყენებს კაცობრიობისა და ფილოსოფიის წინაშე შემაშფოთებელ საკითხს თვითონ ადამიანის ბედისა, მისი კულტურისა და ღირებულებებისა. არცაა გასაკვირი, რომ ფილოსოფიაც, უპირველესად, ამ პრობლემით ინტერესდება. ადამიანის, კულტურისა და ღირებულებათა პრობლემები რეალურია თანამედროვე კაცობრიობის ყოფიერებაში. ამიტომ აყენებს მათ ყველაზე აქტუალურად თავის წინაშე ფილოსოფიაც, რომელიც სხვა არაფერია, თუ არა ეპოქის თვითშემეცნება, ადამიანურ ყოფიერებაში წვდომა და კულტურის შესწავლა-განსაზღვრა.

აღიარებულია, რომ ადამიანს შეისწავლის უამრავი სამეცნიერო დისციპლინა, მაგრამ ვერცერთი მათგანი ან ყველა ერთად, ვერ პასუხობს შეკითხვას: ,,რა არის ადამიანობა?” ეს მეცნიერებები შეისწავლის ადამიანს სხვადასხვა მხრივ, მაგრამ ეს უკანასკნელი ხომ მისი თვისობრივი მახასიათებლების ჯამზე მეტია. ამიტომ ამ ცოდნის ერთობლიობა ვერ ამჟღავნებს ადამიანის საიდუმლოს. ამისთვის ადამიანურობის არსის წვდომაა საჭირო. ადამიანის არსის, მისი სამყაროში განსაკუთრებული ადგილის შემსწავლელი მეცნიერება ფილოსოფიის ანთროპოლოგიაა – ,,философское учение о человеке, получившее широкое развитие в последние годы, рассматривается как философская дисциплина, отвечаюшая на вопрос ,,что такое человек?”, синтезируюшая обэъективно-научное и ценностное видение человека и мира”.

ნიკო ჭავჭავაძის ფილოსოფიური მიდგომის თავისებურებაა, რომ იგი ცდილობს მჭიდროდ, ორგანულად დააკავშიროს ის კულტურისა და ღირებულებათა პრობლემასთან და, მათი საშუალებით, ჩვენთან მიმდინარე რეალურ, სოციალურ და იდეურ პროცესებთან. ამ პრობლემათა შინაგანი კავშირის გამოხატულებაა უპირველესად ის, რომ ადამიანი უნდა აღვიქვათ მისი შექმნილი კულტურის მიხედვით, რადგან ეს უკანასკნელი ცხადყოფს მასშივე ჩამოყალიბებულ და განხორციელებულ ღირებულებებს. ღირებულებები გამოხატულებაა ადამიანის კულტურულ-შემოქმედებითი მოღვაწეობის მიზნისა და საშუალებებისა, ხოლო კულტურა – ადამიანისა და სამყაროს მის მიერ გარდაქმნისა, გარკვეული ღირებულებების შემეცნებით, მათთან შესატყვისობით – ,,Филоосфская антропология должна быть аксиологической у культуро-философской, а философия культуры – гуманической и аксиологической”.

ღირებულება ადამიანის სამყაროში მისი კულტურული მოღვაწეობის ველზეა. შექმნა საკუთარი თავი და ახალი ,,მეორე ბუნება”, იგივეა, რაც შექმნა საკუთარი თავი და სამყარო. აი, ამ დროს იქმნება ადამიანური ღირებულებები (რაიმე მიიჩნევა ქმედების მიზნად მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ის აღიქმება ღირებულად, ადამიანის ამა თუ იმ მოთხოვნის დამაკმაყოფილებლად ან თუ მას შეუძლია ადამიანური ცხოვრება შინაარსიანი, ღირებული გახადოს).

ღირებულებათა ფარდობითობის (,,ალუდა ქეთელაურში“, თუნდაც) გაგებისას სუბიექტივიზმი გამორიცხულია. ღირებულება განისაზღვრება ადამიანური (სუბიექტების) მოთხოვნილებებითა და ინტერესებით. მაგრამ ეს მოთხოვნილება-ინტერესები (და მათთან შესატყვისი ღირებულებათა იერარქია) სხვადასხვა ადამიანისა და ჯგუფების განსხვავებულია. ერთნი, შეიძლება, არც დაეთანხმონ იმას, რასაც მეორენი ღირებულებად თვლიან. ვინაა მართალი და ვინ – მტყუანი, ამის გარკვევა შორს წაგვიყვანდა. კიდევ ერთიც – სადაც ყველაფერი ღირებულია, იქ არც არაფერია ღირებული.

თუმცა, ეს ფარდობითობა ან ნიშნავს, რომ ღირებულია მხოლოდ ის სიკეთეები, რომლებიც პასუხობს ადამიანთა და კონკრეტულ-ისტორიული სოციალური ჯგუფების მოთხოვნილებებს, ინტერესებს, რომ არაა უპირობო, ზეღირებულება – მიზნები, რომლებიც დგას ადამიანის წინაშე და როგორც კატეგორიული მოთხოვნილება, წარმოადგენს საზომს ყველა სხვა ღირებულებისა. კი, შეიძლება, ყურადღების გამახვილება იმაზეც, რომ ადამიანი განვითარების მხრივ არც ისე შორსაა წასული თავისი ცხოველური ინსტინქტებიდან. იგი, შეიძლება, აღაშფოთოს იმანაც, რომ მასში ისევ ცოცხლობს ცხოველური საწყისი, რომელიც კრიტიკულად განგვაწყობს ადამიანური კულტურის ზოგიერთი ასპექტის მიმართ. მაგრამ, შეუძლებელია, არ დავინახოთ ჩვენს პლანეტაზე კაცობრიობის ისტორიასა და კულტურაში ჭეშმარიტი, იდეალური ღირებულებები, ზეშთაგონებული ბუნებრივი მატერიით, მაღალკულტურული მიღწევები. ისიც აღსანიშნავია, რომ ამ აბსოლუტური, უპირობო ღირებულებათა თუნდაც მარცვლების აღმოსაცენებლად, რეალიზაციისათვის იბრძოდა და იბრძოლებს კაცობრიობა.

კულტურა ესაა პროდუქტი შემოქმედებითი, გარდამქმნელი თუ თვითგარდამქმნელი ადამიანური მოღვაწეობისა და ღირებულებათა (ადამიანის მატერიალურ-სულიერი მოღვაწეობის საშუალებების) განხორციელება.

კულტურისა და ღირებულებების სფეროთა დაკავშირება მთლად ადვილი არაა. თუნდაც იმიტომ, რომ ისინი ჯერ არც ჩამოყალიბებულან დამოუკიდებელ ფილოსოფიურ დისციპლინად და მათი ფილოსოფიის სფეროში არსებობის კანონზომიერებებიც ხშირად განსჯის საგანია. ზემოთქმული კავშირის სიმყიფის ბრალია, რომ არასაკმარისადაა შემუშავებულ-შესწავლილი ღირებულებათა თეორიისა და კულტურის ფილოსოფიის პრობლემები. თუმცა, კავშირიც ამ დისციპლინებს შორის იმდენად მჭიდროა, რომ მათი ცალ-ცალკე გადაჭრა კრახისთვისაა განწირული.

