ტიკ-ტოკში ომი დაიწყო, მითხრა ჩემმა ათი წლის შვილმა უკრაინაში რუსეთის შეჭრიდან მეორე დღეს.  ტელევიზორში ვნახე, დამირეკა შეძრწუნებულმა მამაჩემმა. მას შემდეგ ყოველი დილა ჩემთვის ფეისბუქზე უკრაინის ამბების გაცნობით იწყება. ჩვენ სამი სხვადასხვა თაობის, განსხვავებული სოციალური სივრცეების ადამიანები ვართ, თუმცა ერთ ნავში ვსხედვართ და  მტერი ერთი გვყავს.

მატასის უამრავი შეკითხვა უტრიალებს თავში: თუ ომობენ, როდისღა ჭამენ, ძილი შეიძლება თუ არა ამ დროს, ან იქნებ ახლა მაინც დავრთოთ ნება, ყველა ცუდი სიტყვა თქვას, რაც კი იცის – მერე ზოგს ინგლისურად იტყვის, ზოგს – ქართულად. მამაჩემს მხოლოდ პასუხები აქვს, ჯერ კიდევ დიდი ხნის წინ გაცემული. ერთი-ორ სიტყვას რუსულადაც გაურევს, ოდესღაც პროექტებით ხელში მოსკოვიდან ირკუტსკამდე მოგზაურობისას აკვიატებულს. ჩემი ფეისბუქის ნიუსფიდში კი ინფორმაციის სხვადასხვა ნაკადი ერთ მორევში იყრის თავს, ამბებიც განსხვავებულია – ახალი და ძველი, გულის გამგმირავი და გამამხნევებელი, გადამოწმებული და დაუზუსტებელი, ცხადი და ბუნდოვანი, გადამხდარი და მოსახდენი… ამ თბილი და ცივი საინფორმაციო დინებების ენაც განსხვავებულია, სიტყვათა წყობაც და აკუსტიკაც. ზოგი რაღაცას ხმამაღლა გაჰყვირის, ერთი სასვენი ნიშანი არ ჰყოფნის წინადადების ბოლოს და ამ პოსტპუნქტუაციურ აპოკალიფსში რამდენიმე ძახილის ნიშანს ხიშტებიანი მესერივით აღმართავს. ზოგი კი ჩუმად, გულსაკლავად იტყვის ორიოდე სიტყვას, აცრემლებული მარიუპოლელი ქალივით – „სახლში მინდა, სამსახურში მინდა“, და ეს უფრო მქუხარე და შემზარავი აღმოჩნდება.

ადამიანი, როგორც მოწმე და მსხვერპლი, ხშირად ომის ევფემიზმებში იკარგება. ყველა მისი განცდა, სურვილი და მოთხოვნილება ბუნდოვან სიტყვებად – პოლიტიკურ ენად გარდაიქმნება, რომელიც ბომბებისგან სარდაფში თავშეფარებულს მხოლოდ ერთ რამეს მიანიშნებს: სიცოცხლის გადასარჩენად სამყარო მკვდარ ენაზე ლაპარაკობს. დამზოგველი, შეზღუდული და გამოფიტული ლექსიკა თითქოს საგანგებოდ იმისათვის შეიქმნა, რომ სამიტებზე, ბრიფინგებსა თუ პრესკონფერენციებზე  შესვენებისას ყავა ისე მიირთვა, რომ სისხლის სუნი არ იგრძნო, მომაკვდავის კვნესა არ ჩაგესმას ან აფეთქებული სამშობიარო სახლი არ წარმოისახო, თუმცა ძველებმა იციან – ბოლომდე ვერც ამას აირიდებ. მანამდე კი, სანამ ომის ბურუსი გადაიწმინდება და ტოპონიმები ადამიანების სახელებით ჩანაცვლდება, ჩვენ გამუდმებით ერთი და იმავე სიტყვების მოსმენა მოგვიწევს.

სამხედროები იტყვიან: დასახლებულ პუნქტში შესვლა, სტრატეგიული დაბომბვა, ცოცხალი ძალის დაზიანება, საარტილერიო დამუშავება, საომარ მოქმედებათა თეატრი.

საერთაშორისო ორგანიზაციები შეუცდომლად ილაპარაკებენ: მხარდაჭერის პაკეტი, სამხედრო დახმარება, შემაკავებელი ზომები, დიპლომატიური ძალისხმევა, დეზინფორმაციის დაძლევა.

პოლიტიკოსები სიტყვებით ითამაშებენ: მოქნილი მიდგომა, ფრთხილი ოპტიმიზმი,  მკაცრი რეაგირება, უსაფრთხოების ზომები, კოლექტიური დანაშაული.

აგრესორი არ გადათქვამს: სპეციალური სამხედრო ოპერაცია, დენაციფიკაცია, დემილიტარიზაცია, ეგზისტენციალური საფრთხე, ბირთვული იარაღი.

მედია არაერთხელ გაიმეორებს: თავდასხმის დეტალები, მოტივირებული მოწინააღმდეგე, კონტროლირებადი ტერიტორია, სრულმასშტაბიანი თავდასხმა, ჰუმანიტარული კატასტროფა.

ამის მიღმა კი უნდა ვიგულისხმოთ: შიში, ძრწოლა, უსუსურობა, წყურვილი, შიმშილი, ტკივილი, ტყვია, ნაღმი, აფეთქება, სიკვდილი, უიმედობა, ნგრევა, უსახლკარობა, ბავშვი, მოხუცი, ექიმი, ჯარისკაცი, გზა, უგზოობა, მტერი, მოყვარე, თავგანწირვა, გმირობა, თანაგრძნობა, გამარჯვება, სიცოცხლე, თავისუფლება, მშვიდობა…

სემანტიკურად გახლეჩილ სამყაროში მსხვერპლი, მოძალადე, ამბის მომტანი, დამკვირვებელი და გულშემატკივარი არათუ სხვადასხვა ენაზე ლაპარაკობენ, არამედ მათ ლექსიკურ არსენალში ერთსა და იმავე სიტყვებსაც კი სხვადასხვა გრძნობითი ელფერი დაჰკრავს. ამიტომაც, ეს არა მხოლოდ საინფორმაციო, არამედ სიტყვების ომიცაა, ან იქნებ ომზე უარესიც, როგორც გლობალურ, ისტორიულ და კულტურულ განხეთქილებას უწოდა ზელენსკიმ. და თუ ახლა სხვა შესატყვისების პოვნა გაგვიჭირდება, ყველამ ერთად ის მაინც უნდა შევძლოთ, რომ მსხვერპლის ხმა არ გადავფაროთ. ამ საშინელი დღეების ამბავი სწორედ ისე უნდა ვიცოდეთ, როგორც ამას ვალენტინა, ალექსანდრე, ნადეჟდა, სერჰი და ლიუბა ხედავენ…

ერთი რამ, რაც ახლა ნამდვილად ვიცი, ისაა, რომ მამაჩემი, მატასი და მე უნდა დავსხდეთ და ომზე ვილაპარაკოთ.  საერთო ენა ჩვენც უნდა გამოვნახოთ – მსხვერპლის ენა, რომელიც საომარ მოქმედებათა თეატრში ყოველთვის ყველაზე ზუსტი, ცოცხალი და მართალია.

დათრეიდება – იტყვის ჩემი შვილი.

პერეგავორები – იმედიანად შემომხედავს მამაჩემი.

