„საქართველოში ჯერ კიდევ ჰგონიათ, რომ მხოლოდ მაქინაციებით კეთდება ფული. მე ფინანსური წარმატება ჩემმა მეცნიერულმა საქმიანობამ მომიტანა – ჩემი აღმოჩენა ამერიკის შეერთებულ შტატებში დაინერგა და რაზეც ახლა ვმუშაობ, ამ პოლიმერის მასალებიდანაც უზარმაზარი კომერციული მოგების მიღება შეიძლება, თუ საქართველოში ამ კვლევას ვინმე დააფინანსებს”, – გვითხრა პროფესორმა რამაზ ქაცარავამ ახალგაზრდა მეცნიერთა მე-3 საერთაშორისო კონფერენციის გახსნის დღეს. კონფერენცია 17-19 მაისს თბილისში, სასტუმრო „დიდუბე პლაზაში” გაიმართა.

ქართველ ახალგაზრდებში პოპულარულ პროფესიებს შორის სამეცნიერო საქმიანობას ნამდვილად არ უკავია წამყვანი ადგილი. ამის მიზეზად, უპირველესად, მეცნიერების არაკომერციულ ხასიათს ასახელებენ, თუმცა კი თანამედროვე სამყარო მეცნიერებას ისეთ მოთხოვნებს უყენებს, – და, შესაბამისად, მეცნიერებიც ისე არიან ჩართულნი ზოგადსაკაცობრიო პროგრესში, – რომ მის კომერციალიზაციაზე დღეს არათუ საუბრობენ, წარმატებული მეცნიერი ფინანსურად წარმატებულ ფიგურასთან არის გაიგივებული, ხოლო ის, რომ ქართველი ახალგაზრდები სამეცნიერო საქმეს გვერდს უვლიან, მოძველებული შეხედულებებისა და ინფორმაციის ნაკლებობის ბრალი უფროა.

„განათლებას პროპაგანდა სჭირდება”, – ამბობს პროფესორი რამაზ ქაცარავა და ამ პროპაგანდის ნაწილად მიიჩნევს საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციებსაც, სადაც ხდება თვალსაწიერის გაფართოება, ინფორმაციის მიღება, კონტაქტების დამყარება სხვადასხვა ქვეყნის ახალგაზრდა მეცნიერებს შორის.

ახალგაზრდა მეცნიერთა მე-3 საერთაშორისო კონფერენციაში რვა ქვეყნის ასამდე ახალგაზრდა მეცნიერ-მკვლევარი მონაწილეობდა. კონფერენციის სამუშაო თემატიკა მოიცავდა ისეთ სფეროებს, როგორიცაა: არაორგანული, ანალიზური, ორგანული ქიმია, ბიოქიმია და ფარმაკოქიმია, ქიმიური, ელექტროქიმიური და ბიოლოგიური ტექნოლოგია, ეკოლოგია და გარემოს უსაფრთხოება, ნანოტექნოლოგიები და სხვა.

კონფერენციას საქართველოს ტექნიკურმა უნივერსიტეტმა (ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტი, სპორტის, კულტურის, სტუდენტებისა და კურსდამთავრებულებთან ურთიერთობის დეპარტამენტი) და საქართველოს პროფესიონალ ქიმიკოსთა ასოციაციამ გაუწიეს ორგანიზება.

ელიზბარ ელიზბარაშვილი, ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი, საქართველოს პროფესიონალ ქიმიკოსთა ასოციაციის თავმჯდომარე და კონფერენციის ორგანიზატორი: „ახალგაზრდა მეცნიერთა საერთაშორისო კონფერენციას საფუძველი ჩაეყარა 2011 წელს. მისი ჩატარება შევძელით „ეროვნული სამეცნიერო ფონდის” ფინანსური თანადგომით. პირველ კონფერენციაში მონაწილეობა მიიღეს საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის უნივერსიტეტების ახალგაზრდა მეცნიერ-მკვლევარებმა. 2012 წელს კონფერენცია საერთაშორისო გახდა და მასში ჩაერთნენ იტალიის, ირანის, თურქეთის, უკრაინისა და სომხეთის წარმომადგენლები.

