სამწუხაროდ, საქართველოს სკოლებში კავკასიის შესახებ მოსწავლეებს ბევრს არაფერს ასწავლიან. კავკასიის ხალხთა ისტორიისა და კულტურის მთავარი მახასიათებლები ეროვნული სასწავლო გეგმის მიღმაა აღმოჩენილი. ქართული მედია და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები არ ავლენენ განსაკუთრებულ ინტერესს რეგიონალური თემატიკის მიმართ. ახალმა თაობებმა გაცილებით მეტი იციან ცხრა მთასა და ცხრა ზღვას იქით მიმდინარე მოვლენების თაობაზე, ვიდრე სამეზობლოში განვითარებულ პროცესებზე. ერთმა უფროსკლასელმა ისიც კი მითხრა, რომ საქართველოს ჩრდილოეთით მცხოვრები ეთნიკური ჯგუფები შუა საუკუნეებში ჩარჩენილ ველურ ტომებად მიაჩნია. სიბეცეზე დაფუძნებული წარმოდგენები დასანგრევია, მცდარი შეხედულებების გარდაქმნა სამოქალაქო განათლების გაკვეთილებიდან შეგვიძლია დავიწყოთ. შთამბეჭდავმა და დასამახსოვრებელმა ამბებმა მთავარი როლი შეიძლება შეასრულონ კავკასიონის გადაღმა არსებული სივრცის აღმოჩენის საქმეში. ლაისატის თავგადასავალი სწორედ ამგვარი ამბების რიგს მიეკუთვნება.

მეცხრამეტე საუკუნის კავკასიაში აბრაგები მომრავლდნენ. ისინი იყვნენ ადამიანები, რომლებიც ხელისუფლებასა და კანონს არ ემორჩილებოდნენ, ცალკე ცხოვრობდნენ და საკუთარი წესებით ხელმძღვანელობდნენ. რუსეთის ხელისუფლება აბრაგებს ტყეში გახიზნულ ჩვეულებრივ კრიმინალებად და ავაზაკებად ასაღებდა, რომელთა საქმიანობის მიზნად მხოლოდ სხვათა ძარცვა სახელდებოდა. ცარისტული რეჟიმის სამართალდამცველები ცდილობდნენ აბრაგთა მოქმედებების პოლიტიკური წინაპირობების გარეშე ახსნას. მეცნიერები კი თანხმდებიან, რომ მოქალაქეთა „სოციალურ ყაჩაღებად“ ჩამოყალიბებას ორი გარემოება განსაზღვრავდა. უპირველეს ყოვლისა, აბრაგები თავიანთი ქცევით გამოხატავდნენ პროტესტს ბატონყმობის მიმართ. ტყეში გავარდნა უსამართლო, მჩაგვრელი ფეოდალისგან, მისდამი მონური მორჩილებისგან გათავისუფლების ერთადერთი გზა გახლდათ. მეორე მხრივ, ბევრი აბრაგი პატრიოტული სულისკვეთებით მოქმედებდა. ისინი ვერ იტანდნენ რუსულ იმპერიალისტურ პოლიტიკას, რომელიც კავკასიაში მცხოვრები ხალხების კულტურას, თვითმყოფადობას, წეს-ჩვეულებებს არაფრად აგდებდა და მის ჩანაცვლებას ესწრაფვოდა. სისტემის მიღმა ყოფნა და იმპერიალისტურ ჯარებზე პერიოდული პარტიზანული თავდასხმები კავკასიელთა ნაწილს თვითმპყრობელობის წინააღმდეგ ბრძოლის ერთადერთ ეფექტიან საშუალებად ესახებოდა.

ბევრი ფიქრობს, რომ აბრაგები საბჭოთა კავშირის ჩამოყალიბებისა და გაძლიერების კვალდაკვალ გაქრნენ, რაც მცდარი მოსაზრებაა. სტალინურმა რეპრესიებმა სათავე დაუდო აბრაგთა კიდევ ერთი თაობის ჩამოყალიბებას.

1944 წლის დასაწყისში საბჭოთა მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება, რომ კავშირის განაპირა რეგიონებიდან ხელისუფლებისათვის არაკეთილსაიმედო, ბრძოლისუნარიანი ხალხები ცენტრალურ აზიაში გაესახლებინა. თავდაპირველად, სტალინის რისხვა ჩეჩნებსა და ინგუშებს დაატყდათ თავს. ათობით ათასი მოქალაქე ერთ ღამეში გამოამწყვდიეს საქონლისათვის გამზადებულ ვაგონებში და ყაზახეთის გზას გაუყენეს. უამრავი ადამიანი ძალისმიერი დეპორტაციისათვის წინააღმდეგობის გაწევის დროს დაიღუპა, ბევრმა მგზავრობას ვერ გაუძლო და ყინვას ან ეპიდემიას ემსხვეპლა. ბუნებრივია, რომ ვაინახები დარბევას, აყრასა და გადასახლებას გულხელდაკრეფილნი არ შეხვედრიან. ისინი უსამართლობის წინააღმდეგ გალაშქრებასაც ცდილობდნენ. პარტიზანთა შორის რამდენიმე ქალიც ირიცხებოდა. 1944 წლის დეპორტაციის შესაჩერებლად იარაღით ხელში იბრძოდა ლაისატ ტანგიევა-ბაისაროვაც, რომელიც ჩეჩნებისა და ინგუშების წინააღმდეგობის სიმბოლოდ იქცა.

ლაისატი 1920 წელს ინგუშურ სოფელ გალაშკიში დაიბადა. მომავალი პარტიზანი ჩეჩენზე გახლდათ დაქორწინებული. 1944 წლამდე ლაისატი გულმხურვალე კომუნისტი იყო. ტანგიევა მონაწილეობას იღებდა ჩეჩნეთისა და ინგუშეთის რესპუბლიკის განაპირა ტერიტორიებზე კომკავშირული ორგანიზაციების ჩამოყალიბებაში. არ ეზარებოდა სააგიტაციო და პროპაგანდისტული სამუშაოების შესრულება. აქტიურად იყო ჩართული თავის სოფელის ხუთწლედის პროგრამის განხორციელების საქმეში. პირადად გეგმავდა ბოლშევიკური სულისკვეთების მასობრივ კულტურულ ღონისძიებებს. იგი არც სპორტულ აქტივობებს აკლდებოდა. ინგუში გოგო აღმოჩნდა პირველი ქალი, რომელმაც იალბუზი დაიპყრო. ევროპის უმაღლეს მწვერვალზე იგი თანაპარტიელებთან ერთად ავიდა.

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებისთანავე ლაისატი ფრონტის დამხმარე საზოგადოების ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური წევრი იყო. იგი სოფელ-სოფელ დადიოდა და თანამემამულეებს ომში მონაწილეობის მნიშვნელობის შესახებ ესაუბრებოდა, ამზადებდა ახალგაზრდებს ფრონტის ხაზზე გასამგზავრებლად, აგროვებდა სურსათ-სანოვაგესა და თბილ სამოსს საბჭოთა ჯარისკაცებისთვის. ტანგიევა-ბაისაროვა იყო წითელი არმიის მხარდასაჭერად გამართული მიტინგების თანაორგანიზატორი.

მოკლედ, 1944 წლამდე ლაისად ბაისაროვა დისციპლინირებული და იდეოლოგიურად მომზადებული პარტიული მუშაკი გახლდათ. მას მართლა სწამდა იმის, რომ კომუნიზმი დამკვიდრდებოდა. მას ეჭვი არ ეპარებოდა იმაში, რომ კომუნიზმი კავკასიელ ხალხებს გაათავისუფლებდა და უკეთ ცხოვრების შესაძლებლობას მისცემდა. ჩეჩნებისა და ინგუშების მასობრივმა სისხლიანმა დეპორტაციამ და რეპრესიებმა ლაისატი ღუბლებიდან დედამიწაზე დაანარცხეს. ათასობით ოჯახის „სოციალისტური სამშობლოს“ სახელით განადგურებამ ახალგაზრდა ქალი მრისხანებამდე მიიყვანა. მან უარი თქვა დეპორტაციის ბრძანების შესრულებაზე, სამშობლოდან გადახვეწაზე და პარტიული დისციპლინის მორჩილებაზე. მან იარაღი აიღო ხელში და სხვებთან ერთად ჩეჩნეთის მიუდგომელ, მაღალმთიან აულებს შეაფარა თავი. სპორტული სროლის ოსტატმა ამჯერად ნამდვილი იარაღი აიღო ხელში და ყველაზე წარმატებულ სნაიპერად იქცა. ჩასაფრებული ლაისატის მოულოდნელმა ტყვიამ უამრავი სამხედრო მაღალჩინოსანი და დეპორტაციის მოთავე ოფიცერი იმსხვერპლა. საბჭოთა მილიციამ მისი ხელში ჩაგდება ვერ მოახერხა, სნაიპერს ხშირად ქართველები აძლევდნენ თავშესაფარს.

იმედგაცრუება ყველაზე მეტად მასზე მოქმედებს, ვისაც გულმხურვალედ სწამს. იმედგაცრუების რისხვას პატიოსანი და მორჩილი პარტიული მუშაკის პროფესიონალ სნაიპერად გარდაქმნა შეუძლია. სახელმწიფოებრიობის არქონის მიუხედავად, საბჭოთა თუ ცარისტული უღლის ქვეშ ჩეჩნები და ინგუშები აბრაგთა საშუალებით უწყვეტად იბრძოდნენ ეროვნული ჩაგვრის დასამარცხებლად. ამ ბრძოლაში კი ქალები მნიშვნელოვან და გადამწყვეტ როლს ასრულებდნენ.

მოსწავლე-მასწავლებლის ურთიერთობა ბევრი მკვლევრის, ფსიქოლოგისა და სხვა დაინტერესებული ადამიანების კვლევისა და მსჯელობის საგანი ყოფილა. ეს ურთიერთობა სხვადასხვა დაწერილი და დაუწერელი კანონით რეგულირდება, თუმცა ბევრ შემთხვევაში ამ კანონების უგულებელყოფა და კიდევ მრავალი ფაქტორი განაპირობებს მოსწავლე-მასწავლებელს შორის ურთიერთობის დაძაბვას, რომელიც ხშირად კონფლიქტში გადაიზრდება ხოლმე. ეს უკანასკნელი კი, მოგეხსენებათ, უარყოფითად აისახება მოსწავლეზე ყველა ასპექტში (აკადემიური მოსწრება, ქცევა, დამოკიდებულებები და სხვა). ბევრი იწერება იმის თაობაზე, თუ როგორ დარეგულირდეს უთანხმოებები, კონფლიქტები. თუმცა, უმჯობესია, საერთოდ არ ხდებოდეს. ამისთვის ფსიქოლოგები პედაგოგებს გვირჩევენ, გამოვიყენოთ კომუნიკაციის ეფექტური ხერხები. როგორც მოგეხსენებათ, დაძაბულობა, უთანხმოებები, კონფლიქტი მოსწავლე-მასწავლებელს შორის არ ხდება მხოლოდ დაბალი აკადემიური მოსწრების ან ქცევის გამო, არამედ ეს ყველაფერი შესაძლოა გამოიწვიოს მასწავლებლის არასწორმა კომუნიკაციამ თუნდაც არაფორმალურ გარემოში (მაგ. ექსკურსიაზე).

