შემოქმედებითი დავალებები არასდროსაა საკმარისი. მიუხედავად იმისა, რომ ინტერნეტგაზეთი, რომელსაც თქვენ კითხულობთ, მრავალ ასეთ რესურსსა და სტატიას აერთიანებს, გადავწყვიტე, კიდდევ რამდენიმე შემოგთავაზოთ. იქნებ მოგეწონოთ კიდეც:

1. პროექტი: „ადამიანთა მიწა“

• კლასი დაყავით ჯგუფებად, აიღეთ გლობუსი, დაატრიალეთ, თვალები

დახუჭეთ და შეეხეთ გლობუსს, რომელი ქვეყანაც აღმოჩნდება, მონიშნეთ ჭიკარტით ან რაიმე სხვა საშუალებით, ასე გაიმეორეთ, სანამ ყველა ჯგუფს თავისი „ქვეყანა“ არ ექნება.

1. დაავალეთ ჯგუფებს, მოიძიონ ამ ქვეყნების შესახებ ინფორმაცია, ოღონდ გეოგრაფიულმა თუ ისტორიულმა მახასიათებლებმა სამუშაოს შესრულებაში დიდი ადგილი არ უნდა დაიკავოს. მთავარია ადამიანთა ყოფა, ინტერესები, საქმიანობა, პრიორიტეტები.
2. პრეზენტაციაზე ყოველმა ჯგუფმა უნდა წარადგინოს თავისი ქვეყანა და მისი მცხოვრებლები.
3. ახლა უკვე ინდივიდულურ სამუშაოზე გადადით, მოსწავლეებმა უნდა აირჩიონ ნებისმიერი ქვეყნის მცხოვრები პირობითი სახელით, მოუფიქრონ მათ პროფესია, საქმიანობა, ინტერესები და დაწერონ მისი ლიტერატურული პორტრეტი.

2. პროექტი – გადაკეცილი ფურცელი

ა. თემა – მოიფიქრეთ თქვენთვის ყველაზე აქტუალური, საკამათო, მტკივნეული საკითხი. ჩვენ არ გთავაზობთ მზა თემატიკას, არჩევანის თავისუფლებას გაძლევთ!

ბ. აიღეთ თაბახის თეთრი ფურცელი, დაწერეთ თქვენი აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით, გადაწერეთ ფურცელი, გადაეცით სხვა მოსწავლეს და ასე  მანამდე, სანამ ერთ მთლიან ტექსტს არ მიიღებთ.

გ. წაიკითხეთ მიღებული ტექსტი.

დ. იმსჯელეთ, რამდენად ერთსულოვანია კლასი ამ საკითხთან მიმართებაში, რამდენი აზრი დაემთხვა? რამდენი იყო გასხვავებული, რა დასკვნების გამოტანა შეგიძლიათ?

3. პროექტი: ლიტერატურული სტუმარი

• ბოლო ათწლეულში საქართველო მრავალ მნიშვნელოვან ლიტერატურულ სტუმარს მასპინძლობდა, საქართველოს სტუმრობდნენ მიშელ უელბეკი, ერლენდ ლუ, სვეტლანა ალექსიევიჩი, ფრედერიკ ბეგბედერი, დიბისი პიერი, ორჰან ფამუქი, ეთგარ კერეთი, მაიკლ პალმერი და სხვები.
• მოძებნეთ ინტერნეტში ამ მწერალთა სტუმრობის შესახებ ინფორმაცია და

4. მოამზადეთ პროექტი – თანამედროვე საქართველოს ლიტერატურული სტუმრები.
5. გამოიყენეთ ფოტო, აუდიო, ვიდეომასალა.

4. პროექტი: სიტყვების ღრუბელი

• პატარა ტომარაში ჩაყარეთ ფურცელზე დაწერილი სიტყვები (ნებისმიერი) (სიტყვების რაოდენობა მოსწავლეების რაოდენობაზე სამჯერ მეტი უნდა იყოს)
• შემთხვევითი წესით თითოეულმა მოსწავლემ ამოიღოს ტომრიდან სიტყვა, ეს გაიმეორეთ სამჯერ.
• სცადეთ ეს სამივე სიტყვა გააერთიანოთ ერთ სათაურში
• დაწერეთ ნებისმიერი ჟანრის ტექსტი ამ სათაურით

5. წერილი დაკარგულ მეგობარს

• გაიხსენე შენი ძველი მეგობარი, რომელთან ურთიერთობა აღარ

გაქვს, გული გწყდება, გენატრება, გაუგებრობის გამო დაკარგე;

• დაუწერე წერილი, ჩადე სამკუთხა კონვერტში
• დაფიქრდი, ხომ არ გინდა მართლა გაუგზავნო წერილი?
• სცადე, გაიგო მისი მისამართი, თუ არადა, მოძებნე ის სოციალურ

ქსელში ან ინტერნეტში…

როგორ ფიქრობ, იქნებ აღგედგინა ურთიერთობა?

6. პროექტი: ქაღალდის თვითმფრინავები
7. ამოირჩიეთ 10 ქვეყანა და ერთი წიგნი, რომელიც ამ ენაზე დაიწერა;
8. ქაღალდზე დაწერეთ ამ ქვეყნის და წიგნის სათაური;
9. გააკეთეთ ქაღალდის თვითმფრინავები, სასურველია ფერადი ფურცლებისგან
10. თვითმფრინავებს გამოაბით ძაფები;
11. თვითმფრინავები ჩამოკიდეთ მუყაოსგან გამოჭრილ რგოლზე წრიულად
12. ჩამოკიდეთ მუყაოს წრე კედელზე
13. ყოველ კვირას ამოირჩიეთ ერთ-ერთი ქვეყანა და წიგნი
14. იმოგზაურეთ ვირტუალურად ამორჩეულ ქვეყანაში
15. განიხილეთ წიგნი.

7. თამაში სასკოლო ნივთებით

ამ თამაშის წესები მარტივია, თქვენ უნდა აიღოთ რომელიმე სასწავლო ნივთი და უპოვოთ სხვა გამოყენება. ახსენით ლოგიკა, რის მიხედვით შეცვალეთ ნივთის ფუნქცია.

„სიმშვიდე და თავდაჯერება მხოლოდ გრძნობები როდია. ეს არის უნარები, რომელთა მართვის სწავლება მშობლებსაც და შვილებსაც შეუძლიათ“, – დარწმუნებულია ენ მარი ალბანო, შფოთვითი აშლილობის სპეციალისტი. მან იცის, როგორ უნდა მოვიქცეთ ასეთ ბავშვებთან, როგორ დავეხმაროთ და არ გავაუარესოთ მათი მდგომარეობა მოჭარბებული მზრუნველობით. ის თავის გამოცდილებას გვიზიარებს:

„ბავშვობაში ბევრი რამის მეშინოდა – ელვის, მწერების, ხმამაღალი ბგერებისა და სხვადასხვა პერსონაჟის კოსტიუმებში ჩაცმული ადამიანების. ასევე, ორი ძლიერი ფობია მქონდა: ექიმებისა და აცრების. პედიატრისგან თავის დაღწევის ერთ-ერთი მცდელობის დროს იმდენად უკონტროლო გავხდი, რომ მან დასამშვიდებლად სილაც კი გამაწნა. 6 წლის ვიყავი – ან ბოლომდე უნდა მებრძოლა, ან რაც შეიძლება შორს გავქცეულიყავი. ნემსის გაკეთებისას, მშობლების ჩათვლით, 3-4 მოზრდილი ადამიანი მაკავებდა.

როდესაც სკოლაში წასვლის დრო მოვიდა, ოჯახთან ერთად საცხოვრებლად ნიუ-იორკიდან ფლორიდაში გადავედით. სამრევლო სკოლაში ახალმისული ვიყავი, არავის ვიცნობდი და ახალი კოლექტივი მაშინებდა. პირველივე დღეს მასწავლებელმა ბავშვები გვარებით ამოიკითხა და მე ნიუ-იორკული აქცენტით ვუპასუხე: „აქ ვარ!“. მან გაიცინა და თქვა: „საყვარელო, აბა, ადექი და დამარცვლით თქვი: „ძაღ-ლი“. ავდექი და იმავე აქცენტით გავიმეორე. კლასში ყველამ, მათ შორის მასწავლებელმაც, გადაიხარხარა. მსგავსი დამამცირებელი სიცილი სხვადასხვა მიზეზით მომავალშიც ბევრჯერ განმეორდა.

სახლში აცრემლებული მივედი და მშობლებს ვთხოვე ნიუ-იორკში დავბრუნებულიყავით, ან ბოლოს და ბოლოს, მონასტერში გავემწესებინე. არაფრით მინდოდა სკოლაში წასვლა. მშობლებმა მომისმინეს და მითხრეს, რომ სიტუაციაში უკეთ  გაერკვეოდნენ, ნიუ-იორკში რომ გვეცხოვრა, მაგრამ სწავლა აქ უნდა გამეგრძელებინა. ეს ელექტრონული ფოსტისა და მობილური ტელეფონების არსებობამდე მოხდა. ამიტომ მშობლების მიერ გაგზავნილი წერილები კვირების განმავლობაში მოგზაურობდნენ  მაიამისა და ვატიკანის არქიეპარქიებს შორის. ყველა სასწავლო დღე კი ისევ ჩემი ტირილით სრულდებოდა.

დედა ჩემს მხარდაჭერას ცდილობდა და ყოველდღიურად რომელიმე ეპისკოპოსის დანაბარებს გადმომცემდა ხოლმე: „გააგრძელოს სკოლაში სიარული, სანამ ახალ ადგილს მოვუძებნით“. ბოლოს ხალხი დამეხმარა, ახალი მეგობრები გავიჩინე და ნიუ-იორკში დაბრუნება უკვე ჩემი ერთადერთი საშველი აღარ იყო.

ბავშვთა შფოთვითი აშლილობის შესწავლისას უკანასკნელი 30 წლის განმავლობაში ბევრი რამ გავიგე. ახალგაზრდებში ის ბავშვობიდანვე საკმაოდ გავრცელებულია. ეს დაავადება თავს ოთხი წლის ასაკიდან იჩენს და მოზარდობაში ყოველ მეთორმეტეს ხელს უშლის ნორმალურად ცხოვრების გაგრძელებაში: სახლში, სკოლაში, თანატოლებთან.

შფოთვის გამო ბავშვები შეშინებულები, შეწუხებულები არიან, ფიზიკურ დისკომფორტს განიცდიან. მათთვის რთულია ყურადღების კონცენტრირება, დასვენება, მხიარულება, მეგობრების გაჩენა და იმის კეთება, რასაც მათი ასაკის ბავშვები აკეთებენ. შფოთვამ შეიძლება ის გააუბედუროს, ამ ამბის ეპიცენტრში მყოფი მშობლები კი მაინც  გვერდიდან მაყურებლად დარჩნენ…

ერთხელ ჩემს მშობლებს ვკითხე: „რატომ მაკავებდით? ხომ იცოდით, რომ ნემსის მეშინოდა, მაგრამ მაინც აგრძელებდით ამის კეთებას. რატომ მიყვებოდით ზღაპრებს მაშინ, როცა სკოლა მაშინებდა, იქ ყოველდღე შეურაცხმყოფდნენ“. მათ მიპასუხეს: „გიყურებდით და გული ათას ნაწილად გვეშლებოდა, მაგრამ ვიცოდით, რომ ეს ყველაფერი უნდა გაკეთებულიყო. იძულებული ვიყავით, ის გაგვეკეთებინა, რაც შეგაწუხებდა. ვიმედოვნებდით, რომ ამას შეეგუებოდი. ვაქცინაცია აუცილებელი იყო. სკოლაშიც აუცილებლად უნდა გევლო“.

მშობლებმა ბევრი რამ არ იცოდნენ. სინამდვილეში, მათ არა მხოლოდ წითელაზე ამცრეს, არამედ ბევრ სხვა რამეზეც – შფოთვითი აშლილობა კი მთელი დარჩენილი ცხოვრების განმავლობაში გამყვა.

ბავშვებში გადაჭარბებული შფოთვა არის სუპერვირუსი, რომელიც გადამდებია და შეიძლება გამრავლდეს. ზოგი ბავშვი ჩემთან რამდენიმე შფოთვითი აშლილობით მოჰყავთ. მათ შეიძლება ჰქონდეთ რაიმე სახის განსაკუთრებული ფობია, განშორების შიში და სოციოფობია ერთად. თუ შფოთვითი აშლილობა დროულად არ განიკურნა, ეს შეიძლება მოზარდობის პერიოდში დეპრესიაში გადაიზარდოს, რაც მათ ნარკოდამოკიდებულებისკენ ან თვითმკვლელობისკენ უბიძგებთ.

ჩემი მშობლები თერაპევტები არ ყოფილან. ისინი არცერთ ფსიქოლოგს არ იცნობდნენ. რასაც აცნობიერებდნენ, ის იყო, რომ აცრები და სკოლა შეიძლებოდა ჩემთვის უსიამოვნო რამ ყოფილიყო, მაგრამ არ დამაზარალებდა. გადაჭარბებულ შფოთვას შეეძლო მომავალში უფრო მეტი დარტყმა მიეყენებინა ჩემთვის, მშობლებს რომ პრობლემებისგან გაქცევის შესაძლებლობა მიეცათ. მე ვერ ვისწავლიდი გაუთვალისწინებელ სიტუაციებთან გამკლავებას. ასე რომ, ჩემმა მშობლებმა უბრალოდ გამოიყენეს ექსპოზიციური თერაპიის შინაური ვერსია, რომელიც შფოთვითი აშლილობის დროს კოგნიტურ-ქცევითი მკურნალობის მთავარ კომპონენტად განიხილება.

ჩემი და ჩემი კოლეგების კვლევები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ერთიან კანონზომიერებაზე მიუთითებს: „კარგი“ მშობლები ხშირად ბავშვთა შფოთვის მიზეზი გამხდარან. ისინი მიდიან დათმობებზე, საშუალებას აძლევენ ბავშვს, თავი დააღწიოს პრობლემებს. მაგრამ მინდა, რომ შემდეგ სიტუაციაზე დაფიქრდეთ: ბავშვი სკოლიდან სახლში აცრემლებული მოდის. ის 5-6 წლისაა. „სკოლაში არავინ მოვწონვარ! ყველა მეუხეშება. ჩემთან თამაში არავის სურს“.

როგორ იგრძნობთ თავს მისი ცრემლების დანახვისას? რას გააკეთებთ? მშობლის ინსტინქტია – ზრუნვა ბავშვის კომფორტსა და უსაფრთხოებაზე.

დიახ, ნორმალურია მასწავლებელთან ან სხვა მშობლებთან დარეკვა, როდესაც ბავშვი 5 წლისაა, მაგრამ რას იზამთ ხვალ, თუ ის სახლში ისევ აცრემლებული დაბრუნდება?

თქვენ მაინც დაურეკავთ მასწავლებელს, როდესაც ბავშვი 8, 10 ან 14 წლის გახდება? ბავშვებს ყოველთვის ექნებათ სირთულეები: მეგობრებთან გატარებული ღამეების, ზეპირი პრეზენტაციების, სკოლაში რთული ტესტების ჩაბარების, სპორტული გუნდის ან სასკოლო სპექტაკლების, თანატოლებთან კონფლიქტის დროს. ეს ყველაფერი რისკია: რაღაც ვერ გააკეთო იდეალურად, ვერ მიაღწიო შედეგს, დაუშვა შეცდომა და იყო შერცხვენილი.

