(გაგრძელება)

კარი აუტერო – ფინეთის მოქალაქე

შეკითხვა: სასკოლო სწავლება ბავშვებისთვის ფინეთში 7 წლის ასაკიდან იწყება. როგორც წესი, გაკვეთილები ჯამში 5 საათი გრძელდება (სწავლა დილის 9 საათზე იწყება). ყოველი გაკვეთილის შემდეგ ბავშვებს 15-წუთიანი შესვენება აქვთ. 16 წლის ასაკამდე, მოსწავლეებს არ აქვთ ფორმალური გამოცდები და მიუხედავად ასეთი გრაფიკისა, ფინეთი მუდმივად ხვდება მსოფლიოს საუკეთესო სასკოლო და საუნივერსიტეტო განათლების სისტემების სამეულში. რატომ არ გადაიღებენ მსოფლიოს სხვა ქვეყნები სისტემას, რომელიც უკვე დადასტურებულად მიახლოებულია იდეალურთან?

კარი აუტერო: „მსოფლიომ“ განსაზღვრა თავისი პრიორიტეტები განათლებასთან დამოკიდებულებაში. როგორც ჩანს, სხვადასხვა ქვეყნისთვის ისინი განსხვავებულია. ძნელია იმ პრიორიტეტებსა და მიზნებში გარკვევა, რომლებიც მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანას აქვს.

პასი სალბერგს (Pasi Sahlberg), განათლების ფინელ ექსპერტს (რომელიც ფინეთის საგანმანათლებლო რეფორმის ერთ-ერთ შემოქმედად მოიაზრება, ლ.ა.) ამ საკითხზე ბევრი აქვს დაწერილი. იგი თავის შრომებში ხაზს უსვამს შემდეგ გარემოებებს: არ შეიძლება ვინმემ „უბრალოდ“ აიღოს და გადაიტანოს ფინური განათლების სისტემა რომელიმე სხვა ადგილას, სრულიად განსხვავებულ კულტურულ გარემოში, რადგან შეუძლებელია ფინური განათლების დადებითი მხარეები მექანიკურად სხვაგან დანერგო – თუ ამას გააკეთებ, მაშინ უნდა „დანერგო“ და „მიიღო“ ის გარემოებებიც, რომლებიც ამ გამოცდილებას ან ‘სისტემას“ ახლავს თან. მაგალითად, აშშ-ში, ფინეთი ბევრის მიერ განიხილება როგორც „სოციალისტური“ ქვეყანა. რა შეიძლება ამის შემდეგ ითქვას? რამდენად არის მოსალოდნელი რომ ამერიკელები რაიმე „სოციალისტურს“ გადაიღებენ? შესაძლოა სხვა ქვეყნებს უფრო მეტად ესმით ფინური სისტემის თავისებურებები ან „ჩრდილოური მოდელი“ (ინგლ. Nordic Model), მისი დადებითი თუ უარყოფითი მხარეები, რაც გამოცდილების გადატანას (ტრანსფერს) უფრო შესაძლებელს გახდიდა.

ფინური განათლების სისტემის ერთი თავისებურება, რომელსაც პასი სალბერგი აღნიშნავს, გახლავთ „ნდობის კულტურა“, რომელიც მიღებულია სკანდინავიის ქვეყნების ხალხებში: ხალხი, ძირითადად ენდობა თავის მთავრობასა თუ ხელისუფლებას.

ეს ალბათ დამახასიათებელია ყველა „ნორდიული“ ქვეყნისათვის. ჩვენ ვენდობით ერთმანეთს, ჩვენს მშობლებს, მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს. ამას, ძალიან დიდი გავლენა აქვთ მასწავლებლების პროფესიულ დამოუკიდებლობასა და მოსწავლეების ცოდნის შემოწმების მეთოდებზე. რა თქმა უნდა, ჩვენ ვმოქმედებთ წესებით, გვყავს ბიუროკრატია და გვაქვს კონტროლის მექანიზმები, მაგრამ ბევრი რამ ურთიერთნდობაზეა დამყარებული.

ჩვენ გვჯერა, რომ ჩვენი მასწავლებელები ისე აკეთებენ თავიან საქმეს, რომ ყოველ ჯერზე არ მოეთხოვებათ „შედეგების“ მიღწევა. იგივე ვრცელდება მოსწავლეებზეც. ჩვენ ვატარებთ გამოცდებს, მაგრამ ყოველთვის არ ვცდით. ჩვენ გვჯერა მათი პასუხისმგებლობისა და იმისა, რომ ყველა ეცდება შესაძლებლობების მაქსიმუმი გაიღოს საკუთარი განვითარებისთვის.

კიდევ ერთი კულტურული თავისებურება გახლავთ პრიორიტეტის დასახვა განათლების გადაცემის წესებში: საუკეთესოებს შევთავაზოთ ყველაზე საუკეთესო, თუ ყველასთვის მაღალი ხარისხის განათლების გადაცემა დავისახოთ მიზნად? ჩვენ ამ ბოლო ვერსიას ვანიჭებთ უპირატესობას. ეს, როგორც ხვდებით, კულტურული არჩევანია. როგორც მესმის, აშშ-ის არჩევანი განსხვავებულია.

ფინური განათლების კიდევ ერთი თავისებურებაა ის, რომ იქ ძალიან ძნელია მასწავლებლისთვის აუცილებელი განათლების დონის მიღწევა; მასწავლებლის პროფესია ძალიან ფასობს და მათი ხელფასები საკმაოდ მაღალია. სწავლება მაღალ დონეზე მიმდინარეობს და სწავლების სირთულეები უფრო მასწავლებლის გადასაჭრელია, ვიდრე ვიდრე სკოლების. როდესაც მასწავლებელს სკოლაში სწავლების უფლება ენიჭება, ისინი თავიანთ საქმეს ძალიან კარგად ასრულებენ.

ამ ყველაფერმა მოიტანა შედეგები საერთაშორისო ტესტირებაში (ვთქვათ, PISA-ის ტესტებში – PISA გახლავთ 15 წლის მოსწავლეთა უნარების შეფასების საერთაშორისო სისტემა მათემატიკაში, მეცნიერებებსა და კითხვაში, ლ.ა.). ალბათ აღსანიშნავია ისიც, რომ ჩვენ, ფინეთში არ ვიცოდით ჩვენი შედეგების შესახებ, სანამ არ იქნა შემოღებული PISA-ის შეფასების სისტემა.

ბოლოს შეიძლება ითქვას, რომ ვცადე, აღმეწერა, თუ რა გავლენა შეიძლება ჰქონდეს კულტურულ ღირებულებებს საგანმანათლებლო სისტემის ორგანიზებაზე და არ მგონია, რომ ზოგადად, სისტემის ასლის შექმნა შესაძლებელია სხვა კულტურულ სივრცეში, თუმცა შესაძლებლად მიმაჩნია ჩვენი განათლების წესებიდან ზოგიერთის გამოცდა სხვა მოცემულობასა და კულტურულ სივრცეში.

ვიივი აჰტი – ასისტენტ-პროფესორი, ფინეთი.

მოკლედ გამოვყოფ განათლების ფინური სისტემის რამდენიმე თავისებურებას:

The size of a Finnish class is not large. Each teacher works with 7-8 students and pay attention to each student student’s need. (s) he follows students’ progress and stay in close contact with school principals and parents about the performance. /

• ფინეთში, კლასებში მოსწავლეთა რაოდენობა არ არის დიდი. ყოველი მასწავლებელი მუშაობს დაახლოებით 7-8 ბავშვთან და ყურადღებით ეკიდება ყოველი მათგანის საჭიროებებს. მასწავლებელი აკვირდება და სწავლობს თითოეული მოსწავლის განვითარებას და მუდმივად მჭიდრო შეხება აქვს სკოლის დირექტორთან და ბავშვების მშობლებთან მოსწავლის სასკოლო მოსწრების საკითხებზე.

• ბავშვებს, როგორც წესი, აქვთ საშინაო დავალებები, თუმცა სამუშაოს უმეტესი ნაწილი (განსაკუთრებით დაწყებით კლასებში) სკოლაში სრულდება, სხვა მოსწავლეებთან ერთად. ისინი სწავლობენ ერთად და პრაქტიკულ სამუშაოსაც ერთად აკეთებენ. გარდა ამისა, თითოეული საკითხის განხილვა კლასში მრავალჯერ ხდება. შედეგად, ფინელ ბავშვებს კარგად ახსოვთ, თუ რა ისწავლეს საკლასო მეცადინეობისას და როგორ შეიძლება ამ ყველაფრის გამოყენება რეალურ ცხოვრებაში.

• მასწავლებლები ასევე დიდ ყურადღებას უთმობენ თითოეული ბავშვის ძლიერ და სუსტ მხარეებს, მათი ადრეული ასაკიდან. ეს მასწავლებელსა და მოსწავლეს დიდად ეხმარება, გაიაზრონ ახალგაზრდის სამომავლო კარიერა, მისი სურვილები და მოლოდინები, რომლებიც დამყარებული იქნება მათ ძლიერ მხარეებზე. ეს მოსწავლეს ეხმარება, სამომავლო საქმიანობად აირჩიოს ის, რაც კარგად გამოსდის და უარი თქვას იმაზე, რაც არ მოსწონს ან არ სჭირდება.

• ფინური კულტურა დიდ ყურადღებას უთმობს ინდივიდს (ინდივიდუალიზმის ხარისხი საკმაოდ მაღალია, თუმცა ჩამორჩება შვედეთს ან დანიას). სასკოლო სისტემაში (ისევე როგორც ოჯახებში) ეს ნიშნავს იმას, რომ ბავშვებს ექცევიან და განიხილავენ, როგორც ზრდასრულებს. მათი მოსაზრებები ყოველთვის მნიშვნელოვანია და მშობლები ყურადღებით ისმენენ ბავშვის ნათქვამსა და სურვილებს.

თუმცა ყოველ მონეტას ორი მხარე აქვს. ის ფაქტი, რომ ბავშვებს ზრდასრულებივით ექცევიან, ხანდახან მოულოდნელი შედეგებით სრულდება. მაგალითად, ყოფილა შემთხვევა, როდესაც მასწავლებელი სამუშაოდან წასულა, რადგან მას ბავშვმა შეურაცხყოფა მიაყენა!

ვეცდები, მოგითხროთ რეალური ისტორიები, რომლებიც განასხვავებენ ორ სასკოლო სისტემას. ჩემი დის მასწავლებელმა აღნიშნა მისი ნიჭი ლიტერატურასა და ლინგვისტიკაში, როდესაც ჩემი და 10 წლის იყო. 19 წლის ასაკში ჩემი და ეკონომიკის შესწავლას ფიქრობდა, მაგრამ მოულოდნელი გარემოებების წყალობით მან კინოფილმების ფაკულტეტზე ჩააბარა. დღეს იგი თავისი ასაკისათვის (21 წლის) უკვე ცნობილი სცენარისტია და ცოტა ხნის წინ ბრიტანული სასწავლო სტიპენდიაც მოიპოვა განათლების გასაგრძელებლად. არ ვიცი, გახდებოდა თუ არა ჩემი დაიკო ცნობილი ეკონომისტი, მაგრამ იგი ხშირად იმეორებს, რომ დღემდე კარგად ახსოვს სკოლაში ნასწავლი მათემატიკა, ფსიქიატრია, ისტორია და გეოგრაფია.

ახლა ჩემი დის ისტორია ჩემს გამოცდილებას შევადაროთ. მე, ოჯახის უფროს შვილს, ოჯახური ვითარების  გამო, ბავშვობისა და სასკოლო წლების გატარება ირანში მომიხდა. იქ, საერთაშორისო სკოლაში, გაძლიერებულად მასწავლიდნენ მათემატიკასა და ფიზიკას, არა იმიტომ, რომ მე ეს მომწონდა, არამედ იმიტომ, რომ ეს „ჭკვიანი“ ბავშვის ატრიბუტად ითვლებოდა და თანაც, ეს ჩემს მშობლებს სურდათ. მე ყოველთვის პოლიტიკა და სოციოლოგია მაინტერესებდა, მაგრამ ჩემი სურვილები უგულვეყოფილი იყო. ექიმობა ან ინჟინრობა – ეს იმ დროს „წარმატებული“ სპეციალობები იყო. შესაბამისად, ჩემს სურვილებსა და მიდრეკილებებს არაფრად აგდებდნენ. გარდა ამისა, აღსანიშნავია, რომ ბევრი არაფერი მახსოვს ისტორიის ან გეოგრაფიის სასკოლო კურსებიდან, მიუხედავად იმისა, რომ სკოლაში ყოველდღე 6 საათს ვატარებდი, ხოლო საღამოს უამრავი დრო მჭირდებოდა საშინაო დავალებების შესასრულებლად. როგორც ხედავთ, ჩვენ ვართ ორი და, რომლებსაც ერთი და იგივე მშობლები გვყავს და რომლებიც ორ სრულიად განსხვავებულ საგანმანათლებლო სისტემაში გავიზარდეთ.

გაინტერესებთ, სად არის ციფრული სახელოსნო?

მოდი, ვესტუმროთ ბევრისთვის ნაცნობ და ბევრისთვის უცნობ საგანმანათლებლო პორტალს https://kargiskola.ge/index.php, სადაც თავმოყრილია დაწყებითი (I-VI) კლასების კითხვისა და მათემატიკის მრავალფეროვანი / ინოვაციური საგანმანათლებლო სწავლებისა და სასწავლო მეთოდური ინტერაქციული რესურსები.