კულტურა, ეს იმ ყველაფრის ერთიანობაა, რომელშიც განხორციელებულია, რეალიზებულია ღირებულებები, რომლებსაც აღიარებენ ადამიანები (ერთი ჯგუფი, კლასი, ერი…). ხოლო ღირებულება – ყველაფერი ის, რისკენაც მიისწაფვიან ადამიანები, როგორც მიზნისკენ, ან განიხილავენ მას, როგორც მიზნის მიღწევის საშუალებას.

რაც შეეხება ღირებულებათა გაგებას: განსაკუთრებული სპეციფიკა აზროვნების საშუალებით სამყაროს გათავისებისა, ისეთისა, როგორიც ის არის თავის ობიექტურ ყოფიერებაში, ჩვენი განცდების, მოთხოვნილებებისა და ინტერესებისაგან დამოუკიდებლად, ისაა, რომ განსჯის საგანი არსებობს რაღაცა დამოუკიდებლის სახით (ეს ხდება მანამ, სანამ ჩვენ მას მხოლოდ თეორიულად აღიქვამთ). სამყაროს აღქმის ეს ხერხი მეცნიერებისთვისაა დამახასიათებელი – განხილვა სამყაროსი, როგორც კანონზომიერად დაკავშირებული ფაქტების, საგნებისა და მოვლენებისა ერთ დროსა და სივრცეში.

მსგავსი ხერხით შეიძლება შეიმეცნო არა მარტო გარე სამყარო, თვითონ ადამიანიც, მისი კავშირი ამ სამყაროსთან, რადგან ადამიანიც ერთ-ერთი ფაქტთაგანია. მაგრამ, გამომდინარე იქიდან, რომ ის არა უბრალოდ ერთი მარცვალია ფაქტების ჯაჭვში, არამედ ახლის – სოციალურისა და კულტურულის – შემოქმედიცაა, მას საქმე აქვს არა მხოლოდ ფაქტებთან, მათგან სრულიად განსხვავებულ თვისობრიობებთანაც. ადამიანი არა მარტო ობიექტურადაა დაკავშირებული გარე მოვლენებთან, არამედ ის სუბიექტიცაა, მათი თავისი მიზნებისა და მოთხოვნილებების შესაბამისად გარდამქმნელი. ეს უკვე სულ სხვა გზაა სამყაროს გათავისებისა. ამ დროს სამყარო აღიქმება არა როგორც ნეიტრალური, ობიექტური რეალობა, არამედ სწორედ მის სუბიექტურ მისწრაფებებთან მიმართებით. ამ ჭრილში გარე მოვლენები განიხილება უკვე როგორც საჭირო და გამოუყენებელი მოთხოვნილებათა დაკმაყოფილებისათვის ან ღირებული, ან არაღირებული მიზანსწრაფვები. ეს უკვე შემფასებელი, ფასეულობითი შემეცნებაა და ეს უკანასკნელი დაკავშირებულია სამყაროსადმი სუბიექტურ-შემოქმედებით მიმართებასათან, მის პრაქტიკულად გარდაქმნასთან.

ღირებულება ყოველთვის მნიშვნლოვანია ვინმესთვის ან რაიმესთვის და, აშკარაა, რომ ეს საგანთა ბუნებრივ-რეალური თვისება არაა. ეს ჩანს იქიდან, რომ თუკი თვისების არსებობა დამოკიდებულია მისი მატარებელი საგნის არსებობაზე, ღირებულების არსებობა არ განისაზღვრება მისი მატარებლის ფაქტობრივი არსებობა-არარსებობით. მაგალითად, აბსოლუტური სამართლიანობის იდეა, როგორც ღირებულება, სულ არ კნინდება იმით, რომ ის დღემდე არაა რეალიზებული სამყაროში. ოცნების ღირებულება აღემატება ხოლმე მატერიალური ღირებულებების ფასეულობას და ა.შ. თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ღირებულება სულაც არაა დამოკიდებული მისი მატარებლის ბუნებრივ თვისებებზე და ის სრულიად ინდიფერენტულია რეალობისადმი. სპეციფიკური ღირებულება ნებისმიერი საგნისა ემყარება მისთვის ჩვეულ განსაკუთრებულობას.

ღირებულება მოითხოვს მის სრულ რეალიზაციას. ეს არის თავსმოხვეული ამოცანა, რომლის ამოხსნა ჩვენთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია.

1998 წლის მაისი იყო. ისეთი დღე, ცაზე ღრუბლებს რომ უნდა აყოლებდე თვალს. მე კი, გალაკტიონის ძეგლის წინ ჩამომჯდარი, სახეზე ხელებაფარებული, ჩუმად ვტიროდი და დიდ შეცდომას ვერ ვხედავდი – სულ ტყუილად მჯეროდა, რომ ამაზე მეტად ვერასდროს დავიტანჯებოდი, რომ ტკივილი კიდევ უფრო აუტანელი, კიდევ უფრო გაუსაძლისი ვეღარ გახდებოდა.

ჩემ წინ, მაგიდაზე, ჯულიან ბარნსის წიგნი დევს, ერთიანად შავი, შეუჩვეველი თვალისთვის შემზარავი სათაურით: „სიკვდილი“. გასამხნევებლად, გულის გადასაყოლებლად უკეთესს ვერაფერს მონახავთ. და ის დროა, კიდევ ერთხელ გადავშალო. მხოლოდ ჩემთვის არა – გაზეთის მკითხველებისთვისაც. განსაკუთრებით – მშიშარა მკითხველებისთვის.

ფრენის გეშინიათ? ჯულიან ბარნსს ახალგაზრდობისას ეშინოდა. „თვითმფრინავში წასაკითხად ისეთ წიგნს ვირჩევდი ხოლმე, ავიაკატასტროფისთვის შესაფერისად რომ მიმაჩნდა – ჩემს გვამს რომ მოუხდებოდა, თუ ერთად გვიპოვიდნენ. მახსოვს, ერთხელ „ბუვარი და პეკიუშე“ წავიღე პარიზიდან ლონდონში. თავი დავირწმუნე, რომ გარდაუვალი ავიაკატასტროფის შემდეგ: ა) დარჩებოდა სხეული, რომლის ამოცნობაც შესაძლებელი იქნებოდა და მის გვერდით ამ წიგნს იპოვიდნენ; ბ) რომ ფლობერის რბილყდიანი გამოცემა აფეთქებასა და ცეცხლს გაუძლებდა; გ) და როცა იპოვიდნენ, ისევ სასწაულებრივად გადარჩენილ (ალბათ მოგლეჯილ) ჩემს ხელში იდებოდა, გაშეშებული საჩვენებელი თითი კი ყველაზე საყვარელ ადგილზე მიანიშნებდა, რაც შთამომავლობას ყურადღებიდან არ გამორჩებოდა. აბა რა! სხვანაირად როგორ… ფრენის დროს კი ისე ამიტანა შიშმა, რომ გული ვერაფრით დავუდე ამ რომანს, რომლის ირონიული ჭეშმარიტებებიც ნებისმიერ შემთხვევაში დაუსხლტებოდა ახალგაზრდა მკითხველის გონებას“.