ჩვენ უნდა ვილაპარაკოთ – ვეტყვი მე და გამოვუტყდები:

4  მარტის ღამეს, გაზაფხულის პირველი ჭექა-ქუხილის დროს, ბავშვური აკვიატებით, სანუკვარი სურვილის ჩაფიქრების ნაცვლად, შიშისგან შევკრთი. მეგონა, ომი გაცოცხლდა.

ქანქარის მეტაფორა – გულისა და გონების სინქრონიზაცია

მეტაფორა ალბათ ადამიანის ერთ-ერთი ყველაზე ნაყოფიერი შესაძლებლობაა. მისი ეფექტურობა მაგიის ზღვარზეა და, როგორც ჩანს, ის არის შემოქმედებითი ინსტრუმენტი, რომელიც ღმერთმა ჩადო თავის ქმნილებაში.

ხოსე ორტეგა-ი-გასეტი

მომავლის (აწმყოს) ადამიანი ჰარმონიული განვითარების გარეშე სრულყოფილი ვერ იქნება. რას ნიშნავს ჰარმონიული განვითარება? მარცხენა და მარჯვენა ნახევარსფეროების (მეცნიერების და ხელოვნების) უნარების თანაბარ და სინქრონულ ფუნქციონირებას.

ამ უნარებს ადამიანები ცალ-ცალკე ავითარებენ; იშვიათია მეთოდი, ორივე ნახევარსფეროს ერთდროულად რომ ავითარებდეს და მათ სინქრონიზაციას იწვევდეს.

მარცხენა და მარჯვენა ნახევარფეროთა სინერგია თქვენს ცხოვრებას, თქვენს შესაძლებლობებს და სამყაროს სრულიად ახალი რაკურსით წარმოაჩენს.

გული და გონება, სული და სხეული, ლოგიკურ-ანალიტიკური და შემოქმედებითი ერთდროულად იწყებს მუშაობას, რაც წარმოქმნის უნიკალურ ენერგიას, ხსნის სამყაროში ახალი განზომილების სარკმელს.

და ეს ყველაფერი – მეტაფორული/აბდუქციური აღქმა/აზროვნების განვითარებით.

მეტაფორული მეთოდის ყველა სავარჯიშო იმდენად სახალისო და საინტერესოა, საკუთარ თავში მოულოდნელად ახალ შესაძლებლობებს და ნიჭებს აღმოაჩენთ!

ისღა დაგრჩენიათ, გახსნათ თქვენში აუდიალური, ვიზუალური და კინესთეტიკური არხები და შემოუშვათ სამყარო მთელი თავისი მრავალფეროვნებით!

მეტაფორული სავარჯიშოები ტვინს აიძულებს, ეძებოს ახალი ნეირონული კავშირები. წარმოქმნილი ქსელი ნებისმიერ სიტუაციას და პრობლემას ახალი შესაძლებლობების კონტექსტში ამუშავებს.

მეტაფორების მეთოდით:

• ჩვენი გონება ხდება ერთსა და იმავე დროს უფრო შემოქმედებითი და ლოგიკურ-ანალიტიკური;
• ვითარდება სისტემური აზროვნება;
• წერითი და ზეპირი მეტყველება ხდება უფრო ღრმა და შთამბეჭდავი;
• ვიზუალური, აუდიალური და კინესთეტიკური არხები იღებს ახალ ინფორმაციას;
• ვითარდება შემოქმედებითობა და კრეატიულობა.

იგრძენი, რასაც ამბობ,

იგრძენი, რასაც ფიქრობ!

შეიძლება ითქვას, საშიში სლოგანია. წარმოიდგინეთ, ყველაფრის შეგრძნება რომ დაიწყოთ, რასაც გამოთქვამთ ან ხედავთ. ერთხელ სადღაც წასვლა არ მინდოდა და მოვიტყუე, სიცხე მაქვს-მეთქი. როგორც ჩანს, ეს ისე გულწრფელად და მთელი ემოციებით ვთქვი, რომ ცოტა ხანში სიცხემ მართლა ამიწია 39 გრადუსამდე. ამიტომ ვამბობ, „საშიშია“ ყველაფრის შეგრძნება, განსაკუთრებით – როცა ცრუობ.

მაგრამ სწორედ ეს პროცესი შეგვიძლია გამოვიყენოთ პოზიტიურადაც. იდეები ძალას მხოლოდ მაშინ იკრებენ, როდესაც ლოგიკურობასთან ერთად ემოციებით და შეგრძნებეით აღიწერებიან. სწორედ მაშინ ცოცხლდებიან ისინი.

ახლა კი გთავაზობთ მეტაფორებების მეთოდს. კერძოდ, ერთ მეტაფორას, რომელიც გულისა და გონების ენერგიების სინქრონიზაციაში დაგეხმარებათ.

წარმოიდგინეთ ორი მანათობელი ბურთულა – გულისა და გონების ენერგია, ხოლო მათ შორის – ქანაქარა, ისე, როგორც ფოტოზეა მოცემული:

ახლა კი გაუშვით ქანქარა ისე, რომ მან დაიწყოს ძლიერი რხევა მარჯვნივ-მარცხნივ; ისეთი ძლიერი, რომ ეს ორი ენერგია გააერთიანოს და გააქროს ყველა წინააღმდეგობა, რომელიც ამას ხელს უშლიდა. ეს სიმბოლური წარმოდგენა დაგეხმარებათ თქვენც, დაძლიოთ სირთულეები, რომლებიც გულისა და გონების ენერგიების გაერთიანებას უშლიდა ხელს. გააგრძელეთ და გააძლიერეთ ქანქარას მოძრაობა, ცოტა ხანში „დაინახავთ“, როგორ გაერთიანდება ორი ენერგია ერთ დიდ ენერგიად. ეს კადრი კარგად წარმოიდგინეთ და დაიმახსოვრეთ!

ახლა – როგორ მოქმედებს ეს მეთოდი კონკრეტულ შემთხვევებში. მაგალითად, რაიმე პრობლემა გაქვთ გადასაწყვეტი. სანამ დაიწყებთ ფიქრს და გამოსავლის ძიებას და ვიდრე გული და გონება ცალ-ცაკლე განსხვავებულ „პასუხებს“ მოგაწვდით, მანამდე ისევ წარმოიდგინეთ ქანქარა, რომელიც გულისა და გონების ენერგიებს აერთიანებს და ერთ მბრწყინავ ბურთად აქცევს.

ახლა კი შეგიძლიათ, იფიქროთ თქვენს პრობლემაზე და პარალელურად გაუშვათ ქანქარა. ცოტა ხანში თქვენ მიიღებთ პასუხს „სულის სიღრმიდან“ და გული და გონება ცალ-ცალკე მოქმედებას შეწყვეტს. მოხდება ამ ორი ენერგიის სინქრონიზაცია, გაერთიანებული ენერგიით პრობლემის გადაწყვეტა კი ყველაზე პირდაპირი, ძლიერი და ეფექტური გზაა.

მეტაფორების მეთოდის გამოყენებისას ჩვენ უბრალოდ მოდელირებასთან კი არ გვაქვს საქმე, არამედ ისეთ სიმბოლურ მოდელირებასთან, რომელიც იწვევს ტრანსფორმაციას, წარმოქმნის ახალ ნეირონულ კავშირებს და განაპირობებს ადამიანის ახალ არჩევანს.

სიმბოლური/მეტაფორული მოდელირება – ეს არის მეთოდი, რომელიც ინდივიდს უადვილებს ცხოვრებისეული გამოცდილებების სიმბოლური ნაწილის შეცნობას. ადამიანი იწყებს დაკვირვებას სამყაროს მეტაფორულ აღქმაზე, მერე კი ახდენს აღმოჩენილი მოდელის რეორგანიზაციას, რაც ცვლის მის ჩვევებს, გრძნობებს, ქცევებს.