ხშირად პედაგოგები პირველ წარმოდგენას მოსწავლეებზე მათი გარეგნობიდან ან ჩაცმულობიდან გამომდინარე იქმნიან და შესაბამისი მოლოდინებიც აქვთ. ადამიანის ბუნებაა, ზოგადად, რომ შინაგანად ყოველთვის ვებრძვით ადამიანზე პირველადი წარმოდგენის საწინააღმდეგო არგუმენტებს. მაგ. თუ ესა თუ ის მოსწავლე არ არის სხვებივით ლამაზად ჩაცმული ან არ არის გარეგნულად მიმზიდველი, გვიჩნდება მოლოდინი, რომ ის ვერ იქნება კარგი მოსწავლე (ამან რა უნდა გააკეთოს) და ა.შ.
ამ და მსგავს სიტუაციაში ფსიქოლოგები გვირჩევენ და პრაქტიკაც გვიჩვენებს, რომ ეფექტური კომუნიკაციის ერთ-ერთი ხერხი „აღიარების ენის“ გამოყენებაა. „აღიარების ენა“ ნიშნავს მიიღო ადამიანი ისეთი, როგორიც არის. ფსიქოლოგმა და მეცნიერმა თომას გორდონმა „აღიარების ენა“ გამოიყენა მშობელსა და შვილს შორის ურთიერთობის დარეგულირებაში და, როგორც თვითონ აღწერს მისსავე წიგნში „როგორ გავხდე კარგი მშობელი“, ძალიან კარგი შედეგი მიიღო.
როდესაც გავეცანი წიგნს, გადავწყვიტე მისი ეს მეთოდი გამომეყენებინა მოსწავლეებთან ურთიერთობაში. როგორც გორდონი აღნიშნავს „აღიარების ენას“ დიდი ძალა აქვს და მისი გამოყენება აისახება ქცევაში, საქმიანობაში, შემოქმედებაში, პროდუქტიულობაში. ის ნოყიერ ნიადაგს ქმნის მოზარდის განვითარებისთვის, პოტენციალის რეალიზებისთვის. ხშირად მშობლები თვლიან, რომ ბავშვის ხშირი შექება, საქციელის მოწონება, მისი, როგორც პიროვნების აღიარება, უარყოფითად აისახება შვილების აღზრდაზე. ამავე აზრისაა ზოგიერთი მასწავლებელიც. ამ დროს ბავშვის აღიარების შემთხვევაში პირიქით ხდება.
შევეხები, თუ როგორ უნდა გამოვიყენოთ „აღიარების ენა“ სასკოლო ცხოვრებაში, კონკრეტულად კი მოსწავლე-მასწავლებლის ურითიერთობაში. ადამიანის ისეთად მიღება, როგორიც ის არის, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს აღზრდის და განვითარების პროცესებზე, მნიშვნელოვანი ფაქტორია კონკრეტული ცვლილებების მოსახდენად ისწავლონ სულიერი წონასწორობის დაცვა. აღიარება ურთიერთობას უშუალოს ხდის, მოსწავლე გახსნილია, ეძლევა გულის გადაშლის საშუალება; როცა მას არ აღიარებენ, პირიქით – თავის თავში იკეტება, მუდმივად თავდაცვით პოზიციაშია, ეზრდება დისკომფორტი და დაბალია მეტაკოგნიციის დონეც.
არსებობს აღიარების ენის გამოხატვის სხვადასხვა ხერხი:

• აღიარების დემონსტრირება;
• არავერბალური გამოხატვა;
• ჩაურევლობა, როგორც აღიარების გამოხატვა;
• პასიური მოსმენა;
• ვერბალური გამოხატვა.

• აღიარების დემონსტრირების ერთ-ერთი საშუალება საუბარია. თუმცა როგორი ურთიერთობა ჩამოყალიბდება მოსწავლე-მასწავლებელს შორის, დამოკიდებულია საუბრის ფორმაზე. საუბრის დასაწყისი უნდა იყოს კეთილგანწყობილი, რომ მოსწავლემაც ისურვოს „აღიარების ენით“ საუბარი. ჩვენი საუბრის უნარზეა დამოკიდებული დახმარებას შევძლებთ თუ ზიანს მოვუტანთ მათ. მაგ. თუ მოსწავლესთან საუბარს მისი დამოძღვრით დავიწყებთ, ჩვენდამი ნდობა არ გაჩნდება და, შესაბამისად, საუბარი არაეფექტური იქნება, გულწრფელ პასუხებს ვერ მივიღებთ. პირველ რიგში ჩვენ უნდა დაგვეტყოს გულწრფელობა. საუბარი უნდა დავიწყოთ დადებითი კონტექსტით. მაგ. მოსწავლე გამოგვეცხადა თანატოლებისგან მკვეთრად განსხვავებული იმიჯით (გამომწვევად შეღებილი თმის ფერი ან უცნაური ვარცხნილობა და სხვა). სავარაუდოდ, გარშემომყოფებისგან მან უკვე მიიღო შენიშვნები, შესაძლოა გაკიცხვაც (მათ შორის მშობლებისგან). იგივე მოლოდინი აქვს ჩვენგანაც, მაგრამ თუ ჩვენ ვეტყვით: „ნინი, იმიჯი შეგიცვლია, რაღაცები მომწონს“ ნიშნავს, რომ დავაფასეთ მისი იმიჯი ნაწილობრივ მაინც, ანუ ვაღიარეთ და „იმედი გავუცრუეთ“. ეს აღიარების გამოხატულებაა. ვფიქრობ, ამის შემდეგ ადვილად შევძლებთ ნინისთან იმის გარკვევას, თუ რაში დასჭირდა ან რატომ მოუნდა მას იმიჯის მკვეთრი შეცვლა. ნინისთან ამ თემაზე საუბარი, ვფიქრობ, დასაწყისშივე აუცილებელია, რადგან, როგორც ცნობილია, მსგავს ქცევებს სერიოზული მიზეზები აქვს და მისი ქმედებები შემდგომში შესაძლოა რადიკალურ ქმედებებშიც კი გადაიზარდოს.
• არავერბალური გამოხატვა ნიშნავს ჟესტებით, პოზიციით, სახის გამომეტყველებით ან სხვა ქცევით მივანიშნოთ მოსწავლეს ჩვენი დამოკიდებულება მისდამი და ეს უნდა იყოს აუცილებლად დადებით კონტექსტში (მაგ. ცერა თითის აწევით ვანიშნებთ, რომ რაღაც მოგვეწონა).
• ვერბალური გამოხატვა ნიშნავს უშუალოდ სიტყვებით გამოხატვას. ამ შემთხვევაში ჩვენი მხრიდან, გარდა საუბრისა, აუცილებელია, ვიყოთ აქტიური მსმენელიც, ვასაუბროთ მოსწავლე საკუთარ თავზე, პრობლემებზე და ა.შ. და რაც არ უნდა მიუღებელი აზრი დააფიქსიროს, არ ვაკრიტიკოთ. ამ დროს მოსწავლე გრძნობს, რომ ჩვენ მის გვერდით ვართ (არ ვაკრიტიკებთ) და უჩნდება იმედი, რომ დავეხმარებით.
• აღიარების გამოხატვა შესაძლებელია პასიური მოსმენითაც. ეს მეთოდი ეფექტურად მუშაობს, როცა ნდობა უკვე მოპოვებული გვაქვს (წინარე მეთოდებით). ამ დროს ხშირად ვიყენებთ დუმილის მეთოდს, მაგრამ ვაგრძნობინებთ, რომ ვუსმენთ (თვალებით კონტაქტით). პასიური მოსმენით საშუალებას ვაძლევთ განთავისუფლდეს ტვირთისგან, დაიცალოს ბრაზისგან და ზიზღისგან (თუ ამასთან გვაქვს საქმე), შესაძლოა მან თვითონ იმსჯელოს და მივიდეს სწორ დასკვნამდე.
  მაგ. მოსწავლე: დღეს გვანცამ ძალიან მაწყენინა.
  მასწ:   მართლა?
  მოსწ:  გვანცამ მითხრა ბევრს ლაპარაკობო.
  მასწ: გასაგებია.
  მოსწ: ამ დროს თვითონაც ძალიან ბევრს ლაპარაკობს, მაგრამ არავინ ეუბნება და თვითონ კი ვერ ამჩნევს.
  მასწ: ჰმ!
  მოსწ: სჯობს, მე თვითონ ვუთხრა, მაგრამ არ ვეჩხუბები, რჩევის სახით ვეტყვი და ალბათ, გამიგებს.
  მასწ: (დუმს)
  მოსწ: ხო, სჯობს ასე ვქნა, თორემ მუდმივად თვითონ რომ მაძლევს შენიშვნას, გული მტკივა და შესაძლოა მეგობარი დავკარგო. მოდი, ხვალვე ვეტყვი, რომ  მწყინს და მეტად აღარ მითხრას, ალბათ გამიგებს.
       ამ ეპიზოდში კარგად ჩანს დუმილის ფასი.  ამ დროს მოსწავლე ვაღიარეთ და ის ვითარდება.

      ჩაურევლობა, როგორც „აღიარების ენა“ გამოყენებადია, როცა მოსწავლეები მსჯელობენ თემაზე საგაკვეთილო ან თუნდაც არასაგაკვეთილო  პროცესში. ამ დროს შეგვიძლია ვიყოთ დამკვირვებელი, მაგრამ არ ჩავერიოთ. ჩავერთვებით ან მათი თხოვნით, ან მაშინ, როცა მოსალოდნელია ურთიერთობა კამათში გადაეზარდოთ. ეს ნიშნავს, რომ ვაღიარებთ მათ თავისუფლებას, დამოუკიდებლობას და პატივს ვცემთ მათ ნააზრევს.
ამრიგად, „აღიარების ენის“ გამოყენებით  ჩვენ:

• ვალაგებთ მოსწავლესთან ურთიერთობას;
• ვიმაღლებთ ნდობის ხარისხს;
• მცირდება ტაბუდადებული თემების რაოდენობა ან საერთოდ ქრება;
• ვაკონტროლებთ მის ქცევას;
• მოსწავლე კონსტრუქციულად ვითარდება;
• ხელს ვუწყობთ მასში დადებითი ცვლილებების განხორციელებას.

რჩევები კოლეგებს:

• ხშირად გამოიყენეთ აღიარების ზემოთ ჩამოთვლილი მეთოდები;
• ვეცადოთ, მოსწავლესთან ერთად მოვაგვაროთ პრობლემები, რომლის ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალებაა „აღიარების ენა“;
• კომუნიკაციისას ვიყოთ ნაკლებ კრიტიკული, ზოგჯერ საერთოდ არ გავაკრიტიკოთ;
• ვესაუბროთ მათთვის გასაგებ ენაზე;
• ვაგრძნობინოთ თავი ჩვენს თანატოლად: დავანგრიოთ სტერეოტიპი: ,,მოსწავლე არასდროს არაა  მასწავლებელზე მეტი“.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. თ. გორდონი – ,,როგორ გავხდე კარგი მშობელი“ – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი – 2014 წელი.
2. ი. ლომაძე – ,,მოსწავლე-მასწავლებელი“ – ურთიერთობა და თანასწორი შესაძებლობები – სტატია ge-ში – 22.05.2017 წელი.
3. მ. ჯალიაშვილი – მოსწავლე და პედაგოგი – ურთიერთობის ეთიკა – სტატია ge-ში – 30.07.2018 წელი.

სოციალური ქსელი დაიპყრო „ბოლო ზარის“ სიმღერებმა… ამ მოვლენას კი წინ უსწრებდა 51-ე სკოლაში ინციდენტი, რომელიც სწორედ ბოლო ზარის ვიდეოს უკავშირდებოდა. ვიდეოში გაშარჟებული „ქურდული ცხოვრება“ ვერ აიტანა მოსწავლეთა სხვა ნაწილმა და დანების ტრიალიც ამას მოჰყვა… ეს ის  სკოლაა, რომელშიც მოსწავლეთა დაპირისპირება ერთხელ უკვე მსხვერპლით დასრულდა…. ჩემი ყველაზე დიდი შოკი კი გამოიწვია მასწავლებლის განცხადებამ საინფორმაციოში: რომ ინციდენტი მოხდა გაკვეთილების შემდეგ და სკოლის მიღმა…

ვფიქრობ, რომ სწორედ ასეთი დამოკიდებულებაა დამღუპველი ახალგაზრდებისთვის, რომლებიც სკოლას „აინტერესებს“ მხოლოდ მანამ, სანამ სკოლაში არიან;  თითქოს ადამიანის სხვა ნაწილი დადიოდეს სკოლაში, სხვა – ქუჩაში და სულ სხვა – სახლში… თითქოს ადამიანი ერთიანი და მთლიანი კი არა არის, რომელზეც ზრუნავს (უნდა ზრუნავდეს): ოჯახი, სკოლა, სისტემა, სახელმწიფო, არამედ დანაწევრებული… „სკოლის გარეთ“ მოსწავლეზე სკოლა პასუხისმგებლობას არ იღებს და როდესაც ასეთი ტრაგიკული შემთხვევები ხდება, მაშინ იმას კი არ კითხულობენ: რა და რატომ მოხდა… პირდაპირ თავს იცავენ: მოხდა, მაგრამ სკოლის გარეთ და ჩვენ არაფერ შუაში ვართო…

მასწავლებლებისგან ვიცი, რომ ბევრ მშობელს შვილიც არ აინტერესებს, რას აკეთებს სკოლაში… „შემოყრიან და ხელებს იბანენო“… პირიქითაც ბევრი მსმენია… და გამოდის, რომ ქუჩა ის ადგილია (სახლიდან სკოლამდე და პირიქით), სადაც ბავშვს „კისერიც უმტვრევია“….

