– ქალბატონო ეკა, თქვენ იმ თაობის მასწავლებლებს მიეკუთვნებით, რომლებსაც მუდმივი რეფორმებისა და სიახლეების პირობებში მოუწიათ მუშაობა.

– ამ მხრივ ნამდვილად გამიმართლა, რადგან მასწავლებლობის პირველივე დღიდან განათლების სისტემის რეფორმის რეჟიმში ვარ. ამ წლების განმავლობაში უამრავი ტრენინგი გავიარე და, შეიძლება ითქვას, ახალი ტიპის მასწავლებლად ჩამოვყალიბდი. ჩემმა მოწაფეობამ საბჭოთა პერიოდში განვლო, თუმცა ამ სფეროში რეფორმა მეც შემეხო. ალბათ გახსოვთ, 80-იანი წლების ბოლოს რამდენიმე სკოლა დიფერენცირებული სწავლების ექსპერიმენტში ჩაერთო. ამ ნაკადში ჩემი სკოლაც მოხვდა. რეფორმის ერთ-ერთი აქტიური მხარდამჭერი ჩემი ქართულის მასწავლებელი ლია თუშური გახლდათ, რომელმაც ბევრი რამ მასწავლა და ჩემს განვითარებაში დიდი წვლილი შეიტანა.

– მართებულად მიგაჩნიათ, მოსწავლემ ისწავლოს კონკრეტული მიმართულებით და არ მიიღოს ზოგადი განათლება?

– თქვენი შვილებიც ამ სკოლაში სწავლობენ? ეს ხომ არ გიქმნით უხერხულობას? ახერხებთ, დაიცვათ ზღვარი?

– უმცროს შვილს მხოლოდ ერთი წლის განმავლობაში ვასწავლიდი და მივხვდი, რომ ეს ძალიან რთული იყო. გამიჭირდა და თავად ვთქვი მის სწავლებაზე უარი. როდესაც კლასში შვილი გიზის, ზღვარის დაცვა ძნელია. გარდა ამისა, გიჩნდება კომპლექსი, რომ სხვები მიკერძოებაში დაგადანაშაულებენ, მიუხედავად იმისა, რომ შვილიც და ყველა დანარჩენი მოსწავლეც თანაბარ პირობებში გყავს ჩაყენებული. მაგალითად, შარშან გაცდენების გამო ჩემმა შვილმა ორ საგანში ექსტერნის გამოცდები ჩააბარა – სწორედ ისე, როგორც ამას ნებისმიერი მოსწავლე გააკეთებდა და ერთი წამითაც არ მიფიქრია ჩემი მდგომარეობის გამოყენება.

– მთავრდება გაკვეთილები და მასწავლებლებიც და მოსწავლეებიც სკოლის შენობას ტოვებთ. გრძელდება თუ არა ურთიერთობა ამ კედლების მიღმა? 

– ცხადია, ურთიერთობას სკოლის გარეთაც ვინარჩუნებთ, რადგან უამრავი აქტივობის საშუალება არსებობს. არაერთი პროექტიც განგვიხორციელებია. მაგალითად, შემოდგომაზე დავეხმარეთ ბავშვთა სახლ „კარიტასს”. მოვიძიეთ სპონსორები, შევადგინეთ პროგრამა, მოვამზადეთ საჩუქრები, დავგეგმეთ კინოთეატრში სტუმრობა და შევუკვეთეთ ტორტი. ეს იყო საოცარი დღე, რომელიც ჩემი მოსწავლეების გარეშე ვერ შედგებოდა. საზოგადოდ, მიმაჩნია, რომ სკოლისგარე აქტივობები ბავშვების გაცნობის საუკეთესო საშუალებაა. მოსწავლე, რომელიც გაკვეთილზე არც ისე აქტიურია, ასეთ ღონისძიებებზე უფრო იხსნება და უცნობ თვისებებს ამჟღავნებს. ამიტომ მიმაჩნია, რომ მასწავლებლებმა ხშირად უნდა დავგეგმოთ სკოლისგარე აქტივობები, რათა მოსწავლეებთან კონტაქტი არ დავკარგოთ.

– მოგყვებიან მოსწავლეები ამგვარ აქტივობებში?