ეს ამბავიც ძალიან მომწონს, მწერლის ცხოვრებას რომ ერთ წინადადებაში აქცევს. „მეგობარმა, რომელიც ბიოგრაფიებს წერს, შემომთავაზა, შენს ცხოვრებას ჩავუღრმავდები და მასზე დავწერო. ქმარმა დასცინა, უცებ მორჩები საქმეს, ამისი დღეები ხომ ერთმანეთისგან არაფრით განსხვავდებაო. თავისი ვერსიაც მოაყოლა: „ადგა, წერა, გავიდა, ღვინო იყიდა, დაბრუნდა, სადილი მოამზადა, ჭამა, დალია“. მაშინვე თავი დავუქნიე – ეგრეა-მეთქი. „მოკლე ცხოვრება“ – რით იქნებოდა სხვა ბიოგრაფიებზე უარესი? განა ისეთივე ტყუილ-მართალი არ იყო აქაც, როგორიც გრძელ-გრძელ ნაწერებშია? ერთხელ ფოლკნერმა თქვა, მწერლის ნეკროლოგი ასეთი უნდა იყოს: წიგნებს წერდა და მერე მოკვდაო“.

ადგა, ივარჯიშა, ყავა დალია, წიგნი იკითხა… ჩემი ცხოვრების წინადადებას ვაწყობ.

შავ წიგნს ვფურცლავ და ახლა ის ამბავი მხვდება თვალში, ჯულიანის ბაბუა – სამოც წელს გადაცილებული – საკითხავს რომ ეძებს შვილიშვილის საძინებლის თაროებზე და ნაბოკოვის „ლოლიტას“ წამოავლებს ხელს. თვალწინ მიდგას დურგლის საქმესა და ბაღში მუშაობას ნაჩვევი მისი ხელები და ის რბილყდიანი გამოცემაო, გვეუბნება ავტორი. სულ ველოდი, რომ ზიზღით მოისროდა, იმან კი, გასაოცარია, ბოლომდე წაიკითხაო. „ინგლისურმა პურიტანიზმმა აიძულა, გზიდან არ გადაეხვია და ბოლომდე მიჰყოლოდა ამერიკული გარყვნილების რუსულ ისტორიას. ნერვიულად ვაკვირდებოდი და ნელ-ნელა ისეთი განცდა გამიჩნდა, თითქოს ჩემი დაწერილი იყო ეს წიგნი, ახლა კი ნიღაბი ჩამომხსნეს, უწლოვანი გოგოების ჩუმად დევნაში მამხილეს. ნეტავ რას იზამდა? ბოლოს წიგნი დამიბრუნა, ერთიანად დატეხილ-დაღარული ყუით, და მითხრა: შეიძლება კარგი ლიტერატურაა, მაგრამ დიდი ბინძური რამე კიაო“.

დასასრულს, ღმერთი. ღმერთი და ბერტრან რასელი. „ათეიზმი არისტოკრატული რამაა“, – აცხადებდა რობესპიერი. მეოცე საუკუნეში ამ იდეის განსახიერება დიდი ბრიტანელი – ბერტრან რასელი იყო, რასაც ხელს უდავოდ უწყობდა მისი არისტოკრატობა. როცა მოხუცდა, გაჩეჩილი ჭაღარა თმით, იმ ბრძენკაცს დაემსგავსა, ღმერთამდე რომ არაფერი უკლია. ჰოდა, შესაბამისადაც ეპყრობოდნენ; „თქვენი კითხვა?“ – თითქოს ბიბისის ამ რადიოგადაცემის მარადიული სტუმარი იყო… ისევ ისეთ ათეისტად კი რჩებოდა და ერთ დღესაც კეთილმოსურნეებმა პროვოკაციულად ჰკითხეს, მთელი ცხოვრება ათეიზმის პროპაგანდას შეალიეთ და რას იზამთ, საბოლოოდ რომ გაირკვეს, თურმე ღრმად შემცდარხართო; ზეცის კარიბჭე რომ არც მეტაფორა იყოს და არც ფანტაზიის ნაყოფი და იმ ღმერთის წინაშე აღმოჩნდეთ, რომლის არსებობასაც ყოველთვის უარყოფდითო? „ჰოო, – უპასუხა რასელმა, – მივიდოდი და ვეტყოდი, ჩვენთვის საკმარისი მტკიცებულებები არ წარმოგიდგენიათ-მეთქი“.

მტკიცებულებების ნაკლებობა. იმ წიგნს კი, რომლის ცალკე გამოცემულ ნაწილსაც „სიკვდილი“ წარმოადგენს, ასე ჰქვია: „საშიში არაფერია“.

საშიში არაფერია.

დისტანციური სწავლა-სწავლების პროცესში განსაკუთრებით აქტუალური გახდა საკითხი – როგორ ავუმაღლოთ მოსწავლეს სწავლის მოტივაცია, როგორ ჩავრთოთ ონლაინ საგაკვეთილო პროცესში და შევძლოთ საგნისადმი მისი ინტერესის შენარჩუნება. მოსწავლეთა ინტერესის, მოტივაციის შენარჩუნება და გაზრდა არა მარტო დისტანციური სწავლა-სწავლებისას, არამედ სასკოლო სივრცეშიც პედაგოგების მთავარი საზრუნავია.

სწავლა-სწავლების პროცესი ძირითადად ხორციელდება ინტერაქტიული სწავლების გზით და მიიჩნევა, რომ საუკეთესო გზა მოსწავლეთა მოტივაციის გასაზრდელად სწორედ ეს სტრატეგიაა.

ინტერაქტიულ სწავლებაში არაერთი მეთოდის გამოყენებაა შესაძლებელი: დისკუსიის, დებატების, შემთხვევის ანალიზის, ინტერაქტიული თამაშების, გონებრივი რუკებისა და სხვა მეთოდების. ჩემი გამოცდილებიდან მინდა, შემოგთავაზოთ  ფოტოს ანალიზზე ორიენტირებული აქტივობები, რომლებიც მოსწავლეებში ავითარებს ისეთ მნიშვნელოვან უნარებს, როგორიც არის კრიტიკული, ანალიტიკური ანალიზი, შემოქმედებითი და სხვა უნარები. ეხმარება მოსწავლეს საკითხის სიღმისეულ წვდომაში, აღძრავს შესასწავლი საკითხისადმი ინტერესს, ზრდის მოტივაციასა და ჩართულობას.

მოსწავლეს ვთავაზობთ თემატურ ფოტოს სხვადასხვა საკითხთან დაკავშირებით თითქმის ყველა საგანში, და ვთხოვთ, იმსჯელოს მის შესახებ. იმისთვის, რომ მოსწავლემ შეძლოს ფოტოს აღქმა, გაგება, გააზრება და თემასთან დაკავშირება, სასურველია ფოტოსთან ერთად შევთავაზოთ დამხმარე კითხვები ან სქემა, რომელიც მის აზროვნებას სწორ მიმართულებას მისცემს.

