„მასწავლებლობა თავიდანვე მქონდა გადაწყვეტილი. ბავშობიდანვე ჩემი ოცნება იყო ვყოფილიყავი მასწავლებელი.  მადლობა ღმერთს, რომ შემისრულდა ოცნება და 41 წელი დავასრულე უკვე, რომ ამ სკოლაში ვმუშაობ“

მერაბ ბერიძე, დერცელის საშუალო და კიკიბოს დაწყებითი სკოლების დირექტორი და მათემატიკის მასწავლებელი, საუბარს ამ ფრაზით იწყებს. მასთან მცირეხნიანი ურთიერთობაც საკმარისია, რომ დაინახო – ეს ადამიანი მთელი მონდომებით, შემართებით აკეთებს საქმეს. თვალები სიხარულით უბრწყინავს, როდესაც მოსწავლეების წარმატებებზე ყვება, იმედით უყურებს მომავალს, გადასაჭრელ პრობლემებსა და სირთულეებზეც ისეთი გადამდები ოპტიმიზმით საუბრობს, გულით გჯერა, რომ ყველა დასახულ მიზანს მიაღწევს.

19 წლისამ საშუალო განათლებით დაიწყო მუშაობა სკოლაში მათემატიკის მასწავლებლად. იმ პერიოდისთვის ყველაზე ახალგაზრდა მასწავლებელი იყო არამარტო რაიონში, არამედ მთელ საქართველოშიც. მოგვიანებით სწავლა გააგრძელა ჯერ თბილისში, ზოგადტექნიკური დისციპლინისა და შრომის ფაკულტეტზე, შემდეგ კი ბათუმის კორპორაციული ინსტიტუტის მათემატიკის ფაკულტეტზე, რომელიც წარჩინებით დაასრულა.

1977 წლიდან დღემდე დერცელის საჯარო სკოლაში მუშაობს. მაშინ სწავლა რვაწლიანი იყო, შემდეგ სკოლა არასრულ საშუალოდ გადაკეთდა, დღეს საჯარო სკოლაა. 2014 წლის სექტემბრიდან იყო დირექტორის მოადგილე და მოვალეობის შემსრულებელი, ამავე წლის დეკემბრიდან კი უკვე დირექტორად დაინიშნა.

„არც დერცელის და არც კიკიბოს სკოლები არ იყო რეგისტრირებული საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროში. ორივე ადგილობრივი გამგეობის ბალანსზე ირიცხებოდა. არც ნაკვეთები ყოფილა რეგისტრირებული, გარკვეული ძალისხმევა დამჭირდა, რომ დამეკანონებინა და  სამინისტროსთვის გადაცემულიყო სკოლები. ამის შემდეგ ორი ტენდერი  გამოცხადდა, დღეს კი უკვე სპორტული მოედანი აქვს სკოლას“.

ხელოვნურსაფარიანი სპორტული მოედანი განსაკუთრებით ახარებს სოფლის მოსახლეობას და ჟრიამული აქ არდადეგების დროსაც არ წყდება. 70 მოსწავლეზე გათვლილი სპორტული მოედანია, თუმცა ეს საკმარისი მაინც არ არის:

„რაც მოედანი გაკეთდა და ბავშვებს თამაშის და ვარჯიშის საშუალება მიეცათ, ისეთი გატაცებით თამაშობენ, არ არის გამორიცხული რომელიმე სასახელო ფეხბურთელიც იყოს მათ შორის. ცუდი ისაა, რომ ჩვენს მაღალმთიან სოფელში  ზამთარი ექვსთვე-ნახევარი გრძელდება. სპორტის გაკვეთილები ამ თვეების განმავლობაში გარეთ ვერ ჩატარდება. არადა, იქნებ რამდენი კარგი მოჭიდავე ან რომელიმე სხვა სპორტის მომავალი ვარსკვლავია აქ და ჩვენ კიდევ საშუალება არ გვაქვს, სავარჯიშო სივრცე მაინც შევთავაზოთ. ეს ძალიან გულდასაწყვეტია. გარემო და ბუნებრივი პირობები ყველანაირად ხელს გვიწყობს, სუფთა ჰაერი, მშვიდი გარემო, მაგრამ ინფრასტრუქტურაც თუ წაგვეშველება, ძალიან კარგი იქნება. მაქვს არაერთი წერილი მიწერილი სპორტული დარბაზის მშენებლობაზეც, თუმცა პასუხს ჯერაც ველოდები. ძალიან მადლიერი ვიქნები თუ ამითი დაინტერესდებიან, რესურსცენტრი ნამდვილად მხარში მიდგას, ნებისმიერ თხოვნას და წერილს ყურადღებით ეკიდებიან. ეს ბევრს ნიშნავს ჩემთვის“.

სკოლა ულამაზესი სოფლის, დერცელის ცენტრშია. ხის ფინური სტილის კოტეჯი ერთი შეხედვით, მყუდრო და სასიამოვნო სანახავია, თუმცა…

„16 კვადრატული მეტრია ჩვენი სკოლის თითო საკლასო ოთახი. ერთადერთია 20 კვადრატი, ესეც ვერ აკმაყოფილებს სტანდარტს, ბავშვებს სივრცე არ აქვთ. ფინური სტილის ხის შენობაა და თუ სკოლის ერთ ბოლოში მოსწავლე გაკვეთილს ომახიანად ჰყვება, მეორე ბოლოში ესმით. ნათელია, თუ როგორ პირობებში გვიწევს მუშაობა. ძალიან კარგი იქნება, რომ მქონდეს ფართი სკოლაში. ამ ეტაპზე თანხა იმისთვის, რომ შევიძინოთ ქიმიის, ფიზიკის, ბიოლოგიის ლაბორატორიები ბიუჯეტში გვაქვს. ეს საშუალებას მოგვცემდა ჩატარებული გაკვეთილი  შემდეგ ცდების საფუძველზე განგვემტკიცებინა. თვალსაჩინოებები ხომ უმნიშვნელოვანესია ამ საგნების სწავლებისას, მაგრამ საკმარისი ფართი არ გაგვაჩნია“.

სივრცე სკოლაში მართლაც არ არის საკმარისი. ბატონ მერაბს ერთ ოთახში შევყავართ –

„ამ ოთახში გვაქვს ბიბლიოთეკა, აქვეა კომპიუტერები, ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებთან ხომ უნდა ჰქონდეთ წვდომა ბავშვებს და ყველაფერი, რაც ზეიმებისთვის გვჭირდება, მთელი ინვენტარი, ინსტრუმენტები – აქვე გვაქვს განთავსებული. არ არის შესაძლებლობა რომ მოსწავლე შევიდეს ბიბლიოთეკაში, დაჯდეს, წაიკითხოს, იმუშაოს“…

მოუხედავად ფართის სიმცირისა, როგორღაც ახერხებს სასწავლო რესურსების, კლასგარეშე საკითხავი ლიტერატურის შემოტანას…

„ვუკავშირდები სხვადასხვა კომპანიას, გამომცემლობებს,შეძლებისდაგვარად შემოგვაქვს ლიტერატურა. წელს შემოვიტანე ქიმიის და ბიოლოგიის ლაბორატორიებისთვის საჭირო მცირე ინვენტარიც. ეს ძალიან ეხმარება მოსწავლეს ნასწავლის გაგებასა და გააზრებაში. მოტივაციასაც უმაღლებს“.

სკოლის მოსწავლეების წარმატებებსა და მიღწევებზე განსაკუთრებული სიამაყით საუბრობს:

„ჩვენი სკოლიდან 1965 წლის 9 სექტემბერს არის დაწერილი ნომერ პირველი ბრძანება, რომელსაც ბეჭედიც არ აქვს დასმული, რადგან არ ჰქონდათ, ალბათ. იმ დღიდან 2015 წლამდე ჩვენი სკოლის მოსწავლეები მხოლოდ მხატვრულ-შემოქმედებითი წრის მუშაობაში იღებდნენ მონაწილეობას. რამდენი ოლიმპიადა ტარდება, კონკურსები, შეხვედრები – ძალიან დიდი ძალისმხევა გახდა საჭირო იმისთვის, რომ ეს ჩაკეტილი წრე გარღვეულიყო. ყველაზე რთული მშობლების ნდობის მოპოვება იყო. არ უშვებდნენ შვილებს, ეგონათ, არასათანადოდ იყვნენ ბავშვები მომზადებულნი, არადა თბილისში ვიყავით, მე ვხელმძღვალნელობდი ამ გასვლას და შვიდი ოქროს მედალი მოვიპოვეთ.

მეშვიდე კლასის მოსწავლე მერაბ ბერიძე ქართული ენისა და ლიტერატურის ოლიმპიადაზე ფინალში მოხვდა და მოიგო კიდეც,

მეოთხე კლასის მოსწავლე რაულ ირემაძე ინგლისურის ოლიმპიადის ფინალისტი და გამარჯვებულია.

ერთი გოგონა, რომელიც ფინალში უმაღლესი ქულებით მოხვდა, მშობელმა აღარ გაუშვა ფინალურ შეხვედრაზე, თორემ ეს მესამე გამარჯვებულიც გვეყოლებოდა.

სხვა ბევრ ღონისძიებაშიც გვაქვს მონაწილეობა მიღებული ზოგჯერ წარმატებით, ზოგჯერ არა, მაგრამ იმდენად გამარჯვება და მედლებიც არ არის ჩემი მიზანი. მინდა ამ ბავშვებმა თვალსაწიერი გაიფართოვონ, მოტივაცია აიმაღლონ, ინტერესი გაუჩნდეთ, ახალი ადგილები მოინახულონ, მეგობრები შეიძინონ, გამოცდილება დააგროვონ“.

სოფელი დერცელი 23 კილომეტრითაა დაშორებული რაინულ ცენტრს. დაახლოებით 10 კილომეტრი აქედან უასფალტო გზაა. სოფელში არ არის საბავშვო ბაღი, მედპუნქტი, სადაც თუნდაც პირველადი დახმარების აღმოჩენა იქნებოდა შესაძლებელი. არ დადის საზოგადოებრივი ტრანსპორტი. ამ მიზეზების გამო სოფლიდან მოსახლეობის გადინება გასაკვირი არც არის. ამავე მიზეზების გამო ჭირს სპეციალისტების მიზიდვა და დასაქმებაც:

„როდესაც დავიწყე მუშაობა 33 მოსწავლე იყო. 43 მოსწავლე გვეყოლება წელს. ყველა საგნის სპეციალისტი რომ მყავდეს სკოლაში, მოსწავლეც მეტი მოვა. ცხადია, მიჭირს სპეციალისტი კადრების მოწვევა. მიუხედავად ამ სირთულეებისა, მოვიწვიე დაწყებითების სპეციალისტი, ინგლისურის მასწავლებელი, გვყავს „ასწავლე საქართველოსთვის“ პროგრამის მონაწილე და დღემდე მაქვს მცდელობა მასწავლებელთა სახლიდან მოვიწვიო სერტიფიცირებული სპეციალისტები, მაგრამ საბოლოოდ მასწავლებელი მაინც უარს ამბობს და არ მოდის. სოფელი მაღალმთიანია და ეს სახელფასო დანამატიც არსებობს, მაგრამ მაინც უღირთ აქ მუშაობა და ცხოვრება…გასაგებიცაა მიზეზი… ხშირად მასწავლებელს ტაქსიც დაუქირავებია, რომ გაკვეთილზე მოსულიყო. ამის საშუალება ხომ ყოველთვის არ არის, მთელი ხელფასი გზას დაახარჯო.“

დერცელის სკოლაში განსაკუთრებით მწვავედ დგას ქიმიისა და ფიზიკის საგნების სწავლების საკითხი. არ ჰყავთ არც რუსული ენის, ხელოვნების და მუსიკის მასწავლებელი, არც ბილოგიის სპეციალისტი. საათები გადაეცა არასპეციალისტს, რომელსაც უმაღლესი განათლება კი აქვს, მაგრამ არ გააჩნია სათანადო კვალიფიკაცია.

„ეს პრობლემაა, რადგან ასე ჩატარებული გაკვეთილი, მიუხედავად მასწავლებლის მონდომებისა, სათანადო ცოდნას ვერ გადასცემს მოსწავლეს. ისევ ის ზარალდება. თუ სამინისტრო და მასწავლებელთა სახლი გაგვიწევს სათანადო დახმარებას, კარგი იქნება“.

მერაბ ბერიძე სოფელ კიკიბოს დაწყებით სკოლასაც კურირებს. კიკიბო 5 კილომეტრითაა დაშორებული დერცელს.

„იქაც საჭიროა ყურადღება, მონიტორინგი. დღის განმავლობაში იქით რომ გავიდე და უკან დავბრუნდე, იმდენად ცუდი გზაა, მთელი დღე მეკარგება თითქმის. ტრანსპორტირება განაკუთრებით ჭირს ზამთარში. კიკიბოც და დერცელიც რაიონის ცენტრიდან ყველაზე შორს მყოფი სოფლებია. მოსწავლები კილომეტრებს დადიან ფეხით. ივნისის თვეშიც მოსახლეობა მთაში გადის და ბავშვებიც თან მიჰყავთ. რამდენიმეჯერ ავსულვარ თვითონ და ბავშვები დამიბრუნებია სკოლაში, რომ სასწავლო პროცესს არ ჩამოშორებოდნენ“.