მე არ ვეძებ დამნაშავეს… მით უფრო, ერთ რომელიმე დამნაშავეს… მე მაწუხებს ამ ბავშვების ბედი… ამას წინ ერთმა მოსწავლემ გამიმხილა: სუიციდი მხოლოდ იმიტომ გადავიფიქრე, რომ ჩემს მშობლებზე შური ვიძიოო…. ყველა ღამეს ტირილში ვათენებო და არც ესმით ჩემიო… ჰოდა, იძახეთ ახლა: რომ თქვენი ბრალი არაფერია… ან იქნებ იმ ბავშვის „ბრალია“, რომ დაიბადა საერთოდ?  მე ვერ ვიძინებ ამ ამბის შემდეგ… და ასეთი მხოლოდ ერთი ბავშვი არ არის…

მოსწავლეთა „ბოლო ზარის“ სიმღერებმა და ჰიმნებმაც ამიტომ დამაინტერესა. მთელი დღე ვისმენდი სხვადასხვა სკოლის, სხვადასხვა ქალაქის ბავშვების ტექსტებს მსგავსი პრობლემებით სავსეს. ერთი შეხედვით, სახალისო ვიდეოები და არტისტული და გულწრფელი ბავშვები რეპავენ თავის 12-წლიან ისტორიას… ამაში არაფერია საგანგაშო… ხოლო, მეორე მხრივ, ტექსტების კვლევისას, აღმოჩნდება, რომ ძალიანაც მნიშვნელოვანია ის, რაზე იციანიან, რას დასცინიან, რას და რატომ აშარჟებენ ბავშვები. ეს ყველაფერი იმიტომ კი არა, რომ თავს დავესხათ და მორალი ვუკითხოთ ახალგაზრდებს, რომლებსაც არაფერი დაუშავებიათ, არამედ იმიტომ რომ, დავინახოთ აღზდაში და განათლებაში ის ღირებულებები და კონცეპტები, რომლებიც დეკლარირებულია და რომელიც სინამდვილეში აქვთ მოსწავლეებს.

დაპირისპირება რასაც მოჰყვა, ის ვიდეო უკვე აღებულია. 51-ე სკოლის მეორე ვერსიის ვიდეოს  კომენტარებში კი ეს ვნახე:

Gazis Qvitari

წინა ვერსიაში ,,ქურდული” და ,,ობშიაკი” ჰქონდათ. ვიდეოკლიპში ქურდულ სამყაროს არ უნდა აშარჟებდნენო. და ნუ ზოგადად ასეთ ვიდეოკლიპებზე არ არიან კარგად განწყობილი უფროსი თაობის წარმომადგენლები...

ისევ „ქურდული სამყარო“ და ისევ „ობშიაკები“ 2019 წელსაც… აი, ეს არის პრობლემა, რომ სკოლებიდან ჯერ კიდევ ვერ გამოვიდა ეს პრობლემა და დღესაც ამაზე ხოცავენ ბავშვები ერთმანეთს დაუნდობლად.

აი კიდევ რაზე იცინიან მოსწავლეები:

კლასში როცა შემოვედი,

მათ ვეგონე ბუნჩულა,

ოთხი კაცი გადავირტყი,

მოვაგვარე ჯიგრულად,

სუსტი ნერვების მქონე ვარ,

ვაწიოკებ მასტებს,

მაგრამ მაინც ჩემი გამაქვს,

ვევასები მასწებს.…

ვიდეოს კომენტარებში არის ურთიერთსაწინააღმდეგო შეძახილები:

ასეთი:

რა გინდათ ამ ბავშვებისგან, ვერ მივხვდი? ბოლო ზარზე, ენერგიით სავსე თინეიჯერები აბა, ბოტანიკაზე და ნიკო ლორთქიფანიძის მოთხრობებზე ხო არ იმღერებენ? ერთობიან და არაინ. გაეშვით, იმას შეხედეთ, გირჩევნიათ, რა ლამაზები არიან. და ის გაიხსენეთ, ჩვენი თაობები რას გავდნენ ბოლო ზარზე და ბანკეტის კასეტებზე.

და ასეთიც:

სამწუხაროდ, ეს კლიპი სრულიად ასახავს იმ სიტუაციას, რომ სკოლაში პრობლემებია… წარმოიდგინეთ, რომ ხართ ერთ–ერთი ევროპული ქვეყნის სკოლის მოსწავლე. ამ შემთხვევაში თქვენი კლიპიც და მასში ასახული ხუმრობებიც იქნებოდა სრულიად სხვა შინაარსის, სხვა თემატიკის და სხვა სტილის… იმის თქმა მინდა, რომ გარემო და კულტურა, რომელშიც ვხოვრობთ, გამოვლინდება ყველაფერში, მათ შორის, იუმორშიც… სამწუხაროდ, თითქმის ყველა სკოლაში,(უფრო სწორად,იმდენში,რაც საერთო სურათს ასახავს და ერთი/ორი სკოლა, რომელიც უკეთესია, ვერაფერს ვერ ცვლის მთლიან სიტუაციაში) დაახლოებით იმავე შინაარსის კლიპები კეთდება: მასწავლებლების დაცინვა (თუნდაც ხუმრობით), სმა–ჭამის, გულაობის, ყოველივე მატერიალურის ხაზგასმა და პრიორიტეტულობა… „სასტავი” და “ბირჟა” და მსგავსი თემები… რაც აბსოლიტურად განსხვავდება თანამედროვე (დასავლური) სკოლისგან… მე არ მითქვამს, რომ მხოლოდ ზემოთ ჩამოთვლილი ღირებულებების მატარებლები ხართ და მეტი არაფერი გისწავლიათ, ვიცი, რომ წარმატებული სკოლაა, მაგრამ არა იმ ხარისხით, რაც საჭიროა, რაც შეცვლის ადამიანის იმ ბუნებას, რომელიც დღეს საზოგადოებაშია და რომელიც, სამწუხაროდ, დომინანტია…ზუსტადაც, რომ ხალხი არ აიტაცებდა გალაკტიონზე ან ილიაზე შექმნილ კლიპს, იმიტომ რომ, ასეთი საზოგადოებაა, ასეთი დაკვეთაა, მათ უნდათ „კაჩაობაც”, „კაი ბიჭობაც”, „სასტავიც”, „ბირჟაც”, დალევაც და ასე შემდეგ თემები და სკოლა რომ ვერ ცვლის ამ სიტუაციას, ეს აჩვენა ამ კლიპმა….. სწორედ ამ გულისტკივილით დავწერე ეს კომენტარიც…

ეს ციტატა კი 53-ე სკოლის ჰიმნიდანაა:

“დავიღალე სწავლით, მაგრამ არც არასდროს მისწავლია…

გამოცდებს მაინც ვაბარებ და არ მიმეცადინია! “

შეიძლება თქვათ, რომ ეს მხოლოდ ერთი მოსწავლის განწყობაა, მაგრამ ხომ კარგად ვიცით, რომ „გამოცდაჩაბარებული“ ნამეცადინები თუ უმეცადინო, დასწავლილ ცოდნას იქვე ტოვებს (მე არ მაქვს საუბარი გააზრებულ და გაცნობიერებულ სწავლებაზე, რომელის გამოცდილებაც მცირე დოზით, მაგრამ მაინც არსებობს სკოლებში);

1-ლი სკოლა კი  (კლასიკური გიმნაზია) ასე რეპავს თავის ამბებს:

მთელი წელი ვიდექით ძეგლთან,

ნელი კარებს აღარ გვიღებდა,

მანდატური ოქმებს გვიწერდა,

ამით პრემიას ითრევდა; და ასე შემდეგ…

ფინალისთვის კი ბათუმის მე-2 საჯარო სკოლის ფრაზა:

სკოლას ვამთავრებთ, მივდივართ, სკოლის mother fucker…

დანარჩენი თავად დასერჩეთ და მოსიმინეთ…

თავიდანვე უნდა ითქვას, რომ ეს წერილი რომელიმე სისტემის უპირატესობის დასამტკიცებლად არ იწერება, მეტიც – ქვემოთ მოყვანილი მაგალითები ვინმესთვის შესაძლოა რიგი სისტემების წარუმატებლობაზეც მეტყველებდეს, მაგრამ მთავარი დისკუსიაა, დისკუსია მასწავლებლებს შორის, რომელიც არცთუ ისე ხშირად იმართება ხოლმე. ნებისმიერ საგანმანათლებლო სისტემას კი ცალკეული მცირე ჯგუფები კი არა, სფეროში ჩახედული პროფესიონალები ქმნიან, ცხადია, თუ ჰკითხავენ და თუ თავად მათ აზრის გამოთქმის არ შეეშინდებათ ან არ მოერიდებათ.

მაშ ასე, მსურს, შვედური სკოლის რამდენიმე უცნაური პრინციპი გაგაცნოთ, რომლებიც სრულიად მიუღებელია, მაგალითად ამერიკის, ბრიტანეთის და, ჩვენ ჩვენი ვთქვათ, საქართველოს საგანმანათლებლო სისტემებისთვის.

მობილური ტელეფონები

წარმოიდგინეთ, რომ ქართულ სკოლაში, გაგანია ფიზიკის გაკვეთილზე, მეშვიდეკლასელმა კაკო იორდანაშვილმა სმს-ები აგზავნოს პარალელურკლასელთან ან მეათეკლასელმა კენტუკელმა ჯონ ბლეიზერმა ყურსასმენები გაირჭოს და Ariana Grande-ს უსმინოს, ან ლივერპულელი მუშის სტივენ პეკის უმცროსმა ქალიშვილმა სარამ Facebook-ზე ან Instagram-ზე სელფი დადოს გაკვეთილის მიმდინარეობისას. საუკეთესო შემთხვევაში, მათ ძალიან მკაცრ შენიშვნას მისცემენ, უარესში კი დირექტორის გარეშე ეს ამბავი ვერ ჩაივლის.

შვედურ საგანმანათლებლო სისტემას კი სულ არ აწუხებს სასწავლო პროცესის დროს მოსწავლე ტეტრისს ითამაშებს თუ აინშტაინის დღიურებს წაიკითხავს, მასწავლებელი ბავშვს მოსმენას არასოდეს აიძულებს. თუ არ გაინტერესებს, ნუ მომისმენ, ნურც ხელს შეგვიშლი, მაგრამ იყავი ჩვენთან – ეს შვედური სკოლის უმთავრესი პრინციპია. თუ მასწავლებელი ბავშვის დაინტერესებას ვერ ახერხებს, ეს მასწავლებლის პრობლემად ითვლება და არა მოსწავლის, რადგან შვედური განათლება ნებაყოფლობითი სწავლის პრინციპზე დგას, რაც, შესაძლოა, სხვა ეთნოკულტურებში არ ამართლებდეს, მაგრამ ლოგიკური ახსნა ამ მეთოდს აქვს – თანამედროვე ფსიქოლოგები ხშირად ამბობენ, რომ ადამიანის არაცნობიერი მაშინაც კი იმახსოვრებს მიღებულ ინფორმაციას, როდესაც სძინავს. ამ თეორიას ისეთი მომხრეებიც კი გამოუჩნდა, ვინც ეს მეთოდოლოგია რელიგიურ ჭრილში გადაიტანა და ამტკიცებს, ქირურგიულ მაგიდაზე დაწოლა ახლობლის თანდასწრების გარეშე არ შეიძლება, რადგან ნარკოზში მყოფს რას ჩაგძახებენ, კაცმა არ იცისო (საიენტოლოგების ცნობილი თეზისი).

თუმცა, უნდა ითქვას, რომ ბოლო წლების კვლევები მობილურის გამოსხივებასა და გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების მატებას შორის კავშირზე შვედ მშობლებს მაინც აშინებთ, ამიტომ ზოგიერთ სკოლაში – და ეს საერთო რაოდენობის 16%-ია – ბავშვებს საკლასო ოთახში ტელეფონის შეტანა უკვე ეკრძალებათ.