1. რას ხედავთ სურათზე?
2. რა ასოციაციებს იწვევს ის თქვენში?
3. ადამიანის რომელ კონსტიტუციურ უფლებასთან დააკავშირებთ?
4. გაავლეთ პარალელი რეალობასთან და მოიყვანეთ კონკრეტული მაგალითები, რამდენად ხშირად ირღვევა, თქვენ მიერ დასახელებული უფლება ჩვენს რეალობაში.
5. გქონია თუ არა მსგავსი შემთხვევა? თუ – კი, რა განცდა დაგეუფლა?

თქვენთვის ნაცნობ რომელ პოლიტიკურ რეჟიმს დაუკავშირებთ ფოტოს.

იმსჯელეთ, თქვენ მიერ დასახელებული რეჟიმის დროს, რა როლი აქვს პიროვნებას საზოგადოებაში.

1. რა არის წარმოდგენილი ფოტოზე?
2. რა უდევს პრობლემას საფუძვლად?
3. რამდენად აქტუალურია პრობლემა შენს ქვეყანაში?
4. რა უნდა გაკეთდეს პრობლემის მოსაგვარებლად?

აღნიშნული მეთოდის გამოყენება შესაძლებელია გაკვეთილის ყველა ფაზაზე. მოსწავლეთა გამოწვევის, საკითხის სიღრმისეული წვდომის თუ თემის შეჯამების მიზნით.

ვიზუალური, თვალსაჩინოებებით მუშაობა კი მოსწავლეს დაეხმარება ინფორმაციის აღმაში, გააზრებაში და მოსწავლე შეძლებს ცოდნისა და რეალობის ერთმანეთთან დაკავშირებას, კონსტრუირებას. ჩვენ კი, პედაგოგებმა, ამ პროცესში შეგვიძლია ხარაჩოს როლი შევასრულოთ.

ვისაც დუშური ზაფხულის ქუხილი არ გინახავთ, დიდი სანახაობა გამოტოვეთ. ქუხილი გამთენიისას. ღრუბელი ცაზე ალაგ-ალაგაა დაყრილი, თითქოს ახალგაკრეჭილი ცხვრის მატყლი ქარმა მინდორზე მოფანტა – ისე. სადღაც შორს, აღმოსავლეთით, ჰორიზონტს უძინარი ბავშვივით ჩასწითლებია თვალი – მზე ამოდის. შენ გამოდიხარ და ოდნავ გაჟრჟოლებს. კი არ გესმის, ხედავ და ეხები – ქუხს. ქუხს. ქუხს. უცნაური, კეთილი გაბრაზებით. აი, ზუსტად ისე, მოხუცი კაცები რომ ეჩხუბებიან აბეზარ შვილიშვილებს. მოხუცი, მთვრალი კაცები. სიცილშეპარული, ხმამაღალი ბუხუნით. და მერე, იქვე სკამზე, მაგიდაზე თავჩამოდებულებს ჩაეძინებათ. მზე ამოვიდა. და შენ დგახარ და ვერც კი ხვდები, ეს ჭექა, ეს საათიანი წვიმის მუქარა – აქ იყო თუ სიზმარს გამოჰყვა.

არაფერია მზეზე მსუბუქი და მზეზე მძიმე – მწყემსებს, ჩემს მეგობარ დუშელ მწყემსებს ზურგზე მზე აწევთ, ამიტომაც არიან მოხრილები, მაგრამ ჩვენზე მაღლა – ერთი ამოსუნთქვა ჰაერით. ამ ჰაერს – მიწასა და კაცს შუა – ეგ მზე ბადებს, მზისგან დაწნული ფრთები. ჩვენ მზეს ვერ ვუყურებთ – ფიქრებს გვიწვავს. წვრილმან ფიქრებს, მტრულ ფიქრებს, სასაცილო ფიქრებს. ჩვენ ეს ფიქრები გვირჩვენია. ამიტომაც ვერ ვუყურებთ მზეს. ამიტომაც ვართ დაბლა.

სახლში, კედელზე რამდენიმე ნიღაბი მიკიდია, თეატრალურებია, ზოგი ტირის, ზოგი იცინის…

ქუჩაში ადამიანებიც  ნიღბით დადიან…

თუმცა, მხოლოდ დღეს? უხილავ ნიღაბს ხომ სულ ვიყენებდით. ნიღაბი სხვადასხვანაირია, ერთი მხიარულების არის და მაშინ ირგებ, როცა სულაც არ გემხიარულება, თუმცა იძულებული ხარ, რადგან დარდიან-მჭმუნვარე არავის ჭირდები. მეორე, პირიქით მწუხარების ნიღაბია, რომელსაც მავანი სახეზე ირგებს საზოგადოების გულის მოსაგებად. ანუ, აჩვენებს, რომ რაღაც პრობლემაზე წუხს, მაშინ როცა გულში სულაც არ ედარდება, მაგრამ აბა, ხალხი რას იტყვის, უხერხულია…ამიტომაც, სევდის ნიღაბი მოურგია სახეზე.

ვიღაცას გულგრილობის ნიღაბი აქვს. სხვას კიდევ ვითომ თანაგრძნობის. ჰოდა, გბეზრდება ერთ დღეს და…

„…სევდა გიპყრობს ნიღბისგან დაღლილს,

როდესაც ხვდები ნიღბით დაღლილებს…“ (ს. ნადირაძე)

ადრე ყაბალახით დადიოდნენ, მოიგდებ-მოიხვევდნენ და ცუდი ნიღაბი იყო? მასალად გამოიყენებოდა ძირითადად შინნაქსოვი შალი, თივთიკი, შალ-აბრეშუმი, იშვიათად მაუდი. ყაბალახის სინონიმური ფორმაა „ჩაბალახი“ ნიკორწმინდის XIს. სიგელის მიხედვით საომარი დანიშნულების თავსაბურავია. ამ დანიშნულებითაა მოხსენიებული არაერთ ისტორიულ წყაროში (ჟამთააღმწერელი, ჯუანშერი და სხვ.) სულხან-საბა ორბელიანი ჩაბალახს საომარ დანიშნულებასთან ერთად მის სხვა ფუნქციასაც აღნიშნავს – „გინა წვიმაში ჩამოსაცმელი“-ო. სულხან-საბამ კორონა არ იცოდა, თორემ უეჭველად დაწერდა: „გინდაც კორონასგან თავდასაცავიო“. ეს ხუმრობით, სერიოზულად კი იმას ვიტყვი, რომ დღეს ყველა ხილული სამედიცინო ნიღბით დადის, რაც  კორონა ვირუსის ეპოქის დამსახურებაა. ეს ნიღბებიც სხვადასხვაგვარია, ერთნი მხიარული კოპლებით, თუ პეპლებით აჭრელებული, მეორენი სადა და მართლაც სამედიცინო, მესამე შავი და მკაცრი, მაშინვე პირქუშ გამომეტყველებას, რომ გაძლევს, მეოთხე და ა.შ. დიზინერულია, ფერებში, ყოველდღიურ სამოსს, რომ შეუხამო და ჩამოხსნაც, რომ არასდროს მოგინდეს.