ერთსა და იმავე გამოცდილებას ადამიანები სხვადასხვანაირად გამოხატავენ. მაგალითად:

1. როდესაც ის თვალებში და სასიამოვნო ხმით მეჩურჩულება, ჩემი სხეული ემსგავსება თბილ დინებას.
2. მე მაბედნიერებს მისი დამოკიდებულება.
3. ეს ურთიერთობა იმას ჰგავს, თითქოს მე ნათურა ვიყო, მას კი ჩამრთველის პულტი ეჭიროს ხელში.

პირველი მტკიცებულება აღწერს ენის მომხმარებლის კინესთეტიკურ გამოცდილებას, – იმას, რაც შეიძლება დავინახოთ, გავიგონოთ ან შევიგრძნოთ. მეორე შემთხვევაში იგივე გამოცდილება აღწერილია აბსტრაქტული კონცეფციით, ხოლო მესამე მტკიცებულება მეტაფორული და სიმბოლური ხასიათისაა.

ჩვენც სწორედ მესამე აღწერასთან გვაქვს საქმე.

„სიმბოლური ენის კითხვის შესწავლა პოზიტიურ გავლენას ახდენს საკუთარ თავსა და ჩვენს ენერგიაზე; არ არის საჭირო, ელოდოთ კრიზისს, რათა საგნები სიმბოლურად აღიქვათ. ეს შეგიძლიათ ახლავე დაიწყოთ, სადაც არ უნდა იყოთ!

ქეროლაინ მისი, „იდუმალი კავშირები“

ჰოდა, რაღას ელოდებით? დაიწყეთ ქანაქრის მეტაფორით.

მჯერა, რომ ერთ ადამიანსაც კი შეუძლია მთელი ხალხისთვის ღირსების შენარჩუნება. უახლესი ისტორიის სხვადასხვა ეტაპზე არაერთი ერი აღმოჩენილა პროპაგანდისა და ანტიჰუმანური იდეების ზემოქმედების მსხვერპლი, მაგრამ მათ შორის ყოველთვის გამოჩნდებოდნენ ადამიანები, რომლებიც ირგვლივ გამეფებული სიბნელისა და განუკითხაობის მიუხედავად, დამკვირვებლებს კონკრეტული საზოგადოებისადმი რწმენას უღვივებდნენ. საბჭოთა დისიდენტები თამამად შეგვიძლია მივიჩნიოთ მოქალაქეებად, რომლებიც საქმით ამტკიცებდნენ სინდისისა და თავისუფლების უპირატესობას ძალმომრეობაზე.

რუსეთის მიერ უკრაინის ტერიტორიაზე იმპერიალისტური, აგრესიული ომის წამოწყების შემდეგ ჩვენი მეზობელი ქვეყნის ქალაქებში ათასობით დემონსტრანტი გამოვიდა, რომელთაც ღიად დაუჭირეს მხარი მშვიდობასა და ოფიციალური კიევის სუვერენიტეტს. ბუნებრივია, პუტინის რეჟიმი სასტიკად გაუსწორდა პროტესტის მონაწილეებს. უსამართლობამ და სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელთა თავდადებამ ანტისაბჭოთა დისიდენტური მოძრაობის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი და საყურადღებო ეპიზოდი გამახსენა.

უკრაინის დაპყრობის მცდელობა რიგი ასპექტებით უპირობოდ ჰგავს 1968 წლის „პრაღის გაზაფხულს“. ნახევარი საუკუნის წინაც იგივე ლოზუნგები ისმოდა კრემლიდან. მაშინდელ პრესაში აუცილებლად წაიკითხავდით გოდებას იმის შესახებ, რომ „მოძმე ჩეხოსლოვაკიას“ ფაშიზმის საფრთხე ემუქრებოდა. ბრეჟნევის პოლიტბიურო ფაშიზმად მოიხსენიებდა ჩეხეთისა და სლოვაკეთის ლიდერის – ალექსანდრ დუბჩეკის იდეას „ადამიანური სოციალიზმის“ შესახებ. დუბჩეკს სურდა, რომ ჩეხოსლოვაკია ნაკლებად დამოკიდებული ყოფილიყო საბჭოთა კავშირზე, მოქალაქეებს ჰქონოდათ სიტყვის, გამოხატვისა და გაერთიანების თავისუფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა. მემარცხენე მსოფლმხედველობის ერთგული დუბჩეკი არ ეწინააღმდეგებოდა მრავალპარტიული და სამართლიანი არჩევნების ჩატარების პერსპექტივას. მოსკოვმა სოციალიზმისთვის დემოკრატიული კომპონენტების დამატება ღალატად მიიჩნია და ჯარი შეიყვანა პრაღაში, რასაც ასობით ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. ცხადია, რეფორმისტები ხელისუფლებიდან გააძევეს და სამაგალითოდ დასაჯეს.

„პრაღის გაზაფხულის“ თაობაზე ყველამ იცის, მაგრამ ცოტას თუ ახსოვს, რა მოხდა სისხლიანი მოვლენების პარალელურად იმპერიის ცენტრში.

1968  წლის 25 აგვისტოს რვა ანტისაბჭოთა დისიდენტი წითელ მოედანზე შეიკრიბა. მათ ხელთ ეპყრათ ჩეხოსლოვაკიის თვითნაკეთი დროშა და საპროტესტო ტრანსპარანტები. დედაქალაქში, კრემლის წინ ხელისუფლების საწინააღმდეგო აქციის ორგანიზების გამოცდილება სსრკ-ში საერთოდ არ არსებობდა. რვა ადამიანის პროტესტი გახლდათ შოკისმომგვრელი მოულოდნელობა როგორც პარტიისა და მილიციისთვის, ასევე რიგითი გამვლელებისთვის. დისიდენტებმა მთავარ პლაკატს რუსი ფილოსოფოსისა და რევოლუციონერის – ალექსანდრ გერცენის სიტყვები დააწერეს: „ჩვენი და თქვენი თავისუფლებისათვის“. გერცენი აქტიურად უჭერდა მხარს პოლონელთა აჯანყებას რუსეთის წინააღმდეგ და მიაჩნდა, რომ ჩაგრული ხალხი თავისი გამარჯვებით რუსი ხალხის ბორკილებისგან გათავისუფლებაშიც მიიღებდა მონაწილეობას. როგორც ჩანს, 1968 წელს ქუჩაში გამოსული აქტივისტებიც ფიქრობდნენ, რომ ჩეხოსლოვაკიის თავისუფლებას დიდი ძვრების გამოწვევა შეეძლო მთელ „სოციალისტურ ბანაკში“. ცხადია, ისინი არ ცდებოდნენ და ზუსტად შეიგრძნობდნენ დუბჩეკის რეფორმების მნიშვნელობას სამყაროსათვის.

ხელისუფლებას, რომელმაც უცხო ქვეყნის ათასობით მოქალაქე ტანკებით დაარბია, ბუნებრივია, არ გაუჭირდებოდა წითელ მოედანზე შეკრებილი რვა მარგინალის დაკავება და დასჯა. გაუგონარი და გამაოგნებელი მოვლენის ყველა მონაწილე დააპატიმრეს. არ მოერიდნენ მიტინგზე საკუთარ ჩვილთან ერთად მისული მეძუძური დედის, ნატაშა გორბანევსკაიას იზოლატორში გადაყვანასაც, მამაკაცები კი კარგად სცემეს და კბილებიც ჩამოუღეს. მიტინგი სულ რამდენიმე წუთს გაგრძელდა. დისიდენტებს სოლიდარობის რამდენიმე წუთი მთელი ცხოვრების ტანჯვად დაუჯდათ.

