ზღაპრის ბოლოს შესახებ

მიერ

9 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

პატარებს რომ ვასწავლიდი, მახსოვს, ერთ-ერთი დიდი პრობლემა თავისუფალ დროს წასაკითხი მასალის მათთვის არჩევა იყო, განსაკუთრებით კი ზღაპრების.

აბა როგორია, თვალებგაფართოებულ პაწაწინა ადამიანებს ზღაპრებს უკითხავდე და უცებ, გზას ასეთი ტექსტები შემოგეჩეხოს:

„დაიწყეს ბრძოლა. მოიქნია ვაჟმა და ჩასვა დევი მუხლამდის ქვიშაში; მოიქნია დევმა, ჩასვა ვაჟიც მუხლამდის; მოიქნია ვაჟმა, ჩასვა წელამდის დევი; მოიქნია დევმა, ჩასვა წელამდის ვაჟი. ამოუხტა საჩქაროდ ვაჟი, მოიქნია, ჩასვა დევი ყელამდის, წამოუსვა ხმალი და მოაგდებინა თავი. ამოიღო დანა და დაარჭო მოჭრილ თავში”….

ან ასეთი:

„იმათაც დახოცეს თავიანთი ცოლები, წაიღეს სოფლებში და იძახიან: – მკვდარი ცოცხალზედაო. მკვდარზე ცოცხალი მათ არავინ არ გაუცვალა, წამოვიდნენ შინ.”

ან თუნდაც ასეთი:

„დაიძინა გაუცინარი ხელმწიფის შვილმა. გავიდა ცოტა ხანი და გამოჩნდა ღორიც; ილესავდა კბილებს და ქაფსა ჰყრიდა. ქალმა ვაჟს შესძახა, შემოჰკრა სილაც, მაგრამ ტყუილად! ტირის ქალი, ტირის, დედამიწა იწვება მისი ცოდვით. უცებ ქალის ცრემლი დაეცა ვაჟს და ცხრა პირი კანი ასძვრა. წამოხტა ვაჟი, მოავლო მშვილდ-ისარს ხელი და ესროლა ღორს, ესროლა და ერთს გვერდში ნაკრავი მეორე გვერდში გაჩნდა. წაიქცა ღორი და დალია მაშინვე სული. მოსჭრა სასწრაფოდ თავი, გაჩეხა და ამოიღო იქიდან ყუთი” .. .

გასაკვირი არ არის, რომ სულ პატარა მკითხველებს ქართული ფოლკლორის რთული და მდიდარი სიმბოლიკა პირდაპირ ესმით, შესაბამისად, ცოტათი აშინებთ თაგვისა და პატარა ბიჭის გარიგება ამ უკანასკნელის ლეშის ჭამაზე, ფასკუნჯის დასანაყრებლად გამოჭრილი საკუთარი ხორცი, მდუღარე წყალში მოხარშული მოტყუებული ხელმწიფე, საკუთარი ხელით ასო-ასოდ აქნილი მეგობარი ცხენი და განსაკუთრებით ეს – დედა ჩიტის მიერ შვილების გამეტება საკუთარი თავის გადასარჩენად – ამ ზღაპრის მორალი მათთვის განსაკუთრებით გაუგებარია და ამ წარმოდგენას ვერ აქარწყლებს ზღაპრის ფინალში მონადირის მიერ მელიის მუცლიდან ამოყვანილი გადარჩენილი ბარტყები.

მათი შიში გასაგებია – თურმე ყველაზე დიდ ავტორიტეტს, დედასაც კი არ შეუძლია, თავისი ბარტყები მოსალოდნელი განსაცდელისგან იხსნას.

ამას წინათ, როცა ჩემს კარადას ვალაგებდი და პირველკლასელებისთვის გადაკეთებულ ჩიტისა და მელიას ისტორიას წავაწყდი, კიდევ ერთხელ მივხვდი – მშობელმა, მასწავლებელმა და მთელმა საზოგადოებამ ყველანაირად უნდა დაიცვან ბავშვი ნებისმიერი სახის ფიზიკური თუ გონებრივი ძალადობისგან, ოჯახში იქნება ეს, სკოლაში, ქუჩაში თუ ეზოში.

ყველაზე დაუცველი ბავშვებისთვის აუცილებლად უნდა შეიქმნას ზღაპრების ბედნიერი დასასრული.

აი, ამ კონკრეტული ზღაპრის ჩემეული ვარიანტი:

ჩიტი-ჩიორა

-„ჩიტო, ჩიტო, ჩიორაო

– რაო, ბატონო მელაო?

– ერთი ბარტყი გადმომიგდე,

თორემ შავ დღეს დაგაყენებ!

ცულს მოვიტან ცუნცულასა,

ხელეჩოს და წალდუნასა,

ხესაც მოვჭრი,

ხის ძირსაცა,

შენც შეგჭამ და შენს შვილსაცა.”

ჩაეღიმა ჩიტუნიას

უთხრა:

– ქვემოთ რომ ელიო,

იქნებ თვითონ აირჩიო-

გადმოგიგდო რომელიო?

( როცა ძალით ვერას გახვალ

ჭკუით უნდა მოერიო).

-ფერი იყოს გადამწყვეტი,

ფრთების სიგრძე თუ განიო?

მელაკუდამ ამოსძახა –

-ჩამომიგდე მსუქანიო.

ჩიტმა უთხრა – ამობრძანდე,

აარჩიო იქნებ თვითონ,

არ მინდა, რომ გაგაწბილო,

იქნებ თვითონ მიმითითო.

მელამ – ხეზე ვერ ამოვალ

მაჩვენეო თითო-თითოდ. . .

მოკლედ, რაღა გავაგრძელო

მელამ ვეღარ აარჩია,

ეს უფროსი ავადაა,

უმცროსი კი – მეტად ჩია,

( რაღა ექნა ჩიტუნიას,

ტყუილებსაც მიეჩვია)

ვერ მიიღო მელაკუდამ

ვერც ბუმბული, ვერც ჩიჩია.

დღემდე ჩიტებს ემუქრება

თითქოს მკაცრი იერი აქვს

მაგრამ ჩვენი მელაკუდა

იმ დღის მერე მშიერია,

რადგან მთელს ამ უღრან ტყეში

ვერსად ნახა ერთი დედაც,

ვინც თავისი პაწაწუნა

თავის ნებით გაიმეტა.

როგორ წიგნებს ირჩევენ ბავშვები

მიერ

admin

8 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

ბავშვების მაგივრად არჩევანს ხშირად უფროსები აკეთებენ – მათ ხომ “უკეთ იციან”, რა ჯობს. ბავშვებს წიგნების კითხვას ელექტრონულ მოწყობილობებთან “მუშაობა” ურჩევნიათ. ახალგაზრდა თაობას “სკრინ რიდერებსაც” კი უწოდებენ, ვინაიდან ინფორმაციის უდიდეს ნაწილს ისინი სხვადასხვა ელექტრომოწყობილობის ეკრანებიდან იღებენ. თუ ჩვენთვის, უფროსებისთვის, ცოდნის მიღების ბუნებრივი საშუალება ქაღალდზე დაბეჭდილი ტექსტი და გამოსახულებებია, ახალი თაობისთვის ასევე ბუნებრივია ელექტრონული მოწყობილობის ეკრანი.

დღეს ელექტრონული მოწყობილობებით “შეიარაღებული” პატარებისთვის უფრო ადვილია არჩევანის გაკეთება, მაგრამ საბავშვო წიგნის სიავკარგეს უმეტესად მაინც უფროსები ადგენენ და ბავშვებს აზრს მაინცდამაინც არ ეკითხებიან. თუმცა გამონაკლისიც არსებობს. ეს წიგნი ჯერ ბავშვებმა მოიწონეს და მერეღა შეამჩნიეს იგი უფროსებმა, და ეს გაცილებით ადრე მოხდა, ვიდრე ელექტრონული მოწყობილობები ბავშვებისთვის ხელმისაწვდომი გახდებოდა.

წიგნი, რომელიც ბავშვებმა აირჩიეს

ეს წიგნი შეიძლება ბედნიერ გამონაკლისად ჩაითვალოს – მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად უფროსებმა მას ყურადღება არ მიაქციეს, ბავშვებმა ძალიან შეიყვარეს იგი. ორი წელი გახდა საჭირო, რომ ბიბლიოთეკარებსა და სკოლის მასწავლებლებს ამ წიგნისადმი ბავშვების დიდი ინტერესი შეემჩნიათ. მერე კი უფროსებმაც აღიარეს, რომ წიგნი მართლაც კარგი იყო და ავტორისთვის ჯილდოებიც არ დაიშურეს.

წიგნს “იქ, სადაც ველური არსებები ბინადრობენ” ჰქვია. მისი ავტორი მორის სენდაკია. მორისი ილუსტრატორი იყო, მერე ტექსტების წერასაც მიჰყო ხელი. ილუსტრაციები თავისი წიგნისთვის მან თავად დახატა.

წიგნის გამოცემასაც, ისევე როგორც აღიარებას, საკმაოდ გრძელი ისტორია აქვს. მორის სენდაკმა მასზე მუშაობა გამოცემამდე რვა წლით ადრე დაიწყო. მთავარი გმირები ცხენები იყვნენ და, წიგნსაც, შესაბამისად, სულ სხვა სახელი ერქვა: “იქ, სადაც ველური ცხენები ცხოვრობენ” (Where the Wild Horses Are), – მაგრამ გამომცემელმა ავტორს პერსონაჟების შეცვლა ურჩია, ვინაიდან, მისი აზრით, მორის სენდაკს ცხენების ხატვა მაინცდამაინც არ ეხერხებოდა. თავად ავტორი იხსენებს, რომ როდესაც იგი ახალ პერსონაჟებზე დაფიქრდა, თავისი უამრავი დეიდა და ბიძა გაახსენდა. მათთან სტუმრობისას დეიდები და ბიძიები პატარა მორისს არ ასვენებდნენ და ასე ეუბნებოდნენ ხოლმე: “ისეთი კარგი ხარ, შეგჭამ”.

მიუხედავად იმისა, რომ წიგნი პირველად საკმაოდ დიდი ხნის წინ, 1963 წელს, დაისტამბა და მისი პირველი მკითხველები უკვე ზრდასრული ადამიანები არიან, ბავშვებს ის დღესაც მოსწონთ. სამწუხაროა, რომ ქართულ ენაზე ეს წიგნი ჯერ არ გამოცემულა.

და ისევ ბავშვების არჩევანი

იქნებ დღესაც, როდესაც ელექტრონულ წიგნებს ამჯობინებენ, ბავშვები უბრალოდ მომავლისთვის ემზადებიან – იმ მომავლისთვის, რომელსაც მათთვის უფროსები ვაშენებთ და რომელშიც მათ უამრავ ელექტრონულ მოწყობილობასთან მოუწევთ ურთიერთობა.

მასწავლებლის ტრადიციული და ინოვაციური როლები

მიერ

admin

8 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

სასკოლო განათლების სისტემის განვითარების მთავარი, სტრატეგიული მიმართულება მოსწავლესა და შედეგებზე ორიენტირებული განათლებაა. სასწავლო პროცესის ცენტრში მოსწავლის შემეცნებითი მოქმედება, უნარების პროგრესი და ცოდნის მარაგის ზრდა დგას. განათლების ასეთი სისტემა უკავშირდება ჰუმანისტურ მიმართულებას ფილოსოფიაში, ფსიქოლოგიასა და პედაგოგიკაში.

მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომისას მასწავლებელი ითავსებს როლებს, რომელთა ნაწილი, პირობითად, ტრადიციულია, ხოლო ნაწილი _ ინოვაციური. ტრადიციულადაა მიჩნეული, მაგალითად, შემდეგი როლები:

. მასწავლებელი არის პრეზენტატორი. მასალის ეფექტური პრეზენტაცია და ახსნა უზრუნველყოფს მის სწორად გაგებას და, შესაბამისად, ხელს უწყობს მოსწავლეთა მიერ მასალის ეფექტურად ათვისებას;

. მასწავლებელი არის შუამავალი სასწავლო გეგმას, სახელმძღვანელოსა და მოსწავლეს შორის;

. მასწავლებელი არის მისაბაძი მოდელი, ყველაზე კომპეტენტური პირი საკლასო ოთახში, ცოდნის ერთ-ერთი უტყუარი წყარო;

. მასწავლებელი არის სასწავლო პროცესის ორგანიზატორი, იგი უზრუნველყოფს მოსწავლეების დროის რაციონალურ და ეფექტურ გამოყენებას;

. მასწავლებელი არის მოსწავლეთათვის მიზნის დამსახველი და მოტივატორი ამ მიზნის მიღწევისას, ის საინტერესოს ხდის საკუთარ პრეზენტაციასა და მოსწავლეთა ვარჯიშს;

. მასწავლებელი არის მოსწავლეთა მიღწევებისა და პროგრესის აღმომჩენი და დამმოწმებელი _ სამართლიანი და რეალისტური შეფასება კარგი მოტივია სწავლისთვის, ის მოსწავლეს წინსვლისა და წარმატების განცდას უჩენს.