„პორტალი შეიქმნა აშშ საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს საქართველოს დაწყებითი პროექტის (USAID G-PriEd) ფარგლებში. 2012 წლიდან პროექტმა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროსთან ერთად შექმნა და შერჩეულ საჯარო სკოლებში დანერგა უამრავი რესურსი, რომლებიც ხელს უწყობს გააზრებული კითხვისა და მათემატიკის სწავლას, აადვილებს, აცოცხლებს და ააქტიურებს სასწავლო პროცესს. მიღებული უკუკავშირისა და დაგროვებული გამოცდილების გათვლისწინებით, აპრობირებული და შერჩეული რესურსები, მეთოდები და ინსტრუმენტები თავმოყრილია ამ პორტალზე იმისთვის, რომ ხელი შეეწყოს სკოლის ბაზაზე მასწავლებელთა პროფესიულ განვითარებას, ხელმისაწვდომი გახდეს სასწავლო რესურსები, გამარტივდეს კვალიფიკაციის ამაღლება და იმ ინოვაციური მეთოდების გამოყენება, რომლებიც გააუმჯობესებს მოსწავლეთა აკადემიურ მიღწევებს კითხვასა და მათემატიკაში დაწყებით კლასებში.

პორტალის მეშვეობით დაწყებითი კლასების მასწავლებელს შეუძლია ელექტრონული კურსების გავლა, გაკვეთილის გეგმის ჩამოტვირთვა, საბავშვო წიგნებისა და თამაშების გამოყენება ჯგუფური, ინდივიდუალური თუ საკლასო მუშაობისთვის (რესურსები მასწავლებლებისთვის). ასევე, საკლასო შეფასების სივრცეში, მასწავლებელს შეუძლია გაეცნოს განმავითარებელი შეფასების მრავალ ტექნოლოგიას, პრაქტიკას და დიაგნოსტიკური შეფასების მეშვეობით დაგეგმოს, ჩაატაროს დიაგნოსტიკური ტესტირება და გააანალიზოს შედეგები“.

მინდა, გაგიზიაროთ გამოცდილება, როგორ შეიძლება პორტალზე განთავსებული ციფრული სახელოსნოს დახმარებით მოსწავლეებმა ინდივიდუალურად, წყვილებში და ჯგუფურად მარტივად შექმნან მოთხრობები, ზღაპრები, სტატიები და წერილები.

ვებგვერდზე, საძიებო ველში, დავაწკაპებთ ღილაკს „დაწერე მოთხრობა“.

ეკრანზე გაჩნდება ასეთი სურათი:

მოსწავლეები, რამდენჯერაც სურთ, იმდენჯერ დააწკაპებენ და სურვილისამებრ შეარჩევენ „ყუთებიდან ამოსულ“ სიტყვებს. მათ შეუძლიათ აირჩიონ სასურველი პერსონაჟი, მისი ნიშან-თვისებები, პრობლემა და აღნიშნულ მონაცემებზე დაყრდნობით, სურვილისამებრ, შექმნან მოთხრობა/ზღაპარი, საგაზეთო სტატია, დღიურის ჩანაწერი, ან მისწერონ წერილი პერსონაჟს.

ჩემმა მეოთხეკლასელმა მოსწავლემ ასეთი არჩევანი გააკეთა: პერსონაჟი – კაპიტანი, თვისება – მდიდარი, პრობლემა – საუკეთესო მეგობარმა მოატყუა.

მთავარი პერსონაჟი და მისი პრობლემა უკვე ცნობილია. ბავშვებმა უნდა მოიფიქრონ, კიდევ ვინ იქნება მათ მიერ შეთხზული ამბის მონაწილე. როგორ შეეცდება პერსონაჟი პრობლემის გადაჭრას, ბოლოს კი – საინტერესო, მოულოდნელი დასასრული.

ისარზე დაწკაპებით ეკრანზე ჩნდება კედელი, რომელზეც მოცემულია ტექსტის ოთხი ვარიანტი: წერილი, მოთხრობა/ზღაპარი, დღიურის ჩანაწერი, სტატია (გაზეთი). ამ შემთხვევაშიც მოსწავლეები სურვილისამებრ აირჩევენ და წერენ ტექსტს.

წერილი შეიძლება იყოს მეგობრული ან ოფიციალური; დღიურის ჩანაწერში შეიძლება წარმოიდგინონ, რომ შეხვდნენ პერსონაჟს; სტატიაში ზუსტად და დამაჯერებლად უნდა აღწერონ მომხდარი ამბავი.

როდესაც მოსწავლეები აირჩევენ, რა ტიპის ტექსტი დაწერონ, ისარზე დააწკაპებენ და ეკრანზე ჩნდება „სუფთა ფურცელი“, რომელზეც წერენ თავიანთ ნააზრევს.

ციფრულ სახელოსნოს აქვს ხატვის, სურათის ატვირთვის, ტექსტის რედაქტირების და შენახვის ფუნქციები. მოსწავლეებს განსაკუთრებით მოსწონთ ის, რომ შეუძლიათ ჩანაწერის რედაქტირება, რის საშუალებაც არ აქვთ ჩვეულებრივ ფურცელზე კალმით დავალების შესრულების დროს.

წერის დაწყებამდე მოსწავლეებს აუცილებლად უნდა შევახსენოთ ხუთსაფეხურიანი წერის საფეხურები და წერის ექვსი მახასიათებელი. უმჯობესია, გამოვიყენოთ პორტალზე არსებული პლაკატები (ელექტრონულად, ან ამოვბეჭდოთ).

მოსწავლის მიერ შექმნილი ციფრული მოთხრობა საბოლოოდ ასეთ სახეს იღებს:

აღსანიშნავია, რომ მოსწავლეებმა, გარდა მოთხრობებისა და ზღაპრებისა, დაწერეს სტატიები და წერილები. მომდევნო გაკვეთილზე თითოეულმა მათგანმა გააკეთა საკუთარი ნამუშევრის პრეზენტაცია.

ამგვარი სახალისო აქტივობები ხელს უწყობს მოსწავლეთა შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარებას, ამაღლებს მათ მოტივაცია და, რაც მთავარია, აჩვევს მათ კომპიუტერის სასარგებლო დანიშნულებით გამოყენებას.

და კიდევ, ჩემი თაობისგან განსხვავებით, მოსწავლეებს დაწყებით საფეხურზე უვითარდებათ ბიზნესის უნარ-ჩვევები. ფიქრობენ, რომ შესაძლებელი იქნება მათ მიერ შექმნილი წიგნების გაყიდვა და შეგროვილი თანხის პირადი კეთილდღეობისთვის გამოყენება, იმავდროულად – სხვადასხვა საქველმოქმედო ღონისძიებაში მონაწილეობა.

ყველა ვთანხმდებით, რომ საჭირო უნარებით და ცოდნით აღჭურვილი მშობელი უკეთესი მშობელია და უფრო მეტი გავლენის მოხდენა შეუძლია შვილის განვითარებასა და მომავალზე. შვილებთან ყოველდღიურ ურთიერთობაში მრავალი სირთულე იჩენს თავს, რომელთა გადასაჭრელად მშობლებს ზოგჯერ არც მოთმინება გვყოფნის და არც ცოდნა. უნებლიე, არასწორმა და გაუაზრებელმა საქციელმა კი შეიძლება შეაფერხოს ჩვენი შვილების პოზიტიური განვითარება.

მშობლობისთვის საჭირო თანდაყოლილი ცოდნით არავინ იბადება – გზადაგზა ვსწავლობთ, ვიღებთ ინფორმაციას, გამოვიმუშავებთ აღზრდისთვის საჭირო უნარებს, ზოგჯერ – პირადი გამოცდილების საფუძველზე, ზოგჯერ კი ჩვენს ხელთ არსებული ლიტერატურის დახმარებით ვიღრმავებთ ცოდნას.

წიგნი, რომელზეც ახლა მოგიყვებით, უკეთეს მშობლად გახდომისთვის ფასდაუდებელ ლიტერატურულ წყაროს წარმოადგენს.

„განათლება უკეთესი მშობლობისთვის“ – ასე ჰქვია კრებულს, რომელიც მშობლებს და ბავშვებზე მზრუნველ ადამიანებს დაეხმარება, გამოიყენონ მიღებული ცოდნა ბავშვის სწორი აღზრდისთვის, დასახონ მისი ქცევის მართვის პოზიტიური სტრატეგიები, ჩაერთონ საგანმანათლებლო პროცესში და წარმატებით გაუმკლავდნენ ასაკობრივ გამოწვევებს.

უკეთესი მშობლობის სწავლა ადრეული ბავშვობიდან იწყება: მიჯაჭვულობისა და თვითრეგულაციის უნარების განვითარება, კვება, ჰიგიენა და ჯანსაღი ზრუნვა, თამაში და სასკოლო მზაობა, 6-11 წლის ბავშვის განვითარება და აღზრდა, გარდატეხის ასაკის ბავშვის განვითარება და აღზრდა, მშობლების ჩართულობა საგანმანათლებლო სივრცეში… კრებული ასევე ეხება ბავშვის აღზრდასთან დაკავშირებულ ზოგად საკითხებს: ბავშვის ქცევის მართვას, მშობლების მიერ საკუთარი სტრესისა და ბრაზის მართვას, უსაფრთხო და მზრუნველ ფიზიკურ და სოციალურ გარემოს, ბავშვის უსაფრთხოების დაცვას ვირტუალურ სივრცეში, ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენებას ასაკისა და განვითარების შესაბამისად, ბავშვთა მიმართ ძალადობას და მის შედეგებს, მრავალფეროვნებას და ინკლუზიას. კრებული ამომწურავად პასუხობს ბავშვის განვითარებასთან დაკავშირებულ ყველა კითხვას.

სტატიაში შევეხებით რამდენიმე თავს, რომლებიც, ვფიქრობ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და საყურადღებოა მშობლებისთვის და დაეხმარება მათ, უფრო მეტი ცოდნით აღჭურვილებმა, უკეთ დაგეგმონ შვილების აღზრდის სტრატეგიები და ნაკლები შეცდომა დაუშვან ბავშვის აღზრდის პროცესში.

თამაში ადრეულ ასაკში

რვა წლამდე ბავშვის სწავლისა და განვითარების წამყვანი სტრატეგიაა თამაში. ბავშვი თამაშით შეიმეცნებს სამყაროს და იძენს უნიკალურ გამოცდილებას. მშობლები, რომლებსაც გააზრებული აქვთ თამაშის მნიშვნელობა, აკმაყოფილებენ ბავშვების ცნობისმოყვარეობას, რადგან იციან, რომ ეს ყველაზე სახალისო პროცესია ბავშვისთვის და მას დაუსრულებელ აღმოჩენებს სთავაზობს. თამაში ხელს უწყობს ბავშვის ფიზიკურ და ემოციურ კეთილდღეობას და, მეორე მხრივ, ამავე კეთილდღეობის მაჩვენებელია.

თამაში საშუალებას აძლევს ბავშვს, შეიძინოს თავდაჯერება, გამოიმუშაოს ადაპტაციის უნარი, გაერთოს, გაიხაროს და განვითარდეს არასახარბიელო გარემოშიც, დაძლიოს სტრესი და გაუმკლავდეს ემოციურ გამოწვევებს თავისი მოფიქრებული შემოქმედებითი სტრატეგიებით ან პრობლემის გადაჭრის უნარების გამოყენებით. ოჯახურ გარემოში დროის ხარისხიანად გატარება მნიშვნელოვანია როგორც ბავშვის, ისე მასზე მზრუნველი პირების და ოჯახის როგორც მთლიანობის ჩამოყალიბებისთვის.

სასკოლო მზაობა

სკოლაში მისვლა არა მარტო ბავშვის, არამედ მთელი ოჯახის ცხოვრების მნიშვნელოვანი ეტაპია, თუმცა ცვლილებები განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბავშვისთვის, რადგან იცვლება მასთან დაკავშირებული წარმოდგენები, იზრდება მისდამი მოთხოვნები, მისი პასუხისმგებლობები. ბავშვი ხვდება ახალ, მეტად სტრუქტურირებულ გარემოში, სადაც მოქმედებს განსხვავებული წესები, სადაც მისგან მოითხოვენ აკადემიურ ქცევას და სკოლის წესებთან შეგუებას. იცვლება ბავშვის დღის რუტინა, მის ცხოვრებაში შემოდიან ახალი ადამიანები, მასწავლებლები და თანატოლები. მასწავლებელი ხდება პრიორიტეტი ბავშვისთვის, აქტივობები კი უფრო მეტად იტვირთება საშინაო დავალებებით, ხოლო თამაშისთვის ნაკლები დრო რჩება.

იმისთვის, რომ თავიდან ავიცილოთ ამ ცვლილებათა უარყოფითი შედეგები და ხელი შევუწყოთ დადებითს, ბავშვის განვითარების სპეციალისტები გვირჩევენ, ბავშვთან ერთად მშობელიც მოემზადოს სკოლისთვის. ასევე აუცილებელია მასწავლებლებისა და სკოლის მხრივ როგორც ბავშვის, ისე მშობლის ემოციური მხარდაჭერა, საჭიროების შემთხვევაში – აქტივობათა ინდივიდუალურად შერჩევა, სწავლის პროცესის სახალისოდ და საინტერესოდ წარმართვა.