საბჭოთა ხელისუფლება ოპოზიციონერთა დასაშოშმინებლად მარტივ მეთოდებს არ იყენებდა. მომიტინგეთა ცემა, დაპატიმრება, სამი-ოთხი წლით ციხეში გამოკეტვა ძალიან ადვილი გახლდათ და პრობლემის გადაწყვეტის უბრალო გზას წარმოადგენდა. აღსანიშნავია ისიც, რომ პატიმრების შესახებ დაუსრულებლად ისაუბრებდნენ დასავლური მედიის წარმომადგენლები და მათ გმირებად წარმოაჩენდნენ. უშიშროების სამსახურის აგენტები შესანიშნავად ხვდებოდნენ, რომ სატუსაღოდან გათავისუფლების შემდეგ დაუმორჩილებელი მოქალაქეები ორმაგი ენერგიითა და ცეცხლოვანი ენთუზიაზმით გააგრძელებდნენ თავიანთ ტრადიციულ საქმიანობას. აქედან გამომდინარე, რაღაც უფრო სასტიკისა და გრძელვადიანის მოგონება იყო საჭირო, ოპოზიციონერები დიდი ხნით ან სამუდამოდ უნდა გაეყუჩებინათ.

10-წუთიანი პროტესტის მონაწილეთა ნაწილი სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გაათავისუფლეს. ვიქტორ ფაინბერგი და ნატალია გორბანევსკაია ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში გაამწესეს. მკურნალობას კოდექსით განსაზღვრული ვადები არ აქვს, შეგიძლია მთავრობისთვის არასასურველი პირი სამუდამოდ გამოამწყვდიო დახურულ დაწესებულებაში. ფსიქიატრიულ კლინიკებში უშიშროების წარმომადგენლებს იმის საშუალებაც ჰქონდათ, რომ შეშლილებად შერაცხილი დემოკრატებისთვის მათი ფსიქიკური ჯანმრთელობისათვის მავნებელი მედიკამენტები მიეცათ. საკუთარ მცირეწლოვან შვილებს ჩამოცილებული გორბანევსკაია წერდა: „მუდამ მტანჯავდა ფიქრი: რამდენ ხანს დავრჩები აქ? პატიმრობას მკაფიოდ გამოკვეთილი დასასრული აქვს, მკურნალობის ბოლო კი ბუნდოვანია. და როდესაც გამოვალ, როგორი ვიქნები? რა მდგომარეობამდე მივალ წამლების წყალობით? თავისუფლებაზე მყოფი მივხვდები, რომ გამათავისუფლეს?“. საბჭოთა კავშირის ერთ-ერთი პირველი თვითგამოცემის (სამიზდატის) – „მიმდინარე მოვლენების ქრონიკის“ რედაქტორმა ქალმა ფსიქიატრიულ კლინიკაში წამებას გაუძლო და 1975 წელს იგი იძულებული გახდა ემიგრაციაში წასულიყო.

ვიქტორ ფაინბერგი კი სიყვარულმა იხსნა, საავადმყოფოში მასზე განსაკუთრებით ზრუნავდა ექიმი მარია ვაიხანსკაია, ცდილობდა წამებისგან გადაერჩინა უმიზეზოდ გამომწყვდეული და პროტესტის ნიშნად მოშიმშილე დისიდენტი. ექიმი საიდუმლოდ სხვა ოპოზიციონერებსაც აწვდიდა ცნობებს ფაინბერგის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესახებ. საბოლოოდ „მფარველი ანგელოზის“ მიერ დახურული დაწესებულებიდან გამოტანილი ამბები „ამერიკის ხმისა“ და „რადიო თავისუფლების“ რეპორტაჟებში შუქდებოდა. საერთაშორისო მხარდაჭერის წყალობით ფაინბერგმაც მოახერხა ჯოჯოხეთისგან თავის დაღწევა და უცხოეთში გაქცევა, ბოლოს კი საკუთარ ექიმზეც იქორწინა.

21-ე საუკუნეში წამების, შევიწროების, ღირსების შელახვისა და დამცირების მეთოდები უფრო მეტად გამრავალფეროვნდა. დარწმუნებული ვარ, რომ უკრაინასთან ომის მოწინააღმდეგეთა ნაწილს დისიდენტთა ბედის გაზიარება მოუწევთ, ბევრი მათზე უარეს დღეში ჩაცვივდება. მათი ღვაწლი და გამბედაობა დაფასებას იმსახურებს, სამოქალაქო განათლების გაკვეთილებზე ამგვარი გმირობების შესახებ მსჯელობამ შეიძლება მრავალი მოსწავლე დააფიქროს დემოკრატიული წინააღმდეგობის ფასსა და მნიშვნელობაზე.

თანამედროვე ქართული რომანი გამოირჩევა თემატური თუ ჟანრობრივი მრავალფეროვნებით, ძიებებით. სოციალურ, ფილოსოფიურ, პოლიტიკურ პრობლემებს ავტორები ანტიუტოპიით, და მისი უფრო გამძაფრებული ფორმით, დისტოპიითაც გამოხატავენ, მაგალითად, ლაშა ასათიანის „ხვალის ქრონიკები“, ჯაბა ზარქუას „მკითხველი უნდა მოკვდეს“ და სხვ. ამ ტიპის რომანებს შორისაა დიმიტრი უჩანეიშვილის „კოშკი“, რომლის გამოგონილ სულიერ-მატერიალური სივრცეებში მოგზაურობისას მკითხველი კიდევ ერთხელ დაფიქრდება ადამიანური არსებობის აზრსა და მიზანზე. `ვეკითხები საკუთარ თავს, _ მაინც რა არის შენი რელიგია? _ და თავადვე ვუპასუხებ _ ჩემი რელიგია არის ჭეშმარიტების ძიება ცხოვრებაში და ცხოვრებისა _ ჭეშმარიტებაში, თუნდაც ვიცოდე, ჩემს სიცოცხლეში ამას ვერ მივაღწევ. ჩემი რელიგია არის დაუცხრომელი და დაუსრულებელი ბრძოლა იდუმალებასთან~, _ წერს მიგელ დე Uუნამუნო.

ჭეშმარიტების ძიება ბევრმა აქცია სიცოცხლის საზრისად და რა არის ჭეშმარიტება? რა არის სიმართლე? დრო-სივრცეში ისარივით გასროლილი ეს შეკითხვები დიდი ხანია ადამიანის სულს, გულსა და გონებას ბზარავენ და აღძრავენ ძიებისათვის. რა არის ჭეშმარიტება? _ იოანეს სახარებაში პილატემ ჰკითხა იესოს და პასუხი ვერ მიიღო. პილატე პარადიგმაა დაეჭვებული ადამიანისა, რომელსაც, ორ სიმართლეში გახლართულს, გზა ვერ უპოვია. ერთ სიმართლეს იესო უკარნახებს, მეორეს _ საზოგადოება. პილატემდე კი თომამ იგივე ჰკითხა იესოს და პასუხი მიიღო: `სადაც მე მივდივარ, თქვენ იცით ის გზა. უთხრა მას თომამ: უფალო, არ ვიცით, სად მიდიხარ; როგორღა უნდა ვიცოდეთ გზა? უთხრა მას იესომ: მე ვარ გზა, ჭეშმარიტება და სიცოცხლე~ (იოანე 14, 4-6).