მასობრივი პედაგოგიური პრაქტიკის თვალსაზრისით (და არა მხოლოდ ცალკეული ნოვატორი მასწავლებლების შემთხვევაში) ინოვაციურად ითვლება, მაგალითად, მასწავლებლის ე.წ. ფასილიტატორული როლები:

. მასწავლებელი ქმნის თანამშრომლობით ატმოსფეროს სასწავლო პროცესში და ამით ხელს უწყობს მოსწავლეებს მათი პოტენციალის რეალიზებაში;

. მასწავლებელი წაახალისებს მოსწავლეთა თავისუფალ და დამოუკიდებელ აზროვნებას, რითაც ხელს უწყობს სასწავლო პროცესის ნაყოფიერების ზრდას;

. მასწავლებელი ითვალისწინებს მოსწავლეთა ინტერესებს და ეყრდნობა მათ ინდივიდუალურ თავისებურებებს, რითაც ზრდის სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა ჩართულობას და, ამასთანავე, ამრავალფეროვნებს მათ გამოცდილებას;

. მასწავლებელი ზრუნავს მოსწავლის შინაგანი დისციპლინის ჩამოყალიბებაზე და აღკვეთს მოსწავლეზე ფსიქოლოგიურ თუ ფიზიკურ ზეწოლას. ამით იგი ხელს უწყობს პოზიტიურ ცვლილებებს მოსწავლეებში და განამტკიცებს მიღწეულ შედეგებს.

მასწავლებლის ტრადიციული და ფასილიტატორული როლების შეთავსება უდავოდ პროგრესული და მისაღებია. პრობლემები წამოიჭრება მაშინ, როდესაც ამ როლების პრაქტიკაში რეალიზაციის საკითხი დგება. კერძოდ, საკითხი ასე ისმის: თავსებადია თუ არა ამჟამად საქართველოში არსებული საგანმანათლებლო, სოციალური, ეკონომიკური და მასწავლებლის მუშაობაზე ზეგავლენის მქონე სხვა რეალობები მასწავლებლისთვის დაკისრებულ მოვალეობებთან? რა უშლის ხელს განათლების მოქმედ სისტემაში მასწავლებლის ინოვაციური როლის დანერგვას? რა პირობებშია შესაძლებელი საქართველოში მოქმედი 60 000 მასწავლებლის მიერ ტრადიციული როლების სახეცვლილება ჰუმანისტური პრინციპების შესაბამისად და ფასილიტატორული როლების დანერგვა ყოველდღიურ პრაქტიკაში?

მასწავლებლის შრომის ანაზღაურება და სოციალური სტატუსი მისი კვალიფიკაციის შესაბამისად უნდა გაიზარდოს, მაგრამ ნუთუ დასმული ამოცანის გადასაჭრელად საკმარისი იქნება საზოგადოების მხრივ მასწავლებლისადმი დამოკიდებულების შეცვლა და მისი უზრუნველყოფა მატერიალური თუ სოციალური კეთილდღეობით? უფრო სისტემური ცვლილებები ხომ არ არის გასატარებელი, მათ შორის _ უშუალოდ სასკოლო განათლებაშიც, იმისათვის, რომ მასწავლებლებს შეექმნათ ადეკვატური პირობები თავიანთი როლების შესასრულებლად? როგორი პედაგოგიური ტექნოლოგიებითა და სასწავლო პროცესის როგორი ორგანიზაციით არის შესაძლებელი სასურველი პრინციპებისა და მიდგომების განხორციელება? როგორი საუნივერსიტეტო განათლება უნდა მიიღოს მასწავლებელმა, რომ მზად იყოს, ზიდოს ინოვაციური ფუნქციების დამატებითი ტვირთი? რა სახის სასწავლო რესურსებით უნდა იყოს უზრუნველყოფილი მასწავლებელი და რა მასალები უნდა შექმნას მან იმისათვის, რომ ყოველდღიურ პრაქტიკაში დანერგოს მოსწავლესა და შედეგებზე ორიენტირებული განათლება?

საკითხი მრავალმხრივ და ღრმა ანალიზს მოითხოვს, ჩვენ კი ამჯერად მხოლოდ იმას დავჯერდებით, რომ წარმოვაჩინოთ ზოგიერთი შეუსაბამობა და წინააღმდეგობა, რომლებსაც ყოველდღიურ პრაქტიკაში ხვდება რეფორმის მხარდამჭერი მასწავლებელი _ ის, ვისაც გულწრფელად სურს, მაღალ დონეზე შესრულოს პროფესიული მოვალეობა, სული და გული ჩააქსოვოს საქმეში, განიცადოს შემოქმედითი სიამოვნება და მიიღოს კმაყოფილება მიღწეული შედეგებით.

ხშირად ნოვატორი მასწავლებლების ან მათი ტრენერების მიერ შედგენილ გაკვეთილის გეგმაში წარმოჩენილია პედაგოგის ფასილიტატორული მუშაობის ელემენტები: ინდივიდუალურ თუ ჯგუფურ დავალებათა წინასწარ მომზადება, მოსწავლეთა მუშაობაში ჩარევა მხოლოდ აუცილებლობის შემთხვევაში, წინასწარ გაწერილი ზუსტი ინსტრუქციები მოსწავლეთა დამოუკიდებელი მუშაობისთვის, შეჯიბრების, მსჯელობისა და კამათის წახალისება, გამომწვევი და შემოქმედებითი დავალებები, შეფასების კრიტერიუმების წინასწარ შეთანხმება მოსწავლეებთან.

ამასთანავე, გეგმის მიხედვით, შექმნილია წინაპირობები მოსწავლეთა მრავალმხრივი თანამშრომლობისთვის: მოსწავლეები აფასებენ ერთმანეთის ნამუშევრებს, საჭიროების შემთხვევაში ეხმარებიან ერთმანეთს პრობლემების მოგვარებაში, მონაწილეობენ საერთო დავალების შესრულებაში, ინაწილებენ საქმეს.

თუმცა მასწავლებლის მიერ წინაპირობების შექმნა იმას არ ნიშნავს, რომ ყველაფერი ისე წარიმართება, როგორც ეს გეგმაშია წარმოდგენილი. ამ გეგმის რეალიზაციას მასწავლებლის ფასილიტატორული უნარი და საკმაო ძალისხმევა სჭირდება. სხვა საკითხია, რამდენად არის შეთანხმებული ჩვენი საზოგადოება ისეთი ძირითადი ღირებულებების თაობაზე, როგორებიცაა მოყვასზე ზრუნვა, წესრიგი, სხვისი აზრის პატივისცემა, თვითორგანიზება, პასუხისმგებლობა, მიუკერძოებლობა და რამდენად იზიარებს ყოფა-ცხოვრებაში, მათ შორის _ სასკოლო ცხოვრებაშიც, ამ ღირებულებებს. როგორ უნდა მოაქციოს მხოლოდ მასწავლებელმა ეს პროცესი სასურველ კალაპოტში? რამდენი გაკვეთილი შეიძლება მოამზადოს და ჩაატაროს მან დღეში და კვირაში ისე, რომ გაუძლოს ფიზიკურ და ინტელექტუალურ დატვირთვას და გამოავლინოს შემოქმედებითობა ნებისმიერ საგაკვეთილო ვითარებაში?

შევაჯამოთ არგუმენტები და კიდევ ერთხელ ჩამოვთვალოთ ის ფაქტორები, რომლებიც საფრთხეს უქმნის მასწავლებლის ინოვაციური როლების ეფექტურ განხორციელებას:

. მოტივაციის ნაკლებობა;

. ხისტი საკლასო-საგაკვეთილო სისტემა;

. პედაგოგიური ტექნოლოგიების დაუმუშავებლობა;

. არაადეკვატური საუნივერსიტეტო განათლება;

. არასაკმარისი პროფესიული განვითარება;

. არაადეკვატური სასწავლო რესურსები;

. ინტენსიური საათობრივი დატვირთვა;

. განსხვავებული შესაძლებლობებისა და მიღწევების მქონე მოსწავლეთა კონტინგენტით დაკომპლექტებული კლასები;

. მეტისმეტად მრავალრიცხოვანი კლასები დიდ ქალაქებში;

. გადატვირთული სასწავლო პროგრამები;

. ღირებულებითი კრიზისი საზოგადოებაში და მისი წევრების სასიცოცხლო უნარ-ჩვევების (განსაკუთრებით _ სოციალური თანამშრომლობის უნარ-ჩვევების) განუვითარებლობა.

ეს გრძელი და დამაფიქრებელი ჩამონათვალი, ბუნებრივია, არ არის ამომწურავი. მაგალითად, მასწავლებელი არ იქნება დაინტერესებული ინოვაციური მიდგომების დამკვიდრებით და თუნდაც ძალიან მოინდომოს, მოსწავლეები მაინც არ აჰყვებიან, თუ საგამოცდო ტესტები ფაქტობრივ ცოდნაზე იქნება ორიენტირებული და მოსწავლეებისგან სასწავლო მასალის დაზუთხვას მოითხოვს.

ზემოთ მოყვანილი ჩამონათვალი სავსებით საკმარისია იმის გასააზრებლად, რომ ინოვაციური მიდგომების მასობრივ დანერგვაში გარღვევა მხოლოდ სისტემური ცვლილებების პირობებში შეიძლება მოხდეს. მხოლოდ მასწავლებლების ძალისხმევა შედეგს ვერ გამოიღებს. სწორედ ამიტომ საშური საქმეა ტრადიციული და ინოვაციური საქმიანობის თეორიისა და პრაქტიკის უფრო დეტალური შესწავლა, რათა განისაზღვროს ის ნაბიჯები, რომელთა გადადგმა დღესვეა შესაძლებელი და რომლებიც ხელს შეუწყობს მასწავლებელთა შრომის ეფექტიანობის ზრდას.

სოციალური სიზარმაცის ფენომენი

მიერ

admin

5 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

ცნობილია, რომ სასწავლო პროცესში მოსწავლეების მიერ სამუშაოს ჯგუფურად შესრულებას არაერთი დადებითი მხარე აქვს: ის ხელს უწყობს ისეთი უნარ-ჩვევებისა და დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას, როგორიც არის სხვისი აზრის მოსმენა და პატივისცემა, კონფლიქტების მართვა, საკუთარი ძლიერი მხარეების სხვებისთვის გაზიარება და შედარებით ნაკლებად განვითარებული უნარების სრულყოფა, ინტერპერსონალური უნარების განვითარება და სხვ. თუმცა სწორედ ჯგუფური მუშაობის დროს ვლინდება ის ფენომენიც, რომელიც სოციალური სიზარმაცის სახელწოდებით არის ცნობილი.

რას გულისხმობს სოციალური სიზარმაცის ფენომენი?

სოციალური სიზარმაცის ფენომენი ჯგუფური მუშაობის ერთ-ერთი თავისებურებაა. ის მაშინ იჩენს თავს, როდესაც ერთობლივი მოქმედებისას ჯგუფის წევრები იმაზე ნაკლებ ძალისხმევას იჩენენ, ვიდრე ინდივიდუალური მუშაობის დროს გამოიჩენდნენ.

სოციალური სიზარმაცის ფენომენის გავლენა ჯგუფის დინამიკაზე პირველად XX საუკუნის დასაწყისში შენიშნა ფრანგმა პროფესორმა, სოფლის მეურნეობის სპეციალისტმა, მაქს რინგელმანმა (იხ. ღინგელმანნ, 1913; აგრეთვე რავიტზ&Mარტინ, 1986). კვლევის კლასიკურ ვარიანტში მონაწილეობდნენ მოზარდები, რომლებსაც ევალებოდათ, ბაგირის გაწევისას რაც შეიძლება მეტი ძალისხმევა გამოეჩინათ. შედეგი ასეთი აღმოჩნდა: როდესაც ცდისპირები დარწმუნებულები იყვნენ, რომ ინდივიდუალურად მოქმედებდნენ, გაცილებით მეტ ძალისხმევას იჩენდნენ, ვიდრე ბაგირის ერთობლივად გაწევისას. თუმცა აქვე უნდა ითქვას, რომ სოციალური სიზარმაცის ფენომენი ჯგუფური მუშაობისას ყოველთვის როდი იჩენს თავს.