კონფერენცია „ქიმია დღეს” ორიგინალური ფორმატით გამოირჩევა. იგი ორგანიზებულია ახალგაზრდა მეცნიერ-მკვლევარებისა და სტუდენტების მიერ. საორგანიზაციო კომიტეტში შედიან მხოლოდ დოქტორანტურის, მაგისტრატურისა და ბაკალავრიატის სტუდენტები (გარდა საორგანიზაციო კომიტეტის თავმჯდომარისა). კონფერენციას ჰყავს საერთაშორისო სამეცნიერო კომიტეტი. აქვე აღვნიშნავ, რომ თითოეულ ჩატარებულ კონფერენციას აქვს საკუთარი ვებგვერდი, რომელიც საერთაშორისო კონფერენციების კატალოგ-ვებგვერდებზეა გაწევრებული. საორგანიზაციო კომიტეტმა კონფერენციის დელეგატებისთვის მოამზადა თეზისების კრებული, კონფერენციის სამახსოვრო კალენდარი და სხვა ნაბეჭდი მასალები. კონფერენციის ფორმატია პლენარული, ზეპირი და სტენდური მოხსენებები. ყოველ კონფერენციაზე საორგანიზაციო კომიტეტი პლენარული მოხსენების გასაკეთებლად იწვევს ორ ცნობილ მეცნიერს. მათი მოხსენებები ახალგაზრდებისთვის საინტერესოა როგორც სამეცნიერო, ისე საგანმანათლებლო თვალსაზრისით. მიმდინარე კონფერენციაზე მოხსენებით წარდგა პროფესორი რამაზ ქაცარავა, რომელმაც ილაპარაკა ახალი გაწოვადი პოლიმერების გამოყენების შესახებ მედიცინაში, სახელდობრ, ქირურგიაში – გაწოვადი მასალების, ხოლო ფარმაციაში კონტროლირებადი გამოყოფის სისტემების სახით”.

როგორც საორგანიზაციო კომიტეტის თავმჯდომარე ინგა ლომაძე გვიხსნის, ამ ღონისძიების მიზანია ქიმიისადმი ახალგაზრდების ინტერესის გაზრდა, მათი ჩართვა აქტიურ სამეცნიერო-შემოქმედებით საქმიანობაში მიღწევებისა და გამოცდილების გაზიარების, ურთიერთთანამშრომლობის ჩამოყალიბებისა და გაღრმავებისათვის. კონფერენციაში მონაწილეობა ახალგაზრდა მკვლევარებს გამოუმუშავებს შესაბამის უნარ-ჩვევებს, რაც მათ მომავალში საერთაშორისო ასპარეზზე თავის წარმოჩენას გაუადვილებს”.

ვიქრონ შარმა პორტლენდიდან ჩამოვიდა თბილისის კონფერენციაზე. ის 13 წლისაა, შარშან მან სასკოლო ოლიმპიადისთვის დაამუშავა თემა სუპერკონტაქტების შესახებ და ამ მიმართულებით თეორიული აღმოჩენაც გააკეთა, მერე კი ინტერნეტში ეძებდა სამეცნიერო კონფერენციას, სადაც მისი აღმოჩენით დაინტერესდებოდნენ. თბილისის ახალგაზრდული კონფერენციის შესახებ ინფორმაცია სწორედ იქ იპოვა. ფიქრობს, აქ ჩამოსვლა მას გამოცდილებას შესძენს. როგორც ვიქრონ შარმამ გვითხრა, მის სკოლაში ისეთი მოსწავლეები სწავლობენ, რომელთაც 99 ქულაზე მაღალი მაჩვენებელი აქვთ, თუმცა კი ყველა არ არის სამეცნიერო კვლევებით გატაცებული. მისი ინტერესები კი ქიმიით არ შემოიფარგლება – მას სხვა საბუნებისმეტყველო საგნებიც იტაცებს, თუმცა სამომავლოდ ბედს ალბათ ქიმიას დაუკავშირებს.

ტექნიკური უნივერსიტეტის მაგისტრანტ ლალი ვარდოსანიძესაც მიაჩნია, რომ სამეცნიერო კონფერენციაში მონაწილეობა მომავალი საქმიანობისთვის სტიმულია. იგი გასული წლის შემოდგომიდან ჩაება კვლევაში, ხოლო კონფერენციაზე ამ კვლევის ფრაგმენტი წარმოადგინა. ხელმძღვანელებთან – პროფესორ ლუიზა თალაკვაძესა და პროფესორ ნელი ღონღაძესთან ერთად ახალგაზრდა მკვლევარი მუშაობს კომპლექსური ნაერთების სინთეზზე თიოძმარმჟავას საფუძველზე. ლალი ვარდოსანიძემ პირველად მიიღო მონაწილეობა ასეთ ფორუმში და აინტერესებდა ის სიახლეები, რასაც სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსული მისი კოლეგები წარმოადგენენ. ახალგაზრდა მკვლევარი ასევე მონაწილეობს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის პროექტში „ასწავლე საქართველოსთვის”. იგი წალკაში მუშაობს ქიმიის მასწავლებლად.

კონფერენციის მონაწილეთა შორის ისეთ მეცნიერებსაც შეხვდებოდით, რომელთა ინტერესს კოლეგებისთვის საკუთარი აღმოჩენის გაცნობა წარმოადგენდა. საკითხი, რომელსაც ახალგაზრდა მეცნიერი ხათუნა მამაიაშვილი ამუშავებს, ვაშლის წვენში გააქტივებული ნახშირის გამოყენებით პატულინის შემცველობის შემცირებას ეხება. „თემა აქტუალურია, რადგან პატულინის მიკროტოქსინი ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ კანცეროგენული ნივთიერებების რიცხვში შეიტანა და მისი შემცველობა ვაშლის წვენსა და კონცენტრირებულ წვენებში მკაცრად კონტროლდება. საქართველოში ჯერ არ არსებობს ამ პარამეტრის რეგულატორი და ჩვენი მოსახლეობა არ არის დაცული. მინდა, ექსპერიმენტის საფუძველზე წარმოვადგინო გაცნობითი ხასიათის ინფორმაცია, რაც ხელს შეუწყობს ამ საკითხში ჩვენს ინფორმირებას”, – აგვიხსნა ხათუნა მამაიაშვილმა.

დღეს გვიკვირს, თუ ვინმემ სამეცნიერო საქმიანობისადმი ინტერესი გამოიჩინა. არა მხოლოდ ახალგაზრდებს, ასაკოვან მეცნიერებსაც კი საზოგადოება ისე უყურებს, როგორც გულუბრყვილო ადამიანებს, არადა, ეს დიდი სამყარო, რომელსაც მეცნიერება ჰქვია, იმაზე მეტი ადრენალინის მომცემია, ვიდრე ვირტუალური თამაშები ანდა სპორტის ექსტრემალური სახეობები. საკმარისია, მოვინდომოთ და მის უკიდეგანო სივრცეში გადავაბიჯოთ…

აქვე დავამატებთ, რომ ახალგაზრდა მეცნიერთა მე-3 საერთაშორისო კონფერენციის საინფორმაციო მხარდაჭერას უზრუნველყოფდნენ ინტერნეტგაზეთი „mastsavlebeli.ge”, სამეცნიერო-შემეცნებითი ჟურნალი „ქიმიის უწყებანი”, ქიმიის პორტალი „chemistry.ge”. მისი პარტნიორები კი იყვნენ სასტუმრო „დიდუბე პლაზა”, ტურისტული კომპანიები „L-Tour” და „კურორტი აბათუმანი”.

როცა პატარა ვიყავი, მთელ ზაფხულს მშობლიურ სოფელში ვატარებდი. ჩემი სოფელი გურიაში, ჩოხატაურის რაიონში მდებარეობს. აქ, ჩემი აზრით, ყველაზე ენაკვიმატი და ენასწრაფი ხალხი ცხოვრობს. გურულების თავშეყრის ადგილას ყოველთვის იბადება ახალი ანეკდოტი ან ჩაკრიმანჭულებული შაირები. ერთხელ, სადილობისას, გვეწვია ბაბუას ძველი მეგობარი, სანდომიანი და სასიამოვნო მოსაუბრე. მაშინ ოჯახში ახალი აღმოჩენილი ჰქონდათ ჩემი სათქმელის არცთუ წელში გამართული, მაგრამ მაინც გარითმული ფორმით გადმოცემის ნიჭი და ბაბუამ, როგორც სჩვეოდა, სტუმართან წაიტრაბახა, ჩემი შვილიშვილი ლექსებს წერსო. მოხუცს გაეღიმა და მითხრა: ლექსს რა დაწერა უნდა, ბაბუ, საუზმეს, სადილსა და ვახშამს ჭიქა ღვინოსავით ვაყოლებო.

ჩემს ბლოგში უკვე მერამდენედ მიწევს იმის გამეორება, რომ საქართველოს განათლების სისტემის ყველა საფეხურს დამატებითი ფინანსური მხარდაჭერა სჭირდება. არც ის მავიწყდება, რომ ჩვენ ღარიბი ქვეყნის მოქალაქეები ვართ და ხანდახან ჩვენს სახელმწიფოს სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დარგებისთვისაც კი ენანება სერიოზული მატერიალური რესურსების გამოყოფა. შესაბამისად, ცოდნის სფეროს განვითარების ტემპი და მაჯისცემა საგრძნობლადაა შეფერხებული, მაგრამ იქ, სადაც ადამიანებს გულწრფელად სურთ თანამოქალაქეთა, მომავალ თაობათა წიგნიერებაზე ზრუნვა, გადაულახავი ბარიერები არ არსებობს. მსოფლიო პრაქტიკაში უნივერსიტეტებისა თუ სკოლებისადმი სამოქალაქო პასუხისმგებლობის უამრავ მაგალითს აღმოვაჩენთ. სოლიდარობის ამგვარმა აქტებმა სამეცნიერო პროგრესი გამოიწვია.

განსხვავებული აზრის გამო ჯერ არც ერთი მეგობარი არ დაგიკარგავთ? საჯარო თუ პირად საუბრებში მიწასთან არავის გაუსწორებიხართ? არასდროს უთქვამთ, რომ თქვენი აზრი თუ თეორია მხოლოდ იმიტომაა ცუდი ან გაუგებარი, რომ განსხვავებულია? მოკლედ, ფეისბუქის ენით რომ ვთქვა, არავის წაუშლიხართ „ფრენდებიდან” ან არ „დაუბლოკიხართ”? თუ ასეა, თქვენ იშვიათ გამონაკლისთაგანი ბრძანდებით.

ფილოლოგიის ფაკულტეტის პირველსავე კურსზე, ქართული ენის შესწავლის ისტორიის ლექციასა თუ ძველი ქართული ენის სემინარზე, ხშირად ვკითხულობდით და ვსწავლობდით ქართულ სამეცნიერო ეპისტოლოგიას, ანუ დიდ მეცნიერთა წერილებსა თუ გამოხმაურებებს მნიშვნელოვანი სამეცნიერო საკითხების ირგვლივ.

საკმარისია გავიხსენო ცნობილი წერილების ციკლი წოდებითი ბრუნვის წამოშობასა თუ ბრუნვა-არბრუნვად მისი მოხსენიების საკითხებზე – აკაკი შანიძე, ვარლამ თოფურია, არნოლდ ჩიქობავა… ბრუნვაა თუ არა წოდებითი, ეს სხვა საკითხია, მაგრამ ამ წერილების ერთიან, ერთგვარად დრამატურგიულ სქემაში წარმოდგენისა და კითხვისას ჩემ წინაშე ცოცხლდება მეოცე საუკუნის ქართული სამეცნიერო ინტელიგენცია, ამ სიტყვის საუკეთესო მნიშვნელობით – მეცნიერი, რომელიც საოცრად ფრთხილად და კორექტულად შენიშნავს ოპონენტის მცდარ აზრსა თუ არასწორ მიგნებას.

ამას წინათ შესანიშნავი ენათმეცნიერის, ნიკო მარის შესახებ მასალების ძებნისას მისი და ექვთიმე თაყაიშვილის საოცარი მეგობრობის ამბავს გადავაწყდი, კიდევ ერთხელ დამწყდა გული, რომ სუბიექტურობის ღობეშემოვლებულ ჩვენს ეზოში ხშირად ყველაზე ახლობლებსაც კი არ ვუშვებთ, თუ ზუსტად ჩვენნაირად არ ფიქრობენ.

წარმოიდგინეთ ორი სხვადასხვაგვარად დიდი ადამიანი: ნიკო მარი და ექვთიმე თაყაიშვილი.

ნიკო მარი – ადამიანი-ვულკანი, გენიალური აღმოჩენებისა და გენიალური შეცდომების, ზოგჯერ ფანტასტიკური თეორიების ავტორი, უდიდესი გაქანებისა და დიაპაზონის, დაულაგებელი, იმპულსური, აფექტური, „მსოფლიო მეცნიერი ქართული ქოხიდან”, რომელიც ყველაზე ხშირად თავად ამტკიცებდა საკუთარი ჰიპოთეზების უარმყოფელ და საპირისპირო თეორიებს.

ექვთიმე თაყაიშვილი – მეცნიერი-ფუტკარი, უსაზღვროდ მშვიდი, ერთგული, ჩუმი, საქართველოს ხაზინადარი, ყველა საკითხის ძირისძირობამდე გამომკვლევი, სკრუპულოზური და თავმდაბალი მეცნიერი (საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდანი).

მათი წერილები სავსეა გულწრფელი მეგობრული სიყვარულითა და გულშემატკივრობით, ზოგჯერ ფრთხილი და ზომიერი კრიტიკით, ზოგჯერ – არანაკლებ ფრთხილი შექებით.

ექვთიმე თაყაიშვილი გულახდილად წერს, ნიკო მარმა არაერთგზის აღნიშნა „შეცდომები ჩემ მიერ ძველი ტექსტების კითხვაში”, მისი „შენიშვნები სწორი იყო და ხელს უწყობდა ჩემი შემდგომი მუშაობის გაუმჯობესებას”, „მეც ვაზუსტებდი ზოგ-ზოგ წაკითხვებს მარის პუბლიკაციებში და თვითონ მეუბნებოდა: დაწერე ეგაო, არა, მე არ ვწერდი”.

მიუხედავად იმისა, რომ ერთ-ერთ თავის პუბლიკაციაში ექვთიმე თაყაიშვილი ზომიერად აკრიტიკებს მარის იაფეტურ თეორიას, მოგვიანებით წერს: „ჩვენთვის მთავარია არა იაფეტური თეორია, არამედ ის, რომ დიდი და დაუფასებელია ღვაწლი ნიკო მარისა ქართული და ქართულის მონათესავე ენების საფუძვლიან შესწავლაში, ასეთივეა მისი ღვაწლი ძეგლების გამოცემაში, სომხური და საერთოდ კავკასიის კულტურის შესწავლაში”.

ნიკო მარის თეორიებმა აზრთა დიდი სხვადასხვაობა და კრიტიკა დაიმსახურა, ზოგჯერ – ბოღმიანი და ბოროტიც. ასეთ სიტუაციებში ექვთიმე ყოველთვის იცავდა მეგობარს და ნიკოსაც ბავშვივით სჯეროდა მისი, მაგალითად, როდესაც მორიგ შხამიან წერილზე პასუხის გაცემას ექვთიმე აუკრძალავდა, ნიკო მარი აუცილებლად ემორჩილებოდა.

ცინიკური გამოხმაურებების ავტორ ზოგიერთ კრიტიკოსს ასე ურჩია ექვთიმე თაყაიშვილმა: „პროფესორ მარზე, მის მეცნიერულ შრომებზე და მის მოღვაწეობაზე წერილის წერას თავი გაანებოს, ვინაიდან წელზევით ვერ ახტება და სასაცილო კი გახდება”.

მერეც, როდესაც ნიკო მარი გარდაიცვალა, ექვთიმე თაყაიშვილი ყოველთვის დადარაჯებულად კითხულობდა თავისი მეგობრის შესახებ ყველა გამოხმაურებას და თუ საჭირო იყო, ღირსეულადაც პასუხობდა ოპონენტებს.

ვკითხულობ ამ ორი გენიოსის მიმოწერას და კიდევ ერთხელ ვრწმუნდები, რომ სულაც არაა აუცილებელი, ვინმე შენნაირად ფიქრობდეს იმისთვის, რომ შეიყვარო და გული გაუზიარო.

ადამიანი გიყვარს მისი მსოფლმხედველობითა და თეორიებით, მისი ჩვევებითა და მანერებით, გიყვარს სამუდამოდ – ისევე როგორც ორ სრულიად განსხვავებულ მეცნიერსა და ადამიანს, ექვთიმე თაყაიშვილსა და ნიკო მარს, უყვარდა ერთმანეთი.