შფოთვის მქონე ბავშვები არ რისკავენ რაიმე ღონისძიებაში მონაწილეობას. ისინი არ სწავლობენ, როგორ გაუმკლავდნენ ასეთ შემთხვევებს. უნარ-ჩვევებს კი სხვადასხვა  სიტუაციები ავითარებენ – დამოუკიდებლად დამშვიდებას, პრობლემების გადაჭრასა და კომპრომისების პოვნას, მოთხოვნილებების გაკონტროლებას და არდათმობას, თუ ეს საჭიროა. ეს და მრავალი სხვა უნარი ვითარდება  ბავშვებში, რომლებიც რისკავენ და თვითეფექტურობა იღებს ისეთ ფორმას, რომელიც შემდგომში საკუთარი თავის რწმენად გარდაიქმნება.

ბავშვები შფოთვით თავს არიდებენ პრობლემებს, სხვებს აიძულებენ მათ ნაცვლად გადაწყვიტონ ისინი. დროთა განმავლობაში, უფრო მშფოთვარე და ნაკლებად თვითდაჯერებულნი ხდებიან. განსხვავებით თანატოლებისგან, რომლებიც არ განიცდიან შფოთვით აშლილობას, საკუთარ თავს არწმუნებენ, რომ ამ სიტუაციებს ვერ გაუმკლავდებიან. ფიქრობენ, რომ მათ ესაჭიროებათ ვინმე (მშობლების მსგავსი), ვინც  პრობლემას მოუგვარებს.

დიახ, მშობლის ინსტინქტი ბავშვის დამშვიდება და დაცვაა. თუმცა, ჯერ კიდევ 1930 წელს ფსიქიატრი ალფრედ ადლერი აფრთხილებდა მშობლებს, რომ მათ შეუძლიათ უყვარდეთ შვილები ისე, როგორც უნდათ, მაგრამ არ უნდა გახადონ ის ამ სიყვარულზე დამოკიდებული.

მისი რეკომენდაციით, მშობლებმა ბავშვებს ადრეული ასაკიდან უნდა ასწავლონ დამოუკიდებლობა. ფსიქიატრი გვაფრთხილებს: თუ ბავშვებს შეექმნათ შთაბეჭდილება, რომ მშობლები უნდა ემსახურონ, ისინი სიყვარულზე არასწორ წარმოდგენას მიიღებენ.

დღეს მაღალი შფოთვის მქონე ბავშვები ყოველთვის ურეკავენ ან წერენ მშობლებს თავიანთი პრობლემების შესახებ. ისინი ამას აკეთებენ დღის ან ღამის ნებისმიერ მონაკვეთში. რა მოხდება, თუ შფოთვითი აშლილობის მქონე ბავშვები მომავალშიც ასე მოიქცევიან? რა ელით მათ, როდესაც გაიზრდებიან?

მე ვატარებ ჯგუფურ გაკვეთილებს მშობლებისთვის, რომელთა შვილებიც შფოთვითი აშლილობით იტანჯებიან. „ბავშვები“ 18-დან 28 წლამდე არიან.

ხშირ შემთხვევაში ისინი სახლში დედ-მამასთან ერთად ცხოვრობენ. ბევრი მათგანი სკოლასა და კოლეჯში დადიოდა. ზოგმა დაამთავრა კიდეც. თითქმის არცერთი არ მუშაობს. ისინი სხედან სახლში და არაფერს აკეთებენ. მათ არ აქვთ სერიოზული ურთიერთობა სხვა ადამიანებთან. მშობლებზე არიან დამოკიდებული: მშობლებს დაჰყავთ ექიმთან, მშობლები ეპატიჟებიან შვილების მეგობრებს მათთან სტუმრად, ურეცხავენ ტანსაცმელს, უმზადებენ საჭმელს. მეტიც, შვილებთან მათი ურთიერთობა კონფლიქტურია, რადგან შფოთვამ იმატა, მაგრამ თავად ბავშვები ვერ გაიზარდნენ. თავდაპირველად, ეს არის დანაშაულის განცდა, შემდეგ – აღშფოთება, რომელსაც ისევ დანაშაულის განცდა ენაცვლება.

შეგვიძლია თუ არა, ვთქვათ რამე კარგიც?

თუ მშობლები და ბავშვის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი პერსონები შეძლებენ, დაეხმარონ მას შიშებისთვის წინააღმდეგობის გაწევაში და ასწავლონ პრობლემების მოგვარება, მაშინ ბავშვიც გამოიმუშავებს საკუთარ შინაგან მექანიზმებს შფოთვის წინააღმდეგ საბრძოლველად.

ჩვენ ვაფრთხილებთ მშობლებს, იყვნენ ფრთხილად და იფიქრონ იმაზე, როგორი რეაგირება ექნებათ მათ ბავშვის შფოთვაზე. ჩვენ ვეუბნებით მათ: „შეაფასეთ სიტუაცია და ჰკითხეთ საკუთარ თავს: რა არის ამ ეტაპზე პრობლემა? რამდენად საშიშია ეს ჩემი ბავშვისთვის? რა უნდა ისწავლოს მან ამის შედეგად?“

გვინდა, რომ მშობლები ძალიან ყურადღებით იყვნენ: რა თქმა უნდა, თუკი ბავშვს მართლაც სასტიკად გაუსწორდებიან და დაემუქრებიან, კონფლიქტში უნდა ჩაერიონ, მაგრამ ყოველდღიური შფოთვის შემთხვევაში, უფრო სასარგებლო შეიძლება აღმოჩნდეს მათი ობიექტური და მზრუნველი საქციელი, ბავშვის გრძნობების მშვიდად მიღება, იმის დაგეგმვაში დახმარება, როგორ უნდა გაუმკლავდეს ის შექმნილ  სიტუაციას. მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვმა დამოუკიდებლად შეძლოს პრობლემების გადაჭრა.

მრავალი წლის შემდეგ, ჩემმა მშობლებმა თქვეს, რომ ყველაზე დიდი ტკივილი შვილის ტანჯვაა, მაგრამ მისი გადარჩენაც შესაძლებელია. გადაჭარბებული შფოთვა ხელს გვიშლის რისკების შესაბამისად შეფასებაში. ამასთანავე შეიძლება გამოგვრჩეს, რომ ბავშვს შეუძლია თვითონაც გაუმკლავდეს რაღაცებს. ჩვენ ვიცით – თუ ბევრჯერ გააკეთებ იმას, რისიც გეშინია, შფოთვა თანდათანობით გაქრება, რაც მნიშვნელოვან რესურსებსა და სტაბილურობას დაგვიტოვებს. სიმშვიდე და თავდაჯერება მხოლოდ გრძნობები როდია.  ეს ის უნარებია, რომელთა სწავლება მშობლებსაც შეუძლიათ“.

უცნაურია, მაგრამ უსუსურობა არცერთი არსებისთვის არ არის იმდენად ხანგრძლივი, როგორც ადამიანისთვის. იქიდან გამომდინარე, რომ დიდი ზომის თავის ტვინი გვაქვს და ეს „ხარბი“ ორგანო სხეულის წონის დიდ ნაწილს იკავებს მუცლადყოფნის დროიდანვე, იმაზე მეტად ჩამოუყალიბებლები და დამოუკიდებლობისათვის იმაზე მატად მოუმზადებლები ვიბადებით, ვიდრე – სხვა არსებები. მზრუნველ პირზე დამოკიდებულება ადამიანის ძირითადი მოთხოვნილებაა და არა – ახირება. ეს იმას ნიშნავს, რომ სხვაზე დამოკიდებულები ვართ იმისათვის, რომ გადავრჩეთ და თავი უსაფრთხოდ ვიგრძნოთ. თუ სხვაზე დამოკიდებულების ჩამოყალიბების ზომიერად გამოხატული სურვილი გვაქვს, ეს იმას ნიშნავს, რომ ჩვენი არსებობის საწყის საფეხურზევე, ირგვლივმყოფები ჩემს უსუსურობას დადებითად შევხდნენ, მათზე ჩემი დამოკიდებულება ბუნებრივად აღიქვეს და ჰქონდათ კიდეც ფუფუნება, ჩემზე, როგორც უსუსურ არსებაზე მშვიდად ეზრუნათ.

როგორ ვრეაგირებთ უსუსურ მდგომარეობაში მყოფ არსებაზე? მაგალითად, გაქცევის სურვილი ხომ არ მოგვიცავს ხოლმე? რატომ? ნუთუ, არაბუნებრივია, რასაც ვხედავთ? რამ შეგვაშფოთა? რამ აგვაღელვა? რატომ ვერ ვუსწორებთ თვალს უსუსურ არსებას? იქნებ, მასზე ვბრაზობთ კიდეც? იქნებ, საკუთარი უმოქმედო უსუსურობა გვაბრაზებს, რომელსაც მისი დაუცველობის წინაშე განვიცდით? ან, თვალს ვარიდებთ, თითქოს, რაღაც სასირცხვილო ჩაიდინა მხოლოდ იმით, რომ უსუსურ მდგომარეობაში აღმოჩნდა? იქნებ, გვაღიზიანებს? რატომ შეიძლებოდა, გავეღიზიანებინეთ? რაზე გვანიშნებს მისი მდგომარეობა, რას გვახსენებს, რატომ ვერ ვუსწორებთ თვალს, რატომ ვერ ვუახლოვდებით? რატომ გვიჭირს, ვესაუბროთ მძიმე ავადმყოფობის მქონე ადამიანს? რატომ გვიჭირს, ბრაზის გარეშე ვუპასუხოთ ჩვენს შვილებს, რომლებიც ჩაგვრის ან ძალადობის წინაშე აღმოჩნდნენ? რატომ ვართ მხრებში აწურული, როდესაც მოტირალ ადამიანს ვუყურებთ, რატომ გვიჭირს მასთან მიახლოება იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც ეს ადამიანი ჩემთვის უახლოესია? რატომ შეიძლება ვბრაზობდე ჩაგრულზე და არა – მჩაგვრელზე?

რატომღაც, სხეულებრივი დაავადების მქონე ადამიანის უსუსურობა გაცილებით მარტივი მისაღებია ჩვენთვის, ვიდრე – ფსიქიკური აშლილობის მქონე ადამიანის ან ძალადობის თუ ჩაგვრის მსხვერპლის.

საზოგადოებაში უსუსურ მდგომარეობაში მყოფი ადამიანისადმი დამოკიდებულება განსაზღვრავს იმას, რამდენად გვიხარია ერთმანეთზე დამოკიდებულება, რამდენად მყუდროა ჩვენთვის ერთმანეთზე დაყრდნობა, რამდენად მშვიდად ვართ თუ გვაძრწუნებს იმისი წარმოდგენა, რომ ოდესმე, ცხოვრებაში ერთხელ მაინც შეიძლება სხვაზე ბოლომდე აღმოვჩნდეთ დამოკიდებული. რამდენად გვაშფოთებს აზრი, რომ ვინმემ შეიძლება ოდესმე შეურაცხყოფა მოგვაყენოს და თავდაჯერებულად პასუხის გაცემა ვერ შევძლოთ? რამდენად გვაშფოთებს აზრი, რომ ოდესმე შეიძლება დამოუკიდებლად ვერ შევძლოთ ჩაგვრასთან გამკლავება? ვინ გვეგულება, ვისაც მივმართავთ და მოვუყვებით, როგორ ვერ შევძელით მჩაგვრელთან ან მოძალადესთან გამკლავება?

არსებობს უსუსურობისადმი დამოკიდებულების განმსაზღვრელი გარემოებები, რომლებიც, ამავდროულად, შეიძლება ინარჩუნებდეს ძალადობრივ გარემოს.

• ისტორიული გარემო, რომელშიც დავიბადე – როგორი ისტორიული მოვლენები ვითარდებოდა მაშინ, როდესაც დავიბადე? რამდენად შეეძლო ჩემს მშობელს, საკუთარი თავისთვის მიეცა ფუფუნება, სიხარულით და სიმშვიდით შეხვედროდა ჩემს დაბადებას? რამდენად შეეძლო ჩემი განვითარების წუთები სიხარულით „დაეგემოვნებინა“? რა ხდებოდა ქვეყანაში მაშინ, როდესაც დავიბადე?
  ხშირად, როდესაც ძალადობრივ გარემოზე ვსაუბრობთ, გვავიწყდება იმ ისტორიული მოვლენების წვლილი გავიხსენოთ, რომელიც ჩვენ ირგვლივ ვითარდებოდა, პასუხისმგებლობას მხოლოდ ზოგიერთ ადამიანს და დაწესებულებებს ვაკისრებთ. სასურველია, გვახსოვდეს, რომ ის ადამიანები, რომელთაც პასუხისმგებლობას ვაკისრებთ, ხშირად, ასახავენ მათგან დამოუკიდებლად მიმდინარე მოვლენებს და მათ ქცევებს, გარემოებების ერთობლიობაც განაპირობებს.
• სოციალურ – ეკონომიკური ცვლადები – რატომ არ გვქონდა 90 – იან წლებში აღზრდილ ბავშვებს ფეხსაცმლის მშვიდად გაფუჭების ფუფუნება? რატომ გავიშინაგნეთ განწყობები – „შეცდომის დაშვება უპატიებელია,“ „შეცდომის დაშვებას შეუქცევადი შედეგები მოჰყვება,“ „შეცდომის დაშვებისთვის მკაცრად დაისჯები“? ერთ – ერთი გარემოება, რითაც შეიძლება ამ რწმენების ჩამოყალიბება და მათი გაშინაგნება ავხსნათ, სიდუხჭირეა, რომელშიც უამრავი ადამიანი ცხოვრობდა და დღემდე ცხოვრობს. სიდუხჭირისგან გამომდინარე, ადამიანებს არ ჰქონდათ ფუფუნება, მშვიდად დაეშვათ შეცდომები, მშვიდად გაფუჭებოდათ ნივთები, რადგან შემცვლელით უზრუნველყოფა იმდენად მარტივი არ იყო, როგორც ეს ნაკლებად დუხჭირ საზოგადოებაში იქნებოდა. ხშირად, მშობლები ბრალეულობის განცდას განიცდიდნენ, რადგან არ შეეძლოთ შემცვლელი მარტივად შეეთავაზებინათ თავისი შვილებისთვის. მეტიც, მათი უმრავლესობა, დიდი ალბათობით, დეპრესიის ეპიზოდს მაინც ებრძოდა, თუმცა, ცდილობდნენ, მარტო გამკლავებოდნენ ამ მდგომარეობას. სამწუხაროდ, ისინი ფიქრობდნენ, რომ „მათი „წუწუნის“[1] დრო არ იყო.“
• თავდაჯერებულობის ნაკლებობა და დაუცველობის მოლოდინი – მშობლების განსაზღვრულმა ნაწილმა არ იცოდა, როგორ დაეცვა შვილი ჩაგვრისა და ძალადობისაგან, რადგან არ იცოდა, რა მოჰყვებოდა შვილის დაცვის მცდელობას. მაგალითად, მშობლების ნაწილმა არ იცოდა, ვისთვის მიემართა, თუ მისი შვილი მჩაგვრელი ან ძალადობრივი ქცევის სამიზნე აღმოჩნდებოდა, შეიძლებოდა თუ არა ჰქონოდა ვინმეს იმედი, არ იცოდა, რა მოჰყვებოდა, თუნდაც, მჩაგვრელის მშობელთან საუბარს, ეშინოდა, რომ ვინმე დაუფიქრებლად ხელყოფდა შვილის სიცოცხლეს ან ჩაგვრის გაძლიერებისთვის გაიმეტებდა. აქედან გამომდინარე, აუფასურებდა ძალადობისა და ჩაგვრის ფაქტს მაშინაც კი, როცა შეიძლებოდა, მის თვალწინ განვითარებულიყო მოვლენები, არჩევდა თავისი შვილი განერიდებინა ძალადობრივი გარემოსთვის. მაგალითად, გადაეყვანა სხვა სკოლაში, სხვა გზით ევლო სახლამდე და ა. შ. მართალია, ეს მიდგომები, განსაზღვრულ შემთხვევებში, ძალადობრივ გარემოსთან გამკლავების გზებად ითვლება, თუმცა, მხოლოდ მსხვერპლის განრიდებით ძალადობრივი გარემო არ იცვლება, ძალადობა და ჩაგვრა უპასუხოდ რჩება.
• მსხვერპლის დადანაშაულება და მასში პასუხისმგებლობის განცდის გაძლიერება – როდესაც ადამიანი ჩაგვრის ან ძალადობის მსხვერპლია, იმას ნიშნავს, რომ ის მჩაგვრელის და მოძალადის წინაშე უსუსური და დაუცველი აღმოჩნდა. ადამიანებს გვიჭირს, დავიჯეროთ, რომ ზოგჯერ სამყარო სამართლიანობის ჩვენეული წარმოდგენების თანახმად არ მოქმედებს. აქედან გამომდინარე, შესაძლოა, ძალადობა გავამართლოთ. ასეთ დამოკიდებულებას აღწერს ზოგიერთი ადამიანი თავისი ოჯახის წევრისაგან: „დაიმსახურებდი, ალბათ,“ „რაღაც ისეთი თუ არ გააკეთე, ხელს რატომ გაგარტყამდა?“

ძალადობისგან ან ჩაგვრისგან ოჯახის წევრის დაცვის მიზნით, ზოგიერთი ოჯახი მასში იწყებს პასუხისმგებლობის განცდის გაძლიერებას. მაგალითად, ის ცდილობს, ძალადობა ან ჩაგვრა თავისი ოჯახის წევრის დაუდევრობით ახსნას და ოჯახის წევრის ძალადობისგან დაცვა წინასწარჭვრეტის უნარის გაძლიერებისკენ მოწოდებით უზრუნველყოს. მაგალითად, ისეთი რწმენები, როგორიცაა „შენ უნდა გცოდნოდა, როგორ ვერ გათვალე?,“ „შენ უნდა აგერიდებინა თავი დროულად, როგორ ვერ გათვალე?“ და ა. შ. აძლიერებს ძალადობის ძალაუფლებას, ათავისუფლებს მოძალადეს ან მჩაგვრელს პასუხისმგებლობისგან და ძალადობაზე თუ ჩაგვრაზე პასუხისმგებლობას ისევ და ისევ მსხვერპლს აკისრებს.

