დამრიგებლო საათის მომზადების დროს ერთ–ერთი უმთავრესი კითხვა, რომელზედაც დამრიგებელი პასუხს საჭიროებს – არის: როგორ ავარჩიო ჩემი საუბრებისთვის ყველაზე უფრო შესაფერისი მეთოდი?

დღესდღეისობით სწავლების უამრავი სხვადასხვა მეთოდია ცნობილი. ყველა დამრიგებელმა უნდა შეარჩიოს სწავლების სათანადო სტრატეგია და მეთოდიკა, რომელიც უზრუნველყოფს მოსწავლეების მიერ სხვადასხვა საკითხების ოპტიმალურ ათვისებას და გაშინაგნებას. თანაც, სადამრიგებლო საათი განსაკუთრებული დროა მოსწავლეთათვის, ის განსხვავდება დანარჩენი სასწავლო პროცესისაგან. აქ მოსწავლეები ღებულობენ ახალ შთაბეჭდილებებს, სოციალურ გამოცდილებას და მეტად გახსნილად საუბრობენ საკუთარ განცდებსა და ინტერესებზე.

პედაგოგიური მიდგომების არსებულ სიმრავლეში გარკვევისათვის გთავაზობთ შემდეგ რეკომენდაციას:

სწავლების მეთოდის შერჩევისათვის, პირველ რიგში, მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული სწავლისშედეგები: რა უნდა გაიგოს და რისი გაკეთება უნდა შეძლოს მოსწავლემ მოცემული საუბრების დასრულების შემდეგ? სწავლის შედეგებით განისაზღვრება როგორც სადამრიგებლო საათის შინაარსი, ასევე სწავლების მეთოდიკაც.

მუშაობის შედეგების ჩამოყალიბების დროს გაითვალისწინეთ მოსწავლის ასაკობრივი თავისებურებები (შესაძლებლობები, ინტერესები, სენზიტიური პერიოდები).

მოსწავლემ სადამრიგებლო საათის ფარგლებში არამხოლოდ გარკვეული ცოდნა უნდა შეიძინოს, არამედ განივითაროს ღირსეული მოქალაქისთვის დამახასიათებელი უნარ_ჩვევები.

დამრიგებლის მუშაობის მეთოდები

სადამრიგებლო საათის პროგრამაში გამოყენებულია სწავლის შემდეგი მეთოდები: დისკუსია, გონებრივი იერიში, როლური თამაშები, დიდაქტიკური ზღაპრების განხილვა, ექსკურსია.

დისკუსია

დისკუსია წარმოადგენს სწავლების მეთოდს, როდესაც მასწავლებლის / დამრიგებლის ხელმძღვანელობით მიმდინარეობს სხვადასხვა წინადადების, მოსაზრების, პრობლემების გადაჭრის ხერხების ჯგუფური განხილვა.დისკუსია ნიშნავს საწინააღმდეგო პოზიციების პოლემიკას, სხვადასხვა აზრის ზეპირ (იშვიათად წერით)გამოხატვას.

დისკუსია მიმდინარეობს მასწავლებელს / დამრიგებელსა და მოსწავლეებს ან უფრო იშვიათად დაწყებით კლასებში, მოსწავლეთა ორ ჯგუფს შორის.

დისკუსიის წარმატებული წარმართვისათვის მასწავლებელმა / დამრიგებელმა სწორად უნდა შეარჩიოს სადისკუსიო თემა და ეფექტურად გაუძღვეს დისკუსიას.

სრულად

ევროპული მულტილინგვიზმი, ანუ ენობრივი
მრავალფეროვნება

უცხოური
ენების სწავლებას განსაკუთრებული ადგილი უკავია ევროპის ინტერკულტურული საზოგადოების
განვითარებაში, რომელიც ტოლერანტობის, კრეატიულობისა და კულტურული მრავალფეროვნების
პრინციპებზეა დაფუძნებული.