დაგვიანება

შვედეთში, ზემოხსენებული სისტემებისგან განსხვავებით, სასკოლო ზარის ცნება არ არსებობს, რადგან არ არის განსაზღვრული გაკვეთილის დაწყებისა და დასრულების ზუსტი დრო. რა უცნაურადაც უნდა ჟღერდეს, სასწავლო გაკვეთილების ხანგრძლივობა შეთანხმებაზეა დამოკიდებული. ეს ერთგვარი „ღირსების საქმეა“ – თქვა, რომ მიხვალ საერთო შეკრებაზე 12:25 წუთზე და გაჩერდები იქ 35 წუთი, ან 10, ან 1 საათი, გააჩნია, რამდენის გუნებაზე ხარ და რამდენი გინდა წამოიღო სკოლიდან.

ცხადია, ამ შეთანხმებას ყველა ყოველთვის არ იცავს, მაგრამ დაგვიანებული მოსწავლის კლასში შემოსვლისას მასწავლებელი არც „თავსა დამართ სცემს“ და არც „ასტამს უხეთქნის“ ვინმეს – იღიმება და გამარჯობას ეუბნება შემოსწრებულს.

მასწავლებელი ავადაა

ქართველი მასწავლებელი ავად არასოდეს ხდება. არ შეიძლება გახდეს. არც ნაბახუსევზე უნდა იყოს შვილის ქორწილის მეორე დღეს. ბავშვი არ უნდა გააჩინოს ხშირად და დასასვენებლად (სეზონზე) წასვლა არ უნდა აუტყდეს „უდროო დროს“. და, საზოგადოდ, ქართველი მასწავლებელი ბანაობასა და ჭამაზეც არ უნდა კარგავდეს დროს. ამერიკასა და ბრიტანეთში მთლად ასე არ არის, მაგრამ თუ ამერიკელი პედაგოგი ავსტრალიაში ორკვირიან მოგზაურობას გადაწყვეტს, მას შემცვლელს იმავე წუთას მოუძებნიან. აი, შვედეთში კი სხვანაირადაა – თუ შვედი მასწავლებელი ავადმყოფობს, ან ბედნიერებას მისცემია, ან კაეშანი მოსაძალებია და განსაქარვებლად „წყლისა პირს“ წასულა, მაგრამ ეს წყალი არა მის ქალაქში, არამედ შორს, თუნდაც სანკტ-პეტერბურგშია, კლასი ისვენებს, პირდაპირი გაგებით ისვენებს. ყველა მოსწავლე ელოდება მასწავლებელს, რადგან შვედური სისტემა პიროვნულ ურთიერთობებზე აგებული სისტემაა. უფრო გასაგებად რომ ვთქვათ, ეს დაახლოებით რეპეტიტორის ინსტიტუტია.

„აბა, ერთი შეგამოწმო“

შვედურ სკოლაში ტესტები და გამოცდები არის, მაგრამ წარუმატებლად ჩაბარების გამო ფსიქოლოგის დაქირავება, კარდიოთერაპიის კურსი (მშობლებისა და ბებია-ბაბუისთვის), აღსარების ჩაბარება და ტკივილგამაყუჩებლის მიღება საჭირო არ გახლავთ. გამოცდებისა და ტესტების ერთადერთი ფუნქციაც და მიზანიც მიმდინარე ცოდნის შემოწმებაა, რათა მშობელმა გაიგოს, ზარმაცობს თუ არა მისი შვილი და რაში სჭირდება მიხმარება. საგამოცდო სისტემის ამგვარი გაუბრალოების მთავარი მიზანი, როგორც ჩანს, სტრესული გარემოს შემცირებაა, ამიტომ, ბავშვებისთვის სკოლა შიშსა და უბედურებასთან კი არა, სიხარულსა და გართობასთან ასოცირდება, მეტიც – თუ სახლში Medal of Honor-ის ბოლო ვერსიის ჩართვის უფლება არ გაქვს, შეგიძლია სკოლაში წაცუნცულდე და მაგრად მოილხინო, ამის გამო არავინ, არავინ, არავინ დაგსჯის.

საშინაო დავალება

საშინაო რა? Home What? სახლში ზიხარ და ტვინს იჭყლეტ? „ვიკინგების“ ბოლო სეზონის ყურების მაგივრად ისტორიის წლებს იზუთხავ? რა სისულელეა, შვედეთში ეს ამბავი წარმოუდგენელია. სახლში მაქსიმუმ რაიმე პროექტის მომზადებას თუ დაგავალებენ, ისიც იმისთვის, რომ კლასის წინაშე თავი გამოიჩინო, აი, რა შემოქმედებითი ტიპი ვარო. მაგალითად, დაწერო ესე ფილმზე „პიანისტი“, ან ილაპარაკო რასიზმზე კინოში, ან მიწასთან გაასწორო დოსტოევსკი, რომელიც საშინლად მოგწონს ან უბრალოდ დაწერო შენი სიყვარულის ამბავი, – რა იცი, იქნებ მწერალი გამოხვიდე?

გრძელი გაკვეთილები და ცოტა საგანი

ამერიკული, ბრიტანული და ქართული საგანმანათლებლო სისტემებისგან განსხვავებით, შვედური კლასის მოდელი სხვანაირია. გაკვეთილი, საშუალოდ, საათი ან საათ-ნახევარი გრძელდება; შეგიძლია გახვიდე, მოხვიდე, მიირთვა, წაუძინო კიდეც (ამ მეთოდს მივმართავდი ხოლმე რეპეტიტორთან და მაგრად მშველოდა). შვედური განათლების სისტემის მთავარი მიზანი სიღრმისეული ცოდნის შეძენა და დროის მაქსიმალურად რაციონალურად გამოყენებაა, რაც, შეიძლება ითქვას, შედეგიანია, რადგან ბოლო ათეული წლებია, სკანდინავიური მოდელი უპირობო ლიდერია ამ მიმართულებით.

„ჩემი შვილი დოხტური უნდა გამევიდეს!“

ბავშვებმა, როგორც წესი, მცირე ასაკიდანვე იციან, რა პროფესიები ხიბლავთ და რომელ საგნებს უნდა მიეძალონ, ამიტომ, პოლიციელობის მსურველი ერიკი მეტად ისწავლის ფსიქოლოგიას, სპორტს, ისტორიას, კანონებს, ვიდრე გრეტა, რომელსაც დიზაინერობა აქვს გადაწყვეტილი. მათემატიკის გაკვეთილზე ჯდომასაც თვითონვე გადაწყვეტენ და სკოლის სპექტაკლში მონაწილეობასაც. საყვარელ საგნებში ინტენსიური მომზადების ხიბლი ისაა, რომ უნივერსიტეტში სწავლისას ერთი საფეხურით წინ არიან სხვა საგანმანათლებლო სისტემაგამოვლივლ ბავშვებთან და მათი მარგი ქმედების კოეფიციენტი გაცილებით მაღალია. ისინი დროს არ ხარჯავენ „ყოვლისმცოდნეობაზე“.

კლასი, მეგობრების შეკრება

ყველაზე მეტად მე ეს ნაწილი მომწონს, რადგან თავადაც ამ მეთოდს ვიყენებ ბავშვებთან და ძალიან ამართლებს. ქართული საკლასო ოთახი დაახლოებით ასეთია – დროის 80% მასწავლებელი ლაპარაკობს და სხვები უსმენენ ან იწერენ, დანარჩენი 20% კი ბავშვები ლაპარაკობენ და მასწავლებელი უსწორებს. მე ეს სისტემა ამოვატრიალე და პირიქით ვმუშაობ. შვედეთშიც ასე ყოფილა.

საკლასო ოთახში შეკრება გამოკითხვა კი არა, დისკუსია და სკუთარი ცოდნის დემონსტრირებაა. როდესაც მე ვიცი საკუთარი (ჰხმ, მაღალი) აზრი „შუშანიკის წამებაზე“, უკვე ვიცი და მაინტერესებს სხვისი თვალით დანახული ტექსტიც. წარმოიდგინეთ, რა საინტერესოა, როგორ ხედავს ამ ნაწარმოებს პატარა მოცარტი, ან პატარა გოგენი, ან პატარა ილია ჭავჭავაძე, ან პატარა ამბროსი ხელაია, ან პატარა ცელქი და მაიმუნი, მოუსვენარი და ონავარი თვალებციმციმა აინშტაინი!

ასეა თუ ისე, ვერავინ დამაჯერებს, რომ ვაჟა ფშაველას სკოლის მასწავლებელმა იცოდა, ვინ იჯდა მის წინ და განჭვრიტა, როგორ შეატრიალებდა ერის ცნობიერების ნაწილს პატარა ბრაზიანი მოჩხუბარი ბიჭის ნაფიქრი მთაში ხეტიალისას.

არც ჩვენ ვიცით, მასწავლებლებმა, მაგრამ უნდა ვივარაუდოთ.

შვედური სკოლის სისტემა ალბათ იდეალური არ არის, ის ალბათ სხვა განვითარებულ ან განუვითარებელ ქვეყანაში ნაკლებად იმუშავებდა. იქნებ მაგრადაც ემუშავა, არ ვიცი. ერთი რამ, რაც დანამდვილებით შემიძლია ვთქვა, რაც დანამდვილებით ძალიან მომწონს, მიდგომაა – ყველა ბავშვი ინდივიდია, ყველა ბავშვზე ვარაუდობს სკოლა, რომ ის გენიოსია, ყველა ბავშვი დაბადებულია სიკეთისთვის.

შვედური ლიტერატურაც ხომ მთლიანად ამ მეთოდოლოგიას ემყარება!

განათლების ხარისხი პირდაპირ აისახება ქვეყნის ეკონომიკურ განვითარებაზე, ზრდის სოციალურ ტოლერანტობას და ხელს უწყობს მოქალაქეების უფრო აქტიურ ჩართვას დემოკრატიულ პროცესებში. განათლების დონის გაუმჯობესების და განათლების სისტემაში არსებული სტრუქტურული პრობლემების გადაჭრის ერთ-ერთი გზა გახლავთ საგანმანათლებლო ინიციატივების მხარდასაჭერად პროგრამების შემუშავება. ამ საქმიანობაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ საქველმოქმედო ფონდები, სოციალური ინსტიტუტები და სხვა არაკომერციული ორგანიზაციები. საგანმანათლებლო ფონდების ჩართულობით სასკოლო ცხოვრებაში ქართველი მასწავლებლები განებივრებულები ნამდვილად არ იყვნენ, ბოლო წლებში, რაც „მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს“ პროექტი დაიწყო, მათი წახალისება და მოტივირება უფრო მეტად ხდება. ამ სფეროს სპეციფიკაზე, განათლების ხელშეწყობის მნიშვნელობაზე, განხორციელებულ პროექტებზე, გრანტების მოძიებისა და მოპოვების პროცესზე და სხვა მნიშვნელოვან თემებზე გუდავაძე-პატარკაციშვილის ფონდის დირექტორი, ზურაბ კერვალიშვილი გვესაუბრება.

1. საიდან წამოვიდა გუდავაძე-პატარკაციშვილის ფონდის შექმნის იდეა, ვინ არის მისი ავტორი და რა არის ფონდის მთავარი ამოცანა?

ყველაფერი ბატონი ბადრის სიცოცხლეში დაიწყო. მან დააარსა და აქტიურად იყო ჩართული მათ მოღვაწეობაში არაერთი საქველმოქმედო ფონდი, რომლებიც მოიცავდნენ კულტურის სფეროს, ჯანდაცვის, სპორტის, განათლების სფეროებს და სხვა სოციალურ მიმართულებებს. სამწუხაროდ, მისი გარდაცვალების შემდეგ,  ფონდების მუშაობა და სხვადასხვა აქტივობები შეჩერდა. ოჯახს წლების განმავლობაში პრობლემები ჰქონდა, მაგრამ შემდეგ ყველაფერი დალაგდა და ბატონი ბადრის მეუღლემ, ქალბატონმა ინამ და მისმა ქალიშვილებმა, ლიანამ და იამ, ოჯახის ტრადიციის აღდგენა გადაწყვიტეს, რომელიც ოჯახის ბიზნეს საქმიანობის მიღმა საქველმოქმედო საქმიანობით საქართველოს დახმარებას გულისხმობს.