• წესების შექმნა – „არავის უნდა დაეჩაგვრინო,“ „თავი არავის უნდა მოატყუებინო,“ „არავის უნდა გააბედინო…“ წესების მცირე ჩამონათვალია, რომელიც ადამიანებს დაძაბულობაში ამყოფებს და სხვების ქცევის კონტროლის უნაყოფო მცდელობაში ატარებინებს დროს. გარდა ამისა, ჩაგვრის და ძალადობის წინაშე მყოფ ადამიანებს ვუბიძგებთ, ძალადობის მიზეზები საკუთარ თავში ეძებონ, რაც, თავისთავად, იმას ნიშნავს, რომ მოძალადეს ან მჩაგვრელს ვათავისუფლებთ პასუხისმგებლობისგან, ხოლო მსხვერპლს ვუბიძგებთ, მოძალადესთან შეგუებისთვის და მისგან ძალადობისა და ჩაგვრის შემსუბუქებისთვის ისეთი ნაბიჯები გადადგას, რომელიც არათუ ამცირებს ძალადობას, არამედ, ხშირად, პირიქით – აძლიერებს. ამ შემთხვევაში, ადამიანები ფიქრობენ, რომ კი არ უნდა განერიდონ მოძალადესთან ურთიერთობას, არამედ – დაუსრულებლად იზრუნონ მოძალადის ქცევებთან თავისი ქცევების არაჯანსაღ შესაბამებაზე.

წესების ეს ერთობლიობა, დროთა მანძილზე, გავრცელდა სავაჭრო – საფინანსო სფეროშიც. მაგალითად, როდესაც მოტყუებულ ადამიანს უთანაგრძნობთ, შეიძლება, სანაცვლოდ მოისმინოთ: „მერე რას მოატყუებინა თავი?“ თითქოს, თავისი ნებით, გაცნობიერებულად მოიტყუა თავი და ისეთ ფინანსურ გარიგებას დათანხმდა, რომელიც მას დააზარალებდა.

• იარლიყების მიკუთვნება – ხშირად, ძალადობის მსხვერპლს ადამიანები ისეთ იარლიყებს აკუთვნებენ, რომელიც მას აკნინებს. მაგალითად, თუ მან არჩია, ძალადობრივი გარემოდან გაქცეულიყო, შესაძლოა, მას „სუსტი“ ადამიანის იარლიყი მიაკუთვნონ. მსგავსი იარლიყის მიკუთვნება კი იმას გულისხმობს, რომ ირგვლივმყოფები უგულებელყოფენ იმ გარემოებების ერთობლიობას, რომელიც ადამიანს, მაგალითად, გაქცევისკენ უბიძგებს და, შესაძლოა, განსაზღვრულ გარემოებებში ეს იყოს გამკლავების ჯანსაღი გზა. მსგავსი იარლიყებიც აძლიერებს მოძალადისა და მჩაგვრელის გავლენას ჩაგვრისა და ძალადობის წინაშე მყოფ ადამიანზე, რადგან ის კარგავს იმის იმედს, რომ მის ქცევებს უსიამოვნო ემოციების აღმძვრელი იარლიყების გარეშე შეაფასებენ, თავს შერცხვენილად და მიუსაფრად გრძნობს, რაც მას აიძულებს, დახმარების და მხარდაჭერის ძიებაზე უარი თქვას.
• „მოძალადე ურჩხულია, ხოლო ის ადამიანები, ვინც მსხვერპლს არ ეხმარებიან, გულგრილები არიან“ – ერთი შეხედვით, ეს რწმენა არაფერს აშავებს, თუმცა, ამ ტექსტით ძალადობასთან ბრძოლა ორ საფრთხეს ატარებს. პირველ რიგში, აღსანიშნავია, რომ ჩემი პრაქტიკის მანძილზე, დავრწმუნდი, ადამიანებს უჭირთ, საკუთარი ემოციები, აზრები და ქცევები სხვა ადამიანის ემოციების, აზრებისა და ქცევებისაგან გამოაცალკევონ. გარდა ამისა, თუ იმას გავითვალისწინებთ, რომ, არავინ ვისურვებდით ძალადობის და ჩაგვრის მსხვერპლი ვიყოთ სწორედ ზემოთ ჩამოთვლილი მოლოდინებისა და რწმენებისგან გამომდინარე, ასევე, არ ვისურვებდით, ასეთი შეფასების შემდეგ, თვალი გაგვესწორებინა იმ ფაქტისთვის, რომ ჩვენზე ძალადობენ.

ძალადობაზე რეაგირება გვიჭირს, რადგან ადამიანები, გაუცნობიერებლად ვფიქრობთ, რა შეიძლება მოჰყვეს ჩვენ მიერ გადადგმულ ნაბიჯებს. ვინ შეძლებს ძალადობის მსხვერპლზე ზრუნვას, ჰყავს თუ არა მას მხარდამჭერი ადამიანები, რომელთა იმედი შეიძლება ჰქონდეს? რამდენად დამოკიდებულია მსხვერპლი მოძალადეზე? ხომ არ დააზიანებს დახმარების მცდელობა ძალადობის მსხვერპლს და ა. შ.? ან, რა შედეგები შეიძლება მოჰყვეს ჩემთვის დაუცველთან გამოსარჩლებას? ვინ დამიცავს მე?

აქედან გამომდინარე, შესაძლოა, ჩვენც დავიწყოთ ძალადობის ფაქტის გაუფასურება, თავი დავირწმუნოთ, რომ არ შევსწრებივართ, ვერ დავინახეთ და ა. შ., რადგან არავის მოსწონს, ერთი მხრივ, საფრთხის განცდა და მოლოდინი, ხოლო, მეორე მხრივ, სირცხვილის განცდა. ამიტომ, საფრთხისა და შერცხვენისგან განრიდებისთვის შეიძლება ისიც კი არ მოვიმოქმედოთ, რისი გაკეთებაც შეგვეძლო.

• „მიზეზებს ეძებთ? ანუ, ძალადობას ამართლებთ?“ – ძალადობას და ჩაგვრას ისევე აქვს მიზეზები, როგორც ალტრუისტულ ქცევას. როდესაც ძალადობის მიზეზების ძებნას მისი გამართლების მცდელობასთან ვაიგივებთ, ჩვენ მის წინაშე სრულად განიარაღებულნი ვრჩებით. როდესაც ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ძალადობა არსაიდან, უმიზეზოდ წამოიქმნება, გზას ვუკეტავთ ამ საკითხის კვლევის აუცილებლობას. მათ შორის, ადამიანებს ვაჩუმებთ, როდესაც შეიძლება, მათი ნათქვამები იმ სოციალური გარემოებებისა და განწყობების ერთობლიობას ასახავდეს, რომელიც ამ დრომდე მოუგვარებელია და მათი სახით ძალადობის შემანარჩუნებელი ფაქტორების მთელი ერთობლიობა არსებობს.

ძალადობის გამართლება ჟღერს ასე: „ღირსი იყო,“ „დაიმსახურებდა,“ „რაც უნდოდა, ის მიიღო“ და ა. შ.
მიზეზების ძიება კი ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ვსვამთ კითხვას და ვცდილობთ, პასუხი გავცეთ კითხვას: „რას შეიძლებოდა განეპირობებინა ძალადობრივი ქცევების გამოვლენა კონკრეტულ ადამიანში?“

• ძალადობის ცალმხრივი ახსნა – რას ვაშავებთ, თუ საზოგადოებას ვეუბნებით, რომ ადამიანზე მხოლოდ იმიტომ იძალადეს, რომ ქალი ან მამაკაცია? როგორც წესი, ამ შემთხვევაში, უგულებელვყოფთ გარემოებების ერთობლიობას და ძალადობა მხოლოდ ერთ ცვლადამდე დაგვყავს, რაც, თავისთავად, მცდარია.

ხშირად, იქიდან გამომდინარე, რომ არ ვიცით, როგორ დავეხმაროთ დაუცველს, ჩვენივე უსუსურობის გაუცნობიერებელი განცდისგან თავდახსნისთვის, ისევ და ისევ დაუცველს და უსუსურს ვამტყუნებთ. ასევე, ვიზიარებთ იმ განწყობებს, რომელიც, ვცადე, დაწვრილებით აღმეწერა. როგორ ვრეაგირებთ ადამიანების უსუსურობაზე? რა გვიპყრია ხელთ, იმისათვის, რომ დაუცველს დავეხმაროთ? ამ კითხვებზე პასუხი კი იმასაც გულისხმობს, როგორ ვუმკლავდებით ძალადობას და ჩაგვრას საზოგადოებაში.

[1] ზოგიერთი ადამიანი საკუთარ მდგომარეობაზე გულწრფელად საუბარს წუწუნს უწოდებს.

ალბათ ხშირად შეგიმჩნევიათ მოსწავლეების, მასწავლებლებისა და სტუდენტების ხელში ფერად-ფერადი მოსანიშნი მარკერები. გამოგიტყდებით, მეც ხშირად ვიყენებ. ზურგჩანთით ვატარებ ტექსტის მოსანიშნ სხვადასხვა ფერის მარკერს.

მოსწავლეებისა და ასევე, ზრდასრულების უმეტესობას უყვარს კითხვა ნიშანთა სისტემით. არსებობს მოსაზრება/თეორია, რომ მსგავსი ფორმატით კითხვა ამარტივებს მასალის აღქმას, აძლიერებს ინტერესს, ეხმარება ადამიანს კონცენტრაციაში და ხელს უწყობს წაკითხულის გააზრებასა და დამახსოვრებას.

ელექტრონული წიგნები დიდი ხანია, შემოიჭრნენ და დიდი ადგილი დაიკავეს ჩვენს ყოველდღიურობაში. თუ ჩვენი მოსწავლეები აქამდე მეტწილად სახელმძღვანელოებზე იყვნენ დამოკიდებულნი, დღეს ინფორმაციას კომპიუტერების თუ ჭკვიანი ტელეფონების მეშვეობით იღებენ. დავალებების შესასრულებლად ინტერნეტსივრცეში განთავსებული რესურსების გაცნობა უხდებათ. შექმნილმა მდგომარეობამ გაზარდა ციფრულ წიგნებზე  მოთხოვნა.

ამ სტატიაზე მუშაობის პროცესში გავეცანი სტატიას – „შეუძლიათ მოსწავლეებს სიღრმისეულად გააზრება ციფრული კითხვისას?“  სტატიის მიხედვით, ციფრული კითხვისას, გააზრების საუკეთესო საშუალებაა ანოტაციების კეთება. მასში ვკითხულობთ: „ტრადიციული სკოლის გარემოში თქვენ გაძლევენ ბეჭდურ წიგნებს და გეუბნებიან, რომ არაფერი არ დაწეროთ მასზე. ეს კი რეალურ ცხოვრებაში ნამდვილად ეწინააღმდეგება იმას, რის გაკეთებაც ბავშვებს სურთ. ისინი (ბავშვები) ამბობენ, რომ მათ სურთ, აღნიშვნები გააკეთონ იმაზე, რასაც კითხულობენ“. თუ ნებას დავრთავთ, რომ თითოეულმა ბავშვმა ისე დაწეროს წიგნზე, როგორც სურს, ყოველი წლის ბოლოს წიგნები უბრალოდ უსარგებლო გახდება. ციფრული მოწყობილობები კი საშუალებას იძლევიან, დოკუმენტის შიგნით ნებისმიერი წარწერა და აღნიშვნა გავაკეთოთ. „ტექსტთან საუბრის, ტექსტთან დიალოგის შექმნის საშუალების მიცემა, საუკეთესო გზაა იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა კარგად გაიგონ და გაითავისონ ის, რასაც კითხულობენ“.   

ალბათ ბევრჯერ გაგჩენიათ სურვილი, ინტერნეტში წაკითხული სტატიის საინტერესო მონაკვეთი გაგეფერადებინათ, გაგეკეთებინათ ჩანაწერი, დაგესვათ შეკითხვა ან/და დაგეფიქსირებინათ საკუთარი მოსაზრება. მოდით, ერთად ვნახოთ, რა შესაძლებლობებს გვთავაზობს Diigo და hypothes აპლიკაციები.

აპლიკაციების გასააქტიურებლად ესტუმრეთ ქრომის ვებმაღაზიას. საძიებო განყოფილებაში ჩაწერეთ სასურველი აპლიკაციის სახელი. შემდეგ Add to chrome ღილაკით გაააქტიურეთ Diigo Web Collector და Diigo Read Later. აღნიშნული ეტაპების წარმატებით გავლის შემდეგ თქვენთან გამოჩნდება შესაბამისი ღილაკები. ამის შემდეგ თქვენ შეგეძლებათ, მონიშნოთ ტექსტები, გააკეთოთ ჩანაწერები და ა.შ.

ახლა ერთად ვნახოთ რა შეგვიძლია Diigo-ის დახმარებით. აპლიკაცია გვთავაზობს ოთხ ფერს მარკერს და ხელსაწყოს მასზე კომენტარის/ჩანიშვნის გასაკეთებლად. რაც მთავარია, თქვენ მოქმედებებს იგი სპეციალურ საცავში ინახავს. ამ ვებმისამართზე სტუმრობისას მონიშნული ტექსტი ყოველთვის გამოჩნდება. გთავაზობთ მაგალითს.