სოციალური სიზარმაცის განმაპირობებელი ფაქტორები დღესაც მკვლევართა დიდ ინტერესს იწვევს. ამ მიმართულებით მრავალი კვლევა ტარდება. ასახელებენ ამ ფენომენის რამდენიმე მიზეზს, რომელთა ცოდნა და გათვალისწინებაც საშუალებას იძლევა, თავიდან ავიცილოთ სოციალური სიზარმაცის გამოვლინება. აღსანიშნავია, რომ სოციალური სიზარმაცის ეფექტი მეტ-ნაკლებად განსხვავებულ ხასიათს იძენს კულტურული, ეთნიკური, ასაკობრივი და სხვა ფაქტორების კონტექსტში. ეს წერილი ძირითადად იმ მიზეზებს ეხება, რომელთა განზოგადებაც შესაძლებელია ყველანაირი ტიპის ჯგუფისათვის.

რა განაპირობებს სოციალური სიზარმაცის ფენომენის გამოვლინებას?

მასწავლებლისთვის, რომელიც საგაკვეთილო პროცესში ხშირად მიმართავს ჯგუფურ მუშაობას, ალბათ უცხო არ არის სოციალური სიზარმაცის ფენომენი, როდესაც ერთობლივ საქმიანობაში ჯგუფის ყოველი წევრი ერთანირი ინტერესითა და ენთუზიაზმით არ მონაწილეობს.

განვიხილოთ რამდენიმე მიზეზი, რომლებიც ხელს უწყობს სოციალური სიზარმაცის ფენომენის გამოვლინებას:

ანონიმურობა, როდესაც საქმიანობის დასასრულს ჯგუფის წევრების წვლილი შეუმჩნეველი რჩება და საბოლოო მიღწევასთან ერთად არ იზომება თითოეულის ინდივიდუალური ძალისხმევა. ამ შემთხვევაში ერთობლივ საქმიანობაში შეტანილი წვლილი არ არის იდენტიფიცირებული კონკრეტულ პიროვნებასთან და წინასწარი განწყობა იმისა, რომ ინდივიდუალურად შესრულებული საქმიანობის შედეგი ყურადღების მიღმა დარჩება, აქვეითებს მოსწავლის მოტივაციას, აქტიურად ჩაერთოს ჯგუფურ სამუშაოში.

მოსწავლე ელის, რომ სხვები იზარმაცებენ. როდესაც ჯგუფის რომელიმე წევრი თანაჯგუფელებისგან ნაკლებ ძალისხმევას ელის, თავადაც ცდილობს, რაც შეიძლება, ნაკლები ძალისხმევა დახარჯოს და შედეგზე პასუხისმგებლობა სხვას გადააბაროს. ეს ფაქტორი, ერთი მხრივ, დაბლა სწევს ჯგუფური მუშაობის ხარისხს და მის საბოლოო პროდუქტზეც უარყოფითად აისახება, მეორე მხრივ კი ხელს უშლის ისეთი მნიშვნელოვანი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას, როგორიც არის გუნდის წინაშე ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის განცდა.

სტანდარტების არქონა. ეს ის შემთხვევაა, როდესაც ჯგუფმა წინასწარ არ იცის, რა სტანდარტს უნდა აკმაყოფილებდეს მისი საქმიანობა, ბუნდოვანია დავალების მიზანი და გაურკვეველია შედეგი. თუ გავიხსენებთ, რომ მოტივაცია სასურველი მიზნის მიღწევისკენ მიმართული პროცესია, იოლი მისახვედრი გახდება, რატომ იჩენს თავს ასეთ შემთხვევებში სოციალური სიზარმაცის ფენომენი. გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია ურთიერთობაში სიცხადისა და სიზუსტის შეტანა. ბუნდოვანება თავისთავად უწყობს ხელს დავალების სპონტანურად, გაუაზრებლად შესრულებას, ყოველგვარი შეთანხმებისა და ფუნციების გადანაწილების გარეშე. მისი შესრულების ხარისხი დამოკიდებული ხდება ჯგუფის წევრების სუბიექტურ აღქმაზე, რაც შესაძლოა სრულიადაც არ შეესაბამებოდეს კონკრეტულ სიტუციასა და მიზანს.

დავალების მიმართ ნეგატიური დამოკიდებულება, როდესაც ჯგუფის წევრებსთვის დავალება უინტერესოა და მისი შესრულება მნიშვნელოვნად არ მიაჩნიათ. ამ შემთხვევაში მოსწავლეები კარგავენ მოტივაციას და ნაწილი მას მხოლოდ მოვალეობის მოსახდელად, სასჯელის შიშით ან წახალისების სურვილით აკეთებს, ნაწილი კი პასიურ მდგომარეობაში გადადის. ცნობილია, რომ სწავლება-სწავლის პროცესში საკითხის მიმართ ინტერესი და ცნობისმოყვარეობა შინაგანი მოტივაციის ერთ-ერთი განმაპირობებელი ფაქტორია, რომელიც მოსწავლეებს უბიძგებს, ხალისით ჩაერთონ ჯგუფურ მუშაობასა თუ, საზოგადოდ, სასწავლო-შემეცნებით აქტივობაში.

დავალების სირთულე, როდესაც ჯგუფის რომელიმე წევრს მიაჩნია, რომ არ აქვს სათანადო კომპეტენცია და შესაძლებლობები დასახული ამოცანის შესასრულებლად. ასეთ დროს ის უარს ამბობს საბოლოო შედეგის მიღწევაში წვლილის შეტანაზე, ასეთ მდგომარეობაში ხშირად აღმოჩენა კი მას საკუთარი თავის რწმენას უკარგავს _ საკუთარი შესაძლებლობების რწმენა ხომ სწავლისადმი პოზიტიური დამოკიდებულებისა და შინაგანი მოტივაციის განმსაზღვრელი მნიშვნელოვანი ფაქტორია. აქვე უნდა ითქვას, რომ ასეთი წევრი თანდათანობით ჯგუფისთვისაც უმნიშვნელო ხდება, რაც შესაძლოა საფუძვლად დაედოს მისდამი არასასურველი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას.

როგორ დავძლიოთ სოციალური სიზარმაცე?

ჯგუფური მუშაობის ეფექტურად წარმართვისა და სოციალური სიზარმაცის ფენომენის გამოვლინების მაქსიმალურად შემცირებისთვის გასათვალისწინებელია შემდეგი რეკომენდაციები:

პირადი პასუხისმგებლობის განცდის ამაღლება

მნიშვნელოვანია ჯგუფის წევრების პასუხისმგებლობის ამაღლება, რაც თითოეულის მოქმედების სათანადოდ შეფასებით მიიღწევა. შეიძლება, ჯგუფური დავალება დაიყოს პატარა ამოცანებად და განაწილდეს ისე, რომ ყველას, თავ-თავისი შესაძლებლობების კვალობაზე, საკუთარი საქმე ჰქონდეს. როგორც კვლევებმა აჩვენა, წინასწარ განსაზღვრული როლები და ფუნქციები ამაღლებს რწმენას, რომ ჯგუფის ყოველი წევრის ძალისხმევა და შრომა დაფასდება.

. დააკვირდით ჯგუფის მუშაობას, აღიარეთ თითოეულის დამსახურება, გამოიყენეთ ეფექტური უკუკავშირის ტექნიკა მოსწავლეების ძლიერი მხარეების აღსანიშნავად და, საჭიროების შემთხვევაში, კონსტრუქციული შესწორებების შესატანად.

. წაახალისეთ როგორც გუნდი, ასევე მისი თითოეული წევრი. ალაპარაკეთ მოსწავლეები იმის შესახებ, ვინ რა გააკეთა საბოლოო შედეგის მისაღწევად.

. დაეხმარეთ მოსწავლეებს იმის გააზრებაში, რომ სხვადასხვა საქმის შესრულებით მიიღწევა ჯგუფის საერთო შედეგი და თითოეულის ძალისხმევაზეა დამოკიდებული მისი წარმატება. აგრძნობინეთ მათ საკუთარი მნიშვნელობა და პასუხისმგებლობა.

მაქსიმალური ჩართულობის უზრუნველყოფა

პირადი პასუხისმგებლობის განცდა და დავალებების გადანაწილება ხელს უწყობს საქმიანობაში ჯგუფის წევრების აქტიურ ჩართვას. როდესაც ადამიანს მიაჩნია, რომ ჯგუფის სხვა წევრებიც მაქსიმალურად არიან ჩართულნი პროცესში, დიდია ალბათობა, რომ სოციალური სიზარმაცის ფენომენი აღარ გამოვლინდეს.

ეცადეთ, ჯგუფური მუშაობისას დავალებები ისე გაანაწილოთ, რომ ყველა წევრი, თავ-თავისი შესაძლებლობისამებრ, მაქსიმალურად იყოს ჩართული პროცესში.

დავალების ეფექტურად განსაზღვრა

ჯგუფური მუშაობის დაწყებამდე მოსწავლეებს გააცანით საქმიანობის განმსაზღვრელი სტანდარტები, ნათლად დაუსახეთ მიზნები ან/და დაეხმარეთ, თავად დასახონ ისინი.

ამსჯელეთ თითოეული მოსწავლე იმის შესახებ, რა თვალსაზრისით არის მნიშვნელოვანი კონკრეტული დავალება, რა შედეგს მოუტანს ჯგუფს და თავად მას, როგორ და სად გამოიყენებს მიღებულ გამოცდილებას და ა.შ.

მოსწავლეთა ასაკობრივი და ფსიქოლოგიური თავისებურებების გათვალისწინებით შეარჩიეთ მათთვის საინტერესო და სახალისო დავალებები.

საკუთარი თავის რწმენის განმტკიცება

იმისთვის, რომ მოსწავლეები აქტიურად ჩაერთონ ჯგუფურ სამუშაოსა თუ სხვა სასწავლო დავალებების შესრულებაში, მათ უნდა სწამდეთ საკუთარ შესაძლებლობებისა, ეჭვი არ უნდა ეპარებოდეთ დასახული მიზნის მიღწევაში.

ჯგუფში დავალებების განაწილებისას გაითვალისწინეთ მოსწავლეთა ინდივიდუალური შესაძლებელობები. მიეცით მათ ისეთი დავალებები, რომელთა შესრულებასაც შეძლებენ. აღნიშნეთ საერთო საქმეში მოსწავლეების მიერ შეტანილი წვლილი. ამით მათ საკუთარი თავის რწმენას განუმტკიცებთ და შინაგან მოტივაციას გაუზრდით. გარდა ამისა, ეს ხელს შეუწყობს მოსწავლეებს, დააფასონ ერთმანეთი და განიმტკიცონ ურთიერთნდობა.

როგორც განხილული მაგალითებიდან ჩანს, სოციალური სიზარმაცის თითოეული მიზეზისა და მათი დაძლევის გზების გათვალისწინება საშუალებას იძლევა, შევქმნათ კლასში ჯგუფური მუშაობისთვის ეფექტური გარემო და ხელი შევუწყოთ გუნდურობის მნიშვნელობის გააზრებას, ასევე _ იმ უნარ-ჩვევებისა და დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას, რასაც ასეთი ტიპის მუშაობა ისახავს მიზნად.

ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი

მიერ

admin

5 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი (ADHD – Attention Deficit Hyperactivity Disorder) სასკოლო ასაკის ბავშვთა 3-9%-ს უვლინდება, თუმცა ეს მხოლოდ მიახლოებითი მაჩვენებელია _ ზუსტი რაოდენობის განსაზღვრა რამდენიმე ფაქტორზეა დამოკიდებული. მშობელთა და მასწავლებელთა უმეტესობა არ იცნობს ამ სინდრომის მახასიათებელ ნიშნებსა და სიმპტომებს, ამიტომ როდესაც მასწავლებლები მოუსვენარ, უყურადღებო და პრობლემურ მოსწავლეებზე საუბრობენ, შესაძლოა, სწორედ ამ სინდრომთან გვქონდეს საქმე.

ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი ქრონიკული დარღვევაა, რომელიც ხშირად ჩვილ ასაკშივე იჩენს თავს. სინდრომის ნიშნები განსაკუთრებით შესამჩნევი სწავლის პირველ წლებში ხდება, თუმცა უტყუარი დიაგნოზის დასასმელად მრავალმხრივი დაკვირვებაა საჭირო. აკვირდებიან ბავშვის ქცევას გაკვეთილზე, სკოლის ეზოსა და სახლში. საბოლოო დასკვნა მულტიდისციპლინურ გუნდს გამოაქვს. თერაპიასაც ეს გუნდი არჩევს. ხშირად ამ კუთხით ერთობლივად მუშაობენ ფსიქოლოგები, ნევროპათოლოგები, ოკუპაციური თერაპევტები, მშობლები და მასწავლებლები.

სინდრომი სამი ფორმით შეიძლება გამოვლინდეს: უყურადღებობით, ჰიპერაქტივობა-იმპულსურობით და მათი ერთობლიობით. სასურველია, ყველა მასწავლებელს ჰქონდეს ინფორმაცია ამ დარღვევის ძირითადი ნიშნების შესახებ, რათა ხელი შეუწყოს დიაგნოზის დროულად დასმას.