ინტერვიუ ივლისში ჩავიწერეთ.  ზაფხულის ცხელ დღეებშიც კი სკოლაში სასექტემბრო სამზადისი შეინიშნებოდა. იქ სკოლის შემორაგვა იგეგმებოდა, აქ ეზოს კეთილმოწყობა…როდესაც მასალის გამოქვეყნებამდე ჩვენს რესპონდენტს დავუკავშირდით, გვაცნობა, რომ სკოლა უკვე შემოღობილია, ეზოც კეთილმოეწყო და ახლა საფრენბურთო მოედნის მოწყობაც იგეგმება…

ამ ადამიანის პორტრეტი სრული არ იქნება, თუ მის „არასასკოლო“ ინტერესებსა და საფიქრალზეც არ ვისაუბრებთ. დერცელში სტუმრობისას მასთან ერთად ფეხით შემოვიარეთ სოფლის შემოგარენი და არაერთი საინტერესო, ისტორიული ადგილიც მოვინახულეთ.

„ჩვენს სოფელში არის 15-მდე ისტორიულ-კულტურული ძეგლი, მე ეს დასურათებულიც მაქვს. არავინ იცის რა დანიშნულებისაა ეს ძეგლები, შეუსწავლეელია უამრავი ობიექტი. ჩვენმა მომავლებმა უნდა იცოდნენ, რას ინახავს ეს მხარე, რა საიდუმლოა ჩამარხული ამ ძეგლებში. დღეს არ ვიცით, რას ემსახურებოდა ეს შენობა-ნაგებობები, ეს ჩემი ინტერესია. ფეხით მაქვს მოვლილი თითოეული მათგანი და ხუთი-ექვსი წლის წინ სულ სხვა სურათი იყო. ნებისმიერი განვლილი ზამთარი თავის დაღს ადებს ამ ძეგლებს. ნადგურდება ეს ისტორია და კარგი იქნება თუ ვინმე დაინტერესდება, იქნებ აღდგენითი სამუშაოებიც დაიწყოს. არქეოლოგებისთვის ნამდვილი  საბადოა აქაურობა“.

სადაც მუშაობაა, იქ პრობლემებს რა გამოლევს, მოუგვარებელი არაფერია – იმედიანად გვეუბნება  მასპინძელი და ჩვენც იმედით ვუზიარებთ მკითხველს ამ მასალას.

იქნებ, „კარგი გამგონე“ გამოუჩნდეს ნათქვამს.

იქნებ მცირედი მაინც შეიცვალოს უკეთესობისკენ…

ფოტოები – თომას ვან ჰეიმერთი

ოცი სექტემებრის მერე მოდიოდა წვიმა. წვიმა ნიშნავდა ტილოზე ზაფხულის მობერებული საღებავით შემორჩენილი ფერების ჩამორეცხვას და სხვა დროს – თხილის და სიმინდის რჩევის დროს, ფეჩის შენთების მოსინჯვის დროს, ადესის დაწურვის დროს და საღამოობით მივიწყებული ლაპარაკების გახსენების დროს. თითქოს ყველა სიტყვა, რაც ზაფხულის სიჩქარეებმა ჩაყლაპეს ერთად უნდა გვეთქვა სევდიან სახლში, ლამპის დაღლილი ნათლის თანხლებით, როგორც გარდაუვალი ლოცვა დიდი ღამეების შეგებებისას.

წვიმდა ყველგან და ყველაფერს წვიმა ერქვა. ანუ ნაცნობი ადგილები სხვაფერდებოდნენ. ჩეჩმამდე მისასვლელი გზაც მავთულის თანმდევი ღობით, სადაც კვახის ჯერ კიდევ მწვანე ფოთლები დუმფარებივით იგუბებდნენ წყლის წვეთებს და წამით ყოველთვის შევჩერდებოდი ხოლმე. ხელს ვკრავდი, ჩამოვფერთხავდი და გზას გავაგრძელდები თავზე მოხურული ბუშლატით. ეგ იყო შემოდგომის შესავლისას ტუალეტში წასვლის აუცილებელი რიტუალი.

აწვიმდა ღამეებსაც და ხანდახან წვიმა სიზმრებში გამოუარდა, როგორც სახლის მოძველებულ სახურავში. სიზმრის წვიმა დიდად გასაკვირი ვერ იქნება – არ მასველებდა, სახლში შემოპარულისთვის კი აუცილებლად უნდა შეგედგა რამე და მერე გეცვალა. ტაშტი, ვედრო ან ლახანკა. როგორც წესი, ეს საქმე სხვენში ხდებოდა და მანდ ასვლა ტაშტის გამოცვლა კილიმანჯაროზე ასვლისოდენა რიტუალი იყო, ეგ იყო – ლეოპარდი არ გვხვდებოდა.

აწვიმდა დენის კაცსაც, რომელიც სიმბოლურად მიდიოდა ნემსით გაჩერებულ მრიცხველთან, მერე მიდიოდა მაგიდასთან, აიღებდა კარალიოკს, ერთ რონკა ოტკას გადაკრავდა და მერე საერთოდ მიდიოდა.

აწვიმდა გელა კიკვაძესაც და სველი გელა კიკვაძე ბრძნული სახით ამბობდა, რომ კაცმა ქოლგა არ უნდა დაიფაროს. გელა ადრე გარდაიცვალა. ცეროზით. მერე გელა გაასვენეს. და იმ დღეს გაწვიმდა. მივდიოთ აღმართზე და მიგვყავდა გელა მოყავისფრო კუბოთი. ვიღაცას ხელში ქოლგა ეჭირა და აფარებდა. გელა ქოლგის ქვეშ პირველად და უკანასკნელად იყო. შეიძლება ამიტომაც ხუჭავდა თვალებს. არ უნდოდა ქოლგის დანახვა.

ოქტომბერზე სხვა დროს მოგიყვებით.

როგორც ბევრ სხვა ქვეყანაში, საქართველოშიც არსებობს ერთი მეტად საინტერესო ტრადიცია, რომლის მიხედვითაც, ბავშვები მამებს სტადიონებზე თუ სპორტულ დარბაზებში ადრეული ასაკიდანვე დაჰყავთ და ამით მათი აზრით სპორტის სიყვარულს უნერგავენ. ეს ცხადია ერთი შეხედვით ძალზედ კარგი ტრადიციაა და სასურველია რაც შეიძლება ბევრმა მშობელმა ატაროს შვილი სპორტულ ღონისძიებებზე, თუმცა როგორც ფსიქოლოგები და სპორტის ექსპერტები ამბობენ,  ეს სასურველია მოხდეს ბავშვის სურვილით და არა მშობლის ახირებით და უარესი – ძალდატანებით.

სამწუხაროდ, ხშირია შემთხევები, როდესაც ბევრი მამა უბრალოდ ვერ ეგუება იმას, რომ მის შვილს მაგალითად ფეხბურთი მცირე ასაკიდანვე არ აინტერესებს და ბავშვს აიძულებს, მისი სურვილის საწინააღმდეგოდ წაჰყვეს სტადიონზე და მიიღოს მონაწილეობა იმაში, რაც მოზარდისთვის იმ კონკრეტულ მომენტში მიუღებელია. რატომღაც ითვლება, რომ ბავშვისთვის, განსაკუთრფებით კი ბიჭისთვის სპორტის რომელიმე სახეობით დაინტერესება ოჯახის ღირსების საქმეა და ზოგ მშობელს სხვაგვარად უბრალოდ ვერ წამოუდგენეია.

მაგალითად, ძალიან ცუდი ფაქტი მოხდა ევროპის ერთა ლიგის მატჩზე, რომელიც საქართველოსა და ლატვიის ნაკრებთა შორის გაიმართა. ამ თამაშზე მისული ქომაგები მეტად საზარელი სცენის მომსწრენი გავხდით, როდესაც ფეხბურთზე აშკარად ძალით წაყვანილმა ათიოდე წლის ბიჭუნამ ხმამაღლა გააპროტესტა მისი სტადიონზე ყოფნა და მამას თხოვა სახლში გაეშვა. ამას მამის მხრიდან ყოვლად სამარცხვინო რეაქცია მოჰყვა. მამა შვილს მთელი ხმით უყვროდა, ამცირებდა და უშვერი სიტყვებით ლანძღავდა. ბოლოს ატირებული ბიჭუნა მამამ აიძულა მთელი მატჩის მანძილზე ტრიბუნაზე ხმისამოუღებლად მჯდარიყო და უხმოდ ეღვარღვარებინა ცრემლები.

მამის ასეთი უგვანო საქციელი ეროვნული სატადიონის ტრიბუნებზე შეკრებილმა რამდენიმე ქომაგმა გააპროტესტა და მათ აგრესიულ მამას მოუწოდეს შვილისთვის შეურაცხყოფის მიყენებისგან და მთელი ხმით ყვირილისთვის თავი დაენებებინა. მაგრამ მოხდა ისე, როგორც სამწუხაროდ ხშირად ხდება ხოლმე. ქომაგთა შორის გამოჩნდნენ სხვა ადამიანები, რომლებმაც მამა გაამართლეს და მათ “არამკითხეებს“ მიუწოდეს  “სხვისი ოჯახის საქმეებში ჩარევისაგან თავი შეეკავებინათ“. საბოლოოდ მოხდა ისე, რომ ბავშვს ფეხბურთი არამხოლოდ მამამ, მისთვის სრულიად უცნობმა ადამიანებმაც ძალიათ აყურებინეს და რაც ყველაზე ცუდია, ბევრმა გაამართლა არასრულწლოვანის მიმართ ასეთი საშინელი ძალადობა.

ასეთი დამოკიდებულებები გარდა იმისა, რომ არასწორი და ყოველმხრივ გაუმართლებელია, ასევე ძალიან აზარალებს თავად ფეხბურთს, რომელიც თავისი არსით მხოლოდ თანასწორობას, ფეირ-პლეის და შესაძლებლობების სწორად გამოყენებას ემსახურება. სხვათა დაძალებით “შექნილი“ ფსევდოქომაგი სპორტისათვის ისეთივე ცუდი მოვლენაა, როგორც იმის მტკიცება, რომ სპორტულ ცხოვრებას არ სჭირდება პოპულარიზაცია. აქედან მივდივართ ცხოვრებაშიც და სპორტშიც აუცილებელ მთავარ ღირებულებამდე- არჩევანის თავისუფლებამდე. სამწუხაროდ ამ კუთხით ჩვენს ქვეყანაში ძალზედ მძიმე ვითარებაა.

აქვე ისიც უნდა ვთქვათ, რომ საქართველოში ასევე არსებობენ პედაგოგები, რომლებსაც საკუთარი ინიციატივითა და ზოგჯერ საკუთარი სახსრებითაც კი, მოსწავლეები სტადიონებზე დაჰყავთ და ბევრი ადამიანი უკვე დიდობაში ძალიან კარგად იხსენებს ამბებს, რომლებიც დიდ სპორტთან მათ პირველად შეხებას უკავშირდება. ამ დროს,  ზოგს ხშირად ავიწყდება, რომ სპორტი ნებაყოფლობითია და ნაძალადევად სტადიონზე სიარულით შესაძლოა ბავშმა არამხოლოდ სპორტის რომელიმე სახეობისადმი ინტერესი დაკარგოს, არამედ ზოგადად სპორტი შესძულდეს. კარგი და დადებითი ინიციატივები საშური საქმეა და განსაკუთრებით სასიხარულოა, როდესაც ასეთ ინიციატივებს პედაგოგები იჩენენ, მაგრამ ეს ყველაფერი არც ერთი ბავშვის იძულებად არ ღირს. იძულება სპორტს ყველაზე ნაკლებად უხდება!

სამყაროში (ჩვენი ან სხვისი) მიმდინარე მოვლენების სემიოტიკური დაფორმატება და მეტაფორული აღქმა დაგვეხმარება, გავშიფროთ ჩვენი ცხოვრების თავგადასავლები და ამოვიცნოთ ის დაბრკოლებები, რომლებიც გვიზღუდავენ შესაძლებლობებს და თავისუფლების ხარისხს.

ამ ამოცანის შესასრულებლად გამოგვადგება შერჩეული მეტაფორები (ვერბალური თუ ვიზუალური); მაგრამ რაკი თანამედროვე ადამიანის აღქმა მეტწილად ვიზუალურია, უკეთესად მუშაობს სწორედ მეტაფორები ვიზუალური ხელოვნებიდან.

როდესაც მეტაფორებზე ვსაუბრობ ჩემს ნაშრომებში ან სტატიებში, ყოველთვის მხედველობაში მაქვს, მეტაფორები ფართო მნიშვნელობით, მათ შორის, ვსაუბრობ ისეთი მეტაფორებზე, რომლებიც განსხვავებულ სემიოტიკურ სისტემებში მოქმედებენ და ერთსა და იამვე იდეას წარმოადგენენ (ვერბალური, აუდიალური, ვიზუალური) – ტექსტი, მუსიკა, ნახატი…

განსხვავებულ ნიშანთა სისტემების  ამოქმედება ადამიანში და მათ შორის საერთოს აღმოჩენა, ამდიდრებს წარმოსახვას, განსხვავებული ემოციებით ავსებს ადამიანს და შთააგონებს მას.