– ბავშვებთან ურთიერთობა გაცილებით ადვილი და სასიამოვნოა, ვიდრე უფროსებთან, ამიტომ ყველანაირად ვცდილობ, დავაინტერესო და მიზანს ვაღწევ კიდეც. მასწავლებლობის მთელი ხიბლი ისაა, რომ სულ ახალგაზრდა ხარ. მათგან ბევრ რამეს ვსწავლობ: მეუბნებიან, რომელი ახალი წიგნი გამოვიდა, რომელ ფილმს ვუყურო. მინდა, ისინი უკეთ გავიცნო და თავადაც საინტერესო ვიყო. მთავარია, ამ პროცესში გულწრფელობა შეინარჩუნო, რათა ნდობა არ დაკარგო. არ მინდა, პროფესია მემჩნეოდეს და ვიყო ტიპური მასწავლებელი, რომლისაც ბავშვებს ეშინიათ.

სწორედ ამგვარი სიახლოვე მაძლევს იმის საშუალებას, რომ ისინი სკოლისგარე აქტივობებით დავაინტერესო. თითქმის ყველა ჩემი მოსწავლე ძალიან აქტიურია, ჩართულები არიან სხვადასხვა პროექტში, მონაწილეობენ კონკურსებში, აქვთ იდეები და მათი განხორციელება სურთ. ხშირად ვსაუბრობთ აქტუალურ თემებზე, ერთად ვუყურებთ და განვიხილავთ ფილმებს, ვუკავშირებთ ლიტერატურულ ნაწარმოებებს და ა.შ. მაგალითად, ერთად ვნახეთ „მანდარინები” და გავავლეთ პარალელი „სტუმარ-მასპინძელთან”. შარშანდელი ამბავი კი არასდროს დამავიწყდება: მე-11 კლასს შევთავაზე, „მკვდარი პოეტების საზოგადოება” ენახათ. ამ პროცესს სოციალური ქსელით ვადევნებდი თვალს, ვკითხულობდი მათ სტატუსებს, კომენტარებს და ასე ვიგებდი, რას განიცდიდნენ. ყველაზე დიდი საოცრება კი ის იყო, რომ მეორე დღეს კლასში შესულს მერხებზე დამიდგნენ და „კაპიტანო, ჩემო კაპიტანო” შესძახეს! ჩემთვის ეს იყო წარმოუდგენელი რამ, სწორედ ამისთვის ხარ სკოლაში!

– ხართ იმისთვისაც, რომ ბავშვებს ასწავლოთ. მშობლიური ენა – ეს არის საგანი, რომლითაც ადამიანის აზროვნება ყალიბდება…

– რას აკეთებთ იმისთვის, რომ ქართულის ცოდნის აუცილებლობას მიხვდნენ?

– დაბალი კლასების მოსწავლეებს ამას ვერ აუხსნი, მაგრამ სწორი მიდგომის შემთხვევაში უფროსების დაინტერესება შესაძლებელია. გაკვეთილი უნდა იყოს არა მხოლოდ საინტერესო, არამედ ინტერაქტიულიც. მოსწავლეს ყველა ნაწარმოებში ის უნდა დაანახვო, რაც მისი ასაკისთვისაა საინტერესო, ეს კი საკმაოდ რთულია. ხელს გვიშლის პროგრამა, რომელიც მხოლოდ ნაწილობრივ მაძლევს მოსწავლეებისთვის ადეკვატური განათლების მიცემის საშუალებას. ვფიქრობ, ქართულის პროგრამა მეტისმეტად გადატვირთულია, მით უფრო – დამამთავრებელ კლასებში. ფაქტია, რომ მოცემული პროგრამა მთლიანად უნდა ვასწავლო, რადგან ეს საკითხები მოდის გამოცდებზე, მაგრამ ფაქტია ისიც, რომ მაქვს მხოლოდ მასალის ახსნის დრო, მაგრამ არა მოსწავლეებთან მისი განხილვის, ანალიზისა და ინტერაქტივისა, თანაც, გათვალისწინეთ, კლასში 30 მოსწავლე მიზის. ვფიქრობ, უნდა იყოს ნაკლები მასალა, რათა მისი განხილვისთვის მეტი დრო დაგვრჩეს. სიმრავლის გარდა, პროგრამის ნაწილი ასაკობრივადაც შეუსაბამოა, ტექსტების უმეტესობა ტრაგიკული, დეპრესიული და დრამატულია. სკოლის მოსწავლეების უმეტესობა გარდატეხის ასაკშია, მათი ფსიქოლოგიური მდგომარეობა მყიფეა და უფრო მეტად განიცდიან. ნაწარმოებების უმეტესობის შინაარსი ბავშვებს ძალიან თრგუნავს, ერთმა მეთერთმეტეკლასელმა შუა გაკვეთილზე მითხრა, რას გვერჩით, მასწავლებელო, რა დაგიშავეთო. მართალიც იყო: „ოთარაანთ ქვრივი”, „ხევისბერი გოჩა”, „გამზრდელი”, „ჯაყოს ხიზნები” – ეს ნაწარმოებები მოზარდებისთვის ძალიან მძიმე საკითხავია. ცხადია, არ ვამბობ, რომ ისინი პროგრამიდან უნდა ამოვიღოთ, მაგრამ შედარებით მსუბუქი ნაწარმოებებიც აუცილებელია. ბავშვებს მეტი პოზიტივი სჭირდებათ.