მშობლების ჩართულობა საგანმანათლებლო სივრცეში

მშობლებისა და ოჯახების ჩართულობა საგანმანათლებლო დაწესებულებათა საქმიანობაში უფრო და უფრო მეტ მნიშვნელობას იძენს და ამაზე საუბარიც უფრო და უფრო აქტუალური ხდება. თითოეული ოჯახი საკუთარი უნიკალური კულტურით, ტრადიციებით თუ ხედვებით შეიძლება შენაძენად იქცეს სკოლისთვის სასწავლო გარემოს გასამრავალფეროვნებლად. საგანმანათლებლო პროცესში მშობლების ჩართულობა გულისხმობს მათი მხრივ აქტიური, მნიშვნელოვანი ინიციატივების წამოწევას, რომლებიც წაახალისებს ბავშვების სხვადასხვა აქტივობას სკოლასა თუ ოჯახში. მშობელთა ჩართულობა ეხმარება სკოლას უფრო სანდო და მჭიდრო ურთიერთობების ჩამოყალიბებაში. საგანმანათლებლო პროცესში მშობლების ჩართულობა აუმჯობესებს აკადემიური მიზნების მიღწევას, უფრო ძლიერი თვითრეგულაციის უნარების გამომუშავებას, დისციპლინური პრობლემების გადაჭრას, სკოლისა და, საზოგადოდ, სწავლისადმი პოზიტიური დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას.

სტრესის და ბრაზის მართვა

სტრესი მშობლობის თანამდევი მოვლენაა და შეუძლია როგორც ხანმოკლე, ისე ხანგრძლივი ზემოქმედება ჯანმრთელობაზე, ოჯახის კლიმატზე, ამიტომ მნიშვნელოვანია, ვისწავლოთ სტრესის მართვა, მისი პრევენცია ან შემცირება. სტრესის ერთ-ერთი მიზეზი დროის უკმარისობაა, რაც რამდენიმე გზით შეიძლება შევამციროთ ან აღმოვფხვრათ:

• დავგეგმოთ დღე, კვირა, თვე;
• გამოვყოთ პრიორიტეტები;
• გავანაწილოთ მოვალეობები;
• მოვაწესრიგოთ ქაოსი;
• უარი ვთქვათ ისეთი რამის კეთებაზე, რისი სურვილიც არ გვაქვს.

მშობლებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, ცოტაოდენი დრო მაინც გამონახონ ურთიერთობისთვის ბავშვების გარეშე, რაც არა მარტო მათ, არამედ ბავშვების ემოციებზეც პოზიტიურად აისახება.

ძნელი წარმოსადგენია მშობელი, რომელიც შვილზე არ გაბრაზებულა. ასეთი მშობელი უბრალოდ არ არსებობს. მშობლებს დიდი პასუხისმგებლობა და ბევრი საზრუნავი აწევთ ტვირთად, მუდმივად ჩქარობენ, ახალ დღეს გეგმავენ, ცხოვრებისეულ პრობლემებს და გამოწვევებს უმკლავდებიან, მაგრამ მოულოდნელად ისეთ რამეზე იწყებენ ყვირილს, რაც შეიძლება სულ ადვილად მოგვარებულიყო. ხშირად მათი ბრაზის ობიექტები ბავშვები ხდებიან. ასეთი ქცევა ხელს უშლის ჰარმონიულ ურთიერთობებს ოჯახში და უარყოფითად აისახება ბავშვსა და მის უსაფრთხო განვითარებაზე.

ვინაიდან ბავშვს თავად მშობლები ვთავაზობთ ქცევის მოდელებს და ისინიც უნებლიეთ ჩვენს ქცევას ბაძავენ, მშობლებისთვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ამოცანაა, ვისწავლოთ და ბავშვსაც ვასწავლოთ უარყოფითი ემოციების მართვა ისე, რომ საფრთხე არ შეუქმნას საკუთარ ჯამრთელობას და ზიანი არ მიაყენოს გარშემო მყოფებს.

კრებული “განათლება უკეთესი მშობლობისთვის” შედგება სხვადასხვა ავტორის 13 სტატიისგან, რომლებიც შეიქმნა „World Vision საქართველოსა“ და „ფსიქომეტრიული და საკონსულტაციო ასოციაციის“ თანამშრომლობის შედეგად. ვფიქრობ, ასე კომპაქტურად თავმოყრილი ინფორმაცია ბავშვის სწორად აღზრდის შესახებ მშობლებს და აღზრდის საკითხებით დაინტერესებულ პირებს დაეხმარება სწორი გადაწყვეტილებების მიღებაში ბავშვებთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტისას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. განათლება უკეთესი მშობლობისთვის, 2019 წ.

სააქაო შორსაა ჰარმონიისგან, რადგან, დოსტოევსკისა არ იყოს, ბავშვის ერთი ცრემლიც კი არღვევს მას. მავანს აღაზევებს, მავანს კი გარიყავს წუთისოფელი. ცხოვრებას არ მოსწონს ის, ვინც მის ჩარხზე არ გამოიჭრება. განსაკუთრებით ახალი წლის დღეებში შემომაწვება ხოლმე გულზე ნაღველი, როცა ვგრძნობ: დრო იცვლება, გარემო კი – თითქმის არა. ღამღამობით ყინავს, ქუჩაში კი უსახლკარო ადამიანები და მიუსაფარი ცხოველები დაეხეტებიან. სასოწარკვეთილნი, ცხოვრებაზე ხელჩაქნეულნი, უილაჯონი. წუთისოფლის ამ „უცხოთა“ წინაშე ყველანი უდანაშაულო დამნაშავეები ვართ. გროშები, რომლებსაც ვუწილადებთ, დიდი ვერაფერი დახმარებაა. უფრო ქმედითია, ალბათ, გვქონდეს საკუთარი ცოდვების შეგრძნება ხანდახან მაინც, ფიქრი, რომ არაფრით ვჯობივართ მათ, რადგან ყველანი ვიმსახურებთ სითბოს, სიყვარულს, მომავალს… ასე ნაკლები იქნება აგრესია, მეტი ცრემლი გაქვავებული, გაამპარტავნებული, დახშული გულების გასალღობად, ჩვენიც და სხვისიც, ასე რომ სწყურიათ დაკარგული ღმერთის პოვნა და თავშესაფარი.

ყველას გვიფიქრია, ალბათ: რა არის ტანჯვის არსი? ზრდასრული ადამიანის ტანჯვა შეიძლება იობის წიგნის მოშველიებით აიხსნას: ღვთისგან მოვლენილი განსაცდელი, რომელიც იწვევს განახლებას, კათარზისს, ღმერთთანვე მიახლოებას. აქ ჩეხოვის „მკვლელობა“ მახსენდება – ადამიანი, რომელიც მთელი ცხოვრება ცდილობს, ზედმიწევნით აღასრულოს საღვთო ლიტურგია, მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ღვიძლ ძმას იმის გამო წაეჩხუბება, რომ ეს უკანასკნელი არ მარხულობს და უნებლიეთ შემოაკვდება, ჭეშმარიტებას მხოლოდ კატორღაში პოვებს, შეიგრძნობს ღმერთს. ყველაფრის ახსნა შეიძლება, მაგრამ ბავშვის ტანჯვა თუ სიკვდილი თითქოს აუხსნელია. კარგა ხანია, საქართველო ტანჯული მოხუცებისა და ბავშვების ქვეყნადაც იქცა, რადგან მრავალი მათგანია მიუსაფარი და არ აქვს პური არსობისა.

ჩვენში მზრუნველობას მოკლებულ ბავშვთა რაოდენობა წლიდან წლამდე იმატებს. სპეციალისტთა აზრით, ამის შესაჩერებლად ორი მიმართულებითაა საჭირო გადაწყვეტილების მიღება: უპირველესად, უნდა გამარტივდეს შვილად აყვანის პროცედურა, რომ ბევრმა უშვილო ოჯახმა აისრულოს ნატვრა, ხოლო ბავშვთა სახლებში ბავშვის დატოვება, პირიქით, გართულდეს. თუმცა ყველაფრის თავიდათავი მაინც ეკონომიკური სიდუხჭირეა. ბავშვებს უმეტესად ღარიბი ოჯახები ტოვებენ. ცხადია, არიან ისეთებიც, რომლებსაც მშობლები ციხეში ჰყავთ ან დედა პროსტიტუციას ეწევა და ა.შ., მაგრამ ბავშვთა სახლებს უმთავრესად მაინც სოციალურად დაუცველები მიმართავენ. საჭიროა, შეიქმნას სახელმწიფო მექანიზმი, რომელიც ხელს შეუშლის ბავშვების საზღვარგარეთ გაშვილებას, როცა ჩვენსავე ქვეყანაში შვილად აყვანის ამდენი მოსურნეა. ამისთვის ნაკლებად კორუფციული კანონმდებლობაა აუცილებელი. უნდა შეისწავლონ სავარაუდო მშობლების ფინანსური მდგომარეობაც, რასაც ახლაც ითვალისწინებს კანონი. უნდა შემოწმდეს ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობაც, რადგან ხშირად მომხდარა, რომ პატარები უკან დაუბრუნებიათ და მათ მძიმე მდგომარეობას ახალი სტრესი დამატებია. რაც შეეხება ბავშვთა სახლებში დატოვებას, სახელმწიფო პოლიტიკა ამ შემთხვევაშიც სწორად უნდა იყოს მიმართული. მშობელი არ უნდა დარჩეს უფუნქციოდ, რათა საკუთარი უფლება-მოვალეობების შესრულება შეძლოს – ბავშვთა სახლების ბინადართა დიდ ნაწილს მშობლები საზღვარგარეთ, იძულებით ემიგრაციაში, ან ციხეში ჰყავს. უნდა შემუშავდეს კონცეფცია და ამოქმედდეს პროგრამები, რომ დაწესებულება ღია ტიპისა არ იყოს, რომ ბავშვს არ შეეძლოს საკუთარი სურვილით იქიდან გასვლა, ისევ ქუჩაში ყოფნა და ა.შ.

კიდევ ერთი უბედურება ის არის, რომ ზრდასრული, ბავშვთა სახლებიდან წასული ბენეფიციარები ვერც სამსახურს შოულობენ, არც სახლი აქვთ და ისევ ქუჩაში ხვდებიან. „ქუჩის ბავშვი“ ის კატეგორიაა, რომლისთვისაც ქუჩა გახდა სახლი ან საარსებო წყარო. ისინი დაუცველები და საზოგადოებისგან უყურადღებოდ მიტოვებულები არიან. გაეროს ამ დეფინიციაზე დაყრდნობით ქართველმა პრაქტიკოსებმა საკუთარი განსაზღვრება ჩამოაყალიბეს. ისინი ქუჩის ბავშვების სამ ჯგუფს განასხვავებენ:

• ქუჩის ბავშვები _ ბავშვები, რომლებიც ღამეს ქუჩაში ან ადამიანის საცხოვრებლად შეუსაბამო ადგილას ატარებენ (სძინავთ) ერთი თვის ან მეტი ხნის განმავლობაში, არ ჰყავთ ოჯახი და მათზე არ ზრუნავენ;
• ბავშვები ქუჩაში – ისინი ყოველთვის ან უმეტესად სახლში იძინებენ, მაგრამ დროის უდიდეს ნაწილს ქუჩაში ატარებენ. მათ აქვთ კავშირი ოჯახთან და ხშირად საკუთარ თავსაც და ოჯახსაც არჩენენ;
• ქუჩის ოჯახების ბავშვები – ბავშვები, რომლებიც ოჯახის წევრებთან ერთად ქუჩაში ცხოვრობენ და შემოსავალსაც იქვე მოიპოვებენ. საქართველოში ეს ცნება უარყოფითი კონოტაციითაა დატვირთული და, ჩატარებული კვლევების მიხედვით, ამ კატეგორიის ბავშვებს საკუთარი თავის აღსაწერად სურთ გამოიყენონ ტერმინი „უბრალოდ ბავშვები“. ეს გასაგებიცაა, რადგან სტიგმა მათ თითქოს ბავშვობას ართმევს. არც უფროსებს უნდა დაგვავიწყდეს მთავარი: ის, რომ ფიქციაა კატეგორიებად ადამიანთა ნებისმიერი დაყოფა, რადგან ყოველი ჩვენგანი თავისი ნიჭითა და შესაძლებლობებით გამოირჩევა.

როგორც უკვე ვთქვით, ქუჩაში მოხვედრა, ნორმალური ცხოვრებისგან მოწყვეტა, ისევ საზოგადოების მიზეზითაა, მის სისუსტედ აღიქმება – იმის დასტურად, რომ იქ ეკონომიკური კონტექსტის გამო უთანასწორობა იზრდება. ამერიკული გამოცემა Global Finance Magazine-ის ვერსიით, საქართველო 185-დან 113-ე ადგილზეა მსოფლიოს მდიდარი ქვეყნების ჩამონათვალში. ჩვენს ქვეყანაში დაახლოებით 365 ათასი ადამიანი სიღარიბის ზღვარს მიღმა ცხოვრობს, რაც მოსახლეობის საერთო რაოდენობის 9,7%-ია. არსებობს მიზეზები, რომელთა გამოც ბავშვები სიცოცხლესაც ამთავრებენ ქუჩაში:

• ოჯახების მცირე შემოსავალი – ბევრი ბავშვი ქუჩაში იმისთვის გადის, რომ ოჯახი გადაარჩინოს განადგურებას;
• უსახლკარობა – ქვეყანაში არ არის საკმარისი რაოდენობის ბავშვთა სახლი;
• საზოგადოებისგან უარყოფა და დამცირება – აქ მშობლების ფაქტორიცაა, რომლებიც ნარკოტიკზე ან ალკოჰოლზე ხდებიან დამოკიდებულნი და შვილებს საკმაო დროს არ უთმობენ;
• სკოლაში წარუმატებლობა;
• შეიარაღებული კონფლიქტის, უბედური შემთხვევის, ავადმყოფობის გამო მშობლების დაკარგვა ან ლტოლვილობა.