მაგალითად, ავიღოთ რომელიმე პოეტური ტექსტი და მას შევუსაბამოთ (სურვილისამებრ) შესაბამისი მუსიკა და ვიზუალური გამოსახულება; ამგვარად გამოხატული აზრი (პარადიგმებში) უფრო მეტ ინფორმაციას გვაძლევს სუბიექტზე; როდესაც ასეთი სამუშაო შევთავაზე მეტაფორების საბაკალავრო კურსის სტუდენტებს, მათთვის ეს ძალიან სახალისო აღმოჩნდა და კიდევ უფრო საინტერესო იყო ურთიერთგაზიარება პრეზენტაციების დროს. ცოდნის ამგვარი გადაცემისას აღმოვაჩინე, რომ სრულიად უნიკალურ შედეგებთან მაქვს საქმე:

• იზრდებოდა ცოდნის მიღების მოტივაცია და სტუდენტები უკვე ყოველგვარი დაძალების გარეშე მოიძიებდნენ შესაფერის თეორიულ მასალას, რომ საინტერესო კვლევა გამოსვლოდათ;
• ერთდროულად მუშაობდა ორი პარადიგმა: ლოგიკურ-ანალიტიკური (მარცხენა ნახევარსფერო) და შემოქმედებითი (მარჯვენა ნახევარსფერო);
• სტუდენტებს სიამოვნებას ანიჭებდა ურთიერთგაზიარება თანასწორობის ატმოსფეროში, სადაც არ იყო შეჯიბრებითობა, გადანომვრა: ვინ უფრო მაგარი იყო და სხვა სიყალბეები; სტუდენტები სიამოვნებას იღებდნენ ცოდნის ურთიერთგაზიარებით და, ამავე დროს, ეს ცოდნა უკავშირდებოდა მათ ინტერესს (შეეძლოთ აეღოთ ნებისმიერი მეტაფორა – ლიტერატურიდან, ხელოვნებიდან, ბიზნესი და მარკეტინგიდან, ყოველდღიური ცხოვრებიდან, სტერეოტიპული ფრაზეოლოგიიდან და სხვა, რაც აინტერესებდათ);
• ამგვარ ურთიერთგაზიარებას ჰქონდა სინერგიის ეფექტი;
• ცოდნის ასეთი გადაცემა იწვევდა მათ რეალურ ცხოვრებისეულ ცვლილებას;

მით უფრო წარმატებით მუშაობდა ცოდნის გადაცემა, თუ მას უძღოდა რაიმე მესიჯი-სლოგანი, ისეთი, როგორიცაა, მაგალითად: „თავისუფლება შენი (თავგადა)სავალია“, რითაც უკვე ხდებოდა მათი აზრების მოდელირება გარკვეული მიმართულებით. უმეტესად კი ამგვარ მესიჯებს სტუდენტები თავად ქმნიდნენ.

მეტაფორების ჯგუფში ასეთი მუშაობის დროს, როდესაც სალვადორ დალის ერთ მეტაფორას ჯგუფის წევრები განსხვავებული ინტერპრეტაციებით გამოხატავდნენ, სტუდენტმა მითხრა, რომ რასაც მე ვაკეთებდი, დაახლოებით ამ მოდელის მეტაფორული ბარათები იყო შექმნილი. მე დავინტერესდი და გავარკვიე, რომ ეს იყო  მხატვარ ნინო ჩაკვეტაძის და ფსიქოთერაპევტ ეთერ ფილიპოვიჩის ერთობლივი პროექტი, მეტაფორული ასოციაციური ბარათების კრებული „საგანძური“; აღმოვაჩინე, რომ ზუსტად იგივე იდეა იყო, უბრალოდ, ჩემი მეთოდი ცოდნის გადაცემას ემსახურებოდა და ჰქონდა უამრავი გვერდითი ეფექტი (მათ შორის, ფსიქოთერაპიული), ხოლო ზემოხსენებული პროექტი უშუალოდ თერაპიაზე იყო მიმართული.

აქ მთავარი იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ მოხდეს ნახატებზე პროეცირებული შინაგანი მგომარეობის გამოვლენა და სწორი წარმართვა; ამისათვის შედგენილია კითხვები, შერჩეულია ნახატები და სწორი მოდერაციის შემთხვევაში, დამუშავებული მეთოდი იწყებს მუშაობას მათში, ვინც ამ დავალებას ასრულებს;

ნინო ჩაკვეტაძის ნამუშევრებს დამოუკიდებლადაც აქვს თერაპიის ძალა  ცოცხალი ემოციების ტილოზე გადმოტანის მაღალი ხარისხის გამო; ბავშვობის სევდიან-სიხარულიანი ამბების სიუჟეტები კარგი საშუალებაა, გამოავლინოს ადამაინის ღრმად დამარხული ემოციები, ზედაპირზე ამოიტანოს, მოგგვაროს, სევდა, სიხარული, ცრემლი, გამოიწვიოს კათარზისი და გაგათავისუფლოს;

ნინოს ნახატების გავლენა იზრდება, როდესაც ფსიქოთერაპევტი წარმართავს ნახატებით  მუშაობას;

ქალბატონი ეთერის განმარტებით:

„მეტაფორული ასოციაციური ბარათები წარმოადგენენ უნიკალურ პროექციულ მეთოდს. ისინი საშუალებას გვაძლევენ გვერდი ავუაროთ რაციონალურ აზროვნებას, მოვხსნათ ფსიქოლოგიური თავდაცვები და შინაგანი წინააღმდეგობა, შევქმნათ დიალოგის პირობები ადამიანის გარე და შინაგან სამყაროს შორის, გვეხმარება ეკოლოგიურად აღვადგინოთ ტრავმული სიტუაცია, ჩამოვაყალიბოთ და სიტყვებით გამოვხატოთ – მოვახდინოთ ვერბალიზაცია, რასაც თავისთავად ახლავს თერაპიული ეფექტი. მეტაფორულ ბარათებთან მუშაობა ხელს უწყობს კომუნიკაციის გაუმჯობესებას და შემოქმედებითი პოტენციალის განვითარებას.“

სანიმუშოდ გთავაზობთ ერთ სავარჯიშოს:

სავარჯიშო „ჩემი ისტორია“

მონაწილეობს – ნაკრები „საგაძური“ სრულად.

ალგორითმი – მონაწილე ღიად იღებს 4 ან 6 ბარათს (ნინო ჩაკვეტაძის ნახატების რეპროდუქცია)  და ჰყვება ისტორიას ამ ბარათების მიხედვით.

კითხვები ანალიზისთვის:

1. 1. რით ჰგავს ეს ისტორია რაიმე სიტუაციას შენი ცხოვრებიდან?
2. 2. რა გაკვეთილი ან გამოცდილება მიიღე ამ ისტორიისგან?

სავარჯიშო შეიძლება აქ დასრულდეს. თუმცა შესაძლებელია გაგრძელებაც, თუ ეს მონაწილის დაკვეთას ეხმიანება:

3. 3. მოიფიქრე ამ ისტორიის დასრულების კიდევ 3 ვარიანტი და დაასაბუთე, რატომ იყო ამ ისტორიის დასრულების თქვენი რეალური ვარიანტი ყველაზე მისაღები?
4. 4. შეჯამება.

ქალბატონი ეთერ ფილიპოვიჩი  მედიცინის დოქტორი, სერტიფიცირებული არტთერაპევტი, არტქოუჩი და ნლპ პრაქტიკოსია. მისი მეტაფორული ასოციაციური ბარათების „საგანძურით“ შეგიძლიათ მიიღოთ სიამოვნება და სხვებსაც დაეხმაროთ!

მისი გამოყენება მასწავლებლებსაც შეუძლიათ!

(ოთხი თაობა ერთი მოთხრობის სამყაროში)

რევაზ ინანიშვილის მოთხრობები ქართული ლიტერატურის სწავლების პროცესის განუყრელი და განუმეორებელი სამყაროა, განსაკუთრებით საბაზო საფეხურზე. ყოველი მათგანი საოცარ ემოციას აღძრავს ბავშვებში და ყველას შთააგონებს ჰუმანიზმსა და ესთეტიზმს. მერვე კლასში ვსწავლობთ მოთხრობას უცნაური სათაურით „ფრთხებიან ყვავები დამბაჩის ხმაზე?“ მოთხრობის ტექსტის გაგება-გააზრება გარკვეულ სირთულეებთან არის დაკავშირებული. როცა სამოდელო გაკვეთილებს ვგეგმავდი, გადავწყვიტე, რომ ერთი გაკვეთილის თემად ეს ნაწარმოები ამერჩია და მასთან დამეკავშირებინა ინოვაციური გაკვეთილისთვის აუცილებელი სიახლეები ტექსტის კვლევაში.

მოთხრობის ტექსტზე მუშაობისას გამოიკვეთა, რომ ერთი ტექსტის სამყაროში ოთხი თაობა ერთიანდება:

• მთავარი გმირის, ვიტგენშტეინის;
• ავტორის, რევაზ ინანიშვილის;
• მისი ქალიშვილის (რომელიც დაახლოებით ჩემი, მასწავლებლის, ასაკისა უნდა იყოს);
• თანამედროვე მკითხველის, მერვეკლასელი მოსწავლის.

მოთხრობის მთავარი იდეა დაკავშირებულია მეცხრამეტე საუკუნის რაინდული მენტალობის გმირის ქმედებისადმი მწერლისა და მკითხველის დამოკიდებულებასთან. მწერალი მოგვითხრობს სამეგრელოს მთავრების შთამომავლის, პაშა დადიანის ძის, თავად ვიტგენშტეინის, რაინდული საქციელის შესახებ, როცა ის მატარებელში შემთხვევით შეხვედრილ, ღირსებაშელახულ მსუბუქი ყოფაქცევის ქალს გამოესარჩლა და ეს სიცოცხლის ფასად დაუჯდა – მოწინააღმდეგემ, საუკეთესო მსროლელმა, გენერალმა ნაუმოვმა, დუელში მოკლა. ვიტგენშტეინმა კი სიკვდილის წინ თავის ნათესავს, რუსეთის იმპერატორს, ნიკოლოზ მეორეს, თავისი მკვლელის შეწყნარების თხოვნით ბარათი დაუტოვა. ჩანს, რომ მწერალი აღფრთვანებულია თავისი გმირის რაინდული სულით, სიმამაცით, თავგანწირვის უნარით, ჰუმანიზმით, ღირსებით, ადამიანური სიფაქიზითა და დახვეწილობით, მაგრამ, როგორც ჩანს, მას ეჭვი ეპარება ამ გმირისადმი მკითხველის დამოკიდებულებაში, მისი გმირობის მნიშვნელობაში, ამიტომაც ორიგინალურ ხერხს მიმართავს და მოთხრობის ფინალში შემოჰყავს თავისი გოგონა, რომელსაც უკითხავს  ტექსტს და ცდილობს მის რეაქციაში მკითხველის განწყობა დაიჭიროს. როგორც ინანიშვილის სხვა ტექსტები, ეს მოთხრობაც მასწავლებლისგან ფაქიზ მიდგომას მოითხოვს. თუკი მწერლის შვილის თაობის,  დაახლოებით მეოცე საუკუნის სამოცდაათიან წლებში დაბადებული ადამიანისთვის საეჭვო იყო ვიტგენშტეინის თავგანწირვის ღირებულება, როგორ შეხვდება ამ გმირს და მოთხრობის იდეას ოცდამეერთე საუკუნის დასაწყისში, დაახლოებით 2004-2005 წლებში,  დაბადებული თაობა? (მოთხრობა საბაზო საფეხურზე, მე-8 კლასში ისწავლება)… მოთხრობის ანალიზზე ფიქრისას ბუნებრივად გამიჩნდა სურვილი, რომ ამ მოთხრობის მხატვრულ სივრცეში მოაზრებული თაობების მახასიათებლები აღმეწერა, მათ ფსიქოემოციურ აღმქმელობაზე, ღირებულებებსა და გემოვნებაზე გვესაუბრა და ეს ყოველივე მოთხრობის ესთეტიკასთან დაგვეკავშირებინა. ვცადე ფსიქოლოგიის და სოციოლოგიის მიმართულებით მსგავსი სამეცნიერო აღწერების მოძიება, მაგრამ ქართული სამეცნიერო ლიტერატურა ამ მხრივ უღარიბესი აღმოჩნდა. სამაგიეროდ წარმოუდგენლად მდიდარია მსგავსი სამეცნიერო კვლევა-ძიებანი ინგლისურენოვან მეცნიერებაში. თაობების ესთეტიკის აღწერისთვის ამერიკელ მეცნიერებს ზღვა მასალა მიუძღვნიათ და ძირითადი მიმართულებების, კვლევის მთავარი თეზისების გაცნობა უაღრესად საინტერესო პროცესი აღმოჩნდა. სკაფოლდინგისთვის შევქმენით დამხმრე რესურსი, Power Point-ის პროგრამაში დავამზადეთ სლაიდშოუ (იხ. სტატიაზე თანდართული მასალა), სადაც მიმოვიხილეთ თაობათა აღწერის ამერიკული გამოცდილება და გადავწყვიტეთ, რომ ვინაიდან ქართული მეცნიერებაში მსგავსი პრაქტიკა ნაკლებად არის აპრობირებული, თავად გავმხდარიყავით თაობათა მახასიათებლების მკვლევრები და მოთხრობის სამყაროს ოთხი თაობაც ჩვენ თავად დაგვეხატა სკოლასა და სკოლის გარეთ ნასწავლი ჰუმანიტარული დარგებიდან დაგროვილი ცოდნის ბაზაზე. პროცესი მოსწავლეებისთვის საინტერესო და კოგნიტურად მრავალფეროვანი აღმოჩნდა.