აღსანიშნავია, რომ Diigo Web Collector კიდევ უფრო მრავალფეროვან ხელსაწყოებს გვთავაზობს. მისი დახმარებით შესაძლებელია:

• ვებგვერდზე განთავსებული ინფორმაციის შენახვა;
• მთლიანი სტატიის ცალკე გახსნა და მონიშვნა/ანოტაციის გაკეთება;
• PDF ფაილზე ანოტაციების გაკეთება და ტექსტის მარკერებით გაფერადება;
• ვებგვერდზე განთავსებული მასალისთვის სურათის გადაღება და მისი ანოტაცია;
• ვიდეოებისთვის ფოტოების გადაღება და სხვა.
• 

დაახლოებით იგივე დატვირთვა აქვს hypothes-ის აპლიკაციასაც. მე უპიტარესობას Diigo-ს ვანიჭებ, რადგან უფრო მოსახერხებელი და მრავალფუნქციურია.

ამ სტატიაში მინდა, გაგაცნოთ ორი ხელსაწყო/აპლიკაცია, რომლის ნებისმიერ ბრაუზერზე დაყენება ახალი შესაძლებლობების გამოყენების საშუალებას მოგცემთ. შეგიძლიათ, მათ ოფიციალურ ვებგვერდებზე გაიაროთ მარტივი რეგისტრაცია და  გახდეთ მომხმარებლები. ანგარიშზე შესვლის შემდეგ გამოგიჩნდებათ თქვენ მიერ გაკეთებული ყველა ანოტაცია და ჩანიშვნა.

Diigo-ს აქვს მობილური აპლიკაცია, რომლის მოძებნაც შესაძლებელია Play store განყოფილებაში.

გამოყენებული რესურსები:

https://www.kqed.org/mindshift/37219/can-students-go-deep-with-digital-reading

www.diigo.com

www.hypothes.is

https://mastsavlebeli.ge/?p=18510

პირველად, ენის შესწავლის პროცესში, იყო სიტყვა და ეს სიტყვა პირველად იყო, როგორც მშობლიური ენის, მით უფრო, მეორე ან უცხოური ენის შესწავლისას…

…როგორც ვიცით, ლექსიკურ ერთეულებზე მუშაობა ქართულის, როგორც მეორე/უცხოური ენის ერთ-ერთი საკვანძო საკითხია. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ როგორ წარიმართება ეს პროცესი – იქნება იგი შემოფარგლული მხოლოდ სალექსიკონო რვეულებში სიტყვების ჩაწერითა და მათზე მოსწავლეთა მშობლიურ ენაზე განმარტებების მიწერით, თუ დატვირთული იქნება მრავალფეროვანი და საინტერესო აქტივობით.

რა უნდა გავითვალისწინოთ ლექსიკის სწავლებისას პირველ რიგში?

ლექსიკური თვალსაზრისით უნდა შევაფასოთ ის ტექსტები, რომლებსაც მოსწავლეებთან ვიყენებთ. რასაკვირველია, სახელმძღვანელოს ავტორების მიერ შერჩეული და შექმნილი უნდა იყოს ისეთი ტექსტები, რომლებიც შეესაბამება სამიზნე კლასების მზაობასა და ინტერესებს, თუმცა დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ამ სახელმძღვანელოს გამოყენებისას მასწავლებლის მიერ წარმართულ აქტივობებს. ყველაფერს ხომ სახელმძღვანელოს ავტორი ვერ ჩაწერს ვერც მოსწავლის წიგნსა და სავარჯიშოების რვეულში და ვერც მასწავლებლის წიგნში. კონკრეტულ კლასში გადაწყვეტილება მასწავლებელმა უნდა მიიღოს და დაგეგმოს თავისი მოსწავლეებისთვის საჭირო ღონისძიებები. მაგალითად, თუ მასწავლებელი მიიჩნევს, რომ ტექსტში გამოყენებული ზოგიერთი სიტყვა შესაძლოა ძნელი გასაგები აღმოჩნდეს მოსწავლეებისთვის, მაშინ მან ამ სიტყვაზეც დამატებით უნდა გაამახვილოს ყურადღება. ეს შეიძლება მოხდეს, როგორც ტექსტის წაკითხვამდე (ან თუ ვასმენინებთ — მოსმენამდე), ასევე ტექსტის წაკითხვის პროცესში და წაკითხვის/მოსმენის შემდეგაც.

როგორ შევარჩიოთ სიტყვები, რომლებსაც სათანადო ყურადღება უნდა დავუთმოთ? მართლაც არ ღირს ყველა სიტყვა იმად, რომ მასწავლებელმა განსაკუთრებული ყურადღება დაუთმოს გაკვეთილზე. რა მახასიათებლები უნდა ჰქონდეს სიტყვებს, რომ ისინი მნიშვნელოვნად ჩავთვალოთ? პირველ რიგში განვსაზღვროთ, რას ნიშნავს მნიშვნელოვანი სიტყვები ქართულის, როგორც მეორე უცხოური ენის სწავლებისას. ეს ის სიტყვებია, რომლებიც აუცილებელია კონკრეტული სიტუაციის ან კონკრეტული ტექსტის გასააზრებლად. ზოგჯერ ასეთი სიტყვებს საკვანძო სიტყვებსაც უწოდებენ ხოლმე. ასეთ სიტყვებს მასწავლებელმა სათანადო ყურადღება უნდა მიაქციოს და დაეხმაროს მოსწავლეებს მის სხვადასხვა კონტექსტში გააზრებასა და გამოყენებაში.

კარგი იქნება, თუ მასწავლებელი სიტყვებს გამოყენების სიხშირის მიხედვით კატეგორიებად დააჯგუფებს. ენაში არსებობს შედარებით ხშირად გამოყენებული სიტყვები, ნაკლები სიხშირით გამოყენებული სიტყვები და იშვიათად ხმარებული სიტყვები. რომელი კატეგორიის სიტყვებს უნდა მიაქციოს მასწავლებელმა განსაკუთრებული ყურადღება? რასაკვირველია, ე.წ., ხშირად ხმარებულ სიტყვებს. თავისთავად ცხადია, რომ „პური“, „მაგიდა“, „სკოლა“ და სხვები ხშირად გამოყენებული სიტყვებია და ამ რიგის სიტყვების ცოდნა მოსწავლეებისთვის აუცილებელი და პრიორიტეტულია. ხოლო ისეთი სიტყვები, როგორიცაა „სარჩული“, „ზომიერი“, „მიტოვებული“ ნაკლები სიხშირით ხმარებული სიტყვებია. ხოლო სიტყვები „ბობოლა“, „წარმტაცი“, „ოინი“ იშვიათად ხმარებული სიტყვებია. სიტყვების შერჩევისას და მათზე ყურადღების გამახვილებისას უნდა გავითვალისწინოთ, რომელ დონეზეა მოსწავლე. მაგალითად, დამწყებ დონეზე (A 1 დონე) მყოფი მოსწავლისთვის ყურადღება, ე. წ., ხშირად გაოყენებულ სიტყვებზე უნდა გავამახვილოთ. A 2 დონეზე შეიძლება ვიმუშაოთ ნაკლები სიხშირით გამოყენებულ სიტყვებზეც, ხოლო იშვიათად ხმარებულ სიტყვებზე ყურადღების გამახვილება მხოლოდ B1, C1 და C2 დონეზე ეგების. (ყურადღება მიაქციეთ ბოლო სიტყვას წინა წინადადებაში: „ეგების“ რომელი კატეგორიის სიტყვაა? რასაკვირველია, იგი იშვიათად გამოყენებული სიტყვაა და ამ სიტყვას ჩვენ არც კი გამოვიყენებთ A1 და A2 დონეებზე მყოფ მოსწავლეებთან).

როგორ შევაფასოთ ტექსტები ლექსიკური თვალსაზრისით? ჩვენ ტექსტებს სასწავლო სიტუაციისთვის ვიყენებთ ხოლმე. თუმცა მოსწავლეებისთვის ტექსტების შერჩევა დამოუკიდებელი კითხვის გასაუმჯობესებლადაც გვჭირდება. რასაკვირველია, სასწავლო სიტუაციისთვის შედარებით „რთული“ ტექსტებიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ და შემდეგ ჩვენ დავეხმაროთ ამ სასწავლო სირთულეების დაძლევაში, თუმცა დამოუკიდებელი კითხვისას ჩვენ მათ ვერ დავეხმარებით. ტექსტების სირთულის გაზომვის მიზნით შეგვიძლია, გამოვიყენოთ, ე. წ., „ხუთი თითის წესი“, რაც გულისხმობს შემდეგს: ვიღებთ ტექსტს და ვკითხულობთ პირველ გვერდს. თითო თითს მოვკეცავთ იმ შემთხვევაში, თუკი შეგვხვდება ისეთი სიტყვა, რომელიც ჩვენს მოსწავლეს (შვილს, ახლობელს, ნაცნობს…) არ ეცოდინება. თუკი ერთ გვერდზე ასეთი სიტყვების რაოდენობა ხუთზე ნაკლებია, მაშინ ასეთი ტექსტის მიწოდება ჩვენი მოსწავლეებისთვის მისაღებია. ხოლო თუკი უცნობი სიტყვების რაოდენობა ერთ გვერდზე ხუთს აღემატება, მაშინ ასეთი ტექსტის გამოყენება არაა რეკომენდებული. რასაკვირველია, ხუთი სიტყვა საშუალო მაჩვენებელია და თუკი ტექსტს ვიყენებთ სასკოლო გარემოში, რაც საჭირო მომენტში მასწავლებლის დახმარებას გულისხმობს, შესაძლოა ისეთი ტექსტითაც ვისარგებლოთ, რომელშიც ხუთზე მეტი უცნობი სიტყვა იქნება. ოღონდ ეს რაოდენობა მკვეთრად ვეღარ გაიზრდება.

როდის ვიმუშაოთ უცნობი სიტყვების განმარტებაზე?

მასწავლებლები ხშირად სვამენ შეკითხვას – როდის უნდა დავეხმაროთ მოსწავლეებს უცნობი სიტყვების განმარტებაში? არის მეორე საკითხიც – როგორ დავეხმაროთ მოსწავლეებს ასეთი სიტყვების განმარტებაში. ჯერ პირველ შეკითხვას ვუპასუხოთ, შემდეგ – მეორეს.

მოსწავლეებს უცნობის სიტყვების განმარტებაში შეიძლება დავეხმაროთ ნებისმიერ დროს – იქნება ეს ტექსტის წაკითხვამდე/მოსმენამდე, ტექსტის წაკითხვის/მოსმენის პროცესში თუ ტექსტის წაკითხვის/მოსმენის შემდეგ. უკეთ რომ ვთქვათ, მოსწავლეები უნდა მივაჩვიოთ სამივე ფორმატის დახმარებას. მოკლედ მიმოვიხილოთ თითოეული ფორმატი.

მასწავლებლის მიერ დასამუშავებელი ტექსტის წინასწარი შეფასება და მომზადება გულისხმობს მასში ისეთი სიტყვების გამოკვეთას, რომლებიც მოსწავლეებისთვის სავარაუდოდ უცნობი იქნება. ამავე ეტაპზე კარგია, როდესაც შერჩეულ სიტყვებში მოვნიშნავთ ისეთ სიტყვებსაც, რომლებსაც მოსწავლეებს წინასწარ, ტექსტის წაკითხვამდე/მოსმენამდე განვუმარტავთ. ეს მოსწავლეებს ტექსტის გაგებას გაუადვილებს. რასაკვირველია, შეიძლება დავტოვოთ ზოგიერთი სიტყვა, რომლებსაც მივანდობთ მოსწავლეებს, რათა მათ მათი ამოცნობა მინიშნებების (კონტექსტური გასაღებების — ილუსტრაცია, კონტექსტი, თემატიკა…) დახმარებით შეძლონ. რასაკვირველია, ტექსტის წაკითხვის მოსმენის შემდეგ ყურადღება მათზე გამახვილდება.

ჩვენ კონკრეტულ გაკვეთილებზე ვუპასუხეთ ლექსიკაზე მუშაობის დროის შერჩევას მიკროდონეზე. ახლა უფრო ფართოდ მივუდგეთ საკითხს და აღვნიშნოთ, რომ ლექსიკაზე მუშაობა პრიორიტეტულია ენის შესწავლის ყველა საფეხურზე. რა უპირველესი საქმე აქვს მასწავლებელს პირველივე კლასის პირველსავე დღეებში? რასაკვირველია, მისი პირველი საქმიანობა სიტყვების გაცნობასთან, დასწავლასთანაა დაკავშირებული და მხოლოდ ამის შემდეგ მას დაეფუძნება ყველა დანარჩენი სასწავლო მიზანი: იქნება ეს მოსმენისა და ლაპარაკის, კითხვისა თუ წერის უნარები. და ლექსიკის გამდიდრებაზე აქცენტი არ სუსტდება სწავლება-სწავლის მთელი მდინარების განმავლობაში. პირიქით — უფრო ინტენსიურ და მიზანმიმართულ ხასიათსაც კი იძენს და საბოლოოდ, როდესაც ადამიანი უკვე უმაღლეს დონეზე სწავლობს ენას, მისი შემდგომი ნაბიჯები სწორედ ლექსიკური ერთეულების სხვადასხვაგვარ ინტერპრეტაციას უკავშირდება.

როგორ ვიმუშაოთ ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაზე?

ამ შეკითხვაზე საპასუხოდ ქვემოთ წარმოდგენილია ზოგიერთი მეთოდი/სტრატეგია, რომელთაც ეფექტოვნად (ამ სიტყვაში აკუმულირებულია „ეფექტურობისა” და „ეფექტიანობის” შინაარსი) იყენებენ ენის მასწავლებლები. დაწვრილებით ამ და სხვა მეთოდის შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტის (G-PriEd) მიერ შექმნილ კრებულში (კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე, თბ. 2015).

სიტყვის პირამიდა ჩემი საყვარელი, სწავლისთვის სასარგებლო, სწავლებაში ადვილად გამოსაყენებელი აქტივობაა. სქემას აქვს სამკუთხედის ფორმა, რომლის პირველ, ზედა ზოლში იწერება სიტყვა, რომელზეც ყურადღებას ვამახვილებთ და რომელიც ხანგრძლივად და ღრმად უნდა დარჩეს მოსწავლის გონებაში. მეორე ზოლში იწერება ამ სიტყვის განმარტება. მოსწავლეებმა თავიანთი სიტყვებით უნდა ახსნან ამ სიტყვის მნიშვნელობა. ცხადია, ეს ახსნა არ და ვერ იქნება სრულფასოვანი, შესაძლოა, ზოგჯერ უზუსტობაც გაიპაროს, მაგრამ მთავარი ისაა, რომ მოსწავლე ცდილობდეს ამ სიტყვის მნიშვნელობის გადმოცემას სხვა, მისთვის ნაცნობი სიტყვებით. აგრეთვე, მოსწავლეები წარმოაჩენენ თავიანთ შემოქმედებით, ორიგინალურ ხედვასაც, რაც შესაძლოა, მეტად საინტერესო და სახალისოც აღმოჩნდეს. მესამე ზოლში ჩაიწერება წინადადება, რომელშიც მოსწავლე ამ სიტყვას გამოიყენებს.

ვარიაცია 1: როდესაც მოსწავლეებთან ტექსტზე ვმუშაობთ, შესაძლოა, მასწავლებელმა ოთხდონიანი პირამიდა შესთავაზოს მათ და წინადადების მოფიქრებამდე ტექსტიდან იმ წინადადების ამოწერა მოსთხოვოს, რომელშიც ეს სიტყვა იქნება გამოყენებული. ანუ ზემოდან მესამე ზოლში ტექსტის წინადადებაში გამოყენებული იქნება ეს სიტყვა, ხოლო მეოთხე, ქვედა ზოლში უკვე ბავშვების მიერ მოფიქრებული წინადადება, ცხადია, ეს სიტყვა მასშიც იქნება გამოყენებული.