თუ მოსწავლე ექვსი თვის განმავლობაში ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან ექვს ან მეტ ნიშანს ამჟღავნებს, სასურველია, სპეციალისტების ჩარევა მოვითხოვოთ.

უყურადღებობა

. უჭირს წვრილმანების შემჩნევა; საკლასო საქმიანობისას დაუდევრობის გამო შეცდომებს უშვებს.

. უჭირს კონცენტრირება მეცადინეობისას ან თამაშისას.

. არ გისმენთ მაშინაც კი, როცა პირადად მას ესაუბრებით.

. არ ასრულებს თქვენს ინსტრუქციებს, არ ამთავრებს დავალებებს.

. უჭირს დავალების ჩანიშვნა და ორგანიზება.

. თავს არიდებს ან არ მოსწონს დავალებები, რომლთა შესრულებაც გონებრივ ძალისხმევას მოითხოვს.

. ხშირად კარგავს ნივთებს.

. ადვილად ეფანტება ყურადღება.

. გულმავიწყია.

ჰიპერაქტივობა-იმპულსურობა

. მოუსვენრად ამოძრავებს ხელ-ფეხს ან გამუდმებით ცქმუტავს სკამზე.

. უმიზეზოდ ტოვებს მერხს.

. მეტისმეტად ხშირად დარბის.

. უჭირს ჩუმად თამაში.

. მეტისმეტად ბევრს ლაპარაკობს.

. დასრულებამდე პასუხობს კითხვას.

. უჭირს რიგში დგომა ან თავისი ჯერის დალოდება.

. სხვებს საუბარში ეჩრება და ხშირად აწყვეტინებს.

ყურადღების დეფიციტისა და ჰირაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვს საკლასო გარემო და დისციპლინა უფრო მეტად ურთულებს სწავლის პროცესს. როდესაც ასეთ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მასწავლებლის ინფორმირებულობა და მართებული მიდგომა. გთავაზობთ სტრატეგიებსა და რჩევებს, რომლებიც ასეთ დროს უნდა გაითვალისწინოს მასწავლებელმა:

სწავლისთვის სასურველი გარემოს შექმნა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის

. დასვით ბავშვი მასწავლებლის მაგიდასთან ახლოს მდგარ მერხთან.

. სასურველია, დანარჩენი ბავშვები უმეტესად მის ზურგს უკან ისხდნენ.

. შეეცადეთ, არ დასვათ ისეთ ადგილას, სადაც ყურადღების გაფანტვის მეტი საფუძველია: ფანჯარასთან, კართან, გამათბობელთან, კონდიციონერთან.

. ხელი შეუწყვეთ დავალების წყვილში შესრულებას, თანკლასელის დახმარებით მეცადინეობას.

. ასეთ ბავშვებს უჭირთ ცვლილებებთან შეგუება, ასე რომ, ხშირად ნუ შეუცვლით ადგილს, განსაკუთებული ყურადღება მიაქციეთ ბავშვს გასვლითი აქტივობის დროს, ცხრილის ცვლილებისას.

ინსტრუქციის მიცემა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის

. შეინარჩუნეთ მხედველობითი კონტაქტი ვერბალური ინსტრუქციის მიცემის დროს.

. გამოთქვით მითითება მკაფიოდ და მოკლედ.

. გაამარტივეთ რთული მითითებები, ერიდეთ ერთდროულად რამდენიმე მითითების მიცემას.

. გადაამოწმეთ, გაიგეს თუ არა მოსწავლეებმა თქვენ მიერ მიცემული დავალება.

. ეცადეთ, აგრძნობინოთ ბავშვს, რომ დახმარების თხოვნა ყოველთვის შეუძლია (ყურადღების დაფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვები, როგორც წესი, არ ითხოვენ დახმარებას). დახმარება თანდათანობით გააიშვიათეთ, მაგრამ გახსოვდეთ, რომ ასეთ ბავშვს ყოველთვის საშუალოზე მეტი ყურადღება სჭირდება.

. მოითხოვეთ დავალებების ჩასანიშნი რვეული და ყოველდღიურად გადაამოწმეთ, სწორად არის თუ არა ჩანიშნული დავალებები; გამოიყენეთ რვეული მშობლებთან კავშირისთვის.

დავალების მიცემა ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის

. ერთ ჯერზე მხოლოდ ერთი დავალება მიეცით.

. დავალების შესრულების პროცესში თვალყური ადევნეთ, საჭიროების შემთხვევაში მიეხმარეთ.

. ეცადეთ, საჭიროებისამებრ ცვალოთ დავალება, გაითვალისწინოთ მოსწავლის სუსტი და ძლიერი მხარეები.

. იმუშავეთ ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენაზე.

. ყოველთვის გახსოვდეთ, რომ ცოდნას ამოწმებთ და არა ყურადღების ხანგრძლივობას.

. საჭიროების შემთხვევაში მიეცით მეტი დრო დავალების დასასრულებლად.

. გახსოვდეთ, რომ ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვები ადვილად იცრუებენ გულს. სტრესმა, ზეწოლამ და გადაღლილობამ შესაძლოა თვითკონტროლის დაკარგვა გამოიწვიოს, რაც, თავისთავად, ცუდი ყოფაქცევით გამოიხატება.

ქცევის შეცვლა და თვითშეფასების ამაღლება ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის

. შეინარჩუნეთ სიმშვიდე, აღნიშნეთ, რომ მოსწავლემ წესი დაარღვია, მაგრამ ერიდეთ მასთან კამათს.

. წინასწარ დათქვით, რა მოჰყვება ცუდ ყოფაქცევას.

. ცუდი ყოფაქცევის შემთხვევაში დაუყოვნებლივ შეასრულეთ პირობა.

. გამუდმებით შეახსენეთ მოსწავლეებს კლასის წესები.

. ერიდეთ დაცინვასა და კრიტიკას, გახსოვდეთ, ყურადღების დაფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებს უჭირთ თვითკონტროლის შენარჩუნება.

. თუ თქვენი მოვალეობაა, შეახსენოთ ბავშვს წამლის მიღება, ნუ გააკეთებთ ამას საჯაროდ, კლასის თვალწინ.

. მოსწავლეს თვითშეფასება რომ აუმაღლოთ, ეცადეთ, დასჯაზე ხშირად შეაქოთ.

. არასოდეს დაგავიწყდეთ შექება კარგი საქციელისთვის.

. შეცვალეთ წამახალისებელი პრიზები, თუ ატყობთ, რომ ქცევის შესაცვლელად ახალი მოტივაციაა საჭირო.

სხვა საგანმანათლებლო რეკომენდაციები ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვებისთვის

. მნიშვნელოვანია, ბავშვს დროულად დაუსვან დიაგნოზი ფსიქოლოგმა და ნევროპათოლოგმა და განსაზღვრონ მისი შეზღუდული შესაძლებლობები (ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვების 30%-ს შეზღუდული შესაძლებლობი უდასტურდება).

. საჭიროების შემთხვევაში ჩაუტარეთ მას დამატებითი ინდივიდუალური გაკვეთილები.

. ჩაუტარეთ ტრეინინგი სოციალური და ორგანიზების უნარების განსავითარებლად.

. მიეცით უფლება, სასკოლო დავალების შესასრულებლად კომპიუტერი გამოიყენოს.

. წაახალისეთ, მისდიოს სპორტის ინდივიდუალურ სახეობებს: ბოულინგს, ცურვას, სირბილს, ველოსპორტს, კარატეს (ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვები სპორტის გუნდურ სახეობებში ხშირად ჩამორჩებიან თანატოლებს).

. წაახალისეთ, მიიღოს მონაწილეობა ისეთ აქტივობებში, რომლებიც ავითარებს სოციალური ურთიერთობის უნარებს (მაგალითად, ლაშქრობაში, ექსკურსიაში).

. თუ ატყობთ, რომ ბავშვი უკეთ გრძნობს თავს მასზე უმცროსებთან, მიეცით მათთან თამაშის უფლება. ხშირად ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომის მქონე ბავშვები უმცროსებთან მეტ საერთოს პოულობენ, ვიდრე თანატოლებთან. უმცროს ბავშვებთან ურთიერთობაც უწყობს ხელს იმ მნიშვნელოვანი სოციალური უნარების განვითარებას, რომლებიც აუცილებელია სხვა ბავშვებთან საურთიერთოდ.

ინტერაქციულობა და ქართულის გაკვეთილები

მიერ

admin

4 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

ნაწილი პირველი

მოსწავლე სუფთა დაფა რომ არ არის, ამის შესახებ ევროპელი ფილოსოფოსები, ფსიქოლოგები და განათლების სპეციალისტები, თითქმის, საუკუნეა წერენ. საგანმანათლებლო პროცესების დემოკრატიზაციას ჯერ კიდევ მე-20 საუკუნის გარიჟრაჟზე ჩაეყარა საფუძველი ჯონ დიუისა და მის თანამედროვეთა თეორიებში. დიუის მიდგომის თანახმად, ერთმანეთს არსებითად ემიჯნება “სწავლებისა” და “სწავლის” ცნებები. საგანმანათლებლო პროცესის უმთავრეს გამოწვევად მოიაზრება ექსპერიმენტული შესაძლებლობების გაფართოება და ყოფითი, ცხოვრებისეული გამოცდილების ადეკვატური გარემოს შექმნა სასწავლო სივრცეში. დიუისა და მონტესორის კონცეფციები საფუძვლად დაედო კონსტრუქტივიზმსა და ჰუმანიზმს, როგორც განათლების თეორიებს.

1946 წელს თავის ერთ-ერთ საეტაპო ნაშრომში “განათლება ახალი სამყაროსთვის” მარია მონტესორი წერდა, რომ განათლება არ არის ის, რასაც მასწავლებელი გვაძლევს; განათლება ინდივიდის მიერ სპონტანურად მიღწეული ბუნებრივი პროცესია, რომელსაც ვიღებთ არა მოსმენის, არამედ განსაზღვრულ გარემოში მიღებული გამოცდილების ხარჯზე. სწორედ გამოცდილების დაგროვება, არსებულ ცოდნაზე ახლის დაშენების შესაძლებლობა გახდა კონსტრუქტივიზმის მთავარი პოსტულატი. თავის მხრივ, კონსტრუქტივიზმი როგორც თეორია საგანმანათლებლო პრაქტიკებში წაახალისებს სწავლის ინტერაქციულ მეთოდებს.

მოსწავლეზე ორიენტირებული ლიბერალური მიდგომები დასავლეთის ქვეყნებში მე-19 საუკუნემდე ფეხს ვერ მოიკიდებდა, რადგან მანამდე ბავშვი არ წარმოედგინათ დამოუკიდებელ ინდივიდად. ის აღიქმებოდა როგორც “პატარა დიდი”. მე-19 საუკუნიდან კი ბავშვის ქცევა, აზროვნების სტილი და გემოვნება განიხილებოდა როგორც თავისთავადი და არა დუბლიკატური მოვლენა. ეს პროცესი მხოლოდ მეცნიერთა ყურადღების ფოკუსში კი არ მოექცა, არამედ შესაბამისი რეფლექსიებით აღიბეჭდა ხელოვნებაში. თვით ისეთ სფეროსაც კი, როგორიც ბავშვთა მოდაა, მე-19 საუკუნიდან ჩაეყარა საფუძველი.

ქართულ ლიტერატურასა და საგანმანათლებლო გარემოშიც ბავშვი განსაკუთრებული ყურადღების საგანი მე-19 საუკუნის 70-იანი წლებიდან გახდა, როდესაც ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელმა საზოგადოებამ რეგიონების მიუვალ სოფლებში დაიწყო ბიბლიოთეკებისა და სკოლების გახსნა. დაახლოებით ამავე პერიოდში დაარსდა ქალთა რამდენიმე საზოგადოება, რომელთა მიზანი იყო სოციალურად დაუცველ ბავშვთა განათლების ხელშეწყობა. ორგანიზაციის აქტიური წევრები (ეკატერინე გაბაშვილი, ანასტასია ერისთავი-ხოშტარია) ქმნიდნენ ლიტერატურას ბავშვებზე და ბავშვებისთვის.

საბჭოთა სკოლაში მოსწავლის როლი მაქსიმალურად იყო შესუსტებული, რაც გამოიხატებოდა სხვადასხვა დონეზე _ გაკვეთილის სტრუქტურასა და გაკვეთილის მსვლელობისას გამოყენებული პედაგოგიკური მეთოდების ხასიათითაც (აქტიური მასწავლებელი:პასიური მოსწავლე/მოუბარი მასწავლებელი:მსმენელი მოსწავლე). ყოველივე ეს ტოტალიტარული სისტემის ლოგიკით შეიძლება აიხსნას _ საბჭოთა კავშირის მიზანი არ იყო აქტიური, კრიტიკული და დამოუკიდებელი მოქალაქის აღზრდა. დღესდღეობით მიიჩნევა, რომ სასწავლო პროცესი საქართველოში ინტერაქციულ სწავლებას და იმ ფილოსოფიას ემყარება, რომლის მიხედვით, თავად ამ პროცესის ცენტრში მოსწავლე დგას.