ამერიკელებს 1880 წლიდან მოყოლებული 7 თაობის მხასიათებლები აღუწერიათ და თაობები ასე დაუჯგუფებიათ:

• Lost Generation (1880-1900) – დაკარგული თაობა
• I. Generation (1900-1920) – ე.წ. დიადი თაობა, სხვაგვარად – მეორე მსოფლიო ომის თაობა
• Silent Generation (1920-1940) – მდუმარე თაობა
• Baby boomers (1940-1960) – შობადობის მკვეთრი მატების დროს დაბადებულნი
• Generation X (1960-1980) – იქს თაობა, იგივე „დაკარგული თაობა“
• Millennials (Generation Y) (1980-2000) – მილენიუმის ან ექო ბუმერების თაობა ანუ იგრეკ გენერაცია
• Generation Z (2000-2020) – ახალი, ჯერ კიდევ აღუწერელი და ამოუცნობი თაობა

მართალია, თაობათა აღწერის ეს სისტემა ნაკლებად ან მხოლოდ ნაწილობრივ ემთხვევა ქართულ სინამდვილეს, მაგრამ საინტერესო მასალაა სინთეზირებისთვის და გვეხმარება, რომ თავადაც აღვწეროთ ჩვენი ქვეყნის რეალობიდან გამომდინარე წარსული და ახლანდელი თაობები. ინანიშვილის მოთხრობის მიხედვით ეს თაობები დაახლოებით ასე დეფინიცირდება:

• ვიტგენშტეინის თაობა (გმირი დაიბადა დაახლოებით 1860 წელს, მოკლეს დაახლოებით 1892 წლამდე პერიოდში, ამერიკული აღწერით ”დაკარგული თაობის” (lost generation) წინა თაობა, აღწერილი არ არის)… რეალიზმის და ჰეროიზმის ეპოქის შვილი, თავადაც ჰეროიკული სულისკვეთებით გამსჭვალული, მამაცი და შეუპოვარი, ღირსების სადარაჯოზე მდგომი, ფაქიზი აღმქმელობის, შეფარული ემოციურობით გამორჩეული.
• რევაზ ინანიშვილის თაობა (მწერალი დაიბადა 1926 წელს. ამერიკული აღწერით ”მდუმარე თაობის” (silent generation) წარმომადგენელი). მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი და სტალინური ეპოქის შვილები (რეპრესირებულთა ოჯახებიდან), დათრგუნული და სულიერი ტკივილებით დამძიმებული თაობა.
• მწერლის შვილი (დაიბადა დაახლოებით 1970-იან წლებში, ამერიკული აღწერით ”X თაობის” (Generation X) წარმომადგენელი). 1990-იანი წლების პოლიტიკურ-ეკონომიკური კრიზისების თაობა (მილენიუმის და z-თაობის მშობლები), სკეპტიციზმის თაობა, არარეალიზებული და თაობის სიმბოლოდ მიჩნეული კურტ კობეინის მსგავსად სუიციდისკენ მიდრეკილი ფსიქოტიპები.
• მერვეკლასელი მოსწავლე – თინეიჯერი (დაიბადა 2004 ან 2005 წელს, ამერიკული აღწერით ”Z-თაობის” (Generation Z) წარმომადგენელი), ციფრული ტექნოლოგიების თაობა. ეს არის უკიდურესად პრაგმატული, ნაკლებად ემოციური, მიზანდასახული, შეუპოვარი თაობა.

მწერალი შეაცბუნა შვილის მიერ დასმულმა შეკითხვამ: „ვითომ დაფრთხებოდნენ ყვავები დამბაჩის ხმაზე, მამა?“ მას სხვა მოლოდინი ჰქონდა, ეგონა, რომ გოგონას აღაფრთოვანებდა ვიტგენშტეინის გმირობა, მაგრამ აქ ესთეტიკის და ღირებულებების აცდენა მოხდა… სულ ვფიქრობდი, როგორ მიიღებდნენ ვიტგენშტეინის ამბავს ჩემი მერვეკლასელები, ე.წ. ზეტ-გენერაცია, ჯერ კიდევ შეუსწავლელი და ძნელად პროგნოზირებადი თაობა, ჭარბი პრაგმატულობის და ცივი გონების სინდრომით აღბეჭდილი ინდივიდები, მაგრამ ჩემდა გასაოცრად, მათ ეს გმირი ძალიან მოეწონათ. მწერლის ქალიშვილის სკეპტიციზმი უფრო გაუგებარი იყო მათთვის, ვიდრე ვიტგენშტეინის არჩევანი.

– მაკა მასწავლებელო, ვისურვებდი, რომ ასეთი გმირები ახლაც იყვნენ ჩვენ გარშემო და ასე შეეძლოთ თავგანწირვაც, სიყვარულიც, დიდსულოვნებაც… – თითქმის ჩურჩულით მითხრა უმშვენიერესმა და უნიჭიერესმა ანამ და მის თვალებში ამოვიკითხე ის აღფრთოვანება, რომელსაც რევაზ ინანიშვილი ეძებდა თავისი ქალიშვილის რეაქციაში და ვერ მოისმინა… სიმბოლურია ისიც, რომ მწერლის ქალიშვილი გამოგონილი გმირია, რადგან რეალურად რევაზ ინანიშვილს ქალიშვილი არ ჰყოლია, ორი ვაჟის მამა იყო… მან გოგონას სახით თაობის ესთეტიკის გამომსახველი პერსონაჟი გამოიგონა…

მართალია, გოგონამ სკეპტიკურად შეხედა მამისეული გმირის თავდადებას, მაგრამ რევაზ ინანიშვილმა უტყუარი მწერლური ალღოთი გამოიცნო, რომ მისი მკითხველი ამ გმირის მიმართ გულგრილი ვერ დარჩებოდა.

მოთხრობის გმირი ყვავებიც ხომ ლიტერატურისთვის დამხასიათებელი მეტაფორული ბუნების  გამომხატველი სახე-სიმბოლოები არიან. ისინი განასახიერებენ გენერალ ნაუმოვის და რუსეთის იმპერიული მახინის სიბნელეს, თუნდაც გულგრილი მკითხველის სკეპტიციზმს.

რა დააფრთხობთ ყვავებს? ვითომ შეძრავს მათ შავ გულებს ვიტგენშტეინისნაირი ჰუმანისტის უღმერთო სიკვდილი? თუკი მწერალს სწამს, რომ დიახ, ყვავებიც კი დაფრთხებიან ვიტგენშტეინის სასიკვდილოდ მიმართული დამბაჩის ტყვიის ხმაზე, მაშინ, რომელ თაობასაც არ უნდა მივეკუთვნებოდეთ, ჩვენც გვჯერა მწერლისა და მისი გმირის, რადგან რევაზ ინანიშვილს ჩვენი მოლოდინი არასდროს გაუცრუებია, ერთ ყალბი ფრაზა და სახე არ გაპარვია თავის ტექსტებში.

რევაზ ინანიშვილის მოთხრობა-სკაფოლდინგი

მეზღაპრე დიუმაზე თუ გსმენიათ? – სწორედ „სამი მუშკეტერის,“ „დედოფალი მარგოს,“ „ასკანიოსა“ და სხვა უამრავი  სათავგადასავლო წიგნის ავტორზე გეკითხებით… ჩემთვის ნამდვილი სიურპრიზი იყო მისი ჯადოსნური ზღაპრების აღმოჩენა: ყდაზე სხელი და გვარი რამდენიმეჯერ წავიკითხე, წიგნის მაღაზიის კონსულტანტთანაც დავაზუსტე, საბოლოოდ კი შესავალი წერილით დავრწმუნდი, რომ სწორედ ისალექსანდრედიუმა  გახლდათ ავტორი!

დიუმასეულ ზღაპრებში  მისთვის ჩვეულ ინტრიგებს, დუელებს, დევნისა და ხელჩართული ბრძოლის ამსახველ პასაჟებს ნამდვილად ვერ შეხვდებით – ისინი მსუბუქი, მომხიბვლელი, ჯადოსნური დეტალებით შეზავებული და ამვდროულად ყოფითი პრობლემებით გაჯერებულია. ლიტერატურის კრიტიკოსები მეზღაპრე დიუმას შარლ პეროს ტრადიციების ღირსეულ გამგრძელებლად მიიჩნევენ.

ქართულ ენაზე დიუმას „ჯადოსნურ ზღაპრები“ ცოტა ხნის წინ ითარგმნა. წიგნში მწერლის სამი ზღაპარი შევიდა: „პიერი და მისი ბატი,“ „კეგლის მეფე“ და „მოგზაურობა მთვარეზე ანუ მოკეს კოშმარი.“ არ იფიქროთ, რადგან ჯადოსნურია, მხოლოდ პატარებმა უნდა წაიკითხონ. ჩემი აზრით, ისეთი წიგნია, უფროსი და უმცროსი თანაბრად რომ გაიყოფს, თუმცა… აჯობებს, თავად გადაწყვიტოთ სად გაავლოთ ზღვარი საბავშვო და სადიდო ლიტერატურას შორის.

***

პიერი და მისი ბატი ტრადიციული ზღაპარია, იყოდაარაიყორათი რომ იწყება და გვიამბობს ობლად დარჩენილ ბიჭუნა პიერზე, თვითონვე რომ გახდა საკუთარი თავის ბატონ-პატრონი.

პიერს „დედ-მამის დაკარგვა ძალიანაც აწუხებდა, მაგრამ გული სიამაყით ევსებოდა, როცა ახსენდებოდა, რომ  ამიერიდან სრულიად დამოუკიდებელი იყო. გასნსაკუთრებით კი ის უხაროდა,  რომ ვერავინ დააძალებდა რამის კეთებას,“ – აი, ასეთ ზღაპრულ სიტუაციას გვთავაზობს ავტორი და ორიგინალური ლიტერატურული ხერხებით ამხილებს სიზარმაცის თანმდევ მანკიერებებს.

როგორც ცნობილი ხდება, პიერი მანამდეც ყოფილა მუქთახორობისა და უმიზნო ხეტიალისკენ მიდრეკილი ახალგაზრდა. გამრჯე დედ-მამის დატოვილმა, კარგად მოვლილმა ფერმამ კი წისქვილის ქვაზე წყალი დაუსხა – დიუმას ენაზე რომ ვთქვათ „არ გასჭირვებია ცოდვაში ჩავარდნა.“ დიახ, მწერალი სწორედ სიტყვა ცოდვას იყენებს და ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ „სიზარმაცე ყველაზე დიდი ცოდვაა, რომელიც შეიძლება ადამიანს ვუსაყვედუროთ.“

პიერი თავს არ იტკიებდა ხვალინდელ დღეზე ფიქრით… ცოტა ხანში კი მის ყველაზე სასიამოვნო და ამავე დროს ერთადერთ საქმიანობად ძილი იქცა (დღეში ოთხჯერ დასანაყრებლად ადგომას თუ არ ჩავთვლით)… ალბათ დაგაინტერესებთ როგორ განვითარდება ზღაპარი, რა ჯადოსნობას შემოგვთავაზებს მეზღაპრე, წინასწარ რომ აფრთხილებს პატარა მკითხველს: „ბავშვებო, თვად ნახავთ რა მოჰყვა მის საქციელს და როგორ დაისაჯაო…“

და აი, ახალი პერსონაჟი, მოლაპარაკე ბატი (იმავდროულად ფერია) გამოჩნდება. მისი სასწაულმოქმედი კვერცხები გატეხვისთანავე სურვილებს ასრულებს, თუმცა… ერთ ადამიანზე მხოლოდ თხუთმეტი კვერცხია გათვლილი. დარწმუნებული ვარ, გაგახალისებთ მუქთახორა პიერის გარდასახვებისთვის თვალყურისდევნება. პიერის სურვილები წარმოუდგენლად მრავალფეროვანია, მაგრამ მათ ასრულებას ყოველთვის როდი მოჰყვება სანუკვარი შედეგი: ფრინველის მაღალ ფეხებზე სიარული და გრძელი ნისკარტის წკლაპუნი შესაძლოა, დისკომფორტული აღმოჩნდეს, ჯარისკაცობას კი თურმე ტყვიების ზუზუნი, ჭურვებისა და ყუმბარების ხმაური ახლავს თან, არც უკაცრიელი კუნძულია ყოველთვის სტუმართმოყვარე…

თავს აღარ შეგაწყენთ, თავად წაიკითხეთ და გადაწყვიტეთ – „ბატი უფრო გონიერი არსება იყო თუ  პიერი იქცეოდა ბატივით.“ შემდეგ კი საკუთარი თავს ჩაუფიქრდით – რას ინატრებდით, მოლაპარაკე ბატს თქვენთვისაც რომ გადმოეცა თხუთმეტი ჯადოსნური კვერცხი?

კეგლის მეფე შესანიშნავ, ტანად, ლამაზ, სიმართლის მოყვარულ ხარატზე მოგვითხრობს, რომელსაც გოტლიბი ერქვა და ბერლინში კუზიანი და გრძელკუდა ფრედერიკის მეფობის დროს ცხოვრობდა.

ხომ არ გგონიათ, უბრალო ხარატი იყო? არამც და არამც! მან წერა-კითხვა, ანგარიში, ხატვა იცოდა და თავად ქმნიდა ტანსაცმლის ახალ მოდელებს, რომლებითაც სახელი გაითქვა და უამრავი თაყვანისმცემელიც გაიჩინა. მაგრამ… „უპირატესობამ ამპარტავნებაში ჩააგდო“ და მოვლენათა ჯაჭვი მის საწინააღმდეგოდ შემობრუნდა. ერთ დღეს გოტლიბმა კეგლის დიდოსტატთან დამარცხება და ხალხისგან უყურადღებობა ვერ აიტანა, თავი გარიყულად იგრძნო და სასოწარკვეთილებაში ჩავარდა…

„ძვირფასო ბავშვებო, შური ცუდი თვისებაა და მალე შეიტყობთ ამ გრძნობამ რა ცუდი შდეგი გამოიღო,“ – ავტორი ამ ზღაპარშიც მიმართავს პატარა მკითხველს და რეალური ამბავს ჯადოსნური ელემენტებით ამდიდრებს.