ორი სიმართლის გზაჯვარედინზე მდგომი ტრაგიკული პიროვნება უხვად არის დახატული მსოფლიო ლიტერატურაში. უპირველესად, ჰამლეტი გვახსენდება, ყოფნა-არყოფნის მტანჯველი დაეჭვებულობით. ვაჟა-ფშაველას ალუდა ქეთელაური და ჯოყოლა ალხასტაიძე ორი სიმართლის საზღვარს დაუეჭვებლად გადალახავენ, თუმცა დიდი მსხვერპლის ფასად.

ჭეშმარიტების ძიების სულით არის გამსჭვალული დიმიტრი უჩანეიშვილის ანტიუტოპიური მხატვრული ტექსტი `კოშკი~. ეს არის ფილოსოფიურ-იგავური ნაწარმოები, რომელშიც მწერალი რელიგიურ, ფილოსოფიურ და, ზოგადად, კულტურის სიმბოლოებსა და პარადიგმებს იყენებს თავისი სათქმელის მკითხველამდე მისატანად. ეს სათქმელი კი მარად აქტუალურია: როგორ დავაღწიოთ თავი იმ მტანჯველ გაორებას, რომელსაც სულიერსა და ხორციელს, მატერიალურსა და წარმოსახულს, რეალურსა და იდეალურს, წარმავალსა და მარადიულს, ხრწნადსა და უკვდავს შორის გაჩენილი უფსკრული ბადებს.

როგორ შეიძლება იყოს ადამიანი ბედნიერი? ამ კითხვაზე საპასუხოდ აღძრულ უამრავ მრავალმნიშვნელოვან პასუხს შორის ერთი ამგვარიც შეიძლება იყოს: ადამიანმა უნდა შექმნას ისეთი საზოგადოება, რომელშიც შეძლებს თავისი ნიჭისა და შესაძლებლობების გამოვლენას, იქნება თავისუფალი და სამართლიანი. ამ ოცნებამ იდეალურ სახელმწიფოზე, რომელიც დაეფუძნება ზნეობას, სიკეთეს, სამართლიანობას, კეთილდღეობას, დაბადა კლასიკური უტოპიური ნაწარმოებები: პლატონის `სახელმწიფო~ იქნება ეს თუ თომას მორის `უტოპია~.

ისტორიამ დაამოწმა უტოპიის რეალობაში განხორციელების შეუძლებლობა და შეიქმნა ანტიუტოპიური რომანები, (მათ შორის, ოლდოს ჰაქსლის `საოცარი ახალი სამყარო~, ჯორჯ ორეულის `1984~, `ცხოველთა ფერმა~, რეი ბრედბერის `450 ფარენჰაიტით, ფილიპ დიკის „ოცნებობენ ანდროიდები ელექტრონულ ცხვრებზე?“ და სხვ), რომლებიც წარმოაჩენენ ადამიანთა გადაულახავ სულიერ-ზნეობრივ წინააღმდეგობებს, მათ შორის, მათ ბედს ტოტალიტარულ სახელმწიფოში. სამწუხაროდ, ტექნიკური ცივილიზაციის მიღწევები ჰომო საპიენსმა გამოიყენა არა ადამიანის საკეთილდღეოდ, არამედ ძალადობისა და სისასტიკის ახალი ფორმების დასამკვიდრებლად. ეს კარგად წარმოჩნდება, მაგალითად, თანამედროვე ამერიკელი მწერლის, სიუზენ კოლინზის ბესტსელერად ქცეულ ანტიუტოპიურ ტრილოგიაში `შიმშილის თამაშები~.

რა მოელის კაცობრიობას? ბიბლიური წინასწარმეტყველებები სამყაროს ნგრევასა და განახლებას ჰპირდებიან. აქტუალურია ტექნოლოგიური `აპოკალიფსიც~, რომელიც, აგრეთვე, ადამიანური სამყაროს კატასტროფასა და სრულ გარდაქმნას მოასწავებს.

XXI საუკუნეში ადამიანთა მომავალზე წარმოდგენა ხელოვნებაშიც სულ უფრო უცხო და რადიკალურ ფორმებში ვლინდება. დიმიტრი უჩანეიშვილის ეს რომანი დისტოპიაა, რადგან მასში დახატულია ზნეობრივად დეგრადირებული მომავლის საზოგადოება, რომელსაც ტექნოლოგიურმა პროგრესმა ბედნიერების ნაცვლად უბედურება მოუტანა.

საგულისხმოა, რომ ავტორი ხედავს გლობალიზაციის დამღუპველ შედეგებს და ხატავს რეალობას, როდესაც მთელ დედამიწაზე (რომანის მიხედვით, დედამიწისქვეშეთში) ერთი სახელმწიფო, ერთი ენა და ერთი იდეოლოგიაა.

რომანში კაცობრიობის დაღუპვისა და გადარჩენის იდეები ერთმანეთს გადაეწვნება. ერთი მხრივ, არის ზნედაცემული სამყარო, მეორე მხრივ, მხსნელი, რომელიც იბადება იმისთვის, რომ თავისუფალი სიცოცხლის იდეა გადაარჩინოს.

ავტორს მკითხველი გადაჰყავს 2350 ¬წელში. ადამიანთა რაოდენობამ არნახულ რაოდენობას მიაღწია, დაიწყო თავისუფალი მიწის ძიება, წაიშალა საზღვრები, `ერთმანეთში აირია, აითქვიფა და აიზილა მთელი ერები“. რომანში მოთხრობილია, როგორ აქცია სასიცოცხლო რესურსების ძიებამ ადამიანები მგლებად. გამოსავლის ძიებამ დაბადა ახალი იდეა დედამიწის გადარჩენისა: ხალხი მიწისქვეშეთში გადაასახლეს. 2350 წლისთვის დედამიწა დაცარიელდა: `ადამიანი აღარ იყო არც ხმელეთსა და არც წყალზე, თუმცა არსებობდა ლეგენდა, რომ სადღაც, კავკასიონის მთებში, ხუთასამდე ადამიანი განაგრძობდა ცხოვრებას და ტყესა და გამოქვაბულებს აფარებდა თავს“. ადამიანები შთანთქა ქვესკნელმა. ლეგენდა ხუთას კავკასიელზე ირეკლავს საქართველოს, როგორც მხსნელის, პარადიგმას, რომელიც სასულიერო ტექსტებიდან იღებს სათავეს, უპირველესად კი, იოანე ზოსიმეს `ქება და დიდება ქართულისა ენისაი~ გვახსენდება. ზვიად გამსახურდიას ცნობილი ნაშრომი `საქართველოს სულიერი მისია~ ამ იდეითაა გამსჭვალული. მისი აზრით, კავკასიასთანაა დაკავშირებული ძველბერნული მითები პრომეთესა და არგონავტების შესახებ. პრომეთემ ცეცხლი მოსტაცა ღმერთებს და კავკასიონზე მიაჯაჭვეს. `პრომეთე არის სიმბოლო იმ მოდგმისა, იმ ხალხისა, რომელმაც უნდა განავითაროს მისტერიათა კულტურა, რომელიც არის შემქმნელი მისტერიათა კულტურისა და ყოველივე იმისა, რაც მოდის ამ მისტერიათა კულტურიდან. სახელდობრ, სულიერი განვითარებისა, ინიციაციისა და სულიერი აზროვნებისა“ (ზვიად გამსახურდია, `საქართველოს სულიერი მისია~).