რა განასხვავებს თანამედროვე სკოლას საბჭოთა პერიოდის სასწავლო გარემოსგან მაშინ, როდესაც ცოდნის მიმღები და საგანმანათლებლო სისტემის მთავარი ბენეფიციარი ძველ სისტემაშიც მოსწავლე იყო? რას ვგულისხმობთ, როდესაც ვამბობთ, რომ თანამედროვე სწავლების თეორიები მოსწავლეზე ორიენტირებულია? უმთავრესი ცვლილება და მიდგომათა განსხვავება უნდა გავიგოთ ასე _ დღეს მოსწავლეები სასწავლო პროცესის პასიური შემსრულებლები კი არ არიან, არამედ აქტიურად მონაწილეობენ სისტემის მართვაში. შესაბამისად, აქტუალურობას კარგავს უფროსებზე (მასწავლებლებსა და მშობლებზე) მორგებული “ღონისძიებები”, “ღია გაკვეთილები”, “ბანკეტები” და სხვა აქტივობები, სადაც მოსწავლეები სხვათა კარიერული წინსვლის ინსტრუმენტებად დარჩებიან. სასკოლო კურიკულური და ექსტრაკურიკულური აქტივობების მიზანი მხოლოდ მოსწავლეთა სასწავლო და სოციალური უნარების განვითარება უნდა იყოს.

რა როლი შეიძლება დაეკისროს ქართულის სწავლებაში ინტერაქციას? თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ 21-ე საუკუნეში არა მხოლოდ მოსწავლე-მკითხველი, არამედ, საზოგადოდ, მკითხველი უფრო აქტიურია, ვიდრე ოდესმე. ამას განაპირობებს კულტურალურ თავისებურებათა წყება, რაც პოსტმოდერნისტულმა ესთეტიკამ მოიტანა. მხატვრულმა ტექსტმა დაკარგა ის ფორმობრივი და ნარატიული მთლიანობა, რაც ე.წ. კლასიკურ ლიტერატურას ახასიათებდა. ნაწარმოებში ძველებური სიმძლავრით აღარ ისმის ავტორის ხმა, რომელიც ამთლიანებდა სიუჟეტურ ქარგასა და თხრობის სხვადასხვა მოდალობას. მე-20 საუკუნის ლიტერატურული თეორიების საფუძველზე ავტორის როლი ტექსტში საგრძნობლად შესუსტდა, მისი სოციალური ფუნქცია რა ხანია აღარ იგივდება ერის წინამძღოლის ხატთან. თუ უტრირებულად გადმოვცემთ მოვლენის არსს, ავტორიტარული მწერლის ფუნქცია ლიბერალურმა პროცესმა _ მკითხველთა მიერ ტექსტის ინტერპრეტაციების განუსაზღვრელმა შესაძლებლობამ ჩაანაცვლა.

ვებ 2.0 საგანმანათლებლო ხელსაწყოებისა და ინტერაქციული წიგნების ფონზე მოსწავლეებისთვის ნაკლებად მიმზიდველია ქართულის მოცულობითი ტექსტების კითხვა სპეციალური სავარჯიშოების, დამხმარე მასალებისა და უკუგების გარეშე. ეს მათ ისედაც დაბალ მოტივაციას კითხვისა და სწავლის მიმართ კიდევ უფრო დაბლა სწევს. მწერლები საქართველოშიც და მის ფარგლებს გარეთაც ძალისხმევას არ იშურებენ იმისათვის, რომ პოტენციური მკითხველი წიგნისკენ მოაბრუნონ. ამის საუკეთესო მაგალითი ჩვენს ქვეყანაში არის აკა მორჩილაძის ინტერაქციული წიგნები “სანტა ესპერანსა” და “მისტერ დიქსლის მდუმარე ყუთი”, სადაც მკითხველი წიგნის თანაავტორია არა მხოლოდ ინტერპრეტაციის თვალსაზრისით, არამედ ტექსტის კითხვის სტილითაც. “მისტერ დიქსლის მდუმარე ყუთი” არ არის კლასიკური ფორმის წიგნი; ეს ყუთია, სადაც შეკრებილია საგამოძიებო მასალები: მოსაწვევი ბარათები, ბლოკნოტები, სპექტაკლის ბილეთები, დღიურები და სხვ. გამომძიებელი მისტერ დიქსლი კი თავად მკითხველია, რომელმაც ეს მასალები სიუჟეტად უნდა გაამთლიანოს და საქმის არსს ჩასწვდეს. ასეთი პროექტები წარმატებით იმუშავებს სკოლაში, განსაკუთრებით _ იმ ტექსტების სწავლებისას, რომელთა მიმართ მოსწავლეები ნაკლებ ინტერესს ამჟღავნებენ. თუკი ბავშვებს ამ ნაწარმოებებს ასეთივე საინტერესო და ორიგინალური ფორმით მივაწვდით, ისინი ხალისით შეისწავლიან საგანს და ადვილად გადალახავენ ტექსტების კითხვასთან დაკავშირებულ სირთულეებს.

ქართული ენისა და ლიტერატურის სახელმძღვანელოებსა და მასწავლებლის წიგნებს თუ გადავავლებთ თვალს, ცხადი გახდება, რომ ბოლო წლების განმავლობაში მათში საგრძნობლად გაიზარდა ინტერაქციულობის ხარისხი. დაახლოებით ხუთი წლის წინანდელი წიგნებისგან განსხვავებით, სადაც აქტივობის ძირითად ფორმად ჯერ კიდევ ე.წ. ფრონტალური კითხვები რჩებოდა, ქართული ენისა და ლიტერატურის ამჟამინდელი სახელმძღვანელოები მოსწავლეებს სავარჯიშოთა მეტ მრავალფეროვნებას სთავაზობს. მათში წარმოდგენილია დამხმარე მასალები: ისტორიული დოკუმენტები, ფოტომასალა, ამა თუ იმ კრიტიკოსის შეხედულება საანალიზო ტექსტის შესახებ და მისთ. თუმცა სასურველი იქნება, მეთოდურ მითითებებში უკეთ წარმოჩნდეს მასალების მიზნობრიობა და ის სასწავლო ინსტრუმენტები, რომელთა დახმარებითაც უნდა მოხერხდეს გაკვეთილზე ამ მასალების გამოყენება. სავარჯიშოების დიდი ნაწილი კვლავ “წავიკითხოთ, ვიმსჯელოთ” რუბრიკის სახით არის წარმოდგენილი, კითხვები კი თავის თავში პასუხებსაც აერთიანებს, ანუ იმგვარად არის ფორმულირებული, რომ მოსწავლეს ამა თუ იმ მტკიცებულების დადასტურების ან უარყოფის შესაძლებლობაღა რჩება. ამასთანავე, გაურკვეველია, პრაქტიკულად ვისთვის არის გამიზნული ეს კითხვები, რომელთა მოცულობა და ხასიათი არ შეესაბამება საგაკვეთილო დროსა და ფორმატს. საზოგადოდ, ნუ მოვერიდებით ჩვენი სასწავლო ინსტრუმენტების არსენალიდან ზეპირი კითხვების მაქსიმალურად ამოღებას. ამით დავზოგავთ დროს და უზრუნველვყოფთ საგაკვეთილო პროცესში არა მხოლოდ სხარტად მოაზროვნე და კომუნიკაბელური მოსწავლეების ჩართვას, არამედ იმ მოზარდების გააქტიურებასაც, რომლებიც განსაკუთრებული მოხერხებულობით არ გამოირჩევიან, თუმცა მათი ცოდნა და განვითარების დონე არაფრით ჩამოუვარდება წარმატებული თანაკლასელებისას.

გაკვეთილი რომ უფრო დემოკრატიული იყოს, სახელმძღვანელო უნდა გვთავაზობდეს სხვადასხვა ფსიქოტიპის მოსწავლის, მათ შორის _ სპეციალური საჭიროებების მქონეთა გააქტიურების შესაძლებლობას. ქართულის სახელმძღვანელოების არჩევისას კათედრებმა, ვფიქრობ, სწორედ ამგვარ წიგნებს უნდა მიანიჭონ უპირატესობა. თუ სახელმძღვანელო ამის საშუალებას არ იძლევა, მასწავლებელს მოუხდება დამატებითი მუშაობა, რომ თავად დაგეგმოს აქტივობები, მოიძიოს დამხმარე ტექსტები, გაამდიდროს გაკვეთილი ვიზუალური ელემენტებით, შეადგინოს ტესტები, რაც მას მოსწავლეთა მიმართ ინდივიდუალური მიდგომისა და გაკვეთილის ინტერაქციულ რეჟიმში წარმართვის საშუალებას მისცემს.

გარკვეული გამოცდილებისა და მასალების დაგროვების შემდეგ მასწავლებელთა ჯგუფებს ან დამოუკიდებელ მასწავლებლებს თავად შეეძლებათ სახელმძღვანელოს შექმნა. როგორც ცნობილია, მოქმედი სტანდარტების მიხედვით სახელმძღვანელოს ავტორობა მხოლოდ საგნის ექსპერტებისთვის არ არის შესაძლებელი.

ინტერაქციული სწავლებისთვის აუცილებელი მასალების სიმწირის გარდა დგას მათი რელევანტურობის პრობლემა. იმის გამო, რომ ქართული ლიტერატურის დღემდე არსებულ არც ერთ სახელმძღვანელოში სასწავლო მასალა არ არის გაკვეთილებად დაყოფილი, ძალიან ხშირად მასწავლებლებს უძნელდებათ გაკვეთილის მიზნის განსაზღვრა. ისინი კი არ ირგებენ მასალებს სასწავლო მიზნებისთვის, არამედ თავად ერგებიან არსებულს. ეს მოვლენა აფერხებს მოსწავლეთა მიერ გაკვეთილზე გაანალიზებული საკითხების რეფლექსიასა და ცოდნის გამთლიანებას. მიზნობრივი მასალების შერჩევას ნაწარმოების შესწავლისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, მაგალითად, თუ გაკვეთილი მიმართულია მოსწავლეების მიერ ჰაგიოგრაფიული ეტიკეტის (ე.წ. ჰაგიოგრაფიული შაბლონის) შესწავლისკენ, უსარგებლოა ქართული ლიტერატურული ძეგლების ხელნაწერთა ისტორიის შესახებ არსებული მასალების დამუშავება, ხოლო თუ ტექსტების ისტორიის სწავლებას ვგეგმავთ, არამიზნობრივია ამონარიდების გაცნობა ამა თუ იმ მკვლევარის სამეცნიერო ნაშრომიდან, სადაც საუბარია ჰაგიოგრაფიული ჟანრის თავისებურებებზე.

გარდა იმისა, რომ შერჩეული მასალები გაკვეთილის მიზანს უნდა მოერგოს, დიდი მნიშვნელობა აქვს მასალების ხასიათსაც. მოსწავლეებისთვის ტექსტის “გასაგებად” მეორადი ლიტერატურის მიწოდება ნაკლებად ეფექტურია იმ შემთხვევაში, თუ ამ ლიტერატურაში გამოთქმულ დასკვნებამდე მოსწავლეს თავად შეუძლია მივიდეს. მაგალითად, ავერინცევის ნაშრომის ამონარიდის გაცნობას აგიოგრაფიული ნაწარმოების თავისებურებების შესახებ ჯობს, მოსწავლეებს უშუალოდ წყაროებზე მიუწვდებოდეთ ხელი, სადაც ეს სპეციფიკა თავისთავად იკვეთება. სასურველია, თუ დამხმარე მასალად გამოვიყენებთ ლიტერატურის მომიჯნავე დარგებს, ამ შემთხვევაში _ იკონოგრაფიას, გალობას, ხუროთმოძღვრებას და სხვ. თუ თქვენთვის მაღალპოლიგრაფიული ენციკლოპედიები და კატალოგები არ არის ხელმისაწვდომი, უფრო მოხერხებულია ვებრესურსების გამოყენება, ხოლო თუ შესაბამისი მანიპულაციების გამოცდილება არ გაქვთ, სთხოვეთ თქვენს მოსწავლეებს, დაგეხმარონ. ისინი დიდი ინტერესითა და ხალისით ჩაერთვებიან ამ საქმეში, თქვენც გაგიადვილებენ მუშაობას და თავადაც პროცესის სრულფასოვან მონაწილეებად იგრძნობენ თავს.