„კეგლის მეფე“ ისევე როგორც „პიერი და მისი ბატი“ ქრისტიანულ მოტივებზე აგებული ტექსტებია, თუმცა დიუმა ჩვეული პიკანტურობით გადის ბეწვის ხიდზე – პათეტიკური მიმართვებით კი არ გვტვირთავს, ცდილობს მარტივად, ადამიანურ ენაზე აგვიხსნას, რომ „გულიდან ამოსული ლოცვა ძალას მატებს ადამიანს და სიმშვიდე მოაქვს…“  რომ ხშირად, „რაც უფრო დიდია საფრთხე, მით მეტია დახმარება…“

მოგზაურობა მთვარეზე ანუ მოკეს კოშმარი მოფარიკავე მოკეზეა, რომელიც რეალობას დაშორდა და სიზმრებში გადასახლდა. ამ უცნაურმა პერსონაჟმა მე ბარონი მიუნჰაუზენი მომაგონა. არ იფიქროთ, მხოლოდ იმის გამო, მთვარეზე რომ იმოგზაურა. მოკეს სხვა ბევრი უცნაურობაც სჭირს და არაფრით ჩამოუვარდება რასპეს გმირს.

„მოგზაურობა მთვარეზე ანუ მოკეს კოშმარი“ ვფიქრობ, უფროსებს უფრო დააინტერესებს. ამ ზღაპართან მიმართებაში ერთი ორიგინალური გარემოებაც გახლავთ გასათვალისწინებელი – დიუმა მას სწორედ იმ პერიოდში თხზავდა, როდესაც არა თუ ციფრული ტექნოლოგიები, ტელეფონი, რადიო და ავტომობილიც არ არსებობდა. სწორედ ამ განსხვავებული რაკურსიდან უნდა აღვიქვათ მოკეს კოშმარები და ამბავი გაცილებით თავშესაქცევი მოგვეჩვენება – იმჟამინდელი ეპოქის ადამიანების მსოფლმხედველობასა და განცდებზე დავფიქრდებით და ალაგ-ალაგ გემრიელადაც ჩაგვეღიმება.

***

ინტერნეტში ალექსანდრე დიუმას სხვა ზღაპრებსაც მივაგენი და იმედი მაქვს, ქართულ ენაზე მათ წაკითხვასაც მალე შევძლებთ. მანამდე კი ამ მინიატურულ წიგნს დავჯერდეთ და განსხვავებულ ლიტერატურულ ამპლუაში  შევაფასოთ საყვარელი მწერალი. უმცროსი თაობა კი თავდაპირველად ზღაპრებით გაიცნობს დიუმას შემოქმედების და მომავალში ალბათ ასე იტყვიან: ნახეთ, „სამი მუშკეტერიც“ იმან დაწერა, ვინც „პიერი და მისი ბატიო?!.“

ერთხელ, მეტროთი მგზავრობისას საინტერესო და საყურადღებო შემთხვევის უნებლიე მოწმე გავხდი. ახალგაზრდა ქალბატონი, რომელსაც თავისი პატარა, დაახლოებით 1,5 თვის მძინარე გოგონა გულზე ჰყავდა მიხუტებული, ძალიან წუხდა იმის გამო, რომ მისი უფროსი ბიჭუნა, 2 წლის ლუკა გვერდიდან არ ცილდებოდა და ხელში აყვანას სთხოვდა. დიდი მცდელობის მიუხედავად ბავშვმა მიზანს ვერ მიაღწია. ამიტომ, ის დედას მუხლებზე შემოეხვია და მის ხელს ჩაებღაუჭა. ახალგაზრდა ქალბატონის მდგომარეობით შეწუხებული მგზავრები ადგილს ათავისუფლებდნენ, რომ პატარა ლუკა დედის გვერდით დაესვათ. თუმცა, ბავშვი უარს ამბობდა დაჯდომაზე და არც იქვე, შორიახლოს მჯდომ ბებიას ეკარებოდა. დედა შეეცადა მუქარით მოეგვარებინა „პრობლემა“ და ბავშვს შემდეგი სიტყვებით მიმართა: „თუ ხელს არ გამიშვებ და არ დაჯდები, იცოდე აქ დაგტოვებ და უშენოდ წავალ“. დედის გარეშე დარჩენის საფრთხე ბავშვისთვის იმდენად საშიში აღმოჩნდა, რომ ის შეეცადა ტირილით გამოეხატა თავისი გრძნობები – უკმაყოფილება და შიში. მგზავრები ამჯერად ატირებული ბავშვის დაწყნარებას შეეცადნენ, მაგრამ დიდი ძალისხმევის მიუხედავად ეს ვერავინ მოახერხა. ლუკა, ცრემლიანი თვალებით დედას შეჰყურება და მისგან ელოდა თანაგრძნობას. მოცემულ სიტუაციაში  ჩვენ უფროსი შვილის მხრიდან უმცროსის მიმართ ეჭვიანობის  ტიპურ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე.

რატომ ეჭვიანობენ ბავშვები, რა არის ბავშვებში ეჭვიანობის მიზეზები, რა სახით ვლინდება ის პატარებში და რა შეიძლება გავაკეთოთ ეჭვიანობასთან დაკავშირებული სირთულეების თავიდან ასაცილებლად.  აღნიშნულ შეკითხვებზე პასუხები ბევრი მშობლისთვის საინტერესო და საყურადღებო უნდა იყოს.

ეჭვიანობა ჩვეულებრივი ადამიანური გრძნობაა, ის ნებისმიერი ასაკის ადამიანში შეიძლება დაფიქსირდეს; თუმცა, ეგოცენტრულობიდან გამომდინარე ბავშვები ბევრად უფრო ეჭვიანები არიან, ვიდრე ზრდასრულები. ასაკობრივი თავისებურებების გამო,  ეგოცენტრიზმი, როგორც ეგოიზმისა და ინდივიდუალიზმის გამოვლენის უკიდურესი ფორმა ბავშვის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს მახასიათებელს წარმოადგენს. პატარა ბავშვს საკუთარი თავი „სამყაროს ცენტრად“ ჰყავს წარმოდგენილი, მოითხოვს, რომ ყველა, განსაკუთრებით კი მშობლები მხოლოდ  მისით იყვნენ დაკავებული, მასზე ზრუნავდნენ, მის მოთხოვნილებებს აკმაყოფილებდნენ. ამიტომ, ის მაშინვე ნერვიულობას და ეჭვიანობას იწყებს, თუ მშობლის სიყვარულში მოზიარე უჩნდება და დედა იძულებული ხდება სხვასაც გაუნაწილოს თავისი ყურადღება  და მზრუნველობა.

ბავშვური ეჭვიანობა განსაკუთრებულ აქტუალურობას იძენს და-ძმებთან ურთიერთობისას. ხშირ შემთხვევაში ასეთი ეჭვიანობა დრამატულად ვლინდება, დიდხანს გრძელდება და ნებით თუ უნებლიედ ემოციურად ითრევს მშობელსაც.

უმცროსი ბავშვის გამოჩენა ოჯახში პრაქტიკულად პირველივე დღეებიდანვე იწვევს უმცროსის ეჭვიანობას, მაშინაც კი, თუ დედის ფეხმძიმობის პერიოდში ის მოუთმენლად ელოდა პატარა დაიკოს ან ძამიკოს დაბადებას. შეიძლება ითქვას, რომ ბავშვის ეჭვიანობა ასეთ შემთხვევაში ძალიან ბუნებრივია და ის გამოწვეულია მშობლების სიყვარულის დაკარგვის შიშით. ხშირად ბავშვი არც მალავს და ღიად გამოხატავს ნეგატიურ დამოკიდებულებას უმცროსის მიმართ, რომელსაც ის სერიოზულ მეტოქედ აღიქვამს. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ასეთ სიტუაციაში მშობელმა შეარჩიოს ქცევის სწორი სტრატეგია რათა პირველმა ბავშვმა სიმარტოვე არ იგრძნოს და ადვილად დაძლიოს ეჭვიანობა უმცროსის მიმართ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ყოველ კონკრეტულ სიტუაციაში, გამომდინარე იქიდან, თუ როგორ ვლინდება ეჭვიანობა, უფროსს მოქმედების კონკრეტული სტრატეგია სჭირდება ბავშვის ქცევის სამართავად.

ბავშვური ეჭვიანობის გამოვლენის ძირითადი სიტუაციები და რეკომენდაციები მის სამართავად: 

სიტუაცია 1. უფროსი ბავშვი უარს ამბობს დაუთმოს ახალშობილს თავისი საწოლი. კარგი იქნება, თუ მას სხვა საწოლში პატარას დაბადებამდე რამდენიმე თვით ადრე გადავიყვანთ. მაგრამ, თუ ეს დროულად არ გავაკეთეთ და უფროსი ბავშვის  „მიგრაცია“ დაემთხვა სამშობიაროდან ახალშობილის გამოყვანას, ავუხსნათ მას, რომ ის უკვე დიდია და შეიძლება ახლა  დაიძინოს არა ჩვილების, არამედ დიდი ბავშვების საწოლში. საჭირო მოქმედებისთვის პატარა „მესაკუთრის“ მოტივირებაში დაგვეხმარება ასეთი ფრაზაც: „შენ ახლა დაიძინებ „უფროსების“ საწოლში, როგორც დედა და მამა იძინებს“;

სიტუაცია 2. ბავშვი უარს ამბობს „უცხო“ პატარასთან დედის დატოვებასა და საბავშვო ბაღში წასვლაზე.  კარგი იქნება, თუ სერიოზულ ცვლილებებს ბავშვის ცხოვრებაში ოჯახში უმცროსი წევრის შემოსვლას არ დავამთხვევთ – უფროსს საბავშვო ბაღში შევიყვანთ უმცროსის დაბადებამდე რამდენიმე თვით ადრე და არა მაშინ, როცა ჩვილის მოვლით დაკავებულობის გამო უფროსისთვის დრო აღარ გვრჩება;

სიტუაცია 3. ჩვილის ძუძუთი კვების პროცესში უფროსი ითხოვს, რომ მასაც მოაწოვონ ძუძუ, როგორც პატარას. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ პირველი ბავშვი უკვე გამოსულია ძუძუთი კვების ასაკიდან, არ ღირს ასეთ სიტუაციაში ამის გამო ჩხუბი და კატეგორიული ტონით საუბარი, რადგანაც, დიდი ალბათობით, ეს ბავშვის ისტერიკის მიზეზი გახდება. უფრო სწორი იქნება, თუ ვეტყვით, რომ იმ შემთხვევაში, თუ დედა უფროსს მოაწოვებს ძუძუს, უმცროსს აღარ ეყოფა რძე და ის მშიერი დარჩება. კომპენსაციისთვის  შეიძლება ბავშვს შევთავაზოთ რამე გემრიელი იმისათვის, რომ მისი აზრები სხვა მიმართულებით გადავრთოთ. როგორც წესი, ძუძუთი კვების გარდა უფროსი ბავშვები ხშირად მშობლებისაგან ითხოვენ ყველაფერს იმას, რასაც უმცროსისთვის აკეთებენ – ითხოვენ, რომ უფროსებმა აჭამონ, ჩააცვან, ხელში აყვანილი ატარონ. რასაკვირველია, ბავშვის ასეთი თხოვნის კატეგორიული იგნორირება არ შეიძლება, მაგრამ არც მათი სრულად დაკმაყოფილება იქნება გამართლებული. სასურველია  „ოქროს შუალედის“  მოძებნა –  შეძლებისდაგვარად დავისვათ ბავშვი მუხლებზე, ავიყვანოთ ხელში კიბეზე ასვლისას, დაძინებისას წავუკითხოთ ზღაპარი. გარკვეული დროის შემდეგ ბავშვი მიხვდება, რომ ის დედას ადრინდელივით უყვარს. გავითვალისწინოთ, რომ მოთმინება, ალერსი და სიყვარული ბავშვური ეჭვიანობის კარგი წამალია;

სიტუაცია 4. უფროსი ბავშვი ითხოვს, რომ ახალშობილი სამშობიაროში დააბრუნონ. ასეთ სიტუაციაში არ იქნება გამართლებული ბავშვთან ჩხუბი და მისი საყვედურებით ავსება. შევეცადოთ ავუხსნათ მას, რომ დაიკო ან ძამიკო ძალიან კარგია, რადგანაც როცა უმცროსი წამოიზრდება, ისინი შეძლებენ  ერთად თამაშს. ამასთან, თუ ბავშვი დედის ფეხმძიმობის დროს ინტერესით ელოდა ბავშვის დაბადებას, შეიძლება მას ვუთხრათ, რომ პატარამ იცის ეს და მოხარულია მასთან შეხვედრით;

სიტუაცია 5. უფროსი ბავშვი არ იძინებს, ხელს უშლის პატარას და მასაც არ აძლევს ძილის საშუალებას. ასეთ სიტუაციაში, ნაცვლად იმისა, რომ მკაცრად, კატეგორიული ტონით ან ჩხუბით მოვითხოვოთ მისგან სიჩუმის დაცვა, შევთავაზოთ მას ჩურჩულით ლაპარაკი. ასეთ თამაშში ის სიამოვნებით ჩაერთვება;

სიტუაცია 6. უფროსი ბავშვი მიტოვებულად გრძნობს თავს, ხდება გულჩათხრობილი, ნაღვლიანი, დეპრესიული, იკეტება საკუთარ თავში, როცა დედისაგან სითბოს, სიყვარულს და ყურადღებას ისეთი დოზით ვეღარ იღებს,  როგორც ადრე. აღნიშნული ცვლილებების პირველივე ნიშნების შემჩნევისას ხშირად შევაქოთ ის, ვეთამაშოთ, როცა პატარას სძინავს, ავიყვანოთ ხელში, მოვეხვიოთ და ვაკოცოთ. ტაქტილური შეგრძნებები ასეთ დროს ძალიან მნიშვნელოვანია. უფროსმა ბავშვმა არ უნდა იგრძნოს მშობლიური ალერსის, სიყვარულის, მზრუნველობის და დედის ხელების სითბოს დეფიციტი;

სიტუაცია 7. უფროსი ამღავნებს აგრესიას და ცდილობს ტკივილი მიაყენოს პატარას. ასეთ სიტუაციაში დასჯამ  შეიძლება არასასურველი ქცევის პროვოცირება გამოიწვიოს. ამიტომ, თუ არსებობს უმცროსი ბავშვისათვის ტკივილის მიყენების რისკი, ნუ დავტოვებთ მათ მარტო, უფროსების მეთვალყურეობის გარეშე.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ბავშვური ეჭვიანობის იგნორირება, მისი თვითდინებაზე მიშვება, ყურადღების არმიქცევა იმ იმედით, რომ დროთა განმავლობაში ყველაფერი თავისით გაივლის, არ იქნება გამართლებული. თუ ჩვენ ადრეულ ასაკში არ დავეხმარებით ბავშვს ეჭვიანობის გრძნობის დაძლევაში, დიდი ალბათობით მომავალში ის მისი ხასიათის თვისება გახდება, ეჭვიან ადამიანად ჩამოყალიბდება, თავადაც დაიტანჯება ამ გრძნობით და სხვებსაც დატანჯავს.