რომანში დახატულია როგორ ცხოვრობს ახალი, მიწისქვეშეთის ადამიანი, შეცვლილ რეალობაში. მან შექმნა „მიწისზედას ანალოგური ქალაქები ქუჩებით, ტრანსპორტით, სკოლებით, ბანკებით და ა.შ. …ერთადერთი რამ იყო განსხვავებული: ამ ქალაქებში მზე არასოდეს ამოდიოდა“. ყველაზე ტრაგიკული სწორედ მზის ამოუსვლელობაა. მზე ხომ სინათლის, სიკეთის, სულიერების, ღვთიურის განსახიერებაა. ასე რომ, რომანში ვხედავთ ხთონურ, ბნელეთის სამყაროს, რომელშიც სულიერებისაგან მთლიანად განძარცული ადამიანები ცხოვრობენ. მათ აღარ სჭირდებათ ღმერთი, რადგან აღარ აქვთ კავშირი ზეციურთან, ნათელთან, ღვთაებრივთან, მარადიულთან.

რომანის მთავარი გმირი ადამ ზეცუბო (კოდირებული გვარ-სახელით) ამ ქვესკნელის სამყაროს მეგაპოლისში – ჰელიქსში ცხოვრობს. ჰელიქსი პირდაპირ მიანიშნებს ჯოჯოხეთზე (ინგლისური სიტყვიდან: Hell). ქალაქი 7-დონიანია და რაც უფრო სიღრმეში ჩადიხარ, მით მეტი განცდაა ჯოჯოხეთისა _ სიღატაკე, შიმშილი, პროსტიტუცია, კრიმინალი _ ტემპერატურის ზრდასთან ერთად მატულობს. რა თქმა უნდა, გადაძახილია დანტეს `ღვთაებრივი კომედიის~ ჯოჯოხეთთანაც.

მწერალს აინტერესებს, როგორ წარიმართება ადამიანის ბედი განვითარებული ტექნოლოგიების ხანაში. მისი წარმოდგენა მომავალზე აპოკალიფსურია. მიწისქვეშეთში გადასახლებულნი უსახო, ურასო, უსულო, უღმერთო ადამიანები არიან, რომელთაც მითად და ლეგენდად ახსოვთ დედამიწაზე, `ზემოთ~ ცხოვრება. ზღაპარივით ჰყვებიან, რომ დედამიწაზე ორი მზე ანათებს, რომ ადამიანს ფრენა შეეძლო და სუფთა წყლისა და ჯანსაღი ჰაერის წყალობით დიდხანს ცოცხლობდა. ავტორი წერს, რომ `მომდევნო თაობებსაც, რომლებმაც მხოლოდ გადმოცემით იცოდნენ ცის ქვეშ არსებობის ამბები, ოცნება ისევე სისხლხორცეულად ჰქონდათ შეთვისებული, როგორც წინაპრებს, როგორც ერთ დროს ებრაელ ერს, რომელმაც ოცდაექვსი საუკუნე ატარა ოცნება აღთქმულ მიწაზე დაბრუნების შესახებ~.

რომანში წარმოჩენილია ერთი პერსონაჟის სიმბოლურ-ალეგორიული თავგადასავალი. ნაწარმოების სხვადასხვა თავში იხატება გმირში გაღვიძებული ზეცნობიერის განვითარების ეტაპები. ამას შეესაბამება ნაწარმოების ყოველი თავის სიმბოლური სახელწოდებაც: აისი, დღე. ეს გმირი ადამ ზეცუბოა. როგორც აღვნიშნეთ, მის სახელსა და გვარში კოდირებულია მისი მისია _ გადაარჩინოს თავისუფლების იდეა. ის ადამია, ღვთის ხატად და მსგავსებად შექმნილი, ე.ი. თავისუფლებით დასაჩუქრებული. `ზე“ _ ადამიანში ღვთაებრივზე, სულზე მიანიშნებს. ადამ ზეცუბო 22 წლის განმავლობაში პირველად დაფიქრდა საკუთარი ცხოვრების აზრსა და მიზანზე, როცა სამსახურში სამი დღე ავადმყოფობის გამო ვერ წავიდა. სამი დღე ავადობა, სიმბოლურად, მიანიშნებს თვითჩაღრმავებასა (ბიბლიურ იონას სამი DდღეE ვეშაპის მუცელში ყოფნა, იესოს სამდღიანი დაფვლა) და განახლებაზე, ერთგვარ ხელახლა დაბადებაზე.

კოშკი მისი სხეულია, გარემოა, საზოგადოებაა, რომელშიც დატყვევებულია მისი სული. ვინ იხსნის? ხსნის გზის ძიებას ბიძგს აძლევს სიზმარი (იგივე, ხილვა). მას ესიზმრება დედამიწის ის ადგილები, სადაც, გადმოცემით, მისი წინაპრები ცხოვრობდნენ. მერე დრიმქორდერით (სიზმრის ჩამწერით) იწერს, რათა რეალურად ნანახს შეადაროს.

მწერალი მთავარ პერსონაჟს გვიხატავს, როგორც ბავშვობიდან გამორჩეულს იმით, რომ მუდამ სვამს კითხვას: რატომ? Cogito ergo sum_ ვფიქრობ, მაშასადამე, ვარსებობ (დეკარტი). ადამ ზეცუბო ბანკის მოხელეა. მისი ცხოვრების ყოველი წუთი აწყობილ-გაანგარიშებულია, მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს რაღაც მოხდა. ისევ წამოუტივტივდა საყვარელი მივიწყებული კითხვა: რატომ? რატომ გახდა ბანკირი? ეს მისი რეალური არჩევანი იყო თუ მოჩვენებითი? პროფესიის არჩევანმა თვით საბანკო საქმის ღირებულებაზე დააფიქრა და ინტერნეტში პასუხის პოვნას შეეცადა. მალე აღმოაჩინა წიგნის, `პლანეტის უდიდესი ფალსიფიკაცია”, ავტორი ფრიდმენ ფულტონი, რომელიც საყოველთაოდ აღიარებულ ჭეშმარიტებას თავდაყირა აყენებდა: `საბანკო საქმე ვიღაცების მიერ იყო მოგონილი კონკრეტული ფენისა თუ ჯგუფის გასამდიდრებლად და არანაირი სარგებლობა არ მოჰქონდა~. ძიება განაგრძო და ისეთ რამეს მიაგნო, რომელმაც მთლიანად შეცვალა მისი წარმოდგენა ყველაფერზე: `ფრიდმენ ფულტონი, საბანკო სისტემის მოსისხლე მტერი, იმავდროულად, მის აპოლოგეტად გვევლინებოდა~.

ამგვარი დეტექტიური ფანდებით ავტორი მკითხველის ცნობისმოყვარეობას ძაბავს და მოლოდინით მუხტავს. ზეცუბოს ვერ აეხსნა ადამიანის მსოფლმხედველობის ამგვარი რადიკალური ცვლილება. როგორ შეეძლო ადამიანს ორი ურთიერთგამომრიცხავი თვალსაზრისის მტკიცება. ზეცუბოს აწუხებდა კითხვა: სინამდვილეში ვინ იყო ქოენი და როდის ამბობდა სიმართლეს? ადრე თუ ახლა? ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ მიღებულმა დასკვნამ ზეცუბო შოკში ჩააგდო: ორივე თვალსაზრისი (ურთიერთგამომრიცხავი) მართალი იყო. საბანკო საქმის შესახებ ორმა სიმართლემ ზეცუბო სხვა აღიარებულ ჭეშმარიტებებზეც დააფიქრა და მიხვდა: სრული ქაოსი და აბსურდი გამეფებულიყო დედამიწელთა ცნობიერებაში. იგი `ახალ რეალობაში აღმოჩნდა~. ამან მის სულში ამბოხი დაბადა. ადამ ზეცუბო პირველად დაეჭვდა საკუთარ ცხოვრებაში: სწორ გზას ადგა თუ არა, უნდა ეკეთებინა თუ არა ის საქმე, რომელსაც პროფესია ავალდებულებდა. ეს იყო მისი თავისუფალი არჩევანი თუ ვიღაცის ძალადობის შედეგი? იყო თუ არა თავისუფალი?