ქიმიური ექსპერიმენტი – ჯადოსნური სამყაროს კარიბჭე

მიერ

admin

4 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

მთელი მსოფლიოს წამყვანი სპეციალისტები უდიდეს მნიშვნელობას ანიჭებენ სწავლების მეთოდიკას – სხვა საგნებთან ერთად, რა თქმა უნდა, ქიმიისასაც. მათი აზრით, საგნის სწავლების მეთოდიკა მეცნიერების განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ნაწილია, რადგან მიმართულია ახალგაზრდების სწავლებისკენ. ახალგაზრდა კი, რომელიც სწორი მეთოდოლოგიით კარგად შეისწავლის ამა თუ იმ მეცნიერებას, ხვალინდელი პროფესიონალია. გამოდის, რომ მეცნიერების ხვალინდელი განვითარება დღევანდელ სწორ და ეფექტურ სწავლებას ეფუძნება.

განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება სტრატეგიას „სწავლა კეთებით”. რაკი ქიმიაზე ვსაუბრობთ, აქ, ბუნებრივია, გაკვეთილზე ექსპერიმენტის ჩატარება იგულისხმება. „ქიმიის სწავლების პროცესის პრიორიტეტი ქიმიური ექსპერიმენტების დემონსტრირების შესაძლებლობაა. როდესაც ცდის ჩასატარებლად ყველაფერი მზად მაქვს, ვხედავ, როგორ იცვლება კლასი, როგორ იძაბება თითოეული მოსწავლე და რაღაც ჯადოსნობის მოლოდინშია. მნიშვნელობა არ აქვს, რამდენად მარტივი იქნება ექსპერიმენტი – მოსწავლისთვის ის ჯადოსნური სამყაროა. ამის შემდეგ ის ისე იმუხტება, რომ თეორიის მოსასმენადაც მზად არის”, – ამბობს ქიმიის მასწავლებელი დორის კოლბი.

ქიმიური ექსპერიმენტის „ჯადოსნობას” სათანადოდ აფასებდნენ ჰამფრი დევი და მაიკლ ფარადეიც. ამიტომაც იყო, საღამოობით ოპერის თეატრში საჯარო ექსპერიმენტებს რომ ატარებდნენ. სხვათა შორის, როგორც ისტორიკოსები წერენ, ბილეთი ამ „წარმოდგენებზე” თურმე ძალიან ძვირი ღირდა, დარბაზში კი ანშლაგი იყო. ზოგჯერ ეს მეცნიერები ქუჩაშიც მართავდნენ უფასო სანახაობას, რადგან მიაჩნდათ, რომ მეცნიერებით ტკბობის უფლება ყველას ჰქონდა.

ბრემენის უნივერსიტეტის ქიმიის დიდაქტიკის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, პროფესორი ინგო აილკსი, გვაფრთხილებს, რომ თითოეულ ექსპერიმენტს, რომელსაც მასწავლებელი გაკვეთილზე ჩაატარებს, სათანადო წინასიტყვაობა და თემის გაშლა სჭირდება. სხვაგვარად ქიმიური ცდის პროტოკოლი სამზარეულო რეცეპტების წიგნს დაემსგავსება, რომლის მიხედვითაც ყველას შეუძლია აიღოს განსაზღვრული რაოდენობის მჟავა, დაამატოს განსაზღვრული რაოდენობის ტუტე და მიიღოს რაღაც, მაგრამ წარმოდგენაც არ ჰქონდეს, რა მიიღო და რატომ.

ლიმერიკის (ირლანდია) უნივერსიტეტის ქიმიის დიდაქტიკის ინსტიტუტის პროფესორი პიტერ ჩაილდსი კი ქიმიური ექსპერიმენტების დემონსტრირებისას აქცენტს უსაფრთხოებაზე აკეთებს. მისი აზრით, მასწავლებელმა თავი არ უნდა აარიდოს ზოგიერთი არცთუ უსაფრთხო ექსპერიმენტის დემონსტრირებას, ოღონდ მხოლოდ თვითონ უნდა ჩაატაროს ისინი (მაშასადამე, მხოლოდ აჩვენოს მოსწავლეებს) და უსაფრთხოების წესები ზედმიწევნით დაიცვას.

ერთ-ერთი ასეთი ექსპერიმენტია მეთანის მამბა. ამ ექსპერიმენტის დროს განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო!

მეთანის მამბა

https://www.youtube.com/watch?v=uhQyY8rv1z8&feature=related

https://www.youtube.com/watch?v=p0XyHmYtnZQ&feature=related

შესავალი:მეთანის გაზი საპნიან წყალში მოხვედრისას წარმოქმნის ბუშტებს. ბუშტები ქვეწარმავალივით მიიკლაკნება, ელეგანტურად ადის ჰაერში და მოგვაგონებს მეთანის გველს.

მოწყობილობა:1.5–2ლ-იანი პლასტმასის სასმელი ბოთლი; რეზინის მილი; 5-7 სმ სიგრძის მინის მილი; შტატივი და სამაგრი.

რეაქტივები:თხევადი სარეცხი საშუალება; წყალი; ბუნებრივი აირი ან გაზის ბალონი (მეთანი).

უსაფრთხოება, ტექნიკური შენიშვნები:დარწმუნებული უნდა იყოთ, რომ ვენტილაცია კარგია; ცდის განმავლობაში გეკეთოთ დამცავი სათვალე; ცეცხლთან იმუშავეთ ცალი ხელით; არ ჩაატაროთ ექსპერიმენტი აალებადი ნივთების სიახლოვეს.

შენიშვნა:10 სმ სიმაღლის მეთანის სვეტის წარმოქმნის შემდეგ მეთანის მიწოდება შეწყვიტეთ, ბალონის ონკანი გადაკეტეთ; არავითარ შემთხვევაში არ მიიტანოთ ნათება გაზის ბალონთან.

ნარჩენების მოცილება:ყველა ნარჩენი შეიძლება ჩაირეცხოს კანალიზაციაში.

ექსპერიმენტის მიმდინარეობა:

1. გადაჭერით ბოთლი ისე, რომ მიიღოთ ძაბრის ფორმის ჭურჭელი (იხ. დიაგრამა).

2. ფრთხილად მოარგეთ მინის მილი ნახვრეტიან რეზინის საცობს ისე, რომ შუალედური მდგომარეობა ეკავოს. შემდეგ ფრთხილად მოარგეთ საცობი ბოთლის ყელს.

3. მინის მილის ბოლოზე ჩამოაცვით რეზინის მილი. თუ ეს უკანასკნელი მოკლეა, შეგიძლიათ დააგრძელოთ გადამყვანითა და მეორე რეზინის მილით.

4. შტატივის, სამაგრისა და დიდი რგოლის მეშვეობით ძაბრი მოათავსეთ ვერტიკალურად, როგორც სურათზე ნაჩვენები. რეზინის მილი ჯერ ზევით დაამაგრეთ და მერე შეუერთეთ გაზის წყაროს.

5. ჩაასხით ძაბრში 200-300 მლ სარეცხი ხსნარი. მინის მილი ხსნარმა 1.5 სმ-ით უნდა დაფაროს.

6. დაუმატეთ ცოტაოდენი (20-30 მლ) წყალი და რეზინის მილით შეუშვით გაზი. გაზი მინის მილიდან გამოვა და წარმოქმნის ბუშტებს.

წყალი და სარეცხი სითხე ერთგვარ ბარიერს ქმნის გაზის უკან ჩასაბრუნებლად. ეს ბარიერი რომ არა, ბუშტების კოლონა არასოდეს გაჩნდებოდა ბოთლში. მის ნაცვლად წარმოიქმნებოდა ცეცხლგამჩენი ყუმბარა.

7. შეგიძლიათ, ფაქიზად ამოიღოთ ბუშტები ძაბრიდან – უმჯობესია, სველი ხელით – და ფრთხილად გაიაროთ ოთახში.

8. შეწყვიტეთ გაზის მიწოდება და რეზინის მილი გაზის ბალონს მოხსენით.

9. ბუშტების მოსაშორებლად ხელები ერთმანეთს გაუსვით, ანდა გამოიყენეთ სახაზავი.

როგორ ავხსნათ ექსპერიმენტი: მეთანი, ჰაერზე მსუბუქი გაზი, ამოდის მილიდან და ადვილად წარმოქმნის ბუშტებს. ეს ექსპერიმენტი აჩვენებს, რომ ცეცხლთან უსაფრთხოდ მუშაობაა აუცილებელი და გვასწავლის, როგორ ავიცილოთ თავიდან ხანძარი. გვახსოვდეს: აალებადი გაზები ჰაერზე მსუბუქია.

ჯადოსნური ჩაი

https://www.youtube.com/watch?v=zRYBeejjNH8&feature=youtu.be

(გადაღებულია მოყვარულის მიერ ილიას უნივერსიტეტის სამეცნიერო პიკნიკზე)

შესავალი: კატალიზის დემონსტრირება შესაძლებელია წყალბადის პეროქსიდის დაშლით. შესაძლებელია აგრეთვე დისკუსია რეაქციის ხარისხსა და კატალიზის ფუნქციებზე.

მოწყობილობა:პატარა ჩაიდანი ან კოლბა ალუმინის ფოლგით.

რეაქტივები: მანგანუმის დიოქსიდი; 30%-იანი წყალბადის პეროქსიდი.

უსაფრთხოება:30%-იანი წყალბადის პეროქსიდის მცირე რაოდენობამაც კი შეიძლება ზომიერი ან მძიმე დაზიანება გამოიწვიოს. ჩვეულებრივ, ის სტაბილური ნივთიერებაა, მაგრამ ტემპერატურისა და წნევის ცვლილების მიმართ არამდგრადია.

ნარჩენების მოცილება:ხსნარი გამდინარე წყლით ჩარეცხეთ ტექნიკური წყლის კანალიზაციაში.

ექსპერიმენტის მიმდინარეობა:

1. წყალბადის პეროქსიდი „წყალია” – ჩაასხით 30 მლ ჩაიდანში ან კოლბაში. აუცილებლად შეამოწმეთ, რომ ჩაიდანი/კოლბა იყოს ცივი.

2. შავი მანგანუმის დიოქსიდი „ჩაია” – ჩაყარეთ კოვზით ჩაიდანში.

3. ჩაიდნის ცხვირიდან ამოდის ორთქლი და ჩაიდანი ცხელდება – ის უცეცხლოდ „ადუღებს” „წყალს” და „ჩაიც” მზადაა! ეს არის ეგზოთერმული რეაქციის მაგალითი, რომლის დროსაც სითბო გამოიყოფა.

როგორ ავხსნათ ექსპერიმენტი: წარმოდგენილი ექსპერიმენტი გვიჩვენებს, რომ წყალბადის პეროქსიდი არასტაბილური ხსნარია და კატალიზატორის თანაობისას წყლად და ჟანგბადად იშლება. ეს არის ჰეტეროგენული კატალიზი, როდესაც კატალიზატორის აგრეგატული მდგომარეობა სარეაქციო ნარევისგან განსხვავდება. 2H₂O_{2 (სთ)} -> 2H₂O + O_2(გ)

ერთი ძველი “პერფორმანსის” შესახებ

მიერ

admin

3 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

ადამიანებს სულ სხვადასხვა მიზეზით ეძინათ და ყველაზე ბუნებრივი მიზეზი – ძილის საშუალებით ორგანიზმის სასიცოცხლო ძალების რეგენერაცია – ამ მიზეზებიდან ყველაზე უმნიშვნელო და ხანმოკლე გახლდათ, ისევე, როგორც 10%-იანი “სეილები” ტანსაცმლის ყველაზე ძვირიან მაღაზიებში.

ეძინათ, რადგან ვერ ცვლიდნენ რეჟიმს.

ეძინათ, რადგან ეშინოდათ და ვერ ცვლიდნენ რეჟიმს.

ეძინათ, რადგან მოქალაქეობრივი შეგნების ნაკლებობა იწვევდა ადრენალინის სიმცირის მსგავს ეფექტს, უადრენალინოდ კი წინააღმდეგობის გაწევა ძნელია. მით უმეტეს, რომ პატრიოტიზმიც ხშირად თავისებური ადრენალინია.

ეძინათ, რადგან სიფხიზლისას გააქტიურებული მხედველობა, ისევე, როგორც ნარკოზიდან გამოსული ავადმყოფი, საგნებისა და მოვლენებისადმი ზემგრძნობიარე გახლდათ.

სწორედ ამ დროს დგება ხოლმე ხელოვანთათვის აქტიური პერიოდი. “ერის გაზრდილი” და ცის მიერ დიდად საპასუხისმგებლო “თანამდებობაზე” დანიშნული “ზეადამიანების” მოვალეობა ხომ სწორედ სოციალური და დიდაქტიკური ტექსტების წერა და ხალხის გამოღვიძებაა. ყოველ შემთხვევაში, ასე ამბობდნენ ჩვენი “მამები”.