აღმოვაჩინე, რომ რაც უფრო ხშირად ვკითხულობ ემილ ჩორანს – რუმინელ მწერალსა და ფილოსოფოსს (სხვა ჯერ ფილოსოფოსს დაწერდა და მერე – მწერალს, მაგრამ ჩემთვის ისეა, როგორც დავწერე) – მით უფრო კარგად ვგრძნობ თავს: მეჩვენება, რომ სწორ გზაზე ვდგავარ, რომ ჩემი ფიქრები მარტივად პოულობენ სწორ მიმართულებას, რომ თავის დასამშვიდებლად, უსიამოვნო მოულოდნელობების გასაძლებად, ყოველდღიური ყოფის ასატანად სხვა აღარაფერი მჭირდება. ისე გამოდის, რომ ეს უკიდურესად პესიმისტი კაცი ცხოვრების ხალისსაც კი მაძლევს.

ივლის-აგვისტოს გაუსაძლის სიცხეში ყოველდღე ვუბრუნდებოდი, საანესთეზიო საშუალების მცირე ულუფებივით ვიღებდი მის მოკლე-მოკლე გამონათქვამებს და თან ვფიქრობდი, ოცდამეერთე საუკუნეში უნდა ეცხოვრა, ფეისბუკის ხანას უნდა მოსწრებოდა-მეთქი. მართალია, უზომო ნიჰილიზმით გაჯერებულ მის ჩანაწერებს მკითხველ-გამზიარებელი ბევრი არ ეყოლებოდა, მაგრამ თავის მიზანს მაინც მიაღწევდა: ზოგ-ზოგიერთების გონებაში გზას გაიკვლევდა და იქ სამუდამოდ დაიბუდებდა, მზაკვრული საქმის უჩუმრად გასაგრძელებლად, ტკბილად ჩაძინებულის თანდათან გამოსაფხიზლებლად, გაურკვევლობის ნეტარებაში მყოფისთვის თვალის ასახელად.

აქვე ისიც უნდა ითქვას, რომ ჩორანის ბოლომდე ნდობა არ შეიძლება. ისეთი მოაზროვნეა, სერიოზულობასა და არასერიოზულობას შორის გადებულ ვიწრო ხიდზე სწრაფად სირბილი რომ უდიდეს სიამოვნებას ანიჭებს. წამს აქეთაა, წამს – იქით. თვითონ არაფრით დამეთანხმებოდა, გაჩენის დღეს კიდევ ერთხელ დაიწყევლიდა და ყოველგვარ სიამოვნებას არარსებობის მომხიბვლელ პერსპექტივას დაუკავშირებდა. აი, საიდან ამოიზარდა მიშელ უელბეკის სამწერლო სტილი-მეთქი, ამასაც ვფიქრობდი. მეტად თავისებური იუმორი. შავ ფონზე გაბნეული ზაფრანისფერი წვრილი ყვავილები.

„ნეტავ იმ ბავშვებმა, რომლების ამქვეყნად მოვლინებაც არ ვისურვე, თუ იციან, რა დიდ ბედნიერებას უნდა მიმადლოდნენ“, – ეს ემილ ჩორანის ერთ-ერთი ყველაზე ხშირად მოხმობილი გამონათქვამია. სხვაგან წერს, მომავლის ჩემეული ხედვა ისეთი ზუსტია, შვილები რომ მყავდეს, თვალის დახამხამებაში დავახრჩობდიო. უელბეკიც წერს ბავშვების სიძულვილზე ერთ რომანში, მაგრამ სწორედ ამ რომანის დასარულს მისი მთავარი გმირი – სასტიკ სამყაროში სიყვარულის შესაძლებლობის აღმომჩენი და უკვე საბოლოოდ დარწმუნებული საკუთარი გადაწყვეტილების სისწორეში – აზიის შორეულ ნაწილში დასახლებაზე, საყვარელ ქალზე დაქორწინებასა და შვილებზე იწყებს იწყებს ფიქრს. სხვა საკითხია, რომ მწერალი ამის საშუალებას არ აძლევს – ცხადია, მისი ამოცანა მთავარი გმირის გაბედნიერება სულაც არაა.

ისევ ჩორანს დავუბრუნდეთ. ამჯერად ბოლომდე ვიზიარებ მის მოსაზრებას (შვილების დახრჩობაზე რაც თქვა… გეთანხმებით, ზედმეტი მოუვიდა): „შვილები, რომლებიც არ წითლდებიან მშობლების უბადრუკობაზე, ბოლომდე განწირულები არიან ასეთივე უბადრუკობისთვის. ისე არაფერი ანადგურებს შემოქმედებით უნარს, როგორც იმ ადამიანებით აღფრთოვანება, რომლებმაც ამქვეყნად მოგვავლინეს“. ის, რაც „შემოქმედებითი უნარის განადგურებად“ ვთარგმნე, ფრანგულად (ჩორანი რუმინულადაც წერდა და ფრანგულადაც) იმ სიტყვით გადმოიცემა, რომელიც, პირველ რიგში, სტერილიზაციას აღნიშნავს. და რამდენ მშობელს მოუხერხებია შვილების სრული „სტერილიზაცია“ – ერთგვარი გაუვნებელყოფა საზოგადოებაში მშვიდი და უშფოთველი ცხოვრების გასაგრძელებლად?!

და ცხრილი. ცხრილი, რომელიც სათაურშია ნახსენები. ყველაზე საგულისხმო ალბათ ესაა იმ ყველაფრიდან, რასაც ჩვენი მწერალი და ფილოსოფოსი ბავშვებზე ამბობს: „ერთადერთი რამ, რაც ყმაწვილებს უნდა ვასწავლოთ, არის ის, რომ არაფერს, თითქმის არაფერს უნდა ელოდონ ცხოვრებაში. წარმოვიდგინოთ „იმედგაცრუებების ცხრილი“, რომელშიც ყველა ის გულგატეხილობა იქნება აღნიშნული, თითოეულს რომ ელოდება. ცხრილი, რომელსაც სკოლებში გამოვაკრავთ“ (ილია ბაწაშვილის თარგმანი). უბრალოდ, წარმოვიდგინოთ – ჩორანი მეტს არაფერს გვთხოვს. ცხოვრების ბნელ მხარეზე ყურადღების გამახვილება არც მშობლებს უყვართ და არც მასწავლებლებს. არადა, ტკივილი, იმედგაცრუება, დანაკარგის განცდა, ხელმოცარულობა, მოულოდნელი ღალატი, დაუძლეველი შიში, სრული სასოწარკვეთა – მოკლედ, რა აღარ გვემუქრება, რას აღარ მოუცლია ჩვენთვის. ცხოვრების ამა თუ იმ ეტაპზე თითოეულისთვის თვალის გასწორება მოგვიწევს, იმის მიუხედავად, რა მითებითა და ზღაპრებით გვზრდიდნენ, როგორ ბედნიერ, უზრუნველ ცხოვრებას გვპირდებოდნენ, თუ ზრდილობიანად მოვიქცეოდით, კარგად ვისწავლიდით, წიგნების კითხვას შევიყვარებდით და დედას და მამას გულს გავუხარებდით.

სჯობია, თავიდანვე იცოდნენ. სჯობია, ბავშვებს არ დავუმალოთ, რომ ბევრჯერ გაუტყდებათ გული, ბევრ სიძნელეს გადააწყდებიან გზაზე – მეტისმეტად რთულ გზაზე. მერე შეგვიძლია კედელზე გაკრულ წარმოსახვით ცხრილს გავხედოთ და ხელის სწრაფი მოძრაობით ჩამოვხსნათ კიდეც.

ბესიკი ჩემს ცნობიერებაში ძალიან პატარა ასაკში შემოვიდა. ალბათ პირველ კლასში ვიქნებოდი, როცა ჩემი სკოლის უფროსკლასელებმა სოფლის კლუბში „თეთრი ბაირაღები” დადგეს. სპექტაკლის მხატვრულ ხარისხზე ვერაფერს მოგახსენებთ, მაგრამ ის კი მახსოვს, რომ ყველა როლს გოგოები თამაშობდნენ (აბა, გაგანია ოთხმოცდაათიან წლებში, ქურდების ყვავილობისას, რომელი ბიჭი იკადრებდა სცენაზე დგომას). აი, ადრე ხომ იყო, რომ ყველა როლს კაცები ასრულებდნენ, ამჯერად პირიქით მოხდა. კიდევ მახსოვს ლიმონა დევდარიანის (რომელსაც ჩემი მეზობელი გოგო თამაშობდა) წაკითხული „ტანო-ტატანო”. მერე, როცა „თეთრი ბაირაღების” ეკრანიზაციას ვუყურე, მივხვდი, რომ გია ბურჯანაძეს ბაძავდა. თქვენ წარმოიდგინეთ, რა კომიკური რამ სანახაობა იქნებოდა თინეიჯერი გოგო, რომელიც გია ბურჯანაძის ხმით ბესიკ გაბაშვილის ლექსს კითხულობს, რომლის შინაარსიც ნახევრად არ ესმის, მაგრამ გულმოდგინედ კი დაუზეპირებია.

რამდენიმე წლის მერე სახლში აკაკი ბელიაშვილის რომანი „ოქროს ჩარდახი” ვიპოვე, სადაც ბესიკის ამბებია მოთხრობილი. ანოტაციაში ეწერა, რომ მწერალს მანამდე დაწერილი ჰქონია სამტომიანი რომანი, სახელწოდებით „თავგადასავალი ბესიკ გაბაშვილისა”. ეს რომანი მე ბევრი ვეძებე მაშინ, მაგრამ ვერ ვიპოვე ვერსად. რაც შეეხება „ოქროს ჩარდახს”, იქიდან არაფერი მახსოვს. ბელიაშვილის მოკრძალებულ ბელეტრისტულ ნიჭს თუ გავითვალისწინებთ, წესით არც ისე გამორჩეული რამ უნდა ყოფილიყო.

ბელიაშვილის რომანების გარეშეც ვიცით, რომ ბესიკი იყო დიდი პოეტი, რომელიც თავიდან ერეკლეს კარზე, ხოლო მამამისის და ანტონ პირველის კონფლიქტის შემდეგ დასავლეთ საქართველოში, სოლომონ პირველის კარზე მოღვაწეობდა. ერეკლეს კარზე მისი ძმაკაცები იყვნენ ლევან ბატონიშვილი, დავით რექტორი, დავით სარდალი და სხვანი. თურმე ბესიკი იყო დენდი, კარგად ჩამცმელი და ქალების გულის მომნადირებელი კაცი, მაგრამ საჭიროების ჟამს ხმალსაც არავისზე ნაკლებად არ იქნევდა.

ბესიკის შემოქმედება მრავალფეროვანია, მაგრამ მისმა პოეტურმა ტალანტმა მწვერვალს სატრფიალო ლირიკული ლექსების ერთ ციკლში მიაღწია, რომელშიც შედის სწორედ მისი შედევრი „ტანო-ტატანო”. ამ ციკლის ლექსების უმეტესობა ერთი ფორმით, სტროფების იდენტური არქიტექტონიკით არის დაწერილი. ეს წყობა ბესიკს არ მოუგონია – აღმოსავლურია, მაგრამ მან უკეთესი და უფრო რთული რამ მოიგონა – ახალი მეტრი. მოიგონა და, რაც მთავარია, მისი ლიტერატურული ლეგიტიმაცია მოახდინა.