რომანში წარმოჩენილია თვითშემეცნების საფეხურები. ადამ ზეცუბო ყველაფერს გაყიდის და ამოვა დედამიწაზე, რათა იხილოს ჭეშმარიტი სინათლე. საგულისხმოა, რომ ნაწარმოებში ზეცუბოს შთაბეჭდილებების გადმოსაცემად მწერალი იყენებს დღიურის ფორმას. გმირის ჩანაწერების სტილი სრულიად განსხვავდება მთხრობლის სტილისაგან, უფრო ლაღი, ექსპრესიული, ხატოვანია. მზის სხივებით განათებული სამყარო ცვლის მის აღქმას და გამოხატვის ფორმასაც. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ ზეცუბო ყოფილი საქართველოს ტერიტორიაზე ამოდის და ხედავს საოცარ ბუნებას, აქ ის პირველად იხილავს ვენახებს და იგემებს ყურძენს, სიმბოლურად, ყურძნის წვენი ღვთაებრივ სიბრძნესთან ზიარებას გამოხატავს. ეს ერთგვარი ინიციაციაა. მასში, როგორც ჭურჭელში, ჩაიღვრება ახალი ცოდნა, რომელიც მიწისქვეშეთში ჩასულმა სხვებს უნდა გადასცეს.

აქ ის ხვდება თავის მომავალ მეგობარს, ვინსთონს, რომელიც, მასავით, მზეხილულია. იგი ყოფილი ისტორიკოსია და ახლა დედამიწის ნათესების მცველად მუშაობს: `ერთ დღეს მივხვდი, რომ ყველაფერი, რაც კი წამიკითხავს და დამიწერია, ტყუილი იყო. არსებობდა თუ არა იულიუს კეისარი? მე არ ვარ დარწმუნებული, რომ ის საერთოდ არსებობდა, ხოლო თუ არსებობდა, მაღალი ალბათობით შემიძლია განვაცხადო, რომ ისეთი არ იყო, როგორც ეს პლუტარქესა და სვეტონიუსს აქვთ წარმოდგენილი …მე არ მსურდა გამეგრძელებინა და უნებურად ამ გლობალური გაყალბების მონაწილე გავმხდარიყავი. ამიტომ სამყაროს გავერიდე~.

დედამიწაზე ყოფნის ეპიზოდები დატვირთულია სიმბოლურ-ალეგორიული სახეებით. მუხა, ხიდი, ხილი, წყალი და სხვ. მიანიშნებენ ზეცუბოს სულიერ განვითარებაზე, მის ქვეცნობიერში აღმოჩენილ კავშირებზე წინაპრებთან, ღვთაებრივ სამყაროსთან. შვიდი დღე დაყო მან დედამიწაზე და ესეც მიანიშნებს ახალი ცოდნის მიღების სრულყოფაზე. ამ ეპიზოდის კულმინაციაა შუაღამის მზის, იგივე ღვთის, ხილვა: `იგი ხედავდა. მიუხედავად იმისა, რომ უკუნი ღამე იყო, ზეცუბომ იხილა მზის ამოსვლა, იხილა გარიჟრაჟი და მიხვდა, რომ ახლა, ამ წუთს იწყებოდა ყველაფერი. ხელები გაშალა, მუშტებად შეკრა და ხმამაღლა თქვა: „მე უნდა შევცვალო წესრიგი”. ისევ ქვესკნელში ჩაბრუნებული ზეცუბო ახალი ადამიანია, რომელიც იწყებს სხვების გამოღვიძებას: `ისე მოურიდებლად ფიქრობდა სამყაროული წესრიგის შეცვლის შესახებ, თითქოს ამ მისიით ჯერ კიდევ დაბადებამდე იყო აღჭურვილი~.

ქვესკნელის გლობალური სახელმწიფო, ორმაგ სიმართლეზე დაყრდნობილი, ხალხის `პროფესიონალიზაციისა~ და, ამის კვალდაკვალ, `დებილიზაციის~ გზით სრულად აკონტროლებს ყველას ცხოვრებას. სწორედ ამ სისტემის დანგრევას განიზრახავს ზეცუბო. `ამ ფსევდოსიმართლეთა ლაბირინთში გზის გაკვლევა ჩვეულებრივი ადამიანისთვის პრაქტიკულად შეუძლებელი გახლდათ~. `მუდამ… ფიქცია… ფიქცია… … ფიქცია… … ფიქცია… … ფიქცია… … ფიქცია… … ფიქ-ცია… … ფ-ი-ქ-ც-ი-ა… … ფ-ი-ქ-ც-ი-ა… … უეცრად თავად სიტყვების შესახებ დაფიქრდა~.

სიტყვებიც იცვლებიან რეჟიმების შესაბამისად, ისინი ახალ მნიშვნელობებს იძენენ. სხვათა შორის, ამ თემაზე შესანიშნავად წერს თანამედროვე ნობელიანტი მწერალი ჰერტა მიულერი ესეიში: `ყველა ენა საკუთარი თვალით იყურება~: `ნებისმიერი დიქტატურა, მემარჯვენე იქნება თუ მემარცხენე, ათეისტური თუ რელიგიური, ენას თავის მსახურად იხდის~. მწერლის აზრით, ენის საშუალებით დიქტატურის გამყარებაცაა შესაძლებელი და მისი დემონტაჟიც. მწერლის აზრით, ენა არცერთ დროებაში არ ყოფილა პოლიტიკური ნაკრძალი, რადგან მას ვერ გამოაცალკევებ იმ პოლიტიკური ქმედებებისაგან, ერთი ადამიანი მეორის მიმართ რომ სჩადის.

რომანში მოთხრობილია, რა დიდი ძალისხმევის შედეგად ჩამოაყალიბებს ადამ ზეცუბო კონგრესს, როგორ ცდილობს ხალხის გათავისუფლებას ორმაგი მორალის ტყვეობიდან, როგორ მოიპოვებს მხარდაჭერას და მთელ მიწისქვეშეთს ჩაუნერგავს `ზემოთ~ ამოსვლისა და ჭეშმარიტი მზის ხილვის წყურვილს. ზეცუბო უპირისპირდება ხელისუფლებას, რომელიც მის დასამარცხებლად აყალბებს აწმყოსაც, წარსულსაც და მომავალსაც. ჰელიქსის ცხოვრება, რა თქმა უნდა, გამჭვირვალედ ირეკლავს საბჭოური, ტოტალიტარული რეჟიმის სინამდვილესაც. ხალხის გამარჯვება არჩევნებში ტყვეობიდან თავდაღწევაა, თუმცა `ზემოთ~ ამოსვლის იდეა კვლავ იდეად რჩება.