უცხოური
ენების სწავლება უწყვეტ კავშირშია მულტილინგვიზმის (მრავალენობრიობის), ანუ ენობრივი
მრავალფეროვნების პრინციპის განვითარებასთან, ხოლო ენობრივი პოლიტიკა, რომელიც მულტილინგვიზმს
ემყარება, ევროპული იდენტობის ქვაკუთხედს წარმოადგენს. შესაბამისად, ერთი უცხოური ენის
სწავლა განიხილება როგორც გზა მეორე და მომდევნო უცხოური ენების შესწავლისაკენ. უცხოური
ენის ცოდნა ევროპაში ადამიანის კონკურენტუნარიანობის მთავარ ფასეულობადაა მიჩნეული.
შესაბამისად, რამდენიმე უცხოური ენის სწავლება ევროპის საგანმანათლებლო სისტემის სტრატეგიულ
პროირიტეტს წარმოადგენს.

სასკოლო
სისტემა, რომელსაც ევროპელთა 65% უცხოური ენის ათვისების მთავარ წყაროდ მიიჩნევს, გადამწყვეტ
როლს ასრულებს მოსწავლეთათვის ენობრივ-საკომუნიკაციო უნარების განვითარებაში. ევროპის
სხვადასხვა ქვეყანაში ჩატარებული სასკოლო რეფორმა სწორედ საერთო მიზანს – უცხოური ენების
დაუფლებისათვის საჭირო გარემოს გაუმჯობესებას – ემსახურება.

გასული
საუკუნის ბოლოს ევროპის საბჭომ მიიღო გამოწვევა, რომელსაც „ძირითადი კომპეტენციების
დახვეწა” ეწოდა. გამოწვევის მთავარ იდეად ყოველი ევროპელი მოსწავლისთვის, დაწყებითი
სკოლიდან მოყოლებული, სავალდებულო სასკოლო განათლების ფარგლებში სულ ცოტა ორი უცხოური
ენის სწავლება მიიჩნიეს. ეს ყოველივე დიად მიზანს – საერთო ევროპული ღია, მობილური
სივრცის შექმნას ემსახურება.

რეკომენდაციები უცხოური ენის ადრეულ
ეტაპზე სწავლებისათვის

დიდი
ხანია აღარავინ დაობს იმ მოსაზრების თაობაზე, რომ უცხოური ენის ეფექტიანი სწავლებისთვის
უმნიშვნელოვანესია ადრეულ ასაკშივე სწავლის მიმართ დადებითი დამოკიდებულების შექმნა.

1996
წელს გერმანიაში, ნიურნბერგში, 22 ქვეყნის ექსპერტთა მრავალრიცხოვანმა ჯგუფმა ხანგრძლივი
კონსულტაციების შედეგად შეიმუშავა დოკუმენტი, რომელიც მიზნად ისახავდა უცხოური ენების
ადრეულ ასაკში სწავლების ზოგადი პრინციპების ერთიან ჩარჩოდ ჩამოყალიბებას. რეკომენდაციების
სახით შედგენილი ნიურნბერგის დოკუმენტი (ნიურნბერგის რეკომენდაციები ადრეულ ასაკში
უცხოური ენის სწავლებისათვის) გვთავაზობს 4-დან 10 წლამდე ასაკის მოსწავლეთა პოტენციალისა
და მოთხოვნილებების რეალიზაციისთვის საუკეთესო გარემოს შესაქმნელად საჭირო ყველა პირობას,
რომლებიც ადვილად მოერგება ნებისმიერ სასწავლო გარემოსა თუ საგანმანათლებლო დაწესებულებას.