მაგრამ მამათა და შვილთა მუდმივი ქიშპის ამბავი გაგეგონებათ და ჩვენ, შვილებმა, ვთქვით: სასაცილოა საუბარი ზეადამიანების შესახებ. ისინი ჭამენ, სვამენ და ტუალეტშიც დადიან. არც ღმერთი იწუხებს თავს, რათა მიწაზე ადამიანების სახით მოავლინოს საკუთარი ამალა და “დანიშნოს” პოეტებად, პროზაიკოსებად, მხატვრებად და რეჟისორებად.

ასე რომ, “ხორცშესხმული ანგელოზების” გაფეტიშებას თანდათან თავი ვანებეთ და ტუალეტში მოსიარულე ხელოვანებისა ვიწამეთ.

საბჭოელ ქალს ხომ სქესობრივი აქტის შემდეგ ტუალეტში ჩაკეტილს უნდა ეტირა (იხ. ცოლის ქცევის საბჭოური კოდექსის თეზები), თანაც – ჩუმად; საბჭოური პერიოდის მანიფესტებიც ხმადაბალი გახლდათ. და რადგან ჩურჩულით სათქმელი მანიფესტი ვერასოდეს იმანიფესტებს, მცდელობები ისეთივე უნაყოფო რჩებოდა, როგორიც ბავშვის სიყრმისდროინდელი “პოეტური” გაფართხალება.

ხელოვანს ისევ მთავარი გამღვიძებლის მისია ეკისრა.

“თანდათან ვივსები ჟინით”, “წამით მაინც გამოვაფხიზლებ მათ მოდუნებულ ვნებას”, – “ალავერდობის” გმირის მონოლოგი იმდენად ტიპობრივია საბჭოთა სამოციანელებისთვის, რომ ამ მოკლემეტრაჟიანი ფილმის ავტორებად შეიძლება მოვიაზროთ არამარტო რევაზ ინანიშვილი, რომელმაც “ალავერდობის” სცენარი დაწერა, არამარტო მხატვარი გოგი ოჩიაური და კომპოზიტორი ფელიქს ღლონტი, ქართული ავანგარდული მუსიკის ერთ-ერთი პიონერი, არამარტო მთავარი როლის შემსრულებელი გეიდარ ფალავანდიშვილი, სილამაზისა და ვაჟკაცობის იმდროინდელი ეტალონი… ასეთ მონოლოგს სხვადასხვა ფორმით – ლექსი იქნებოდა ეს, ფილმი თუ სახვითი ხელოვნების ნიმუშების გამოფენა, რომელსაც ერთხელ ხრუშჩოვის ხელისუფლების ბულდოზერმა გადაუარა – იმხანად ყველა ხელოვანი წარმოთქვამდა. მაგრამ გიორგი შენგელაიამ ქართულ კინოში სხვებს დაასწრო. “მისი გურამი დროებით ურღვევს კომფორტს დეგრადირებულ ბრბოს” – ეს ამონარიდია ერთი საინტერესო წერილიდან და მართლაც ასეა – მეამბოხე რეჟისორები “ალავერდობის” მსგავს ფილმებს იღებდნენ, მეამბოხე მწერლები კი “ალავერდობის” მსგავს ტექსტებს წერდნენ.

გურამ რჩეულიშვილის ნონკონფორმისტი გმირი (ისევე, როგორც შენგელაიას გურამი) 20-იანი წლების ქართული ავანგარდის პირმშოა, ავანგარდისა, რომელმაც თავის დროზე ქართველი დადაისტები შვა (რომელთა შესახებაც წინა წერილში გესაუბრეთ). ტექსტის სიმძაფრე დოკუმენტური თხრობის დამსახურებაცაა, რაც რჩეულიშვილის სავიზიტო ბარათი გახლავთ. ამ სავიზიტო ბარათის დიზაინი მას არც სარეკლამო აგენტთან ერთად შეურჩევია და არც მერე, უკვე დამზადებული, მიუჩეჩებია ვინმესთვის; ოთხი წლის განმავლობაში ტექსტებზე მთელი მონდომებით მუშაობდა და მისთვის “სიტყვა თვითმიზანი ან ბრჭყვიალა სამკაული კი არ იყო, არამედ მასალა მთავარი მიზნის მისაღწევად” (მანანა რჩეულიშვილი). მთავარი მიზანი ვისთვის მსოფლიო მასშტაბით სიკვდილიანობის შემცირებაა, ვისთვის – იმდენი კარტოფილის მოყვანა, მძიმე ზამთარი რომ გადაატანინოს, ვისთვის – ისეთი წიგნის დაწერა, ნობელის პრემიისთვის რომ იბრძოლოს, ვისთვის კი – მახინჯი ტრადიციის წინააღმდეგ გაბრძოლება, თუნდაც პერფორმანსის საშუალებით, და მასის გამოფხიზლება.

“ალავერდობის” მთავარი გმირი პერფორმერია, რომელიც ჯვარცმულის პოზით გადმოგვყურებს გუმბათიდან. ეს პოზა, ისევე როგორც საუკუნეების წინათ, არც ახლა აღმოჩნდა “წარმატებული”: გოლგოთაზე ადამიანთა ცოდვები იესომ ისე გამოისყიდა, რომ ამ ადამიანების უმეტესობას არასდროს უწამია მისი და ახლა გუმბათზე გადმომდგარი მთავარი გმირი მასისთვის ერთი უცნაური, გაურკვეველი სურვილებისა და მიზნების მქონე ტიპია. წარმოდგენა დასრულებულია.

წარმოდგენა დასრულებულია, რადგან საკურთხევლის ქვეშ დაყრილი შეწირული მამლები და ცხვრის სისხლიანი თავ-ფეხი ვერც ღმერთამდე და ვერც თავისუფლებამდე ვერასოდეს მიგვიყვანს (ღმერთი და თავისუფლება კი საპირისპირო ცნებები არ გახლავთ; ამაზე – მერე, რომელიმე მომავალ პოსტში). ამას ვერანაირი პერფორმერი ვერ უშველის. მაქსიმუმ, საუკეთესო პერფორმერმა, დრომ, და მისმა მაგიამ მიგვიყვანოს იმ თავისუფლებამდე, რომლის დროსაც ძილი მხოლოდ ფიზიკური ძალების აღმდგენი მოვლენაა.

საინტერესოა დამახინჯებულ ტრადიციებთან დაპირისპირების რჩეულიშვილისეული ვერსია: არტისტული არენა Vშ მსხვერპლი.

თუ ბაპტისტური ეკლესიის მხიარული გარემო ჰიპ-ჰოპს იტანს და ეს მისთვის ძალზე ორგანულიცაა, რატომაც არა, იმხიარულონ ალავერდის (მართლმადიდებლური ეკლესიის) დღეობაზე შეკრებილმა ადამიანებმაც. მართლაც – რატომაც არა! მაგრამ როცა საქმე მსხვერპლშეწირვამდე მიდის (უკანასკნელი მსხვერპლი იესო გახლდათ) და ინერციით, უფიქრელად გადადგმული ნაბიჯები საკურთხევლამდე მიმავალ გზაზე სისხლიან კვალს ტოვებს, გულგრილობა გამორიცხულია.

გულგრილობა მაშინაც გამორიცხულია, როცა ოცდაექვსი წლის ბიჭი შავი ზღვის ტალღებში ასრულებს სიცოცხლეს (ახლახან, 23 აგვისტოს, მისი გარდაცვალებიდან ზუსტად 52 წელი გავიდა) და მაშინაც, როცა ამდენი წლის შემდეგ ისევ ტრადიციების მიმდევარი ქვეყანა გვქვია და, რა თქმა უნდა, ამით ვამაყობთ. არადა, ჩვენი ტრადიცია ხშირად ტკბილი ძილია საცივიანი თეფშის ფსკერზე.

სალომე შენგელიძე

გია დვალი – ცნობილი ფიზიკოსი გიორგი დვალი, რომელიც ლუდვიგ მაქსიმიალიანის, მაქს პლანკისა და ნიუ იორკის უნივერსიტეტებსა და CERN-ში მოღვაწეობს, ჩვენი სტუმარია.

მიერ

admin

3 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

სწავლების ეფექტიანი სტრატეგიები: გონებრივი იერიში

მიერ

admin

3 ოქტომბერი, 2012 - 01:00

მეცხრამეტე საუკუნის ორმოცდაათიან წლებში ამერიკელმა ალექს ოსბორნმა (1888-1966) შეიმუშავა სტრატეგია, რომელიც ლიტერატურაში „გონებრივი იერიშის” სახელითაა ცნობილი. შემდგომ ეს სტრატეგია დახვეწა კლარკმა. ოსბორნი რეკლამის სფეროში მუშაობდა. მას თვალში მოხვდა, რომ სტანდარტული სამუშაო შეხვედრები უფრო აფერხებდა, ვიდრე სტიმულს აძლევდა კრეატიული იდეების პოვნას. ოსბორნმა შეამჩნია, რომ როდესაც რაიმე პრობლემის გადაჭრის გზებს განიხილავდნენ, ახალი იდეების დაბადებას სისტემატურად აფერხებდა კოლეგების ნეგატიური და კრიტიკული კომენტარები. მან დაიწყო გზების ძიება ისეთი მიდგომის დასანერგავად, რომელიც კრეატიული და ინოვაციური გადაწყვეტილებების პოვნაში დაეხმარებოდა. ასეთად მან გონებრივი იერიში მიიჩნია.

გონებრივი იერიშის ეტაპები

გონებრივი იერიშის ძირითადი პრინციპი ასეთია:

. მოსამზადებელ ეტაპზე გონებრივი იერიშის ინიციატორს ხელთ უნდა ჰქონდეს მეთოდისთვის საჭირო ყველა რესურსი – დაფა, ფლიფჩარტი, მარკერი, ცარცი და სხვ.; უნდა განისაზღვროს, ვინ იქნება მოდერატორი/ფასილიტატორი, ანუ ვინ წარუძღვება პროცესს. ინიციატორიც და მოდერატორიც უმეტესად მასწავლებელია, მაგრამ შეიძლება იყოს ჯგუფის რომელიმე წევრიც.

გონებრივი იერიშის დაწყებამდე უნდა მოხდეს მკაფიო ფორმულირება იმ საკითხისა, რომლის გარშემოც უნდა განვითარდეს იდეები.

კლარკი განასხვავებს საკითხის დასმის ორ შესაძლებლობას:

1. ზოგადი კითხვები, რომლებიც ახსნის მრავალ შესაძლებლობას გვთავაზობს (მაგ., რა პრობლემები შეიძლება წარმოშვას ტყეების გაჩეხვამ?);

2. კონკრეტული კითხვები, რომლებიც მიმართულია უშუალოდ პრობლემის გადაჭრისკენ (მაგ., როგორ მოიქცეოდი თავად ამ ეკოლოგიური პრობლემის თავიდან ასაცილებლად?).

პირველ ეტაპზე, რომელშიც მაქსიმალურად ჩაერთვება ყველა მონაწილე, უნდა წამოიჭრას შეძლებისდაგვარად ბევრი იდეა, იმის განუსჯელად, რომელი მათგანია უფრო მომწიფებული და ხარისხობრივად ღირებული, რომლის დანერგვა და განხორციელება უფრო მოგებიანია. ჯგუფიდან წამოსული ყველა იდეა კრიტიკისა და სელექციის გარეშე ფიქსირდება დაფაზე/ფლიფჩარტზე. იდეების ჩამწერი, პროტოკოლანტი, შეიძლება იყოს თავად მოდერატორიც და ჯგუფის რომელიმე სხვა წევრიც. შესაძლოა, უჩვეულოდ მოგვეჩვენოს, რომ ამ ეტაპზე უპირატესობა ენიჭება იდეების რაოდენობას და არა ხარისხს, მაგრამ პროცესის დასაწყისში ყოველთვის ძნელი სათქმელია, რომელი იდეა პრობლემის მოგვარების რა პოტენციალს შეიცავს. ხშირია შემთხვევები, როდესაც ჯგუფის ერთი წევრის მიერ გამოთქმულ იდეას სხვები განავრცობენ. ასე მივდივართ სინერგეტიკულ ეფექტამდე, რომლის დროსაც ჯგუფის ცალკეულ წევრთა გონებაში ახალი, კრეატიული აზრები მწიფდება. გონებრივი იერიშის დროს წინა პლანზე დგას არა უკვე არსებული იდეებისა და გადაჭრის გზების რეპროდუქცია, არამედ ახალ შესაძლებლობათა კონსტრუქციული პოვნა. ამასთანავე, მნიშვნელოვანია, მონაწილეებმა გამოხატონ არასტანდარტული, უჩვეულო ასოციაციები, რომლებმაც შესაძლოა ჯგუფის სხვა წევრებშიც საინტერესო ასოციაციები აღძრას.