ქუჩის ბავშვების პრობლემა საქართველოში 90-იან წლებში გაჩნდა. ძალიან ბევრი არასრულწლოვანი აღმოჩნდა სახლის გარეთ. თბილისში უამრავი ასეთი ბავშვია, რომლებიც პატარა მაწანწალებად ქცეულან, მოწყალებას ითხოვენ (იქნებ უფრო სითბოს?). ისინი არ დადიან სკოლაში და ხშირად არანაირი საბუთი არ აქვთ. სახელმწიფო მათხოვრობას ბავშვთა ექსპლუატაციად არ განიხილავს და პოლიციაც, რომელიც ყველა მეტროსადგურის პლატფორმაზე მორიგეობს, გულგრილად შეჰყურებს ქუჩის ბავშვებს. საქართველოში ცნება „უსახლკარო ბავშვები“ აქამდე არ არსებობდა. იუსტიციის სამინისტრომ ახლახან წამოაყენა წინადადება, ეს ტერმინი შევიდეს საქართველოს კანონმდებლობაში. დაიწყო სხვა ძვრებიც: საქართველოს პარლამენტში განიხილება კანონპროეტი, რომლის მიხედვით, სოციალური მუშაკები ასეთ ბავშვებს ოჯახებს ჩამოართმევენ; მთავრობამ დაამტკიცა პროგრამა და საქართველოს სოციალური მომსახურების სააგენტომ უსახლკარო ბავშვებისთვის სპეციალური ცენტრი გახსნა, სადაც მათ დღეში ორჯერ გამოკვებავენ. ბავშვებს აქ შეუძლიათ იზრუნონ თავიანთ ჰიგიენაზე და სამედიცინო თუ ფსიქოლოგიური დახმარებაც მიიღონ. გაეროს სპეციალური მომხსენებლის აზრით, საქართველოს ხელისუფლებამ და არასამთავრობო ორგანიზაციებმა არა მხოლოდ მატერიალური დახმარება უნდა გაუწიონ იმ ოჯახებს, რომელთა შვილებიც იძულებულები არიან, ქუჩაში „იმუშაონ“, არამედ ასეთი ბავშვების განათლებასაც მიაქციონ ყურადღება. საქართველოს სახალხო დამცველი „ქუჩის ბავშვების“ პრობლემის მოგვარებას შსს-ს გაძლიერებულ მუშაობაში ხედავს, რომელმაც უსახლკაროთა ცენტრთან უნდა ითანამშრომლოს, ასეთ ბავშვებთან მომუშავე სპეციალისტებისა თუ სოცმუშაკების კვალიფიკაციის ამაღლებაცაა საჭირო და ა.შ.

ჩვენმა სახელმწიფომ და საზოგადოებამ უნდა შეიგნონ, რომ ეს ბავშვები ჩვენი ნაწილია, ჩვენი მომავალი. მათაც აქვთ განათლების, ნორმალური ცხოვრების, ბედნიერების უფლება. უკვე უბედურებაა, როცა ასეთ ბავშვებს საეჭვო რეპუტაციის ადამიანები ზედამხედველობენ, რომლებიც მათ როგორც ნივთებს, ისე იყენებენ, სცემენ, თუ საკმარის ფულს ვერ იშოვიან, სჯიან. ხშირად ისმის, რომ მაწანწალა ბავშვები უხეშები და უკულტუროები არიან. იქნებ ჩვენივე გულგრილობა და უმოქმედობაა ამის მიზეზი? იქნებ ჩვენ ვაგრძნობინებთ მათ თავს ზედმეტებად? იქნებ ჰგონიათ, რომ არსებობენ დაძველებული ნივთებივით უსარგებლო ადამიანები: მობეზრებულები, გამოუსადეგარები, უშნოები, გულმიუსვლელები? ფიქრობენ, რომ არც ისე ადვილია მათი თავიდან მოცილება – მათში ხომ სიცოცხლეა, შინაარსი, ცხოვრების ისტორია, თავგადასავალი, ნაღველი და… სულისშემძვრელი მარტოობაც. მათ სჭირდებათ ყურადღება, მოვლა, მათი არსებობა ერთ დიდ კითხვის ნიშნად ქცეულა. სამყაროს წესია, ხვნეშით მოიცილოს ყველაფერი განწირული. მაგრამ ჩვენ, სწორედ ჩვენ, რამენაირად უნდა ვაგრძნობინოთ მათ სიყვარული და არა სიბრალული, ვაგრძნობინოთ, რომ ისინი საჭირონი არიან – ქვეყნისთვის, ახლობლებისთვის, საკუთარი თავისთვის. ყოველი მათგანი ხომ უნიკუმია, მიკოროსამყარო, რომელიც არასდროს გამეორდება. უნდა გავაცნობიეროთ, რომ დახმარება ზედმეტი ხურდის მიჩეჩება ან გამონაცვალი ტანსაცმლის გამეტება არ არის. სულ უნდა ვიფიქროთ, რა გავაკეთოთ, რომ ცხოვრებამ არ გარიყოს ისინი…

ნუგზარ შატაიძის მოთხრობის „მოგზაურობა აფრიკაში“ პერსონაჟი, ქუჩის ბიჭი, უსახელოა, ალბათ იმიტომ, რომ ერთი კონკრეტული ბავშვის სახე არ არის. მერე რა, რომ მისთვის ცხოვრება ბოროტ დედინაცვლად ქცეულა – აფხაზეთში მამის საძებნელად მიდის და თავისი გაპარტახებული სახლიდან წაღებულმა, ტკბილი ბავშვობის სახსოვარმა, ნაჭრის დათუნია გერასიმემ თავისი დაძენძილი მხრებით უნდა იტვირთოს მისი გათბობაც, დაპურებაც, დარიგებაც, მოფერებაც, დატუქსვაც, რომ მან, სულ რაღაც თხუთმეტი წლისამ, უკვე იგემა ბოროტებისა და სიკვდილის სიმწარე, რომ „აცეტონზე ზის“ და წამლის ზმანებების სამყაროში, აფრიკაში „მოგზაურობს“, რომ აფხაზეთი, მისი სამშობლო, უფრო შორსაა, ვიდრე აფრიკა… ის ოდესმე აუცილებლად გამოვა მუყაოს ყუთიდან და საზოგადოებას იქ გატარებული წლების გამო პასუხს მოსთხოვს, და იქნება უკვე ძლიერი კაცი, რათა დაიცვას საკუთარი თავიც და ქვეყანაც, და მტკივან სულიერ სიცარიელეს ამოივსებს, და კეთილი მომავლის იმედი ექნება. ასეთია მწერლის წინასწარმეტყველებაც…

ბევრს აინტერესებს, თუ როგორ ვისწავლოთ და დავიმახსოვროთ დიდი მოცულობის ინფორმაცია – სწავლის, სამუშაოსა და პირადი მიზნებისთვის. ამის საშუალებას იძლევა მნემოტექნიკის სხვადასხვა მეთოდი. როგორ დავეუფლოთ და გამოვიყენოთ ის? ან როგორ მუშაობს ეს მეთოდები? რა არის მნემოტექნოლოგია, რა პრინციპებზეა დაფუძნებული, როგორ უნდა გამოვიყენოთ და განვავითაროთ იგი? როგორ და რაში გამოგვადგება სწავლის პროცესში?

ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმის მთავარი სიახლე სწორედ ცნებების დამახსოვრება-გათავისება და მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაა.

ცნებები განსაზღვრავს  იმ არსებით  ცოდნას, რომელსაც მოსწავლე საგნის ფარგლებში უნდა დაეუფლოს – ყველა საგანში უამრავი ცნება და ტერმინია, რომლის დამახსოვრებასაც (უკეთეს შემთხვევაში გააზრებას) ვთხოვთ მოსწავლეებს. წარმოიდგინეთ დღეში 6-7 საგანი აქვთ და შესაბამისად რამდენი ინფორმაციის მიღება-დამახსოვრება უწევთ.

მკვიდრი წარმოდგენები განისაზღვრება სტანდარტის შედეგებზე დაყრდნობით. ეს არის ზოგადი  წარმოდგენები, რომლებიც თემის შესწავლისას უნდა ჩამოყალიბდეს მოსწავლის  ხანგრძლივ მეხსიერებაში მის წინარე წარმოდგენებზე დაყრდნობით, რათა თემის ფარგლებში დასახული მიზნების მიღწევა გაუადვილდეს. მკვიდრი წარმოდგენები აზროვნების საყრდენია გაგების აქტების განსახორციელებლად.

როგორ მივაწოდოთ ცნებები და  როგორ ჩამოვუყალიბოთ მოსწავლეს მყარი წარმოდგენები ისე, რომ ვუპასუხოთ 5 საგანმანათლებლო პრინციპს: სწავლა-სწავლება ხელს უნდა უწყობდეს ცოდნის ეტაპობრივად კონსტრუირებას წინარე ცოდნაზე დაფუძნებით და ამავე დროს აუცილებელია სწავლა-სწავლება მოიცავდეს ცოდნის სამივე კატეგორიას: დეკლარაციულს, პროცედურულსა და პირობისეულს…

სწორედ ამიტომ გამახსენდა მნემონიკა, რომელიც დამახსოვრების ხელოვნებაა და გამოიყენება საჭირო ცნებების დამახსოვრების გასაადვილებლად. ის აძლევს საშუალებას მოსწავლეს, უკვე არსებულ ცოდნას დაუკავშიროს ახალი ცოდნა (სწავლა-სწავლება ხელს უნდა უწყობდეს ცოდნათა ურთიერთდაკავშირებას და ორგანიზებას).

მნემონიკა არის წესების ერთობლიობა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ ამა თუ იმ ინფორმაციის უკეთესად დასამახსოვრებლად. ეს არის მეხსიერების ტექნიკა, რომელიც ეხმარება ჩვენს ტვინს, უკეთესად მოახდინოს საჭირო ინფორმაციის კოდირება (შენახვა) და აღდგენა. მნემონიკური ტექნიკები საკმაოდ დიდი ხანია არსებობს და ჯერ კიდევ ძველ საბერძნეთში გვხვდება. აღსანიშნავია, რომ მნემოტექნიკას ყველა ადამიანი იყენებს, მიუხედავად იმისა, იციან მათ ამის შესახებ თუ არა.

მოსწავლეთა ფსიქოლოგიური და ასაკობრივი მახასიათებლების გათვალისწინებით  მნემოტექნიკის გამოყენება საკლასო ოთახში კარგ შედეგს გვაძლევს. იგი ხელს უწყობს მოსწავლეების აზროვნების გააქტიურებას, საგნის მიმართ ინტერესის განვითარებას, დროთა განმავლობაში ახალი ცნებებისა და მოვლენების სტრუქტურების შესწავლას. რაც მთავარია, ის ხელს უწყობს გაკვეთილის დროს პოზიტიური ემოციური დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას.

მეხსიერება ყალიბდება რამდენიმე რთული პროცესისგან. თავდაპირველად, ნებისმიერი მონაცემი უნდა დავაფიქსიროთ (დავიმახსოვროთ), ამასთანავე სასურველია, რომ ეს ინფორმაცია ტვინში დარჩეს დიდხანს. შემდეგ პერიოდულად  უნდა გავიხსენოთ და  როგორღაც გამოვიყენოთ. ჩვენ ვაწყდებით იმ ფაქტს, რომ არ შეგვიძლია ამ ინფორმაციის გამოყენება, რადგან ჩვენ არ გვახსოვს (დავიწყება) და არ ვიცით როგორ გამოვიყენოთ.  ამ პრობლემის გადაჭრაში მნემოტექნიკა გვეხმარება.

როგორ მუშაობს ეს სამახსოვრო სისტემა? ჩვენთვის რთულია აბსტრაქტული და მიმოფანტული მონაცემების (ნომრების, სიტყვების სიების და სხვა და სხვა ინფორმაციის) დამახსოვრება. ადვილია გვახსოვდეს კავშირები ობიექტებს შორის, ახალ ინფორმაციასა და არსებულს შორის და ა.შ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, გაცილებით ადვილია გვახსოვდეს ჩვენი ემოციები, ლოგიკური, ასოცირებული, სიმბოლური და სხვა კავშირები ობიექტებს შორის, ვიდრე ობიექტები. ამ კავშირების საშუალებით, უფრო ადვილად ვიპოვით ინფორმაციას ჩვენს მეხსიერებაში. აქედან გამომდინარე, თუ ამ მონაცემებს ასეთი კავშირები არ აქვს, ისინი უნდა შევქმნათ. სწორედ ამაზეა აგებული მნემოტექნიკის მეთოდები.