ვარიაცია 2. შესაძლოა, მასწავლებელმა მოსწავლეებს ან მოსწავლეთა ნაწილს მეორე ზოლში განმარტების ნაცვლად უნდა შესთავაზოს სიტყვის შესაბამისი ილუსტრაციის ჩახატვა. ან მოსწავლე თვითონ აირჩევს, განმარტება ჩაწეროს თუ ილუსტრაცია ჩახატოს.

ქვემოთ წარმოდგენილია სამდონიანი სიტყვის პირამიდების ნიმუში, რომლებიც გამოყენებულია ჩვენ მიერ შექმნილი ქართულის, როგორც მეორე ენის სახელმძღვანელოს მოსწავლის წიგნსა და სავარჯიშოების რვეულში:

(ყურადღებას მიაქცევდით: მოსწავლის წიგნის ნიმუში ზემოთაა, რომელშიც დავალებაა წარმოდგენილი, ხოლო სავარჯიშოების რვეულის ფოტო არის დაბლა — მასში სავარჯიშოს სახითაა შეთავაზებული სამდონიანი პირამიდა, რომლის ქვედა გრაფა მოსწავლეებმა უნდა შეავსონ. სხვათა შორის, წიგნის დავალებები და რვეულის სავარჯიშოები ისე თანმიმდევრობით, მიყოლებითაა დანომრილი, რომ მასწავლებელი ადვილად ხვდება, რომელი აქტივობა რა თანმიმდევრობით უნდა გააკეთოს. კერძოდ, თუ წიგნის მე-2 დავალების შემდეგ მე-5 დავალება მოდის, ეს იმას ნიშნავს, რომ რვეულში უნდა შესრულდეს მე-3 და მე-4 სავარჯიშოები. მიხარია, რომ ჩემი ინიცირებული ეს იდეა პირველად ჩვენს სახელმძღვანელოში გამოვიყენეთ და უფრო გამიხარდება, თუკი სხვა ავტორებიც მოგვბაძავენ).

დიდი ლექსიკონი

ჩემს მეგობრებთან ერთად დაწერილ მე-5 კლასის ახლად გრიფირებულ სახელმძღვანელოში, სავარჯიშოების რვეულის პირველსავე თავში ერთი ასეთი დავალება შევიტანეთ:

შექმენი ილუსტრირებული ლექსიკონი – ჩამოწერე ის ახალი სიტყვები, რომლებიც ამ თავში ისწავლე. სიტყვების გასწვრივ დახატე შესაბამისი ილუსტრაციები. შენს ლექსიკონს თანდათან მიამატე ახალ-ახალი სიტყვები, რომლებსაც სხვადასხვა თავის შესწავლისას გაიგებ და სასწავლო წლის ბოლოს საინტერესო ილუსტრირებულ ლექსიკონს მიიღებ.

ასეთი აქტივობების სისტემატურად განხორციელების შემთხვევაში მოსწავლე თანდათან მიიღებს საკუთარ ლექსიკონს, რომელშიც, გარდა ორენოვანი განმარტებისა, იქნება ნახატებიც, საკუთარი განმარტებები, სიტყვის პირამიდები და სხვა საინტერესო სქემები. ასეთი რვეულის, ნამუშევრის პერიოდულად და მოგვიანებით (თუნდაც რამდენიმე წლის შემდეგ) გადათვალიერება ყოველთვის სასარგებლო და სასიამოვნო მოგონებებს აღძრავს ენის შემსწავლელში.

*——*——*

ამ წერილში ყურადღებას აღარ გავამახვილებ ლექსიკაზე მუშაობის გავრცელებულ სტრატეგიებზე: ილუსტრაციასთან სიტყვების დაკავშირება, ილუსტრაციაზე სპეციალურად ცარიელ ადგილებზე სიტყვების ჩასმა-ჩაწერა, ასოთლაბირინთებში სიტყვათა იდენტიფიცირება, წინადადებებში გამოტოვებულ ადგილებში შესაბამისი სიტყვების ჩასმა, ორი სიტყვიდან სასურველის არჩევა და მისი ჩასმა სათანადო ადგილას, ტექსტში გამოტოვებული სიტყვების აღდგენა, უცნობის სიტყვების მნიშვნელობის წინასწარმეტყველება და შემდეგ კონტექსტის მიხედვით ამოცნობა, სინონიმებისა თუ ანტონიმების დაკავშირება, სიტყვათწარმოებასთან დაკავშირებული აქტივობები,  კონკრეტული სიტყვის/ცნების ილუსტრირება, სიტყვის შესაბამისი ზუსტი და არაზუსტი მაგალითების (ე. წ. „კი“ და „არა“ მაგალითები) მოფიქრება და სხვა მრავალი. დამეთანხმებით, თითოეულ ზემოთ დასახელებულ მეთოდზე საინტერესო ნიმუშების წარმოდგენა შეიძლება. საინტერესო იქნება მათი გაზიარებაც. მაგალითად, იქნება ეს სიტყვის პირამიდა, თუ დაკარგული სიტყვები, მათი ნახვა საინტერესო იქნება კონკრეტული ტექსტისა და თემის მიხედვით. ეს კი უკვე სხვა წერილის თემაა.

შვილებს ვპირდები, რომ მათ ცხოვრებას სიყვარულითა და ჰარმონიით ავავსებ.

როგორც დედა, ყოველთვის ბევრს ვფიქრობ იმ გარემოზე, რომელშიც ჩემი შვილები იზრდებიან. ვფიქრობ იმაზეც, თუ რა გავლენას ახდენს მათ მსოფლმხედველობაზე ყველაფერი, რასაც ისინი ისმენენ, უყურებენ, გემოს უსინჯავენ, ხელით ეხებიან და განიცდიან. ჩემთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მათი გარემომცველი სამყარო იყოს ჰარმონიული და სიყვარულით სავსე.

არის ასეთი ცნობილი ჩინური თქმულება იმის შესახებ, როგორ ზრდიდა თავის ვაჟს კონფუციუსის (კონფუციუსი-Confucius^–– ძვ.წ. 551 479წწ. – ჩინელი ფილოსოფოსი, მოაზროვნე, პირველი უნივერსიტეტის დამაარსებელი) ერთ-ერთი ყველაზე გამოჩენილი მოსწავლის, მენცის დედა; რა რთული გადაწყვეტილებების მიღება უწევდა ქალს შვილის აღზრდის პროცესში. მაშ ასე: როდესაც მენცი ჯერ ისევ პატარა იყო, მისი ოჯახი სასაფლაოს მახლობლად ცხოვრობდა. ერთხელ დედამ შენიშნა, რომ მენცი და მისი თანატოლები დაკრძალვის რიტუალს ზუსტად უფროსების მსგავსად იმეორებდნენ და ერთმანეთის დასაფლავების სცენებს ათამაშებდნენ. დედამ საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა გადაწყვიტა, რადგან ჩათვალა, რომ ეს ადგილი არ იყო შესაფერისი მისი შვილის აღზრდისათვის. მიუხედავად იმისა, რომ ქალს ძალიან დიდი სირთულეების გადალახვა მოუწია, მაინც მოახერხა ოჯახისთვის სხვა საცხოვრებელი ადგილის მოძებნა. ამჯერად მათ მეზობლად ქალაქის ბაზარი აღმოჩნდა. ახალ ადგილას გადასვლიდან ყურადღებიანმა დედამ მალევე შეამჩნია, რომ მისი ვაჟი მეგობრებთან ერთად მოვაჭრეების როლში იყო შესული და ძალიან უხაროდა, როდესაც რომელიმე თანატოლს გააცურებდა და „სავაჭრო გარიგებას გააფორმებდა“. მენცის დედა მიხვდა, რომ ეს არ იყო ის ღირებულებები, რომლებითაც მისი შვილი უნდა აღზრდილიყო და ხელახლა შეიცვალა საცხოვრებელი ადგილი.

ამჯერად სკოლის მახლობლად გადავიდნენ. დედა უკვე ხედავდა საკუთარ პატარას, რომელიც უფროს ბავშვებს შურით შეჰყურებდა, რადგან ისინი უკვე მცირე ზომის წიგნებს კითხულობდნენ; მსჯელობდნენ ფილოსოფიასა და მეცნიერებებზე, და პატივისცემით ექცეოდნენ უფროსებსა და თანაკლასელებს. ბიჭუნა დიდი წარმატებით ბაძავდა სკოლის მოსწავლე ბავშვებს და საბოლოოდ თავისი დროის ერთ-ერთი გამოჩენილი მოაზროვნე და ფილოსოფოსი გახდა.

დაფიქრებულხართ რა გარემოში იზრდებიან თქვენი შვილები?

ვპირდები შვილებს, რომ ვასწავლი ისეთ ცხოვრებას, რომელშიც ბედნიერება არ იქნება დამოკიდებული მხოლოდ ცხოვრებისეულ გარემოებებზე.

ჩვენი მშობლები მუდმივად ცდილობდნენ, ესწავლებინათ ჩვენთვის ცხოვრებაში საკუთარი გულისა და შეგრძნებებისათვის მოსმენა. ჩვენ უნდა მოგვესმინა შინაგანი ხმისათვის და არა უცხო ადამიანების მოსაზრებებისათვის. არ უნდა გაგვეთვალისწინებინა ისეთი სიტუაციური მოვლენები, რომლებიც ყოველ წუთს შეიძლებოდა შეცვლილიყო. ჩვენ გვასწავლიდნენ, შეგვენარჩუნებინა შინაგანი წონასწორობა და საკუთარი თავის რწმენა, რათა ვყოფილიყავით მშვიდი და ბედნიერი. ახლა მოგითხრობთ იგავს, რომელსაც მშობლები ბავშვობაში გვიყვებოდნენ, რომ ჩვენთვის უკეთ დაესაბუთებინათ თავიანთი მოსაზრება:

„დიდი დიდი ხნის წინ ჩინეთის ერთ-ერთ პატარა სოფელში ცხოვრობდა მოხუცი კაცი, რომელსაც მხოლოდ ერთი ვაჟი ჰყავდა. ერთ დღეს მოხუცის შვილი სამსახურის საძებნად ქალაქში გაემგზავრა. სოფლელები ფიქრობდნენ, რომ მარტო დარჩენილი მოხუცი ძალიან დამწუხრდებოდა, მაგრამ ასე არ მოხდა.

გარკვეული დროის შემდეგ ვაჟი შინ დაბრუნდა. სოფლის მცხოვრებლები სტუმრად მივიდნენ მოხუცთან, რათა მიელოცათ მისთვის შვილის დაბრუნება. მაგრამ სტუმრებმა აღმოაჩინეს, რომ მათი მეზობელი სულაც არ იყო ამ ამბით აღფრთოვანებული. მოხუცს არც უხაროდა, არც სწყინდა. მან თანასოფლელებს ყურადღებისათვის მადლობა გადაუხადა.

ერთხელაც მოხუცი თავის ბედაურს ასეირნებდა. მოულოდნელად მას სადავეები ხელიდან გაუსხლტა და ცხენი გაექცა. მეზობლები საჩქაროდ შეუდგნენ მის დამშვიდებას, რადგან დაკარგული ცხენი ძალიან კარგი ჯიშის ბედაური იყო. თანასოფლელებს კიდევ ერთხელ  გაუცრუვდათ იმედი, რადგან მოხუცი სულაც არ ჩანდა დამწუხრებული. მეორე დღეს სოფელმა ახალი ამბავი შეიტყო, რომ ცხენი თავად დაბრუნდა პატრონებთან და თან ორი ერთმანეთზე ლამაზი და ჯიშიანი დედალი ცხენიც მოიყვანა.  მაგრამ მეზობლები ისევ პირში ჩალაგამოვლებული აღმოჩნდნენ, რადგან მათი მეზობელი ისევ მშვიდად გამოიყურებოდა და არანაირ სიხარულს არ გამოხატავდა მოულოდნელი საჩუქრის გამო. ეს ამბავი ამით არ დასრულებულა.

სულ მცირე ხანში მოხუცის შვილს ცხენმა ფეხი დაუზიანა. თანასოფლელები ისევ გაიქცნენ, მეზობელთან, მაგრამ ნახეს, რომ მოხუცი სულაც არ იხოკავდა ლოყებს ამ ამბის გამო. ამავე დღეს სოფელში მაცნე მოვიდა, რომელიც მცხოვრებლებს ატყობინებდა, რომ მამაკაცები ომში არიან გაწვეული. ფეხმოტეხილი ვაჟი გაწვევას, რა თქმა უნდა, გადაურჩა.

ახლა მაინც ძალიან გახარებული იქნება მოხუცი მამაო, იფიქრეს სოფლელებმა და კვლავ მიაკითხეს მას ამ ამბის მისალოცად. მოხუცმა სტუმრებს შეხედა და თქვა: „რაც არ უნდა ხდებოდეს ჩვენს ცხოვრებაში, ყველაფერი ჩვენივე სასიკეთოდ კეთდება“.

თქვენ რას ფიქრობთ, მკითხველებო? როგორ ზრდით საკუთარ შვილებს?

პირობას ვდებ: ჩემს შვილებს აუცილებლად ეცოდინებათ, რომ ხანდახან ყველაზე მნიშვნელოვანი გაკვეთილები ცხოვრების ყველაზე რთულ სიტუაციებში ისწავლება.

ბიზნესსკოლაში სწავლის პირველივე წელს მე და ჩემს მეუღლეს გაგვიჩნდა იდეა, დაგვეარსებინა კომპანია, რომელსაც „My Potential“ („ჩემი პოტენციალი“) ერქმეოდა. იმ წლებში სერიოზული ინტერნეტბუმი იყო და საინფორმაციო პორტალის შექმნა, რომელიც თვითგანვითარების ინდუსტრიის საჭიროებებს მოემსახურებოდა, სასიხარულო იყო ყველასათვის, მათ შორის პოტენციური პარტნიორებისა და მაღალკვალიფიციური მენეჯერებისთვის. შემდეგი ორი წელი ბობოქარი ემოციების, წარმატებებისა და დრამატული მარცხის პერიოდი აღმოჩნდა. მოკლედ რომ მოგიყვეთ, ათ მილიონზე მეტი დოლარის მობილიზება შევძელით და სულ მალე კომპანიაში უკვე სამოცი თანამშრომელი შრომობდა. „ჩემი პოტენციალი“ ერთ-ერთ ყველაზე პერსპექტიულ კომპანიად ითვლებოდა, მასზე იწერებოდა მედიაში. მე და ჩემი მეუღლე ორი ახალგაზრდა ბიზნესმენი თვალნათლივ ვაკვირდებოდით, როგორ ავიხდინეთ სტუდენტობის დროინდელი ოცნება.

სამწუხაროდ, მალევე ჩვენ მრავალი პრობლემა დაგვატყდა თავს და მივხვდით, რომ კომპანიის ფუნქციონირებას ვეღარ ვაკონტროლებდით. მმართველობის სადავეები ჩამოგვერთვა და ისინი ჩვენზე „ბრძენ და გამოცდილ“ პროფესიონალებს გადაეცათ. მაგრამ ყველაზე რთული განსაცდელი დადგა მაშინ, როდესაც ჩვენ მმართველად დავიქირავეთ ქალბატონი, რომლის ხედვა რადიკალურად განსხვავდებოდა ჩვენისგან. მისი მმართველობის სტილი სრულიად უემოციო, სწორხაზოვანი და იმდენად ხისტი იყო, რომ ხშირად თანამშრომლები თვალცრემლიანი ტოვებდნენ მის კაბინეტს. კომპანიაში გატარებული სამი თვის შემდეგ ამ ქალბატონმა მოახერხა და ფაქტობრივად ნამსხვრევებად აქცია ჩვენ მიერ აშენებული კომპანია. ახლა, როდესაც ამ ამბავს ვიხსენებ, ვხვდები, რომ ის ჩემს ცხოვრებაში გარდამტეხი აღმოჩნდა, რადგან კონფლიქტებისადმი შიშმა და საკუთარ უნარებში დაურწმუნებლობამ პარალიზებული გამხადა. ამ ყველაფერმა კი ხელი შემიშალა, რომ დამეცვა ის, რისიც მწამდა და რაზეც ვოცნებობდი. ვხედავდი, როგორ მიდიოდნენ კომპანიიდან ის ადამიანები, რომლებიც პირველი დღეებიდანვე მხარში ამომიდგნენ. შედეგად, ნელ-ნელა დაინგრა ის, რასაც ასეთი რუდუნებით ვაშენებდი. ამ მარცხის მიზეზი თავად გავხდი, რადგან შიში ხელს მიშლიდა საკუთარი მოსაზრებების გამოთქმაში, მაშინაც კი, როცა აშკარა იყო, რომ საქმე  არასწორად მიდიოდა საქმე.