– გაქვთ ამ მხრივ რეკომენდაცია? 

– პროგრამაში მეტ თანამედროვე ავტორს შევიყვანდი. ბოლო წლებში საკმაოდ ბევრი საინტერესო ნაწარმოები გამოვიდა, სადაც ამ ბავშვების ენაზე საუბრობენ, მათ გარემოს აღწერენ და მათთვის საინტერესო საკითხებს განიხილავენ. დავამატებდი უცხოელ ავტორებსაც. ვფიქრობ, უცხოური ლიტერატურა არანაკლები განათლების მიმცემია, ვიდრე ქართული კლასიკა.

– პრობლემა აშკარაა, მაგრამ პროგრამას ვერ შეცვლით. რა გამოსავალს პოულობთ? 

– ვირჩევთ ოპტიმალური პროგრამის მქონე სახელმძღვანელოს. ამჟამად ერთადერთი გამოსავალი ესაა. საკითხის საუკეთესო გადაწყვეტა კი პროგრამის დახვეწა იქნება.

– პროგრამის ხარვეზების პირობებში ალბათ გამოსავლად მიიჩნევა კლასგარეშე კითხვაც. 

– ნამდვილად ასეა და ამ მხრივ ძალიან კარგი ტენდენცია შეინიშნება – ბოლო წლებში მკითხველი მოზარდების რაოდენობამ საგრძნობლად იმატა, რაც წიგნის ბაზრის განვითარების დამსახურებაცაა: ბევრი ახალი და ხარისხიანი თარგმანი გამოდის, მრავალფეროვანია ჟანრული პალიტრაც და ასე შემდეგ. გარდა ამისა, არსებობს უამრავი კონკურსი, რომლებიც მოსწავლეების ამ მხრივ განვითარებას უწყობს ხელს. ახალი თაობა უკეთ აცნობიერებს, რომ ზოგადი განათლება აუცილებელია, რომ უამისოდ ვერ განვითარდებიან, ვერ მიაღწევენ სასურველ შედეგს.

– კარგია, რომ კითხულობენ, მაგრამ აქვთ კი წაკითხულის გაანალიზებისა და დასკვნების გამოტანის უნარი?

– ამ მხრივ ცოტა უჭირთ, წერითი უნარები ნაკლებად აქვთ განვითარებული, ვიდრე სასაუბრო, თუმცა მასწავლებლის მოვალეობა მოსწავლის ამ მხრივ გახსნაცაა, რაზეც გამუდმებით ვმუშაობ. ფაქტია ისიც, რომ ვინც მეტს კითხულობს, წერითი და მეტყველების უნარებიც გაცილებით უკეთესი აქვს.