ჰოდა, ვიფიქრე, რა თემა მოვძებნო სტატიისთვის, რომ ბარემ ნიღაბაფარებულებმა წავიკითხოთ თქო.

ბერძნული ენიდან   მყრალი სუნის მქონედ ითარგმნება.  ის  ფთორის, ქლორის და იოდის მსგავსად ჰალოგენია. მიხვდით არა? ბრომზე უნდა დავწერო.

ბრომი ყველგანაა: ზღვის წყალში, ათასობით მინერალში მინარევის სახით, ატმოსფეროში და მიწისქვეშა წყლებში, განსაკუთრებით იქ სადაც ნავთობი მოიპოვება. ბრომის თითქმის  ყველა ნაერთი წყალში ხსნადია.

ბრომი და მისი ორთქლი ძალიან მომწამლავია. კანზე მოხვედრისას  ღრმა დამწვრობას იწვევს, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში არ შუშდება.

1825 წელს ფრანგმა ქიმიკოსმა ანტუან ჟერომ ბალარმა 23 წლის ასაკში ახალი ქიმიური ელემენტი ბრომი აღმოაჩინა. თუმცა, თავიდან „მურიდი“ უწოდა. ამის შესახებ პარიზის მეცნიერებათა აკადემიას მისწერა. იქიდან სამ კაციანი კომისია აახლეს, რათა აღმოჩენა შეემოწმებინათ. კომისიაში, ერთი ლუი ტენარი, მეორე ლუი ნიკოლა ვოლკენი, მესამე კი ჯოზეფ გე-ლუსაკი გახლდათ. სამივემ აღმოჩენა დაადასტურა. თუმცა, აიძულეს სახელი შეეცვალა და ბრომი დაერქმია.  ხალხში ასეთი მოსაზრება არსებობს, რომ ბრომი დამამშვიდებლად გამოიყენება, თუმცა სუფთა სახით ის ამ საქმისთვის ვერ ივარგებს. ნერვებაშლილების დასამშვიდებლად კალიუმის ბრომიდს იყენებენ. ის კრუნჩხვების საწინააღმდეგო და საძილე საშუალებაცაა. თუმცა, აქაც სიფრთხილეა აუცილებელი, თორემ კუჭის ლორწოვანს გააღიზიანებს და ღებინებას გამოიწვევს. ბრომი ანტიბიოტიკების შემადგენლობაშიც შედის, მაგ. ბრომტეტრაციკლინი, რომელმაც ინფექციებთან ბრძოლაში ფართე გამოყენება ჰპოვა.

ბრომორგანული ნაერთებით ხის მასალასაც ამუშავებენ, რათა სოკოსგან და ხავსისგან დაიცვან. ბრომინდიგოს მეშვეობით ხასხასა ფერებს ღებულობენ წითლიდან ლურჯ შეფერილობამდე.

ბრომის აღმომჩენი თვისებითი რეაქცია შემდეგია: მოამზადეთ ფლურესცეინის სპირტხსნარი, შემდეგ ამ ხსნარით გაჟღინთეთ ფილტრის ქაღალდი და მიიტანეთ ბრომის ორთქლთან, თუ ეს მართლაც ბრომია, ფილტრის ქაღალდი ყვითლიდან წითელ ფერში გადავა. ამ დროს ფლუოროესცეინი და ბრომი ურთიერთქმედებენ ეოზინის წარმოქმნით, რომელსაც ინტენსიური ვარდისფერი შეფერილობა ახასიათებს. ეოზინი საღებარია, რომელსაც ხშირად იყენებენ ჰისტოლოგიაში. ასევე გამოიყენება ტუჩის საცხის წარმოებაში. იგივე ამომცნობი რეაქცია სხვაგარადაც შესაძლოა გაკეთდეს. ფლურესცეინის სპირტხსნარში რამდენიმე წვეთი ბრომი ჩავაწვეთოთ. განვითარდება ლამაზი წითელი შეფერილობა.

ბრომი მომწამლავია. ოთახში მისი ორთქლის დიდი რაოდენობით არსებობისას  თავბრუსხვევა, ხველა და ჰიპოქსია ვითარდება. მსუბუქი მოწამვლისას დაზარალებულს ამიაკი უნდა ვასუნთქოთ. ამიაკის  სახელწოდება ნიშადურის ძველი სახელწოდებისგან წარმოდგა, რომელსაც ეგვიპტეში ღმერთი ამონის ტაძრის მახლობლად იღებდნენ.

თუ ბრომი ხელზე მოგვხვდა, მაშინვე სოდიანი წყლით, ან დიდი რაოდენობის წყლით ჩამოვიბანოთ, შემდეგ კი ნატრიუმის ბიკარბონატის შემცველი მალამო  დავიდოთ.

ბრომი სახიფათოა, თუმცა რამდენიმე საჩვენებელი ექსპერიმენტის ჩატარება მაინც შეიძლება, ისიც მხოლოდ ამწოვ კარადაში და პირბადე, ხომ ისედაც გვაქვს. მცირე რაოდენობის ბრომი ჩავასხათ სინჯარაში და შიგნით შოკოლადის ფილის ალუმინის შემცველი  ჭრაჭუნა ფოლგა ჩავაგდოთ.

2Br₂+2Al=2AlBr₃

სინჯარაში  ცეცხლის ნაპერწკლებს დაინახავთ.

ანალოგიურად დაიწვება ბრომიან სინჯარაში ჩაგდებული სპილენძის ფირფიტა და წარმოიქმნება სპილენძის ბრომიდი.

შემდეგი ცდისთვის მოვამზადოთ ბრომიანი წყალი. წყლიან ჭიქაში რამდენიმე წვეთი ბრომი ჩააწვეთეთ, რაღაც დროის შემდეგ ბრომი გაიხსნება და ბრომის წყალხსნარი წარმოიქმნება. ახლა ავიღოთ საზომი ცილინდრი, ჩავასხათ მასში გამოხდილი წყალი, კალიუმის იოდიდის ხსნარი და ბრომიანი წყალი.

Br₂+2KI=2KBr+I₂

ბრომი იოდზე აქტიურია, ამიტომ გამოაძევებს მას ნაერთიდან და წარმოიქმნება მოლეკულური იოდი.  თუმცა, საზომ ცილინდრში არსებულ სარეაქციო სითხეს და ბრომიან წყალს ერთნაირი ყვითელი შეფერილობა აქვთ. როგორ გავიგოთ, რომ რეაქცია მართლაც წარიმართა? საზომ ცილინდრს ბენზოლი დავამატოთ. იოდი არაპოლარული მოლეკულაა, ბენზოლი კი არაპოლარული გამხსნელი, წყალი პოლარული გამხსნელია. მსგავსი მსგავსში იხსნებას პრინციპით, კარგად შენჯღრევის შემდეგ მოლეკულური იოდი ორგანულ ფაზაში გადადის, არაპოლარული იოდის მოლეკულა კარგად იხსნება არაპოლარულ ბენზოლში. ცილინდრის შიგთავსი ვარდისფერი გახდება. ვარდისფერი ცილინდრის ზედა ნაწილში განთავსდება, ქვემოთ კი დარჩება წყალი.

