ახალ ზელანდიაში ბავშვები სკოლაში 5 წლის ასაკში მიჰყავთ. მანამდე ისინი საბავშვო ბაღში (Pre-school) დადიან. საბავშო ბაღში სწავლა ფასიანია და საკმაოდ ძვირიც, რის გამოც ბევრ მშობელს შვილები ბაღში არ დაჰყავს, თუმცა განსაზღვრული კატეგორიის ოჯახებს (ახალგაზრდა ან სტუდენტი წყვილები, დაბალშემოსავლიანი ოჯახები) ბაღის გადასახადს სახელმწიფო უხდის.

ახალ ზელანდიაში 400-ზე მეტი სკოლაა. მათი უმრავლესობა სახელმწიფოა, სადაც უცხოელ მოსწავლეებს იშვიათად იღებენ. კერძო სკოლა-პანსიონები კი უმთავრესად სწორედ უცხოელებზეა გათვლილი. არსებობს რელიგიური სკოლებიც. ახალ ზელანდიას, ისევე როგორც მის მეზობელ ავსტრალიას, საკმაოდ მაღალი დონის სასკოლო განათლება აქვს, ამიტომ ამ ქვეყნის საჯარო და კერძო სკოლებს შორის დიდი განსხვავება არც არის.

სკოლები ახალ ზელანდიაში დაწყებით (Primary School, 5-10 წელი), საშუალო (Intermediate School, 10-11 წელი) და დამამთავრებელ (High School 12-18 წელი) კლასებად იყოფა. ტიპური ახალზელანდიური სკოლა შედგება მთავარი შენობისგან (სადაც განთავსებულია ოფისები – დირექტორის, დირექტორის მოადგილის კაბინეტები, სამასწავლებლო, ბიბლიოთეკა და მისთ.) და მცირე სახლებისგან, სადაც საკლასო ოთახებია. უფროსკლასელებს მეცადინეობა მთავარ შენობაშიც შეუძლიათ. სკოლების მფლობელობაშია ასევე სპორტული მოედნები (კალათბურთის, ჩოგბურთის, ფეხბურთის) და საცურაო აუზი.

ამ ქვეყნის სასკოლო განათლების სისტემა ძალიან ჰგავს დიდი ბრიტანეთისას, თუმცა ახალი ზელანდიის სკოლებში უფრო მოქნილი პროგრამაა. სკოლის შემდეგ უნივერსიტეტებში ჩარიცხვაც მარტივად ხდება. მაგ., ინგლისური სკოლებისგან განსხვავებით, აქ არ არსებობს ასაკობრივი შეზღუდვა ამა თუ იმ კლასში სასწავლებლად – საკუთარი მომზადების დონიდან გამომდინარე, მოსწავლეს შეუძლია, მაღალი კლასების პროგრამა ერთ ან რამდენიმე წელიწადში გაიაროს.

სკოლაში სწავლის დაწყებამდე ორი კვირით ადრე ბავშვი მშობელთან ერთად მიდის სკოლაში. მას აცნობენ სკოლის ცხოვრებას, სხვა მოსწავლეებს, მასწავლებლებს და ა.შ. ამრიგად, ახალბედას ყოველგვარ პირობას უქმნიან უმტკივნეულო ადაპტაციისთვის. პირველივე დღეებიდან თითოეულ მოსწავლეს ეძლევა წიგნი შინ წასაკითხად. თავდაპირველად ეს საკმაოდ მარტივი ტექსტებია, მერე და მერე რთულდება. წიგნები დაყოფილია დონის მიხედვით და სხვადასხვა ფერისაა – ყვითელი, მწვანე, ცისფერი, წითელი და ა.შ. ზოგიერთი მოსწავლე წარმატებით ეუფლება კითხვის ტექნიკას და ხშირად 2-3 წლის მასალის დაძლევაც არ უჭირს.

სკოლებში სწავლა დილის ცხრიდან ნაშუადღევის სამ საათამდე მიმდინარეობს, მაგრამ პირველკლასელები სწავლის დაწყებიდან ოთხი კვირის განმავლობაში მხოლოდ პირველ საათამდე სწავლობენ. მხოლოდ ამის შემდეგ შეუძლიათ მათ სრული პროგრამით სწავლა.

ახალ ზელანდიაში სკოლა ვალდებულია, მოწაფეები შვიდი წლიდან მიიღოს. მას ხუთი წლის ბავშვების ჩარიცხვის უფლებაც აქვს, მაგრამ თუ პირველი ოთხი კვირის განმავლობაში ნათელი გახდება, რომ ბავშვი არ არის მზად სწავლისთვის (ტირის, სახლში წაყვანას ითხოვს, ტუალეტში დამოუკიდებლად სიარული არ შეუძლია, მასწავლებლებს ეურჩება და სხვა), მშობლებს რეკომენდაციას აძლევენ, ის სკოლიდან გაიყვანონ.

სკოლაში ჩასარიცხად სხვა საბუთებთან ერთად ითხოვენ ცნობას იმის შესახებ, რომ ბავშვს გაკეთებული აქვს ყველა საჭირო აცრა. გარდა ამისა, ივსება სპეციალური ანკეტა, სადაც მითითებულია ბავშვის ინტერესები. ხსენებულ ანკეტაში, მაგ., ისეთი საინტერესო ნიუანსიც კია შეტანილი, როგორიცაა: „რა სახელით სურს ბავშვს მიმართონ?” მოსწავლეს სრული უფლება აქვს მოითხოვოს, რომ მასწავლებელმა მას დაუძახოს, მაგ., „ნინიკო” და არა „ნინო”; „შოკა” და არა „შორენა”; „ლიკუნა” და არა „ლიკა”; „თაკო” და არა „თამარ” და ა.შ. – და მას მთელი სწავლების განმავლობაში მართლაც ასე მიმართავენ. უფრო მეტიც – მოსწავლის კარადას, მერხს და მისთვის განკუთვნილ ყველა სხვა საგანს მის სახელს სწორედ ამ ფორმით აწერენ.

სკოლები განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ ბავშვის ყოველმხრივ განათლებას. სასწავლო პროგრამები იმგვარადაა დაბალანსებული, რომ მოიცავს როგორც აკადემიურ საგნებს, ისე სპორტულ წვრთნებს, ასევე მუსიკისა და სხვადასხვა სახელოვნებო გაკვეთილებს. კლასებში ცოტა მოსწავლეა – არა უმეტეს 15-ისა, რაც მასწავლებელს შესაძლებლობას აძლევს, თითოეულ მათგანს ინდივიდუალურად მიუდგეს და ქმნის შესანიშნავ პირობებს მასალის მაქსიმალური ათვისებისთვის. ყველა სკოლა აღჭურვილია თანამედროვე კომპიუტერული ტექნოლოგიებით და უსადენო ინტერნეტით.

ახალი ზელანდიის სკოლებში ნიშნებს არ წერენ. უფროსკლასელებს ტესტური დავალებების შესრულების შემდეგ ატყობინებენ მხოლოდ შეცდომების რაოდენობას. მოსწავლეები იღებენ მხოლოდ წლიური შეფასების ანგარიშებს. მთელი წლის განმავლობაში მოსწავლის საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია მასწავლებლებს შეაქვთ სპეციალურ კომპიუტერულ პროგრამებში, რომლებსაც მოსწავლის მოსწრების გამოთვლა და შესაბამისი რეზიუმეს გაცემა შეუძლია. ეს არის გრაფიკული ინფორმაცია კითხვასთან, წერასთან, მათემატიკასთან და სხვ. დაკავშირებული მოსწრების შესახებ. არავითარი დღიურები, მშობელთა ხელმოწერები და მისთანები. მშობელთა კრებები ახალი ზელანდიის სკოლებში თითქმის არ იმართება. ხდება მხოლოდ ინდივიდუალური შეხვედრები მასწავლებელთან წელიწადში ერთხელ ან ორჯერ. ამ შეხვედრაზე მასწავლებელი მშობელს აჩვენებს, რა გააკეთა მისმა შვილმა მთელი წლის განმავლობაში, აცნობს ბავშვის წარმატებებს და მიუთითებს, რას უნდა მიაქციოს მან მეტი ყურადღება. მასწავლებელი არასოდეს ეტყვის მშობელს, რა „არაფრის მაქნისი” და „ზარმაცი” შვილი ჰყავს მას, როგორც ეს საბჭოთა სკოლების მშობელთა კრებებზე ხდებოდა; პირიქით – მუდამ ეცდება, ბავშვის ძლიერ მხარეებზე გაამახვილოს ყურადღება.