– ალბათ გყავთ რთული ბავშვები, რომლებსაც განსაკუთრებული მიდგომა და ყურადღება სჭირდებათ…

– ჩვენს სკოლაში ბავშვთა სახლის რამდენიმე ყოფილი აღსაზრდელი სწავლობს, რომლებიც ახლა ოჯახებში არიან გადანაწილებული. მეშვიდე კლასში ერთი განსაკუთრებული, ძალიან საინტერესო, მაგრამ, იმავდროულად, რთული გოგონა მყავს. საკმაოდ მძიმე ცხოვრება აქვს გავლილი, ამიტომ მისი კარგად მესმის. მაგალითად, როდესაც ნუგზარ შატაიძის მოთხრობას „მოგზაურობა აფრიკაში” ვკითხულობდით და წებოს შესუნთქვის სცენებზე ვიყავით, თქვა, რომ სინამდვილეში წებოს ყნოსვა სულაც არ კლავს, გამოუცდია. დავიბენი, მაგრამ ვეცადე, ყურადღება სხვა რამეზე გადამეტანა, რათა თავად არ ეგრძნო უხერხულობა. ის ვერ ახერხებს საკუთარი საქციელის გაკონტროლებას, სულ მოძრაობს, ხმაურიანი და აქტიურია, გამუდმებით ყურადღების ცენტრში ყოფნა სურს; უნდა აგრძნობინო, რომ კარგია, თბილია, საჭიროა. ვერ იტანს უხეშობას, მაგრამ რაც უნდა დაგჭირდეს, მაშინვე შენ გვერდითაა. სიის კითხვისას პირველი ამბობს, თუ ვინმე გვაკლია. ამას თვითონაც ხვდება. ერთხელ თქვა კიდეც – ვიცი, რომ გაკვეთილზე გაჩერება მიჭირს და ვერ ვიტან, როდესაც მასწავლებელი მეჩხუბებაო. მასთან მუშაობა ძალიან საინტერესო და სასიამოვნოა. ვიცი, რომ კარგ ოჯახში ცხოვრობს, სკოლის ფსიქოლოგი მასთან აქტიურად მუშაობს და ვფიქრობ, ყველაფერი კარგად ექნება.

– გაქვთ დირექტორის მოადგილის თანამდებობაზე მუშაობის გამოცდილება. ეს ნიშნავს, რომ მიღწეულით დაკმაყოფილება არ გჩვევიათ. როგორ ფიქრობთ, მოვა დრო, როდესაც სკოლაში მუშაობას თავს დაანებებთ და უფრო დიდ ასპარეზზე გადაინაცვლებთ? 

– ალბათ მოვა ამის დროც. ვფიქრობ, განათლების სისტემაში გავაგრძელებ მუშაობას, მაგრამ ახლა სკოლის პერიოდი მაქვს, ამაზე საინტერესო ადგილი ჯერ ვერ წარმომიდგენია. ბავშვებთან ურთიერთობა ჰაერივითაა, რაც ახლა ძალიან მჭირდება.

ესაუბრა ია ვეკუა

21-ე საუკუნის ტრუიზმია, როდესაც ამბობენ, რომ თუ აშშ-ს სურს, გლობალური ეკონომიკის ლიდერი იყოს, საჯარო სკოლები უნდა გააუმჯობესოს.

იდეალურ შემთხვევაში, ეს უნდა ნიშნავდეს იმას, რომ ყოველი ბავშვი მიიღებს შესაძლო უმაღლესი ხარისხის განათლებას.

თუმცა ჩვენს კულტურაში (იგულისხმება ამერიკული კულტურა, – ლ. ა.), რომელიც ცნობილია ფასტფუდით, მოკლე მედიაკლიპებით და სწრაფი ჩამოტვირთვებით (ინგლ. Downloads –ლ. ა.), „სწრაფი” ხშირად „უკეთესის” სინონიმად აღიქმება.

ასეთმა დამოკიდებულებამ აშშ-ის უამრავ სასკოლო ოლქში პოპულარული გახადა „აკადემიური საბავშვო ბაღების” (იგულისხმება სკოლამდელი 1 წელი, რომელსაც აშშ-ში „საბავშვო ბაღს”/Kindergarten-ს ეძახიან და რომელშიც 5 წლის ბავშვები მიდიან, – ლ.ა.) ჩამოყალიბების ხელშეწყობა. ასეთ „ბაღებში” 5 წლის ბავშვებს უმეტესად სასკოლოს მსგავს გარემოს უქმნიან, შეასწავლიან საჭირო უნარებს და საშინაო დავალებებით უფრო ტვირთავენ, ვიდრე არასტრუქტურირებული და წარმოსახვითი თამაშებით.

საბავშვო ბაღებში სასწავლო პროცესის მათემატიკურ უნარებსა და კითხვის სწავლაზე აქცენტირებამ გამოიწვია ის, რომ ბავშვებს და მასწავლებლებს სულ უფრო ნაკლები დრო რჩებათ თამაშისა და გარემოს თავისუფალი კვლევისთვის.