ბევრი ვიმსჯელეთ იმაზე, თუ რა უნდა ყოფილიყო ფონდის საქმიანობის მთავარი მიმართულება. საბოლოოდ ჩამოვყალიბდით იმაზე, რომ ქვეყნის განვითარებისთვის საშური საქმე  განათლების სფეროს განვითარებაა, იმიტომ, რომ განათლების სფერო არის ის დარგი, რომელიც ყველაზე მეტად იძლევა უკუგებას ქვეყნის განვითარების საქმეში, როგორც ეკონომიკური კუთხით, ასევე სოციალური და პოლიტიკური თვალსაზრისით. ამიტომაც, გადავწყვიტეთ გაგვეკეთებინა საგანმანათლებლო ფონდი, რომლის მისიაა ხელი შეუწყოს ქვეყანაში განათლების  სისტემის განვითარებას, რაც ორ მიზანს მოიცავს განათლების საერთო ხარისხის ამაღლებასა და განათლების ყველასთვის ხელმისაწვდომობის გაზრდას.

იმისთვის, რომ საუკეთესო ხარისხის განათლება შევთავაზოთ მოსწავლეებს, სისტემური ცვლილებებია საჭირო. განათლების სფეროში უნდა შეიქმნას ისეთი სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს გლობალური ამოცანების შესრულებას. ეს სისტემა ყველამ ერთად უნდა შევქმნათ. მხოლოდ განათლების სამინისტრო, რომელიც აქტიურად მუშაობს, ამას ვერ შეძლებს, მხოლოდ სასწავლებელი ამას ვერ შეძლებს. ჩვენი მოქალაქეების, ამ სისტემაში ჩართული ადამიანების აქტიურობის გარეშე ეს არ შეიცვლება. ამიტომ ყველა ერთად უნდა ჩავებათ ამ საქმეში. ფონდის მიზანია, რომ ზუსტად ასეთი სისტემური ცვლილებები მოხდეს. აქცენტს ვაკეთებთ არა ცალკეული პიროვნების დახმარებაზე, არამედ ისეთი პროექტების დაფინანსებაზე, რომლებიც დადებითად იმოქმედებენ მთლიანად სისტემაზე.

2. მასწავლებლების თემა დღეს ძალიან აქტუალურია. მათ მიმართ დამოკიდებულება შეცვლილია. გაცილებით მეტს ვითხოვთ, მეტ კითხვას ვსვამთ, ვიდრე ადრე. თქვენი ფონდი მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს ტრადიციული პარტიორია. ბოლო ორი წელია ამ თემაზე მთელი საქართველო საუბრობს და ძირითადად, დადებით კონტექსტში. ათეულში მოხვედრილმა ლადო აფხაზავამ შეძლო ყველას დარწმუნება იმაში, რომ კარგი მასწავლებლობა, პირველ რიგში, ადამიანების სიყვარულით იწყება. რა გავლენა მოახდინა ამ ჯილდომ ზოგადად საგანმანათლებლო სისტემაზე და რამდენად შესაძლებელია, რომ ქვეყანაში ბევრი ლადო აფხაზავა გაჩნდეს, გაჩდნენ ისეთი მასწავლებლები, რომელთაც გულწრფელად სჯერათ საკუთარი თავის და იმ ბავშვების, ვისაც, შესაძლოა, რთულ პირობებში უწევდეთ საკუთარი პოტენციალის გამოვლენა?

ამ კუთხით, რა  მთავარი პრობლემები იკვეთება, რომელთა მოგვარებაც მასწავლებელთა ცოდნას, მათ ხარისხს და შესაბამისად, განათლების მაღალ ხარისხს უზრუნველყოფს?

განათლება ურთულესი სფეროა, რომელსაც მრავალი გამოწვევა აქვს. ვერცერთი ცალკე აღებული პროექტი თუ ინიციატივა მათ ერთიანად ვერ გადაჭრის, მაგრამ შეიძლება რომ ნაბიჯ-ნაბიჯ მოგვარდეს პრობლემები.

რას ვითხოვთ მასწავლებლისგან, ასწავლოს მან ქართული, ფიზიკა და ა.შ საგნები, თუ გაცილებით დიდი მისია ეკისრება?!  მასწავლებლის როლი არ არის მხოლოდ ის, რომ მოსწავლეებმდე მიიტანოს რაღაც კონკრეტული თეორია, რაც თავისთავად მნიშვნელოვანია. მან მოსწავლეს საგნის მიმართ ინტერესი უნდა გაუღვივოს, უნდა ასწავლოს პრობლემის გადალახვა. დღეს მათემატიკის, ქიმიის ამოცანის ამოხსნის, ხვალ ცხოვრებისეულ და ქვეყნის წინაშე დასმულ პრობლემებს უნდა გაუმკლავდეს.  მასწავლებლის როლი გაცილებით დიდია. მან პიროვნება და საზოგადოების წევრი უნდა გაზარდოს, აზროვნება, ქვეყნის სიყვარული ასწავლოს.

როცა 2019 წლის მარტში მასწავლებლის გლობალური ჯილდოს გამარჯვებული გამოვლინდა დუბაიში, შევხვდი ათეულის წევრებს და გავეცანი მათ ბიოგრაფიას. ეს ადამიანები გაცილებით დიდ ფუნქციებს ასრულებენ, ვიდრე კონკრეტული საგნის სწავლებაა. ამით არიან გამორჩეულები. მთავარია ის, თუ რას აკეთებ საგნის სწავლების მიღმა, რამდენად ამზადებს სკოლა, მასწავლებელი ხვალინდელ მოქალაქეს, როგორც ცვლის მათ ცხოვრებას. ამაზეა დღეს მოთხოვნა მოსწავლის მხრიდანაც, მშობლის მხრიდანაც და ყველასგან, ვისაც ხვალინდელი დღე აინტერესებს.

რატომ ავირჩიეთ მასწავლებლის ეროვნული ჯილდო? – ამ ჯილდოს ძალიან კარგი მიზნები აქვს. მიზანი არის ის, რომ კარგი მასწავლებელები გამოჩდნენ, მათი შრომა დაფასდეს, დაინახოს საზოგადოებამაც და დაინახონ კოლეგებმაც. აქტუალური და უაღრესად მნიშვნელოვანია მასწავლებლის ანაზღაურების საკითხი, მაგრამ ანაზღაურების გარდა არის დაფასების საკითხი, რომელიც არანაკლებ მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებელმა მეტი ენთუზიაზმით და მონდომებით იმუშაოს. წარმატებული მასწავლებლების შესახებ ყველამ უნდა გაიგოს, კოლეგებმა უნდა ნახონ. ამით ამაღლდება მასწავლებლის პრესტიჟი, შესაბამისად, სხვა, შესაძლოა, უკეთესი კვალიფიკაციის მქონე ადამიანებს, გაუჩნდეთ მასწავლებლობის სურვილი, რადგანაც ხელფასიც ნორმალური იქნება და შესაბამისი დაფასებაც ექნებათ, სოფლის დონეზე, რაიონის, ქალაქის თუ ქვეყნის დონეზე და ლადო აფხაზავას მაგალითით თუ ვიტყვით, საერთაშორისო დონეზეც. ამიტომ ვფიქრობთ, რომ ჯილდოს დახმარებით მასწავლებლის  პროფესიის მიმართ მეტი ყურადღება, მეტი მოწიწება, მეტი პატივისცემა გაჩნდა, ამდენად ეს მთელ საგანმანათლებლო სისტემაზე პოზიტიურად აისახება.

3. როგორც ვიცი, თქვენ აქტიურად თანამშრომლობთ მასწავლებლის ეროვნული ჯილდოს ფინალისტებთან. რა ტიპის თანამშრომლობაზეა საუბარი?

როცა მასწავლებლის პირველი ეროვნული ჯილდო  ჩატარდა 2017 წელს, გამოვლინდა არ მხოლოდ გამარჯვებული, არამედ ძალიან კარგი ფინალისტები, რომლებიც წარმატებით მოღვაწეობენ სხვადასხვა სკოლებში საქართველოს სხვადასხვა კუთხეებში. იმისათვის, რომ კიდევ უფრო ეფექტური და შედეგიანი გახდეს მათი საქმიანობა მათ ზოგჯერ ხელშეწყობა ესაჭიროებათ, რომ გადაილახოს კონკრეტული პრობლემა ან შეძლონ ახალი იდეების განხორციელება ან ახალი მეთოდების შესწავლა და დანერგვა. კოალიცია, რომელიც ატარებს ეროვნულ ჯილდოს, ჩვენთან შემოვიდა „მასწავლებელთა ინიციატივების მხარდაჭერის პროექტის“ წინადადებით.  კოალიციამ იტვირთა ესწავლებინა ათეულის მასწავლებლებისთვის   ზოგადად, როგორ ხდება პროექტის შედგენა, დონორთან ურთიერთობა და დაეხმარა მათ კონკრეტული  პროექტის შედგენაში. ჩვენ ამ იდეას მხარი დავუჭირეთ, დავაფინანსეთ ეს ტრეინინგები და გამოვხატეთ მზადყოფნა დაგვეფინანსებინა საინტერესო შემოთავაზებები. პროექტი ამჟამადაც მიმდინარეობის პროცესშია და 4 მასწავლებელი ახორციელებს საგრანტო პროექტებს.

2018 წელს პირველ ათეულს მეორეც შეემატა. ისინი ეხმარებიან ერთმანეთს, უზიარებენ გამოცდილებას, არიან ეროვნული ჯილდოს ერთგვარი ელჩები.  არის იდეა, რომ ჩამოყალიბდეს ე.წ ათეულთა კლუბი, რომლებიც ყოველწლიურად შეივსება ახალი წევრებით. კოალიცია აქტიურად მუშაობს ამ მიმართულებით და შესაძლოა პროექტის ფორმატი შეიცვალოს, მაგრამ ჩვენი თანამშრომლობა, ვფიქრობ, მომავალშიც გაგრძელდება.

4. მიუხედავად მოკლევადიანი არსებობისა, ფონდმა უკვე შეძლო სხვადასხვა მიმართულებით საკმაოდ საინტერესო ინიციატივების მხარდაჭერა და შეიძლება ითქვას განხორციელებაც. ერთ-ერთი მიმართულება პროფესიული სასწავლებლები და პროფესიული სწავლებაა. თქვენ რა მიმართულებით ჩაერთეთ ამ პროექტში და რა შედეგს ხედავთ, ან რას ელოდებით?

„პროფესიული განათლების ჯილდო“, რომელსაც „ათასწლეულის გამოწვევის ფონდთან“ ერთად 2017 წლიდან ვახორციელებთ, უმნიშვნელოვანესია ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისთვის. რაზე დგას ქვეყნის ეკონომიკური განვითარება? – ქმნი პროდუქტს, რომელიც კონკურენტუნარიანია მსოფლიო ბაზარზე. დღეს ამ გლობალურ ფერხულში ვართ ჩართული. შესაბამისად, ქართული პროდუქტი უნდა იყოს კონკურენტუნარიანი ადგილობრივ ბაზარზეც და ექსპორტზეც. ხოლო პროდუქტის ეფექტურობას და ხარისხს დიდწილად მუშახელის კვალიფიკაცია და მათი ეფექტურობა განსაზღვარვს. ამიტომ, ქვეყნის ეკონომიკური განვითარებისთვის კვალიფიციური მუშახელი უმნიშვნელოვანესია. ადრე ბავშვებს პროფესიულ სასწავლებელში გაშვებით აშინებდნენ, ეს სტერეოტიპი უნდა დაინგრეს და უნდა ვაჩვენოთ, რომ პროფესიული სწავლება ძალიან კარგი მიმართულებაა, რომ შეიძინო პროფესია, რომელიც მოგანიჭებს სიამოვნებას, შეგძენს პროფესიულ სიამაყეს და მოგიტანს კარგ შემოსავალს.

პროფესიული სწავლებით სტუდენტის დაინტერესება  ერთი ამოცანაა და მეორე საკითხია ის, თუ რა დახვდებათ პროფესიულ სასწავლებელში განათლების მიღების მსურველებს. საჭიროა პროფესიული სასწავლებლების პოპულარიზაცია, მათი მიღწევების, შედეგების წარმოჩენა, იმ მასწავლებლების წარმოჩენა, რომლებიც სხვებთან შედარებით უკეთესები არიან. ამიტომ ეს პროექტი პროფესიული სწავლების პოპულარიზაციას ემსახურება და ამ სფეროში მოღვაწე სასწავლებლების, მასწავლებლების და სტუდენტების წარმოჩენას. ასევე იმ ბიზნესებს აჯილდოებს ვინც კოლეჯებთან პარტნიორობს.