გარკვეული ინფორმაცია იღებს ცალკეულ გამოსახულებას, შემდეგ კი ეს სურათები უკავშირდება მოცემულ გამოსახულებებს. იმისათვის, რომ გავიხსენოთ ეს ინფორმაცია, მოქმედების თანმიმდევრობა შეიცვლება: ჯერ ვიხსენებთ დაკავშირებულ გამოსახულებებს, შემდეგ კი იმას, რაც დაკავშირებულია მათთან. ამდენად, ფაქტობრივად, თავდაპირველად ჩვენ ვახდენთ მონაცემების კოდირებას, რომელიც ადვილად დასამახსოვრებელია და როდესაც გვჭირდება, ჩვენ მას მეხსიერებიდან ვიღებთ და ვშიფრავთ. ამიტომ ეს მეთოდები გამოგვადგება მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაში.

რამდენი ხანი შეიძლება ამგვარი “დაშიფრული” ინფორმაციის შენარჩუნება ჩვენს თავებში? ზოგადად, რამდენიც საჭიროა. მნემოტექნიკის მეთოდები შეიძლება გამოყენებულ იქნას იმისათვის, რაც დიდი ხნის განმავლობაში გვსურს შევინახოთ.

ამგვარად, ეს მეთოდები დაგეხმარებათ ინფორმაციის გადატანაში გრძელვადიან მეხსიერებაში, მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბებაში. ასევე მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ მნემონიკის გამოყენება ახალი მასალის ათვისებას აადვილებს. და რაც მნიშვნელოვანია ეს მიღწეულია თამაშის ელემენტის დანერგვის გზით.

მნემოტექნიკაში დამახსოვრება ხდება ვიზუალური აზროვნების საფუძველზე: ჩვენ წარმოვიდგენთ გამოსახულებებს და ვიგონებთ მათ შორის კავშირებს. ახლა გავეცნოთ ვიზუალურ აზროვნებას, მასზე დაფუძნებულია მრავალი ცნობილი მეთოდი. მათ შორის „მეხსიერების სასახლე“ ანუ „ციცერონის გზა“.

ამ მეთოდს მსოფლიოს ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ბრწყინვალე ორატორის საპატივცემულოდ დაარქვეს სახელი. მარკუს ტულიუს ციცერონი (ჩვ.წ. აღ-მდე 106-43 წწ) – რომის იმპერიის სახელმწიფო მოღვაწე, უძველესი ფილოსოფოსი და ორატორი ცნობილია იმით, რომ ის არასოდეს იყენებდა საჯარო გამოსვლებში ჩანაწერებს.

ციცერონი ყოველდღიურად „სამსახურში“დადიოდა ფეხით. გამოირჩეოდა ბრწყინვალე ყურადღებით. ციცერონი ყოველდღე აკვირდებოდა და აღმოაჩენდა ამ გზაზე სხვადასხვა მნიშვნელოვან დეტალებს. დიდი ხნის შემდეგ მან გაიხსენა გზა ისე, რომ შეძლო აღედგინა ნებისმიერი დეტალი.

ამის შემდეგ, ციცერონმა ისწავლა გზაზე დანახული და მის ცნობიერებაში არსებული ობიექტების დაკავშირება. და როდესაც გაიხსენა ადგილი გზაზე, მან მყისიერად გაიხსენა ობიექტი, რომელიც “მიბმული” იყო ამ ადგილს. ამას ეწოდება ასოციაციური კავშირი.

მეთოდი „მეხსიერების  სასახლე“ (ციცერონის გზა) შედგება ძლიერი ასოციაციური კავშირებისგან, რომელთა წყალობითაც შეგვიძლია დავიმახსოვროთ ნებისმიერი რაოდენობის ინფორმაცია სწორი თანმიმდევრობით. თუ ასოციაციის დახმარებით ახალ ინფორმაციას მეხსიერებაში ჩაბეჭდილ მოგონებებს დავუკავშირებთ, ინფორმაციის დამახსოვრება და შემდგომში მისი აღდგენა გაცილებით გაგვიადვილდება.

„მეხსიერების სასახლის“ გამოყენებისთვის საჭიროა კარგი ფანტაზია. ფაქტობრივად, ყველას შეუძლია გამოიყენოს ეს მეთოდი, მაგრამ კარგი ფანტაზია ბევრად დაეხმარება.

ამ ტექნიკების ფარგლებში, ინფორმაცია დაყოფილია სემანტიკურ ნაწილებად, რომლებიც გამყარებულია გარკვეული გამოსახულებებით. ამ მეთოდის გამოყენებით ადამიანი გასაქანს აძლევს წარმოსახვის უნარს და დასამახსოვრებელ ინფორმაციას უკავშირებს კონკრეტულ შენობებს ან ნივთებს. საჭიროების შემთხვევაში ის იხსენებს წარმოდგენილ სურათს და მასზე „მიბმულ“ ინფორმაციას.

ციცერონის გზა ხელს უწყობს ინფორმაციის თანმიმდევრობით დამახსოვრებას, ამიტომ იგი უნდა გამოვიყენოთ, მაგალითად, საგანთა ან მოვლენათა სიის ან პრეზენტაციის თეზისების დასამახსოვრებლად.

პირველ ეტაპზე აუცილებელია შეიქმნას მინიშნებები – ცნობილი ობიექტები, რომელთაც დავუკავშირებთ დასამახსოვრებელ ინფორმაციას. შეგვიძლია ავირჩიოთ მხოლოდ ერთი ოთახი და შეგვიძლია ავირჩიოთ მთელი ბინა ან შენობა, ასევე ციცერონივით სკოლისკენ მიმავალი გზა. კიდევ ერთი ვარიანტია, წარმოვიდგინოთ წარმოსახვითი ოთახი და ავირჩიოთ გარემო საკუთარი გემოვნებისა და სურვილების მიხედვით. არ უნდა შევიზღუდოთ, ვინაიდან ის მხოლოდ აზროვნებასა და წარმოსახვაშია.

სასურველია გვახსოვდეს და დავიცვათ სურათების თანმიმდევრობა, მაგალითად, გადაადგილება შესაძლებელია მხოლოდ საათის მიმართულებით ან დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ. ეს საჭიროა იმისათვის, რომ არ მოხდეს დაბნეულობა და არ უნდა გამოგვრჩეს რაიმე მნიშვნელოვანი ოთახში.

კონსოლიდაციის ეტაპი მოიცავს გონებაში გამოსახულების განმტკიცებას. სასურველია ოთახის გარშემო ან შერჩეულ გზაზე გასეირნება და სურათების თანმიმდევრობის დაფიქსირება. ამის გაკეთება შეგიძლიათ გონებაში. ეს ქმედებები კიდევ უფრო განამტკიცებს წარმოსახვით საფუძველს, რომლითაც ახალი ინფორმაცია გაჩნდება.

სავალდებულო ეტაპზე საჭიროა ოთახში ობიექტებისთვის დამახსოვრებული სიტყვების კორელაცია. მაგალითად, თქვენ უნდა დააფიქსიროთ შემდეგი სიტყვები თქვენს მეხსიერებაში: კატა, მზე, გული, წიგნი, სანთელი. ოთახის დეკორაციის გამოყენებისას, ყველაფერი ასე გამოიყურება: ფანჯრის რაფაზე ვხედავ კატას, მზე ანათებდა ფანჯარაში, ვუყურებ კედელს და ვხედავ დიდ წითელ გულს, თაროზე არის ახალი მწვანე წიგნი, სარკის ახლოს კი ანთია სანთელი.

ციცერონის მეთოდი არის უნიკალური მნემოტექნიკის მაგალითი, რომელიც საშუალებას გვაძლევს დავიმახსოვროთ დიდი მოცულობის ტექსტები. იგი ხელს უწყობს გონებაში გამოსახულებების წარმოქმნასა და ფანტაზიის განვითარებას.

მნემოტექნიკის კიდევ ერთი მარტივი მეთოდია “უწყვეტი ჯაჭვი” (უსასრულო ჯაჭვი). იგი გაკვეთილზე გამოიყენება მაშინ, როცა გვინდა, რომ მოსწავლეებს დიდი რაოდენობით ინფორმაცია გავაცნოთ, სწრაფად დაიმახსოვრონ და თავისუფლად გამოთქვან აზრები. ამ შემთხვევაშიც დამახსოვრება დაფუძნებულია ვიზუალურ აზროვნებაზე.

“უწყვეტი ჯაჭვის“ დახმარებით  ხდება მოვლენების, ცნობილი პიროვნებების, ისტორიული თარიღების, ფაქტებისა და თარიღების ქრონოლოგიური თანმიმდევრობით დამახსოვრება. “უწყვეტი ჯაჭვი” მოსწავლეებს ეხმარება ისტორიის, ლიტერატურისა და გეოგრაფიის მრავალრიცხოვანი პარაგრაფების დამახსოვრებაში.  ინფორმაციის დამახსოვრება დისკუსიის შედეგად უფრო ადვილია, ვიდრე დაზეპირებით.

როგორ გამოვიყენოთ “უწყვეტი ჯაჭვის“ ტექნიკა გაკვეთილზე?

თავდაპირველად განისაზღვრება დამახსოვრების მიზანი (მკვიდრი წარმოდგენები) და შეირჩევა ასოციაცია. ასოციაციები ყოველთვის განიხილება წყვილებში. იგი ყოველთვის არ არის პირდაპირ დაკავშირებული თემასთან, ხანდახან მასთან საერთოც კი არაფერი აქვს. ფიქრები უფრო დეტალურად არის აღწერილი, დეტალები, რომლებიც მეხსიერების აღწარმოების პროცესში ყალიბდება ავსებენ წარმოსახვის შინაარსს, აფართოებენ და აძლიერებენ ტექსტს.

როდესაც პირველ და მეორე წარმოსახვას შორის ძლიერი კავშირი ჩამოყალიბდება, მაშინ ცნობიერებიდან პირველი წარმოდგენა გადადის მეორეზე. შემდეგ ყალიბდება მეორე და მესამე სურათის ურთიერთდამოკიდებულება, რომელიც ივსება შინაარსით. გამოდის, ე.წ. ფიქრების (აზრების) ჯაჭვი, რომელიც გრძელდება თემის ამოწურვამდე.

იყენებენ ჰორიზონტალურ “აზრობრივ უწყვეტ ჯაჭვს“ – პირველი გამოსახულება განთავსდება მარცხნივ, შემდგომი – მარჯვნივ. აზრები ცვლიან ერთმანეთს.

ვერტიკალური ჯაჭვი გულისხმობს ინფორმაციის დამახსოვრებას ქვევიდან ზევით.

იქმნება უსასრულო ჯაჭვი, რომელიც აკავშირებს წინა გაკვეთილზე მიღებულ ცოდნას ახალ ინფორმაციასთან.

მაგალითი გეოგრაფიის გაკვეთილზე:

“წყნარი ოკეანის” თემის შესწავლისას შეიქმნება შემდეგი „აზრობრივი ჯაჭვი“:

პირველი წყვილი: წყნარი ოკეანე → ყველაზე დიდი ოკეანე, იგი ჰყოფს და ამავდროულად აერთებს ხუთი კონტინენტის სანაპიროს, მაგელანის ზღვა, დრეიკის სრუტე… მოსწავლეები იხსენებენ კონტინენტთა სახელებს, აჩვენებენ მათ რუკაზე.

მე-2 წყვილი: ”წყნარ ჭაობში ეშმაკები ბუდობენ”. ბობოქარი, აღნიშნავენ, რომ სახელი ყოველთვის არ ამართლებს, ეს იმას ნიშნავს, რომ ოკეანის ფსკერზე ბევრი ვულკანია, დედამიწის ქერქს ხშირი მოძრაობები ახასიათებს, დედამიწის „ცეცხლოვანი რკალი“ წყნარ ოკეანეშია. განიხილება პლანეტის “ცეცხლოვანი რკალი“, ოკეანის ქედები, კლიმატი, ქარი, ქარიშხლები.

მე-3 წყვილი: “წყნარ ოკეანეში” გვხვდება ტაიფუნი, შტორმი, ცუნამი. განიხილავენ კლიმატის საკითხებს: ქარები, ტალღები, წყლის ტემპერატურა.

მოცემული მაგალითი გვიჩვენებს, თუ როგორ უნდა ჩამოყალიბდეს ფიქრების უწყვეტი ჯაჭვის ასოციაციები და როგორ შევავსოთ თემატური ინფორმაცია.

მოსწავლეებმა იციან, რომ იყენებენ მეთოდებს “ფიქრების უწყვეტი ჯაჭვი”, რომელიც ქმნის მეხსიერების სიმბოლოებისგან შემდგარ ინფორმაციის უსაზღვრო ჯაჭვს, რომელიც შეუძლიათ, გამოიყენონ თემის დამოუკიდებლად შესწავლისას.

“მთების” თემის შესწავლისას შეიძლება მივიღოთ შედეგი ჯაჭვი:

მთები – თოვლი – ცივი – ზამთარი – თხილამურები -არდადეგები – დღესასწაულები.

მთები – ალპინიზმი – სპორტი – ძალა – გამბედაობა.