გთავაზობთ
ზემოხსენებული დოკუმენტის მიმოხილვას:

ადრეულ ეტაპზე უცხოური ენის სწავლება
ხელს უნდა უწყობდეს:

. მოსწავლისათვის უცხოური ენის შესახებ წარმოდგენის
შექმნას;

. მოსწავლისათვის თვალსაწიერის გაფართოებას და
სამყაროში უკეთ ორიენტირების მიზნით უცხოური კულტურის შემეცნებას;

. მოსწავლისათვის უცხოური კულტურისა
და მასთან დაკავშირებული სოციალიზაციის ფაქტორების გაცნობას, რითაც მას საკუთარი სოციალიზაცია
გაუადვილდება;

. საკუთარი და უცხო რეალიების ინტერკულტურულ ჭრილში
წარმოჩენას;

. მოსწავლის ზოგად განვითარებას როგორც ემოციური,
კრეატიული და სოციალური, ისე ენობრივი თვალსაზრისით;

. უცხოური ენების მიმართ ინტერესის გაღვივებას
და ენის სწავლის პროცესში დადებითი ემოციის გამოწვევას;

. მოსწავლის მიერ ისეთი სასწავლო სტრატეგიების ათვისებას,
რომლებიც ხელს უწყობს დამოუკიდებლად სწავლის უნარის გამომუშავებას.

სასწავლო
მასალა:

. უნდა
შეესაბამებოდეს მოსწავლის ასაკობრივ ინტერესებს და ემსახურებოდეს ამ ინტერესთა სფეროს
გაფართოებას;

. უნდა შეესაბამებოდეს მოსწავლის გრძნობებს, მის
ფანტაზიასა და კრეატიულობას და სიამოვნებას ანიჭებდეს მას;

. აგებული უნდა იყოს საბავშვო კულტურის, ინტერკულტურულ
და ქვეყანათმცოდნეობის ელემენტებზე, რომლებიც უშუალო კავშირში იქნება ბავშვის ასაკობრივ
ინტერესებთან;

. ორიენტირებული უნდა იყოს თანაკლასელებთან თანამშრომლობასა
და კომუნიკაციაზე, რაც მეტწილად ენის შეცნობის, გაგებისა და სახალისო ფორმით გამოყენების
პრინციპზეა აგებული;

. პრიორიტეტულად მოსმენასა და ლაპარაკზე უნდა იყოს
ორიენტირებული, ხოლო კითხვა და წერა დამხმარე ფუნქციას ასრულებდეს, თუმცა ამ უკანასკნელთა
მნიშვნელობა არ დაკნინდეს;

. უნდა ითვალისწინებდეს პარავერბალურ (გამოთქმა,
ინტონაცია, სასაუბრო რიტმი) და არავერბალურ (მიმიკა, ჟესტიკულაცია) საკომუნიკაციო საშუალებებს.

სწავლების მეთოდი:

. უნდა
ემსახურებოდეს მოსწავლისთვის კომფორტული სასწავლო გარემოს შექმნას, რაც სწავლის მიმართ
ხალისიანი დამოკიდებულების ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს;

. უნდა შეესაბამებოდეს მოსწავლის მოთხოვნილებებს,
რაც საგაკვეთილო პროცესში მეთოდების მრავალფეროვნებას და მონაცვლეობას გულისხმობს;

. აგებული
უნდა იყოს მოსწავლისთვის მისაღებ თამაშის პრინციპზე;

. უნდა გულისხმობდეს საგაკვეთილო პროცესში მოსწავლის
მაქსიმალურ ჩართულობას, რაც გამოიხატება სასწავლო პროცესის ცენტრად არა მასწავლებლის,
არამედ მოსწავლის ქცევით (მასწავლებელი უმთავრესად დამკვირვებლის, თანაბარ პირობებში
მოთამაშის, მრჩევლის
და არა ხელმძღვანელის ფუნქციას უნდა ინარჩუნებდეს);

. ორიენტირებული უნდა იყოს როგორც დამოუკიდებლად,
ისე წყვილსა და ჯგუფში მუშაობის უნარის განვითარებაზე;

. ორიენტირებული უნდა იყოს გაკვეთილზე შიშისა და
რიდის დაძლევის, მიღწევების წახალისებისა და გამჭვირვალობის ატმოსფეროს შექმნაზე.