5. კიდევ ერთი პროექტი მინდა ვახსენო უმაღლეს სასწავლებლებთან მიმართებაში. სან დიეგოს უნივერსიტეტთან თქვენი აქტიური თანამშრომლობა. STEM-ის მიმართულება, ვთვლი, რომ კარგი პროექტი იყო. ინდივიდუალური დაფინანსებები არ გაქვთ გარდა ამ უნივერსიტეტისა. რატომ გადაწყვიტეთ, რომ ამ უნივერსისიტეტზე აგეღოთ სწორება და რამდენად შეესაბამება ეს თქვენს, ასევე სახელმწიფოს სტრატეგიას?

STEM მიმართულებები უაღრესად მნიშვნელოვანია. თუ არ გყავს კარგი ინჟინერი, ვერ ააშენებ სახლს, ხიდს, დენს ვერ გაიყვან და ა. შ. და მისი განვითარება საშური საქმეა.

სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროექტი, რომელიც ასევე „მილენიუმმა“ დააფინასა, უმნიშვნელოვანესია ქართული უნივერსიტეტების ტექნიკური ფაკულტეტების განვითარებისთვის. ისინი ერთობლივად ქმნიან პროგრამებს.

სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტი საქართველოს სწავლების ხარისხი გაიგივებულია ამერიკის სან დიეგოს სახელმწიფო უნივერსიტეტის სწავლების ხარისხთან. მაგრამ ამ უნივერსიტეტში სწავლება და მაღალი ხარისხის განათლების მიღება, მიუხედავად იმისა, რომ ამერიკასთან შედარებით იაფია, ქართველებისთვის მაინც ძვირია. 7500 დოლარი წელიწადში საკმაოდ მაღალი თანხაა. როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, ჩვენი ფონდის მიზანი სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებაა, მაგრამ ვიცით, რომ რაც უნდა გავაუმჯობესოთ ხარისხი, ვერ მივიღებთ შედეგს, თუ განათლების მიღება ხელმისაწვდომი არ იქნება.

ამიტომ, ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ ხელმისაწვდომი გაგვეხადა იმ სტუდენტებისთვის,  ვისაც აქვთ საკმარისი უნარი, შრომისმოყვარეობა და მიზანსწრაფვა, შესაბამისად მაღალი აკადემიური მოსწრება, გვინდა მოვუხსნათ სწავლის მაღალი საფასურის სახით აღმართული ბარიერი.  სწავლის თანხას ფონდი 4 წლის განმავლობაში გადაუხდის.  იმიტომ დავუჭირეთ ამ პროექტს მხარი, რომ ერთი მხრივ, დავუფინანსოთ სწავლა სტუდენტებს, რომლებსაც ამის საშუალება არ აქვთ და მეორე მხრივ, ამით ფაკულტეტებს კიდევ უფრო გაძლიერებაში დავეხმაროთ, რათა  შეინარჩუნონ ხარისხი და უფრო წინ წავიდნენ, რომ მომავალ თაობებმაც შეძლონ საქართველოში მიიღონ ხარისხიანი განათება.

6. ვიცით, რომ მხარს უჭერთ პროფესიულ ასოციაციებს, დარგობრივ ასოციაციებს. რა გამოწვევები არსებობს ამ მიმართულებით? საქართველოში ახლა ყალიბდება დარგობრივი ასოციაციები. თქვენი დაკვირვებით, რამდენად შესაძლებელია არსებობდეს კარგ ფიზიკოსთა, ქიმიკოსთა, მათემატიკოსთა დარგობრივი ასოციაცია, რომელიც უშუალოდ მიიღებს მონაწილეობას გადაწყვეტილებების მიღებაში და რამდენად ხართ ჩართულები ამ პროცესში?

ამ მიმართულებით ერთ პროექტს უკვე ვაფინანსებთ. ჩვენი პარტნიორია კოალიცია „განათლება ყველასთვის“. რატომ ვუჭერთ მხარს ამ პროექტს და ზოგადად, ასოციაციებს? მასწავლებელთა საგნობრივი ასოციაცია მოიცავს და აერთიანებს კონკრეტული სპეციალობების მასწავლებლებს, შესაბამისად, ვის, თუ არა ამ მასწავლებლებს აქვთ გამოცდილება, ცოდნა, ვინ თუ არა მათ ყველაზე უკეთ იციან, რა სჭირდებათ თვითგანვითარებისთვის, მოსწავლეების განვითარებისთვის, ვის თუ არა მათ შეუძლიათ შექმნან უკეთესი სახელმძღვანელოები, უკეთესი სასწავლო პროგრამები და ა.შ.

არის შესაძლებლობა, რომ ეს ასოციაციები ორგანიზაციული თვალსაზრისით, დონორებთან ურთიერთობის,  საინტერესო პროექტების შექმნის კუთხით, მნიშვნელოვნად გაძლიერდნენ, გააძლიერონ თავიანთი რესურსები, მოხდეს მათი მეტად ინტეგრირება, შექმნან პროფესიული გამოცდილების ურთიერთგაზიარების პირობები, რის შემდეგაც, ისინი ძლიერ მოთამაშეებად ჩამოყალიბდებიან, რომლებიც უფრო აქტიურად, ვიდრე ცალკე აღებული ინდივიდი, ჩაერთვებიან განათლების სისტემის გაუმჯობესებაში. ისინი გახდებიან შესანიშნავი დასაყრდენი განათლების სამინისტროსთვის და თუნდაც, სხვა დონორებისთვის, რომლებიც ცდილობენ, რეფორმების მხარდაჭერას, განათლების სისტემის გაუმჯობესებასა და გაჯანსაღებას.

სწორედ ამიტომ, მხარი დავუჭირეთ პროექტს, რათა მასწავლებელთა საგნობრივ ასოციაციებს გაეუმჯობესებინათ საკუთარი შესაძლებლობები. პროექტი  მოიცავდა ორ კომპონენტს, პირველი იყო ასოციაციის წევრების  ტრენინგები. ამ ტრენინგების შემდეგ მათ უნდა წარმოედგინათ კონკრეტული პროექტი გრანტის მოსაპოვებლად. ოთხი საგრანტო პროექტი მოწონებული იქნა. ეს პროექტები განხორციელების დამასრულებელ ეტაპებზე არიან და შედეგებზე მალე შეგვეძლება საუბარი. მომავალში იმედი გვაქვს, რომ სხვა ასოციაციებიც შეძლებენ საინტერესო პროექტების წარმოდგენას და მზად ვართ, დავაფინანსოთ.

7. როგორ შეიძლება ადამიანები თქვენთან საინტერესო პროექტებით მოვიდნენ, გაქვთ თუ არა რაიმე ფორმა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ პროექტისთვის? საგანმანათლებლო ინიციატივების რაოდენობა იზრდება, რადგანაც ადამიანები მიხვდნენ, რომ თუ საკუთარ თავზე არ აიღებენ  სისტემის გაუმჯობესებას, ის თავისით არ გაუმჯობესდება, სახელმწიფოც დგამს კონკრეტულ და ქმედით ნაბიჯებს, თუმცა ეს არ არის საკმარისი და ჩვენი ჩართულობის გარეშე ვერაფერს შევცვლით. როგორ შეიძლება რომ ადამიანებმა საინტერესო ინიციატივებით მოგმართონ?

ვართ აბსოლუტურად ღია და მივესალმებით ყველას. მთავარი არის, რომ პროექტი აუცილებლად უნდა იყოს დაწერილი. უნდა იყოს ერთგვარი ანალიზი იმისა, თუ რა არის პროექტის მიზანი, რა პრობლემა არსებობს და როგორ აპირებებენ პრობლემის გადაჭრას. შედეგები უნდა იყოს კონკრეტული, ობიექტურად გაზომვადი და პროექტის ავტორმა უნდა შემოგვთავაზოს პრობლემის გადაჭრის ან საერთაშორისო გამოცდილების აპრობირება-დანერგვა ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში ან მისეული ხედვა, რომელიც არ იქნება მხოლოდ ერთ კონკრეტულ სასწავლებელზე მორგებული,  არამედ შესაძლებელი იქნება მისი დანერგვა სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, ან უფრო ხელმისაწვდომი გახადოს ხარისხიანი განათლება საქართველოში. ორგანიზაციამ, რომელიც წარმოადგენს პროექტს, უნდა მოგვაწოდოს ინფორმაცია თავის შესახებ, უნდა ახსნას, რატომ იმსახურებს გრანტის მიღებას და გვაჩვენოს, რა უნარი და გამოცდილება აქვს ამ პროექტის განხორციელებისთვის. გრანტის გაცემის  აუცილებელი პირობაა, რომ პროექტს ჰყავდეს გპფ-ს გარდა სხვა დონორ(ებ)ი. უნდა აღვნიშნო, რომ ჩვენ არ განვიხილავთ პროექტებს, რომლებშიც მოთხოვნილია ინფრასტრუქტურის აშენება ან რემონტი, ასევე არ ვაფინანსებთ ინდივიდების საზღვარგარეთ სწავლის საფასურებს ან ცხოვრების თუ მგზავრობის ხარჯებს.

სხვა შემთხვევებში აუცილებლად უნდა იყოს წარმოდგენილი დეტალური ბიუჯეტი, ასევე დეტალური კალენდარული გრაფიკი და ის, თუ როგორ აპირებენ პროექტის მიტანას საზოგადოებასთან.

შემდეგი პროცედურა ასეთია – გვაქვს სამკაციანი საბჭო, განვიხილავთ მოცემულ პროექტს. შესაძლებელია გვქონდეს შენიშვნები, სურვილები, რომლებსაც პროექტის განმახორციელებელ ორგანიზაციას გავუზიარებთ. ყოველივეს გათვალისწინების შემდეგ კი, ვიღებთ გადაწყვეტილებას პროექტის დაფინანსებაზე.

დამატებითი ინფორმაციისთვის, განხორციელებულ პროექტებთან და გრანტებთან დაკავშირებით გთხოვთ ეწვიოთ საიტს: https://www.gpf.ge/ge/

ამერიკელი განათლების ფილოსოფოსის ჯონ დიუის სახელს უკავშირდება პროგრესული განათლების მოძრაობა, რომლის მთავარ პრინციპს წარმოადგენდა გამოცდილებით სწავლა და  სოციალური ინტერაქცია. ეს არის მოსწავლეზე ორიენტირებული მიდგომა, სადაც მთავარი პრინციპია სწავლა კვლევით, საკუთარი გამოცდილებით. ცოდნა მნიშვნელოვანია, მაგრამ მისი გამოყენების უნარი კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი. ეს არის ორიენტაცია ცოდნის პრაქტიკულობაზე.
საბუნებისმეტყველო საგნებში მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლების მნიშვნელოვან იარაღს წარმოადგენს ისეთი მიდგომები, როგორიცაა კვლევაზე, პრობლემაზე და პროექტზე დაფუძნებული სწავლება. აღნიშნული სტრატეგიები უზრუნველყოფს მოსწავლის აქტიურ როლს სწავლების პროცესში და ავითარებს მაღალ სააზროვნო უნარებს.
წარმოგიდგენთ მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლების მიდგომებით დაგეგმილ გაკვეთილს ბიოლოგიაში, სადაც აქტიურია მოსწავლე, ხოლო მასწავლებელი ფასილიტატორის როლშია.
სწავლების საფეხური/კლასი: საშუალო/ მე-10.
გაკვეთილის თემა: „მოძრაობა“
გაკვეთილის მიზანი:
მოსწავლე უნდა შეძლოს:
1.   მსჯელობა სხვადასხვა ორგანიზმის განსხვავებულ გარემოში მოძრაობის თავისებურებებზე;
2.   საუბარი კუნთის შეკუმშვის მექანიზმზე და კუნთის მოდელის შექმნა;
3.   მსჯელობა ფრენასთან დაკავშირებულ თავისებურებებზე.
ეროვნული სასწავლო გეგმით განსაზღვრული მისაღწევი შედეგი/ინდიკატორები.
ბიოლ.X.12.
მოსწავლეს შეუძლია იმსჯელოს სხვადასხვა გარემოს მიმართ ორგანიზმების მოძრაობის ადაპტაციურ თავისებურებებზე
•    მსჯელობს ჩონჩხისა და კუნთების დანიშნულებაზე ორგანიზმისათვის (მაგ., საყრდენ-მამოძრავებელი, დამცველობითი);
•    მოდელებზე ამოიცნობს ადამიანის ძვლებსა და კუნთებს და საუბრობს მათ ფუნქციაზე;
•    მსჯელობს ფრინველთა ჩონჩხის ფრენასთან დაკავშირებულ თავისებურებებზე (მაგ., ღრუიანი, მსუბუქი ძვლები, სხეულის ფორმა, დაბალანსებული წონა);
•    მსჯელობს წყალში მობინადრე ცხოველების ცურვასთან დაკავშირებულ სტრუქტურულ თავისებურებებზე (მაგ. სხეულის ფორმა, ფარფლები);
•    მსჯელობს მცენარეთა მოძრაობის სხვადასხვა ფორმებზე (მაგ., ფოტოტროპიზმი, გეოტროპიზმი).