ბესიკურმა თოთხმეტმარცვლიანმა შემდგომში მთლიანად ჩაანაცვლა რუსთაველისეული კატრენი (დაბალ-მაღალი შაირი) და განსაზღვრა ქართული პოეზიის მომავალი. ბესიკურის ავთენტური სტრუქტურა შემდეგნაირია: სტროფები ხუთტაეპიანია, პირველი სტროფის ყველა ტაეპი ერთმანეთს ერითმება, დანარჩენი სტროფების ოთხი ტაეპი ერითმება ერთმანეთს, მეხუთე ტაეპი კი პირველ სტროფს ერითმება, ხშირად ვხვდებით შიდა რითმებსაც. ბესიკური მეტრი, ისევე, როგორ შაირი, ორნაირია, მათ განსხვავებულობას ლოგაედებში ქორე-დაქტილთა თანმიმდევრობა განსაზღვრავს (ზოგჯერ ლოგაედებს შორის მოთავსებულ მეორე პეონს ორი ქორე ენაცვლება). მარტივად რომ განვასხვავოთ, შეიძლება მოვიხსენიოთ, როგორ ბოლოდაქტილური („მე შენმა ფიქრმა მიმარინდა, ჩაველ ჭი-რე-ბსა!”) და ბოლოქორეული („თვით შენმა გულმა კარგად იცის, ვარ შენი მკვდა-რი;”). ავთენტური ბესიკურის ეშხი სწორედ ამ ორნაირი სახეობის მონაცვლეობაშია, სწორედ ეს ქმნის განუმეორებელ ევფონიას. ბესიკის ეპიგონები და მიმბაძველები მთლიანად იმეორებენ მის სტრუქტურას, მხოლოდ „რომანტიკოსებმა” მოახდინეს ამ არქიტექტონიკის დეკონსტრუქცია, შიდა რითმები და მეხუთე ტაეპი მოაშორეს და დატოვეს ჯვარედინად გარითმული კატრენი, თუმცა ვხვდებით ასევე შიდარითმიან, მონორითმიან და სულაც ურითმო (ვერბლანურ) გამონაკლისებსაც.

მაჩაბელმა შექსპირი მთლიანად ამ საზომით თარგმნა. მეოცე საუკუნის ათიან წლებში, როცა „ცისფერყანწელებმა” ევროპული ფორმების შემოტანა დაიწყეს, დაადგინეს კიდეც, რომ ამიერიდან სონეტები ბესიკური თოთხმეტმარცვლიანით უნდა დაწერილიყო, ამ საკამათო წესს გალაკტიონმა პოლიმეტრული სონეტი დაუპირისპირა, რომელიც, თუ სწორად მახსოვს, სწორედ ათიანი წლების მიწურულსაა დაწერილი.
„ცისფერყანწელების“ შემდეგ ბესიკურისადმი ინტერესი რაღაცნაირად განელდა და ის შავთელურმა ათმარცვლიანმა ჩაანაცვლა, თუმცა, ცხადია, მთლიანად არ გამქრალა, ამ საზომითაც იწერებოდა ლექსები. ესეც არ იყოს, ქართულ რიტმულ ვერლიბრში დომინანტი მეტრული ერთეული, ათმარცვლიან შავთელურთან ერთად, სწორედ ბესიკური თოთხმეტმარცვლიანია, მათ შორის კი ავტორს აქვს სრული პოლიმეტრული თავისუფლება.

ოთხმოცდაათიანი წლებიდან მოყოლებული დღემდე ბესიკური ისევ დომინანტ საზომად იქცა კონვენციურ ლექსში. თუმცა ორი სხვადასხვანაირი ბესიკურის ევფონია, რომელიც მას ახასიათებს სისტემურად გამოყენების შემთხვევაში, სრულიად იგნორირებულია. „რომანტიკოსების” მიერ ავთენტური ბესიკურის დეკონსტრუქციის შემდეგ ბოლოდაქტილური და ბოლოქორეული თოთხმეტმარცვლიანის გამოყენებას ქაოსური ხასიათი აქვს.

ჩემს ციკლში, რომელსაც ჰქვია „ორშაბათ დილის პენტატიქი” (ლინკი იხილეთ ბლოგის ბოლოს), შევეცადე ბესიკურისთვის მოწესრიგებული სახე მიმეცა და ერთგვარად ის ძველი და ნამდვილი მუსიკალურობა დამებრუნებინა მისთვის, ოღონდ მთელი რიგი სახეცვლილებებით: ჩემთან არ არის შიდა რითმები და არც პირველი სტროფის ყველა ტაეპი ერითმება ერთმანეთს, მე მოსაზღვრე რითმები გამოვიყენე. ჩემთან დანარჩენი სტროფების საფინალო ტაეპები ზოგ შემთხვევაში პირველი სტროფის მთლიან ტაეპებს, ხოლო ზოგ შემთხვევაში მხოლოდ სარითმო ერთეულებს იმეორებენ. გამოყენებულია ანჟამბემანი (რომელიც დამატებით ბგერებს სძენს ზოგად სიმფონიას) და, ალაგ-ალაგ, დისონანსური რითმა. ბესიკის და ბესიკის მიმდევრების პოეზიაში თუ ამ შენაცვლებას არათანმიმდევრული ხასიათი აქვს, ჩემთან ეს უფრო კანონიკურია და არცერთ ლექსში არ ირღვევა სისტემურობა.

რაც შეეხება ჩემი ციკლის კონცეპტუალურ მხარეს: დიდი ხანია მინდოდა, რომ სოციალური ლექსების რკალი დამეწერა, რომელთა ლირიკული სუბიექტ-ობიექტები ერთმანეთთან იქნებოდნენ დაკავშირებულნი და ტოპოსიც კონკრეტული ლოკაცია იქნებოდა. არც მიფიქრია, რომ ეს ჩემი ქუჩა უნდა ყოფილიყო, მაგრამ ერთ დილით ძალიან ადრიანად მომიწია სახლიდან გასვლა. დავინახე ჩემი შავკანიანი სტუდენტი მეზობელი, ავტობუსის მძღოლი, მეეზოვე, მშენებლობის მუშა, გარემოვაჭრე, და მივხვდი, რომ სწორედ მათზე უნდა დამეწერა.

ეს ბლოგი ავტორეცენზიაზე მეტად ბესიკზე და ბესიკურზე საუბარი გამომივიდა, მაგრამ ეს ყველაფერი უნდა თქმულიყო, რომ ჩემი ტექსტის ფორმალისტურ-კონცეპტუალურ მხარეზე ორიოდე სიტყვით მესაუბრა.

(დორის დორიეს რომანი “ხელი გაუწოდე სასწაულს”)

რა გავლენას ახდენს მშობელი შვილზე? არის თუ არა გარკვეულ სოციალურ გარემოსა თუ საზოგადოებაში დაბადება ერთგვარი ბედისწერა, რომელიც ადამიანს თავისუფალ არჩევანს უზღუდავს? როგორ უნდა დააღწიო თავი დროისა და ადამიანების მიერ შექმნილ დამთრგუნველ წესებსა და კანონებს? ამ კითხვების კონტექსტშია დორის დორიეს რომანის გმირთა ცხოვრება წარმოჩენილი.

თანამედროვე ევროპული ცივილიზაცია, ერთი შეხედვით, ყოველგვარ პირობას უქმნის ადამიანს თავისუფალი ცხოვრებისა და განვითარებისთვის. ადამიანი კი მაინც ვერ გადალახავს დამთრგუნველ მარტოობას, მაინც არ არის ბედნიერი. არის თავისუფალი არჩევანი: პოლიტიკური თუ რელიგიური შეხედულებებისა, გახსნილია საზღვრები, მაგრამ ადამიანი მაინც ვერ აღწევს თავს საკუთარი თავის ტყვეობას, მას, როგორც ადრე, ისევე აღელვებს რეალობასა და ილუზიურს შორის არსებული გადაულახავი უფსკრული, მოჩვენებითი ზნეობა, ორმაგი მორალი და ყოველივე ის, რაც ასე ნაცნობი და გაცვეთილია, თუმცა მარადის განხლებული და კვლავაც ძველებურად დამტანჯველი.

რომელი გრძნობა უფრო დამთრგუნველი და სასოწარმკვეთია: სიცარიელისა თუ მარტოობისა? ორივეს  თანაბარი ინტენსივობით შეუძლია დაგტაჯოს და დაგანგრიოს. თან ეს ნგრევა მით უფრო გრანდიოზული და სანახაობრივია, თუ სადმე ტყეში განმარტოებით კი არ ცხოვრობ, არამედ ხმაურიან, მრავალთავიან და ბუმბერაზ სხეულიანი შენობებითა და Aათასნაირი ჯიშისა და ფერის ადამიანით პირთამდე სავსე ქალაქის უდაბნოში.

ამ და სხვა ეგზისტენციალური კითხვების პასუხების ძიებაა თანამედროვე გერმანელი მწერალი ქალისა და რეჟისორის  ბესთსელერი `სასწაულს ხელი გაუწოდე~, რომელიც ქართულ ენაზე შესანიშნავად თარგმნა მაია მირიანაშვილმა, ახალგაზრდა, მაგრამ გამოცდილმა და ამ საქმეში დაოსტატებულმა მთარგმნელმა.

რომანის მთავარი გმირები ქალები არიან. მათი თვალთახედვით არის აღქმული და გაანალიზებული თანამედროვე სამყაროში მიმდინარე მოვლენები. რომანში სხვადასხვა პერსონაჟი ჰყვება თავისი ცხოვრების ამბავს, ხანდახან მთხრობელიც გამოჩნდება და იქმნება საინტერსო მოზაიკა, რომელშიც გმირების ცხოვრების ცალკეული ამბავი სხვადასხვა ფერის ნატეხივით ერწყმის და მიესადაგება ერთმანეთს, რათა მთლიანობაში დაიხატოს ფერადოვანი და დრამატული სურათი ყოფისა, რომელიც სავსეა ვნებების ჭიდილით, ჭირითა და სიხარულით, ერთგულებითა და ღალატით, `ხმაურითა და მძვინვარებით~, როგორც შექსპირი იტყოდა მაკბეტის პირით:

`სიცოცხლე მხოლოდ

ჩრდილი ყოფილა მოარული; ტაკიმასხარა,

რომელსაც ვიდრე დრო აქვს, ადის მაღალ სცენაზედ

და იჭიმება, იგრიხება მთლად გაქრობამდე.

სულელის ენით მოთხრობილი ამბავი არის,

თუმც უმნიშვნელო, მაგრამ სავსე აურზაურით~ (ივანე მაჩაბლის თარგმანი).

შემდეგ ფოლკნერმა სწორედ ამ მონოლოგიდან აიღო რომანისთვის სათაური `ხმაური და მძვინვარება~ და ერთ-ერთ მთხრობელად იდიოტი ბენჯამინ კომპსონი აქცია.

`ყველაზე დიდი საოცრება ისაა, რომ ვიცით, უნდა დავიხოცოთ, მაგრამ ყოველდღე მაინც ისე ვიქცევით, გეგონება, ეს ჩვენ არ გვეხებოდეს~, _ამბობს რომანის ერთი პერსონაჟი და ამგვარად გამოხატავს ადამიანის დროში არსებობის ტკივილს.

ამ რომანის გმირებიც ყოველდღიურ სიხარულსა თუ ტკივილს, სიყვარულსა თუ სიძულვილს გამოდევნებული ადამიანები არიან, ყოფით წვრილმანებში გახლართულნი და თავგზააბნეულნი, რომელთა გონებაში იშვიათად გაიკიაფებს ნაპერწკალი: სულიერსა და ამაღლებულზე, ზეციურსა და უკვდავზე რომ მიანიშნებს და სასწაულის რწმენას უნერგავს, თუმცა ეს ნაპერწკალი მალევე მიინავლება ისე, რომ კოცონად არ იქცევა და ადამიანიც ისევ იკარგება წვრილმანი საწუხარით ჩამობნელებულ ცხოვრების უღრანში.

რომანში, ერთი მხრივ, იხატება თავისუფალი ქალი, ინგრიდი, ჰიპური წარსულით და მისი ქალიშვილი, უცნაური სახელით, ეიფელ (დედამ სწორედ საზოგადოების მიმართ პროტესტის ნიშნად დაარქვა ქალიშვილს ეს სახელი). მათი ურთიერთობა წარმოაჩენს თაობათა შორის განსხვავებლობასა და დაპირისპირებას, რომელიც ვერ დაიძლევა, რადგან თანამედროვეობა თითქოს ყველანაირად უბიძგებს ადამიანებს არა დაახლოების, არამედ დაშორებისკენ.

მწერლის აზრით, ადამიანის ცხოვრებას განსაზღვრავს მისი ბავშვობა, მშობლებთან ურთიერთობა. ეიფელი, რომელიც გამუდმებით კარგავს შეყვარებულებს და სულ მარტოსულად გრძნობს თავს, წარსულზე ბევრს ფიქრობს, იხსენებს დედასთან ერთად გატარებულ დღეებს: `ჩვენ ძველ, უკვე აშმორებულ საძილე ტომრებში ფიჭვების ხეებქვეშ, გაშლილ კარავში გვეძინა, პლაჟიდან ცოტა მოშორებით. ფიჭვები ფეხებში ნემსებივით გვერჭობოდა, გარშემო დამპალი ბანანის სუნი იდგა. დედა მარტო გრძნობდა თავს, მეც ასევე, მაგრამ ყველაზე საშინელება ის იყო, რომ ეს ორივემ ვიცოდით~. `იქნებ დედაჩემიც ოცნებობდა ლამაზ სახლზე, წესიერ საწოლებზე, გრილ, თეთრ, კარგად დაუთოებულ ზეწრებზე, სააბაზანოზე ტუალეტითა და შხაპით, ონკანიდან მომდინარე მტკნარ წყალზე~. `საიდანღაც გაიგო, რომ ზაფხულობით ესპანეთში სამკაულების გაყიდვით ბევრი ფულის შოვნა შეიძლებოდა. მე დედას ვეხმარებოდი მარგალიტის მძივების გაკეთებაში, ზოგჯერ რესტორნიდან ვიპარავდი ჩანგლებს, რომელთაც ის ცხელ ქვიშაში დებდა, ვიდრე არ დადნებოდა, მერე სპეციალური იარაღით სამაჯურად გრეხდა~. შემდეგ, როდესაც დედა-შვილმა გაჭირვება გადალახა, წარსულის ტკივილი მაინც დარჩა, როგორც ერთგვარი გადაულახავი კომპლექსი.