მოსწავლეს სწავლის პროცესში საკმაოდ დიდი თავისუფლება აქვს მინიჭებული. მაგ., მას შეუძლია, უნებართვოდ ადგეს და გავიდეს საკლასო ოთახიდან, თუ, მაგ., ჯდომით დაიღალა. შესაძლოა ვინმემ იფიქროს, რომ „ნებაზე მიშვებული” ბავშვი კარგად ვერ ისწავლის, მაგრამ ახალ ზელანდიაში ასე არ არის; მოსწავლეთა მოსწრებაზე ეს გარემოება უარყოფით გავლენას არ ახდენს. კარგ ამინდში მეცადინეობა ხშირად ღია ცის ქვეშ ტარდება.

დიდი ყურადღება ექცევა მოსწავლეთა სპორტულ აღზრდას. თითქმის ყველა სკოლას აქვს, მაგ., საკუთარი აუზი. ბავშვებს ცურვას ხუთი წლიდან ასწავლიან. მესამე კლასიდან მათ შეუძლიათ, სხვა წრეებზეც იარონ, მუსიკა იქნება ეს, ცეკვა თუ ხატვა. ეს ყველაფერი უფასოა.

უცხო ენებს დაწყებითი კლასების შემდეგ ასწავლიან. ახალზელანდიურ სკოლებში ყველაზე მეტად ფრანგულის, იაპონურისა და ესპანურის სწავლებაა გავრცელებული. მაგრამ ამ ქვეყნის სკოლების თავისებურება ისიც არის, რომ აქ დიდი რუდუნებით ასწავლიან ჟესტურ და მაორის ენის საფუძვლებს. მაორი ახალი ზელანდიის აბორიგენების ენაა, რომელიც მეორე სახელმწიფო ენად არის გამოცხადებული ინგლისურის შემდეგ.

ახალი ზელანდიის სკოლებში (ისევე როგორც საბავშვო ბაღებში) ბავშვებს საკვები თავად მოაქვთ შინიდან. სკოლებში ბუფეტი ან სასადილო, როგორც ასეთი, არ არსებობს. მოსწავლეს შეუძლია, სკოლის ოფისის მეშვეობით შეუკვეთოს მზა საკვები, რომელსაც ოპერატიულად მიუტანენ. მენიუში შედის პიცა, სუში, ბაგეტი საქონლის ან ქათმის ხორცით, სენდვიჩები და სხვა. როცა სადილის დრო მოდის, ბავშვები საკლასო ოთახში ან სკოლის შენობის გარეთ მოწყობილ მაგიდებთან მიირთმევენ. ზოგიერთი ბალახზეც კარგად სადილობს. სასადილო შესვენება საკმაოდ ხანგრძლივია – ნახევარი საათი, ზოგჯერ მეტიც. ასე რომ, ბავშვები თავისუფლად ასწრებენ როგორც სადილს, ისე თამაშს.

სასკოლო ფორმის ტარება ყველა მოსწავლისთვის სავალდებულოა. ეს სიამოვნება მშობლებს არცთუ იაფი უჯდებათ. ყველა სკოლას აქვს ინდივიდუალური ფორმა საკუთარი ემბლემით, ფერით და ა.შ. ამასთან, არსებობს საზაფხულო და საზამთრო ფორმები.

ახალი ზელანდიის სკოლები საკმაოდ პოპულარულია უცხოელებს შორის. ეს ქვეყანა ყოველწლიურად 30 000 უცხოელ მოსწავლეს იღებს. აქ მათ უსაფრთხოება, ცხოვრების მაღალი დონე და ეკოლოგიურად სუფთა გარემო იზიდავთ.

წინამდებარე სტატიაში გაგაცნობთ კითხვის დასმის სტრატეგიებს. ამ სტრატეგიების გამოყენება მასწავლებელს საშუალებას მისცემს, მოსწავლეებს ანალიზისა და შეფასების უნარი განუვითაროს და სწავლის მოტივაცია აუმაღლოს. ამავე დროს, კითხვის დასმის სტრატეგიები პედაგოგს მოსწავლეთა ობიექტურ შეფასებაში დაეხმარება. 

კითხვები საჭიროა იმისთვის, რომ უკეთ შევძლოთ გარე სამყაროში ორიენტირება. ალისონ კინგის თქმით, „მას, ვისაც შეუძლია კითხვის დასმა, შეუძლია აზროვნებაც”, ხოლო „კარგი კითხვა” ისაა, რომელიც ალტერნატიული პასუხების შესაძლებლობას იძლევა. კითხვის დასმა პრობლემის ფორმულირების საშუალებას წარმოადგენს.

ჩვენს მოსწავლეებს შორის გაბატონებულია აზრი, რომ ნებისმიერ შეკითხვაზე არსებობს „სწორი პასუხი” და თუ კარგად ისწავლეს, დასმულ კითხვაზე პასუხს ყოველთვის იპოვიან. სწორედ ამგვარი მიდგომა ბადებს მოსწავლეებში უსიამოვნო განცდას, როდესაც ისინი ვერ ახერხებენ დასმულ კითხვაზე პასუხის გაცემას. ამიტომ საჭიროა იმ წესების დაცვა, რომლებიც ამგვარ პრობლემას აგვარიდებს:

სამი წლის წინანდელი ჩემი ფრანკფურტული შთაბეჭდილებები „ლიტერატურულ გაზეთში” დავბეჭდე ამასწინათ, არადა მინდოდა, ცოტა ხანს შემენახა, დამეძველებინა და მერე მიმეჩინა შესაფერისი ადგილი – ან გაზეთის ფურცლებზე, ან სანაგვეში. ახლა ვრწმუნდები, რომ ცხელ კვალზე გამოქვეყნებას თავისი მნიშვნელობა აქვს – განცდები და ემოციები ცოცხალია და ბევრ რამესაც უცვლელად ტოვებ, რასაც წლების შემდეგ გადაამუშავებდი მაინც, თუ არ ამოიღებდი საერთოდ. მაშ ასე, განვაგრძოთ:

8) ჩამოსვლიდან მეორე-მესამე დღე იყო მგონი. ერთმა ტაქსისტმა, თავის კოლეგებზე თუ ზოგადად მთელ ქვეყნიერებაზე შემომწყრალმა, მიგვიყვანა კი არადა, ლამის მიგვანარცხა სასტუმროს კედლებს. მეორემ კი, ქალმა, იმდენი გვლანძღა მე და ნუნუკა ოდილავაძე, მერჩივნა მიწა გამსკდომოდა და თან ჩავეტანე – სადაურები ხართო, მერე ასეთი კარგი ქვეყნიდან ჩამოსულებს ასეთ საშინელ სასტუმროში რა გინდათ, ბოზებით და ნარკომანებით გავსებულია იქაურობაო. თუ სხვა გეძვირებოდათ, ხარისხიანი ხომ მაინც იყო, ახლა იაფი გადაიხადეთ და ქაქში იხრჩობითო. მერე, როცა დანიშნულების ადგილს ვერ მიაგნო, ამაზეც მოგვდგა, – ღმერთო, რა საშინელი დღე მაქვს, ვშრომობ, წრეებს ვურტყამ, ოფლში ვიღვრები და ჩემი დამშვიდება მაინც არ იქნაო. ირანელი გამოდგა, სამშობლოდან დიდი ხნის წინ წამოსული. ნუნუკამ დაუყვავა, მეზობლები ვყოფილვართო. შევატყვე, რომ იმასაც ესიამოვნა, მაგრამ რაღა დროსი იყო: მანამდე კი გამოგვიყვანა წირვა. 