თუმცა, ბრომიც ხომ არაპოლარულია და შეუძლია ბრომიანი წყლიდან ორგანულ ფაზაში გადასვლა. მაშინ, რატომ უნდა გვეგონოს, რომ წითელი ხსნარი იოდს შეიცავს და არა ბრომს?

ამიტომ, ახლა მხოლოდ ბრომიან წყალს დავამატოთ ბენზოლი. მოლეკულური ბრომი წყლის ფაზიდან ექსტრაგირდება ორგანულ ფაზაში, რომელიც ბრომიანი წყლის მსგავსად ყვითელ შეფერილობას იძენს.

ბრომს ხშირად იყენებენ ორგანულ ქიმიაში. მაგალითისთვის  ბრომის რეაქცია ანილინთან გამოდგება. სინჯარაში ბრომის დამატებისას ანილინის წვეთთან წარმოიქმნება მოყვითალო ფერის ნალექი.

ან, მაგალითად, როგორ დავადგინოთ საკვებ ზეთში უჯერი მჟავების არსებობა.

სინჯარაში, რომელშიც საკვები ზეთია მოთავსებული, დავუმატოთ ბრომიანი წყალი და შევანჯღრიოთ.

ბრომიანი წყლის გაუფერულება ზეთის შემადგენლობაშო ორმაგი ბმების არსებობას ადასტურებს.

KBrO₃ კალიუმის ბრომატი მომწამლავი კარცეროგენია, თუმცა ზოგ ქვეყანაში მას პურის ცხობისას ცომის სტრუქტურის გასაუმჯობესებლად საკვებ დანამატად იყენებენ. თუ, ამ მარილს შაქართან შევურევთ, და  კონცენტრირებული გოგირდმჟავას წვეთს დავამატებთ, ნარევი თვითაალდება. პურის ცხობისას აალება არა, მაგრამ  კალიუმის ბრომიდის წარმოქმნაა მოსალოდნელი, რაც  ჯანმრთელობისთვის საზიანოა. ბრომიდ იონები მუდმივი მოხვედრისას ორგანიზმში ნეირონებს შორის ნერვული იმპულსების გადაცემას ანელებენ და  იწვევენ ფსიქიურ აშლილობას.

ფსიქიური აშლილობა არა, მაგრამ მსუბუქ გაღიზიანებას მაინც გამოიწვევს ეს თავს მოხვეული ნიღბის ტარება. თუმცა, სხვა რაღა დარჩენია კორონა ვირუსის  რეალობაში მცხოვრებ ადამიანს, გარდა იმისა, რომ:

„…და ამ ნიღბების მიღმა მავალნი,

თუმცა ერთმანეთს ვერ გავაცინებთ,

მაინც დაგვნათის ერთი ვარსკვლავი,

ნიღბით ცოცხლებს და ნიღბით დასჯილებს…“(ს. ნადირაძე)

ძვირფასო მშობელო, ძალიან მომეწონა შენი თხზულება ,,ჩემი დედულეთი“. როგორ მივხვდი, ვინ არის მისი ნამდვილი ავტორი?!  ვფიქრობ, შენს პატარას  ჯერ გალაკტიონის სახელიც კი არ სმენია და ვერც ცვრიანი ბალახის სიყვარულის ძალას იგრძნობდა ამ ასაკში… თან, მასწავლებლის გარდა, მეც შენისთანა მშობელი ვარ – ორმაგად გამოცდილი მკითხველი. მე მესმის შენი, მეტიც, მეც დამიწერია დავალებები საკუთარი შვილისთვის, არაერთხელ გამომიყენებია ეს უმოკლესი ბილიკი საწოლამდე დროულად მისაღწევად. ამიტომ, გთხოვ,  ეს პატარა წერილი საყვედურად არ ჩამითვალო.

ყველა მშობელი ოდესღაც თავად იყო მოსწავლე და როცა სკოლას ახსენებენ, თვალწინ უცოცხლდება რამდენიმე ათეული წლის წინანდელი რუხი კედლები, მძიმე მერხები, მჭექარე ზარის ხმა, სახაზავმოღერებული მასწავლებლები, წითელი კალმები, პირველი იმედგაცრუება, წარუმატებლობის შიში… ამიტომ არ მიკვირს, წლების შემდეგ შვილების სკოლაში დაბრუნებული მშობლები რატომ ცდილობენ საკლასო ოთახებში ასე მონდომებით შემოხედვას. მათ ეშინიათ საკუთარი გამოცდილების გამო. ჰგონიათ, რომ მათი შვილებიც საყვედურს მიიღებენ შეცდომების საზღაურად და ურჩევნიათ, რომ თავიანთი გამოცდილება შვილებს რჩევების სახით კი არ გაუზიარონ, ხელმეორედ გაიარონ სკოლის გზა და თავიანთი პირმშო გადამეტებულად ხარისხიანი დავალებებით აღჭურვონ.

არავინ კამათობს იმაზე, რომ თანამშრომლობითი ჯაჭვი „მოსწავლე-მშობელი-მასწავლებელი“ სასწავლო პროცესების მართვის მექანიზმის უმნიშვნელოვანესი დეტალია. თუმცა შემიძლია ვთქვა, რომ შუა რგოლთან თანამშრომლობას გარკვეული სირთულეები ახლავს თან.

პანდემიის გამო, საკლასო ოთახმა მოსწავლეთა სახლებში გადაინაცვლა და მშობელი სასწავლო პროცესის აქტიურ მონაწილედ აქცია. ინტერესის სფეროდან გამომდინარე, ზოგიერთი მათგანი ძველი ეჭვების დამადასტურებელი „ფაქტების“ შეგროვებას შეეცადა, ზოგი კი პასიური მსმენელის როლს საგაკვეთილო პროცესზე დაკვირვებისა და ახალი აღმოჩენების გაკეთების მიზნით ირგებდა. თუმცა აზრადაც არ მოსვლიათ, რომ დისტანციურად სწავლის მოდელი განსხვავდება ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მიმდინარე პროცესებისგან. აქედან გამომდინარე, აქტიური მშობლების უმეტესობას არ აკმაყოფილებდა არც გაკვეთილების სიხშირე და არც დავალებების ფორმატი თუ რაოდენობა. თუმცა შვილის შესაძლებლობების შელამაზების ან, უბრალოდ, დახმარების მიზნით ზედმიწევნით დარედაქტირებული დავალებების რიცხვმა ძალიან მოიმატა.