დღეს შემიძლია ვთქვა, რომ იმ მძიმე გამოცდილებამ დამიბრუნა ენთუზიაზმი – გადავწყვიტე, რომ ყოველთვის გამოვთქვა მოსაზრება და დავრწმუნდი, რომ არ არსებობს საქმე, რომლის გაკეთებაც ვიღაცას შეუძლია, მე კი – არა. უმთავრესი კი ის არის, რომ ჩემი მაგალითით მე შევძლებ შვილებს საკუთარი თავის რწმენა გავუღვივო, რომ მათ არასდროს შეეშინდეთ იმ მოსაზრებების გაჟღერება, რომელთა გაჟღერებაც საჭიროდ მიაჩნიათ.

კარგი იქნება, თუ საკუთარი ცხოვრებიდან გაიხსენებთ სერიოზულ კონფლიქტურ სიტუაციებს, რომლებმაც უფრო ძლიერი გაგხადათ და შვილებს მოუყვებით.

თქვენ გაეცანით მცირე ამონარიდს მალიკა ჩოპრას წიგნიდან: „100 დაპირება ჩემს შვილს. როგორ გავხდეთ საუკეთესო მშობელი“. მალიკა ჩოპრა არის ამერიკელი მწერალი და ქალი ბიზნესმენი. ის დაიბადა აშშ-ში მასაჩუსეტის შტატის ქალაქ ლინკოლნში, 1972 წლის 24 ივლისს. დაამთავრა Concord Academy, Kellogg School of Management და ბრაუნის უნივერსიტეტი.  მალიკა ჩოპრა არის რამდენიმე კომპანიის დამფუძნებელი და პრეზიდენტი. პარალელურად ის წერს და აქვეყნებს სტატიებს. ამჟამად ცხოვრობს მეუღლესთან და ორ ქალიშვილთან ერთად, რომელთაც მისი წიგნები ეძღვნება.

სამოქალაქო განათლების მასწავლებლებს გაკვეთილებზე სპორტის თემის ეფექტიანად გამოყენება შეუძლიათ. სახელმწიფოს განვითარების ტენდენციებს პირდაპირი გავლენა აქვთ ათლეტთა შეჯიბრებებსა და სპორტსმენთა პროფესიულ ყოფაზე. გერმანული ფეხბურთი სპორტისა და საზოგადოებრივ-პოლიტიკური პროცესების ურთიერთგადაჯაჭვულობის უამრავ მაგალითს გვთავაზობს, რომელთა წარმოჩენა რამდენიმე პედაგოგისთვის შეიძლება ორიგინალური დისკუსიის ორგანიზების წინაპირობად იქცეს.

გერმანიის ეროვნული საფეხბურთო ჩემპიონატის – ბუნდესლიგის გულშემატკივრებმა შესანიშნავად ვიცით, რომ ქვეყნის აღმოსავლეთ ნაწილიდან ტურნირში ძალიან ცოტა კლუბი მონაწილეობს. 40 წლის განმავლობაში ბერლინის კედლით ორად გაყოფილი გერმანიის აღმოსავლეთს კომუნისტები მართავდნენ, რომელთაც მდგრადი საფეხბურთო სისტემის ჩამოყალიბება ვერ მოახერხეს. დღეს უმაღლეს ლიგაში გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკას მხოლოდ „იუნიონ ბერლინი“ წარმოადგენს. ულბრიხტისა და ჰონეკერის ეპოქაში მოასპარეზე კლუბების უმრავლესობა მესამე დივიზიონში არის ჩამოქვეითებული. ზოგიერთს ევროტურნირებზე შთამბეჭდავად მოასპარეზე „რედ ბულ ლაიფციგიც“ აღმოსავლეთ გერმანული გამოცდილების გუნდი ჰგონია, მაგრამ ფაქტია, რომ 1949-1989 წლებში საქსონიის ამ ქალაქს სულ სხვა კლუბი, „ლოკომოტივი“ წარმოადგენდა. ოცდამეერთე საუკუნეში ყოფილა სეზონები, როდესაც ვერცერთი აღმოსავლური კლუბი ვერ ახერხებდა ბუნდესლიგაში ადგილის შენარჩუნებას. გასულ ათწლეულში გერმანული პასპორტის მქონე პირველი კლასის 275-ზე მეტ პროფესიონალ ფეხბურთელს შორის მხოლოდ 17 გახლდათ წარმოშობით ყოფილი გდრ-ის ტერიტორიაზე მდებარე ფედერალური მიწებიდან. გაერთიანების შემდეგ გერმანიის საფეხბურთო ნაკრებმა სამ დიდ წარმატებას მიაღწია: 90-იან წლებში ევროპის ჩემპიონი გახდა, 2000-იანებში მსოფლიოს ჩემპიონატის ბრინჯაოს პრიზიორის ტიტული მოიპოვა და 2014 წელს კი მუნდიალზე ასპარეზობა ტრიუმფით დაასრულა. სამივე შემთხვევაში მხოლოდ თითო-თითო აღმოსავლეთ გერმანელისა და ათობით დასავლეთელის გვარის გახსენება შეგვიძლია. მათიას ზამერის, მიხაელ ბალაკისა და ტონი კროოსის გარდა, დიდ გამარჯვებებში არცერთ საქსონიელს, ბრანდერბურგელს, პომერანიელსა თუ ტურინგიელს თავისი უშუალო წვლილი ფაქტობრივად არ შეუტანიათ.

არადა, იყო დრო, როდესაც აღმოსავლეთ გერმანული ფეხბურთი რაღაცას წარმოადგენდა. 1970-იან წლებში გდრ-ის ეროვნულმა საფეხბურთო ნაკრებმა მსოფლიო ჩემპიონატზე „ბუნდესმანშაფტი“ პრინციპულ დაპირისპირებაში დაამარცხა. სოციალისტურ ბანაკში დარჩენილ გერმანელ ფეხბურთელებს მოგებული აქვთ ოლიმპიური ოქროსა და ბრინჯაოს მედლები. „თასების მფლობელთა თასზე“ ყოველთვის შთამბეჭდავად ასპარეზობდნენ იენის „კარლ ცაისი“ და „მაგდებურგი“.

რამ გამოიწვია ფეხბურთის დაღმასვლა უმდიდრესი ევროპული სახელმწიფოს მხოლოდ ერთ ნაწილში?

პასუხები საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ სფეროში უნდა ვეძიოთ და ყველასათვის თვალნათელი განსხვავება ანთროპოლოგიურ ფაქტორებს არ უნდა დავაბრალოთ. მოდი, ჩამოვთვალოთ რამდენიმე მნიშვნელოვანი გარემოება, რომელსაც შეიძლება აღმოსავლეთ გერმანული ფეხბურთი დაეწიანებინა.

უპირველეს ყოვლისა, ყურადღება გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკის ლიდერთა პოლიტიკურ მიზნებზე უნდა გავამახვილოთ. „ცივი ომის“ პერიოდში ორი გერმანია ერთმანეთთან დაუნდობელ შეჯიბრში იყო ჩართული. გაყოფილი ქვეყნის ორივე მხარე ცდილობდა მსოფლიოსთვის თავისი უნიკალურობისა და წარმატების შეხსენებას. „სოციალისტური ერთიანობის პარტიისთვის“ სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხი გახლდათ ოლიმპიური თამაშები. მათ სურდათ, რომ მცირერიცხოვანი აღმოსავლეთ გერმანია მოწინავე ქვეყნებს შორის აღმოჩენილიყო. პარტიის ფუნქციონერებმა სახალხო ფიზკულტურის განვითარებაში იმდენი დრო, ენერგია და რესურსი დახარჯეს, რომ 1976 წლის მონრეალის ოლიმპიადაზე გდრ-ის გუნდმა შეერთებული შტატებიც კი დაამარცხა მაღალი სინჯის მედლების რაოდენობით. მონრეალში საბოლოო ანგარიშით აღმოსავლეთ გერმანელებს მხოლოდ სსრკ-ის ნაკრებმა აჯობა. შთამბეჭდავ შედეგს აღმოსავლეთ გერმანელებმა სპორტის ინდივიდუალური სახეობების განვითარების შედეგად მიაღწიეს. ბადროსა თუ შუბის ერთ მტყორცნელსაც და 22-კაციან საფეხბურთო შემადგენლობასაც თითო მედლის მოპოვება შეეძლოთ, შესაბამისად, ოფიციალურმა ხელისუფლებამ ძირითადი აქცენტი გუნდური სახეობებიდან ცალკეულ სპორტსმენებზე გადმოიტანა.

გდრ-ის ყველაზე ძლევამოსილი სტრუქტურა სახელმწიფო უშიშროების სამინისტრო გახლდათ. ბერლინის კედლის დანგრევიდან 30 წლის შემდეგაც არ წყდება განხილვები სამინისტროს მიერ განხორციელებულ ტერორის შესახებ. „შტაზი“ ყველასა და ყველაფერს აკონტროლებდა. უშიშროების აგენტებს მარტივად შეეძლოთ თავიანთი ფავორიტებისთვის ყველანაირი პრივილეგიის უზრუნველყოფა და მათთვის მიუღებელი აქტორების სასტიკად დაჩაგვრა. მინისტრ ერიხ მილკეს აკვიატებები ახასიათებდა, 1970-იანი წლების დასასრულს მან გადაწყვიტა, რომ გდრ-ის საუკეთესო კლუბი ბერლინის „დინამო“ უნდა ყოფილიყო. 1979-1988 წლებში აღმოსავლეთ გერმანიის ყველა ტურნირი ბერლინის „დინამოს“ ფეხბურთელებმა მოიგეს. მათ არაფერი აკლდათ, ყველანაირი პირობები ჰქონდათ ვარჯიშისა და განვითარებისთვის, მათ მხარეზე იყვნენ არბიტრებიც და ფედერაციის მესვეურებიც. დანარჩენ გუნდებს კი თავიანთი მფარველი ინდუსტრიების მიერ გადმოგდებული რესურსების იმედად უნდა ებრძოლათ. წარმოუდგენელმა უსამართლობამ, შანსების უთანასწორობამ და ჩაგვრამ ბევრ რეგიონში საერთოდ გაანადგურა საფეხბურთო ტრადიცია, რომლის აღდგენა და ამუშავება დღემდე ვერ ხერხდება.

აღმოსავლეთ გერმანელთა წარუმატებლობა თანამედროვე ეკონომიკურ სისტემასაც შეგვიძლია დავაბრალოთ. დღევანდელ ფეხბურთში გადამწყვეტ როლს ფული თამაშობს. მხოლოდ ტრანსფერების, მოთამაშეთა ყიდვა-გაყიდვის შედეგად არის შესაძლებელი ანგარიშგასაწევი გუნდის დაკომპლექტება. ბაზარზე პოზიციონირება, სარეკლამო რესურსების მოზიდვა, მარკეტინგი საფეხბურთო წარმატებისთვის აუცილებელი კომპონენტებია. დასავლეთ გერმანელები მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდიდან კარგად იცნობენ კაპიტალიზმისა და სპორტის ურთიერთმიმართების საკითხებს. აღმოსავლეთის ათლეტები და გაერთიანებები კი სულ ცოტა ხნის წინ აღმოჩნდნენ იმ სისტემის წინაშე, რომელთანაც კავშირი არასდროს ჰქონიათ. გერმანიის გაერთიანებამ ქვეყნის „სოციალისტურ“ ნაწილში საშინელი უმუშევრობა, სიღარიბე და უამრავი სოციალური წინააღმდეგობა წარმოშვა. ორი ფორმაციის ერთ სახელმწიფოში თავმოყრა უმტკივნეულო პროცესი არ ყოფილა. ხელფასისა და პენსიის დაკარგვის საფრთხის წინაშე აღმოჩენილ ადამიანებს ფეხბურთისთვის აღარ ეცალათ. გერმანიაში დღემდე ხორციელდება სოციალური პროექტები, რომელთა მიზანი აღმოსავლეთის მიწების დახმარება და გაძლიერებაა. უფსკრული ორ ნაწილს შორის დღემდე არ არის ამოვსებული. სოციალური პრობლემები და ეკონომიკური გამოწვევები, ბუნებრივია, პირდაპირ გავლენას ახდენენ აღმოსავლეთის კლუბების წარმატებასა თუ წარუმატებლობაზე.

საინტერესოა, რა საზოგადოებრივ-პოლიტიკური და სოციალური მიზეზები აქვს ქართული ფეხბურთის წარუმატებლობას. დარწმუნებული ვარ, რომ გერმანული მაგალითის გაცნობის შემდეგ მოსწავლეებს უამრავი მოსაზრება გაუჩნდებათ მტკივნეულ საკითხთან დაკავშირებით.

ამქვეყნად ყველაზე ძნელი ტყუილში ცხოვრებაა. ტყუილში ცხოვრება კი იმ წუთიდან იწყება, როცა „იჯერებ“, რომ ილუზია რეალობაა. ცხოვრება რთულია, არავინ უარყოფს, მაგრამ მის შელამაზებასაც ნიჭი სჭირდება. არ შეიძლება, კოშკში გამოვიკეტოთ ან სხვა გამოვკეტოთ, როგორც ზღაპრებშია, რომ სიკვდილთან, ავადმყოფობასთან, ტკივილთან გარდაუვალი შეხება თავიდან ავიცილოთ. ის, ვინც რეალობას ლამაზად მოხატულ, ხელოვნურყვავილებიან ოთახს არჩევს, როგორც სერგო კლდიაშვილის ერთ-ერთი მოთხრობის გმირი ინვალიდი ბიჭი, ცდება. თუ ქუჩის მტვერი და ხმაური გაშინებს, ეს სისუსტეა, ცხოვრებისგან გაქცევა. წუთისოფელი ტკბილ-მწარეა, მაგრამ ის უნდა განიცადო. ჩვენი ცხოვრების ერთ-ერთი საზრისიც ეს არის. ვინც არ განიცდის, მძაფრად არ შეიგრძნობს, მას არც უცხოვრია. ყოფიერების ორსახოვნებით სწორედ ტანჯვა გვიქმნის წარმოდგენას სიხარულზე, უბედურება – ბედნიერებაზე, ბოროტება – სიკეთეზე… ტკივილს არ უნდა გაექცე, ვერც დაემალები. ის უნდა მიიღო, დაძლიო და ცხოვრება გააგრძელო. ეს სიცოცხლის მთავარი კანონია.

კითხვა, ვინ არის ნარკომანი – ავადმყოფი თუ კრიმინალი, კარგა ხანია არსებობს. ყველაზე პოპულარული მაინც ის გაგებაა, რომ ის ერთიცაა და მეორეც. სიტყვა „ნარკოტიკი“ ბერძნული წარმოშობისაა (Narkotikos) და ნიშნავს დამაძინებელს, გამაბრუებელს. თუმცა მალე ამ ცნებაში ისეთი საშუალებებიც გაერთიანდა, რომელთა მთავარი თვისება სულაც არ არის ძილის გამოწვევა, ისევე როგორც ყველა საძილე საშუალება არ არის ნარკოტიკი. არსებობს ნივთიერებები, რომლებსაც „ლეგალურ ნარკოტიკებს“ უწოდებენ, რადგან მათ გამოყენებას კანონი არ კრძალავს, მიუხედავად იმისა, რომ საყოველთაოდ ცნობილია მათი მავნე ზემოქმედება, იზღუდება მათი რეკლამირება და ხელმისაწვდომობა არასრულწლოვანთათვის.