ამ რომანშიც აქტუალურია გაუცხოების პრობლემა, როგორც დაუძეველი ბარიერი ბედნიერების ძიების გზაზე. რომანში გვხვდებიან განსხვავებული იდეოლოგიის, რელიგიური აღმსარებლობის, შეხედულების, სექსუალური ორიენტაციის ადამიანები, რათა სიღრმისეულად წარმოჩნდეს დროის მაჯისცემა, ის გარემო, რომელშიც მოზარდს უწევს სამყაროს შეცნობა და განვითარება, შეცდომების, დაცემისა და წამოდგომის გზით   ცხოვრებაში საკუთარი ადგილის მოპოვება და თავისი წილი ბედნიერების შექმნა.

რომანი სავსეა დრამატული ისტორიებით, რომლებიც მკითხველს დააფიქრებენ საკუთარ არჩევანსა და ცხოვრებაზე. ლაღი, ექსპრესიული თხრობა მწერალს საშუალებას აძლევს, გაიყოლიოს მკითხველი და შეუნელებელი ინტერესით ჩააკითხოს მთელი ტექსტი. კინომონტაჟის ტექნიკა, კადრების მონაცვლეობა ქმნის თხრობის საოცარ დინამიკას.

რომანში ერთმანეთს უპირისპირდება ბაშვის აღქმული ფერადოვანი, ცოცხალი, სიყვარულით აღსავსე ბედნიერი სამყარო, რომელიც დაძლევს ნებისმიერ რეალურ დაბრკოლებას და ყოველივეს ზღაპრულად აქცევს და დიდების ნაცრისფერი, გამოუვალი, უგზო-უკვლო ცხოვრება. პატარა ეიფელი, მშობელი დედის დაძახებას რომ უკრძალავდა, სახელით მომმართეო,  ასე ოცნებობდა: `მიყვარს ყვავილების ბაღში ბალახში წოლა, ყაყაჩოს ქვემოდან ცქერა, რამდენიმე მსუქანი ბაზი რომ დაბზუის თავზე, ხარბად  ეტანებიან მის წითელ  ფოთლებს და მთელ ყვავილს აცახცახებენ. უცნაური მწერია ეს  ბაზი, ისე გამოიყურება, გეგონება, საკარნავალო კოსტიუმი აცვია. ხშირად წარმომიდგენია, როგორ იხდის ის საღამოობით საკარნავალო კოსტიუმს, კიდებს ლურსმანზე,  ნაცრისფერი გაშიშვლებული, გამხდარი ტანით ერთ პაწაწინა  მაგიდასთან ჯდება და კოვზით თაფლს შეექცევა გაძღომამდე~. მერე, ზრდასთან ერთად, ეს ყოველივე სადღაც ქრება და ყოველი ჯურღმულის გამნათებელი წარმოსახვის ცეცხლიც მიინავლება. ადამიანი რჩება უხეში რეალობის პირისპირ და თავგზააბნეული ათასნაირი ტკივილის კედელს განწირული აწყდება.

რომანში ადამიანების სწრაფვა უშუალო, წრფელი ცხოვრებისა და ურთიერთობისაკენ მჟღავნდება ნუდისტური პლაჟების სიყვარულშიც. ეიფელი დედასთან ერთად დასეირნობს შიშველი ადამიანების გარემოცვაში. მათ არ რცხვენიათ სიშიშვლისა, თითქოს ამგვარად გამოხატავენ პირველყოფილი უცოდველობისა და უმანკოებისკენ სწრაფვას, ადამ და ევას სამოთხისეული ცხოვრების არაცნობიერ თუ ცნობიერ მონატრებას, როდესაც უხილავსა და ღვთაებრივს პირისპირ ჭვრეტდნენ და ჰქონდათ კავშირი ზეციურთან. ახლა კი ღმერთდაკარგულნი, თითქოს ჩინდაკარგულნიც, ამაოდ დაბორიალობენ სიცოცხლის საძრისის ძიებაში.

თუმცა ეს ნუდისტური პლაჟებიც ერთგვარი ფარისევლობაა, რადგან აქაური სიშიშვლეც ერთგვარი ნიღაბია, მათ ჭეშმარიტ მესა და სახეს რომ მალავს. ფიზიკური გაშიშვლება ვერ ათავისუფლებს მათ სულს ათასგვარი სამოსისგან, წესისა და კანონის სახით რომ შეუმოსავს მათი სული და საგანგებოდ შეუნიღბავს, ამიტომაც არის, რომ ნაცნობები, მეგობრები, ნათესავები, რეალურად, არსებითად, არ იცნობენ ერთმანეთს. ეს მხოლოდ სხეულებრივი ნაცნობობაა.

ხანდახან, და საბედნიეროდ, ხშირადაც,  ადამიანთა ურთიერთობაში ჩნდება სიყვარულის, თანაგრძნობის, დახმარების წყურვილი და მაშინ იბადება საოცარი სითბო, რომელიც გაუცხოების ყინულს ადნობს, თუმცა ეს მხოლოდ ეპიზოდურია და, ძირითადად, მაინც ცალ-ცალე გამოკეტილ კოშკში შეყუჟულან ადამიანები. უფარდო ფანჯრები და სხვადასხვა ენაზე თავისუფალი საუბარი, ინტერნეტი, სოციალური ქსელები _ თანამედროვე ადამიანს არ უქმნის იმის განცდას, რომ ადამიანთა შორის მეფობს  ნამდვილი სიყვარული.

ერთნაირად განიცდიან ბედნიერების ამაო დევნას რომანის ქმრიანი თუ უქმრო ქალები. მშვენიერი ჰაიკე, რომელსაც ერთი შეხედვით, არანაირი მიზეზი არ უნდა ჰქონოდა ტანჯვისა, მოულოდნელად თავს იკლავს. მაგრამ ეს `მოულოდნელობა~ ჩვეულებრივი ღალატით იყო განპირობებული. ეს სურათი გაუფერმკრთალებლად დარჩა ბავშვის ცნობიერებაში, ბავშვისა, რომელიც პირველად შეხვდა სიკვდილს: `დავინახე ჩვენი საცურაო აუზიც და ისიც, რომ ის შიგ დაცურავდა. წითელყაყაჩოებიანი თეთრი ბიკინი ეცვა, ზურგზე იწვა, მაჯებზე თხელი, წითელი გადასახვევი მოუჩანდა, რომლებიც წყალში თანდათან იხსნებოდა, `რა ლამაზია~ _ გავიფიქრე. ის წუთი, როცა ადამიანი რაღაცას გააცნობიერებს, აღარასოდეს დაავიწყდება. სხეული თითქოს ტვინზე ადრე აცნობიერებს~.

რომანში არ არის იმის ანალიზი, იყო თუ არა ეს ტრავმა მიზეზი იმისა, რომ ტიმი როცა გაიზარდა,  ტრანსვესტიტ თინად იქცა, მაგრამ ერთი რამ ცხადია, არაფერი უკვალოდ არ იკარგება და ყველა შემთხვევა თავისებურად, მეტად ან ნაკლებად, განსაზღვრავს ადამიანის მომავალს.

რომანში ერთმანეთს ენაცვლება ცივი ჰანოვერი და ცხელი ტორემოლინო (ესპანეთი). პერსონაჟები თავიანთი  სამშობლოს სიცივეს გაურბიან და სითბოს სხვა ქვეყანაში დაეძებენ, თუმცა, მწერლის აზრით, რომელიც მოთხრობილი ამბების მიღმა მოჩანს, ადამიანებმა სითბო თავიანთ გულში უნდა აღმოაჩინონ და მაშინ ეს სულიერი სითბო მატერიალურ სამყაროსაც სინათლის და სითბოს ტალღებად მოეფინება.

ანჟელიტა, სუზი, ინგრიდი… ისინი სხვადასხვა ასაკის, გარეგნობის, ეროვნების, გემოვნებისა და მისწრაფებების ადამიანები არიან, მაგრამ ყველას ერთი რამ აერთიანებს, დიდი სიყვარულთან, როგორც სასწაულთან, შეხვედრის მოლოდინი. ერთ ეპიზოდში ანჟელიტა შემთხვევით უცხო სახლში ჩაიკეტება, მაგრამ ეს ტყვეობა კი არ თრგუნავს, არამედ თითქოს ყოველდღიური რუტინისაგან ათავისუფლებს: `ანჟელიტა გისოსებიდან გასცქეროდა ჩაბნელებულ ღამეს. გარშემო სინათლე არსად ჩანდა. ჭრიჭინები ჭრიჭინებდნენ. კიდევ კარგი, აქ მაინც იყო შედარებით სიგრილე, ვიდრე დაბლა, ცენტრში. ანჟელიტა მაგრად მიეკრა გისოსებს, გარედან შემოჭრილი სუფთა ჰაერი რომ ჩაესუნთქა. უცბად სასიამოვნო სიმშვიდე იგრძნო, როცა გააცნობიერა, რომ,  როგორც იქნა, ერთი საღამო ოჯახისგან თავისუფალი იყო.დიახ, არც კლიენტთან ლაპარაკი მოუწევდა, არც ოჯახის წევრებთან ლაყბობა, არც სახლის საქმეები, არც უფროს გოგოსთან ჩხუბი, არც _ მთვრალ ქმართან, არც ურთიერთობა მომაბეზრებელ დედამთილთან _ ყოველივე ამისგან ამ საღამოს დაისვენებდა~.

უცხო ქალთან, სუზისთან, გამოკეტილი ანჟელიტა სასიცოცხლო ძალების მოზღვავებას იგრძნობს და გულის გადაშლა მოუნდება: `ჩემს ბიჭს ვთხოვე, გერმანიაში ჩიტების ჭიკჭიკი მობილურზე ჩაეწერა, ზოგჯერ მანქანით გავდივარ სადღაც ზღვიდან მოშორებით, ტყეში, შევყურებ ფიჭვებს, რომლებიც, მართალია, არ ჰგავს გერმანულ  ფიჭვებს, მაგრამ მაინც ხომ ხეებია და ასე ვუგდებ ყურს ამ ჩაწერილ შაშვების გალობას~. ასე წარმოჩნდება მკითხველის წინაშე, ერთი შეხედვით, ცხოვრებისგან გაუხეშებული, პრაგმატული, ანგარიშიანი, მაგრამ სინამდვილეში ნაზი და რომანტიკული ადამიანების სული. მხოლოდ პატარა ბიძგი, პატარა უცნაური შემთხვევაა საჭირო, რომ მათ ნიღაბი მოიხსნან და ნამდვილი სახე გამოაჩინონ.

რომანის ერთ ეპიზოდში ჩართულია ეიფელის ძაღლის, ფროიდი რომ დაარქვა, (მარტოობისგან მკურნავსო _ `ასე მხოლოდ ფროიდს შეეძლო ადამიანის მოსმენა~), დღიური, რომელშიც წარმოჩენილია, როგორ განიცდის იგი პატრონის უსაშველო გაუცხოებას სამყაროსა თუ საკუთარი თავისაგან. თხრობის რაკურსის ამგვარად შეცვლა ამრავალფეროვნებს რომანის მხატვრულ განზომილებას.

რომანი სავსეა შეხვედრებითა და განშორებებით, თანმდევი ცრემლიანი სიხარულითა თუ ტკივილით, ვნებების ჭიდილით, ამიტომაც მკითხველს ეუფლება განცდა, რომ მოკლე დროში (რომანის კითხვის განმავლობაში) მთელი სისავსით შეიგრძნო ცხოვრების ტკბილ-მწარე გემო.

`შენ ჩემი ხსნა იყავი.

“შენი ხსნა~?! მაგრამ მე ვერ გიხსენი”,  – გულისამაჩუყებელია წარსულ სიყვარულთან შეხვედრისას გამართული ამგვარი დიალოგი, მკითხველს რომ აჯერებს ნამდვილი სიყვარულის წარუვალობაში.

ერთ ეპიზოდში, წმინდა იოანეს ღამეს, სუზიმ აღმოაჩინა ბედნიერების საიდუმლო: `შეაბიჯე ცეცხლში, რომელსაც მზე ასხივებს, ყველა უარყოფითი გამოცდილება და ფიქრი დაიწვება, ახალი ძალა წარმოიქმნება, თავიდან დაიწყება ყველაფერი. გადახტი ცეცხლზე და იქნები  ბედნიერი. იხარე შენი სიცოცხლის ძალით და გააცნობიერე, რომ მარადიული არაფერია~.

“როცა პატარა ვიყავი, – თქვა ინგრიდმა, წმინდა იოანეს ღამეს მთებზე ცეცხლს ანთებდნენ, იქ პირველი ციცინათელები მოფრინავდნენ და აბრწყინებდნენ იქაურობას.

_ მეც ვისურვებდი სიბნელეში ნათებას სიყვარულის  მოსაპოვებლად, – ამოიოხრა თინამ”.

ბოლო ეპიზოდში ძველი, გაყრილი შეყვარებული ინგრიდს ეფიცება: “შენ დამესიზმრე, მხოლოდ შენ”.

მწერალი ამ რომანით მკითხველს აჯერებს, რომ სასწაული აქვეა, ოღონდ მის დასანახად გონებისა და სულის თვალის ახელაა საჭირო, ამიტომაც უნერგავს რწმენასა და გამბედაობას, რომ ხელი გაუწოდოს სასწაულს – სიყვარულს, რომელსაც სამყაროს შეცვლა და მარადიულ დღესასწაულად ქცევა შეუძლია. რომანის წაკითხვის შემდეგ კი მკითხველს მსუბუქ მოგონებად დარჩება რომანიდან დამახსოვრებული სიმღერა: “არ დაიღალო, სასწაულს ყოველთვის ჩუმად, როგორც ჩიტს, ხელი გაუწოდე”.