მწერალი გვიხატავს ზეცუბოს აღზევებასა და კრახს. გათავისუფლებულმა ადამიანებმა კვლავ მოინატრეს ორმაგი მორალი, რომელიც ცხოვრებას უადვილებდა. ცნობიერებიდან ვერ ამოიშალა წარსულის კვალი. `რატომ მოქმედებდა მრავალსიმართლის, რეალურად კი სიყალბის, მოდელი ასე უზადოდ?~. ზეცუბოს აქვს იმგვარი განცდა, რაც დამახასიათებელია ყველა იმ ადამიანისთვის, რომლებიც ხალხის ხსნას დაისახავენ მიზნად: `იხილა საკუთარი თავი. ის მარტო იყო, მარტო – გამგეობის წინააღმდეგ, მარტო – ხელისუფლებასთან ბრძოლაში, მარტო – სიტყვების, მარტო – საკუთარი თავის წინააღმდეგ, მარტო ამქვეყნად~.

ზეცუბო ისევე მოულოდნელად ქრება ცხოვრების ასპარეზიდან, როგორც გამოჩნდა. ვინსთონი აქვეყნებს მის შესახებ წიგნს: `ადამიანის ჭეშმარიტი სახე~, ზეცუბოს წინასიტყვაობით, რომელშიც ვკითხულობთ: `თავდაპირველად ადამიანი იყო მართალი… იგი ამბობდა, რომ მკვლელი იყო მკვლელი… შემდეგი ადამიანი სიმართლის თქმისთვის დასაჯეს. მას სიმართლის შიში გაუჩნდა… იგი არ ამბობდა, რომ მკვლელი იყო მკვლელი, თუმცა არც საწინააღმდეგოს ამბობდა და ჩუმად იყო. მას შემგუებელი, კონფორმისტი შეგვიძლია ვუწოდოთ. მისი შემდგომი ადამიანი უკვე პირქუშ აცხადებდა, რომ მკვლელი არ იყო მკვლელი. მას ცრუობა და ცილისწამება შეეძლო, შეეძლო დანაშაულისთვის ხელის დაფარება. ის იყო ცრუ. ასეთმა ადამიანმა ყველაზე დიდხანს იბატონა დედამიწაზე, თუმცა მისი ზეობაც დასრულდა, რადგან შეიქმნა თანამედროვე ადამიანი, რომელიც ამბობს, რომ მკვლელი არის მკვლელი, მაგრამ იმავდროულად ამბობს, რომ იგი მკვლელი არ არის. ის არ ტყუის. მას ორივე სიმართლის სჯერა. ეს სრულყოფილი ადამიანია”. რა თქმა უნდა, მწერლისთვის ეს არის უკუნი (სწორედ ასე ჰქვია ბოლო, მეოთხე თავს), ერთგვარი ჩიხი, საიდანაც გზა არსაით არ მიემართება.

ამ ეპიზოდებში ირეკლება ჩვენი დრო, რომელიც კვლავაც დაღდასმულია წარსულის მოურჩენელი სულიერი ტრავმებით. მწერლის აზრით, უნდა არსებითად გარდაიქმნას ადამიანი, რომელსაც ამისათვის დრო, ნებისყოფა და რწმენა სჭირდება. როგორც ცნობილია, დაცემა უფრო იოლია, ვიდრე წამოდგომა. ადამიანის ზნეობრივი გაკეთილშობილების სიძნელეს ხედავს მწერალი და საკმაოდ მუქ ფერებში ხატავს კაცობრიობის მომავალს, თუმცა მკითხველს მაინც რჩება განცდა იმისა, რომ ადამიანი, როგორც რობაქიძე წერს `ჩაკლულ სულში~, მოინატრებს ღმერთს, დაადგება გზას მის საპოვნელად და, ორმაგ მორალს თავდაღწეული, აღიარებს ერთადერთ სიმართლეს.

პანდემიაზე და გრძელ  ზამთარზე დარდი რაღაც სხვამ ჩაანაცვლა, „სხვამ“ რასაც ომი ჰქვია. ისეთმა უსაშველოდ დიდმა დარდმა, ყველა რომ მოიცვა და სიმშვიდე დაურღვია. აი უცბად გულისძილში წასულს ღამეული გრიგალი კარსა და ფანჯარას რომ შემოგინგრევს.

ამ ომზე ბევრს დაწერენ, დაწერენ შვილმკვდარ დედებზე, და მშობელმოკლულ შვილებზე.  რამდენიმე დღის წინ ეს ლექსი აღმოვაჩინე, ავტორი პოეტი ნატო ინგოროყვაა.

ღმერთო, არ ჩაგეძინოს!

მინიმა ომზე,

სხვა ლექსისთვის წასამძღვარებლად

ღმერთო,

ჩემი უკრაინელი მეგობრის – მწერლის –

ნატალია ტროჰიმის შვილი ომში წავიდა.

მას იარაღი არასოდეს სჭერია ხელში –

ნუ აქცევ მკვლელად.

ჩემი უკრაინელი მეგობარი ოლესია ჯურაევა –

მხატვარი –

ახლა მხოლოდ მშვიდობაზე ფიქრობს და

ბომბდამშენებისთვის ჩაკეტილ უკრაინის ცას ხატავს.

ჩემი ნათლული, მზესუმზირა გოგო ირინა ბონდარი,

ახლაც კიევშია.

ბავშვობის შემდეგ არ მინახავს –

დაასრულე ეს საზარელი ომი, ნუ მაჭმევ სირცხვილს.

ჩემი მეგობარი ქართველი გოგო, ჩემი სეხნია,

ხელისმოკიდედ რომ ვყავდი ქორწილში,

როცა უკრაინელ ბიჭს გაჰყვა ცოლად, ჟაპოროჟიეშია,

უნდა ვინახულო და ცოცხალი დამახვედრე.

ჩემი უკრაინელი ნათლია, ეკატერინა, კიევში, სევასტოპოლის ქუჩაზე ცხოვრობს.

დღესაც ხარობს მისი ბაღიდან წამოღებული ძახველის ბუჩქი ჩემს ეზოში.

სამზარეულოს უჯრა ცირცელებით მოხატულ მის ნაჩუქარ ხის კოვზს ინახავს.

ჩემი კურსელი, იურა, ოდესღაც სიყვარულში რომ გამომიტყდა.

იქვე ცხოვრობს და ახლა სხვა გოგო უყვარს.

უნდა ვესტუმრო, ჩემი შეყვარებული გავაცნო,

უკრაინულ ენაზე თარგმნილი ჩემი წიგნები ვაჩუქო და…

ღმერთი არ გაგიწყრეს,

არ ჩაგეძინოს!

ავტორი როგორც ამბობს, ესაა მისი უბრალო ლექსი, როგორც ხმამაღლა სურვილი, ნამდვილ ადამიანებზე და ნამდვილ ამბებზე. მე კი ვფიქრობ, რომ ვედრებაა,  რომელსაც  ღამე საწოლში კედლისკენ მიბრუნებული ჩუმად ბუტბუტებ:

„არ ჩაგეძინოს ღმერთო, არ ჩაგეძინოს ღმერთო…“.

და წარმოვიდგენ, როგორ ბუტბუტებდა ავტორი

სიმრავლეებს შორის მიმართებების, სიმრავლეებზე ოპერაციების გამოსახვის ერთ-ერთი გზაა ვიზუალიზაცია, რომელიც ვენის დიაგრამების მეშვეობით ხდება, რის შედეგადაც მარტივდება ამოცანების აღქმა და ამოხსნა.

გიზიარებთ მე-7 კლასში დაგეგმილ გაკვეთილს სიმრავლეთა გაერთიანებისა და თანაკვეთის რეალურ გამოყენებაზე.

იხილეთ ვრცლად 

თამარ მურუსიძე – ვენის დიაგრამები