ახლა განვიხილოთ მეორე უკიდურესობა, ანუ ინერტული მშობელი: თუ ბავშვი ონლაინ საკლასო ოთახში იშვიათად შემოდის, შეიძლება მშობელს შვილის საქმიანობის ორგანიზება უჭირდეს ან ვერ იაზრებდეს საშინაო სკოლის საჭიროებას. ამას გარდა, სასწავლო პროცესში ჩართვა მოითხოვს დღის განრიგის სწორად ორგანიზებას, რაც საკმაოდ რთულია, თუ სახლში ერთზე მეტი მოსწავლე გყავს ან თავადაც ონლაინ მუშაობ. ასეთ სტრესულ გარემოში ვერავის დაავალდებულებ, მუდმივად დაესწროს ონლაინ შეხვედრებს და დავალებებიც დროულად შეასრულოს. ამას გარდა, დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს ყველაზე მეტად სჭირდებათ ოჯახის მხარდაჭერა დროის სწორად განაწილების თვალსაზრისით, რადგან, მოგეხსენებათ, სახლში ყველაზე კარგად არაფრის კეთება გამოსდის ადამიანს.

რადგან საკლასო ოთახში მშობლის შემოყვანა ,,დაგვჭირდა“, სასურველია, დისტანციური ან საარდადეგებო დავალებების ნაწილი ისეთი აქტივობით იყოს დატვირთული, სადაც აქტიურ მშობელს თავისი განსაზღვრული როლი ექნება შესასრულებელი. სასწავლო პროცესში ნაკლებად ჩართულ ადამიანებს კი შვილის სასკოლო ცხოვრებით დააინტერესებს.

ამას წინათ საინტერესო აქტივობებს წავაწყდი „კარგი სკოლის“ საიტზე მშობელთა ჩართულობის მიმართულებით.  ჩემი აზრით, თავისუფლად შეიძლება ამ აქტივობების სასწავლო დისციპლინებზე მორგება და საინტერესო დისტანციურ დავალებებად ქცევა. რამდენიმე მათგანი ჩემს საგანს მოვარგე და თქვენც გაგიზიარებთ:

„იმერული ესკიზები, ანუ საოჯახო წარმოდგენა“

დღემდე ღიმილით ვიხსენებ უბნის საზაფხულო სპექტაკლებს, რომლის აქტიური მონაწილეც გახლდით. მახსოვს, ამბებს თავად ვიგონებდით და რომელიმე ,,მსახიობის“ ეზოში  სახელდახელოდ მოწყობილ სცენაზე ვაცოცხლებდით. მშობლები შეიძლება დაეხმარონ ბავშვებს ,,პიესის“ წერის დროს ან საყვარელი ზღაპრების/მოთხრობების დიალოგებად ქცევის პროცესში. თუ ოჯახში ბევრი ნათესავია ან ახლომახლო ბევრი ბავშვი ცხოვრობს, ეს აქტივობა ბავშვების ერთ-ერთ საყვარელ საზაფხულო საქმიანობად იქცევა. მათ უფროსების დახმარება ასევე დასჭირდებათ ფუნქციების განაწილების, რეკვიზიტებისა და კოსტიუმების შერჩევისას. თეატრალური სამზადისის დასრულების შემდეგ, ,,დარბაზის“ მოწყობა, ხელნაწერი მოსაწვევების დამზადება და წარმოდგენაზე მეზობლების დაპატიჟებაც არ დაგავიწყდეთ!

,,ჟურნალის კითხვის საათი“

გამოყავით კვირაში თუნდაც 1 საათი ჟურნალის ან გაზეთის (სტატია, საინფორმაციო ტექსტი) კითხვისთვის. შეარჩიეთ შვილის ასაკისა და ინტერესების შესაბამისი გამოცემა. დაეხმარეთ მათ საკითხავი მასალის შერჩევაში. კითხვის დასრულების შემდეგ მოაწყვეთ ერთგვარი ვიქტორინა ,,იცოდით, რომ…“. თუ აღნიშნულ აქტივობაში რამდენიმე ბავშვს ჩართავთ, შეიძლება თამაშს შეჯიბრის სახეც მისცეთ და წინასწარ შეთანხმებული ფორმით წაახალისოთ მკითხველი, რომელიც ყველაზე მეტ ფაქტს გაიხსენებს-დაასახელებს წაკითხული სტატიიდან, თუმცა არც სხვა მკითხველების ჩართულობა დატოვოთ დადებითი შეფასების გარეშე.

,,მომაშველე ინსტრუქცია“

სასწავლო პროცესში ბავშვებს გამუდმებით უწევთ დავალებების ინსტრუქციების წაკითხვა, გაგება და შესრულება. მოსწავლეთა გარკვეული ნაწილისთვის რთულია ინსტრუქციის სიღრმისეულად გააზრება, რაც შესრულებული დავალების ხარისხზე უარყოფითად აისახება. მშობელს ამ შემთხვევაშიც შეუძლია დახმარება.

ხშირად სთხოვეთ შვილებს, გასწავლონ რამე, მაგალითად, ბურთის კარში დარტყმა. ოღონდ ეს ყველაფერი უნდა გასწავლონ წერილობითი ინსტრუქციით. თუ მოქმედებათა ჯაჭვს არათანმიმდევრულად ააწყობენ ან რომელიმე რგოლს დააკლებენ, იმიტაციური თამაშის გზით აჩვენეთ, რომ მათი ინსტრუქცია არასრულფასოვანია და კორექტირება სჭირდება. გამოსცადეთ ინსტრუქციის ჩასწორებული ვარიანტები იქამდე, სანამ სრულ ვერსიას არ მოგაწვდიან. ყოველ ჯერზე თქვენ უკეთესად ჩამოყალიბებულ მითითებებს მიიღებთ. ამას გარდა, ბავშვებიც მეტი პასუხისმგებლობით მოეკიდებიან წერილობით ინსტრუქციებს და მათი დავალებების ხარისხიც გაუმჯობესდება.

,,სიტყვის ყულაბა“

თუ თქვენი შვილების ლექსიკური მარაგის გამდიდრება გსურთ, მაშინ ,,სიტყვის ყულაბას“ გირჩევთ.  ,,ყულაბის“ შექმნას მუყაოს ყუთისგან ბავშვებიც შეძლებენ. ყოველ ჯერზე აირჩიეთ ახალი ,,სიტყვის მორიგე“, რომელიც მოიფიქრებს, ლექსიკონში მოიძიებს ან ახლახანს წაკითხული წიგნიდან შეარჩევს საინტერესო სიტყვას (ეს სიტყვა არ უნდა იყოს ისეთი ლექსიკური ერთეული, რომელსაც ხშირად იყენებენ მეტყველებაში), რამდენიმე ეგზემპლარად დაწერს ბარათებზე და ოჯახის წევრებს დაურიგებს. „სიტყვის მაძიებლებმა“ კი უნდა მიუსადაგონ მსგავსი და საწინააღმდეგო მნიშვნელობის სიტყვები, დაწერონ თავიანთ ბარათებზე და ,,სიტყვის მორიგეს“ ჩააბარონ. ის გაეცნობა მონაწილეების ნამუშევრებს, გადაამოწმებს მისადაგებული სიტყვების შესაბამისობას და სწორი ვერსიის ერთ ეგზემპლარს სიტყვის ყულაბაში ჩააგდებს.