ალკოჰოლი და თამბაქოც მავნეა, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მძიმე დაავადებებსა და სიკვდილს იწვევს. სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, ამ ნივთიერებებით გამოწვეული სიკვდილიანობა მრავალჯერ აღემატება ყველაზე აგრესიული, კუსტარულად დამზადებული პოპულარული ნარკოტიკებით გამოწვეულ სიკვდილიანობას. მაგრამ ხსენებული ნარკოტიკები იმდენად მძიმე და შეუქცევად დარღვევებს იწვევს, რომ მათი მოხმარების ინდივიდუალური შედეგები გაცილებით მძიმეა, ვიდრე თამბაქოს ან ალკოჰოლის მოხმარებისა.

ნარკომანია უძველესი დროიდან იღებს სათავეს, მაგრამ თუ ძველად მას შედარებით მსუბუქი ფორმა ჰქონდა, თანამედროვე სოციუმში ის უმწვავეს პრობლემად იქცა. მიუხედავად იმისა, რომ ნარკოტიკების მოხმარება და რეალიზაცია კანონით ისჯება, მათ მიმართ ინტერესი არ ნელდება. ნარკომანია მხოლოდ დაავადება როდია; ის ცხოვრების წესია, გზა, რომელსაც ადამიანი ინტელექტის, სხეულისა და სულის განადგურებამდე მიჰყავს. ეს პრობლემა იმდენად ტიპობრივი გახდა ჩვენი ცხოვრებისთვის, რომ ნარკომანების ამოცნობაც ვისწავლეთ და ნაცნობ-მეგობრებს შორის მათ არსებობასთან შეგუებაც. არავისთვის არის საიდუმლო, რომ ჩვენს სოციუმში ახალგაზრდობა ნარკოტიკებისკენ ისწრაფვის, რომ თითქმის ნახევარს ამა თუ იმ ნარკოტიკისთვის ერთხელ მაინც გაუსინჯავს გემო. ევროპასა და ამერიკაში ნარკომანია ფართოდ 1960-იან წლებში, ახალგაზრდული კულტურული რევოლუციის შემდეგ გავრცელდა. მას შემდეგ ეს სერიოზული სოციალური პრობლემაა, რომლთან ბრძოლაც საკანონმდებლო დონეზე მიმდინარეობს. ნარკოტიკული ნივთიერებების წარმოების, ტრანსპორტირებისა და გავრცელებისთვის პრაქტიკულად ყველა ქვეყანაში მკაცრი სასჯელია გათვალისწინებული. ძალიან დიდი მნიშვნელობა აქვს საზოგადოებაში ცხოვრების ჯანსაღი წესის პროპაგანდას და მაგალითებს, მაგრამ გაცილებით ეფექტურია ცხოვრების ისეთი პირობების შექმნა, რომ ახალგაზრდამ რეალურს ილუზორული არ ამჯობინოს და ნარკოტიკში არ ეძებოს თვითრეალიზაცია თუ შვება.

ნარკოტიკი ადამიანს ანგრევს ფიზიკურადაც, სულიერადაც, სოციალურადაც. ამ ყველაფერს პიროვნების დეგრადაციისკენ მივყავართ. ნარკოტიკზე დამოკიდებულს ერღვევა ჯანსაღი ურთიერთობები, კარგავს ინტერესს ადამიანებისა თუ მოვლენების მიმართ, ეცვლება ღირებულებები.

ნარკოტიკის მოხმარება კანონდარღვევის ალბათობასაც ქმნის, ამძიმებს კრიმინოგენულ ვითარებას, მაგრამ იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ წამალდამოკიდებულთა სტიგმატიზება და ამით კიდევ უფრო არ გავართულოთ მათი ფსიქოსოციალური ინტეგრაცია-რეაბილიტაცია, საჭიროა, ზედმიწევნით ობიექტურები ვიყოთ მოვლენათა შეფასებისას.

ნარკომანიას ბევრი წინაპირობა აქვს. ეს ხან უბრალოდ მძაფრი ინტერესია, ხან – თვითდამკვიდრების სურვილი, პიროვნული სისუსტის შენიღბვა, პრობლემებისგან გაქცევის ან მეტი სიამოვნების განცდის სურვილი. ჩვენ შეგვიძლია, მისი ინდივიდუალურ-ფსიქოლოგიური მიზეზები გამოვყოთ:

* ავტორიტეტული თანატოლების ან უფროსების მიბაძვა;

* უარყოფითი განცდების ნეიტრალიზების მცდელობა;

* თანატოლების წრის შეხედულებებისადმი შესაბამისობის სწრაფვა;

* ანომალიური პიროვნული თვისებები (ავანტიურიზმი, აგზნებადობა, გადაჭარბებული ან, პირიქით, დაბალი თვითშეფასება, მერყევი ხასიათი);

* უფროსებისადმი (მშობლებისა და პედაგოგებისადმი) მიმართული საპროტესტო რეაქციები;

* თვითდესტრუქციული ქცევა;

* ცნობისმოყვარეობა;

* მუქარა და ძალისმიერი ზეგავლენა.

ჩამოთვლილი მიზეზებიდან ნარკოტიკების გამოყენებამდე ყველაზე ხშირად მივყავართ სამს:

1. მოწყენილობასა და ცნობისმოყვარეობას;
   2. მეგობართა თავყრილობის დროს ერთდროულ გამოყენებას;
2. არსებული რეალობისგან გაქცევის სურვილს.

ეს ნარკომანიის პირველადი მიზეზებია, რომლებიც საბოლოოდ ადამიანურ ფასეულობათა შემეცნების უუნარობაში, დასახული მიზნის მისაღწევად დაბრკოლებათა გადალახვის შიშსა და იმ მცდარ შეხედულებაში გადაიზრდება, რომ მძიმე წუთებში დახმარება მხოლოდ ნარკოტიკს შეუძლია. სამწუხაროდ, დღემდე არ არსებობს სტატისტიკური კვლევა, რომელიც ამ მიზეზებს ერთიანობაში ასახავდა. ალბათ აუცილებელია ამის გაკეთება პრევენციის სტრატეგიაში აქცენტების სრულყოფილად განაწილებისთვის.

წამალდამოკიდებულების მკურნალობის რამდენიმე მეთოდი არსებობს. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ოპტიმალური უნდა აირჩეს. ძირითადია დეტოქსიკაციისა და ჩანაცვლების მეთოდები. პირველს ნარკოლოგიურ კლინიკებში იყენებენ. ის გულისხმობს ნარკოტიკული ტოქსინებისგან რაც შეიძლება უმტკივნეულო გათავისუფლებას და ამ ფონზე მოსალოდნელი აბსტინენციის სინდრომის შედარებით უმტკივნეულო გადატანას სხვადასხვა ფარმაკოლოგიური საშუალებით. ამის პარალელურად მიმდინარეობს ფსიქოთერაპიაც, რომლის დასრულების შემდეგ ყოფილი წამალდამოკიდებული აქტიური ფსიქოლოგიური რეაბილიტაციის ეტაპზე გადადის. სამწუხაროდ, ამ ეტაპს ხშირად უგულებელყოფენ, რაც რეციდივის ანუ ნარკოტიკების მოხმარების განახლების მიზეზად იქცევა.

ნარკოდამოკიდებულება ქრონიკულ დაავადებად მიიჩნევა და სრულ განკურნებაზე, როგორც წესი, არ საუბრობენ. მკურნალობის მიზანია, მოხერხდეს რემისია და რაც შეიძლება დიდხანს გაგრძელდეს. სრული რესოციალიზაციითვის ავადმყოფის დიდი სურვილი, ქცევის შეთანხმებული წესები და მოტივაციაა საჭირო, ხოლო სრული ფსიქოსოციალური რეაბილიტაციის ბედნიერი შემთხვევის შემდეგ – საზოგადოებასთან მჭიდრო ინტეგრაცია, დასაქმება, სოციალურად აქტიურ და თავისუფალ ადამიანებთან ურთიერთობა.

დღეს ნარკომანთა რაოდენობა ჩვენი სოციუმის მძიმე მდგომარეობის პირდაპირპროპორციულია. ამაზე საუბრისას სულ ერთი ოჯახი მახსენდება – ნარკომანი, აგრესიული, ბილწსიტყვა შვილი და ასაკოვანი დედა, რომელიც უიმედო მორჩილებით უზიდავდა მას წამალს. აქამდე ნუ მივიყვანთ! გადავარჩინოთ ჩვენი შვილები ცოცხლად სიკვდილს, შევუქმნათ არსებობისთვის ჯანსაღი გარემო და რწმენა, რომ სიცოცხლე, რაც არ უნდა ტკივილიანი იყოს, მშვენიერია, როცა არსებობს მიზანი. ეს უკანასკნელი კი შეიძლება ვინმესთვის ჩვენი ადამიანური არსებობის საჭიროებაც იყოს.

ყველა იმ პრობლემას შორის, რომლებიც დღეს ჩვენი საზოგადოების წინაშე დგას, ვფიქრობ, განსაკუთრებულ ყურადღებას ადამიანის ემოციურ მდგომარეობასთან დაკავშირებული პრობლემები იმსახურებს. ბევრი ადამიანისათვის განურჩევლად ასაკისა ემოციური მდგრადობისა და სტაბილურობის შენარჩუნება სერიოზულ სირთულეებს უკავშირდება. თუმცა, მოზარდებში ის მაინც განსაკუთრებული სიმწვავით იჩენს თავს და ამაში ალბათ არც არაფერია გასაკვირი, რადგან გარემოში მომხდარ ცვლილებებთან ერთად მათ ემოციურ მდგომარეობას ბევრად განსაზღვრავს მათი ასაკობრივი, ინდივიდუალური და ტიპოლოგიური თავისებურებები. ნამდვილად არ არის შემთხვევითი ის ფაქტი, რომ ბავშვთან მიმართებაში ემოციურ სფეროსთან დაკავშირებულ პრობლემებს უფროსები ყველაზე ხშირად 3-დან 5 წლამდე და 10-11 წლიდან 15-16 წლამდე ასაკის მოზარდებში ვხვდებით. ეს პერიოდები ხომ ბავშვის განვითარებაში ყველაზე რთულია. ის „კრიტიკული პერიოდის“ სახელით არის ცნობილი. განსაკუთრებით სერიოზულ თავსატეხს უჩენს უფროსებს აფექტური ქცევითი გამოვლინებების მქონე ბავშვებთან ურთიერთობა. ალბათ, ყველას ერთხელ მაინც შეგვხვედრია რაღაცის ან ვიღაცის გამო აღშფოთებული, ატირებული, გაღიზიანებული ბავშვი, რომლის დამშვიდებასა და დაწყნარებას გარშემომყოფებიდან შეიძლება ბევრი ცდილობს, მაგრამ მას არავის მოსმენა არ სურს და არც შეუძლია, რადგან ამ დროს გონებაში მხოლოდ ერთი აზრი უტრიალებს – სამაგიერო გადაუხადოს იმ ადამიანს, ვინც ასე გაანაწყენა. ემოციური აფეთქების ზღვართან მისულ ბავშვს, როგორც წესი, სხეულებრივი გამოვლინებებიც მკვეთრად ეცვლება – გულისცემის, სუნთქვის, სისხლის მიმოქცევის, მიმიკისა და სხვა სხეულებრივი პროცესების მკვეთრი ცვლილებები მისთვის უჩვეულო ნამდვილად არ იქნება. ასეთ დროს ის კარგავს საკუთარი ქცევის მართვის უნარს და შეიძლება ისეთი რამ ჩაიდინოს, რასაც ის სხვა დროს შეგნებულად არასოდეს გააკეთებდა. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ასეთი მდგომარეობა დიდხანს არ გრძელდება და როგორ მყისიერადაც ეუფლება ის ბავშვს, შეიძლება ასევე მყისიერად დატოვოს.

ზემოაღწერილ ემოციურ მდგომარეობას აფექტს უწოდებენ. თავისი ბუნებიდან და თავისებურებებიდან გამომდინარე ის შეიძლება სერიოზული საფრთხის შემცველი აღმოჩნდეს არა მხოლოდ იმისთვის, ვისაც დაეუფლა, არამედ მის გარშემო მყოფი ადამიანებისთვისაც.

რა თავისებურებები გამოარჩევს აფექტს სხვა სახის ემოციური მდგომარეობისგან, რა შეიძლება გახდეს მისი გამომწვევი მიზეზი და როგორ მოვიქცეთ აფექტურ მდგომარეობაში მყოფ ბავშვთან, რომ მას და მის გარშემო მყოფ ადამიანებს თავიდან სერიოზული საფრთხეები ავაცილოთ.

აფექტის დამახასიათებელი ნიშნები:

• უეცარი და სწრაფი აღმოცენება;
• დიდი ინტენსივობა და მწვავე ხასიათი;
• მთლიანად იპყრობს ბავშვის გონებას, ვიწროვდება ცნობიერება და მასში აღარ რჩება ადგილი სხვა განცდებისთვის;
• აფექტით შეპყრობილ ბავშვს არ ესმის მისკენ მიმართული დამამშვიდებელი სიტყვები და რჩევები. არ შეუძლია ნორმალურად მსჯელობა, გარემო პირობებისა და თავისი ქცევის ობიექტურად შეფასება;
• აფექტის დროს ბავშვი კარგავს საკუთარი ქცევის მართვისა და შეგნებული რეგულაციის უნარს, ადგილი აქვს მოქმედების დეზორგანიზებას;
• მცირე ხანიერება და ფეთქებადი ბუნება აფექტის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან თავისებურებას წარმოადგენს – ის უეცრად იფეთქებს და ასევე უეცრად გაივლის;
• მკვეთრი ცვლილებები თანმხლებ სხეულებრივ პროცესებსა და გამომხატველობით მოძრაობებში – გულისცემის, სუნთქვის გაძლიერება, ან პირიქით – შენელება და დასუსტება. სისხლის მილების გაფართოება, ან პირიქით – შევიწროება. აზრებისა და წარმოდგენების სწრაფი მიმდინარეობა აფექტურ მდგომარეობაში მყოფი ბავშვისთვის სასურველი მიმართულებით;
• აფექტის დროს ირღვევა წონასწორობა გარემოსთან, რის გამოც მოზარდს ხშირად აქვს ქაოსური რეაქცია.