„წინათ ნორმალურ მოვლენად აღიქმებოდა, რომ პირველ კლასში ბავშვები კითხვას სწავლობდნენ. ახლა იმ ბავშვებს, რომლებმაც საბავშვო ბაღში კითხვა ვერ ისწავლეს, ჩამორჩენილებად მიიჩნევენ”.

„მართლაც ასეა – სულ რაღაც 10 წლის წინ საბავშვო ბაღში ბავშვების 15%-ს შეეძლო კითხვა, 30 წლის წინ კი „მკითხველების” რაოდენობა 5%-ს შეადგენდა”.

გამკაცრების კურსი საბავშვო ბაღებისთვის

„ხუთი წლის ბავშვებს „პატარებად” უკვე აღარ განიხილავენ”, – ამბობს ლიზ სტივენსი, საბავშვო ბაღის მასწავლებელი სან–დიეგოდან. – „ტვინის შესახებ გამოკვლევები მოწმობს, რომ ეს შესაფერისი პერიოდია კითხვის სასწავლად”. შესაძლოა, ასეც იყოს, მაგრამ აქვე უნდა ითქვას ისიც, რომ ამაში თავისი როლი შეასრულა სასკოლო პროგრამამ No Child Left Behind (NCLB) (ჯორჯ ბუში-უმცროსის პრეზიდენტობის დროს მიღებული ფედერალური პროგრამა), რომელიც აქცენტს სტანდარტიზებულ ტესტირებასა და საბაზო უნარების გაუმჯობესებაზე სვამს.

რა გამოგვრჩა?

მაგრამ ეს მიღწევები შესაძლოა ყველას ძალიან ძვირი დაუჯდეს. კითხვისა და მათემატიკური უნარების ათვისების ხარჯზე ფერხდება სხვა უნარების განვითარება – ისეთებისა, როგორებიცაა საკუთარი ძალებით მოქმედება, პრობლემების გადაჭრა და სივრცითი აზროვნება.

„როდესაც სათამაშო სამშენებლო კუბების კუთხეს მათემატიკის სწავლების კუთხით ვცვლით, შედეგად რას ვიღებთ? – კითხულობს ენ სტაუდტი, – სათამაშო კუბებიც მათემატიკაა, უბრალოდ, კუბებით თამაში უფრო სახალისოა”.

„მოსწავლეთა კითხვითი თუ მათემატიკური უნარების გაძლიერებისას არაფერი ვიცით იმის შესახებ, რა გავლენას ახდენს ინტენსიფიცირებული აკადემიური სწავლება ბავშვებში სწავლის მოტივაციაზე, მათ მოტორულ და სოციალურ უნარებსა და თვითშეფასებაზე”.

ძნელი სამუშაო თამაშისას

სამეცნიერო კვლევები საფუძველს უმყარებენ ცოდნას, რომელსაც ადრეული სწავლების პედაგოგები ისედაც ფლობდნენ: წარმოსახვითი თამაში ადრეული ასაკის ბავშვების სოციალური, ემოციური და მორალური განვითარების კატალიზატორია.

მასწავლებლის ხელშეწყობით და დაკვირვებით საბავშვო ბაღებს შეუძლიათ, წარმოსახვითი თამაში ბავშვების გარშემო არსებული სამყაროს აღქმის გზამკვლევად აქციონ, პარალელურად კი თამაშის დროს მტკიცე საფუძველი ჩაუყარონ სიტყვებისა და რიცხვების არსის გაგებას.

ზრდის დაჩქარებული ტემპი

დედამიწაზე ალბათ არსად „იზრდებიან” ბავშვები უფრო ჩქარა, ვიდრე აშშ-ში. ჯოან ალმონი, ორგანიზაცია Alliance for Childhood-ის კოორდინატორი, ჰყვება ცნობილ შვეიცარელ განმანათლებელთან, ჟან პიაჟესთან დაკავშირებულ ეპიზოდს: „პიაჟეს დიდად არ უყვარდა ამერიკულ აუდიტორიასთან საუბარი – ამერიკაში, როდესაც სახელგანთქმული შვეიცარიელი პროფესორი დაასრულებდა ხოლმე ლექციას ბავშვის განვითარების ბუნებრივი პროგრესის შესახებ, ვინმე აუცილებლად ჰკითხავდა: „და როგორ მოვახერხოთ, რომ ბავშვებმა ეს საფეხურები უფრო ჩქარა გაიარონ?”