შეფასება:

. უცხოური
ენის გაკვეთილზე აქცენტი არა მოსწავლის შეფასებაზე, არამედ მისი მიღწევების დადგენაზე
უნდა გაკეთდეს.

. მიღწევების დადგენა მხოლოდ მოსწავლის ზოგად განვითარებას
კი არ უნდა ეხებოდეს, არამედ ითვალისწინებდეს მის გადმოცემის უნარს, კრეატიულობას,
სოციალურ ქცევას. ფორმალურ ენობრივ ასპექტებს ამ შემთხვევაში მეორეხარისხოვანი მნიშვნელობა
ენიჭება

მოსწავლის მიღწევათა გამოკვეთილი ინდიკატორები
ასეთია:

მასწავლებელი:

. ახდენს სასწავლო მიზნების დეფინიცირებას;

. აკვირდება მოსწავლის ემოციურ, კრეატიულ, კოგნიტურ
და ენობრივ განვითარებას;

. გეგმავს ამა თუ იმ მოსწავლისათვის პრიორიტეტულ
აქცენტებს და ინდივიდუალურად მუშაობს მასთან.

მოსწავლე:

. იგებს თავისი მიღწევების შესახებ, რაც მას მოტივაციას
მატებს;

. სწავლობს თვითშეფასებას და თანატოლების შეფასებას;

. სწავლობს, საკუთარი მიღწევებიდან გამომდინარე,
თანატოლების დახმარებას;

. აქტიურად მონაწილეობს სასწავლო პროცესში.

მოცემულ ეტაპზე სასურველია ნიშნების წერისგან თავის
შეკავება. შეფასება, რომელიც მხოლოდ ნიშნების წერაზეა ორიენტირებული, გაუმართლებელია.
ამის ნაცვლად წინა პლანზე წამოსაწევია ვერბალური (სიტყვიერი) შეფასება, რაც მოსწავლის
ინდივიდუალურ განვითარებას უზრუნველყოფს.

შეცდომები აღიქმება არა როგორც წამგებიანი რამ,
არამედ როგორც სწავლის პროცესის ჩვეულებრივი თანამდევი მოვლენა, რომელსაც წარმატება
მოსდევს.

მასწავლებლის
კომპეტენცია

. უცხოური ენის მასწავლებელი სამიზნე ენას როგორც
თეორიული, ისე პრატქიკული ასპექტით თავისუფლად უნდა ფლობდეს.

. მასწავლებლის ენობრივი კომპეტენცია იმ დონისა
უნდა იყოს, რომ გაკვეთილის უცხოურ ენაზე ჩატარებას ართმევდეს თავს.

. მასწავლებლის გამოთქმა უნდა იყოს სანიმუშო მოსწავლისათვის:
ფონეტიკური თვალსაზრისით გამართული, სისტემური და რიტმული.

. მასწავლებლის ენობრივი რეპერტუარი ხელს უნდა
უწყობდეს კლასში თანამშრომლობასა და ინტერკულტურულ განათლებას.

. გარდა ენობრივი შინაარსისა, მასწავლებელი უნდა
ფლობდეს ისეთ პარალინგვისტურ საშუალებებს, როგორებიცაა მიმიკა, ჟესტიკულაცია, მუსიკალური
და საცეკვაო მოძრაობები, თეატრალური და თამაშის ელემენტები.

. მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს უნარი საკუთარი ლინგვისტური,
ინტერკულტურული და პროფესიული ცოდნის დამოუკიდებლად გაღრმავებისა.

. გარდა თეორიული ცოდნისა, მას უნდა ჰქონდეს დაწყებით
საფეხურზე სწავლების გამოცდილება.

. მიუხედავად მას შემდეგ მსოფლიოში მომხდარი სოციალური,
ეკონომიკური, სამეცნიერო თუ ტექნოლოგიური ცვლილებებისა, ზემოხსენებული დოკუმენტის პოსტულატები,
რომლებიც სასწავლო მასალას, მეთოდიკას, მაასწავლებლის კომპეტენციასა და არაერთ სხვა
საკითხს ეხება, დღემდე არ კარგავს აქტუალობას უცხოური ენების სწავლების საწყის ეტაპზე.

ენების ერთიანი
ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი

გარდა ზემოხსენებული
დოკუმენტისა, უკანასკნელი ათი-თხუთმეტი წლის განმავლობაში რადიკალური რეფორმები ჩატარდა
როგორც შეფასების სისტემაში, ისე საერთო ჩარჩო-დოკუმენტის მომზადებაში, რომელიც ყოველი
ევროპული ენისათვის მისაღები საერთო ენობრივი თუ საკომუნიკაიო კომპეტენციების ათვლის
წერტილად მიიჩნევა.

ახალი მიდგომები,
რომლებიც ენების ერთიანმა ევროპულმა სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტმა (ინგლ. Common
European Framework of Reference for Languages) – ასე უწოდეს ევროპის საბჭოს ექსპერტების
მიერ შექმნილ ფოლიანტს – უცხოური ენების სწავლებაში ძირეული ცვლილებები გამოიწვია.

ენების ერთიანი
ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი აქტიურ სწავლებაზეა ორიენტირებული. ის პრაქტიკულ
დოკუმენტს წარმოადგენს, რომელიც ახლებურად უყურებს როგორც სწავლის მიზნებს, ისე მეთოდებსა
და საშუალებს. დოკუმენტი მოიცავს სწავლის პროცესში ამა თუ იმ კომპეტენციის (მოსმენის,
ლაპარაკის, კითხვის, წერის, მედიაციის და სხვ.) ჭრილში მისაღწევ შედეგებს. დოკუმენტი
განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ცალკეული ქვეყნის სასკოლო-საგანმანათლებლო რეფორმებისათვის
კურიკულუმების ახლიდან შექმნისა და გადაწყობის თვალსაზრისით.

ენების ერთიანი
ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი ენობრივი კომპეტენციის 3 ძირითად დონეს განსაზღვრავს:

. A
– ძირითადი მომხმარებელი (ენის ელემენტარული ფლობა);

.B – დამოუკიდებელი
მომხმარებელი (ენის კარგი ფლობა);

.
C – სპეციალისტი (ენის თავისუფალი ფლობა).

ეს სამი დონე 6 განშტოებად იყოფა: A1 (გასაღები), A2 (საფუძველი), B1 (ზღვრული), B2 (ზღვრული განვითარებული), C1
(მაღალი), C2 (სრულყოფილი).

ენების
საერთო ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი შემდეგ საკითხებს მოიცავს:

.
ეფექტიანი კომუნიკაციისათვის საჭირო კომპეტენციები;

.
ენის შესწავლასთან დაკავშირებული ცოდნა და უნარები;

.
სიტუაციები და კონტექსტი, რომელშიც კომუნიკაცია უნდა შედგეს (ადამიანები, სამსახური,
ოჯახი, მგზავრობა და სხვა).

დოკუმენტი
აგებულია ე.წ. „შეუძლია” (ინგლ. can do) ფორმულირების
პრინციპზე, ანუ სწავლის შედეგებზეა ორიენტირებული. ფორმულირებები ყოველთვის პოზიტიურ
ფორმაშია მოწოდებული და აღნიშნავს, რა შეუძლია მოსწავლეს, ანუ ენის შემსწავლელს. მაგალითად:
„(მოსწავლეს/ენის შემსწავლელს) შეუძლია თავი გაართვას საკომუნიკაციო სიტუაციას”, „(მოსწავლეს/ენის
შემსწავლელს) შეუძლია ღია ბარათის დაწერა”, „(მოსწავლეს/ენის შემსწავლელს) შეუძლია
ამინდის პროგნოზის მოსმენა და გაგება” და სხვა. ფირმულირებათა პოზიტიური, სწავლის შედეგების
ამსახველი ეს ფორმა ენის შემსწავლელთ ენის
ფლობის დაბალ საფეხურზეც კი ეხმარება მათი მიღწევების დანახვასა და გაანალიზებაში.
იხილეთ დოკუმენტში მოყვანილი ზოგადი ტაბულის ერთ-ერთი ნიმუში:

საერთო სარეკომენდაციო ჩარჩო – გლობალური
სკალა

ენების
საერთო ევროპული სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი სხვადასხვა ენის სწავლების ერთიან
საფუძველს ქმნის და აადვილებს ამა თუ იმ ქვეყანაში სხვადასხვა უცხოური ენის ერთგვაროვან,
თანამედროვე დიდაქტიკურ მიდგომებზე დაფუძნებულ სწავლებას; გარდა ამისა, ის აადვილებს
ენის ფლობის კვალიფიკაციასა და შეფასებას, აგრეთვე ხელს უწყობს ქვეყანათაშორისი საგანმანათლებლო
თუ პროფესიული მობილობის განვითარებას.

2001
წლის ნოემბერში მიღებული გადაწყვეტილებით, ენების ერთიანი ევროპული სარეკომენდაციო
ჩარჩო-დოკუმენტი ევროპის საბჭოს წევრ ქვეყნებში ენობრივი კომპეტენციის საერთო ვალიდაციის
სისტემად აღიარეს.

ზემოხსენებულმა დოკუმენტმა დიდი
გავლენა მოახდინა ენების სწავლა-სწავლების პრინციპებზე არა მხოლოდ ევროპაში, არამედ
მთელს მსოფლიოში. მას იყენებს არაერთი მინისტერიალური დაწესებულება, ადგილობრივი საგანმანათლებლო
ინსტიტუტი თუ მასწავლებელთა ასოციაცია. ერთიანი ევროპული
სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტი ქმნის საფუძველს ადგილობრივი კურიკულუმების, სილაბუსებისა
და გზამკვლევებისათვის. ის ეხმარება საგანმანათლებლო დაწესებულებებს უცხოური ენების
სწავლების, სწავლისა და საგამოცდო პროცესის წარმართვაში.

საქართველოში, როგორც ევროსაბჭოს
წევრ ქვეყანაში, უცხოური ენების ცოდნა მაღალი კონკურენტუნარიანობის მაჩვენებელს წარმოადგენს,ამიტომაცზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის ეროვნული
სასწავლო გეგმა ევროპული პრიორიტეტების
გათვალისწინებით მოსწავლეთათვის ორი (ან სამი) უცხოური ენის სწავლებას
ითვალისწინებს.

2006 წლიდან ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განსაზღვრულია სასკოლო სტანდარტის შესაბამისობა
ევროსაბჭოს სარეკომენდაციო ჩარჩო-დოკუმენტის მიერდადგენილ დონეებთან მიმართებით და მითითებულია, სწავლების რომელიდონე შეესატყვისება ამა თუ იმ საფეხურს – დაწყებითი, საბაზო, თუ საშუალო.

 ლევან ახვლედიანი

კონსპექტი (ლათ.) – მოკლედ გადმოცემული რისამე შინაარსი. კონსპექტირება წარმოადგენს ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს უნარს, რომელზეც გარკვეულწილად არის დამოკიდებული მოსწავლეთა სასწავლო წარმატებები. საკუთარი პრაქტიკიდან და სხვა პედაგოგებთან საუბრისას გამოიკვეთა, რომ ჩვენი მოსწავლეების დიდ ნაწილს უჭირს კონსპექტის შექმნა. ხშირ შემთხვევაში, კონსპეტირების ნაცვლად, ისინი უბრალოდ მთლიანად იწერენ წყაროს ან მასწავლებლის ნათქვამს.