პერიოდულად მოაწყვეთ ყულაბის საზეიმო გახსნა და შეამოწმეთ, რამდენად კარგად გახსოვთ მასში მოთავსებული სიტყვები; შეგიძლიათ ლექსიკური ერთეულები თამაშების დახმარებით გააცოცხლოთ, მაგალითად: თუ ერთი შვილი სიტყვას წაიკითხავს, მამა და დედა დაასახელებენ სინონიმ-ანტონიმებს, და-ძმა კი წინადადებებს მოიფიქრებს ამ სიტყვის გამოყენებით. თითოეული ბარათის გათამაშების შემდეგ როლები შეცვალეთ და გააგრძელეთ თამაში ყულაბის დაცარიელებამდე.

სასურველია, თუ ამ თამაშს ხშირად გაიმეორებთ. გირჩევთ, ყულაბა ხშირად გახსნათ და თამაშის დროს სიტყვების რაოდენობა ათს არ აღემატებოდეს, რათა აქტივობა მომაბეზრებელი არ გახდეს და ბავშვებს მოძიებული სიტყვები არ დაავიწყდეთ.

,,პირადი ჩანაწერები“

გაქვთ სახლში ძველი მეგობრობის დღიური ან ბავშვობის ჩანაწერები? აჩვენეთ ან მოუყევით თქვენს შვილებს, რატომ მოგწონდათ დღიურის წარმოება, რას უზიარებდით მას, იმსჯელეთ, რატომ, რა მიზნით შეიძლება წერდნენ ადამიანები დღიურებს?! გააცანით მსოფლიოში ცნობილი დღიურები, რომლებიც დღეს ლიტერატურულ შედევრებადაა მიჩნეული (მაგალითად, ანა ფრანკის დღიური). თუ სახლში შემოგრჩათ ბავშვობისდროინდელი დღიური, შვილებსაც შეავსებინეთ.

ზოგიერთი ბავშვი თავად იგონებს ანბანს და საკუთარი დამწერლობის ლაბირინთში კეტავს ბავშვურ სადარდებელს, თუ ოცნებებს. დღიურის იდეას მას ნამდვილად მოაწონებთ. უფროსკლასელებს შეგიძლიათ ასომთავრული ან ნუსხური დამწერლობის მიმართ ინტერესი „საიდუმლო დღიურის“ დახმარებით გაუღვივოთ. წარმოიდგინეთ, გაქვთ საიდუმლო, რომლის გამხელაც არავისთვის გინდათ, ან უბრალოდ გრძნობებისგან დაცლა გსურთ, ფურცელი ამის საუკეთესო საშუალებაა, ძველქართული ან გამოგონილი, საკუთარი ანბანი კი – საიდუმლოს დამალვის საუკეთესო ხერხი.

,,მოგზაურის დღიური“ 

სასკოლო არდადეგების პერიოდში ბევრი ოჯახი მოგზაურობს. ეს სასიამოვნო პროცესი სასარგებლოც რომ გავხადოთ, შეგვიძლია შვილებს რეპორტიორის როლის მორგება შევთავაზოთ. ახალბედა ჟურნალისტებმა უნდა აწარმოონ ,,მოგზაურის დღიური“. ურჩიეთ, თავიანთ ბლოკნოტებში ჩაიწერონ, რამ დააინტერესათ ყველაზე მეტად მოგზაურობის პერიოდში ან რა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია შეიტყვეს ახალი ადგილისა და იქაური მაცხოვრებლების შესახებ… თუ დღიურის ჩანაწერებს თქვენს შთაბეჭდილებებსაც შემატებთ, ბავშვებს მოტივაცია უფრო აუმაღლდებათ.

მსგავსი რეპორტაჟებისთვის მასალის მოძიება სხვა გზითაც შეიძლება. მაგალითად, რომელიმე მოგზაურ ახლობელთან ხართ სტუმრად. თქვენს შვილებს შეუძლიათ მასპინძელს ინტერვიუ ჩამოართვან – ჰკითხონ, სად უმოგზაურია, რომელი ადგილი იყო მისთვის საინტერესო, რომელი შენობები, ხედები ან კერძები მოეწონა ყველაზე მეტად, დაათვალიერონ მოგზაურობის ამსახველი ფოტომასალა… პასუხების ,,შენახვა“ ხმის ჩამწერი პროგრამის დახმარებით შეიძლება, მოგვიანებით კი მათი დღიური კიდევ ერთი საინტერესო რეპორტაჟით შეივსება.

,,დააძველე ან განაახლე ისტორია“

აქ ბებია-ბაბუების ჩართულობა დაგვჭირდება. მოაყოლეთ შვილიშვილებს ახალი ისტორიები სკოლაზე, მეგობრებთან ერთად გართობაზე, მშობლებთან ერთად სეირნობაზე, მარტო თამაშის სახეობებზე. შემდეგ დააძველეთ მათი ისტორია – ანუ მოყევით, თქვენ რომ ასეთივე ამბები გადაგხდომოდათ თავს, რა შეიცვლებოდა მათ ისტორიაში, რა მოხდებოდა განსხვავებულად ან ვერ მოხდებოდა საერთოდ. იგივე თამაში შეგიძლიათ გაიმეოროთ შებრუნებულად, ანუ ბებია-ბაბუების დროინდელი გართობის ხერხები თანამედროვე ეპოქაში გადმოიტანოთ. დარწმუნებული ვარ, თქვენც ძალიან იხალისებთ და ბავშვებიც.

,,რას გვეუბნება რეკლამა“

აირჩიეთ ერთ-ერთი ნაცნობი რეკლამა და შვილებთან ერთად იმსჯელეთ, თუ რა მიზანი აქვს მას – რაიმე უნდა გვაყიდინონ? სადმე წასვლა მოგვანდომონ?.. შემდეგ ნიმუშად მიაწოდეთ რომელიმე ტურისტული კომპანიის სარეკლამო ბუკლეტი და შესთავაზეთ მსგავსი ,,პროდუქტის“ შექმნა, რომლის დახმარებითაც რომელიმე ადგილის/ღირსშესანიშნაობის (ქვეყნის შიგნით) ნახვას მოგანდომებენ. აქ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ჯგუფური მუშაობის ფორმატი. ბავშვებს ალბათ თქვენი დახმარებაც დასჭირდებათ ინფორმაციის მოძიება-დამუშავების, ფოტომასალის შერჩევის, სარეკლამო ტექსტის შედგენის დროს.

ბუკლეტის დასრულების შემდეგ მოაწყვეთ მისი პრეზენტაცია. სარეკლამო ბუკლეტის შემქმნელებმა უნდა სცადონ და დაგარწმუნონ, რომ იყიდოთ მათი საექსკურსიო პაკეტი. თუ რეკლამა დამაჯერებელი გამოვა, ჯილდოს სახით, შეგიძლიათ პრეზენტატორებს ნამდვილი ექსკურსიაც დააგეგმინოთ და გიდის როლის მორგების შესაძლებლობაც მისცეთ.