მნემოტექნიკის მეთოდების გამოყენებით გაკვეთილი საინტერესოა. იგი ზრდის ყურადღების კონცენტრაციას, შემოქმედებით და ლოგიკურ აზროვნებას, ხელს უწყობს მასალის უკეთეს შესწავლას.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://pedsovet.su/metodika/priemy

https://experimental-psychic.ru/mnemotekhnika/

1860 წელს კეკულეს მიერ მოწყობილი პირველი კონგრესის შემდეგ მსოფლიო მაშტაბით ყოველ წელს საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციები, მასტერ კლასები და კონგრესები მიმდინარეობს. მათში მონაწილეობის მიღება, პირდაპირ ვიტყვი, აუცილებლობას წარმოადგენს. თუ აკადემიურ წრეში მუშაობ, ხვალინდელ საზოგადოებას ასწავლი და მეცნიერებასთან კავშირი გაქვს, უნდა მიიღო მონაწილეობა ან თუნდაც დაესწრო მაინც, რათა საქმის კურსში იყო, რა ხდება მსოფლიოში.

სამწუხაროდ, მონაწილეობა ყოველთვის ვერ ხერხდება და მიზეზი მხოლოდ და მხოლოდ ეკონომიკური მხარეა… რადგან… მეცნიერთა უმრავლესობისთვის წასასვლელად დაფინანსების წყარო ან სამეცნიერო ფონდში მოგებული გრანტია ან მასპინძელი მხარის მიერ გაღებული სრული დაფინანსება. ისე… მესამე გზაც არსებობს… მაგ. საკუთარი სახსრები, ოღონდ, ამისთვის ქვეყანაში შრომა ისე უნდა ფასდებოდეს, როგორც, მაგალითად, ავსტრალიაში. სწორედ ამიტომ, უამრავ მიწვევაზე მითქვამს უარი და სადაც კი წავსულვარ, მხოლოდ პირველი ორი საშუალება გამომიყენებია.

ავსტრალია ტყუილად არ მიხსენებია, სწორედ ამ ქვეყნის მონაშის უნივერსიტეტის იტალიის ქალაქ პრატოში არსებულ ცენტრში ჩატარდა საერთაშორისო კონფერენცია „ევრომრავალფეროვნება 2019“. ამჯერად, გამიმართლა და საჭირო დაფინანსება მოძიებულ-მოგებული მქონდა, რაც იმას ნიშნავდა, რომ ჩემს მონაწილეობას, ჩემი კვლევის წარდგენას და სხვების მოსმენას წინ არაფერი დაუდგებოდა.

წლევანდელი წელი პერიოდული სისტემის საიუბილეო წელი გახლავთ და ამას კონფერენცია ყოველ ფეხის ნაბიჯზე გვახსენებდა. ჰონკ-კონგელი მკვლევარი ჯეისონ ჩანი კი საგანგებოდ დაბეჭდილ საიუბილეო პერიოდულ სისტემებს ყველას ჩუქნიდა. დღეს ეს ცხრილი უკვე ჩემს სამუშაო კედელს ამშვენებს. ყოჩაღ ჯეისონს არაორდინალური ხედვისთვის. ამ ერთ პლაკატში არა მხოლოდ ქიმია, ისტორიაც დატეულია და კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რომ…

ელემენტების სისტემატიზაციაზე ჯერ კიდევ ლავუაზიე ფიქრობდა. ის ამბობდა, რომ თითოეულ ელემენტს უნდა ჰქონოდა სახელი, რომელიც მასზე მთელ ინფორმაციას დაიტევდა. ასეთი სახელწოდებები მან მისცა მაგალითად, წყალბადს და ჟანგბადს. თუმცა, ახლა საჭირო იყო ერთგვარი ცხრილის შემუშავება, სადაც ყველა უცნობი ელემენტი დაიკავებდა თავის კანონზომიერ ადგილს. 1789 წელს ლავუაზიემ გამოაქვეყნა წიგნი – „შესავალი ელემენტარულ ქიმიაში“, სადაც ჩამოთვალა, ის მარტივი ნივთიერებები, რომლებიც ანალიზის შედეგად არ იშლებოდნენ. აქ ელემენტებად დაასახელა ასევე სითბო და სინათლე. ეს მისი შეცდომა იყო. პარიზის ხელნაწერთა მუზეუმში ამ წიგნის ორიგინალი ინახება. პირველ ჯგუფში განათავსა: სითბო, სინათლე და ისეთი აირები, როგორიცაა – ჟანგბადი და აზოტი; მეორე ჯგუფში: გოგირდი და ფოსფორი; მესამე ჯგუფი: სპილენძი, ტყვია, თუთია, კალა; მეოთხე ჯგუფი მოიცავდა „მარილწარმომქმნელ მარტივ მიწა ნივთიერებებს“. აქ მოიაზრებოდა კალციუმი, ბარიუმი, მაგნიუმი, ალუმინი, სილიციუმი.

საუკუნის დასაწყისში ქიმიის სამყაროში დიდი არეულობა სუფევდა. ალქიმიკოსებისთვის შვიდი მეტალი და რამდენიმე არამეტალი იყო ცნობილი. მე-18 საუკუნეში აღმოაჩინეს ისეთი აირადი ნივთიერებები, როგორიცაა აზოტი, წყალბადი, ჟანგბადი, ქლორი; ასევე, მეტალები – კობალტი, პლატინა, ნიკელი, მანგანუმი, ვოლფრამი, მოლიბდენი, ტიტანი, ქრომი. მეცხრამეტე საუკუნის პირველ ნახევარში ამ სიას კიდევ 14 ელემენტი დაემატა. მხოლოდ დევიმ ელექტროლიზით ექვსი ელემენტი მიიღო. გე-ლუსაკმა და ტენარმა გამოჰყვეს ბორი. ელემენტების აღმოჩენები იზრდებოდა. 1830 წელს 55 ელემენტი იყო ცნობილი. ამან ქიმიკოსები დააბნია. ლავუაზიეს შემდეგ ელემენტების დაჯგუფების გადაწყვეტილება გერმანელმა ქიმიკოსმა იოჰან დობერეიერმა მიიღო.

1817 წელს იოჰან დობერეიერმა შენიშნა, რომ სტრონციუმის ფარდობითი ატომური მასა კალციუმის და ბარიუმის ფარდობითი ატომური მასების საშუალო მაჩვენებელს დაახლოებით ემთხვეოდა. 1829 წელს გამოაცხადა, რომ ელემენტების რამდენიმე ჯგუფს (თითოეულ ასეთ ჯგუფში სამი ელემენტი შედიოდა) გააჩნდა მსგავსი ფიზიკური და ქიმიური თვისებები. ჯგუფებმა ტრიადების სახელწოდება მიიღეს. მან შენიშნა, რომ ბრომი თავისი თვისებებით შუალედურ ადგილს იკავებდა ქლორსა და იოდს შორის. რიგში: ქლორი-ბრომი-იოდი შეინიშნებოდა არა მხოლოდ ფერის თანდათანობითი ცვლილება, არამედ რეაქციის უნარიანობაც იცვლებოდა და ატომური მასაც. შემდეგი სამი ელემენტი იყო კალციუმი, სტრონციუმი, ბარიუმი. ასევე, გოგირდი-სელენი-ტელური. ასეთ ჯგუფებს ტრიადებს უწოდებდა. თუმცა, ბევრი რამ ვერ ახსნა.

ქიმიკოსები იმაზეც ვერ თანხმდებოდნენ ელემენტის ატომური მასა უნდა ყოფილიყო მთავარი, თუ მისი ნაერთის მოლეკულური მასა. მაგ. ჟანგბადისთვის მნიშვნელოვანი იყო ატომური მასა, თუ მაგ. რომელიმე ოქსიდის, ანუ მისი ნაერთის, მოლეკულური მასა.

წარმოქმნილი გაუგებრობების თავიდან ასაცილებლად კეკულეს ინიციატივით 1860 წელს კარლსრუეში შედგა ქიმიკოსთა პირველი საერთაშორისო კონგრესი. ამ კონგრესამდე ორი წლით ადრე იტალიელი ქიმიკოსი კანიცარო გაეცნო ავოგადროს კვლევებს. დაინახა, რა კარგად ჰქონდა დასაბუთებული, რომ ატომური მასა და მოლეკულური მასა სხვადასხვა მონაცემია. ექვივალენტური მასა კი სულ სხვაა და არ შეიძლება მათი ერთმანეთში არევა. მას კონგრესზე ბრწყინვალე პრეზენტაცია გაუკეთებია, თან პატარა ბროშურები დაურიგებია, რომ ქიმიკოსებს წაეკითხათ. კანიცარომ დაარწმუნა კოლეგები. რომ ატომური მასა ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო.

1864 წელს ინგლისელმა ჯონ ნიულენდსმა შენიშნა, რომ თუ ელემენტებს განალაგებდა ატომური მასის ზრდის მიხედვით, მაშინ ყოველი მერვე ელემენტი რაღაცით ემსგავსებოდა პირველს. როგორც მერვე ნოტი პირველ მუსიკალურ ოქტავაში. ამ კანონზომიერებას „ოქტავათა კანონი“ უწოდა. 1865 წელს შექმნა ცხრილი, სადაც ელემენტები განლაგებულნი იყვნენ მათი ატომური მასების ზრდის მიხედვით. ამ ცხრილში პირველი 17 ელემენტი სწორად არის განლაგებული. კალციუმის შემდეგ კი მან თავისი „ოქტავები“ ვეღარ მოაწესრიგა. ის მხოლოდ ცნობილი ელემენტების კლასიფიკაციას ცდილობდა და ჯერ კიდევ აღმოუჩენელ ელემენტებს არ ითვალისწინებდა. ნიულენდსი იძულებული იყო, ზოგ ადგილას ერთდროულად ორი ელემენტი მოეთავსებინა. თუმცა, ზოგიერთი ელემენტის თვისებებს შორის მკვეთრი განსხვავება იყო. ფოსფორს მცირე საერთო აქვს მანგანუმთან, რკინას კი ვერცხლთან. ლონდონის ქიმიურ საზოგადოებაში ის მკაცრად გააკრიტიკეს.

ნიულენდსზე ერთი წლით ადრე ფრანგმა დე შანკურტუამაც სცადა ელემენტების განლაგება. მან ელემენტები სპირალურად ატომური მასების ზრდის მიხედვით განალაგა. სპირალს „დედამიწის სპირალი“ უწოდა.

1870 წელს გერმანელმა ქიმიკოსმა ლოთარ მაიერმა ააგო ელემენტების ატომური მოცულობების მათივე ატომურ მასებზე დამოკიდებულების გრაფიკი. ელემენტის ატომურ მოცულობას ფარდობითი ატომური მასის სიმკვრივეზე გაყოფით ანგარიშობდა.

თუმცა, ერთი წლით ადრე, მენდელეევმა გამოაქვეყნა პერიოდული სისტემა. ამ აღმოჩენისთვის ლონდონის ქიმიურმა საზოგადოებამ ის ძვირფასი მეტალისგან-ალუმინისგან დამზადებული ჭიქით დააჯილდოვა. თუ რატომ იყო ალუმინი ძვირფასი, ადრინდელი სტატიიდან გავიხსენოთ https://mastsavlebeli.ge/?p=3703

მენდელეევი კარლსრუეში გამართულ კონგრესს დაესწრო. კანიცაროს მოხსენებამ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა და დაიწყო პრობლემის გადაჭრის გზებზე ფიქრი. ყურადღება მიაქცია, რომ ელემენტების ვალენტობა იზრდებოდა მათი ატომური მასების ზრდასთან ერთად. ამ ცვლილებას პერიოდული ხასიათი ჰქონდა. მაგ. წყალბადისა და ლითიუმის ვალენტობა ერთის ტოლია, ბერილიუმის – ორია, ბორის – სამი, ნახშირბადის – ოთხი, მაგნიუმის – ორი და ა.შ. ვალენტობის ზრდის და კლებადობის მიხედვით მენდელეევმა ელემენტები პერიოდებად დაჰყო. პირველ პერიოდში მხოლოდ წყალბადი და ჰელიუმია.

1871 წელს გამოვიდა პერიოდული სისტემის გაუმჯობესებული ვარიანტი. ამ ვერსიაში იყო ცარიელი ადგილები მომავალში აღმოსაჩენი ელემენტებისთვის. განსაკუთრებით დაწვრილებით აღწერა სამი მომავალში აღმოსაჩენი ელემენტის თვისებები, ვალენტობა, ატომური მასები. მან ასევე შეასწორა თერთმეტი ელემენტის ატომური მასა. აღწერილი ჯერ აღმოუჩენელი სამი ელემენტი იყო: ეკაბორი, ეკაალუმინი, ეკასილიციუმი. ამ ელემენტებიდან პირველი ეკაალუმინი აღმოაჩინეს, 1875 წელს. იგი ლეკოკ-დე-ბუაბოდრანმა აღმოაჩინა და თავისი სამშობლოს პატივსაცემად გალიუმი უწოდა („გალია“ ლათინურად საფრანგეთს ნიშნავს). გალიუმზე გაიხსენეთ სტატიიდან „მზე“https://mastsavlebeli.ge/?p=19470

1879 წელს შვედეთში კლევემ და ვილსონმა დაადგინეს ახალი ელემენტის არსებობა, რომლის ადგილი პერიოდულ სისტემაში კალციუმსა და ტიტანს შორის დიდი ხნით ადრე იყო გათვალისწინებული. ეს ახალი ელემენტი ეკაბორი გახლდათ და მას სკანდიუმი უწოდეს.

1886 წელს საქსონიაში ვინკლერმა აღმოაჩინა ეკასილიციუმი და მას გერმანიუმი უწოდა.