გონებრივი იერიშის მეთოდს წარმატებით რომ ემუშავა, პირველი ეტაპისთვის ოსბორნმა შემოიღო რამდენიმე ძირითადი კანონი, რომლებიც კრეატიული იდეების შეგროვების გარანტია უნდა ყოფილიყო:

1. არ გააკრიტიკო არც ერთი იდეა, რადგან ყველა იდეა ღირებულია.

2. რაც უფრო მეტი იდეა წამოვა ჯგუფიდან, მით უკეთესი.

3. შევავსოთ და გავაუმჯობესოთ უკვე არსებული იდეები.

4. რაც უფრო უჩვეულო და ორიგინალურია იდეა, მით უკეთესი.

5. ნუ შეგეშინდებათ, იყავით თამამი, ორიგინალური.

6. ჩამოაყალიბეთ იდეა მოკლედ, ლაკონურად და ნათლად.

ამ ეტაპზე მოდერატორის ძირითადი ფუნქციაა:

1. მოითხოვოს ჯგუფისგან რაც შეიძლება მეტი იდეა;

2. დაეხმაროს მონაწილეებს იდეების ლაკონურად ჩამოყალიბებაში;

3. მიუთითოს ჩანაწერების გამკეთებელს, როგორ გადაიტანოს იდეა მოკლედ ფლიფჩარტზე/დაფაზე;

4. შეაწყვეტინოს მონაწილეებს იდეის კრიტიკა და კიდევ ერთხელ შეახსენოს მათ, რომ მომდევნო ეტაპზე ყველას ექნება საშუალება, გააანალიზოს ნებისმიერი იდეა და შეაფასოს მისი ღირებულება.

მაშასადამე, მეთოდის პირველ ეტაპზე მნიშვნელოვანია, შეიქმნას სამუშაო ატმოსფერო, სადაც მონაწილეთა მიერ წამოჭრილი ყველა იდეა განიხილება თანაბარი ღირებულების მქონედ. ასეთ ატმოსფეროში იდეების ნაკადი უფრო სწრაფად და მარტივად წარმოიშობა.

გონებრივი იერიშის ამ ეტაპზე მონაწილეები მაქსიმალურად ერთვებიან პროცესში, მათ უვითარდებათ ასოციაციური და კრეატიული აზროვნება

ბუნებრივია, პირველ ეტაპზე შეგროვილი იდეები კრიტიკულ გადახედვას მოითხოვს, ამიტომ გონებრივი იერიშის მომდევნო ეტაპზე ჯგუფი განიხილავს თითოეულ მათგანს, აზუსტებს იდეებს, რომლებიც ბოლომდე არ არის ნათელი და უარყოფს მათ, რომლებიც, მონაწილეთა აზრით, არ გაჭრის, ხელს ვერ შეუწყობს პრობლემის მოგვარებას.

განხილვის პროცესში ზოგიერთი მონაწილე აღმოაჩენს, რომ იდეა, რომელიც მათ პირველ ეტაპზე უსარგებლო და აბსურდული მოეჩვენათ, შეიძლება სასარგებლოდ იქნეს გამოყენებული.

გაცხრილვის ეტაპზე ჯგუფი ფოკუსირებულია მცირე რაოდენობის განხორციელებად, საინტერესო იდეაზე. უსარგებლო იდეების გამოხშირვის შემდეგ მონაწილეები ერთმანეთის მსგავს იდეებს აჯგუფებენ.

გონებრივი იერიშის ამ ეტაპზე მონაწილეებს უვითარდებათ ისეთი მაღალი სააზროვნო უნარები, როგორიც არის ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნება.

გონებრივი იერიშის არსებითი დაყოფა იდეების შემოქმედებითი გენერირებისა და ლოგიკურ-ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების ეტაპებად წარმოადგენს მეთოდის საფუძველს.

მეთოდის პრაქტიკული დასაბუთება

მეთოდის განხორციელების ეფექტიანობა მნიშვნელოვანწილად არის დამოკიდებული ჯგუფის სიდიდეზე, სასწავლო ატმოსფეროსა და ხელმძღვანელის პროფესიონალიზმზე.

მეთოდის ეფექტიანად განხორციელებისთვის ჯგუფში 6-დან 20-მდე წევრი უნდა იყოს.

ჯგუფის ხელმძღვანელი/მოდერატორი უნდა იყოს ნეიტრალური, არ გამოხატავდეს არც ერთი იდეისადმი თავის დამოკიდებულებას, თავს არიდებდეს საკუთარი იდეის გამოთქმას, რადგან ამან შესაძლოა წარმოშვას მოსწავლეებით მანიპულირების საფრთხე – ისინი შეუერთდებიან ამ იდეას და მათი კრეატიულობა, ინოვაციები და ინდივიდუალური გადაწყვეტილებები დაიბლოკება. ასეთი რამ განსაკუთრებით მაშინ არის მოსალოდნელი, როცა ხელმძღვანელის/მოდერატორის როლში მასწავლებელია.

ნიმერგუტი (1975) განსაზღვრავს ხელმძღვანელობისთვის აუცილებელ ოთხ ამოცანას:

1. ყურადღება მიაქციე თამაშის წესების დაცვას;

2. პრობლემა/თემა წარადგინე მოკლედ და ლაკონურად;

3. კომუნიკაცია მონაწილეებთან ისე დაამყარე, რომ თავს არ მოახვიო საკუთარი აზრი;

4. თუ მონაწილეებმა გადაუხვიეს თემას, უზრუნველყავი კვლავ საკითხთან დაბრუნება;

5. უზრუნველყავი მონაწილეთა თანაბარი ჩართულობა.

გონებრივი იერიშის ვარიაციები

1. 6, 5, 3 მეთოდი

მეთოდის ამ ვარიაციაში უფრო მკაცრი წესებია, ვიდრე კლასიკური გონებრივი იერიშის დროს. 6 მონაწილე 5 წუთში ამუშავებს პრობლემის გადაჭრის სამ-სამ შესაძლებლობას. ამ დროს თითოეულ მონაწილეს ეძლევა ფურცელი ცხრილით, რომელიც სამი სვეტისა და ექვსი რიგისგან შედგება. თითოეული ავსებს სამივე სვეტის მხოლოდ პირველ რიგს სამი სხვადასხვა იდეით. შემდეგ ეს ფურცლები შემოივლის წრეს და ყოველ მომდევნო წევრს შეუძლია შეავსოს, განავრცოს წინამორბედის მიერ დაფიქსირებული იდეა. თუ ეს საჭიროდ არ მიიჩნია ან არაფერი მოუვიდა თავში, გრაფას ცარიელს ტოვებს. მას შემდეგ, რაც ყველა გრაფა შეივსება, იწყება მსჯელობა და იმ იდეების გამოყოფა, რომლებიც ჯგუფს უმჯობესად მიაჩნია პრობლემის მოსაგვარებლად.

ცხრილი

თემა/პრობლემა:

X მონაწილის ერთი იდეა	X მონაწილის მეორე იდეა	X მონაწილის მესამე იდეა
Y მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა	Y მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა	Y მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა
Z მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა	Z მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა	Z მონაწილის მიერ იდეის განვრცობა
და ა.შ.

კლასიკურ გონებრივ იერიშთან შედარებით ამ ვარიანტს რამდენიმე უპირატესობა აქვს:

* მონაწილეებს არ სჭირდებათ ლოდინი საკუთარი იდეის გამოსათქმელად;

* თითოეული წერილობით თავად ახდენს საკუთარი აზრის ფორმულირებას;

* თითოეული მოსწავლე ისე აყალიბებს საკუთარ იდეებს, რომ არ იცნობს სხვებისას და, ამრიგად, არ ექცევა მათი გავლენის ქვეშ;

* მაქსიმალურად ვარჯიშდება ყველა მონაწილის კრეატიულობა.

მეთოდის სუსტ მხარედ კი ის შეიძლება მივიჩნიოთ, რომ მონაწილეები მკაცრ კანონებს ემორჩილებიან, რამაც შესაძლოა დააბრკოლოს მათი კრეატიულობა.

2. ბარათებით მუშაობა

თითოეულ მონაწილეს ურიგდება ცარიელი ბარათები, რომლებზეც ისინი თავიანთ იდეებს ჩამოწერენ. ამ დროს მათ სამი მნიშვნელოვანი პირობა უნდა გაითვალისწინონ:

1. წერონ დიდი ასოებით, ისე, რომ ნაწერი ყველასთვის თვალსაჩინო იყოს;

2. თითოეულ ბარათზე უნდა ეწეროს არა უმეტეს სამი სტრიქონისა;

3. შემდეგ ეს ბარათები კედელზე უნდა გაეკრას, იერიშის მონაწილეებმა წაიკითხონ ისინი, მოახდინონ იდეების სელექცია და დაჯგუფება.

მეთოდის ამ ვარიანტის ღირსება ის არის, რომ მონაწილეები, ისევე როგორც წინა ვარიანტში, იდეების ჩამოყალიბებისას არ ექცევიან სხვისი გავლენის ქვეშ.

გონებრივი იერიშის დადებითი და უარყოფითი მხარეები

დადებითი მხარეები:

* ხელს უწყობს ინოვაციური იდეებისა და პრობლემის გადაჭრის ადეკვატური გზების პოვნას;

* მონაწილეებს პრობლემის სხვადასხვა კუთხით დანახვაში ეხმარება;

* ხელს უწყობს შემოქმედებითი, ანალიტიკური და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას;

* მაღალია მონაწილეთა ჩართულობა;

* ყველა მონაწილეს აქვს ერთი და იგივე სტატუსი და უფლებები;

* ის, რომ პირველ ეტაპზე ყველა იდეა ფასეულია, მოსწავლეებს სხვისი აზრის პატივისცემას უნერგავს;

* მოსწავლეებს უვითარდებათ კომუნიკაციური უნარები – ისინი ეჩვევიან, ერთი მხრივ, საკუთარი აზრების მოკლედ და გასაგებად ჩამოყალიბებას, მეორე მხრივ – სხვათა აზრების წვდომას და მათ განვრცობა-განვითარებას;

* მარტივია მოდერაცია;

* მეთოდი მოითხოვს მინიმალურ რესურსსა და ხარჯს;

* მინიმალურია ჯგუფის წევრებს შორის კონფლიქტის წარმოშობის საფრთხე, რადგან იდეების გენერირების პროცესში ყველა აზრი მისაღებია;

* შესაძლებელია სხვა მეთოდებთან ერთად მისი კომბინირებული გამოყენება.

უარყოფითი მხარეები:

* მეთოდის ეფექტიანობა მეტად არის დამოკიდებული მონაწილეებზე;

* არსებობს თემიდან გადახვევის საშიშროება;

* ზედმიწევნით კრიტიკული სელექციის დროს შესაძლოა ვარგისი იდეა დაიკარგოს;

* ძნელია პატენტის დაცვა (დადგენა, თავდაპირველად ვის ეკუთვნოდა იდეა);

* მეთოდის სრულყოფილად განხორციელებას დიდი ხანი სჭირდება, განსაკუთრებით – იდეების სელექციის ეტაპზე.

მეთოდის გამოყენება

გონებრივი იერიში განსაკუთრებით ეფექტიანი შეიძლება იყოს გაკვეთილის საწყის ეტაპზე, ახალი თემის შეტანისას. მისი მეშვეობით მასწავლებელს შეუძლია, სწრაფად გაიგოს, რა იციან მოსწავლეებმა განსახილველი თემის შესახებ და როგორია მათი დამოკიდებულება საკითხის მიმართ, რაც მას გაკვეთილის სწორად აგებაში დაეხმარება და თავიდანვე უზრუნველყოფს საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლეთა მაქსიმალურ ჩართულობას.

მეთოდი ეფექტიანია მაშინაც, როდესაც არ არსებობს ერთმნიშვნელოვანი პასუხი საკვლევი თემისა და პრობლემის გადაწყვეტის თაობაზე. გონებრივი იერიშის საშუალებით მრავალი კრეატიული და ინოვაციური იდეისგან კონსენსუსის საფუძველზე გამოიყოფა რამდენიმე ყველაზე ღირებული, რომლებიც პრობლემის მოგვარების საუკეთესო გზას წარმოადგენს.

1...1,0181,0191,020...1,055 გვერდი 1,019 of 1,055

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

ზღაპრის ბოლოს შესახებ

როგორ წიგნებს ირჩევენ ბავშვები

მასწავლებლის ტრადიციული და ინოვაციური როლები

სოციალური სიზარმაცის ფენომენი

ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტივობის სინდრომი

ინტერაქციულობა და ქართულის გაკვეთილები

ქიმიური ექსპერიმენტი – ჯადოსნური სამყაროს კარიბჭე

ერთი ძველი “პერფორმანსის” შესახებ

სწავლების ეფექტიანი სტრატეგიები: გონებრივი იერიში

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე