მეორე ნაწილი

სტატიის წინა ნაწილში ვისაუბრეთ სკოლაში ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემის მიმართ გერმანულენოვან სივრცეში არსებულ რეგულაციებსა და ხედვებზე. ამჯერად დეტალურად განვმარტავთ ხარისხის კულტურის მნიშვნელობას, მის მახასიათებლებსა და მნიშვნელობას. ასევე შევრჩერდებით ისეთ თემაზე, როგორიცაა „შეცდომების კულტურა“ და შევეცდებით გავშალოთ გერმანულენოვან სივრცეში არსებული დამოკიდებულება სკოლის მართვისა და განვითარების საკითხებში დაშვებულ შეცდომებთან დაკავშირებით.

ხარისხის კულტურა გულისხმობს სკოლაში არსებულ თანხმობას, საერთო ნებას სასწავლო პროცესის, შეფასებისა და განვითარების საკითხებზე. სასწავლო პროცესთან დაკავშირებით კი პირველ რიგში „ხარისხის სპირალი“ (plan, do, chek, act) მოიაზრება და მისი მუდმივი რეფლექსურობა, შეფასება და განვითარება. როგორც სტატიის წინა ნაწილში აღვნიშნეთ, საქმე მხოლოდ ფორმალურ სქემებს არ ეხება, არამედ ღირებულებით ნაწილს. ღირებულებების ნაწილში ხარისხის კულტურის საფუძვლად განიხილება კონკრეტული ქცევები, დამოკიდებულებები და აზროვნების სტრუქტურა. ხარისხიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში იმუშავებს გამართულად, თუ პიროვნებები მზად არიან ახლის მისაღებად, იჩენენ ღიაობას და გახსნილობას, პოზიტიურად აფასებენ სხვების მცდელობას – გააუმჯობესონ სასწავლო პროცესი. რადგან სკოლები როგორც საქართველოში, ასევე ევროპის ბევრ ქვეყანაში ძირითადად ტრადიციულ ორგანიზაციებს წარმოადგენენ, ისინი მიდრეკილნი არიან უკვე არსებული ქცევის სტრუქტურების შენარჩუნებისაკენ და სკეპტიკურად უყურებენ ცვლილებებს. ხშირ შემთხვევაში განხილვის გარეშე იქმნიან ნეგატიურ დამოკიდებულებას საწყის ეტაპზე კონკრეტული შემოთავაზების მიმართ. ამიტომაც პრაქტიკოსების რჩევაა, სკოლის განვითარების პროცესს ფრთხილად და კონსტრუქციულად მივუდგეთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში სურვილი სურვილად რჩება და გატარებული ცვლილებები ფასადურ ხასიათს იძენს. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ სასკოლო საზოგადოება ცვლილებებისთვის მზაობას ამჟღავნებს, კარგი იქნება ეს ყოველდღიურ საქმიანობაში იყოს ასახული. ხარისხის ციკლი გამართულად მუშაობს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ახალ იდეებსა და პროექტებთან დაკავშირებით საკმარისი და ეფექტური კომუნიკაციაა დირექციასა და მასწავლებლებს, მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს, მოსწავლეებსა და მშობლებს შორის. იმის მაგალითს, თუ რას ნიშნავს ცვლილებებისადმი ყოველდღიური გახსნილობა და მათი პრაქტიკაში დანერგვა – პირველ რიგში დირექცია უნდა აჩვენებდეს.

ხარისხის ციკლის დანერგვისას აქილევსის ქუსლის როლს ხშირად ითავსებს „შეცდომების კულტურა“ და შეცდომებისადმი პერსონალის დამოკიდებულება. ხარისხის უზრუნველყოფის ეფექტური სისტემის ჩამოყალიბებისას მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, თუ რა დამოკიდებულება აქვს განმახორციელებელს შეცდომების მიმართ და როგორ უმკლავდება ის ნეგატიური ხასიათის მოვლენებს. შეცდომის დაშვებისადმი დამოკიდებულებებს თუ გადავხედავთ, ორ მიდგომას შევნიშნავთ:  პირველი – შეცდომა პირდაპირ ნეგატიურ მოვლენას მოასწავებს, მაგალითად, ცუდი ნიშნის მიღება გაკვეთილზე ნეგატიური მოვლენაა და მეორე, თუ შეცდომა ნეგატიური მოვლენაა, მაშინ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ მისი თავიდან ასაცილებლად.

შეცდომები ხშირ შემთხვევაში პირდაპირაა სტიგმატიზებული როგორც „კარგი“ და „ცუდი“, „სწორი“ და „არასწორი“ – როგორც აბსოლუტური სიდიდის მახასიათებელი მოვლენები და არ განიხილება სიტუაციურად, სხვადასხვა გარემოებებისა და პერსპერქტივების გათვალისწინებით. როგორც წესი, ასეთი დამოკიდებულების დროს იწყება „დამნაშავეების“ ძებნა, ან მეორე უკიდურესობაში გადასვლა – რადგან მასწავლებელმა იცის, რომ მის ორგანიზაციაში შეცდომების მიმართ მსგავსი დამოკიდებულებაა და მუდმივად განტევების ვაცის ძებნა მიმდინარეობს. ცდილობს, დამალოს პრობლემა და არასოდეს ისაუბროს მასზე. ამით იგი თავიდან იცილებს პრობლემის გაცხადებისას შეფასებითი ხასიათის კომენტარების მოსმენასა და კრიტიკას. „შეცდომების კულტურის“ მიმართ ყველაზე გავრცელებულ, სტიგმატიზებულ მიდგომებში მსგავსი დამოკიდებულება ჩვეულებრივ მოვლენას წარმოადგენს, თუმცა საერთო შედეგისათვის უარყოფითი მნიშვნელობის მატარებელია. ყველაზე ცუდ შემთხვევაში:

• შეცდომებისადმი მსგავსი დამოკიდებულება იწვევს შიშს კონტროლის მიმართ; შერცხვენა, და მარტო დარჩენა საკუთარ შიშებთან შიდასასკოლო შეფასების საწინააღმდეგო ბარიერად განიხილება (რადგან არავინ საუბრობს პრობლემაზე, შიდა შეფასებაც არ აჩვენებს რეალურ შედეგებს);
• ხელს უშლის მასწავლებლებს, მოსინჯონ ახალი მეთოდები და მიდგომები;
• ხელს უშლის გაკვეთილის რეფლექსიას, კოლეგებს შორის აზრთა გაცვლა-გამოცვლას იმის შესახებ, თუ რა გამოუვიდათ წარმატებულად და რა საჭიროებს გაუმჯობესებას.

რა გავაკეთოთ მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად?

რა თქმა უნდა, ბევრი შეცდომა ნამდვილად არაა მისაღები და სასურველი, თუმცა პირველ რიგში დირექციამ უნდა გააცნობიეროს, რომ ისინი ასევე გვეხმარებიან განვითარებაში. შესაძლებელია პერსონალმა დაუშვას შეცდომა, მაგრამ მთავარია, სწორად შეძლოს თვითშეფასება და ისწავლოს განცდილი წარუმატებლობიდან. მსგავსი ხარისხის კულტურის შესაქმნელად მნიშვნელოვანია საერთო ხედვა და დამოკიდებულება შეცდომების მიმართ.

• სკოლისა და გაკვეთილის წარმატება დამოკიდებულია ბევრ ფაქტორზე, მიზნობრივი კონფლიქტები და დილემები ყოველდღიური სამუშაო პროცესის ნაწილია;
• არ არსებობს საუკეთესო სკოლა, საუკეთესო მასწავლებელი, საუკეთესო მოსწავლე, რომლებიც შეცდომებს არ უშვებენ;
• ხარისხის უზრუნველყოფის პროცესის დროს საქმე მაინცდამაინც „კარგსა“ და „ცუდს“ არ ეხება, არამედ იმას, რომ ერთი მოვლენა/პროცესი განსხვავებულად დავინახოთ/შევაფასოთ და გავაკეთოთ.
• მნიშვნელოვანია, გამოვიდეთ ყოველდღიური რუტინიდან ერთხელ მაინც, მოვსინჯოთ ახალი, მიუხედავად იმისა, რომ ვხედავთ – ყველაფერი ისე არ მიდის, როგორც ვგეგმავდით;
• შეცდომები გვაძლევენ სწავლის საშუალებას;
• შეცდომების დამალვის ნაცვლად ავიღოთ მათზე პასუხისმგებლობა, გავიაზროთ ისინი და სწორად წარვმართოთ შიდასასკოლო შეფასების პროცესი.

როგორც ვხედავთ, შეცდომების დამალვის, შეცდომაზე პასუხისგების, ავტორიტარული დამოკიდებულებისა და მომხდარში დამნაშავის ძიების კულტურა არამხოლოდ საქართველოშია პრობლემური. ამ შემთხვევაში შეგვიძლია საკითხი მხოლოდ სკოლის შიდაპერსპექტივიდან არ განვიხილოთ, არამედ მაკონტროლებლის მიერ სკოლისადმი დამოკიდებულებაც ჩავრთოთ სქემაში (რა დამოკიდებულებაც მოდის მაკონტროლებლისგან, ანალოგიური აისახება სკოლაზე). რაც არ უნდა ზედაპირულად მოგვეჩვენოს, შეცდომებისადმი მსგავს დამოკიდებულებას დიდი გავლენა აქვს სკოლაში ხარისხის კულტურის ჩამოყალიბების საკითხზე. ამის ერთ-ერთი მანიშნებელია ის ფაქტიც, თუ რა დიდი როლი ენიჭება ამ თემას გერმანულენოვან სივრცეში (თავად მაკონტროლებლის მხრიდან).

სტატიების ამ ციკლის შემდეგ ნაწილში შემოგთავაზებთ ხარისხის უზრუნველყოფის კონკრეტულ და ფოკუსირებულ მიდგომას, რომელიც განიხილავს შეცდომას, როგორც თვითსწავლისა და თვითგანვითარების მეთოდს.

(ტუვე იანსონის მოთხრობის, ჯოდი ფოსტერის ფილმისა და დომი შის ანიმაციის მიხედვით)

პირველი ამოსუნთქვა, პირველი კლასი, პირველი სიყვარული – ყოველი ახალი ეტაპი შვილებსა და მშობლებს ერთმანეთისგან აშორებს, თუმცა როგორი მტკივნეულიც არ უნდა იყოს ეს პროცესი, მისი გადალახვა გარდაუვალია. მნიშვნელოვანი ის გახლავთ, რამდენად შენარჩუნდება ურთიერთობაში ყველაზე ძვირფასი განცდები და ემოციები.

ამ წერილში სეპარაციის პროცესზე ვისაუბრებ, ბავშვებთან თავშეკავებულ დამოკიდებულებასა და ჰიპერმზრუნველობას შორის პარალელებს გავავლებ. თვალსაჩინო ნიმუშებს კი ლიტერატურიდან და კინემატოგრაფიიდან შემოგთავაზებთ.

„ბაო“

2018 წლის მოკლემეტრაჟიანი ანიმაციური ფილმების ნომინაციაში „ბაომ“ (https://www.imovies.cc/ka/movies/878369857/Bao/ENG/MEDIUM) ოსკარი დაიმსახურა.

სათაურს ორმაგი დატვირთვა აქვს: ბაო პოპულარული ჩინური კერძია, ერთგვარი ღვეზელი მრავალფეროვანი შიგთავსებით, რომელსაც ორთქლზე ხარშავენ და ძირითადად საუზმეზე მიირთმევენ. ამავდროულად ბაო მთავარი გმირის კნინობით-ალერსობით სახელადაც შეგვიძლია მივიჩნიოთ. გმირისა, რომელიც ფარშით გამოტენილ ცომის გუნდასთან გაუიგივებია ანიმატორს. დანახვისთანავე მისი მოფერება, გულში ჩახუტება და ლოყაზე ჩქმეტა გინდება (ანიმაციის პერსონაჟი ქალბატონების მსგავსად). თუმცა… შვიდწუთიანი სიუჟეტის განმავლობაში „ჩვენი გმირი“ იზრდება, ეცვლება გარეგნობა, მისწრაფებები… დედის დამოკიდებულება კი უცვლელი რჩება! უდავოდ ნაცნობი თემაა: მშობლების უმეტესობისთვის შვილები ხომ მარადიულ ბავშევბად რჩებიან, ხუთი წლისანი იქნებიან ისინი თუ ორმოცდაათის, მაინც პატარები იქნებიან.

ბაოს დედიკოს ემოციებით გაჯერებული მიმიკა და ჟესტები ორჯერ, საკმაოდ მკვეთრად არღვევს ჩინური მელოდიის მშვიდ ჟღერადობას: პირველად ბაო დედის სხეულს რომ მოსწყდება („გამოჩნდება“) და მეორედ, როდესაც გულის რჩეულთან ერთად მშობლიური სახლიდან მიდის (ყოველ შემთხვევაში, ცდილობს).

შვილის დაბადება განშორების პირველი ეტაპია, რაც დედებს არც თუ იოლად გადააქვთ. თუმცა სეპარაციის რთული პროცესი ამით როდი სრულდება. ნებისმიერმა მშობელმა სათანადო მომენტში უნდა გაიაზროს, რომ შვილი მისი განუყოფელი ნაწილაკი არ არის და დამოუკიდებელ ცხოვრებას იმსახურებს. ეს ერთმნიშვნელოვნად აქტუალური თემა რეჟისორ-ანიმატორმა დომი შიმ მართლაც  ოსტატურად შეფუთა ზღაპრული ფაბულით (ცომის გუნდისა და დიასახლისი ქალის ყოველღიური ყოფის მაგალითზე). მან მარტივი და მსუბუქი მხატვრული ხერხებით დაგვანახა, რომ მშობლისგან შვილის გამოყოფის პროცესი მხოლოდ ფიზიკურ განცალკევებას არ გულისხმობს და გაცილებით მნიშვნელოვანი ფსიქოლოგიური ასპექტია. მშობელმა „ბავშვი“ უნდა „გაუშვას“ და არ „შეჭამოს“ ამ სიტყვების პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით. ბაოს გადასანსვლა, სხეულში უკან დაბრუნების მცდელობა რთული სიტუაციიდან გამოსვლის მაგალითად ნამდვილად არ გამოდგება – ბაოს გაუჩინარებით პრობლემები არ ქრება!

დედიკო მერი და სარა 

კიდევ ერთი დედა-შვილი მინდა გაგაცნოთ ფილმიდან „არქეინჯელი“ (https://www.imovies.cc/ka/movies/39494/Black-Mirror/S04/E02/GEO/HIGH).

„არქეინჯელი“ გახმაურებული ბრიტანული ტელე-ანთოლოგიის „შავი სარკის“ მეოთხე სეზონის მეორე ეპიზოდია. თითოეული სერია ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი მხატვრული ფილმია, რომელშიც სხვადასხვა მსახიობები თამაშობენ, განსხვავებული გარემო და თემებია წარმოჩენილი. სერიალის იდეის ავტორი და რეჟისორი ბრიტანელი მწერალი-სატირიკოსი, ტელეწამყვანი და ჟურნალისტი ჩარლი ბრუკერი გახლავთ. „არქეინჯელის“ გადასაღებად კი მან მსახიობი ჯოდი ფოსტერი მიიწვია.

ARKANGEL ტექნოლოგიური იმპლანტანტის სახელია, რომელიც საშუალებას აძლევს მშობლებს შვილებს თვალყური ადევნონ, უფრო ზუსტად და უხეშად რომ ვთვათ –  უთვალთვალონ. მარტოხელა მერი თავის სამი წლის ქალიშვილ სარას ამ ექსპერიმენტისთვის ყოყმანითა და სიფრთხილით, მაგრამ მაინც იმეტებს – მან ხომ პარკში სეირნობისას ბავშვი დაკარგა და ძალიან ინერვიულა! ამართლებს თუ არა დედის შიში მის საქციელს? შესაძლოა, ფილმის დასაწყისში მზრუნველ მერის გამოუჩნდეს კიდეც მხარდამჭერები, მაგრამ მნიშვნელოვანია რამდენი მომხრე შერჩება მას ფილმის დასასრულამდე!

დრო გადის და მერი სათვალთვალო პლანშეტის დამატებით ოფციებს იყენებს: აკონტროლებს შვილის სასიცოცხლო მონაცემებს, ჰიდროკორტიზონის დონეს სისხლში, ადრენალინის მერყეობას, განავლის სიმკვრივეს, ჰორმონალურ ცვლილებებს და ბლენდერის დახმარებით მომზადებულ კერძებსა თუ წვენებში შესაბამის პრეპარატს თავისი ინიციატივით, შვილისგან მალულად აზავებს. არც ამას სჯერდება და ქალიშვილის მხედველობის არეალიდან ბლოკავს არასასურველ სანახაობებს: ავ ძაღლებს, სისხლს, ჩხუბის, ძალადობის სცენებს და აშ. რვა-ცხრა წლამდე სარასთვის გარემომცველი სამყარო სანახევროდ გაუჩინარებულია. თუმცა რიგი გაუთვალისწინებელი შემთხვევების შემდეგ, მერი პლანშეტს დროებით აძინებს (მაგრამ სამუდამოდ ვერ თმობს).

მერის ჰიპერმზრუნველობას სავალალო შედეგები მოაქვს, თვალთვალით თავმობეზრებული სარა ერთ დღეს პირველივე შემხვედრ ტრაილერს აჩერებს და გარბის -უჩინარდება. უჩინარდება სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით, ვინაიდან სათვალთვალო პლანშეტი დამსხვეულია (ახლის შეძენას მერი ვეღარ მოახერხებს, იმის გამო, რომ ARKANGEL წარმატებულ პროექტად არ მიიჩნიეს და გაყიდვიდან ამოიღეს).

რეჟისორი ცდილობს დაგვანახოს, როგორი უსიცოცხლო ყოფილა დედა-შვილის ურთიერთობა გოგონას პარკში დაკარგვიდან ტრაილერით გაუჩინარებამდე. დედა კვლავ სასოწარკვეთილი დარბის ქუჩაში, შვილს დაეძებს და არაფერი გააჩნია ხელჩასაჭიდი. მოსწავლეებთან ერთად, სხვადასხვა ჯგუფში არაერთხელ მინახავს და მისაუბრია ამ ფილმის შესახებ. ბავშვები ერთმნიშვნელოვნად ადანაშაულებენ მერის, იმის გამო, რომ ის მხოლოდ ბლენდერისა და სათვალთვალო პლანშეტის დახმარებით ცდილობდა საკუთარი შვილის პრობლემების მოგვარებას.

მისაღებია შვილებზე ტოტალურად თვალყურისდევნება, მათ ცხოვრებაში უხეშად ჩარევა? – ურთულესი კითხვაა და პასუხის გაცემა მხოლოდ მშობლების პრეროგატივა როდია. არც „არქეინჯელი“ იძლევა ამომწურავ პასუხებს. ეს ფილმი შავ სარკეში საკუთარი ანარეკლის დანახვის კიდევ ერთი მცდელობაა. ჩარლ ბრუკერი და ჯოდი ფოსტერი ციფრული ტექნოლოგიებისა და ფენტეზის მცირე ელემენტების დახმარებით გვაიძულებენ კიდევ ერთხელ გავიაზროთ მანქანების გარეშე რამდენად სწორად ვმართავთ ჩვენს უნარ-ჩვევებს. რა უნდა მოვიმოქმედოთ, რომ არ გაუჩინარდნენ ბავშვები, თვალთვალის გარეშე როგორ უნდა დავინახოთ, შვიცნოთ და მივიღოთ ისინი.

უჩინარი ნინი და დედა მუმინი

მეოცე საუკუნის ლიტერატურაში ნაკლებად მიოიძებნება ისეთი წიგნები, ერთნაირი ინტერესით რომ კითხულობს დიდი თუ პატარა.  და გაცილებით ცოტაა ისეთი საბავშვო მწერლები მშვენიერ სადიდო ტექსტებსაც რომ ქმნიან. სწორედ ასეთი ავტორების  რიცხვშია ტუვე იანსონი. რა თქმა უნდა ის არ გახლავთ პირველი მეზღაპრე, უცნაური არსებებით დასახლებული სამყარო რომ გამოიგონა. მაგრამ… როგორ მოახერხა უფროსების გულების დაპყრობაც, რაში იმალება მისი საიდუმლო? ლიტერატურათმცოდნეები და ფსიქოლოგები მიზეზს იოლად ხსნიან: მუმინსაგაში სახლი არსი უმნიშვლენელოვანესი, ყველაზე მიმზიდველი ადგილი, ის ტუვეს ზღაპრული სამყაროს ცენტრია, ისეთი ადგილია, სადაც გსურს იცხოვრო, სადაც შესაძლებელია საოცნებო ბავშვობა გაატარო.

მუმინების დედა იდეალური დედაა და ეს კიდევ ერთი მიზეზია, რის გამოც გვიყვარდება მუმინების შესახებ დაწეტრილი წიგნები. მის დიდ, შავ ჩანთაში ეტევა ყველაფერი, რაც უსათუოდ საჭირო და აუცილებელია. მას მუდამ მზად აქვს უგემრიელესი კერძები და სასმელები. რაც ყველაზე მთავარია, დედა მუმინს უპირობო სიყვარულით უყვარს თავისი ვაჟი, მუმინტროლი, ყოველთვის ემხრობა მის იდეებს, მხარს უჭერს მის ნებისმიერ სურვილსა და წამოწყებას. არ ზღუდავს და მზადაა ხანგრძლივ და ხიფათიან მოგზაურობაშიც კი გაუშვას. მარტივად რომ ვთქვათ, გვერდში უდგას და უგებს. ალბათ დამეთანხმებით, რომ უდიდესი ბედნიერებაა, როდესაც შენი ესმით!

ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზების გამო დედა მუმინის სახლი საუკეთესო ადგილია ნებისმიერი ბავშვისთვის. სწორედ ამიტომ, ერთ წვიმიან საღამოს ტუუტიკი სწორედ იქ მიიყვანს პატარა ნინის (ასე იწყება ტუვე იანსონის „უჩინარი ბავშვის“ სევდიანი ამბავი). როგორც ირკვევა, პატარა ნინის ახლობლები არ ჰყავდა, მისი აღმზრდელი დეიდა კი „ყინულივით ცივი იყო და ირონიული.“ მზრუნველობისა და სითბოს გარეშე პატარა გოგონა ნელ-ნელა გაფერმკრთალებულა და უჩინარი გამხდარა. თურმე, „ადამიანს ხშირ-ხშირად თუ შეაშინებ, ადვილი შესაძლებელია გაუჩინარდეს!..“

რა მეთოდებითა და ხერხებით უნდა გადაიჭრას ნინის პრობლემა? პასუხებს ამ ურთულეს კითხვებზე კიდევ ერთი, ზღაპრულად შეფუთული ამბავი იძლევა. ნინის გამოჩენა ფსიქოლოგიური ქვეტექსტებით დატვირთული, აბზაც-აბზაც თვალყურსადევნებელი პროცესია. „უჩინარი ბავშვი“ მიგვანიშნებს, როგორ უნდა მოვექცეთ ნებისმიერ პატარას ჩვენს გარშემო (როგორ აღმოვაჩინოთ, „გამოვაჩინოთ“ მისი შინაგანი სამყარო) და კიდევ ერთხელ გვარწმუნებს, რომ ტუვე იანსონის ზღაპრები და მოთხრობები ემპათიის ნამდვილი სახელმძღვანელოებია.

სერიიდან „ჩემი მასწავლებლები“ – ალექსანდრე (საშა) ღლონტი

ადამიანი ამბებისგან შედგება და, საბოლოოდ, ეს „ამბები“ იქცევა ხოლმე ჩვენს ნავიგაციად ცხოვრებაში…. ამა თუ იმ შემთხვევის დროს გაგვახსენდებიან ჩვენი ძვირფასი მასწავლებლები და გზას გვასწავლიან: მარჯვნივ თუ მარცხნივ…

იქნებ პირდაპირ?

ნამდვილი მასწავლებლები მხოლოდ აუდიტორიაში არ გვასწავლიან, ისინი გვასწავლიან ყოველთვის – ნებისმიერი ურთიერთობის დროს და თან ისე, წარმოდგენაც არ აქვთ, რომ ამ დროს მისგან სწავლობ… ეს არის ოსტატისა და შეგირდის ნამდვილი ურთიერთობა; სწავლების მიზანი ხომ ცნობიერების ფორმირებაა და ჩვენს ყოველდღიურ კითხვებზე პასუხი. ეს შესაძლებელია – მეცნიერების შესწავლის გზით, ხელოვნების გზით და ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი ურთიერთობისას.

ასეთი იყო პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი  – ენათმეცნიერი, მრავალი წიგნის, გამოკვლევის, ჯილდოს მფლობელი, თუმცა მის საყოველთაოდ ცნობილ დამსახურებებზე კი არ მინდა საუბარი, არამედ იმაზე, რაც მე მაკავშირებდა და რის გამოც ის ჩემთვის უნიკალური ადამიანი და მასწავლებელი იყო.

მრავალთაგან სულ სამ ამბავს მოგიყვებით, რომლებიც ახლა წამოტივტივდება ცნობიერების ზედაპირზე.

ამბავი პირველი: პირველი შეხვედრა

დამფრთხალი აბიტურიენტი ვარ… ქართულის გამოცდაზე გავდივარ და მითხრეს, რომ კომისიის თავმჯდომარეა  პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი… მანამდე ჩემმა ქართულის მასწავლებელმა, მურად მთავრელიძემ, ხაშურიდან რომ გამოამცილა, დამარიგა: რომ მაღალ ნიშნებს მხოლოდ კომისიის თავმჯდომარეები წერენო (ვერაფრით ვერ  გავიგე, ეგ რას ნიშნავდა და რატომ არ შეეძლო კომისიის წევრს მაღალი ნიშნის დაწერა და თუ სამაგისო კომპეტენცია არ ჰქონდა, რატომ იჯდა კომისიაში!) და ამიტომო კომისიას რომ ჩააბარებ და თუ არ გაგიშვეს თავმჯდომარესთანო, ეს ნიშნავს, რომ დაბალ ნიშანს გიწერენ და აუცილებლად მოითხოვე თავმჯდომარეო, უფლება არა აქვთ, არ გაგიშვანო! ფეხი არ მოიცვალო, იცოდეო… შენ მხოლოდ ფრიადი გეკუთვნისო!

მოკლედ, ქართულის საკითხებთან ერთად ეს შეგონება კარგად ჩავიბეჭდე გონებაში. შევედი ქართულის ზეპირ გამოცდაზე და 2 ქალია გამომცდელი. ავიღე ბილეთი…. რა თქმა უნდა, არცერთი საკითხი არ ჩამიგდია, დამატებითი ბილეთიც ამაღებინეს, კითხვებიც დამაყარეს… ამხედ-დამხედეს კიდეც და კარგიო, თავისუფალი ხარო! აი, აქ გამახსენდა მურადი მასწავლებლის: ფეხი არ გამოადგა, სანამ თავმჯდომარეს არ ჩააბარებო. ჰო და, გაგულისებულმა: – მეთქი, რას ნიშნავს თავისუფალი ვარ? – შევუტლიკინე დიდ გულზე მყოფმა, თავმჯდომარე სად არის მეთქი? ერთ-ერთმა სათვალეებს ზემოდან გადმომხედა გაკვირვებულმა (როგორ გავბედე აბიტურიენტმა თავმჯდომარის მოკითხვა) და წარბაწეულმა მკაცრად მომახალა: – თავმჯდომარე გასულია და დიდხანს არ მოვაო! მაგრამ ასე ადვილად თავიდან ვერ მომიშორებდნენ და ვუთხარი: – ჰო და, სანამ მოვა, აქ ვიჯდები და დაველოდები მეთქი! (ზუსტად ისე, როგორც „ცისფერ მთებშია“: „დალოდება ხომ შეიძლება?“) თავად, რა თქმა უნდა, არც გამოუძახებიათ და დამივიწყეს კუთხეში მიმჯდარი საერთოდ.

არ ვიცი, რამდენი დრო გავიდა… მინიმუმ 2 საათი…  უკვე სრულდებოდა გამოცდა ყველა აუდიტორიაში. უცებ ღია კარში შემოვიდა მომცრო ტანის და სანდომიანი სახის პროფესორი და გამომცდელებს მიმართა: – მე ხომ არავინ მელოდებაო…? გუმანით მივხვდი, რომ სწორედ ეს იყო თავმჯდომარე. ეგრევე ფეხზე წამოვხტი, სანამ გამომცდელები არას ეტყოდნენ და: – მე გელოდებით, პატივცემულო მეთქი. – ოჰ, მობრძანდითო, – ღიმილით და პატივისცემით რომ მომმართა, გული მომეცა. დავსხედით, გადახედა ჩემს საკითხებს და გადადო გვერდზე. ხელახლა ამაღებინა ბილეთი…. ერთი….მეორე….მესამე…. მისმენდა გულდასმით, კითხვებსაც მისვამდა და კეთილგანწყობა ეწერა სახეზე, რაც ძალას მმატებდა. მერე გადავედით წინადადების გარჩევაზე, რაც ჩემი ყველაზე სასიამოვნო პროცესი იყო და ვნებითი გვარის დეტალური განხილვა რომ დავიწყე, უკვე გამაჩერა…. დაავიწყდა გამოცდა და ყველაფერი და დაინტერესდა, ვინ ვარ, საიდან ჩამოვედი და ვინ მასწავლიდა და ასე შემდეგ. ვუთხარი, რომ ხაშურიდან ვარ… – შიგ ხაშურიდან? – მეკითხება…  – ვაჰ, ვფიქრობ… ახლა ჩემი სოფელი რომ ვუთხრა, საიდან ეცოდინება და ნეტა, რას მეძიება მეთქი. არა და, ჩამეძია…. ვუთხარი, რომ ხაშურთან ახლოს, არის ერთი სოფელი, რომელსაც ჰქვია ოსიაური და იქიდან ვარ და სკოლაც იქ დავამთავრე მეთქი. – ოსიაურიდან ხარო? – კარგი მეზობელივით შემეკითხა, – კი მეთქი… და პირველი გაოცება იყო მისი შემდეგი კითხვა: – ზემო ოსიაურიდან თუ ქვემოდანო? მაშინ რა ვიცოდი, ტოპონიმების მკვლევარს რომ ველაპარაკებოდი… ოსიაურიდან გადავიდა ფრონეს ხეობის სოფლებზე და უკვე 100 წლის მეგობრებივით ვგრძნობთ თავს… გულიანი საუბრის შემდეგ გამომცდელებიც გაგვახსენდა და მკითხა: – რაო, რა გითხრეს ამ გამომცდელებმაო? შევჩივლე ჩუმად: – თქვენთან არ მიშვებდნენ მეთქი? – ჰმ… უყურე ამათო და მოუბრუნდა და ეუბნება: აბა, დამენახეთ, ვინ არ უწერდა ამ გოგოს ხუთსო? უუუჰ…. რა ამაყად გადავხედე ჩემს მტარვალ გამომცდელებს და საგამოცდოს ფრიალით გამოვედი შენობიდან…

ამბის შეგონება:  ამ დღეს მივხვდი, რომ ბრძოლას ყოველთვის აქვს აზრი! რომ ზოგჯერ აღმოჩნდები ისეთ ტერიტორიაზე, სადაც ვერავინ დაგიცავს! რომ: გამოცდა, სიკვდილი და სიყვარული – ის ადგილებია, სადაც მარტო ხარ! ჰოდა, მარტომ უნდა ისწავლო თავდაცვა!

გაგარძელება: ამ ამბის გაგრძელება ის იყო, რომ იმ წელს ჩავირიცხე და სულ მინდოდა კიდევ შევხვდეროდი ჩემს მხსნელ პროფესორს… მაგრამ როგორ…? პირველკურსელი პინგვინი ვარ… და პირველივე კვირას აუდიტორიაში შემოდის ახალგაზრდა ქალი და კითხულობს: – ცირა ბარბაქაძე რომელი ხართო? -მე ვარ მეთქი…. წამომყევითო და გავყევი და ვკვდები ინტერესით, სად მივყავარ? შემიყვანა ერთ-ერთ კათედრაზე, სადაც დამხვდა პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი (ქართული ენის კათედრის გამგე ყოფილა), რომლიც დიდი სიყვარულით გადამეხვია და მთელ კათედრას გააცნო ჩემი თავი, როგორი ნიჭიერი და ჭკვიანი ვარ (დავიწვი სირცხვილით)… ის დღე იყო და ის დღე… კათედრიდან რომ ბატონი ალექსანდრე მომიკითხავდა, მეძახდნენ: ბაბუა გეძახის, ბარბაქაძე…. და მეც გავრბოდი სიხარულით.

ამბავი მეორე: „ფანჯარა“

ეს უბრალო ფანჯარა არ გეგონოთ, ამ სახელით პროფესორები აღნიშანვენ ლექციებს შორის არა შესვენებას, არამედ დიდ შუალედს, როდესაც 1 ან 2, ან 3  ლექციის შემდეგ აქვთ ლექცია და ამ დროს შინ წასვლასაც ვერ მოასწრებენ…

სულ კადრივით ვხედავ დღემდე ამ სურათს:

სულხან-საბა ორბელიანის (ამჟამინდელი ილიაუნი) სახელმწიფო უნივერსიტეტი… ქართული ენის კათედრა… პროფესორი ლეო კვაჭაძე და პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი… პროფესორებს ე.წ. “ფანჯარა” აქვთ და ამ დროს ყოველთვის ჭადრაკს თამაშობდნენ… მიყვარდა მათი მოსმენა და ყურება… ჯერ რა ამბებს იხენებდნენ და ჰყვებოდნენ… ჭადრაკის თამაშის დროს კი ნამდვილი “ბრძოლის ველი” იყო… ერთხელ ბატონმა ალექსანდრემ ფიგურა დამალა და შენიშნა ბატონმა ლეომ… იქ ამბავი დატრიალდააა….მოკლედ, სულ შუაში ვიყავი  და ორივე მიმოწმებდა: – ხედავ, რა ჰქნა….? – ხედავ, რა იკადრა…?

– როგორ თამაშობ, ვაჟბატონო? – ცხარობდა ბატონი ლეო… როგორ მალავ ფიგურებს? ჩამოყალიბდი კიდევ, ცხრა სვლას რომ აკეთებ ერთდროულად და მერე უკან აბრუნებ ფიგურებს… გადაწყვიტე, რა გინდა?

– შენ…შე როგორ იქცევი ბიჭო…?

– როგორ ვიქცევი…? – აღშფოთდა ლეო

– რომ წაავლებ ფიგურას ხელს და ერთი საათი არ უშვებ, რატომ არ აკეთებ სვლას…?

– იმიტომ რომ ვფიქრობ…

– ჰოდა, მეც ვფიქრობ და იმ სვლებს იმიტომ ვაკეთებ…

მე ვიცინოდი და ზუსტად ვიცოდი, რომ მათი ჭადრაკული ვნება მაშინვე დასრულდებოდა, როგორც კი აუდიტორიაში შესვლის ზარი დაირეკებოდა… უცებ ხდებოდნენ სხვანაირები და აღარც ახსოვდათ, თამაშის დროს რომ “ხოცავდნენ” ერთმანეთს…

– წავედით, ბიჭო, ლექციაზე…?  (ალექსანდრე (საშა) ღლონტი)

– წავედით, წავედით… შენგან მაინც არაფერი არ გამოვა… (ლეო)

ფაქიზად ჩაყრიდნენ ჭადრაკის ფიგურებს და მორიგ შესვენებამდე გადაინახავდნენ საპატიო ადგილას.
გამოიცანით, აბა, ამ ფრაგმენტის შეგონება რა შეიძლება იყოს?

თავს უფლება მიეცით, ყოველთვის იყოთ ბავშვები!

ამბავი მესამე: მოგზაურობა

ჩემი რჩეული მასწავლებლები მხოლოდ ლექციებზე არ გვასწავლიდნენ… მათთვის სასწავლო პროცესი“ იყო მთელი ცხოვრება, ყოველი დღე, ყოველი სიტუაცია…  ბატონი ალექსანდრე ფოლკლორისტიც იყო და შემოვლილი ჰქონდა მთელი საქართველო, ამიტომ თავის მოვალეობად თვლიდა, რომ სტუდენტებისთვისაც გაეცნო ეს ადგილები და მეცნიერული ცოდნა ადგილზე გადაეცა. ასე მოგვატარა მთელი საქართველო და, შეიძლება ითქვას, მისი მოგზაურობებიდან პირველად ვნახე და მოვისმინე ბევრი რამ. როგორც კი შესაბამის ტრანსოპრტში ჩავსხდებოდით, ბატონი ალექსანდრე მოიმარჯვებდა მიკროფონს და იწყებოდა ყველა ადგილის, ტიპონიმის დახასიათება, აღწერა, შესწავლის ისტორია… არცერთი უმნიშვნელო დეტალი არ გამორჩებოდა… ან სად იტევდა ამდენ ინფორმაციას?

მისი მთავარი სიტყვები იყო: „- გაიხედეთ მარჯვნივ… გაიხედეთ მარცხნივ… ახლა გამოჩნდება“:  ეს სოფელი, ეს მდინარე, ეს ციხე, ეს ტაძარი, ეს ადგილი…. ეს სახელი ასე დაერქვა, ტოპონიმი ამას ნიშნავს…  მოკლედ, ამოსუნთქვის საშუალებას არ გვაძლევდა და გართობისკენ მიდრეკილებს ავტობუსიდან სვამდა… არასდროს არ კარგავდა დროს ჭამაზე… სულ სირბილ-სირბილში ვჭამდით… ან გამოაცხადებდა: წახემსება 5-7 წუთი… დროს არც დაამრგვალებდა. ცოტა ხანში დაიხედავდა საათზე: დარჩა 1 წუთი… გავდივართ! იმდენი ჰქონდა მოსაყოლი და გადმოსაცემი, სანამ თავის პროგრამას არ ამოწურავდა, შანსი არ იყო, მოვდუნებულიყავით… ამ „პროგრამაზე“ კი წამოსვლამდე გულდასმით მუშაობდა.

ერთხელაც შატილში ვართ… მოვიარეთ ანატორი… ავედით კოშკებზე… ბატონ ალექსანდრეს ყველა კუთხეში თავისი ნაცნობი, მეგობარი, კოლეგა, ნასტუდენტარი ხვდებოდა… შატლშიც აღმოჩნდა ასეთი. ისედაც სულ რამდენიმე მოსახლე იყო. შეგვიპატიჟა კოშკში, მუზეუმივით სახლი იყო, მასპინძელი გვიყვებოდა თავის ამბებს და ბატონი ალექსანდრე უსმენდა და თვალებიდან ცრემლი ჩამოსდიოდა… მერე გარეთ გამოვედით… გავიფანტეთ. მე ვუყურებდი, როგორ იდგა კოშკზე დიდი ხანი დუმილში და სველი თვალებით… ამ სურათმა ძალიან იმოქმედა და იმ დღეს ლექსპრომტი დავუწერე. აი, ისიც:

ხევსურეთში

ზეცის ლილაში გარხეულან

თავქვე დაკიდული ჩანჩქერები,

ჯიხვის რქასავით დახვეულა

გზა და… მივუყვებით დაჯერებით,

უნდოა ცა და მთების ფერი,

ნისლებით სავსეა ხევ-ხუვები,

მაგრამ აღარსად ხევისბერი,

არსად – ამაყგულა ხევსურები.

შატილში მზე ღრუბლებს გაერია,

სხივები წვიმის წვეთებს დააცილებს,

ამ ღრუბლებს გზა თუ აერიათ,

აბა, კოშკის თავზე რა ატირებთ?

და ვიდრე საღამოს გავლექსავდეთ,

სევდა ლოდებისა გვანადგურებს,

კოშკიდან ბატონი ალექსანდრე

სრულიად საქართველოს გადაჰყურებს.

მასპინძელს თვალები ენამება,

წარსულზე გვიყვება დანანებით,

დაცლილი ბუდეები ენანება,

მთებიდან გაფრენილი არწივები…

უნდოა ცა და მთების ფერი,

ოცნებით სავსეა ხევ-ხუვები…

ნეტავ, სად არის ხევისბერი?

ან საით წასულან ხევსურები?

ამ ამბის შეგონება: სწავლებას ბევრი ფორმა აქვს და ის მხოლოდ აუდიტორიაში არ მიმდინარეობს!

დასასრულის მაგიერ: ქუდით ხელში და წერილით ჯიბეში

ერთხელ ბატონი ალექსანდრე ხითხითით შემოდის კათედრაზე: სადღაც 85 წლისაა… გვეძახის: მოდით… მოდით… რა უნდა გიამბოთ. უცებ შევიკრიბეთ: – რა მოხდა, ბატონო საშა?

– რა მოხდა და სახლიდან მოვდივარ (კეკელიძეზე ცხოვრობდა და ფეხით ჩამოდიოდა უნივერსიტეტში) და გზაში ცოტა შეუძლოდ ვიგრძენი თავი და იქვე, სადღაც, უადგილო ადგილას ჩამოვჯექიო. რომ დავჯექი, ქუდი მოვიხადე და მუხლებზე დავიდეო, ვფიქრობ, ცოტას დავისვენებ და წამოვდგებიო…. ამ დროს კი რა ხდება…? უცებ ჩემს ქუდში ისმის ფულის ჩხრიალი… ხალხს მათხოვარი ვეგონე ამობრუნებული ქუდითო… წამოვხტი საწარაფოდ, ვიღას ახსოვდა ცუდად ყოფნა: ავტეხე ამბავი: პროფესორი ღლონტი ვარ… პროფესორი ღლონტი ვარ, დამეხსენით!

ამ ამბავს ისე მხიარულად ჰყვებოდა, ჩვენც დაგვხოცა სიცილით. ბოლოს დაამატა: – აგერ ბატონო, რაღად მინდა პროფესორობა, ფულის იოლად შოვნის გზა ვიპოვეო… თან მაშინდელი პროფესორის ხელფასი….

ერთხელაც ჯიბიდან რაღაც ფურცელი ამოუვარდა. ჩემკენ გადმოფრიალდა, მე დავწვდი და მივაწოდე. უცებ მეუბნება: – იცი, ეს რა არის…? – არ ვიცი, ბატონო საშა. გაშალა ფურცელი და მეუბნება: საიდუმლოდ გეტყვი, ამ ბოლო დროს ცუდად ვხდები ხოლმე, არ ვიცი, შეიძლება ისე მოხდეს, რომ გონება დავკარგო, ქუჩაში დავეცე… ჰო და, ჯიბით სულ დამაქვს, რა უნდა ჰქნან ამ დროს და რიხიანად და ღიმილით მიკითხავს ფურცლიდან: „მე ვარ პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი, თუ ქუჩაში მნახოთ დაგდებული, მიმიყვანეთ ამ მისამართზე: კეკელიძის #…“

მაშინაც და ახლაც ცრემლებით ამევსო თვალები…. ვერასდროს ვერ დავუშვებდი, ჩემი ძვირფასი მასწავლებლების გარდაცვალებას… ასეცაა! ისინი გამუდმებულად ჩემთან არიან, როგორც ჩემი განსაკუთრებული ელემენტები…. მე მათგან შევდგები…

ამ ბოლო ამბის შეგონება კი ასეთია: memento mori, ადამიანებო! და იცხოვრეთ სიყვარულით!

ეს კი მისი ბიოგრაფიაა. წყარო https://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00013815/

ალექსანდრე (საშა) ღლონტი

ბიოგრაფია

დაბადების ადგილი: სოფელი დვაბზუ, ოზურგეთის რაიონი.

დაამთავრა საქართველოს სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი 1932 წელს.

1931-1933 წწ. მუშაობდა გაზეთ “კომუნისტის” კულტურული მშენებლობის განყოფილების გამგედ; 1933-1934 წწ. გაზეთ “ახალგაზრდა კომუნისტის” რედკოლეგიის წევრად და განყოფილების გამგედ; 1934-1936 წწ. იყო საქართველოს სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ასპირანტი; 1935-1937 წწ. საქართველოს სახელმწიფო გამომცემლობის ახალგაზრდობისა და საბავშვო ლიტერატურის განყოფილების გამგე, ამავე წლებში ლექციებს კითხულობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში; 1935-1940 წწ. და 1947-1980 წწ. იგი ხელმძღვანელობდა დიალექტურ სამეცნიერო ექსპედიციებს გურიაში, ქართლში, კახეთში, მესხეთში, ხევსურეთში, ფშავში, თუშეთში, სვანეთში, კოლხეთში, ბორჯომის ხეობაში; 1938-1941 წწ. გორის ნ. ბარათაშვილის სახელობის პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის დეკანი, ასევე ხელმძღვანელობდა ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრას და იყო საპროფილო დისციპლინების ლექტორი, შეთავსებით მუშაობდა ცხინვალის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრის დოცენტად; 1941-1945 წწ. მონაწილეობდა მეორე მსოფლიო ომში. დემობილიზაციის შემდეგ, 1945-1952 წწ. კვლავ ხელმძღვანელობდა გორის ნ.  ბარათაშვილის სახელობის პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის კათედრას; 1953-1958 წწ. ცხინვალის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრის გამგე; 1960-1967 წწ. თბილისის ა. პუშკინის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის პროფესორი; 1967-1990 წწ. თბილისის სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრის გამგე, 1990 წლიდან  გარდაცვალებამდე – ამავე კათედრის პროფესორი. ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი. მიღებული აქვს: საქართველოს უმაღლესი და საშუალო სპეციალური განათლების სამინისტროს რესპუბლიკური პრემია (1981), საქართველოს უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის საპატიო სიგელი (1985), საქართველოს უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის საპატიო სიგელი (1988) და 7 მედალი.

წყარო: საქართველოს მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატები 1993-2004 წწ. . -თბ., 2012.-გვ.84

ორგანიზაციის, ასოციაციის ან ჯგუფის წევრი

• საქართველოს ლიტერატურათმცოდნეობის აკადემია, ნამდვილი წევრი
• საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, აკადემიკოსი

ჯილდოები, პრემიები და პრიზები

• 1995 – ვაჟა-ფშაველას სახელობის პრემია
• 1961 – შრომის წითელი დროშის ორდენი
• საქართველოს სახელმწიფო პრემია, მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში
  1961-1993 წლებში გამოქვეყნებულ შრომათა ციკლისთვის – “ქართული ლექსიკოლოგიისა და ლექსიკოგრაფიის საკითხები” (2 მონოგრაფია, 12 ლექსიკონი – 15 წიგნად)
• საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე
• სამამულო ომის I ხარისხის ორდენი

თანამედროვე საგანმანათლებლო მოთხოვნები მოსწავლისგან საგნობრივი დისციპლინის ცოდნასთან ერთად საკუთარი ცოდნის კონკრეტულ ცხოვრებისეულ სიტუაციებში გამოყენების უნარსაც მოიცავს. ამისთვის მოსწავლემ შესაბამისი პრაქტიკული უნარები უნდა გამოიმუშაოს, მაგრამ სწავლა/სწავლების პროცესში ეს მიზანი მიუღწეველი დარჩება სწავლებაში მრავალფეროვანი აქტივობების ჩართვის გარეშე.

რამდენად კარგად ამზადებს საგანმანათლებლო სისტემა მოზარდებს იმ გამოწვევებისთვის, რომლებსაც ისინი სკოლის დასრულების შემდეგ დამოუკიდებლად უნდა გაუმკლავდნენ? რამდენად უზრუნველვყოფთ მათ ესოდენ მნიშვნელოვანი მრავალფეროვანი დავალებებით?

ჰუმანისტური პედაგოგიკის მიხედვით, თითოეულ მოსწავლეს შემოქმედებითი ბუნება აქვს. სწორედ მასზე დაყრდნობით უნდა შეძლოს მასწავლებელმა დასახული პრაქტიკული მიზნების მიღწევა. მაგრამ სწავლებაზე მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს დროის დეფიციტი, რადგან მიზანი ხშირად მეტ საგაკვეთილო საათს მოითხოვს, ვიდრე რეალურად აქვს მასწავლებელს. გამოსავალი ისევ სწავლის ტექნოლოგიისა და შეფასების სისტემის სრულყოფაში უნდა ვეძებოთ, რომელიც გულისხმობს არა სწავლების შინაარსის შეცვლას, არამედ ასაკობრივი ფსიქოლოგიის გათვალისწინებით არსებული მეთოდიკის ხარისხობრივად ამაღლებას. მაგალითად, სწავლებაში აქტიურად უნდა გამოვიყენოთ ისეთი მეთოდური რეკმენდაციები, როგორიცაა:

• სწავლის შინაარსის მეცნიერულობა (მიმართულება მარტივიდან რთულისკენ);
• პრობლემაზე ორიენტირებული დავალებების სიხშირე;
• მასწავლებლის როლის ცვლილებები გაკვეთილზე;
• შედეგების მონიტორინგი და კორექცია;
• საგაკვეთილო დროის სწორი მენეჯმენტი

და სხვა მეთოდური მიდგომები.

ჩამოთვლილთაგან განსაკუთრებული და, შეიძლება ითქვას, შეუცვლელია მუშაობის საგაკვეთილო ფორმა და მისი ისე ორგანიზება, რომ ხელი შეეწყოს ცოდნის დაგროვებსაც და პიროვნულ სრულყოფასაც, მაგალითად:

• მცირე შესავალი საუბარი გაკვეთილის დასაწყისში, სადაც გაიმეორებენ განვლილ მასალას და წამოაყენებენ ახალი მასალის თემას (ზედა საფეხურზე ის შეიძლება ფორმულირებული იყოს თავად მოსწავლეთა მიერ);
• შესასწავლი მასალის ანალიზი, რომელიც შესრულებულია არსებული ინფორმაციის მიხედვით აგებული გეგმის საფუძველზე;
• მოსწავლეთა ინდივიდუალური და ტიპოლოგიური თავისებურებების გათვალისწინებით შედგენილი დიფერენცირებული დავალებების გამოყენება („სუსტი“ და „შედარებით რთული“), რაც საშუალებას მისცემს მასწავლებელს, სხვადასხვა ცოდნისა და უნარის მოსწავლეები ჩართოს სასწავლო პროცესში;
• სხვადასხვა ტიპის ტესტების შეთავაზება გაკვეთილზე;
• რთული დავალებების დროს საგაკვეთილო ტექსტის „დაშლა“ ნაწილებად და მოსწავლეთა შორის განაწილება, შემდეგ – გაანალიზება და ბოლოს – შეჯამება. შესაძლებელია მცირე ჯგუფების შექმნაც და შემდეგ ერთმანეთში შერევაც;
• დაბოლოს – რეფლექსია.

დიდი მნიშვნელობა აქვს მოსწავლე-მასწავლებლის სწორ კომუნიკაციას და განმარტებას, თუ რატომ უნდა იცოდნენ კონკრეტული თემა, რას მისცემს მისი ცოდნა ახლა თუ მომავალში, ანუ როდესაც ვთხოვთ „ისტორიულად აზროვნებას“, მაგალითად, ასეთი დავალებების დროს:

• ძველი მსოფლიოს ისტორიის თემატიკის შესწავლისას ყურადღება გავამახვილებინოთ იმაზე, რატომ და როგორ გახდა ადამიანი დედამიწის „მმართველი“, ან როგორ გაჩნდა სახელმწიფოები;
• შუა საუკუნეების თემების გავლისას – რატომ მაინცდამაინც დასავლეთ ევროპის ქვეყნებმა შეძლეს „ახალი სამყაროს“ აღმოჩენა და ათვისება;
• ახალი ისტორიის შესწავლისას – როგორ მოახერხა ადამიანმა ტექნოგენური ცივილიზაციის ფორმირება

და სხვა. ამ გზით მოსწავლები გახდებიან არა უბრალოდ პასიური მსმენელები და მასწავლებლის მითითებების შემსრულებლები, არამედ მკვლვარები, რომელთაც შეუძლიათ, დამოუკიდებლად მოიპოვონ ისტორიული ინფორმაცია, დასვან კითხვები და მიაგნონ პასუხებს, შეაფასონ ისტორიული ფაქტები და მოვლენები, ისტორიულ პირები, განუვითარდეთ პრაქტიკული უნარები.

ასეთ მიდგომის შედეგი იქნება:

• ურთიერთრწმენა და უფლებებისა და მოვალეობების „გაფართოება“ (მოსწავლეები ერთგვარად გამოდიან მასწავლებლის როლში);
• თავისუფალი არჩევანის პრინციპის მდგრადობა (მოსწავლე თვითონ ირჩევს ცოდნის შემოწმების ფორმას);
• სრული დამოუკიდებლობა მასალის ათვისების პროცესში

და სხვა.

ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მექანიზმი, რომელიც მოსწავლის ინტერესსაც ზრდის და მის პიროვნულ სრულყოფასაც უწყობს ხელს, არის მოდელური დავალებების (მოდელზე ორიენტრებული დავალებების) ჩართვა საგაკვეთილო პრაქტიკაში. „მოდელური დავალება“ ტექნიკური ტერმინია. ასე უწოდებენ დავალებას, რომელსაც გამოიყენებენ მეთოდური მიზნით. იგი შეიცავს ნაკრებს ალტერნატიული მექანიზმებისა, რომელთაგან ერთ-ერთი ჭეშმარიტია იმ კონკრეტულ შემთხვევაში, რომელსაც განიხილავენ, მაგრამ არა ყოველთვის. ამ დროს მთავარი ყურადღება ექცევა არსს და არა დეტალებს.

მოდელური დავალება დღეს ფართოდ გამოიყენება მეციერებასა და ტექნიკაში და შედეგება 4 კომპონენტისგან: 1) სუბიექტი; 2) ამოცანა, რომელიც უნდა გადაწყვიტოს სუბიექტმა; 3) ობიექტი – ორიგინალი (რომელიც აღსაწერია); 4) ლექსიკური ერთეულები, რომლებითაც უნდა აღიწეროს მოდელი (ორიგინალი).

მოდელური დავალების შესრულების დროს:

• უნდა შეირჩეს მოდელის (საწყისი სუბიექტის/ობიექტის, ორიგინალის) არსებითი ნიშნები;
• გამოიყოს მთვარი ორიენტირი, რომლის გარშემო დაჯგუფდება ძირითადი ნიშნები;
• გამოიკვეთოს კომპლექსური მიდგომა საკითხის მიმართ.

მოდელური დავალების ტიპი, ფორმა და სტილი მრავალფეროვანია. მოსწავლეს შეუძლია, დავალებად წარმოადგინოს მემუარები, მოგონებები, სტატისტიკური მონაცემები, მხატვრული ტექსტები, ილუსტრაციები და სხვ. ასეთი დავალების სპეციფიკა იმაში მდგომარეობს, რომ ის ხელს უწყობს მოსწავლეთა „სოციალური წიგნიერების“ (სოციალური და სამოქალაო კომპეტენციის) განვითარებას:

• დავალების შესრულება მოითხოვს ადეკვატურ ანალიზს, წყაროს კრიტიკას, სანდოობის დადგენას;

• ისტორიულ დროში ვარირებას (წარსული-აწმყო-მომავალი), მოვლენათა შესაძლო განვითარების პროგნოზირებას;
• სოციალური ხასიათის პრობლემატიკის შესახებ მოსაზრებების ჩამოყალიბებას.

დავალებების შესრულების დროს:

• მოსწავლეებს უვითარდებათ

თეორიული აზროვნების (განზოგადების, სისტემატიზაციის, კლასიფიკაციის, არგუმენტირების) უნარები;

ინფორმაციის გადამუშავების (ანალიზის, სინთეზის, ინტერპრეტაციის, შეფასების) უნარები;

კრიტიკული აზროვნების (ფაქტების შედარება-დახასიათება, წყაროს სანდოობის დადგენა, პოზიციების ჩამოყალიბება, ლოგიკური შეუსაბამობის დადგენა და ა.შ.) უნარები;

შემოქმედებითი აზროვნება (ახალი ინფორმაციის აღმოჩენა – დანახვა ტექსტში, არასტანდარტული სიტუაციის პოვნა, ობიექტის დანახვა განსხავავებული კუთხით;

• ხდება უნარების რეგულაცია (კითხვის დასმის, ჰიპოთეზის ფორმულირების, დაგეგმვის, კონტროლის, ანალიზის და ა.შ.);
• უმჯობესდება აზროვნების ხარისხი (მოქნილობა, ანტიკოფორმიზმი)
• ვითარდება საკუთარი პოზიციის ჩამოყალიბების, პოზიციის დათმობის/გადახედვის უნარი

და სხვა.

ყოველივე ეს მოსწავლისგან, უპირველესად, მოითხოვს ტექსტსა და დავალებებზე გულდასმით მუშაობას და თანმიმდევრულობას მუშაობის პროცესში, რაც არა მარტო წიგნიერების, არამედ ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული სხვა კომპეტენციების განვითარების საშუალებასაც იძლევა. უფრო მეტიც: შეიძლება ითქვას, რომ მოდელური დავალებები არა მარტო საკუთარი მიღწევების შეფასების, არამედ პიროვნული თვისებების ფართოდ ფორმირების შესაძლებლობასაც აძლევს მოსწავლეს.

მოდელური დავალების ნიმუში: „საქართველო XIX–XX საუკუნეების მიჯნაზე“:

მოდელური დავალებები განსაკუთრებით მოხერხებული ინსტრუმენტია ისტორიაში სოციალური ხასიათის პრობლემატიკის შესასწავლად. ის საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, ერთდროულად შეაფასოს მოსწავლის როგორც საგნობრივი ცოდნა, ისე მისი პიროვნული განვითარების მიმდინარეობა, გადაწყვეტილებების მიღებისთვის მზაობა.

გაკვეთილის ორგანიზებისადმი მრავალფეროვანი მიდგომებითა და საინტერესო დავალებებით ხელს შევუწყობთ მოსწავლის მიერ ცოდნის დაუფლებას, ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული კომპეტენციების ფორმირებას, აქტიურ კომუნიკაციას მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის, მოსწავლის შემეცნებითი ინტერესების გააფართოებას და მის პროვნულ სრულყოფას, რითაც სწავლა/სწავლების მიზნები გაცილებით დაძლევადი და მიღწევადი გახდება.

მკითხველს ვთავაზობ კიდევ ერთ ამონარიდს მარვინ მარშალის წიგნიდან: „დისციპლინა სტრესის გარეშე“.

მაშ ასე, ბავშვებს არ უნდა შევუზღუდოთ ამა თუ იმ მოვლენაზე რეაქციის თავისუფლად გამოხატვის უფლება. მოსწავლეები უფრო პასუხისმგებლიანები ხდებიან მაშინ, როცა ხვდებიან, რომ პრაქტიკულად ნებისმიერ სიტუაციაში, ნებისმიერი სტიმულების, იმპულსებისა და სურვილების ზემოქმედების მიუხედავად, მათ თავისუფლად შეუძლიათ გამოხატონ რეაქცია. ნებისმიერი ასაკის ადამიანი შესაძლებელია მოხვდეს ისეთ სიტუაციაში, რომლის გაკონტროლებაც მის ძალებს აღემატებოდეს, მაგრამ ჩვენ ყველას შეგვიძლია, ვიქონიოთ თავისუფალი რეაქცია.

მცირე ასაკის ბავშვები აკეთებენ იმას, რასაც, მათი აზრით, მათგან უფროსები მოელიან/მოითხოვენ. პატარებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანია უფროსების შეხედულებები და ამიტომ ისინი ცდილობენ, მათ ასიამოვნონ. იგივე ითქმის დაწყებითი  სკოლების მოსწავლეებზეც, ისინი ზუსტად ასევე აღიქვამენ  მასწავლებლებს. ჩემდა სამწუხაროდ, ბევრი მასწავლებელი იყენებს დასჯისა და წახალისების მეთოდებს, რადგან ისინი ფიქრობენ, რომ ასეთი გარეგანი მანიპულაციებით აიძულებენ ბავშვებს, შეიცვალონ „უკეთესობისაკენ“. მოდით, განვიხილოთ ასეთი მაგალითი. დავუშვათ, გიორგიმ აწყენინა ნიკას. ნიკას შეუძლია მას ხურდა დაუბრუნოს, გაიქცეს და უფროსებისგან ითხოვოს დახმარება ან იტიროს. ნიკას თავად შეუძლია აირჩიოს, როგორ მოიქცეს. ჩემი მოსაზრების მთავარი მიზანია, ბავშვებს გავაგებინოთ: მიუხედავად იმისა, თუ რა სიტუაციაში აღმოჩნდებიან, მათ ყოველთვის აქვთ თავისუფლება, მიიღონ ესა თუ ის გადაწყვეტილება. სამოქალაქო საზოგადოების ფუნდამენტური უფლებაა, თავისუფლად გადაწყვიტოს, როგორ მოიქცეს, ხოლო ზრდასრული ადამიანების მოვალეობაა აუხსნას, ასწავლოს ბავშვს, რომ მისთვისვე იქნება უკეთესი, თუ არჩევანი ღირსეული აღმოჩნდება. თუ ბავშვებს დაეხმარებით იმის გაცნობიერებაში, რომ მას ქცევის თავისუფალი არჩევანი აქვს, ეს მათ დაეხმარება, გაიუმჯობესონ თვითკონტროლი და პასუხისმგებლობის შეგრძნება. გარდა ამისა, ბავშვები და მოზარდები ამ დროს თავს გაცილებით თავისუფლად გრძნობენ, ეს განსაკუთრებით მათ ეხება, ვისაც საკუთარი უსუსურობის განცდა აწუხებს და თავს მსხვერპლად გრძნობს.

ახლა რამდენიმე სიტყვა სწორედ მსხვერპლის კომპლექსზე, გნებავთ განცდაზე.

ზემოთ უკვე აღვნიშნე – განაგრძობს მარვინ მარშალი – რომ, როდესაც ბავშვებს ვასწავლით თავისუფალ აზროვნებას (ქცევითი რეაქციების კონტექსტში), ამით ვუხსნით, რომ არ არის აუცილებელი მუდმივად იყვნენ მსხვერპლის როლში და ეს შესაძლებელია მათ ცხოვრებაში ყველაზე მთავარი გაკვეთილი აღმოჩნდეს. მსხვერპლის როლი სრულებით არ უწყობს ხელს პასუხისმგებლიანი პიროვნების აღზრდას. ყველას მოგისმენიათ მსგავსი ფრაზები: „ჩემი ბრალი არ იყო, მან თავად მაიძულა ასე მოქცევა“; „თავს ვერ ვაკონტროლებდი, არ ვიცი, რას ვაკეთებდი“; „მე არაფრის გაკეთება არ შემეძლო“; „არჩევანი არ მქონდა, ასე უნდა მოვქცეულიყავი“… თუ ბავშვი გააცნობიერებს, რომ მსგავსი ტიპის მსჯელობები იმას ნიშნავს, რომ ის კონტროლს „ვიღაც სხვის“ ხელში აგდებს, მერწმუნეთ პასუხისმგებლობის გრძნობა მასში თანდათან გაძლიერდება.

მოსწავლე, რომელმაც ტესტური დავალების შესრულებისას დაბალი შეფასება დაიმსახურა, დაფიქრდა და დაასკვნა: „ამ საგანს ვერ ვითვისებ“. მას მიაჩნია, რომ არ შეუძლია ამის გაკონტროლება და ამიტომ პესიმისტურად განეწყობა, საბოლოოდ კი სულაც ხელს ჩაიქნევს ამ საგნის სწავლაზე. მეორე მოსწავლე – ოპტიმისტია, ამიტომ იფიქრებს: „უფრო მეტი უნდა მემეცადინა, მე ხომ შემეძლო გაცილებით დიდი დრო დამეთმო ამ საგნისთვის?“ ასეთ მოსწავლეს ესმის, რომ მას შეეძლო გაეკონტროლირებინა სიტუაცია. არჩევანი, კონტროლი და პასუხისმგებლობა მჭიდროდაა დაკავშირებული ერთმანეთთან. რაც უფრო ხშირად ირჩევს ბავშვი/ზრდასრული პასუხისმგებლობას, მით უფრო უძლიერდება კონტროლის განცდა.

ბავშვები, მოზარდები, ზრდასრულები, რომლებსაც მიაჩნიათ, რომ ისინი მსხვერპლნი არიან, თვლიან, რომ მათ არ შეუძლიათ რაიმეს მართვა საკუთარ ცხოვრებაში და ფიქრობენ, რომ სამყარო მათ მიმართ ყოველთვის განსაკუთრებით უსამართლოა. ასეთი ადამიანები, ხშირ შემთხვევაში გაბოროტებულნი არიან. ისინი არ აძლევენ საკუთარ თავს უფლებას, იყვნენ ბედნიერი, უბრალოდ იმიტომ, რომ ბედნიერების განცდა მათ მსოფლმხედველობას ეწინააღმდეგება. კიდევ მინდა დავამატო – განაგრძობს – ავტორი, სიტუაციაზე კონტროლის განცდის ნაკლებობა ახალგაზრდების მხრიდან კანონსაწინააღმდეგო ქმედების საბაბიც შეიძლება გახდეს. სწორედ ამიტომაც ბავშვობიდანვე საჭიროა იმის ცოდნა, რომ მათ აქვთ არჩევანი, თავისუფლად გადაწყვიტონ, როგორ მოიქცნენ ამა თუ იმ სიტუაციაში და ამასთან ერთად აიღონ პასუხისმგებლობა მიღებული გადაწყვეტილებაზე.

მინდა დავამატო, რომ მსხვერპლის ასეთი მდგომარეობა იმის შედეგიცაა, რომ მას სწამს გარეგანი ძალების ყოვლისშემძლეობის და არა მისივე პიროვნული შინაგანი რეაქციების. აი, აზროვნების შაბლონების მაგალითები: „ეს „ვიღაცის“ ბრალია“; „რაღაცამ“ პროვიცირება მოახდინა მე არაფერ შუაში ვარ“; „მე ხომ მსხვერპლი ვარ“. ბავშვებს უნდა ვასწავლოთ, ესაუბრონ საკუთარ თავს ძლიერი პიროვნების პოზიციიდან, რომელიც სრულებით აკონტროლებს საკუთარ ცხოვრებას. ამიტომ იმის ნაცვლად, რომ მოზარდმა თავი იმართლოს და თქვას: „მაიძულეს ამის გაკეთება“ ან „მე იძულებული გავხდი ეს გამეკეთებინა“ უმჯობესია ასეთი ფორმულირებები: „მე მიბიძგეს ამის გაკეთებისკენ“ და „მე მქონდა სტიმული ამის გასაკეთებლად“. ვფიქრობ, ყურადღებიანი მკითხველი ჩაწვდა ამ ფრაზებს შორის განსხვავებას, ისინი არ ართმევენ ბავშვს საკუთარ ცხოვრებაზე ძალაუფლებას, ისინი მხოლოდ აღწერენ სხვა ადამიანების ზემოქმედებას ბავშვის ქცევაზე.

კიდევ ერთი სტრატეგია. მოდით, აბა დაინახეთ განსხვავება „შენ მე მაწყენინე“-სა და „მე ვბრაზობ“-ს შორის. როდესაც ფრაზა, ასე ვთქვათ, პირადული ხდება, ჩვენ დაუყოვნებლივ ვაცნობიერებთ, რა არჩევანი გავაკეთეთ. როდესაც ადამიანი დარწმუნებულია საკუთარ შინაგან დიალოგში – ეს წარმატების საწინდარია. ფენრი ფორდმა (1863-1947წწ. ამერიკელი ბიზნესმენი, გამომგონებელი, მილიარდერი – საავტომობილო ინდუსტრიის ფუძემდებელი. მისი ლოზუნგი იყო – „ავტომობილი ყველას“) ამის შესახებ სიტყვამოსწრებულად აღნიშნა: „თუ თქვენ თვლით, რომ რაღაც შეგიძლიათ, მაშინ ეს ასეა. თუ ფიქრობთ, რომ არ შეგიძლიათ, ესეც ასე იქნება. ნებისმიერ შემთხვევაში თქვენ მართალი ბრძანდებით“.

კიდევ ერთი უნარი, რომელიც ბავშვებში უფროსებმა უნდა დანერგონ – ეს არის რეფლექსია. რეფლექსია, ანუ საკუთარი თავისთვის კითხვების დასმა. მაგალითად ასე: „როგორ უნდა მოვიქცე, რომ არ შევცდე?“; „როგორი იქნებოდა საუკეთესო გადაწყვეტილება?“; „როგორ მოვიქცე, რომ ჩემმა სურვილებმა არ მართონ ჩემი ქცევები?“ მსგავსი კითხვები ეხმარება მოზარდებს პიროვნული ზრდისას და ასევე ავითარებს სოციალურ პასუხისმგებლობას. სიკეთე და კეთილგონიერება ვლინდება მაშინ, როდესაც ადამიანები პატივს ვცემთ ბავშვის პიროვნებას, ვამხნევებთ, ხელს ვუწყობთ მის დამოუკიდებლობას.

მნიშვნელოვანი გარემოებები:

• ნებისმიერ სიტუაციაში, ნებისმიერი ზემოქმედების ქვეშ ადამიანები თავისუფლად გამოხატავენ რეაქციებს;
• ერთ-ერთი ყველაზე ღირებული უნარ-ჩვევა, რომელიც შესაძლებელია ბავშვს გამოვუმუშოთ, არის ის, რომ მას შეუძლია არჩევანის გაკეთება და რომ სულაც არ არის აუცილებელი მსხვერპლის პოზაში ჩადგომა;
• ძირეული სხვაობა პესიმისტურ და ოპტიმისტურ აზროვნებას შორის არის ის, რომ ოპტიმისტს შეუძლია აკონტროლოს საკუთარი ცხოვრება, რომელიც არჩევანის თავისუფლებაზეა დაფუძნებული;
• არჩევანი, კონტროლი და პასუხისმგებლობა მჭიდროდ არიან დაკავშირებული ერთმანეთთან და დიდ გავლენას ახდენენ ბავშვის, მოზარდის/ზრდასრულის ფსიქიკაზე;
• ბავშვებს შესაძლებელია, ვასწავლოთ საკუთარ თავთან საუბარი ისე, რომ მათ შეიგრძნონ საკუთარი ძალა და უნარი, აკონტროლონ პირადი ცხოვრება.

თქვენ გაეცანით ამონარიდებს მარვინ მარშალის  წიგნიდან: „დისციპლინა სტრესის გარეშე“. ამერიკელი დოქტორი მარვინ მარშალი არის მრავალი ბეტსელერის ავტორი. ის მრავალწლიანი სტაჟის მქონე პედაგოგია, რომელმაც შეიმუშავა საკუთარი სისტემა -„დისციპლინა სტრესის გარეშე“. ამ სისტემის მთავარი იდეა ეფუძნება იმ მოსაზრებას, რომ ბავშვს შეუძლია საკუთარი თავის შეცვლა, ხოლო მასწავლებლებისა და მშობლების ამოცანაა – ამ პროცესის დელიკატურად გაკონტროლება. დოქტორ მარშალის აზრით, მთავარია, ბავშვები საკუთარ თავზე მუშაობისკენ წავაქეზოთ. ავტორი საკუთარ პროფესიონალურ მისიად მიიჩნევს, დაეხმაროს პედაგოგებს, მშობლებსა და დაწესებულებების ადმინისტრაციებს, აღზრდის ძალადობრივი მიდგომები შეცვალონ უფრო ქმედითი მიდგომებით. კერძოდ: აღმზრდელებმა უნდა გაუძლიერონ ბავშვებს პასუხისმგებლობის გრძნობა, სწავლის წადილი, გაზარდონ ეფექტურობა და ეს ყველაფერი მოახერხონ ისე, რომ არც ბავშვები და არც უფროსები არ იყვნენ მუდმივი სტრესის პირობებში.

მხატვრული ლიტერატურის უმთავრესი მახასიათებელი რომ სახეობრივი აზროვნებაა, ნათელია არა მხოლოდ ლიტმცოდნეების, არამედ ლიტერატურაზე დილეტანტური წარმოდგენის მქონე ადამიანებისთვისაც. სახისმეტყველება ლიტმცოდნეობის უმნიშვნელოვანესი სეგმენტია. სახეობრიობა არის ის უმთავრესი ხიბლი, რომელიც ლიტერატურულ ტექსტებს მკითხველისთვის მომაჯადოებელ სამყაროდ აქცევს. და მაინც: ყოველთვის პრობლემაა მხატვრული სახეების სწორად აღქმა და მით უფრო – მათზე წერილობითი ტექსტების შექმნა.

დაწყებით საფეხურზე ქართულის მასწავლებლები მოსწავლეებს ხშირად ავალებენ პერსონაჟის დახასიათების წერას, რასაც პატარები იოლად ართმევენ თავს, რადგან ამაში ეხმარებათ უამრავი კოგნიტური სქემა, მაგალითად, პერსონაჟის რუკა ან პერსონაჟის თვისებების „მზე“, რომლის „სხივებზეც“ გმირის თვისებებს წერენ და შემდგომ მისი დახმარებით აგებენ თხზულებას. მიუხედავად დაწყებით საფეხურზე ამგვარი აქტივობების სიხშირისა,  მხატვრული სახის სრულყოფილი პორტრეტების შექმნა საბაზო და საშუალო საფეხურზე, ასევე ერთიან ეროვნულ გამოცდაზეც პრობლემად რჩება. ეროვნული გამოცდების ქართული ენისა და ლიტერატურის სავალდებულო გამოცდის ტესტში მოცემულ მხატვრულ ტექსტზე შესაქმნელი თხზულება ასაგებია სამი მითითების მიხედვით, რომლებიც თითქმის ყოველთვის დალაგებულია ამ სქემის შესაბამისად:

ლიტერატურის არჩევით გამოცდაზე კი აუცილებელია პარალელური ტექსტების სინთეზირება და შესაბამისად აბიტურიენტმა უნდა შეძლოს ორი ტექსტის მხატვრული სახეების სინთეზიც.

ყოველი მხატვრული სახე, რაც უნდა მარტივი და სადა ხერხებით იყოს რეალიზებული, უთუოდ ატარებს გარკვვეულ შიფრ-კოდებს, რომელთა გახსნასაც ვეძახით სახის დეკოდირებას. მხატვრული ტექსტის იდეა და სახე ყოველთვის კავშირშია ერთმანეთთან, რადგან იდეის რეალიზების უპირველესი საშუალება სწორედ სახეა, მასში განასახიერებს ავტორი თავისი სათქმელის ყველა ქვეტექსტს. ამიტომ სახე ტევადი და მრავალშრიანია.

სახის დეკოდირება, ანუ ლიტერატურული პორტრეტის შექმნა არ არის მარტივი ამოცანა, მოითხოვს ემოციურ აღქმას, ღრმა და ფართო ხედვას, ანალიტიკური და ლოგიკური აზროვნების მაღალ უნარებს, თუმცა მასწავლებელმა უნდა შეძლოს პორტრეტის შექმნის გარკვეული ტექნიკის ეფექტურად სწავლება. უსათუოდ უნდა გავმიჯნოთ ლირიკული და ეპიკური ტექსტების სახეები, რადგან მათ გარკვეულწილად სპეციფიკური განმასხვავებელი ნიშნები აქვთ.

ლირიკულ ტექსტებში ყოველთვის ვხვდებით მთავარ ლირიკულ გმირებს და მათთან იდეურად დაკავშირებულ მხატვრულ სახეებს. ლირიკული გმირიც მხატვრული სახეა, მაგრამ ყველა მხატვრული სახე ლირიკული გმირი ვერ იქნება, რადგან დამხმარე საშუალებაა, ეპიკური ტექსტის მეორეხარისხოვან, ეპიზოდურ ან პასიურ პერსონაჟს მოგვაგონებს.

ძალიან ხშირად ვაწყდები მოსწავლეთა პანიკურ დამოკიდებულებას ამგვარი დავალებისადმი: „იმსჯელეთ ამა თუ იმ ტექსტის გმირის მხატვრული სახის გარშემო“. აუცილებელია, რომ მასწავლებელმა შექმნას უნივერსალური  სქემები, რომლებიც ერთგვარ ორგანაიზერად გამოადგება მოსწავლეს. გთავაზობთ ამგვარი სქემის მარტივ ნიმუშს:

მაგალითისთვის სახეობრივად განვიხილოთ ერთი პროზაული და ერთი ლირიკული ტექსტი: იოვანე საბანისძის „აბოს წამება“ და გიორგი ლეონიძის „ღამე ივერიისა“.

„აბოს წამების“ მეორე და მესამე თავები, სადაც მოთხრობილია მარტვილის ქართლად შემოსვლა, ნათლისღება და წამება, გვიხატავს წმინდა მოწამის უაღრესად დამაჯერებელ, საინტერესო, ტევად მხატვრულ სახეს. სასურველია, რომ მისი სახის დეკოდირებისთვის გაკვეთილზე დავამუშაოთ ზემოთ მოყვანილი სქემა და შევავსოთ ის ტექსტიდან მოძიებული მასალით:

გიორგი ლეონიძის „ღამე ივერიისა“ სიმბოლიზმის ეპოქის ტექსტია და მიუხედავად მცირე მოცულობისა, უმდიდრეს მხატვრულ სახეებს აცოცხლებს. აუცილებელია მისი ლირიკული გმირებისა და სხვა სახე-სიმბოლოების დაფიქსირება, ხოლო მათი დეკოდირებისთვის საჭიროა მოვიშველიოთ ფანტაზია, ემოცია, ინტუიცია, შემოქმედებითი აზროვნება. ლექსში იკვეთება 12 უაღრესად საინტერესო და მრავალპლანიანი მხატვრული სახე:

მხატვრულ სახე-სიმბოლოთ ჩხრეკა-ძიების, დეკოდირებისა და ანალიზის პროცესში გადამწყვეტია არა მხოლოდ სიმბოლური მნიშვნელობების სწორად ამოცნობა, არამედ მათი დაკავშირება ტექსტის იდეებთან, ცოდნის გამთლიანება/რეფლექსირება, რაც მოსწავლეს დაეხმარება, რომ ანალოგიური ძიებების დროს გამოიყენოს ეს კარგად დამუშავებული „ქეისები“, რათა ახალი და ახალი მხატვრული სახეების დეკოდირება არ იყოს დაუძლეველი სირთულე.

როგორი უნდა იყოს ჩვენი ქალაქების ქუჩები, რათა ბავშვებისთვის სკოლაში მისვლა არ გაუჭირდეთ?

ალბათ ყველას უნახავს, დილას სკოლაში მიმავალ ბავშვები. ისინი მიიჩქარიან სკოლისკენ, ცდილობენ ავტომობილებით დატვირთულ ქუჩაზე გადავიდნენ, ზოგი, მძიმე ჩანთის მიუხედავად, მირბის, რათა გაკვეთილზე არ დააგვიანოს. ალბათ ასევე შეგიმჩნევიათ რომ ზოგიერთ სასკოლო ჩანთას, ქურთუკს ან ქუდს, ფლუროსცენტული (ამრეკლავი) ხაზი აქვს ჩაკერებული.

დასავლეთის ბევრ და აზიის ზოგიერთ ქვეყანაში, სკოლების მახლობლად შენიშნავთ ფლუროსცენტულ ჟილეტებში და ქურთუკებში გამოწყობილ ხალხსაც – ესენი სასკოლო „მოსიარულე ავტობუსის“ მოხალისეები არიან.

„მოსიარულე ავტობუსი“ შედარებით ახალი კონცეფცია გახლავთ, რომელიც გულისხმობს სკოლამდე ბავშვების უსაფრთხოდ მიყვანას არა დიდი, ყვითელი (ან სხვა ფერის) სასკოლო ავტობუსით, არამედ ბავშვების სკოლამდე მიცილებას, წინასწარი მარშრუტით და „გაჩერებებით“, ოღონდ სკოლამდე მანძილის, ბავშვებთან ერთად ფეხით გავლით.

„ჩვენ გვსურს რომ ფეხით სიარული ბავშვებისათის ცხოვრების ყოველდღიურ წესად ჩამოყალიბდეს. დღეს, ეს ასე არ არის“, ამბობს ქოლინ კუპერი, რომელიც ვატერლოოს რეგიონში (კანადა), „მოსიარულე ავტობუსების“ პროგრამის კოორდინატორია. „პროგრამის მიზანია შევცვალოთ ბავშვების სკოლაში მანქანით ტრანსპორტირება, ფეხით სიარულით“.

კანადის სიმსივნესთან ბრძოლის საზოგადოებამ (Canadian Cancer Society), ადგილობრივ არასამთავრობო ორგანიზაცია Block Parents-თან ერთად, ქ. ვატერლოოში (კანადა) წამოიწყო „მოსიარულე ავტობუსების“ საპოლიტე პროექტი. სამწლიანი საპილოტე ინიციატივა – რომელიც შარშან დაიწყო – დაფინასებულია „ონტარიოს თრილიუმ ფაუნდეიშენის“ მიერ. პროგრამა იმ ბავშვებისთვის შეიქმნა, რომლებიც სკოლიდან სასეირნო მანძილზე (დაახ. 1.6 კმ-ი) ცხოვრობენ.

კანადაში, მოსწავლეთა 80%, სკოლიდან 1.6 კმ-ზე ნაკლებ მანძილზე ცხოვრობს, მაგრამ მათი მხოლოდ 25% დადის სკოლაში ფეხით ან ველოსიპედით.

„ბევრი ჯერ კიდევ ფიქრობს, რომ ბავშვის მიყვანა სკოლაში მხოლოდ მანქანით არის შესაძლებელი“, ამბობს ქოლინ კუპერი.

ყველამ კარგად იცის რომ ბავშვისთვის ბევრად უკეთესია სკოლაში ფეხით ან ველოსიპედით წავიდეს, მაგრამ ჩვენი ქალქები და ქუჩები ისეა დაგეგმილი რომ საავტომობილო ტრანსპორტს აშკარად უპირატესობა აქვს, ფეხით მოსიარულეებთან შედარებით.

ერთმა გამოკვლევამ, რომელიც კანადაში ჩატარდა, საინტერესო სიახლე გამოავლინა: ბავშვები, რომლებიც სკოლაში ფეხით დადიან, უფრო ნაკლებად განიცდიან დაბინძურებული ჰაერის ზემოქმედებას, ვიდრე ისისნი, ვინც სკოლაში მანქანით ან ავტობუსით დაჰყავთ.

კანადის სიმსივნესთან ბრძოლის საზოგადოება სწორედ ამიტომ არის  ჩართულია „მოსიარულე ავტობუსების“ პროგრამაში. საზოგადოება აცხადებს რომ მათი მიზანია ბავშვები, სიარულის მეშვეობით, ყოველდღიურად დაიტვირთონ ფიზიკურად, სულ მცირე ერთი საათით მაინც. საზოგადოების თქმით, ყოველდღიური ფიზიკური აქტივობა საგრძნობლად ამცირებს სიმსივნის სხვადასხვა სახეობების განვითარებას, დასძენს ბ-ნი კუპერი.

სკოლაში და სკოლიდან სიარული ბავშვებისათვის სიძნელეს არ წარმოადგენს, არ მოიცავს ხარჯებს და ხელს უწყობს ბავშვების ფიზიკურ აქტივობას.

გარდა ბავშვებისა, ფეხით სიარული და ზოგადად, ფიზიკური აქტივობა მთელ საზოგადოებასაც ეხმარება, ორგანიზაცია Canada Walks-ის თანახმად (ეს არასამთავრობო ორგანიზაცია ხელს უწყობს აქტიური ცხოვრების წესს კანადაში), ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემები, რომლებიც დაკავშირებულია მოსახლეობის არააქტიურ ცხოვრების წესთან,  ქვყანას წელიწადში დაახლ. 5.3 მილიარდი კანადური დოლარი უჯდება.

ზემოთ, როგორც ნახეთ, ნეგატიური შედეგების შესახებ მოგითხრეთ.

რაც შეეხება, ‘კარგ ამბებს’, შეგვიძლია განვაცხადოთ რომ მცირე ცვლილებებს დიდი დადებითი შედეგებისკენ მივყავართ.

გამოკვლევების თანახმად, რომელიც Canada Walks-ს მოჰყავს, ჭარბწონიანობის რისკი 5%-ით მცირდება ყოველ კილომეტრზე, რომელსაც ყოველდღიურად გავდივართ; ყოველდღიური ფეხით სიარული აუმჯობესებს გონებრივ ჯანმრთელობას და ამცირებს დემენციისა და სიმსივნის განვითარებას. უბრალოდ, ფეხის გადადგმას და ფეხით სიარულს მრავალი სიკეთე მოაქვს, რომელთა შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით.

თუმცა, მიუხედავად ჩვენი განწყობისა თუ სურვილებისა, ფეხით სიარული დიდად არის დამოკიდებული ქუჩების დაგეგმარებაზე.

თუ ქუჩების დიზაინი არ არის მორგებული ფეხის სიარულზე, მშობლები, ბუნებრივია, ნერვიულობას იწყებენ ბავშვების უსაფრთხოებაზე სკოლამდე მათ მიერ მარტო გასავლელ გზაზე.

ბრიტანული კოლუმბიის უნივერსიტეტის, The University of British Columbia (UBC), მიერ გადაღებული დოკუმენტური ფილმის მიხედვით, ძალიან მნიშვნელოვანია მივცეთ ბავშვებს თავისუფლად სირბილის და თამაშის საშუალება.

დოკუმენტური ფილმი, რომელსაც ეწოდება, Running Free: Children’s Independent Mobility („თავისუფლად სირბილი: ბავშვების დამოუკიდებელი მობილობა“), მოგვითხრობს მეცნიერების მიერ ჩატარებულ კვლევებზე, რომლებიც ამბობენ რომ ბავშვები, რომლებსაც აქვთ საშუალება თავისუფლად ირბინონ, ბევრად უფრო დარწმუნებულნი არიან თავიანთ შესაძლებლობებში; მათ უფრო თავისუფლად შეუძლიათ სივრცეში ორიენტაცია, მაგრამ ბევრ ბავშვს ანის საშუალება არ ეძლევა, რადგან მათ მშობლებს მათი უსაფრთხოების შიში აქვთ.

ამ პრობლემის მოგვარებისა და მშობლების დამოკიდებულების შეცვლის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან გზას წარმოადგენს ქუჩებში უსაფრთხოების გაზრდა – ქუჩები უსაფრთხო უნდა გახდდნენ ბავშვებისათვის და მათი აქტივობებისათვის.  ქალაქებში ამის მიღწევა შესაძლოა ავტომობილების სიჩქარის ლიმიტების შემცირებით პარკების მიმდებარე ადგილებში, სატრანსპორტო მოძრაობის განტვირთვით და ბავშვების აღჭურვით, ვთქვათ მობილური ტელეფონებით, გადაუდებელი შემთხვევებისათვის.

„მოსიარულე ავტობუსებიც“ ერთ-ერთი გამოსავალია, რადგან ასეთი მოძრაობა-გადაადგილების წესი ზღუდავს მოძრაობას სკოლების გარშემო, ამცირებს „დილის სასკოლო საცობებს“ და ჰაერის დაბინძურებას სკოლებთან.

შედეგად, ქუჩები, სკოლების გარშემო, ბევრად უფრო უსაფთხო ხდება და მშობლებსაც აღარ უწევთ პატარების მიყვანა სკოლაში ავტომობილით.

2016 წელს გამოქვეყნებულმა კვლევამ შეისწავლა მძღოლთა ქცევა/ტარების თავისებურებები ტორონტოს 118 სკოლის მიდამოებში და აღმოაჩინა რომ მანქანის სახიფათოდ ტარების შემთხვევათა რიცხი 88-ს შეადგენდა !

„ცხოვრება ბევრად უფრო ცივილიზებულ გახდება თუ მასობრივად გადავათ ფეხით გადაადგილებაზე“, დასძენს ბ-ნი კუპერი.

კუპერის თქმით, ვატერლოოს რეგიონი სწორედ იმიტომ შეირჩა „მოსიარულე ავტობუსების“ საპიტო პროექტისთვის რომ რეგიონში უკვე არსებობდა საინიციატოვო ჯგუფი, რომელიც აქტიურ, ფიზიკურ გადაადგილებას უჭერდა მხარს.

ქალაქ კიჩენერში (კანადა), რომელიც ვატერლოოს რეგიონის ადგილობრივი ცენტრია, უკვე შეიქმნა ქალაქის ქუჩების დაგეგმარების ახალი გეგმა, რომელიც გულისხმობს „სრული ქუჩების“ გაკეთებას ყველგან, სადაც ეს შესაძლებელი იქნება. „სრული ქუჩა“ ( a complete streets, ინგლ.), ნიშნავს ქუჩას, რომელიც შექმნილია ყველა ტიპის მომხმარებლისთვის და რომელიც უპირატესობას ფეხით მოსიარულეს ანიჭებს. ქ. ვატერლოომ ცოტა ხნის წინ წარმოადგინა ქუჩების ახალი გეგმა, სადაც ველოსიპედების ბილეკები გამოყოფილია უფრო ფართო, ქუჩის ტროტუარებისგან, რაც თავის მხრივ, სერნობასა და ველოსიპედით მოძრაობას უფრო კომფორტულს ხდის მოქალაქეებისათვის.

ფეხის სიარულს უამრავი სიკეთე მოაქვს ჯანმრთელობისთის, მაგრამ უნდა აღინიშნოს მისი ეკონომკური სარგებლიანობაც.

კალიფორნიაში მდებარე ქალაქ ლანკასტერში(აშშ), 2008 წელს საგრძნობლად გაიზარდა სამუშაო ადგილებისა და უძრავი ქონების ფასები იმის შემდეგ რაც ქალაქის მმართველობამ ქუჩების რეკონსტრუქცია გააკეთა და ისინი ფეხით მოსიარულეების საჭიროებებს მოარგო. ქუჩების დიზაინის ცვლილებამ შეაცირა სატრანსპორტო ნაკადების ურთიერთგამჭოლი გადაკვეთები და ზოგადად, ქალაქის ქუჩები ფეხით მოსარულეთათვის მოხერხებული გახადა.

როგორც ქ. ლანკასტერის მაგალითი გვიჩვენებს, ფეხით სიარული ქალაქებში დიდად არის დამოკიდებული, ფეხით მოსიარულეთათვის კომფორტულად მოწყობილ ქუჩებზე.

მკაფიოდ ჩანს, რომ საკითხი ბავშვების სიზარმაცეში ან მშობლების შიშნარევ წარმოდგენებში კი არ მდგომარეობს, არამედ იმაში თუ რამდენად უსაფრთხო და კომფორტულია ფეხით გდაადგილება ჩვენს ქუჩებში თუ უბნებში და სასიარულო ზონების მოწყობა მხოლოდ სკოლებთან, აშკარად არ წარმოადგენს გამოსავალს.

სტატია მოამზადა ლევან ალფაიძემ

ზაირა არსენიშვილის „ვა, სოფელოს“ წაკითხვა წლების წინ ჩავიდე გულში და მას შემდეგ ვის აღარ ვთხოვე: წიგნისკენ მიმავალი გზა მასწავლეთ-მეთქი. ხან ვუახლოვდებოდი სურვილის ასრულებას და ხან ვშორდებოდი. ზოგჯერ მეგონა, ხელის გაწვდენაღა დამრჩა-მეთქი. და როცა იმედი საბოლოოდ გადამეწურა, სწორედ მაშინ მოხდა ის, რაც მოხდა: წიგნი ხელახლა გამოსცეს. მაღაზიაში კი მაინც იმ ფიქრით შევედი, რომ შეიძლებოდა, სოფლიდან დაბრუნებულს, ბოლო ეგზემპლარიც არ დამხვედროდა თაროზე. თითქოს ზაფხულში გამოსული წიგნი ზაფხულთან ერთად გათავდებოდა და ეს დაგვიანება სამუდამოდ სანანებლად დამრჩებოდა.