9) შორენა ლებანიძისა და გიორგი კაკაბაძის მიერ ფიროსმანზე დაწერილი წიგნების პრეზენტაცია – დამსწრე აუდიტორიის დიდი ნაწილი ისევ ქართველები ვართ. ეს წინა „ივენთებზეც” შეიმჩნეოდა. ბევრს გაუკვირდა, ზოგმა უკმაყოფილებაც გამოთქვა. მათიც მესმის, მაგრამ უცხოელი გამომცემლებისა და საავტორო უფლებათა აგენტების დაუწყება-მოპატიჟებაზე თავიც რომ მოიკლა, ჯერჯერობით რეალობა მაინც უცვლელია: საქართველოს არ იცნობენ როგორც დამოუკიდებელ, საკუთარი ენისა და დამწერლობის, კულტურისა და მწერლობის ქვეყანას. აქ ჩვენგან დამოუკიდებელი ბევრი მიზეზი და გარემოება შეიძლება აღინიშნოს, მაგრამ ჩვენც გვმართებს ხელის გამოღება. ფრანკფურტის 2017 წლის ბაზრობაზე რომ საქართველომ ღირსეული მასპინძლობა გასწიოს, მთავარ ენებზე თარგმნილი 200-მდე წიგნი მაინც უნდა გვქონდეს, რასაც უამრავი პროფესიონალი მთარგმნელისა და რედაქტორის თავაუღებელი შრომა სჭირდება. ამის თაობაზე ერთი მნიშვნელოვანი შეხვედრაც გაიმართა კულტურის სამინისტროს, წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციის წარმომადგენლებს, გამომცემლებსა და მთარგმნელებს შორის, რომელიც იმ ძირითადი საკითხების განხილვას დაეთმო, ქართული წიგნისა და ლიტერატურის პოპულარიზაციას რომ ეხება.    

 

10) დაღლილ-დაქანცული ვაღებ ჩემს ოთახს, შუქს ვანთებ და ტელევიზორს ვრთავ. აქამდე არ გამხსენებია მისი არსებობა, მაგრამ ახლა თითქოს ხელზე ამაცოცდა შავი პულტი. რად გინდა, რას ნახავ, რას გამორჩები – პუტინი არ ჩანს ეკრანზე? პუტინის დანახვაზე ხშირად ის დღე მახსენდება, 2008 წლის 11 აგვისტო, თითქმის დაცარიელებულ ზუგდიდში ზურაბ ცხონდიას სახლს რომ მივადექი. არ გამკვირვებია, უფრო გამიხარდა, მაშინათვე ვუთხარი, რა კარგია, რომ არსად წასულხართ-მეთქი. სახლს როგორ დავტოვებდიო. მერე ჩამოვჯექით და წამიერი დუმილის შემდეგ, – „კრავაპიცი! ეს რა გააკეთეს, ბიჭო!” – ხმას უწევს თანდათან, მარჯვენა ხელი შემართული აქვს ჰაერში, – „არადა, ღამეები მაქვს დათენებული რუს ფილოსოფოსებზე: ბერდიაევ, შესტოვ, სალავიოვ, როზანოვ, ტრუბეცკოი – წყალში ჩამიყარეს ყველაფერი!” ვზივარ გატრუნული, მთელი დღეა ქალაქში ტანკები მიდი-მოდიან. ზურაბი სავარძლიდან წამოდგება: „მარა დედის ძუძუ რომ არ უწოვია, იმ კაცს რა გინდა მოსთხოვო?!”

11) გიუნტერ გრასის ტრილოგიის წარდგინებაზე ჩვენი ყოფნის შესახებ იმავე დღესვე შეიტყო წიგნისმოყვარულმა ქართულმა საზოგადოებამ. აი, რას წერდა მემატიანე: „ის საოცარი მომენტი, როდესაც ახალი ნობელიანტის ალის მუნროს წიგნის ძიებაში მე და ზვიადი ჰოლ 3.1-ში წავედით. ერთ-ერთ სტენდთან ისეთი ხალხმრავლობა იყო, იქ გავლა თითქმის შეუძლებელი ჩანდა, მხოლოდ ხმა ისმოდა, რომელიც გერმანულ ენაზე რაღაც ტექსტს კითხულობდა. ზვიადმა თქვა, რომ ასეთი ხალხმრავლობა ფრანკფურტში 2010 წელს მხოლოდ გიუნტერ გრასის პრეზენტაციაზე ჰქონდა ნანახი. როგორც იქნა ხალხის ნაკადიდან გამოვაღწიეთ. მე ვთქვი, მგონი ეს ისევ გიუნტერ გრასია-მეთქი. ზვიადმა არ დამიჯერა. ცოტა გავიარეთ და მერე მაინც უკან მოვბრუნდით ამ ამბის დასაზუსტებლად. ეს ბუნჩულა, ულვაშიანი მოხუცი მართლაც რომ გიუნტერ გრასი აღმოჩნდა, რაც ნიშნავს, რომ უკან ვბრუნდებით გიუნტერ გრასის ავტოგრაფიანი მისივე ტრილოგიით და ამ ფოტოებით. დღეს დიდი დღეა!” (გვანცა ჯობავას ფეისბუქ-სტატუსი, რომელსაც ახლდა „თაგი” და „ჩექ-ინი”, და რომელმაც უხვად მოიტანა „ლაიქები” და კომენტარები).

12) სასტუმროსკენ გვიან საღამოს მომავალი კაიზერშტრასეზე ერთ სცენას შევესწარი: ქუჩის კუთხეში მდგომი ქალი და კაცი ერთმანეთს გაცხარებით ელაპარაკებოდნენ. განსაკუთრებით ქალი ვერ იკავებდა თავს, ყვიროდა, კაცისკენ იწევდა, მერე უკან იხევდა, ისევ იწევდა, წინ და უკან, წინ და უკან, დამფრთხალიც და გააფთრებულიც. კაცი გაფითრებული იყო, სიტყვას თუ შეუბრუნებდა ხმამაღლა, რომ მისკენ შემართული ქალის ვნებები დაეოკებინა. შორიდან ვუყურებდი და მიკვირდა ქალის სიძლიერეც და სისუსტეც ერთსა და იმავე დროს. თითქოს სადაცაა ძაფი უნდა გამწყდარიყო, ზღვარი უნდა წაშლილიყო, მაგრამ ბოლო წუთას ორივე იკავებდა თავს, ორივე ფრთხილობდა, ეტყობა ბოლომდე არც ერთს არ ემეტებოდა ერთმანეთი. მერე გაჩუმდნენ, ერთი-ორი ხმამაღალი სიტყვაც გაისმა გერმანულად, მუქარის თუ საყვედურის მსგავსი. ქალი გაბრუნდა და ჩქარი ნაბიჯით გადაკვეთა ქუჩა. კაცი გაეკიდა, სულ ახლოს, ფეხდაფეხ მიჰყვა, მხარზე ხელი გადახვია, ქალმა მოიშორა, კაცი არ მოეშვა, ისევ გადახვია მხარზე ხელი. ლამპიონებისა და ყვითლად აბრდღვიალებული ბანერების შუქზე კარგად ჩანდა ერთი სიმაღლის ორი ადამიანი, რომელსაც რამდენიმე წუთის წინ, რამდენიმე საუკუნის დაგვიანებით, ერთად განეცადა მთელი შექსპირი და ჰომეროსი – ეჭვი, უნდობლობა, ლტოლვა, სიყვარული, სიძულვილი, შერიგება… და ახლა, ამ ვნებებისგან დამუხტულიც და მათზე გამარჯვებულიც, თითქოს ერთ სხეულად მიუყვებოდა კაიზერშტრასეს ნაწვიმარ ქუჩას.  

სამი წლის წინანდელი სტუმრობისგან განსხვავებით, წელს პირდაპირ თბილისში არ ვბრუნდებით. გზას ჯერ სტრასბურგისკენ ვაგრძელებთ, მერე – ამსტერდამისკენ. იქაურ ამბებს სხვა დროს მოვყვები. ასე ჯობია, თორემ რაც ამ ჩემი თავგადასავლების წერა დავიწყე, მეჩვენება, რომ სანამ მე კუთხეში მიმჯდარი ამეებზე ვფიქრობ, სცენას ერთმანეთის მიყოლებით ტოვებენ ის ეპიზოდები, რომელშიც უნდა მეცხოვრა.

მეორედ ანდროს ისევ სტადიონთან, ბავშვებთან ვხედავ, ბიჭებს წიხლებს ურტყამს და თანატოლ ლუკას სახეში გამეტებით აწნავს სილას. ბიჭს ლოყაზე გამეტებით მოქნეული ხელის ანაბეჭდი ემჩნევა. მას მეგობარი ესარჩლება და ანდროს უყვირის: „იცი, ლუკას მამა ვინ არის? ადვოკატია და აგერ ნახავ, თუ არ მიგასამართლოს ციხეში, შე ეშმაკო!” „მართლა ეშმაკია ეს!” – ყვირიან ბიჭები. გორგოლაჭებიანი გოგონა მარიამი, რომელიც იქვე ზის, ანდროს მშვიდად უხსნის: „თუ არ მოგწონს ეს ბავშვები, წადი, სხვაგან ითამაშე”. ანდრო დახტის, მაისურს აწვალებს, ბავშვებს მაინც ვერ შორდება, მერე შორიდან ქვებს ისვრის, ბოლო გარბის და ავტოფარეხის სახურავზე ჯდება. იქ კარგა ხანს რჩება.

„ყველა პატარა ბიჭუნა პოტენციური უფლისწულია”, – მახსენდება ჩემი მეგობრის სიტყვები და ვადარებ ანდროს დედის ნათქვამს: „ყველა ბავშვი ერთმანეთზე უარესია”. როგორც ჩანს, ანდრომ დაუჯერა დედას, რომელმაც, სამწუხაროდ, კვალიფიციური რჩევა ვერ მისცა შვილს იმის თაობაზე, როგორ მოეგვარებინა კონფლიქტი. დედას, ალბათ, ჰქონდა მიზეზი, მიეცა ასეთი რჩევა – მას სურდა, დაეცვა შვილი ხელახალი ძალადობისგან, მაგრამ ამ გაფრთხილებით მან ანდროსა და სხვა ბავშვებს შორის კონფლიქტი უფრო მეტად გააღრმავა. გადატანილი ძალადობა კი უკვალოდ არ დედისგან ფსიქოლოგიურად წახალისებული ანდრო საკუთარი თავის მოძალადესთან იდენტიფიცირებას ახდენს, ძალადობის სხვადასხვა ფორმის გამოყენებით, ფიზიკური თუ ვერბალური შეურაცხყოფით, ცდილობს შური იძოს გადატანილი დამცირებისთვის და ღირსება აღიდგინოს.

მასწავლებლებთან შეხვედრისას მშობლები ხშირად გამოთქვამენ საყვედურს იმის გამო, რომ საათების მწირი რაოდენობა, ახალი ენის დაწყება მე-7 კლასიდან შედეგის მიღებას ართულებს. აღშფოთება განსაკუთრებით იმატებს, როდესაც ისეთ ნიუანსებზე ვიწყებთ საუბარს, როგორიცაა ლექსიკასა და ფონეტიკაზე მუშაობა. მეთოდისტებს მიაჩნიათ, რომ არ აქვს მნიშვნელობა, როდის დაიწყება უცხო ენის სწავლება – მასწავლებლის ხელოვნება ის არის, რომ შეძლოს ენის სწავლების დონეების, ასაკობრივი შესაძლებლობებისა და სწორი მეთოდიკის შერწყმა, იცოდეს, რამხელა ნაბიჯებით, რა დოზით მიაწოდოს სხვადასხვა ასაკის მოსწავლეებს ერთი და იგივე საკითხი.

ამჯერად შემოგთავაზებთ მოსაზრებებს ფონეტიკის სწავლების საკითხების შესახებ. 

·საჭიროა თუ არა ფონეტიკის საკითხების შეტანა გაკვეთილზე? როდის? რა დოზით? როგორ?

·რომელ ფონეტიკურ საკითხებზე მუშაობა უნდა დავიწყოთ უპირველესად? 

·როდის, როგორ და რამდენ ხანს უნდა ვიმუშაოთ ინტონაციაზე? 

·საჭიროა თუ არა, გაკვეთილზე მოსწავლეებმა იკითხონ ხმამაღლა და რისთვის?

·როგორ განვუვითაროთ მოსწავლეებს „ფონეტიკური სმენა”?

ფონეტიკის განხილვა სამი ასპექტის გათვალისწინებით ხდება: ენობრივი სტრუქტურის პოზიციიდან, მეტყველების ფუნქციონირებისა და კომუნიკაციის პოზიციიდან. ცხრილში მოყვანილია ფონეტიკაზე მუშაობის პრობლემები და მათი მოგვარების გზები.

N	პრობლემა	პრობლემის გადაწყვეტა
1.	Какие фонетические ошибки должны устраняться в первую очередь?	Должны устраняться ошибки, и в первую очередь фонологические, так как они мешают пониманию, например, твердость и мягкость согласных.
2.	Надо ли объяснять, как образуется звук, или достаточно одной имитации?	Хорошо, когда имитация сопровождается объяснением, рисунками, так как не все ученики способны услышать разницу в произношении родного и изучаемого языка. Хотя, разницу в произношении учащиеся быстрее услышат, если преподаватель произнесет, например, английскую фразу с русским акцентом.
3.	Какова последовательность работы над звуком?	В первую очередь даются звуки, близкие в русском и родном языках, затем те, которых нет в родном, и потом те, которые в родном отличаются от русских.
4.	Как работать над интонацией?	Работа над интонацией требует, во-первых, знакомства с интонационными конструкциями, во-вторых, большой работы с позиции коммуникации.
5.	Какой фонетический акцент допускается?	Такой фонетический акцент, который не мешает пониманию речи.
6.	С чего начинать работу над звуком (с произношения или с аудирования)?	Различение звуков вначале вырабатывается на уровне аудирования, а затем переносится на произношение. Рекомендуется постоянно проводить работу на аудирование.

 
რა ხარვეზებს ვაწყდებით ლექსიკაზე მუშაობის დროს

1. მოსწავლეები თითქმის არ მუშაობენ აუდირებაზე, შემოიფარგლებიან მხოლოდ მასწავლებლის მოსმენით. მეტ დროს უთმობენ წერით სავარჯიშოებს. ნაკლებად იმეორებენ მოსმენილს.

2. მასწავლებელი არ აკონტროლებს წარმოთქმას ფინალური შეფასების დროს.

3. აუდირება გაკვეთილზე გამოიყენება იშვიათად ან არალეგულარულად.

4. ფონეტიკაზე მუშაობა ხდება სიტუაციიდან გამომდინარე. მასწავლებელს არ აქვს გააზრებული და დაგეგმილი ამ ტიპის დავალებათა თანამიმდევრობა დონეების მიხედვით.

5. გაკვეთილზე ნაკლებად არის გამოყენებული სიმღერები და ლექსები, რაც ხელს შეუწყობდა სწორი რითმიკისა და ინტონაციის ჩამოყალიბებას.

გთავაზობთ სავარჯიშოების ნიმუშებს. 

Упражнения, тренирующие и развивающие фонетический слух учащихся.

1.Слушайте и опознавайте звук (подчеркните в тексте, поднимите карточку с этим звуком).

2.Слушайте пары слогов (слов), отмечайте знаком + (плюс) одинаковые слоги (слова) и — (минус) разные.

3.Записывайте знакомые слова, которые услышите в потоке речи.

4.Слушайте слова (фразы), отметьте в тексте, каким словам (фразам) они соответствуют.

5.Слушайте текст, одновременно читая его, вписывайте в текст пропущенные слова.

6.Слушайте и определяйте тип ИК, в зависимости от этого поставьте в конце предложения точку, вопросительный или восклицательный знак. 

Упражнения, направленные на выработку правильной артикуляции звуков и интонирования.

1.Слушайте и повторяйте про себя.

2.Слушайте и повторяйте вместе с преподавателем (диктором).

3.Слушайте и повторяйте в паузы.

4.Слушайте, читая.

5.Слушайте, повторяйте, читая.

6.Слушайте, повторяйте, записывайте на магнитофон. Сравнивайте свое произношение с произношением диктора (преподавателя).

7.Слушайте, пишите (диктанты).

8.Читайте в транскрипции и записывайте свое произношение на кассету.

9.Слушайте. Ставьте ударения.

Упражнения с коммуникативной установкой

Выполняются на заключительном этапе работы и являются по сути коммуникативными заданиями устных видов речевой деятельности: говорения и слушания. То же самое можно сказать и о видах контроля.

მე-12 ნაწილი

ვაგრძელებთ ამოცანების განხილვას სითხეებისა და აირების თვისებებზე და მათში მიმდინარე მოვლენებზე.

ვრცლად

 წერილი მომზადებულია მოცემული კვლევის ორიგინალური და რუსული გამოცემების საფუძველზე: Barber, M. and Mourshed, M. (2007) How the World’s Best Performing Schools Come Out on Top. London, McKinsey & Company; М. Барбер, М. Муршед. КАК ДОБИТЬСЯ СТАБИЛЬНО ВЫСОКОГО КАЧЕСТВА ОБУЧЕНИЯ В ШКОЛАХ. „Вопросы образования” (2008) 

 

წარმატებით მოფუნქციე განათლების სისტემები კლასში სწავლების ხარისხისადმი მუდმივი ყურადღებით გამოირჩევა, მაგრამ ეს არ არის საკმარისი. უნდა მოიძებნოს მეთოდები, რათა კლასში კარდინალურად შეიცვალოს სიტუაცია. ყველა მასწავლებლისთვის აუცილებელია სამი რამ:

* თითოეულმა მათგანმა უნდა გააცნობიეროს საკუთარი ნაკლი. ეს უმეტესად გულისხმობს არა მარტო მუშაობის საკუთარი მეთოდების გაცნობიერებას, არამედ იმისასაც, რა უდევს მათ საფუძვლად.

* ყველა მასწავლებელმა უნდა აითვისოს უახლესი მეთოდიკები, ეს კი შესაძლებელია მხოლოდ რეალურ სამუშაო გარემოში დაკვირვებით.

* ყველა მასწავლებელი მოტივირებული უნდა იყოს საკუთარი მუშაობის სრულყოფისთვის. წესისამებრ, საამისოდ მატერიალური სტიმულები არ კმარა; რეალური ცვლილების მისაღწევად მათ უნდა ჰქონდეთ დიდი მოლოდინები, ესმოდეთ მიზანი, რომელსაც ყველა იზიარებს და, რაც მთავარია, კოლექტიური რწმენა, რომ შესწევთ უნარი, გააუმჯობესონ ბავშვების განათლების დონე. 

(მთარგმნელისა და რედაქტორის მინაწერი: სამწუხაროდ, ეს პროცესები ჩვენს განათლების სისტემაში, არსებითად, არ დაწყებულა)

რეფორმათა უმრავლესობის ანალიზმა გვიჩვენა, რომ ვითარების არსებითი გაუმჯობესება არ მომხდარა, რადგან ვერ მოხერხდა ამ სამი კომპონენტის ერთდროულად ამოქმედება. ვერც სემინარებზე და ვერც წიგნებიდან მიღებული ცოდნა უახლეს გამოცდილებათა შესახებ ვერ იძლევა სათანადო შედეგს, რადგან ეს ცოდნა არ არის საკმარისად კონკრეტული, რათა მასწავლებლებმა ის თავიანთ პრაქტიკაში გამოიყენონ. ყველაფერი იმაზე მეტყველებს, რომ მასწავლებლებისთვის ლექციების კითხვა და სემინარებზე გაგზავნა კლასში მდგომარეობას ვერ ცვლის. ნებისმიერი სხვა პროფესიის ადამიანს მომზადებისას პრაქტიკული მეცადინეობები რეალურ გარემოში უტარდება (ექიმს – საავადმყოფოში, იურისტს – სასამართლო დარბაზში და ა.შ.), პედაგოგის პროფესიის დაუფლებისას კი პრაქტიკული მეცადინეობა იშვიათად ტარდება კლასში, თუმცა მაქსიმალური ეფექტის მიღწევა მხოლოდ ამგვარად არის შესაძლებელი.

იმისთვის, რომ მასწავლებლებს სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებაში დაეხმარონ, საუკეთესო სისტემები ქმნიან პირობებს, რომლებიც თითოეულ პედაგოგს ხელს შეუწყობს თავისი ნაკლის გაცნობიერებაში, მიაწვდის ინფორმაციას უკვე აპრობირებული მოწინავე გამოცდილების შესახებ, გაუჩენს მათ შედეგების გაუმჯობესების სურვილს. ამ მიზნით გამოიყენება ოთხი მიდგომა.

* პედაგოგიური განათლების ადრეულ ეტაპზე პრაქტიკული უნარ-ჩვევების გამომუშავება. ეფექტურ სისტემებში მასწავლებლების მომზადება აუდიტორიებიდან კლასებშია გადატანილი, რათა ისინი საჭირო უნარ-ჩვევებს სამუშაო ადგილზე დაეუფლონ. 

* სკოლებში მასწავლებლებისთვის გამოცდილი მენტორების დახმარების ორგანიზება. კარგი მასწავლებლების აღსაზრდელად აუცილებელია, მათ მცოდნე და გამოცდილი ხელმძღვანელები ჰყავდეთ. ასეთი ხელმძღვანელები არა მარტო პრაქტიკანტებს, არამედ მოქმედ პედაგოგებსაც სჭირდებათ. ექსპერტ-მასწავლებლები ესწრებიან გაკვეთილებს, აკვირდებიან, უზიარებენ პედაგოგებს თავიანთ მოსაზრებებს, ერთად ეძებენ სწავლების გაუმჯობესების გზებს.

* მენტორების შერჩევა და მომზადება-განვითარება. მასწავლებლებისთვის დამხმარე ხელმძღვანელების ყოლა განსაკუთრებით შედეგიანია, როდესაც სკოლა ხელს უწყობს ამ მიმართულებას. ამისთვის საჭიროა, სკოლების ხელმძღვანელები თავად იყვნენ ასეთი მენტორები, რათა თვითონვე შეეძლოთ კოლეგების დახმარება. ასეთ სკოლებში დირექტორებად წარადგენენ საუკეთესო პედაგოგებს, შემდეგ ისინი გადიან მომზადებას ხელმძღვანელის სამუშაოს შესასრულებლად და დროის უმეტეს ნაწილს მასწავლებლებთან მუშაობას უთმობენ. 

* პირობების შექმნა, რათა მასწავლებლებმა ერთმანეთისგან ისწავლონ. სკოლათა უმეტესობაში მასწავლებლები დამოუკიდებლად მუშაობენ. წარმატებულ სისტემებში (ჩინეთში, იაპონიაში, ფინეთში), პირიქით, ერთად გეგმავენ გაკვეთილებს, ერთმანეთის გაკვეთილებს ესწრებიან, ეხმარებიან ერთიმეორეს განვითარებაში. ასეთ სკოლებში ერთობლივი დაგეგმვა, აზრთა გაცვლა-გამოცვლა, ურთიერთდახმარება ნორმა და სკოლის მუშაობის მუდმივი ნაწილია. ასეთი გარემო დიდად ეხმარება მასწავლებელს განვითარებაში.

აუცილებელია დასახული ამოცანების ზედმიწევნით შესრულება: კარგად მოფიქრებული სტრატეგია მხოლოდ იმ შემთხვევაში გამოიღებს შედეგს, თუ ის თანმიმდევრობით და ეფექტურად განხორციელდა.

მასწავლებლები ცოდნის უმეტეს ნაწილს სწავლისა და პრაქტიკის პირველ წლებში იღებენ. რამდენიმე სასკოლო სისტემის შესწავლამ გვიჩვენა, რომ დახმარება, რომელსაც მათ სთავაზობენ, არ არის იმდენად ეფექტური, რამდენადაც შეიძლებოდა ყოფილიყო. ეს ხშირად იმის ბრალია, რომ სუსტია კავშირი მომზადების დროს მასწავლებლის მიერ მიღებულ ცოდნასა და იმას შორის, რის გაკეთებაც უწევს მას სამუშაო ადგილზე. ერთ-ერთი სკოლის ხელმძღვანელი შენიშნავს: „ჩვენ არასოდეს ვეტყვით ახალგაზრდა ექიმს: „წადი, გააკეთე ოპერაცია”, – სანამ ის არ გაივლის სამ-ოთხწლიან პრაქტიკას გამოცდილ ხელმძღვანელთან ერთად, მაგრამ იმავეს ვთხოვთ მასწავლებლებს – ვუშვებთ კლასში და ყურადღებას აღარ ვაქცევთ – დაე, თვითონვე გავიდეს ფონს”.

ჩვენ მიერ შესწავლილ წარმატებულ სასკოლო სისტემებში პრაქტიკული მუშაობა მასწავლებელთა მომზადების პროგრამასთან არის ინტეგრირებული. ბოსტონში (აშშ), ინგლისში, ფინეთსა და იაპონიაში უფრო წინ წავიდნენ – გაზარდეს და უფრო ინტენსიური გახადეს პედაგოგთა დახმარება პრაქტიკული სწავლის ხარჯზე და იპოვეს დახმარების ეფექტურობის გაზრდის მეთოდები.

 

ბოსტონში მოქმედებს პედაგოგთა მომზადების საუნივერსიტეტო პროგრამა, რომელიც ეფუძნება სამედიცინო ორდინატურის მოდელს – აქ ერთმანეთს ერწყმის პრაქტიკული მუშაობის დიდი მოცულობა, ძლიერი თეორიული მომზადება და მაგისტრის პრესტიჟული ხარისხი. პრაქტიკანტი მასწავლებლები ექვსთვიანი კურსების შემდეგ სკოლებში სტაჟიორებად აგრძელებენ სწავლას. ერთი წლის განმავლობაში ისინი კვირაში ოთხი დღე მუშაობენ გამოცდილი ხელმძღვანელის მეთვალყურეობით, ერთ დღეს კი საკურსო სამუშაოს უთმობენ. სწავლების მეორე წელს თითოეული მათგანი ემაგრება ხელმძღვანელს, რომელიც ყოველკვირეულად ორსაათნახევრის განმავლობაში ესწრება მეცადინეობებს. ხელმძღვანელთა დონის ასამაღლებლად, პროგრამის ჩარჩოებში, ქირაობენ ხელმძღვანელ-მასწავლებლებს. თითოეული მათგანი ეხმარება 14 ახალ პედაგოგს. 

ინგლისში მასწავლებელთა მომზადების ფინანსირებას მთლიანად სააგენტო (TDA) აკონტროლებს. ინსტიტუტებს, რომლებიც მასწავლებლებს ამზადებენ, მან დაუწესა მკაცრი სტანდარტი, სწავლების ორი მესამედი პრაქტიკულ მეცადინეობას დაუთმონ. თუ სტანდარტი დაირღვა, ინსტიტუტს უმცირებენ ან სრულიად უწყვეტენ ფინანსირებას. გარდა ამისა, ინგლისში შემოღებულია პრაქტიკა „სკოლაში შემოყვანის წელი”, რომლის განმავლობაში ახალგაზრდა სპეციალისტი იღებს განსაკუთრებულ დახმარებას: მას მინიმალურად ტვირთავენ, რათა მისცენ სწავლის დრო. იმავდროულად ის სისტემატურად გადის ატესტაციებს, რომელთა შედეგების მიხედვით ეძლევა რეკომენდაცია მუშაობის გაუმჯობესების შესახებ.

ფინეთში პედაგოგიური ფაკულტეტების უმეტესობა მეურვეობს სამსაფეხურიან ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებს, სადაც სტუდენტები სწავლების პრაქტიკას გადიან. ასეთი ორგანიზაციული სტრუქტურა უზრუნველყოფს მჭიდრო კავშირს სტუდენტთა მომზადების პროგრამის შინაარსსა და სკოლის რეალობას შორის, ამასთან, საშუალებას აძლევს ფაკულტეტებს, დახვეწონ თავიანთი პროგრამები სკოლაში განხორციელებულ დაკვირვებათა გათვალისწინებით.

იაპონიის უნივერსიტეტებში მასწავლებელთა მომზადების პროგრამები, უპირველესად, მიმართულია იქით, რომ გამოუმუშაონ მომავალ პედაგოგებს პრაქტიკული უნარ-ჩვევები, მიაწოდონ ცოდნა პედაგოგიურ და საგნობრივ სფეროში. 1989 წელს იაპონიაში აამოქმედეს ინტენსიური მომზადების სავალდებულო პროგრამა მასწავლებლებისთვის, რომლებიც პირველი წელია მუშაობენ სკოლაში. ეს პროგრამა ითვალისწინებს სწავლების პრაქტიკული ჩვევების ათვისებას. ახალი მასწავლებლები მუშაობენ სრულ განაკვეთზე, მაგრამ პირველი წლის განმავლობაში, კვირაში ორი დღე, მათ მენტორები ეხმარებიან.

სწავლება უფრო ეფექტური რომ გახდეს, პედაგოგებს ხელმძღვანელი მასწავლებლები უწევენ დახმარებას. ამისთვის საგანგებოდ მომზადებული მენტორები აკვირდებიან მასწავლებლების მუშაობას, აძლევენ მაგალითს, ეხმარებიან დაგეგმვაში. ამ გზით მოკლე ხანში შედეგების საგრძნობი გაუმჯობესებაა შესაძლებელი. ზოგიერთ ქვეყანაში დამხმარე მასწავლებლებს საგანგებოდ ამზადებენ თეორიულად თუ პრაქტიკული სამუშაოს შესასრულებლად; ზოგან მათ სხვა სისტემებიდან იწვევენ, რათა რაც შეიძლება სწრაფად და რაც შეიძლება მეტი მასწავლებელი მოამზადონ სწავლების სხვადასხვა მეთოდიკაში.

სკოლის მართვის შესახებ ერთ-ერთ საუკეთესო გამოკვლევაში ნათქვამია: „სკოლის მართვის ხარისხი ისევე მოქმედებს მოსწავლეთა განათლებაზე, როგორც კლასში სწავლების ხარისხი”. კვლევები გვიჩვენებს, რომ „ძლიერი მმართველობის გარეშე სკოლა შედეგებს ვერ გააუმჯობესებს”.

მხოლოდ ძლიერ ხელმძღვანელობას შეუძლია სკოლაში რეფორმების ეფექტურად გატარება. სკოლების ეფექტური მართვის პრინციპების ცოდნას წარმატებული სასკოლო სისტემები იმისთვის იყენებენ, რომ დირექტორებმა ბიძგი მისცენ მასწავლებლებს და გააუმჯობესონ პედაგოგიური პრაქტიკა. სკოლებში ისეთი ხელმძღვანელების ყოლისთვის, რომლებსაც სწავლების რეალურად გაუმჯობესების უნარი შესწევთ, სასკოლო სისტემები აკეთებენ შემდეგს:

* დირექტორის პოსტზე ირჩევენ შესაფერის მასწავლებელს;

* სკოლის ხელმძღვანელებს უვითარებენ ლიდერის უნარ-ჩვევებს.

* აღწევენ იმას, რომ დირექტორები დროის უმეტეს ნაწილს პედაგოგების განვითარებას უთმობენ.

თუ გვინდა, სკოლის ხელმძღვანელის მუშაობა ნაყოფიერი იყოს, აუცილებელია ამ პოსტზე შესაბამისი კანდიდატის შერჩევა. იმისთვის, რომ სკოლის დირექტორად „საჭირო ადამიანი” მიიღონ, წარმატებული სასკოლო სისტემები სტიმულს აძლევენ მასწავლებლებს, ისწრაფოდნენ ხელმძღვანელის პოსტისკენ; შემდეგ საუკეთესო პრეტენდენტები გადიან შესარჩევ პროცედურებს. იმის მიხედვით, რა დონეზე კონტროლდება დირექტორის დანიშვნა, ეს შერჩევა იქნება ცენტრალიზებული (მუნიციპალიტეტის ან სამინისტროს მიერ) ან დეცენტრალიზებული (ცალკეული სკოლის მიერ). სინგაპური და ჩიკაგო (აშშ) ურთიერთსაპირისპირო მიდგომების მაგალითებს წარმოადგენენ.

სინგაპურში სკოლის დირექტორები იღებენ მაღალ ხელფასს, რაც მათი პასუხისმგებლობის დონეზე მიუთითებს. კანდიდატი გადის მკაცრ ტესტირებას შეფასების ცენტრში – ასრულებს დავალებებს, რომლებმაც უნდა გამოავლინოს, რამდენად შეესატყვისება მისი ქცევა სკოლის ხელმძღვანელისადმი წაყენებულ  ძირითად მოთხოვნებს. კანდიდატები, რომლებიც სათანადო პოტენციალს ამჟღავნებენ, განათლების ნაციონალურ ინსტიტუტში გადიან ექვსთვიან მოსამზადებელ კურსს. მათ გამუდმებით აფასებენ ხელმძღვანელები, რომელთა აზრს შერჩევისას ითვალისწინებენ. ამ ექვსთვიანი პერიოდის შეფასება გაცილებით ობიექტურ სურათს იძლევა კანდიდატის შესახებ, ვიდრე ტრადიციული პროცედურები. კურსის დამთავრების შემდეგ შეარჩევენ კანდიდატებს, რომლებიც მზად არიან სამუშაოს შესასრულებლად.

ჩიკაგოში დირექტორს ირჩევს სკოლის კომიტეტი, ამიტომ ოლქს უფრო მეტად უჭირს კანდიდატების კონტროლირება, ვიდრე სინგაპურში, ამიტომ ქალაქის ხელმძღვანელობამ გამოიმუშავა შესაბამისობის მკაცრი კრიტერიუმები და დააწესა შერჩევის ორეტაპიანი პროცესი. დირექტორის პოსტის დაკავების მსურველმა უნდა დაადასტუროს, რომ შეესაბამება მოთხოვნებს. მათი ორი მესამედი პირველივე მცდელობისას იცხრილება. მომდევნო საფეხურზე გადასული კანდიდატები უკვე თითოეული სკოლის დონეზე ეჯიბრებიან სხვებს.

ნინოწმინდის რაიონის სოფელ ორლოვკის საჯარო სკოლა, ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი, პროგრამის „ასწავლე საქართველოსთვის” მონაწილე

ერთხელ, როცა ჯერ კიდევ არ ვიყავი მასწავლებელი, ჯეკი თერნბულის ორი ფრაზა წავიკითხე: „მე მასწავლებელი ვარ” და „მე მასწავლებლად ვმუშაობ”. ავტორი მკვეთრად მიჯნავდა ამ ორი ფრაზის შინაარსს და არგუმენტირებულადაც ხსნიდა, რატომ ხედავდა დიდ სხვაობას მათ შორის, მაგრამ, როგორც ჩანს, მაშინ ამისთვის სათანადო ყურადღება არ მიმიქცევია.

მახსოვს, დავიწყე უცნაურისა და უჩვეულოს სურვილით, ახლისა და რაღაც ისეთის კეთების გამძაფრებული შეგრძნებით, რაც მომცემდა საშუალებას, ვყოფილიყავი სხვებისგან განსხვავებული და დამოუკიდებელი. იქნებ მარტივ რომანტიკას არც კი სცდებოდა ეს ყველაფერი მაშინ – ახალბედა მასწავლებლის ოდისეა მთაზე შეკოკოლავებულ პაწია სოფელში.

დღეს მე მასწავლებელი ვარ და კარგად მესმის განსხვავება ზემოთ მოყვანილ ფრაზებს შორის. არიან მასწავლებლები, რომლებიც ნებისმიერ სიტუაციაში აკეთებენ საქმეს, მაგრამ უფრო მნიშვნელოვანია ის, რაც აქ აღმოვაჩინე – არიან მოსწავლეები, რომლებიც ნებისმიერ სიტუაციაში „აკეთებინებენ” საქმეს მასწავლებელს, არიან მოსწავლეები, რომელთა გვერდით გაქვს საჭიროების იმგვარი შეგრძნება, როგორიც არ გქონია არსად და არასდროს. საჭიროების შეგრძნება კი აუცილებელია მასწავლებლისთვის. ისინი უკვე მეხმარებიან იმით, რომ ასჯერ ნაფიქრზე, მგონი, მეათასედ ვფიქრობ, რათა ყოველდღე რაღაც ახლით შევიდე მათთან და არ დავრჩე მასწავლებლად, რომელიც მოვიდა და წავიდა, თითქოს არც ყოფილა. ნუ გაიკვირვებთ, მაგრამ მთის ამ პატარა სოფლის ბავშვების გაოცება უფრო ძნელია. ალბათ იმიტომ, რომ საოცრად ხალასები და ბუნებრივები არიან, ესმით და აღიქვამენ მარტივად, სადად და შეუფერადებლად. თან უკვირთ, თან უხარიათ, რომ მათზე არც ისე დიდი ხარ და – მასწავლებელი. და ასე, ზედმეტი ძალისხმევისა და ორმხრივი დაძაბულობების გარეშე ჩნდება ნდობა. სულ შვიდნი არიან, კლასში მაქსიმუმ ორი თუ ზის, ხანდახან – თითოც. მათ გააკეთეს ჩემთვის მთავარი – დამარწმუნეს, რომ არ არსებობს მიზანი, რომელიც არ შეიძლება გარემოს შესაბამისად შეიცვალოს და მაინც მიღწეულ იქნეს ისეთი, როგორიც თავიდან გაჩნდა. კიდევ, გადამაჩვიეს იმით გაოცებას, როგორ შეიძლება გიყვარდეს არც ისე ლამაზი და კომფორტული სკოლა…

თეა მეხუთეკლასელი გოგონაა გრძელი ოქროსფერი თმით და საყვარლად დაჭყეტილი თვალებით. ის მუდამ ერთსა და იმავე პოზაში მხვდება: მერხზე ოდნავ დახრილი, ცალი ხელით მერხს წმენდს შინიდან წამოღებული ცისფერი (მუდამ ცისფერი!) ჩვრით, მეორით კი ნაწნავს აკავებს, რომელიც წელამდე სწვდება. ღიმილით მომესალმება, დიდი სახლის პატარა, მზრუნველი და ვალმოხდილი დიასახლისივით ამომხედავს, მერე კოხტად დაკეცავს ჩვარს და ბარბებიანი ჩანთის პაწია განყოფილებაში ინახავს… და ასე ყოველდღე, მოუბეზრებლად ზრუნავს არც ისე ლამაზ, მაგრამ თავის კლასზე, სასაცილო სიმკაცრით ამოწმებს ორად ორი თანაკლასელი ბიჭუნას სახელმძღვანელოებსა და რვეულებს. მე კი ვფიქრობ: ნეტავ საიდან აქვს ამ პატარა, გაკნაჭულ გოგოს ასეთი დიდი პასუხისმგებლობის შეგრძნება, და რა კარგია, როცა პასუხისმგებლობა არ ვლინდება მხოლოდ დავალების დაწერით და ლექსის დაზუთხვით და მოსწავლე ასე მძაფრად აღიქვამს თავს სასკოლო ცხოვრების ნაწილად.

ისინი ხშირად საოჯახო საქმეებმოლეულნი მოდიან სკოლაში, შემოაბიჯებენ ოჯახის პატარა „კაცები” და „ქალები”, გადაშლიან სახელმძღვანელოებს თაკარა მზით გარუჯული ხელებით და უცებ რაღაც საოცრად ბუნებრივი და საინტერესო წამოსცდებათ. მახსოვს, როგორ გაუცდა გიოს სკოლა, ოჯახს უნდა მიხმარებოდა მოსავლის აღებაში. ლექსი არ იცოდა ზეპირად, მაგრამ იცოდა უფრო მნიშვნელოვანი რამ: „ვაჟა-ფშაველამ იმიტომ კი არ დაწერა „რამ შემქმნა ადამიანად?”, რომ ადამიანად ყოფნა არ უნდოდა, – ამით ისა თქვა, რომე ადამიანობა კია კაი, მარა წვიმა რომ ვიყო, რამდენნაირ სიცოცხლეს მოვუვლიდიო”. მე, მის მასწავლებელს, მის ასაკში ორი დღე მუხლჩაუხრელი შრომის შემდეგ ალბათ გამიჭირდებოდა, ვაჟას ეს ლექსი მარადიული სიცოცხლის ჰიმნად მიმეღო.