1-ლი აქტივობა (2წთ.).
 აქტივობის მიზანი: მასწავლებელმა მოსწავლეებს უნდა გააცნოს გაკვეთილის თემა და მიზანი, მოაგვაროს საორგანიზაციო საკითხები, აღწეროს შეფასების ფორმები და რუბრიკები, რომელთაც გამოიყენებენ გაკვეთილის პროცესში.

აღწერა: მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს გაკვეთილის თემასა და მიზანს, ახდენს საორგანიზაციო საკითხების მოგვარებას. მოსწავლეებთან ერთად აღწერს შეფასების ფორმებსა და რუბრიკებს, რომელთაც გამოიყენებენ გაკვეთილის პროცესში.

აქტივობა მე-2  (8 წთ.) .
აქტივობის მიზანი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს, სწორად უპასუხოს მასწავლებლის მიერ დასმულ ყველა შეკითხვას.
აღწერა: მასწავლებელი წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად მოსწავლეებს ურიგებს ფოტომასალას (უხერხემლო და ხერხემლიან ცხოველთა ფოტომასალას) და სთხოვს დააჯგუფონ ფოტოები მასზე გამოსახულ ორგანიზმთა მოძრაობის ტიპების მიხედვით. ჯგუფები მოახდენენ ნამუშევრების პრეზენტაციას. მასწავლებელი სვამს ასევე დამაზუსტებელ კითხვებს წარმოდგენილი პრეზენტაციის ირგვლივ.
სავარაუდო კითხვები:
•    რომელი ფერმენტი უწყობს ქიტინის დემინერალიზაციას ხელს და რა მოხდებოდა ამ ფერმენტის გარეშე?
•    მოძრაობის რა საშუალებები აქვთ მცენარეებს?
•    ჭიაყელა მოძრაობს წინსვლით და უკუსვლით, აღწერეთ ეს პროცესი.
(განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტად გამოიყენება გამოსაძახებელი ჩხირები).

აქტივობა მე-3  (10 წთ.) .
აქტივობის მიზანი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს შესწავლილი თემის გააზრება და დასმულ შეკითხვებზე სწორი პასუხის გაცემა.

აღწერა: მასწავლებელი ჯგუფებს აძლევს სხვადასხვა სახის დავალებას, და განუმარტავს მოსწავლეებს, რომ დავალების შესრულების შემდეგ უნდა მოახდინონ პრეზენტაცია.
1-ლი ჯგუფის დავალება-მიკროპრეპარატზე მუშაობა და კითხვებზე პასუხი, რომელიც გამომდინარეობს პრეპარატის მასალიდან. რას ხედავთ, როგორ ამოიცანით ეს სტუქტურა, როგორ დაახასიათებთ მას? კიდევ რა სტრუქტურებს იცნობთ, რომელიც არ ჩანს ამ გადიდებაზე?
მე-2 ჯგუფის დავალება
აქტივობის აღწერა: მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს საინფორმაციო ტექსტს და სთხოვს -გააანალიზე ცხრილში მოცემული ინფორმაცია და უპასუხე კითხვებს.
იხ. დანართი N1
ცხრილი და დასკვნები მოსწავლეებს გადააქვთ ფლიპჩარტზე
მე-3 ჯგუფის დავალება
აღწერა: მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს რესურსებს და სთხოვს შექმნან კუნთის მუშაობის ამსახველი მოდელი, და ისაუბრონ კუნთის მუშაობაზე.

მე-4 ჯგუფის დავალება
მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს სიტუაციურ ამოცანას: ახალბედა დიასახლისმა ინკუბატორიდან წიწილები გამოიყვნა და დიდი ხალისით პატრონობდა მათ, როცა დაიზარდნენ, დაიწყეს საქათმიდან გადაფრენა და რამდენიმე ქათამი დაკარგა. დიასახლისმა დახმარებისთვის მეზობელს მიმართა, მეზობელმა ურჩია ქათმებისთვის ფრთები დაემოკლებინა. როგორ ფიქრობთ, გამოადგებოდა თუ არა დიასახლისს ეს რჩევა? ამასთან ერთად აძლევს სხვადასხვა ბუმბულს და ეკითხება, რომელი ბუმბულის დაჭრა იქნებოდა გამოსავალი? რატომ ფიქრობთ ასე?

აქტივობა მე-4. (15 წთ.).
აქტივობის მიზანი: ნამუშევრების პრეზენტაცია
აქტივობის აღწერა
მოსწავლეები წარმოადგენენ ჯგუფურ ნამუშევრებს. მასწავლებელი აჯამებს პრეზენტაციებს.

აქტივობა მე-5 (5 წთ.).
მიზანი “თემის შეჯამება“
აღწერა: მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს ელექტრონულ რესურსს, „სწორია-არასწორია“ და მოსწავლეებს ევალებათ ამოიცნონ სწორი ფრაზები.
8.  აქტივობა მე-6 (5 წთ.).
მიზანი: მასწავლებელმა მოსწავლეებთან ერთად უნდა შეაჯამოს გაკვეთილი. განხილული საკითხების გააზრების დონის შესაფასებლად გამოიყენოს გასასვლელი ბილეთები.
აღწერა: მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად აჯამებს გაკვეთილს. ურიგებს გასასვლელ ბილეთებს. ბილეთში მოცემულია:
1. ერთი რამ, რომელიც კარგად გავიაზრე;
2. ერთი აქტივობა, რომელმაც ყველაზე მეტად დამაინტერესა;
3. ერთი რამ, რაც დამრჩა გასარკვევი.

მოსწავლეები ავსებენ გასასვლელ ბილეთებს.
აკეთებენ თვითშეფასებას.
მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს განმსაზღვრელ და განმავითარებელ შეფასებას.

დანართი N1
საინფორმაციო ტექსტი:
„რამდენიმე მოსწავლემ ცხოველების ძვლების ქიმიური შედგენილობის კვლევა ჩაატარა. ექსპერიმენტის პირველ ნაწილში მათ ერთი და იმავე ცხოველის ძვლები 250oC-მდე გააცხელეს. შემდგომ ეტაპზე ძვლების მეორე ნახევარი 24-სთ-ის განმავლობაში მარილმჟავას კონცენტრირებულ ხსნარში მოათავსეს. ექსპერიმენტის შედეგები მოცემულია ცხრილში:

1.   მოიფიქრე, როგორ შეიცვლებოდა ძვალი თითოეული ცდის შემდეგ. ახსენი შენი მოსაზრება და შეავსე ცხრილის შესაბამისი თავისუფალი უჯრა.
2.    რამ გამოიწვია ძვლის მასის ცვლილება გახურების შედეგად მჟავას ზემოქმედების შედეგად?
3.   რომელი ორგანული და არაორგანული ნივთიერებები ჭარბობს ძვლის ქსოვილში?
4.   შენი აზრით, ბავშვის ორგანიზმში ორგანული და არაორგანული ნივთიერებების როგორი თანაფარდობა იქნება?
5.   როგორ ფიქრობ, რა იწვევს ძვლების ხშირ მოტეხილობას ასაკოვან ადამიანებში?
6.   წარმოიდგინე, რომ ექიმი ხარ, როგორ დიეტას დაუნიშნავ მოზარდს ძვლების ნორმალური ზრდისთვის?

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა, ბიოლოგიის პროგრამა
2. მასწავლებლის გზამკვლები, ბიოლოგია

ბავშვის აღზრდა  დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად კარგად არის აწყობილი სკოლის, ოჯახის, მშობლების ურთიერთობა. სკოლასა და ოჯახს შორის თანამშრომლობის გაღვივებასა და განვითარებაში წამყვანი როლი კლასის დამრიგებელს ენიჭება, რომლის მუშაობაზეა დამოკიდებული, რამდენად აცნობიერებს ოჯახი სკოლის მიერ გატარებულ პოლიტიკას.

მშობლისა და პედაგოგის თანამშრომლობას ერთმანეთის მიმართ ურთიერთპატივისცემის, მხარდაჭერის, დახმარების, მოთმინებისა და ტოლერანტობის პრინციპები უნდა ედოს საფუძვლად.

სკოლისა და მშობლის ურთიერთობა ჩვენს სინამდვილეში პრობლემას წარმოადგენს. ორივე მხარე სავსებით დასაბუთებულად გამოთქვამს საკუთარ პრეტენზიას.

• მასწავლებლები უჩივიან მშობლების ინერტულობასა და ნაკლებჩართულობას შვილების სასკოლო ცხოვრებაში.
• მშობლები მიუთითებენ მასწავლებლების პასიურობასა და მათ გულგრილობაზე, უკმაყოფილებას გამოთქვამენ, რომ მათი ასეთი დამოკიდებულება ბავშვთა სასკოლო გარემოში არასასურველი ურთიერთობების ჩამოყალიბების მიზეზი ხდება.

როდესაც მშობელი ჩართულია შვილის  განათლების პროცესში, მას უკეთესი მიღწევები აქვს, კერძოდ:

1. მოსწავლე, რომლის მშობელიც ჩართულია სასწავლო პროცესებში, უფრო წარმატებით ამთავრებს სკოლას, სწავლის გაგრძელების უკეთესი შესაძლებლობები და პირობებიც აქვს;
2. მოსწავლე უფრო დადებითად არის  სკოლის მიმართ განწყობილი და საკუთარი თავისა და შესაძლებლობების რწმენაც  აქვს;
3. მოსწავლეს მეტად შეუძლია ქცევის მართვა, მეტად მოტივირებულია და ჩართულია საგაკვეთილო პროცესებში;
4. სკოლის ცხოვრებაში მონაწილე მშობლის შვილს უფრო კარგი ურთიერთობები აქვს როგორც მასწავლებლებთან, ასევე ოჯახის წევრებთან.

აქედან გამომდინარე, თუ მშობლებს არ აქვთ ურთიერთობა მასწავლებლებთან ან არ არიან დაინტერესებული სკოლაში მიმდინარე მოვლენებით, მათი შვილების მოტივაციაც და ჩართულობაც ნაკლებია, შესაბამისად,  აკადემიური მოსწრება სხვა ბავშვებისგან განსხვავებით  უფრო დაბალია.

როგორც კლასის ხელმძღვანელმა მიზნად დავისახე, მაქსიმალურად ჩამერთო მშობლები სასწავლო პროცესში.