წავიკითხე და ყველაზე საყვარელ ქართულ წიგნებშიც ჩავწერე. ერთი გრძელი ღამის ამბავი მრავალ ისეთ ამბად იშლება, ერთმანეთზე გადაბმულები წარმოუდგენელი ზომის ბადეს რომ წარმოქმნიან. ბადე მთელ აღმოსავლეთ საქართველოს სწვდება და გასული საუკუნის სხვადასხვა ათწლეულის წყლებშიც დალივლივებს. შუაგულში კი კახეთია, მთელი თავისი მშვენიერებითა და ენით აუწერელი საშინელებით. დასაწყისშივე ცხედრის სიახლოვეს ვდგავართ, ერთ ციცქნა სარდაფში, და გვესმის, როგორ ეუბნება ბებია შვილიშვილს: „ზოგჯერ მგონია, რომ შენგან არაფერი არ გამოვა… და ეს გულს მიკლავს. სულ იმის ცდაში ხარ, არც ტანჯვით შეიწუხო თავი… არც სიძულვილით… და სიყვარულიც მხოლოდ სიამოვნებას დაარქვა“. არადა, ეს გოგოა, ვინც არის – სწორედ მისი ხმა ისმის ყველაზე მკაფიოდ ამ წიგნში, მისი თვალით დანახულსაც მეტისმეტად ცხადად ვხედავთ.

ერთი შეხედვით, თუ ვინმეს არ გაუმართლა – აი, ამ გოგოს, რომელმაც დიდების სამყაროს მთელი საშინელება ბავშვობაშივე იხილა და ახლობლის კუბოსთან ჯდომა, ძველი ამბების გახსენება, ასეთ პირქუშ ადგილას ღამის გათევა ჩვეულებრივ ამბად მიაჩნია. წანდილისთვის კაკალსაც ამტვრევს და ნიგოზსაც საგულდაგულოდ ნაყავს. ბევრად უფრო მძიმე მოსაგონარი აქვს – ძალიან ადრე მოუხდა თვალის გასწორება დიდი უსამართლობისთვის, საყვარელი ადამიანების უმწეოდ დაშვებული ხელებისა და თავის გადასარჩენად ყველაფერზე წამსვლელთა  ვერაგობისთვის. „ვერ ვხვდებოდი, ყველაფერი ეს რატომ ხდებოდა. მინდოდა, ასე ვმჯდარიყავი ამ სველ კლდეებთან, ამ თოვლში, გარინდებული და გაყუჩებული. იქნებ როგორმე მომეკრიბა გონება და მივმხვდარიყავი ჩვენი უბედურების თავსა და ბოლოს. ასე მეგონა, ამ გამოცნობით რაღაცას მივაღწევდი, ასეთი ჩაქოლილი და გაცამტვერებული აღარ ვიქნებოდი. ასე ერთბაშად უმნიშვნელო და უჩინარი რომ გავხდი, ალბათ ქაღალდის მონახევად აღარავის მივაჩნივარ-მეთქი, ვფიქრობდი. მინდოდა, რაღაც საყრდენი მეპოვნა, რაღაცას მოვჭიდებოდი…“. მე-20 საუკუნის 30-იანი წლებია – რას იპოვი, რას მოეჭიდები?!

დიდი ტერორი. ბავშვობის წლები ამ შავბნელ ხანას ემთხვევა, მაგრამ უმშობლებოდ დარჩენილი გოგო ისეთი ქალების ხელშია, რომლებმაც კარგად იციან, მასთან სიმართლის რა ნაწილი უნდა გაამხილონ; რა მიმართულება უნდა მისცენ მის გულში ქარიშხლად დატრიალებულ რისხვას, მუდმივად სახეცვალებად შიშს, ცნობისწადილს, ამოუწურავ ენერგიას. ბებია მუდმივად ესაუბრება წარსულსა და აწმყოზე, ისტორიასა და ლიტერატურაზე, ცხოვრებაზე, ადამიანებზე, თან შრომას აჩვევს, იმ დღეებისთვის ამზადებს, როცა მარტოდმარტოს მოუწევს ყოველდღიური სიძნელეების დაძლევა. „შენ გული შიგნითა გქონდეს, შემოგევლოს ბებო!“ – ამშვიდებს და ეფერება. ხანგამოშვებით კი ახსენებს: „ადამის შვილს კაცად მოვალეობა ხდის, სხვა კი არაფერი“.

ისე გამოდის, რომ სწორედაც გაუმართლა ჩვენს გოგოს – ისეთი ბებია ჰყავს, ერთ დღესაც გვერდით რომ მოისხამს მას და მის მეგობარ ჩიკოს და „ჰამლეტს“ მოუყვება; ჩიკო ჰყავს – დიდი მეგობარი, მისნაირად დაფეთებული და მთავარ კითხვებზე პასუხების გამალებით მძებნელი; ლამაზი ევა ჰყავს და, სხვა ყველაფერთან ერთად, ევას გასაოგნებელი სიყვარულის ისტორიაც ზრდის;  კიდევ ჰყავს ერთი-ორი ისეთი ადამიანი, ვისაც ბოლომდე ენდობა, ვის გულწრფელობასაც მუდამ მიწად იგრძნობს ფეხქვეშ. და ამბები, ამბები – ამაღელვებელი, თავზარდამცემი, გულის ამაჩუყებელი, ჭკუის სასწავლებელი, სასაცილო, ერთადერთხელ მოსაყოლი, სიცოცხლის ბოლომდე დასამახსოვრებელი… მისია ეს ყველაფერი, მისი სამყაროს დიდი ნაწილია.

წიგნის კითხვისას მუდმივად იცვლებოდა მანძილი ჩემსა და მთავარ გმირს შორის, ხანდახან კი სახიფათოდაც ქრებოდა. მერე რა, რომ 30-იან წლებში არ მიცხოვრია და არც ჩემს მშობლებს გასწორებია საბჭოთა რეჟიმი უმოწყალოდ, გამოგონილი მიზეზით. ეჭვი მაქვს, სხვა მკითხველებიც ამავეს დაინახავენ და იგრძნობენ – ყველას გვიშრებოდა პირი, როცა მარტო ვრჩებოდით გაუგონარსა და ამოუხსნელთან, გვეშინოდა ჩვენივე სიზმრების ახდენისა და ღამღამობით წარმოდგენილი სისხლიანი ხელების, და გული გვიგრძნობდა, რომ დარჩენილი ცხოვრებაც ასეთივე უნდა ყოფილიყო – ძნელი, ძალიან ძნელი.

„მათემატიკა ეს არის ტვინის მუსიკა,

ხოლო მუსიკა კი სულის მათემატიკა“.

დათიკო გონდაური

ალბათ ბევრმა არც იცის, რომ 1921 წელს თბილისში დაიბადა საქართველოს სახალხო მასწავლებელი…

55 წელზე მეტი ასწავლა სკოლაში…

როცა მის ბიოგრაფიას ეცნობი, ფიქრობ, რა რთულია, იყო მასწავლებელი და რა მარტივია მასწავლებლობა, როცა გიყვარს ბავშვები და გახარებს ცოდნის გაზიარება.

მინდა, გაგაცნოთ სახალხო მასწავლებელი დათიკო გონდაური, რომელიც მისი მოსწავლეებისთვის დღემდე მასწავლებლად რჩება ცხოვრების გზაზე.

ის ასწავლიდა მათემატიკას, ესაუბრებოდა მოსწავლეებს ცხოვრებაზე, ჩუქნიდა კანფეტებს და უყვარდა ისინი. დათიკო გონდაურის თქმით, „…სწავლის უნარი თავისთავად არ ჩნდება, ის მასწავლებელთა და მოსწავლეთა საგანგებო აღზრდას, ყურადღებასა და სერიოზულ ძალისხმევას მოითხოვს. დარწმუნებული ვარ, მოსწავლეთა ჩავარდნები მათემატიკის კურსის (და არა მხოლოდ მათემატიკის) შესწავლისას იმას უკავშირდება, რომ სკოლაში არ ვასწავლით სწავლის ხელოვნებას“.

იგი მათემატიკის სწავლებას სისტემატურად უკავშირებდა ცხოვრებისეულ ამოცანებს. „ჩემი გაკვეთილები მშრალი მათემატიკური ფორმულებითა და თეორიების დამტკიცებით არ არის გაჯერებული. გაკვეთილებზე მასალა ისწავლება ცხოვრებასთან, აღზრდასთან მჭიდრო კავშირის ნიშნით, რომელიც დროის შესაბამისი, ცხოვრებისეული შინაარსით არის გაჟღენთილი“, – აღნიშნავდა დათიკო გონდაური. გაკვეთილებზე დიდი ყურადღებას აქცევდა ისეთი ამოცანების ამოხსნას, რომლებიც რეალური ცხოვრებიდან არის აღებული და, გარდა სასწავლო სახელმძღვანელოსა, იყენებდა დამხმარე ლიტერატურას. მაგალითად, მოსწავლის ზ. მაღალაშვილის საკონფერენციო თემიდან, რომელიც მან ერთ-ერთი სამშენებლო ობიექტის მუშაობის მაგალითზე შეადგინა, ამოცანად დაისახა, განესაზღვრა ცილინდრული ჭურჭლის ისეთი ზომები, რომ მისი მოცულობა მოცემული მასალისგან იყოს უდიდესი ტევადობის, რაც მოგვცემს ლითონის, ბეტონის, პილიეთილენისა და სხვა მასალის ეკონომიას. ასევე, მოსწავლეებს ამუშავებდა ინტერდისციპლინურ თემებზე, უკავშირებდა რა ერთმანეთს ხელოვნებასა და მათემატიკას – ორნამენტების განტოლებას, ბიოლოგიასა და მათემატიკას – ადამიანის თვალი და გეომეტრია.

დათიკო გონდაური არ ივიწყებდა და პატივს სცემდა თავისი მასწავლებლის რჩევას „წარუმატებლობის ფესვები მოსწავლეებში კი არ არის, არამედ შენშია“. ის მუდამ იყო მკვლევარი თავისი საქმის, მოსწავლეთა მიღწევებისა და შედეგების. შვებულების პერიოდში ადგენდა საგნის თემატურ გეგმებს კლასებისა და საგნების მიხედვით, საჭირო საათებისა და შესაბამისი მეთოდური ლიტერატურის მითითებით. „ასე შედგენილი თემატური გეგმა მთელი სასწავლო წლის განმავლობაში იძლევა სასწავლო პროცესის სწორად, გეგმაზომიერად და ეფექტურად წარმართვის საიმედო ორიენტაციას“, – აღნიშნავდა იგი. ასევე ხელმძღვანელობდა მათემატიკის წრეს და თვლიდა, რომ ის მნიშვნელოვანია კლასგარეშე საქმიანობა მოსწავლეთა უნარ-ჩვევების განვითარებისთვის.

ბოლოს გთავაზობთ „მასწავლებლის სამახსოვროდან“ დათიკო გონდაურის 15 წესს:

• დააინტერესე მოსწავლეები შენი საგნით;
• მოიფიქრე, როგორ ჩაატარო გაკვეთილი უფრო ეფექტურად;
• მოსწავლეებს გააცანი გაკვეთილის მიზანი და დაუსახე კონკრეტული ამოცანა;
• მოემზადე არა მხოლოდ გაკვეთილისთვის, არამედ მთელი თემის გადასაცემაც;
• დამოუკიდებელი მუშაობით გაააქტიურე მოსწავლეები;
• ნუ დაივიწყებ თვალსაჩინოებას;
• ჩაატარე თემის შემაჯამებელი გაკვეთილი;
• გულდასმით გააანალიზე თითოეული მოსწავლის ცოდნა, გაარკვიე რა არ იცის და რატომ, მიეცი გამოსასწორებელი დრო და საჭირო მითითებები;
• ჩაატარე მოსწავლეებთან ინდივიდუალური მუშაობა;
• გაიმეორე გავლილი მასალა;
• ყური უგდე აღმზრდელობითი სწავლების მოთხოვნას;
• თეორიული მასალა დაუკავშირე ცხოვრებას, ცოცხალ, პრაქტიკულ საკითხებს;
• გაითვალისწინე ბავშვის ასაკობრივი განვითარება, მისი ინდივიდუალური თვისებები, შესაძლებლობები, დაიცავი მისაწვდომობის პრინციპი;
• გაკვეთილზე მტკიცედ იხელმძღვანელე სწავლების დიდაქტიკური პრინციპებით. გახსოვდეს, რომ სწავლებაში მთავარია: ა) ცოდნის სისტემატურობა და თანმიმდევრობა; ბ) შეგნებულობა და აქტიურობა; გ) თვალსაჩინოება; დ) მოსწავლეთა მიერ ცოდნა-ჩვევების მტკიცედ შეთვისება;
• შემოიღე საკუთარი „მეთოდური ყულაბა“, შეიტანე მასში, რაც კი უკეთესი და მოწინავეა შენი თუ სხვა პედაგოგის გამოცდილებიდან, მუდამ იზრუნე პედაგოგიური ოსტატობის სრულყოფისათვის.

… რა რთულია იყო მასწავლებელი და რა სასიამოვნოა მასწავლებლობა.

https://georgianencyclopedia.ge/index.php/%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98?fbclid=IwAR30aDutRzgXrAvqYkMoXH1o58YQLpc4LDyQ13ZqojLI-nZin0nUYjO-V2Y

ყოველთვის მშურდა ადამიანების, რომლებსაც პრიორიტეტების განსაზღვრა შეეძლოთ. მოგვიანებით, საკუთარი წარუმატებლობისა თუ წარმატების ანალიზით, დროის განაწილება ასე თუ ისე ვისწავლე. ამიტომაც მიმაჩნია, რომ მოსწავლისთვის საგნის სწავლებასთან ერთად მეტად მნიშვნელოვანია “ცხოვრების სწავლებაც”. ვიცი, ბევრი არ დამეთანხმება, მაგრამ ჩვენ ამას სკოლაში არ გვასწავლიდნენ. ახლაც მახსოვს ჩემი და ჩემი მეგობრების ბევრი დაუფიქრებელი ნაბიჯი და გადაწყვეტილება, დაბნეული და გაკვირვებული 17-18 წლის გოგო-ბიჭები, რომლებსაც ცხოვრებამ არაერთი მწარე გაკვეთილი ჩაგვიტარა. ვიცი, მეტყვით, საკუთარი გამოცდილება საუკეთესო გზამკვლევიაო, მაგრამ ანალიზს და პრიორიტეტების განსაზღვრას თუ ვასწავლით ჩვენს მოსწავლეებს, დამეთანხმებით, გაცილებით გაუადვილდებათ ცხოვრება. მით უმეტეს, როცა არსებობს ეიზენჰაუერის მატრიცა, რომელიც ამ პრობლემის გადაჭრაში დაგვეხმარება.

რა არის ეიზენჰაუერის მატრიცა?

ეიზენჰაუერის მატრიცა არის პრიორიტეტების განსაზღვრისა და დროის მენეჯმენტის ინსტრუმენტი, რომელსაც ეს სახელი მისი გამომგონებლის, ამერიკის შეერთებული შტატების 34-ე პრეზიდენტის – დუაიტ დევიდ ეიზენჰაუერის პატივსაცემად ეწოდა.

„ჩვენ მივაღწევთ მშვიდობას, თუნდაც ამისთვის ბრძოლა მოგვიწიოს“, – ამ სიტყვების ავტორი დუაიტ ეიზენჰაუერია. ის პრეზიდენტად ორჯერ: 1952 და 1956 წლებში, – აირჩიეს. ეიზენჰაუერი პირველი პრეზიდენტი იყო კონსტიტუციის 22-ე შესწორების მიღების შემდეგ, რომლის მიხედვითაც, მოქალაქეს მხოლოდ ორჯერ შეუძლია გახდეს პრეზიდენტი. მისი პრეზიდენტობის დროს გრძელდებოდა გამალებული შეიარაღება, ზეწოლა საბჭოთა კავშირზე, “ძალის პოზიციისა” და “ცივი ომის” პოლიტიკა. ბირთვული იარაღი უფრო მაღალ თავდაცვით პრიორიტეტად იქცა. 1953 წლის ივლისში ეიზენჰაუერმა ხელი მოაწერა ზავს კორეაში, მაგრამ დადო ხელშეკრულება სამხრეთ კორეასა და ტაივანთან ე.წ. ურთიერთთავდაცვის შესახებ. 1954 წელს მან ხელი მოაწერა კანონს კომუნისტურ საქმიანობაზე კონტროლის დაწესების შესახებ. იმავე წლის სექტემბერში ეიზენჰაუერის მთავრობამ მთელი რიგი სხვა კაპიტალისტური სახელმწიფოების მთავრობებთან ერთად ხელი მოაწერა პაქტს “სამხრეთ–აღმოსავლეთ აზიის დაცვის” (სეატო) შესახებ. ამასთანავე, მონაწილეობა მიიღო ოთხი სახელმიფოს – სსრკ-ს, აშშ-ს, დიდი ბრიტანეთისა და საფრანგეთის მთავრობათა მეთაურების ჟენევის შეხვედრაში (1955 ივლისი), რამაც ხელი შეუწყო დაძაბულობის შენელებას. ეიზენჰაუერის პრეზიდენტობისას დაარსდა ნასა და დაიწყო კოსმოსური შეჯიბრება, გაფართოვდა სოციალური დაცვის პროგრამა და დაიწყო შტატებს შორის ავტომაგისტრალის სისტემის მშენებლობა. 34-ე პრეზიდენტის სახელი ასევე დაკავშირებულია ახლო და შუა აღმოსავლეთის ქვეყნების მიმართ აშშ-ს სპეციფიკურ და ხანგრძლივ საგარეოპოლიტიკურ კურსთან (იხ. ეიზენჰაუერის დოქტრინა). ის მე-19 საუკუნეში დაბადებული ბოლო პრეზიდენტი იყო და აშშ-ს ერთ-ერთ საუკეთესო მმართველადაა მიჩნეული.

ეიზენჰაუერმა ყურადღება გაამახვილა დაბალანსებული ბიუჯეტის შექმნის აუცილებლობაზე. მისი მმართველობის დროს დაიწყო სეგრეგაციის წინააღმდეგ ბრძოლა განათლების სისტემასა და ჯარში. საყოველთაოდ ცნობილია, რომ დუაიტ ეიზენჰაუერმა ამერიკულ ქალაქ პატარა როკ-არკენში ჯარები გაგზავნა, რათა დაეცვა შავი მოსახლეობის განათლების უფლება ფედერალური სასამართლოს მიერ დადგენილი წესით. დუაიტ ეიზენჰაუერი აცხადებდა, რომ “ამ ქვეყანაში არ უნდა ყოფილიყვნენ მეორე კლასის მოქალაქეები”.

„მე მაქვს ორი სახის პრობლემები: სასწრაფო და მნიშვნელოვანი. სასწრაფოდ მოსაგვარებელი პრობლემები არ არის მნიშვნელოვანი, ხოლო მნიშვნელოვანი პრობლემები არასოდესაა სასწრაფო“, – ამბობდა ეიზენჰაუერი.

ამრიგად, ეიზენჰაუერის მატრიცაში დავალებები დაყოფილია ორი კრიტერიუმის: გადაუდებლობისა და მნიშვნელობის, – მიხედვით. ამასთან, გასათვალისწინებელია, რომ ყველა გადაუდებელი საკითხი არ არის მნიშვნელოვანი და ყველა მნიშვნელოვანი საკითხი არ არის გადაუდებელი.

მნიშვნელოვანი ამოცანები უნდა გადავჭრათ მანამდე, სანამ ისინი საჩქაროდ გადასაწყვეტი გახდებიან.

როგორ შევადგინოთ საქმიანობის გეგმა პრიორიტეტების მატრიცის საფუძველზე?

ყველა დავალება უნდა დაიყოს 4 კატეგორიად:

კატეგორია A: მნიშვნელოვანი და გადაუდებელი;

კატეგორია B: მნიშვნელოვანი, მაგრამ არა გადაუდებელი;

კატეგორია C: გადაუდებელი, მაგრამ არა მნიშვნელოვანი;

კატეგორია D: არა გადაუდებელი და უმნიშვნელო.

ყველაზე მოხერხებულია ფურცლის ოთხ კვადრატად დაყოფა და თითოეული მათგანის მონიშვნა შესაბამისი ფერით და ასოთი, მერე კი მათში დავალებების ჩაწერა.

მოდი, განვიხილოთ ყველა კატეგორია უფრო დეტალურად, მაგალითებით.

A კატეგორია

მნიშვნელოვანი და გადაუდებელია საკითხები, როდესაც ვადა იწურება ან ფორსმაჟორულ გარემოებაში აღმოჩნდები. რეალურად, ეს არის კრიზისული სიტუაციების ზონა – ასეთი დავალებების შეუსრულებლობა მძიმე შედეგებს გამოიწვევს, არადა ამისთვის ძალიან ცოტა დროა დარჩენილი. მოკლე დროში კი მნიშვნელოვანი საქმეების შესრულება საკმაოდ რთულია და ხელის მოცარვის საფრთხეც დიდია. ადამიანთა უმრავლესობა სწორედ ამ კვადრატში ტრიალებს, რაც მათთვის მუდმივ სტრესს, კრიზისულ აზროვნებას, დაძაბულობას ნიშნავს.

დღეს იპოთეკური სესხის გადახდის ბოლო დღეა, ანგარიშის გაგზავნის ბოლო დღეა, ამ დროს კი გადაუდებელი საქმე გამოგვიჩნდა. ეს არის კატეგორია A.

B კატეგორია

მნიშვნელოვანია, მაგრამ არა გადაუდებელი. უნდა შედგეს საქმეების ჩამონათვალი. ისეთი საქმეებისა, რომლებიც, თუ დღეს არ გაკეთდა, ხვალ შეიძლება A კატეგორიაში გადავიდეს. ეს საქმეები მნიშვნელოვანია, მაგრამ არსებობს დროის მცირე რეზერვი, მაშასადამე შესაძლებელია მათი გადადება მცირე ხნით.

ასეთია, მაგალითად, სააბაზანოში ონკანის გამოცვლა, რომელიც ჯერ კიდევ მუშაობს, მაგრამ უკვე წვეთავს; კონცერტის ბილეთების წინასწარ შეძენა. ამავე კატეგორიაში შედის შემთხვევები, რომლებიც დაკავშირებულია თქვენს მომავალ ცხოვრებასთან. მაგალითად, თუ საკუთარი ბიზნესის წამოწყებას ან ახალი სამუშაოს პოვნას აპირებთ, ამისთვის კი გჭირდებათ ახალი ცოდნის მიღება, ახალი უცხო ენის შესწავლა, დამატებითი შეკვეთის შესრულება კაპიტალის ფორმირებისთვის…

კატეგორია C

გადაუდებელი, მაგრამ უმნიშვნელო საქმეები. ეს ის საქმეებია, რომლებიც დღეს უნდა დასრულდეს, რადგან ხვალ უკვე დაგვიანებული იქნება. C კატეგორიის საქმეები, წესისამებრ, გულისხმობს ცხოვრების კომფორტული პირობების შექმნას და სოციალური კავშირების დამყარებას.

ამ კატეგორიას მიეკუთვნება მილოცვა, მშობლების დახმარება, ახალი ტელევიზორის შეძენა დიდი ფასდაკლებით – ფასდაკლების აქცია რომ არ ყოფილიყო, მოგვიანებით შეიძენდით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, C კატეგორიის საქმეები არ არის კრიტიკული, მაგრამ უკეთესია და უფრო კომფორტულიც მათი დროულად შესრულება. ამ კატეგორიაში სისტემატურად ტრიალის შედეგებია მოკლევადიანი ეფექტი, კრიზისული აზროვნება, ღირებული მიზნების უქონლობა, ზედაპირულობა.

კატეგორია D

არასასწრაფო და უმნიშვნელო საკითხები. ყველაზე მზაკვრული კატეგორია, რომელიც ძირითადად მოიცავს „დროის მკვლელებს“. ამ პუნქტში შედის ფილმის ყურება, მეგობრებთან საუბარი, წიგნის წაკითხვა. ამ ამოცანების შესრულება მოითხოვს კარგად განვითარებულ ნებისყოფას და კონცენტრირებას იმაზე, რაც გჭირდებათ და არა იმაზე, რაც გსურთ.

მას შემდეგ, რაც საქმეებს ოთხ კვადრატაში გადაანაწილებთ, დაიწყეთ მათი შესრულება პირველი პუნქტიდან. თუ ისწავლით პრიორიტეტების დაცვას, დავალებებსაც დროულად გაუმკლავდებით და დროც დაგრჩებათ არასასწრაფო და უმნიშვნელო ამოცანებისთვის.

როგორ შევადგინოთ ეიზენჰაუერის მატრიცა

1. თავდაპირველად საქმეების სწორად განაწილება შესაძლოა გაგიჭირდეთ. პროცესის გასამარტივებლად დაუსვით საკუთარ თავს შემდეგი კითხვები: „მნიშვნელოვანია ეს ამოცანა? ეს ჩემი ცხოვრების პრიორიტეტების საკითხია? შეუსრულებლობა პრობლემებს გამოიწვევს?“ თუ ასეა, მაშინ ეს მნიშვნელოვანი საკითხია. იმის გასაგებად, არის თუ არა ეს საკითხი გადაუდებელი, იფიქრეთ იმაზე, დაკარგავს თუ არა იგი უახლოეს მომავალში აქტუალობას. თუ ასეა, მაშინ ამოცანა გადაუდებელია.
2. შეეცადეთ, A კვადრატი ცარიელი დატოვოთ – გახსოვდეთ, რომ B ჯგუფის ყველა შეუსრულებელი პუნქტი იქ გადაინაცვლებს. ვიმეორებთ: იდეალურ შემთხვევაში, თუ დროს სწორად გავანაწილებთ, გადაუდებელი და მნიშვნელოვანი ამოცანები არ უნდა დაგვრჩეს. გამონაკლისია ფორსმაჟორი, ასევე:

• ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სიტუაციები
• ქმედებები, რომლებზეც მნიშვნელოვანი მიზნებია დამოკიდებული (თუ ზაფხულში საზღვარგარეთ წასვლა გსურთ, უმჯობესია, პასპორტი წინასწარ აიღოთ);
• საქმეები, რომელთა შეუსრულებლობა მომავალში შეგიქმნით პრობლემებს (დროულად გადაუხდელმა ჯარიმამ შესაძლოა ხელი შეგიშალოთ საზღვარგარეთ წასვლაში).

3. როგორ მივანიჭოთ პრიორიტეტი ეიზენჰაუერის მატრიცის B კატეგორიის – ყველაზე პერსპექტიულ – ამოცანებს? სტატისტიკა აჩვენებს, რომ ის, ვინც ამ კატეგორიის მიზნებს განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევს, უფრო წარმატებულია, უფრო თავდაჯერებული მიიწევს მაღლა კარიერის კიბეზე. კონცენტრაციისა და პრიორიტეტების სწორად განაწილების უნარი, საქმეების დროულად, მშვიდად, აუჩქარებლად შესრულება ადამიანს შესაძლებლობას აძლევს, სრულყოფილად გამოამჟღავნოს თავისი ნიჭი.
4. C კატეგორიის ზოგიერთი ამოცანა შეიძლება მივაკუთვნოთ ყურადღების გადამტანთა კატეგორიას, რადგან მათ შეუძლიათ, შეამცირონ თქვენი მუშაობის ეფექტურობა და საკმაოდ ბევრი დრო დაგაკარგვინონ, თუმცა ეს საქმეები დიდად მნიშვნელოვანი არ არის. ასეთებია, მაგალითად, შორეული ნათესავისთვის დღესასწაულის ან წარმატების მილოცვა, ახალი დივნის შეძენა… მნიშვნელოვანია, განასხვაოთ ისინი B კატეგორიის ამოცანებისგან. თუ შესაძლებელია, მათი შესრულება სხვებს სთხოვეთ.
5. D კატეგორიის საქმეებს შეიძლება დროის მფლანგველი ვუწოდოთ. ეს არის უმნიშვნელო და არასასწრაფო საქმეების ზონა, რომლებსაც მცირე სარგებლობა მოაქვს, მაგრამ კრიზისული სიტუაციისთვის თავის არიდების და საქმის კეთების იმიტაციას ქმნის. თუმცა შეგიძლიათ, ისინი უფრო სასარგებლო გახადოთ. მაგალითად, წაიკითხოთ კარგი წიგნი ბულვარული რომანის ნაცვლად; იაროთ სპორტზე ემოციური განტვირთვისთვის. დროის ფუჭად გატარების ცდუნებას თუ ვერ უძლებთ, ის მაინც მოახერხეთ, რომ მინიმუმამდე დაიყვანოთ. ამისთვის თავდაპირველად დანარჩენი სამი კვადრატის ამოცანებს მიხედეთ.

ეიზენჰაუერის პრიორიტეტების მატრიცა შეიძლება გამოვიყენოთ გეოგრაფიის გაკვეთილზე პრობლემის გადაჭრის გზების ძიებისას. მაგალითად, მოსახლეობის თემის შესწავლისას მოსწავლეები განიხილავენ დემოგრაფიული და სოციალური პრობლემების გადაჭრის გზებს და განსაზღვრავენ მნიშვნელოვან და არამნიშვნელოვან, სასწრაფო და არასასწრაფო მიზნებსა და ნაბიჯებს, რომლებსაც პრიორიტეტების მიხედვით დააჯგუფებენ.

მატრიცის გამოყენება შესაძლებელია აგრეთვე ბუნებრივი კატასტროფების პრევენციის განსაზღვრისა და დაგეგმვისას.

ეიზენჰაუერის პრიორიტეტების მატრიცა მოსწავლეთა კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებას შეუწყობს ხელს. გარდა იმისა, რომ მათ უნდა იპოვონ პრობლემის გადაჭრის გზები, ანალიზის შედეგად უნდა მიიღონ გადაწყვეტილება (შეფასება) და თითოეული ნაბიჯი პრიორიტეტების მიხედვით უნდა დაალაგონ. ყოველივე ეს კი მათ დაანახებს გეოგრაფიის კავშირს რეალურ ცხოვრებასთან.

როდესაც ეიზენჰაუერის მატრიცის პრინციპს დაეუფლებით, გახდებით არა მხოლოდ უფრო წარმატებული, არამედ უფრო გაწონასწორებულიც და ოპტიმისტიც, რადგან შეწყვეტთ ნერვიულობას მნიშვნელოვან წვრილმანებზე, რომელთათვისაც ადრე დრო არ გყოფნიდათ.

გამოყენებული რესურები:

https://business.org.ge/eizenhaueris-matrica/ https://experimental-psychic.ru/matrica-ehjzenhauehra/