ვაჟა-ფშაველა მართლაც განსაკუთრებულად მოსწონთ, ალბათ თავიანთი ცხოვრების წესის გამო… მე მიხარია, რომ ისინი ზედმეტი კირკიტის გარეშე აკავშირებენ თითოეულ პერსონაჟს თავიანთ ცხოვრებისეულ გამოცდილებასთან, ოცნებებთან, მიზნებთან, როცა საოცარი გულწრფელობით გადმოსცემენ ამბებს, რომლებსაც, ერთი შეხედვით, თითქოს არაფერი აქვს საერთო ნაწარმოებთან, მაგრამ საბოლოო ჯამში მიზანი მიღწეულია და მშვენივრად ახერხებენ, გააანალიზონ ესა თუ ის ტექსტი. მერე რა, რომ მათი მეტყველება სავსეა გაუმართავი წინადადებებითა და დიალექტიზმებით, რომ არ ჰყოფნით ლექსიკური მარაგი იმის გამოსახატავად, რასაც მიხვდნენ… ეს პროცესიც ერთ რამედ ღირს! უნდა ნახოთ, როგორ უფართოვდებათ თვალები, როგორი მოუთმენლობით იკვნეტენ ფრჩხილებს, ოღონდ მიმახვედრონ, რომ გაიგეს…

ისინი ასეთები არიან – მარტივები, უბრალოები, საინტერესოები და ინტერესით აღსავსენი… მაგრამ მათ არ ჰყავთ მასწავლებლები. ხშირად რამდენიმე საგანს ერთი მასწავლებელი ასწავლის. იმიტომ რომ აქ მთაა, სოფელია, ტალახიანი და ცივი. სამაგიეროდ აქ არიან ბავშვები, რომლებიც მუხლამდე თოვლში ხშირად მეორე სოფლიდან მოდიან, რათა სკოლა ჰქონდეთ. მათ არ სჭირდებათ ულტრათანამედროვე კლასები – იციან, სწავლა უამისოდაც შეიძლება. სჭირდებათ მასწავლებელი, რომელიც დაანახვებს, რამდენად მნიშვნელოვანნი არიან ისინი მისთვის. მათ ჩვენ ვჭირდებით – მე, შენ, სხვები… ყველა, ვინც სიყვარულით და რამის კეთების სურვილით მოვა აქ.

„სკრა, ქარელი, აგარა, გორი…”

დავიწყებული სიმღერიდან

ლიანდაგზე სატვირთო მატარებელი მიდის. ჩვენ გზას მივუყვებით. გარშემო გადაყვითლებული მთებია და ვაშლის ბაღები.

ბოლო დროს ხშირად ვფიქრობ სადმე წასვლაზე, უფრო სწორად, ვფიქრობ საზღვარგარეთ წასვლაზე დიდი ხნით ან სამუდამოდ. თითქოს ამ მიწაზე ადგილს ვერ ვპოულობ, თითქოს ვერსად ვეტევი, თითქოს ჩემი წილი ვიღაცამ მომპარა და ჩემი სამყოფი ჰაერი აღარსადაა. არადა, კარგად მახსოვს, როგორ დავბრუნდი საქართველოში რამდენიმე წლის წინ – მეგონა, ყველაფერი შემეძლო, მეგონა, მთებს გადავდგამდი, მაგრამ მთები ისევ ძველ ადგილზეა და, აი, ამ ვაშლის ბაღებშიც ისეთივე სევდას დაუსადგურებია, როგორიც მაშინ იყო, როცა იმედი მქონდა, რომ შევძლებდი რამე ღირებულს გაკეთებას ჩემი ქვეყნისთვის.

მატარებელს ვუსწრებთ. მთები იმდენია, ჩვენც გვეყოფა და იმ ვაგონებსაც, გრუხუნით რომ მოგვყვებიან უკან. 

წინ სოფელი სკრაა, სოფლის განაპირას – დევნილთა დასახლება ერთნაირი სახლებით, ზოგან – სახელდახელო მინაშენით, პატარა ბაღებით და დევნილობითა და გასაჭირით დაღლილი ადამიანებით. 

აქ ერთი პატარა ბიჭის გამო ვართ. ბიჭს მამა გარდაეცვალა და დედასთან, დასა და ბებიასთან ერთად ცხოვრობს. ამქვეყნად ყველაზე მეტად ჭიდაობა უყვარს, დადის კიდეც ჭიდაობაზე, ალბათ ბედნიერებისთვის ამასაც იმყოფინებდა, ერთი თითქოს უმნიშვნელო პრობლემა რომ არ ჰქონდეს – სპორტული დარბაზი გორშია, გორამდე ჩასასვლელად კი ფულია საჭირო, თვეში სულ რაღაც ორმოცი ლარი, მაგრამ მაინც. და რამდენიც უნდა ვილაპარაკოთ სულიერებასა და ბედნიერების არამატერიალურობაზე, ზოგჯერ ოცნების ახდენისკენ მიმავალი გზა უბადრუკ ორმოც ლარზე გადის, რომელიც არ არის. აი, ასე, უბრალოდ, გინდა და არ არის.

ბიჭი ცამეტი წლისა იქნება. სანამ დედა მისი წარმატებების შესახებ გვიყვება, იქვე დგას, თავდახრილი. ხორბლისფერი კანი აქვს, დიდი, ლურჯი თვალები და მშვიდად გვიღიმის. მის ღიმილში დარდი და რიდი ჩანს. ჰო, ადვილი არ არის, დედა გასაჭირსა და იმედებზე უამბობდეს სრულიად უცხო ადამიანებს, შენ კი იქვე იდგე და ხვდებოდე, რომ შენი მომავალი ბევრისთვის უმნიშვნელო თანხაზეა დამოკიდებული.

მე ვიცი, რას ნიშნავს, როცა სიცოცხლეზე მეტად გიყვარს რაღაც. ერთ დღეს ვინმემ წერა რომ ამიკრძალოს, ალბათ იმ დღესვე მოვკვდები. 

მე მესმის მისი. 

ზუსტად არ ვიცი, რამდენი კილომეტრია თბილისიდან სკრის დევნილთა დასახლებამდე, მაგრამ დანამდვილებით შემიძლია ვთქვა, რომ არც ისე ბევრი, არც იმდენი, რომ ერთმანეთს ვერ ვამჩნევდეთ, არც იმდენი, რომ თბილისიდან ბათუმში არხეინად დავდიოდეთ დასასვენებლად და ვერ ვხედავდეთ ერთნაირ სახლებს, რომელთა მისადგომებთანაც ჩვენი კომფორტის ზონა – ბედნიერი საქართველო – მთავრდება. 

ამბობენ, რომ ზოგჯერ წასვლა გაქცევაა. ალბათ ჯობია, ყველამ ჩვენი წილი პასუხისმგებლობა ვიკისროთ, რომელიმე მოდურ კაფეში ერთხელ ვახშმობის ნაცვლად მათ მივეშველოთ, ვისთვისაც წარმოუდგენლად მდიდრები ვართ, ვისთვისაც ოცნებების ახდენა ჩვენი ვახშამივით ძვირია. ყველანი ვიყავით ბავშვები, ყველას გვახსოვს, როგორი სიხარულით დავდიოდით ცეკვაზე, მუსიკაზე, ვმონაწილეობდით სპორტულ შეჯიბრებებში და გვიხაროდა, როცა ახლობლები ტაშს გვიკრავდნენ და ამაყობდნენ ჩვენით. ყველას სჭირდება იმავეს განცდა. ყველა ბავშვს აქვს უფლება, საყვარელი საქმე აკეთოს.

თქვენ, ვისაც გერგოთ ბედნიერება, იყოთ მშობლები, გთხოვთ მე, რომელმაც არ ვიცი, როგორია შვილის სიყვარული, უთხრათ თქვენს შვილებს, რომ აქვე, ჩვენგან რამდენიმე კილომეტრზე, განათებული თბილისის შემოგარენში, ცოცხლობს სხვა საქართველო, სადაც ვერ აღწევს დიდი ქალაქების ცენტრალური უბნების შუქი და ხმაური, სადაც ცხოვრობენ ბავშვები, რომლებსაც არ აქვთ მობილური ტელეფონები, ფერადი ტელევიზორები, თავზე საყრელი ტანსაცმელი და სათამაშოები და მაინც ბედნიერები არიან, უთხრათ, რომ მათ გვერდით დგომა მნიშვნელოვანია, მათი პრობლემები მნიშვნელოვანია, რადგან სწორედ მათი პრობლემების გამო ვერ დგას მყარად ფეხზე ჩვენი ქვეყანა. 

…ირგვლივ მთებია და ვაშლის ბაღები. სიყვითლე უკვე აღარ ჩანს, ბნელა. იმავე გზას მივუყვებით, ამჯერად – საპირისპირო მიმართულებით. სკრა უკან რჩება, მე კი ვუყურებ განათებულ ავტობანს და ვფიქრობ, რომ არ არსებობს ადგილი დედამიწის ზურგზე, სადაც მოვახერხებ, ორმოცლარიან ტრაგედიებს და ამ ბავშვების თვალებს დავემალო.