ფინეთში, რომელიც უკვე წლებია, მსოფლიოს უცვლელი ლიდერია წერა-კითხვაში, მათემატიკასა და მეცნიერებებში მოწაფეთა უნარებით, ბავშვები ფორმალურ სასკოლო კურს 7 წლამდე არ იწყებენ, თანაც გაკვეთილები მხოლოდ ნახევარი დღე გრძელდება.

თუ ფინეთს აშშ-სა და დიდ ბრიტანეთს შევადარებთ, დავინახავთ, რომ იქ ბავშვები ნაკლებ დროს ატარებენ სკოლის კედლებში. აქ, აშშ-ში კი დადგენილია, რომ 5 წლის ბავშვები „წინასასკოლო” საბავშვო ბაღში დადიან, მანამდე კი ჩვეულებრივ საბავშვო ბაღში ატარებენ რამდენიმე წელს.

თამაში ბავშვების აუცილებელი სამუშაოა

დოქტორი რობერტა მიქნიქ გოლინკოფი განათლების პროფესორია დელავერის უნივერსიტეტში. დოქტორი მიქნიქ გოლინკოფი მრავალი წიგნის ავტორია, მათ შორის – წიგნებისა „თამაში = სწავლას” და „აინშტაინი არასოდეს იყენებდა სასწავლო ბარათებს”. იგი წერს, რომ თამაში უპირველესი საშუალებაა, რომელსაც ბავშვები სამყაროს შესასწავლად, კრიტიკული და სოციალური უნარების განსავითარებლად, ემოციური ზრდისა და ჩამოყალიბებისთვის იყენებენ. „სათამაშო დრო ბავშვებს შესაძლებლობას აძლევს, სხვა ბავშვებთან ურთიერთობისას მისინჯონ თავიანთი ძალები და თუ საჭიროა, მათთან შეჯიბრებაშიც ჩაებან”, – ამბობს გოლინკოფი.

ნათელია, რომ ფიზიკური თამაშის შესაძლებლობა უმნიშვნელოვანესია ბავშვის განვითარებისთვის. დღეს სკოლასა თუ სახლში ბავშვებს სულ უფრო ნაკლები დრო რჩებათ არასტრუქტურირებული თამაშისთვის. „ბავშვების გართობის ფუნქცია მედიამ იტვირთა”, – ამბობს სინდი მიდენდორფი, მასწავლებელი, ექსპერტი, ავტორი წიგნისა „დიფერენცირებული სწავლება საბავშვო ბაღში” (Differentiating Instruction in Kindergarten). – „ტელევიზია, ფილმები და ვიდეოთამაშები ბავშვებს მათ წარმოსახვით თამაშებს აშორებს”. მიდენდორფს მასწავლებლობის ათეულობით წელი აქვს გატარებული სკოლებსა თუ საბავშვო ბაღებში, ხოლო პენსიაზე გასვლამდე, ბოლო 22 წელი, საბავშვო ბაღში ასწავლიდა. მისი თქმით, თამაშს მეტყველების განვითარებისთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობა აქვს – სწორედ მეტყველების უნარის ჩამოყალიბება ქმნის საფუძველს კითხვისა და შინაარსის აღქმის უნარების განვითარებისთვის.

რა შეუძლიათ მასწავლებლებს ?

როგორ შეუძლია საბავშვო ბაღის მასწავლებელს, წარმატებით ჩართოს თამაში სასწავლო პროგრამაში? „ეს შესაძლებელია, თუ მათემატიკას, მეცნიერებებსა და კითხვით სავარჯიშოებს სახალისო, აზრიან კონტექსტში მივაწვდით პატარებს”, – ამბობს გოლინკოფი.

„სწავლა სიამოვნების მომგვრელი უნდა იყოს”, – ამბობს პროფესორი გოლინკოფი. – „თუ ბავშვი სკოლისადმი სიძულვილით იზრდება, მომავალში ეს სავალალო შედეგს გამოიღებს”.