სხვათა შორის, პერიოდული სისტემის გაუმჯობესებაში ივ. ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ერთ-ერთ დამფუძნებელსა და პირველ რექტორს პეტრე მელიქიშვილსად მიუძღვის წვლილი და ამას პირველ რიგში მენდელეევი აღიარებდა. ეს ჩემთვის განსაკუთრებით საამაყოა, რადგან სტუდენტობისას პეტრე მელიქიშვილის სახელობის სტიპენდიანტობის პატივი მქონდა.

ჰოდა, იმას ვამბობდი… თუ ჯერ კიდევ არ ჩაგიტარებიათ პერიოდული სისტემისადმი მიძღვნილი სპეციალური გაკვეთილი, მაშინ დრო ჯერ კიდევ არის. არდადეგებზევე შეგიძლიათ დაგეგმოთ და სწავლის დაწყებისას ერთ-ერთი პირველი გაკვეთილი სწორედ მას მიუძღვნათ… რადგან, პერიოდული სისტემა იუბილარია!

დამატებითი ინფორმაციის მოძიებაში კი უამრავი ვიდეო რესურსი დაგეხმარებათ, რომელიც უხვად არის მიმოფანტული „მსოფლიო აბლაბუდაში“. იმისთვის, რომ სწორი მასალა ავარჩიოთ მედიაწიგნიერების ელემენტარულ უნარებს მაინც უნდა ვფლობდეთ. თუმცა, აქ საქმეს გავაიოლებ და ზოგიერთი რესურსის მისამართს გიკარნახებთ.

The Mystery of Matter (PBS series, 2015)

https://www.pbs.org/program/mystery-matter/

https://www.youtube.com/watch?v=z3Gt5IOjAuc

https://www.youtube.com/watch?v=Mz2Z7gYegBo

https://www.youtube.com/watch?v=wbuDmY5gpXQ

Periodic Table Videos from the RSC and University of Nottingham

https://www.youtube.com/watch?v=6rdmpx39PRk&list=PL7A1F4CF36C085DE1

Chemistry: a volatile history (BBC series, 2010)

https://www.youtube.com/watch?v=dd4Rf6zZZhw&list=PLk4aZhY2J7MPL5ECqvG5iXopo6cDgtmuJ

ნეიროქსელი შემფასებლად, ბოტები – კურატორების სანაცვლად

ჩვენ ბავშვები რამდენიმე წელიწადში დაამთავრებენ სკოლას, მაგრამ უკვე გვაღელვებს და საფიქრალს გვიჩენს მათი მომავალი სტუდენტობა. ყველა მშობლის ოცნებაა, რომ მისმა შვილმა საუკეთესო  უმაღლესი განათლება მიიღოს. ლონდონში, საერთაშორისო საგანმანათლებლო კონფერენცია EdTech-ის ფარგლებში მომავლის განათლებაზე ექსპერტებმა იმსჯელეს იმის შესახებ, თუ როგორ შეიცვლება უმაღლესი განათლება 2030 წლისთვის.

1. ონლაინსწავლება და ინდივიდუალური მიდგომა

2030 წელს საუნივერსიტეტო განათლება კვლავ პოპულარული და პრესტიჟული იქნება. მეტიც, სპეციალისტთა პროგნოზით, მაგალითად, ამერიკის შეერთებულ შტატებში დღვანდელთან შედარებით იმ დროისთვის სტუდენტთა წლიური რაოდენობა 14 მილიონით გაიზრდება. იმის უზრუნველსაყოფად, რომ ყველა სტუდენტს თავისი ადგილი ჰქონდეს საუნივერსიტეტო მზის ქვეშ ყოველკვირეულად ახალ-ახალი უნივერსიტეტების გახსნა გახდება საჭირო, რაც, რა თქმა უნდა, არარეალურია. შესაბამისად გაჩნდება და მომრავლდება ონლაინუნივერსიტეტები. ისინი წლიდან წლამდე დახვეწენ და გააუმჯობესებენ მომსახურების ხარისხს, შემოიღებენ ინდივიდუალური მიდგომების სხვადასხვა სისტემას.

სკოლის მოსწავლეებს შესაძლებლობა ექნებათ საუნივერსიტეტო კურსები უნივერსიტეტში ჩარიცხვამდე გაიარონ. სკოლაში სწავლის დროს ახალგაზრდები დააგროვებენ ქულებს, რომლებიც მისაღებ გამოცდებზე გამოადგებათ. ასეთი სისტემის შექმნას უკვე ცდილობს ცნობილი საგანმანათლებლო პლატფორმა FutureLearn. პლატფორმის ავტორთა აზრით, უახლოეს წლებში ნიჭიერი მოსწავლეები უკვე თავადვე მოახერხებენ ინდივიდუალური აკადემიური სწავლების მარშრუტების დაგეგმვას.

2. არამხოლოდ ჰარვარდი

მიუხედავად იმისა, რომ კარგ უნივერსიტეტებში სწავლის საფასური ძალიან მაღალია, სტუდენტები იქ მაინც აბარებენ. ისინი აგრძელებენ ბრძოლას, არ აშინებთ კონკურენცია, ცდილობენ სწავლის ფულის მოგროვებას, ეძებენ გრანტებისა და სტიპენდიების მიღების შესაძლებლობას, ოცნებობენ სანუკვარ ოქსფორდზე.

ამავე დროს, ევროპისა და ამერიკის ადგილობრივი/რეგიონალური უნივერსიტეტები სტუდენტებს გონივრულ თანხად არცთუ ცუდ განათლებას სთავაზობენ. შესაძლოა მათ ლექტორებად მსხვილი კორპორაციების ლიდერები არ ასწავლიან, მაგრამ ბევრი მოწინავე პროფესორი ჰყავთ, რომლებიც საქმიანად და სიყვარულით უდგება თავის საგანსა და კვლევებს.

სხვათა შორის, 20 ყველაზე წარმატებული გლობალური კორპორაციის დამფუძნებელს შორის მხოლოდ ერთი, ამაზონის ხელმძღვანელი ჯეფ ბეზოსია პრესტიჟული უნივერსიტეტის კურსდამთავრებლი. სხვა მოწინავე მენეჯერებმა  რეგიონალური უნივერსიტეტი დაამთავრეს, ანუ იმისათვის, რომ წარმატებული ბიზნესი ააწყო, აუცილებელი როდია „ჩაირიცხო ჰარვარდში ან მოკვდე“. საკმარისია მაღალი ხარისხის, ფუნდამენტური განათლების მიღება და ლიდერის თვისებების გამომუშავება.

სპეციალისტთა აზრით, უახლოესი 10 წლის განმავლობაში რეგიონალური განათლების ტენდენცია მომძლავრდება. თანაც, კომერციული და სახელმწიფო სტრუქტურებისთვის ისედაც გაცილებით მომგებიანია ნიჭიერი ახალგაზრდების შენარჩუნება ადგილზე.

3. რობოტიზაცია, მანქანათმცოდნეობა, ხელოვნური ინტელექტი

ნელ-ნელა ის დრო გვიახლოვდება, როდესაც ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შედგენა არამხოლოდ გამოცდილების, ცოდნის და სპეციალური განათლების მქონე პირის პრეროგატივაა. მაგალითად, ინგლისის საჯარო სკოლებში უკვე გამოიყენებენ კომპიუტერულ პროგრამებს, რომლებსაც შეუძლიათ საშინაო დავალების მიცემა კონკრეტული მოსწავლის დონის შესაბამისად.

ერთ-ერთ ასეთ პროგრამას (Tassomai ბრენდის განვითარება) შეუძლია ასობით ათასს სტუდენტთან იმუშაოს. პროგრამა ითვალისწინებს თითოეული მოსწავლის სწავლის ტემპს, შეუძლია ამოიცნობს მისი სუსტი მხარეები სწავლის პერიოდში და სხვ.

რა თქმა უნდა, მასწავლებელს მაინც უწევს მოსწავლეებისთვის იმის შეხსენება, რომ საშინაო დავალება აქვთ შესასრულებელი. ის მაინც აკონტროლებს სასწავლო პროცესს, მაგრამ მისი პროფესიული დატვირთვა სკოლაში გაცილებით იკლებს. საკმარისია მასწავლებელმა „ჭკვიან“ ეკრანს თვალი შევავლოს, რომ მთელი კლასის სიტუაციას შეაფასებს – პროგრამას სხვადასხვა ფერადი წერტილების დახმარებით შეუძლია ამოიცნოს რომელი ბავშვი იჯდა უფრო ყურადღებით გაკვეთილზე, ვინ უსმენდა და ვინ – არა. ამას პროგრამა სხვადასხვა ფერისა და ზომის წერტილებით აფიქსირებს.

ლონდონში გამართულ კონფერენციაზე მასწავლებლებმა არც კი იმსჯელეს იმაზე, სჭირდებათ თუ არა ასეთი პროგრამა. მათ დაუყოვნებლივ გაარკვიეს მისი უპირატესობები და ის, თუ რა დაუჯდება სკოლას ასეთი პროგრამით უზრუნველყოფა.

საქმე ის არ არის, რომ მასწავლებლები მასობრივად ზარმაცდებიან და უნდათ საქმე ხელოვნურმა ინტელექტით შეიმსუბუქონ. უბრალოდ, სხვა საკითხებთან ერთად, ასეთი პროგრამები მართლაც ეხმარება მათ სასწავლო პროცესის გაუმჯობესებაში. შესაბამისად, იზრდება სკოლის რეიტინგი და მასწავლებელთა ხელფასიც.

ეს კიდევ ერთი თვალსაჩინო მაგალითია მანქანათმცოდნეობის გამოყენებისა: სკოლებისა და მოსწავლეების რაოდენობა იზრდება, მათ მიმართ ინდივიდუალური მიდგომაც უფრო სრულყოფილი და დახვეწილი უნდა გახდეს.

გარდა პროცესების რობოტიზაციისა, განათლებაში სულ უფრო ხშირად იყენებენ ხელოვნურ ინტელექტს. მაგალითად, ათასობით ამერიკელ სტუდენტს ჩატ-ბოტები ეხმარებიან. პირველი ჩატ-ბოტი ჯორჯიის უნივერსიტეტში გამოიყენეს. ბოტი დაუყოვნებლივ პასუხობს სტუდენტების ნებისმიერ შეკითხვას, დღის ნებისმიერ მონაკვეთში. ხელოვნური ინტელექტის  უპირატესობა – ბოტთან კომუნიკაციის დროს სტუდენტებს არ ერიდებათ სულელური კითხვების დასმა და არ ეშინიათ, რომ ამის გამო მათ ვინმე არაკომპეტენტურად მიიჩნევს.

ექსპერტთა შეფასებით, მალე მოვა დრო, როდესაც ხელოვნური ინტელექტი მოსწავლეებს ნიშნებს დაუწერს. ვარაუდობენ, რომ ამ გზით შესაძლებელი გახდება სტუდენტის ცოდნის უფრო ობიექტურად შეფასება. მოსწავლე/სტუდენტი ვეღარ ისარგებლებს მასწავლებლის  შეღავათით, ვერ გახდება მისი ფავორიტი, ნიშანზე ვერ იმოქმედებს მასწავლებლის ცუდი განწყობა, დაღლილობა ან სხვა ადამიანური ფაქტორი.

4. ჩვენ ვასწავლით ერთმანეთს

დასავლეთის ტრენდი peer to peer (ერთმანეთისთვის) აქტიურად გამოიყენება ოფისებში, ყოველდღიურ ცხოვრებაში და, რა თქმა უნდა, განათლებაში. Future-ის მსგავსი დიდი ონლაინუნივერსიტეტები უკვე საუბრობენ მასწავლებელთა პერსონალის ნაკლებობასა და სტუდენტთა რაოდენობრივ ზრდაზე, რაც გამოიწვევდა კოლაფს, რომ არა სტუდენტურ გარემოში ერთმანეთისგან სწავლის შესაძლებლობა.

ბარიერების არარსებობამ, ნებისმიერი დარგის ექსპერტთან უშუალოდ კომუნიკაციის შესაძლებლობამ, შესაძლოა გაამარტივოს სემინარების წარმართვა, პრაქტიკული მუშაობა, განტვირთოს მასწავლებლები, უნივერსიტეტის ადმინისტრაცია, სტუდენტები. დღეს საკუთარ საქმეში ექსპერტად ყოფნა მნიშვნელოვანია როგორც არასდროს. ეს იძლევა ცოდნის პირდაპირ და სარფიანად გაყიდვის შესაძლებლობას.

ბესიკ ხარანაულის შესახებ პირველად 1997 წელს გავიგე, როდესაც ქართულის მასწავლებელს ბუკინისტებთან ნაყიდი „ხეიბარი თოჯინა“ მოუტანა ჩემმა კლასელმა და ჰკითხა, ღირდა ამ წიგნის წაკითხვა თუ არა.

პედაგოგმა დახედა ავტორს და რატომღაც მთელი კლასის გასაგონად თქვა ფრაზა, რომელიც მთელი ცხოვრება დამამახსოვრდა: „ვაჟა-ფშაველას მხრიდან რომ ხარ წარმოშობით, დიდი სირცხვილი და უნამუსობაა ისე წერო, როგორც ეგ კაცი წერს, სჯობს, ღუმელის მოსანთებად გამოვიყენოთ ეგ წიგნი, ყველასთვის დიდი შეღავათი იქნებაო“.