აფექტის გამომწვევი მიზეზები:

• ბავშვის ნერვულ-ფსიქიკური და ტიპოლოგიური თავისებურებები, ტემპერამენტის ტიპი – მაგ. თუ ფლეგმატიკი ემოციური აფეთქების ზღვარს თითქმის არ უახლოვდება, ქოლერიკი ყოველ წუთს დგას მის ზღვარზე;
• ოჯახურ აღზრდაში დაშვებული შეცდომები – თუ ბავშვი მიჩვეულია, რომ მისი ნებისმიერი სურვილი ადვილად და ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე კმაყოფილდება, მისთვის აქამდე უჩვეულო წინააღმდეგობამ მისი მოთხოვნილებებისა და სურვილების დაკმაყოფილების გზაზე შეიძლება მრისხანების აფექტი გამოიწვიოს;
• მშობლების მოჭარბებული გაღიზიანებულობა და აღგზნებულობა – თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ ბავშვები ძალიან ხშირად საკუთარი მშობლების ქცევის კოპირებას ახდენენ, არ უნდა გაგვიკვირდეს, აფექტური მშობლების შვილის აფექტური ქცევებისადმი მიდრეკილება;
• ბავშვის თვითშეფასების, მისი პრეტენზიების დონის შეუსაბამობა მის რეალურ შესაძლებლობებთან ხშირად არაადეკვატურობის აფექტის აღმოცენების მიზეზი ხდება – ასეთი ბავშვი ყველანაირად ცდილობს, შეინარჩუნოს მისთვის დამახასიათებელი თვითშეფასება, უარყოს საკუთარი მარცხი. მისი აღმოცენების მიზეზს ის მიაწერს ისეთ ვითარებებს, რომლებიც მასზე არ არის დამოკიდებული, ადანაშაულებს გარშემომყოფებს და უფრო პრეტენზიულიც კი ხდება. ასეთ ბავშვს ხშირად ეჩვენება, რომ მას არ აღიარებენ, სათანადოდ არ აფასებენ, უსამართლოდ ეპყრობიან, ჩაგრავენ. ასეთ დროს მოზარდის მდგომარეობა აფექტური ხდება. ამის საფუძველზე კი ყალიბდება ქცევის უარყოფითი ფორმები. ბავშვი განიცდის, მუდმივად ნაწყენია; ხდება ჯიუტი, უხეში, გაბოროტებული; უარს ამბობს, დაემორჩილოს პედაგოგების მოთხოვნებს, უპირისპირდება თანატოლებს და ხშირად შედის მათთან კონფლიქტში;
• ემოციური აფეთქებები და აფექტური ქცევები ბავშვებში ყველაზე ხშირად დაკავშირებულია მის გარემოში მომხდარ არსებით ცვლილებებთან; ქცევის ჩვეული სტერეოტიპების სწრაფი, ახალ პირობებთან შესაბამისი გარდაქმნის აუცილებლობასთან (მაგ. საბავშვო ბაღში ან სკოლაში შესვლა, ოჯახში ახალი წევრის შემომატება, სკოლის, პედაგოგების ან საცხოვრებელი ადგილის შეცვლა, როგორც წესი, ბევრი ბავშვისთვის უმტკივნეულოდ არ მიმდინარეობს).

რეკომენდაციები – როგორ მოვიქცეთ ბავშვთან, როცა ის აფექტურ მდგომარეობაში იმყოფება:

• მოვერიდოთ ასეთი ქცევის გამო ბავშვისთვის სულელის, გიჟის იარლიყის მიკერებას და მის არანორმალურად მონათვლას. ასეთ შემთხვევებს არცთუ იშვიათად აქვს ადგილი აფექტურ ბავშვებთან ურთიერთობაში. შესაძლოა უფროსმა თავისი დამოკიდებულებები და შეფასებები სიტყვიერად არ გამოხატოს, მაგრამ შესანიშნავად მოახდინოს ამის დემონსტრირება საკუთარი ქცევით. მაგ. არის შემთხვევები, როდესაც პედაგოგი, იმის შიშით, რომ ბავშვი აფექტურ მდგომარეობაში არ ჩავარდეს, საერთოდ გაურბის მასთან ურთიერთობას; ცდილობს არ შეეხოს მას; არ რთავს მას საგაკვეთილო პროცესში, რის გამოც ასეთი ბავშვი ჯგუფისგან იზოლირებული აღმოჩნდება ხოლმე. თვითაქტუალიზაციის მოთხოვნილების დაუკმაყოფილებლობა კი როგორც მოზარდს, ისე მის გარშემო მყოფ ადამიანებს ბევრად უფრო დიდი საფრთხის წინაშე აყენებს, ვიდრე აფექტური ქცევა. შესაძლოა ასეთი დამოკიდებულებით ჩვენ სხვაგვარი შედეგიც მივიღოთ – თუ ბავშვი გრძნობს, რომ აფექტური ქცევებისადმი მისი მიდრეკილების გამო ყველა გაურბის მასთან ურთიერთობას, შესაძლოა მან დაიწყოს ამ მახასიათებლით მანიპულირება, მისი ბოროტად გამოყენება და განიხილოს ის, როგორც საკუთარი მიზნების სწრაფად მიღწევის საშუალება;
• მოვერიდოთ აფექტურ მდგომარეობაში მყოფი ბავშვისთვის ჭკუის დარიგებასა და რჩევების მიცემას. გავითვალისწინოთ, რომ ამ დროს მას არ შეუძლია ჩვენი საუბრის მოსმენა და მით უმეტეს მისი გაანალიზება. სრულიად საკმარისია ჩვენი მის გვერდით ყოფნა, მის მიმართ თანაგრძნობის, თანაგანცდის გამოხატვა. ჩვენმა ერთმა ფრაზამ – „მე მესმის შენი“ – შეიძლება უფრო სასიკეთოდ იმოქმედოს ბავშვზე, ვიდრე ერთსაათიანმა საუბარმა. გავითვალისწინოთ, რომ აფექტის მდგომარეობა დიდხანს არ გაგრძელდება და შემდეგ შეიძლება გავაანალიზოთ შექმნილი სიტუაცია და ვესაუბროთ ბავშვს იმის შესახებ, რამაც მისი ქცევა გამოიწვია;
• სრულიად დაუშვებელია აფექტურ მდგომარეობაში მყოფ ბავშვთან ჩხუბი, ყვირილი, მოთხოვნა, რომ შეწყვიტოს ასეთი ქცევა. მით უმეტეს, მიუღებელია ასეთ დროს ბავშვის ფიზიკურად დასჯა. ამით ჩვენ მხოლოდ მის გაბოროტებასა და მასში აგრესიის დაგროვებას ვუწყობთ ხელს;
• შევეცადოთ აფექტური ბავშვის თვითშეფასება და პრეტენზიების დონე მის რეალურ შესაძლებლობებთან შესაბამისობაში მოვიყვანოთ. ეს თავიდან აგვაცილებს ბავშვში არაადეკვატურობის აფექტის აღმოცენებას;
• ვასწავლოთ ბავშვს ემოციური განცდების უკეთ შეცნობა და რეგულირება, ვასწავლოთ ემოციების გამოხატვა სოციალურად მისაღები ფორმით.

დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ აფექტი და აფექტური, ემოციურად არასტაბილური ქცევა ბავშვებში წარმოადგენს არა დაავადებას, არამედ განვითარების გართულებულ სახეს. სწორი დამოკიდებულების შემთხვევაში ჩვენ შევძლებთ, როგორც ბავშვისთვის, ასევე მის გარშემო მყოფი ადამიანებისთვის მოსალოდნელი პრობლემების თავიდან აცილებას.

ადამიანი თავისი არსით შემგროვებელია – აგროვებს შთაბეჭდილებებს, სასურველ ნივთებს, დოვლათს. აგროვებს და ინახავს. ამ პროცესში არის ღრმა მეტაფიზიკაც და უწყინარი მაგიაც. ამ პროცესით ადამიანი ისტორიას ქმნის, ხსოვნის საცავს, რომლის გარეშეც უბრალოდ, აზრს კარგავს მისი არსებობა, ან ისეთ აზრს იძენს, რომელიც მისთვის ყველაზე უცხო და არაორგანულია.

საყოველთაო განსაცდელში აღმოჩენილი კაცობრიობისთვის ამ პროცესის არსი კიდევ ერთხელ გაცხადდა – ჩვენ დღეს გაასმაგებული ინტერესით ვუსვამთ საკუთარ თავს კითხვას: ვინ ვართ, რისთვის ვჭირდებით ამ თვალუწვდენელ სამყაროს, რას ვუტოვებთ კოსმოსს კაცობრიობის სახელით?

გლობალური გააზრებით მთელი ეს დედამიწური ისტორია ვეებერთელა მუზეუმია, უთვალავი ექსპონატით, საუცხოო სივრცეებით, მულტიხმოვანი აკუსტიკით. მომხმარებლური დამოკიდებულების ისტერიკამ, რომელიც ზუსტად ამ განსაცდელამდე სჭირდა კაცობრიობას (იმედია, ამის შემდეგ მაინც გადავხედავთ ჩვენს აგრესიულ და პარანოიკულ „დღის წესრიგს“), ეს მუზეუმი კინაღამ ააფეთქა – შიგნიდან გამოხრა და ის დვრიტა გამოაცალა, რაზეც დგას საერთოდ ადამიანური საზრისი. დღეისდღემ – საერთო ფატალური შიშის წინაშე მდგომმა რეალობამ – მსოფლიოს მზერა ამ დვრიტასთან გარდატეხა და ახალი საფიქრალი გაუჩინა.

უფრო სწორად, კარგად დავიწყებული ძველი, მარადიული საფიქრალი – შინაარსიანი სიცოცხლის წყურვილი.

მუზეუმი, როგორც დროსთან ურთიერთობის ფორმა, როგორც მეხსიერების მცველისა და გამზიარებლის იდეა, დღეს ერთ-ერთი ყველაზე მკაფიო რესურსია, რომლითაც კულტურას, კაცობრიულ გამოცდილებას მომავალთან დიალოგი შეუძლია. მისი არსი უზუსტესად გამოხატავს მთავარ ადამიანურ საზრისსაც – შეინახოს და შეიმეცნოს, გადასცეს და განაახლოს ცოდნა, მოკლედ რომ ვთქვათ –  იდგეს სიცოცხლის შუაგულში.

ეს ყოველივე უკვე გამორიცხავს იმ სტერეოტიპულ მიდგომას, თითქოს მუზეუმი მკვდარი სივრცეა, ხელშეუხებელი ექსპონატების სამფლობელო, სადაც ყველაფერი სულს გიხუთავს და აუხსნელად გასევდიანებს.

მუზეუმის იდეა იმდენად თვითმყოფადი და მძლავრია, რომ თანამედროვეობას, თავისი თავსატეხებიანი გამოწვევებით, ისღა დარჩენოდა, ამ იდეას მორგებოდა და მასშიც განხორციელებულიყო.

ამ განახლებული იდეის თვალსაჩინო მაგალითად ჩვენს სინამდვილეში ყოველთვის მომყავს  ხოლმე თბილისის მერიის მუზეუმების გაერთიანება, რომელმაც სულ რამდენიმე წელიწადში შეუძლებელი შეძლო და საზოგადოებაში მუზეუმის („მკვდარი სივრცის“ სტერეოტიპის) მიმართ კვლავ გააჩინა ნდობა და უზომო ინტერესი.

თბილისის მერიის მუზეუმების გაერთიანება 2016 წელს შეიქმნა. მასში 9 მუზეუმია თავმოყრილი – გალაკტიონ ტაბიძის, ნიკოლოზ ბარათაშვილის, ილია ჭავჭავაძის, მერაბ კოსტავას, ზაქარია ფალიაშვილის, ვახტანგ ჭაბუკიანის, კოტე და სოსო წერეთლების, მიხეილ ჯავახიშვილისა და თოჯინების.

თბილისის მუზეუმების გაერთიანების მისია სასწავლო პროცესში სამუზეუმო ფონდების აქტიური გამოყენება და საგანმანათლებლო რესურსად ქცევაა.

პედაგოგებს მუზეუმი სთავაზობს ისეთ სივრცეს, სადაც მათ ინტეგრირებული გაკვეთილების ჩატარება მუზეუმებში დაცული მდიდარი ფონდის გამოყენებით, შემოქმედებითი აქტივობით შეეძლებათ. ამ ფონზე მოსწავლეებისთვის გაკვეთილი ტრადიციული რუტინა კი არა, სრულიად ახალი თავგადასავალია, რომლის მონაწილე და ხშირ შემთხვევაში, შემოქმედნიც თავად არიან.

არაჩვეულებრივი რესურსია 30 დასახელების საგანმანათლებლო პროგრამა, რომელსაც თბილისის მუზეუმების გაერთიანება სთავაზობს სკოლებს. ამ პროგრამების შესახებ არა მხოლოდ თბილისის სკოლებმა იციან, არამედ მასში უკვე რეგიონებიდანაც აქტიურად ერთვებიან.

პანდემიის გამო სასწავლო პროცესი შეჩერდა. ჯერ უცნობია, როდის განახლდება სწავლა. თუმცა ეს რესურსი ნებისმიერ დროსა და ვითარებაში, მუდმივად აქტუალური იქნება, ამიტომ, ვიდრე მოსწავლეები და მასწავლებლები შინ, ონლაინსაგაკვეთილო პროცესში არიან, შეუძლიათ ვირტუალურად ესტუმრონ თბილისის მუზეუმების გაერთიანების ვებგვერდს და მოიძიონ დაწვრილებითი ინფორმაცია ყველა პროგრამის შესახებ.

ისინი ნებისმიერი ასაკის, ინტერესისა და ინიციატივების მქონე მოსწავლეებისთვისაა. ცხადია, უმნიშვნელოვანესია მასწავლებლებისთვის და ეს მათი მხრიდან გამოთქმული შთაბეჭდილებებით უამრავჯერ დადასტურდა. გაერთიანებაში შემავალ თითქმის ყველა მუზეუმში და ასევე საგანმანათლებლო ცენტრში, შეგიძლიათ რამდენიმე პროგრამას დაესწროთ. მაგალითად, ბარათაშვილის სახლ-მუზეუმი გთავაზობთ ასეთ კრეატიულ გაკვეთილებს: „ცის მზომელები“, „აივნიანი ქალაქი“, ექსპონატების ისტორია. ამ პროგრამების ფარგლებში შეგიძლიათ გაეცნოთ ისტორიასაც და თავადაც გახდეთ მისი მონაწილე – საკუთარი ხელით შექმნათ: ექსპონატი, თოჯინა, ბარათი თუ სხვა… როგორია სამეფო გვირგვინების წარმოშობის ისტორია, ან რას გვიამბობენ ქართული ეთნოგრაფიული დედოფალები, ან  ფერადი და ჯადოსნური იაპონური თოჯინები; რა ამბებს იტევს კედლის მხატვრობის ისტორია ან რას მოგვითხრობენ საათები, ვინ იყვნენ ცის მზომელები და რა იცოდნენ მათ ისეთი, რაც დღევანდელ დღეს დაკარგულია?! რა გზა განვლო ერთმა თითქოს ჩვეულებრივმა ქსოვილმა – ჯინსმა იალქნებიდან სამოსამდე და როგორ აღიბეჭდა მასზე უახლესი ისტორიის ყველაზე დრამატული ლაქები… – ეს მცირედია იმ პალიტრიდან, რომელსაც მუზეუმების გაერთიანების საგანმანათებლო პროგრამები სთავაზობს დამთვალიერებელს.

აქ ისტორია ცოდნაცაა და დიალოგის ფორმაც – შეგიძლია გარედან კი არ უყურო, არამედ შეეხო, ითამაშო, თავად იქცე მის ნაწილად. ამ მაგიურ პროცესში პროფესიონალი გიდები, პედაგოგები და კურატორები გეხმარებიან – მუზეუმების მასპინძლები, რომლებმაც ეს ყველაფერი სწორედ შენთვის მოიფიქრეს. ამ დიდი და მშვენიერი, მთლიანი „თამაშის“ ხელმძღვანელი კი მუზეუმების გაერთიანების გენერალური დირექტორი – ნინი სანადირაძეა, ადამიანი, რომლის დაუღალავი შრომისა და უზუსტესი შემოქმედებითი ხედვის შედეგიცაა ის, რაც დღეს გაერთიანებაში შემავალ მუზეუმებში დაგხვდებათ.

ახალი დღე: ისტორიის, ცოდნის, ბოლოს და ბოლოს – სიცოცხლის აღქმის ახალი შესაძლებლობა – ეს იქნება თქვენი მასპინძელი ამ მუზეუმებში. ისინი სამყაროს წესრიგს ირეკლავენ და ამის გამო არიან თანამედროვეც, ახალიც და მშვენიერიც.

სამყაროს წესრიგს – შეინახო და დაიმახსოვრო, განიცადო და გადასცე. მუდმივად და რაც მთავარია – სიყვარულით.