განვახორციელე შემდეგი ღონისძიებები:

1. სასწავლო წლის დასაწყისში მშობელთა კრებაზე შევქმენით სამოქმედო გეგმა,  რომელიც მოიცავდა ისეთ სასწავლო-აღმზრდელობით ღონისძიებებს,  რომელთა განხორციელებაც მშობელთა აქტიურ ჩართულობას მოითხოვდა (,,ფინჯან ყავაზე’’ (არაფორმალურ გარემოში მოვიწვიე მშობლები ფინჯან ყავაზე, რასაც მოჰყვა გულწრფელი საუბრები, რამაც მეტად დაგვაახლოვა ერთმანეთთან), ,,დავხატოთ ერთად’’ (მშობლებმა მოსწავლეებთან ერთად შექმნეს სხვადასხვა ილუსტრაცია) – შემდგომ მოვაწყვეთ ,,მშობელთა ნამუშევრების გამოფენა’’, ,,მე რომ მოსწავლე ვიყავი’’ (მოსწავლის თვალით დანახული სკოლის შედარება მშობლის თვალით დანახულ დღევანდელ სასწავლო პროცესთან),  ,,ვინ  უკეთ იცნობს თავის შვილს’’ (მოსწავლეების პასუხების შესაბამისად კითხვები მშობლებს, რომელთა გადამოწმებაც მოხდა და გამოვავლინეთ კიდეც რამოდენიმე გამარჯვებული), ,,კითხვის დრო’’ (მოწვეულმა მშობლებმა მოსწავლეებს წაუკითხეს თავიანთი რჩეული ზღაპრები და ლექსები), ,,მათემატიკური ამოცანების ამოხსნა’’ (ჯგუფებში დავარიგე სათამაშო ფულის კუპიურები, რითაც მშობლები მაღაზიებში წავიდნენ. ყველა მშობელმა შეძლო არსებული თანხით ბავშვების სურვილების დაკმაყოფილება) და სხვა.
2.  დავაწესე ,,ღია კარის დღე”. ამ დღეს მშობლებს შეეძლოთ  ნებისმიერ  გაკვეთილს,  ღონისძიებას დასწრებოდნენ, გაეზიარებინათ  შთაბეჭდილებები (რაც ორივე მხარისთვის მართლაც საინტერესო, სახალისო და სასიამოვნო იყო);
3. მშობლებს ინტენსიურად ვაწოდებდი ინფორმაციას   სწავლა-სწავლების პროცესში დანერგილი სიახლეების შესახებ.
4.  კლასში თვალსაჩინო ადგილზე გამოვაკარი  დიდი ფორმატის ფურცელზე დაწერილი აბრა „სამახსოვრო მშობლებისათვის“ (იაპონიის ერთ-ერთი სკოლის მაგალითზე), რომელზეც თვეში ერთხელ მშობლები აკრავდნენ თავიანთ სურვილებს, შეხედულებებს.

სასწავლო წლის ბოლოს მშობელთა ჩართულობა საგრძნობლად გაიზარდა, შესაბამისად, გაიზარდა მოსწავლეებში მოტივაცია, საგაკვეთილო პროცესში ჩართულობა და,  რაღა თქმა უნდა, მათი აკადემიური მოსწრებაც…

გამოყენებული ლიტერატურა

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა, ზოგადი ნაწილი
2. თომას გორდონი “როგორ გავხდე კარგი მშობელი”

ადამიანის პიროვნებად ჩამოყალიბებაში უდიდეს როლს თამაშობს სკოლა, სწავლა-სწავლების პროცესი. განსაკუთრებით კი სამოქალაქო განათლების სწავლება, რომლის ერთ-ერთი მიმართულებაა პიროვნული განვითარება. პიროვნული განვითარებისათვის კი აუცილებელია, მოზარდმა იცოდეს თავისი უფლება-მოვალეობები, განვითარდეს პიროვნული და ზნეობრივი თვალსაზრისით, ეზიაროს და ჩამოუყალიბდეს ისეთი ღირებულებები, რომლებიც მას დაეხმარება, გახდეს დემოკრატიული საზოგადოების აქტიური მოქალაქე.

ვფიქრობ, ყველა მასწავლებელი ცდილობს, დაგეგმოს გაკვეთილი ისე, რომ გამოიყენოს თანამედროვე სასწავლო რესურსები, რათა გაამრავალფეროვნოს თითოეული გაკვეთილი და მიაღწიოს მოსწავლეთა ჩართულობისა და მოტივაციის ამაღლებას. მიმაჩნია, რომ დოკუმენტური ფილმებითა თუ სოციალურის რეკლამებით სწავლების მეთოდი ამ მხრივ ძალიან შედეგიანია. მოსწავლეებს ძალიან მოსწონთ სოციალურ რეკლამებით სწავლებაზე აგებული გაკვეთილი. ასეთი გაკვეთილი მათ შემდგომ უნარ-ჩვევებს უვითარებს:

მსჯელობის;

მოსმენის;

პრეზენტაციის;

თანამშრომლობის;

პრობლემის მოგვარების და სხვა

მინდა გაგიზიაროთ ჩემი გამოცდილება, რომელიც სოციალური რეკლამებით სწავლების მეთოდს ეხება.

ამ მეთოდის გამოყენების დროს მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს შემდეგი:

1. წინასწარ გაეცნოს სოციალურ რეკლამას;
2. მოამზადოს და შეამოწმოს (შეიძლება დავიხმაროთ მოსწავლეებიც) საპრეზენტაციო დაფა, კომპიუტერი, პროექტორი;
3. რეკლამის დასრულების შემდგომ მოსწავლეებს მისცეთ შესაძლებლობა, იმსჯელონ, გამოხატონ თავიანთი ემოციები, შეხედულებები, გრძნობები;
4. კლასში შექმნას კეთილგანწყობილი გარემო, რათა მოსწავლეებმა თავისუფლად გამოხატონ თავიანთი მოსაზრება;
5. მოუსმინოს და აგრძნობინოს თითოეულ მოსწავლეს, რომ პატივს სცემს მის მოსაზრებას.

სამიზნე ჯგუფი-9 კლასი

       თემა – ბავშვთა  უფლებები (ქუჩის ბავშვები)

სოციალური რეკლამა – „მესბა“ (ანნეტა პაპატანასიუ/საბერძნეთი/2011/2 წთ.) გამოვიყენე პროვოცირების ფაზაზე და დამეხმარა სიღრმისეული წვდომის ფაზაზე მოსწავლეების ჩართულობისა და მოტივაციის გაზრდაში.

ნაბიჯი 1-ლი

კითხვა-პასუხი;

ვინ არიან ე. წ. „ქუჩის ბავშვები“;

როგორია მათი ცხოვრება?

დაასახელონ მიზეზები, რის გამოც ბავშვები ქუჩაში ხვდებიან.

ნაბიჯი მე-2

მოსწავლეებს ვაძლევ მკაფიო ინსტრუქციას და ვუჩვენებ

სოციალურ რეკლამას „მესბა“.

რეკლამის ჩვენების შემდგომ მოსწავლეებს ვურიგებ „ბავშვთა უფლებათა დაცვის კონვენციას“ და  წყვილებში ვაძლევ დავალებას, მოინიშნონ მუხლები, რომლებიც ირღვევა “მესბას“ შემთხვევაში. მოსწავლეები თავიანთ მოსაზრებას აფიქსირებენ ფლიპ-ჩარტზე.

ნაბიჯი მე-3

მოსწავლეებს ვთხოვ, დაწერონ – „მე რომ ქუჩის ბავშვი ვყოფილიყავი, შემეშინდებოდა…“

ნაბიჯი მე-4

მოსწავლეებს ვაძლევ დისკუსიის ინსტრუქციას. სადისკუსიო თემას ვწერ ფლიპ-ჩარტზე-„შესაძლებელია თუ არა ქუჩის ბავშვების დახმარება“. მოსწავლეები მსჯელობენ და ასახელებენ იმ ქმედებებს, რომლებიც  ქუჩის ბავშვებს პრობლემების მოგვარებაში დაეხმარება.

გამოყენებული ლიტერატურა:

სწავლება დოკუმენტური ფილმების მეშვეობით. მასწავლებლის წიგნი-თბილისი-2013წ

გავიგოთ მეტი ადამიანის უფლებებზე. მასწავლებლის წიგნი.2014 წ.

როდესაც ინტეგრირებულ გაკვეთილზე დავიწყე ფიქრი, მინდოდა, უპირველეს ყოვლისა, ბავშვების ინტერესები გამეთვალისწინებინა და ვკითხე, რომელი საგანი უყვარდათ მეტად. უმეტესობამ, რა თქმა უნდა, სპორტიო, მიპასუხა. თავსატეხი გამიჩნდა: რა გამეკეთებინა ისეთი, რომ ბავშვების ინტერესი გამომეწვია. მერე გამახსენდა ერთი ამერიკული თამაში: „Scavenger Hunt“, რომელიც შეიძლებოდა ადვილად დამეკავშირებინა სპორტთან და საინტერესო და აქტიური გაკვეთილი დამეგეგმა.

რჩევისთვის – რა აქტივობები შეიძლებოდა ჩაგვერთო ინტეგრირებულ გაკვეთილში ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით – სპორტის მაწავლებელს მივმართე. გაკვეთილის თემად ავირჩიე „Challenge Hunt“, მიზნად – მოსწავლეებისთვის გუნდური მუშაობის უნარების განვითარება, ფიზიკური აქტივობის განსაზღვრულ დროში შესრულება, ახალი სიტყვების ახსნისა და მოდელირების შემდეგ – ფიზიკური ვარჯიშების შესრულება, დაბოლოს – წინარე ცოდნის შეჯამება, დანაწევრებული წინადადებების შედგენა.

მოთელვისთვის გაკვეთილი დავიწყეთ გეომეტრიული ფიგურების გახსენებით და მოსწავლეებიც დავაჯგუფე: ჩემ მიერ მომზადებული ბარათები სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურის გამოსახულებით შემთხვევითობის პრინციპით დავურიგე ბავშვებს და შეიქმნა ხუთი გუნდი: Smiles, Hearts, Stars, Triangles, Circles.

ლექსიკისთვის გამოვიყენე ფლიპჩარტზე დაწერილი სიტყვები და მათი შესატყვისი მოქმედებების ამსახველი ნახატები, რომლებიც ბავშვებმა მარკერით დააწყვილეს. ზოგი სიტყვა მათთვის ნაცნობი აღმოჩნდა, ზოგიც – ახალი. ახალი სიტყვების მოდელირებაში სპორტის მასწავლებელი დამეხმარა.

შემდეგ გუნდები გაემართნენ თავ-თავიანთი ადგილებისკენ, სადაც მათი გუნდების სიმბოლოები ეხატა. პატარა სკივრებში მათ იპოვეს დანაწევრებული წინადადებები, რომლებიც სწორად უნდა აეწყოთ. წინადადებები შეიცავდა წინა გაკვეთილზე შესწავლილ მასალას (განუსაზღვრელ ნაცვალსახელებს). იქვე იყო ფლიპჩარტის ფურცლები და მარკერები. შედგენილი წინადადებები სწორედ ამ ფურცლებზე უნდა გადაეტანათ. ბავშვებმა ყველა დავალება განსაზღვრულ დროში შეასრულეს.

ჯგუფების პრეზენტაციას მოსწავლეები ერთად ადევნებდნენ თვალყურს და ერთმანეთს შეცდომებს უსწორებდნენ.

მინდა ვთქვა, რომ გაკვეთილის მიზნებს მივაღწიე სწორად დაგეგმილი აქტივობების ეფექტურად წარმართვით. ასევე ეფექტურად გამოვიყენე დროც და რესურსებიც: კარგად იმუშავა პოსტერმა, დაჯგუფების ბარათებმა, წინასწარ მომზადებულმა „დანაწევრებულმა“ წინადადებებმა და სპორტულმა ინვენტარმა. ბავშვებმა მაქსიმალურად გამოავლინეს თავიანთი ცოდნა და ფიზიკური შესაძლებლობები.

უკუკავშირის დროს ბავშვების პასუხები გასაოცარი იყო. კითხვაზე, თუ რა ისწავლეს ამ გაკვეთილიდან, მიპასუხეს, რომ გუნდური მუშაობა, ახალი სიტყვები სპორტის თემაზე, დაბოლოს – ცხოვრებისეული უნარები. ვთხოვე, აეხსნათ, რას გულისხმობდნენ. მათ მითხრეს: „ცხოვრებაში ადვილად არაფერი მოდის და თუ გვინდა, მიზანს მივაღწიოთ, აუცილებლად უნდა გადავლახოთ დაბრკოლებებიო“. მხოლოდ ამ პასუხად ღირდა ეს გაკვეთილი.

როგორც ჩემმა კოლეგებმა აღნიშნეს, ამ საგნების ინტეგრირება ჩვენს სკოლაში ჯერ არავის უცდია. მათივე თქმით, ეს მიდგომა სასარგებლო აღმოჩნდა, რადგან შემეცნებასთან ერთად ხელი შეუწყო მოსწავლეების მოტორული უნარების განვითარებასაც. ასეა თუ ისე, გაკვეთილმა დადებითი გავლენა უდავოდ მოახდინა, რადგან ბავშვები დიდი ინტერესით შეხვდნენ სწავლების ამ ახალ ფორმას.

გთავაზობთ გაკვეთილის გეგმას:

ინტეგრირებული გაკვეთილი – სპორტი/ ინგლისური