ცხადია, პირველი რაც იმ დღეს გავაკეთე, კლასელს ახალნაყიდი წიგნი ვეთხოვე და სახლში, გვიან ღამემდე ვკითხულობდი ჩემთვის მანამდე სრულიად უცნობი ვერლიბრით დაწერილ პოემას და ალბათ ისეთივე სახე მქონდა, როგორც ჩუკოტკელ ბავშვს, პირველად რომ სინჯავს მანდარინს.

არც კი ვიცი რამ გააბრაზა ასე ჩემი ქართულის მასწავლებელი, მაგრამ რამდენიმე წლის მერე, როცა ჩემი დაწერილი წიგნიც მიუტანეს, თქვენმა ყოფილმა მოსწავლემ გამოსცაო, პასუხი დაახლოებით იგივე იყო, მაგრამ ამჯერად, ღუმელი აღარ იდგა კლასში, რომ შეეკეთებინათ.

პრობლემა, როდესაც მასწავლებლების რაღაც ნაწილს (ალბათ მცირეს) არ უყვარს თანამედროვე ლიტერატურა და არ აღიარებს მას, კლინიკურია, რადგან ეს ძალიან მაგონებს ამბავს, როდესაც მკურნალი ექიმი უარს ამბობს მედიცინის თანამედროვე პრეპარატების გამოყენებაზე, საბაბით, რომ ძველი უკეთესია, რადგან გამოცდილია და სიახლეების „არ სჯერა“.

არადა, თანამედროვე მხატვრული ტექსტების კითხვა ისეთივე აუცილებელია მასწავლებლისთვის, როგორც მეცნიერისთვის უახლოესი გამოგონებებისთის თვალის დევნება, მშენებლისთვის კი ახალი ტექნოლოგიების ცოდნა.

და მაინც, ზოგიერთი მასწავლებელი უფრო მეტად უფრთხის თანამედროვე ავტორების გადაფურცვლას, ვიდრე ამაზონში აალებულ ტყეში მცხოვრებ რომელიმე ძუძუმწოვარს.

სწორედ მათთვის, რამდენიმე წიგნი შევარჩიე, რომლის წაკითხვა არაფრის დიდებით არ შეიძლება, განსაკუთრებით ზაფხულში და თან ამ სანუკვარი დასვენების პერიოდში.

მაშ ასე:

პოლ ოსტერი

მისნის ღამე

მართალია პოლ ოსტერი ალბათ ყველაზე უცნაური და ღრმა ამერიკელი მწერალია, ვისაც ნიუ-იორკში უცხოვრია, სწორედ ამ ქალაქზე, როგორც თანამედროვე ბაბილონზე, წერს ძირითადად.

ოსტერის საუკეთესო (ჩემი აზრით) წიგნი „მისნის ღამეა“, სწორედ მის არ წაკითხვას გირჩევდით მკაცრი რეკომენდაციით, რადგან აბა, ვის რაში აინტერესებს მძიმე სენით დაავადებული სიდნი ორლოვსკის კათარზისი, როდესაც ის საკუთარი თავის განკურნებას ბლოკნოტის ყიდვითა და ჩანაწერების გაკეთებით იწყებს, არც ისაა საინტერესო, როგორ ახერხებს ავტორი მკითხველის შეყვანას პროტაგონისტთან ერთად მეორე მსოფლიო ომის დროს აშენებულ ბუნკერში და როგორ უმოწყალოდ ტოვებს პერსონაჟსაც და მკითხველსაც დაკეტილი კარის მიღმა. ეს ლიტერატურული სადიზმი, როდესაც ვერაფრისდიდებით იგებ რა დაემათა კაცს, ვისაც ბიძაშვილზე უკეთ იცნობდი და დააღწია თუ არა თავი ლაბირინთს, რომელსაც გამოსავალი არ აქვს.

ჯონ მაქსველ კუტზეე

სირცხვილი

სამხრეთ აფრიკული წარმოშობის ავსტრალიელი მწერალი ჯონ მაქსველ კუტზეე ერთ-ერთი ყველაზე ინტელექტუალური ავტორია, რომელიც ისეთ თემებზე წერს, რომელზე ხმამაღლა ლაპარაკიც ხშირ შემთხვევაში არაპოლიტკორექტულია.

მწერლის ტექსტი „სირცხვილი“ სწორედ ისეთი რომანია, რომელიც მასწავლებელმა არაფრისდიდებით უნდა წაიკითხოს, რადგან ტექსტი სწორედ მასწავლებლის დევიდ ლურიეს ამბით იწყება, მასწავლებლის, ვინც საკუთარ სტუდენტთან არაშესაბამის ურთიერთობაშია შემჩნეული. გარყვნილი კაცი სამსახურსაც ტოვებს და მშობლიურ ქალაქ კეიპტაუნსაც და შვილთან გადადის საცხოვრებლად ღრმა აფრიკაში, სადაც უპატრონო ძაღლების თავშესაფრის მმართველ მის ქალიშვილს საოცარი ის სიტყვა არაა და შემაძრწუნებელი თავგადასავალი გადახდება თავს.

კუტზეეს ეს ტექსტი, თავისი ფანტასტიკურად კარგი თარგმანითა და ულამაზესი ენით, ზუსტად ის წიგნია რომლის გამო შვებულების გაცდენა არ ღირს.

ვიქტორ პელევინი

Generation P

პელევინი საკუთარი ქალაქის მეტროსთან იდგა ხოლმე დახლზე გაშლილ გამოცემებს შორის და სადღაც იქვე შორიახლოს ამობეჭდილ გადაკეცილ A 4 ზომის ფურცელზე ამობეჭდილი ტექსტი ეჭირა: „მე ვიქტორ პელევინი ვარ, მწერალი და ეს ჩემი გაუყიდავი წიგნებია!“

დღეს პელევინი ყველაზე პოპულარული რუსი ავტორია, ვინც კლასიკური რუსული ლიტერატურა მთლიანად შეცვალა. პელევინი წერს ისე და ისეთ ამბებზე, როგორზეც მანამდე არავის დაუწერია. პელევინს შეუძლია დაწეროს კოსმოსურ თავგადასავალზე და აღმოჩნდეს, რომ ეს ყველაფერი სკოლის დერეფანში აირწინაღით მხოხავი დასჯილი მოსწავლის წარმოსახვის შედეგია.

Generation P პეპსის თაობის შესახებ დაწერილი წიგნია, რაც, კლასიკურ გოგოლზე აღზრდილ ნამდვილმა პედაგოგმა არაფრის დიდებით არ უნდა წაიკითხოს.

მიშელ უელბეკი

პლატფორმა

პატიოსანი პედაგოგი ალბათ მიშელ უელბეკის სახელის გაგონებაზე უნდა შეიშმუშნოს, რაც შეეხება წიგნს „პლატფორმა“, რომელიც სავსეა სექსუალური სცენებითა და ტერმინებით,

არწასაკითხი წიგნების ათეულის სათავეშიც თავისუფლად დაიდებდა ბინას.

ისლამოფობი მიშელ რენო მამის სიკვდილის მერე ტაილანდში მიემგზავრება, რათა მუქთად დატოვებული მემკვიდრეობა მეძავებში გაანიავოს, სადაც ის საყვარელ ადამიანთან ვალერისთან და მის უფროსთან და საყვარელთან ჟან ივთან ერთად სამუდამოდ ცხოვრებას გადაწყვეტს, სანამ ისლამისტი ტერორისტები კაფეში, სადაც სამეული ვახშმობს, ტერაქტს არ მოაწყობენ.

აღვირახსნილი და ნატურალისტური სექსუალური სცენების მიღმა უკიდურესად მორალისტი უელბეკი იმალება, რომლის წაკითხვაც მასწავლებლისთვის, არც წელს და არც გაისად არ შეიძლება.

იენ მაკიუენი

ცემენტის ბაღი

იენ მაკიუენს ბავშვები სძულს, სხვანაირად როგორ მოიფიქრებდა სიუჟეტს, სადაც 4 მოზარდი უკიდურესად საშინელ ადამიანებად არიან გამოყვანილები. 6, 13, 15 და 17 წლის და-ძმას მშობლები დაეხოცებათ, სავალდებულო გაშვილებისგან თავის ასარიდებლად კი ისინი ძალიან უცნაურ მეთოდს მოიფიქრებენ. როდესაც ავტორი ამ მართალია ძალიან კარგად დაწერილ, მაგრამ არასათანადო წიგნს წერდა, წარმოდგენაც არ ჰქონდა, რომ ერტ დღესაც, მის არწაკითხვას მე ვურჩევდი ძვირფას პედაგოგებს.

ელის უოკერი

იისფერი

მართალია ავტორმა აფროამერიკულ თემზე დაწერა წიგნი, მაგრამ მთარგმნელმა ის ზემოიმერული კილოთი თარგმნა. ტექსტი სრულად ფემინისტურია და ამან არ მოგატყუოთ, არ შეგიტყუოთ და არ წაგაკითხოთ ქალების უმთავრეს და მნიშვნელოვან პრობლემებზე დაწერილი წიგნი, რომელიც იმედს იძლევა, რომ ბრძოლას და განათლებას ყოველთვის მოაქვს შედეგი. არწაკითხვის უმთავრესი მიზეზი კი ისაა, რომ ტექსტი სავსეა ძალადობით, იძულებული აბორტებით, ინცესტითა და ათასგვარი ადამიანური უბედურებით, რაც აფროამერიკულ თემში ხდება, ჩვენსას კი ძალიან ჰგავს რატომღაც.
წიგნი გამოცემულია სერიით „აკრძალული წიგნების თარო“ და ვფიქრობ, ეს დასახელება საკმარისია იმისთვის, რომ უარი ვთქვათ მასში ფულის გადაყრაზე.

ლიოსა

ცუდი გოგოს ოინები

კარგი გოგოები და ბიჭები ცუდი გოგოს ოინებზე რატომ უნდა დავინტერესდეთ, მითუმეტეს, რომ წიგნი ისეთ ცალმხრივ სიყვარულზეა, კითხვის პროცესში რომ ნერვებს გიშლის და განერვიულებს. პერუელი ავტორი რომ ისედაც შემჩნეულია მაღალმხატვრულობაში, მაგრამ ამ ტექსტში ლიოსამ თავს აჯობა და მეოცე საუკუნის ისტორია ლამის მთლიანად მოგვიყვა ქალი კვაჭი კვაჭანტირაძისა და მასზე უგონოდ შეყვარებული კაცის თავგადასავლით.

„ცუდი გოგოს ოინები“ ისეთი დინამიური წიგნია, რომ შეტყუება იცის და თავს ადვილად არ დაგანებებინებს, ამიტომ მისი ხელში აღებაც კი დიდად სარისკო საქმე მგონია და გირჩევდით, თუ სადმე დალანდეთ, თვალი მოარიდოთ.

ბორის აკუნინი

მწერალი და თვითმკვლელობა

აკუნინი, იგივე ბორის ჩხარტიშვილი ზესტაფონში დაბადებული, მაგრამ მაინც რუსი მწერალია. მასზე ამბობენ, უკეთესი ენით ჩეხოვის შემდეგ რუსულად არავის დაუწერიაო და მაინც, კონკრეტულად ეს ტექსტი სახიფათოა, რადგან აღმოსავლური კულტურით გატაცებულ მწერალს თვითმკვლელობა როგორც უკიდურესად ნეგატიური აქტი კი არა, როგორც გმირობა და ახალ სამყაროში გასვლის საინტერესო გზა წარმოუდგენია. ამისათვის, ის ძალიან ვერაგულ ხერხს მიმართავს და მსოფლიოს ყველა თვითმკვლელი ავტორის შესახებ გვიყვება ამბებს.

მილან კუნდერა

ყოფის აუტანელი სიმსუბუქე

ჩეხი კუნდერა ამ წიგნში წერს: „სიყვარული ქალთან წოლის სურვილში კი არ ვლინდება (ეს სურვილი უთვალავი ქალის მიმართ ჩნდება), არამედ მასთან ერთად ძილის სურვილში (ეს მხოლოდ ერთ ქალს უკავშირდება).
რატომ ხდება, რომ ქალს უყვარს კაცი და კაცს უყვარს ქალი, მათ კი ერთად ცხოვრება მაინც არ გამოსდით? ამაზე პასუხი არც კუნდერას აქვს, წიგნზე მოცდენაც ამიტომ არ ღირს, მაგრამ წერაზე რომ არ მოვცდე, რაკი ტირაჟი ბევრჯერ და კაი ხნის წინ ამოიწურა, ვიცი, ვერ იშოვით და აღარ გავაგრძელებ.
ბესიკ ხარანაული

დიდი სმა

ხარანაული კი არის მეტაფორების დიდოსტატი, თან რაც ასაკი მოემატა, სწორად დაწურული ღვინოსავით გემოც გაუმრავალფეროვნდა და გაუსრულყოფილდა, მისი ტექსტები კი იკითხება სტრიქონებს შორისაც, კი წერს ისე, თითქოს ადამიანად გადაცმული ანგელოზია, მაგრამ მახსოვს, რომ მისი წინაპრები მაღაროსკარიდან (ფშავი) გადასახლდნენ თიანეთში, ვაჟას მხარეში დაბადებულმა კაცმა კი კალამი რომ შუაზე უნდა გადატეხოს, წერილის დასაწყისში მოგახსენეთ.