ჯოან ალმონის თანახმად, „თამაშისადმი სწრაფვა ყველა ჯანმრთელ ბავშვს ახასიათებს, თუმცა მათ თამაშისთვის დრო და საშუალება სჭირდებათ”.

შეიძლებოდა დაგვეწყო ისე, როგორც ალბათ ამ თემაზე საუბარს იწყებენ ხოლმე. ვთქვათ, „in vino veritas”, ან რამე ამდაგვარით.

მაგრამ მე სხვა რამე გამახსენდა:

იცით თუ არა, რომ გასული საუკუნის მეორე ნახევარში ჩვენს დიად საბჭოთა მამულში გამოცხადდა ბრძოლა მავნე ტრადიციების წინააღმდეგ? საქართველოში ბევრი იფიქრეს თუ ცოტა, ქორწილებსა და ქელეხებს მიადგნენ. თითქმის ყველა, ვისაც კალამი უჭრიდა ან არ – ამ თემაზე წერდა. ფელეტონები, ლექსები, კრიტიკული წერილები, ასე განსაჯეთ, რამდენიმე რომანიც კი. ჰოდა, აბა რა იქნებოდა ამ ტექსტთა მთავარი საგანი, თუ არა ღვინო. სადღა იყო ის სახარებისეული არგუმენტი, რომ ეს სასმელი ახარებს გულსა კაცისასა (სხვათა შორის, მოგვიანებით სამეცნიერო კვლევებმა დაასტურა, რომ ღვინო, მაგალითად, საფერავი, ერთგვარი ანტიდეპრესანტია). მოკლედ, გვარიანად გალანძღეს – „ნოეს ნარკოტიკით” დაწყებული, „კაპიტალისტური გადმონაშთების შარბათით” დამთავრებული, რა აღარ უწოდეს. დარწმუნებული კი ვარ, ჩუმ-ჩუმად, საღამოობით, სანდო მეგობრებთან ერთად თვითონაც ჭარბად გეახლებოდნენ, მაგრამ აქ რიტორიკაა აღსანიშნავი.

ჰოდა, ეს ამბავიც ცხადად გამცნობთ, რომ ვერ დამარცხდა. ან კი როგორ დამარცხდებოდა.

მე ვფიქრობ, ღვინო ერთგვარი სახელმწიფოებრივი მეხსიერებაცაა, გარდა იმისა, რომ სიმბოლოა და ერთი იმ იშვიათ ბრენდთაგანი (ვთქვათ, ქართულ ფოლკლორსა და „ვეფხისტყაოსანთან” ერთად), რომლებითაც შეიძლება თავი თამამად მოვიწონოთ საზღვრებს იქითაც.

თუნდაც მთელი თავისი „გადაცდომებით”. კარგად მახსოვს, როგორ აძალებდა სტუმრებს ბაბუაჩემი ყანწებს და თვითონაც „კისერს იტეხდა”. ყანწი კიდევ ჰო, მაგრამ ლამფის შუშები და ქალის ფეხსაცმელებიც გემახსოვრებათ. მაგრამ ღვინომ რა დააშავა? ღვინო თხევადია, რა ყალიბსაც მოარგებ, იმდენი და იმგვარი იქნება. ჩვენი ვალიც თითქოს სწორედ ეს არის – უფრო ფართო აზრით ბუნებრივია, ვიდრე მისი კონკრეტულ სასმისში ჩასხმა.

ამასწინათ საფრანგეთში გახლდით. ზევით რომ სახელმწიფოებრივ მეხსიერებაზე გესაუბრებოდით, იქ კიდევ უფრო განმიმტკიცდა ეს აზრი. ლევილში, ქართულ სათვისტომოში, წინაპართა სურათების გვერდით ქართული ღვინო ედგათ. მისით გიმასპინძლდებიან იმ ღვინის ქვეყანაში. ეს უმნიშვნელო რამე როდია. მით უფრო, უკვე მრავალჯერ ითქვა – კულინარია და მათ შორის ალკოჰოლიც შეიძლება იდენტობის უფრო მკაფიო განმსაზღვრელი იყოს, ვიდრე, ვთქვათ, ენა და ეროვნება.

ჰოდა, ისე დავამთავროთ, როგორც უნდა დაგვეწყო: in vino veritas. მათთვისაც კი, როგორც ერთ ფრთიან ფრაზაში იყო: „ვინც ღვინოს ვერ იტანს”.