ჩვენი აზრით მოსწავლეებისთვის პრაქტიკული მნიშვნელობა სასწავლო მასალის, წიგნისა თუ სტატიის კონსპექტირების შესწავლას. რადგანაც ჩვენს სკოლებში არ არის კონსპექტირების შემსწავლელი სპეციალური კურსი, ამიტომ შესაძლებელია ეს სტატია გამოიყენოთ უფროსკლასელებთან მუშაობის დროს.

იმისათვის, რომ შეიქმნას კონსპექტი, აუცილებელია არსებობდეს ინფორმაციის წყარო. კონსპექტი წარმოადგენს ამ წყაროს მოკლე, შეკვეცილ ვარიანტს. შეიძლება გაჩნდეს არაერთი კითხვა: რა საჭიროა პირველწყაროს ამგვარი დამუშავება? რა საჭიროა კონსპექტირება? ჩვენი აზრით, კონსპექტი საჭიროა იმისათვის, რომ:

·ვისწავლოთ ნებისმიერი ინფორმაციის განსხვავებული ფორმით გადამუშავება;

·ზეპირი ან წერილობითი ტექსტიდან გამოვყოთ ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც დაგვეხმარება სასწავლო ამოცანის გადაჭრაში;

·გავიადვილოთ ტექსტის დამახსოვრება და სპეციალური ტერმინების ათვისება;

·დავაგროვოთ ინფორმაცია ნაშრომის შესაქმნელად.

კონსპექტი არ წარმოადგენს პირველადი ტექსტის მხოლოდ მოკლე გადმოცემას. ის გამოიყენება პირადი სარგებლობისთვის და გვეხმარება ინფორმაციის გადამუშავებაში და მისი სხვადასხვა ხერხით ათვისებაში. აი, ამიტომ ინახავენ, ხელახლა კითხულობენ და შინაარსობრივად ავსებენ კონსპექტს. ხშირად ის წიგნის მაგივრობას სწევს და ამდიდრებს პირად ბიბლიოთეკას.

ნებისმიერი ტექსტის კონსპექტირებისას საქმე გვაქვს მის შინაარსთან, ე.ი. ინფორმაციასთან, რომელსაც გვაწვდის ავტორი. შინაარსს აქვს თავისი სტრუქტურა. ის მოიცავს: ცოდნას, უნარ-ჩვევებს, დამოკიდებულებებს და შემოქმედებითობას. ეს კომპონენტები აისახება როგორც ტექნიკურ, ასევე ჰუმანიტარულ ტექსტებში. ამასთანავე, ცოდნას აქვს ენობრივი ფორმა, რომელიც მოიცავს: ცნებებს, კატეგორიებს, კანონებს, პრინციპებს, კანონზომიერებებს, ფაქტებს, თარიღებს, სიმბოლოებს, იდეებს, პრობლემებს, სტატისტიკას, კონცეფციებს, ჰიპოთეზებს, თეორიებს და სხვა. ნებისმიერ ტექსტში ჩვენ შეგვიძლია აღმოვაჩინოთ ამგვარი კომპონენტები.

იმისათვის, რომ შევძლოთ შინაარსის კონსპექტირება, საჭიროა ვერკვეოდეთ მის სტრუქტურაში და შეგვეძლოს ზემოჩამოთვლილი კომპონენტების გამოყოფა. წარმოვიდგინოთ მკითხველი ან მსმენელი, რომელიც ვერ გრძნობს ტექსტს, არ შეუძლია მისი კვალიფიცირება. ამ შემთხვევაში კონსპექტი არალოგიკური და გაუმართავი იქნება, რაც მთლიანად დაარღვევს კონსპექტირების პრინციპებს.

ხარისხიანი კონსპექტის შექმნა მეტწილად არის დამოკიდებული წყაროს ხასიათზე. არის ისეთი ტექსტები, რომელთა შეკვეცაც პრაქტიკულად შეუძლებელია. ასეთად შეიძლება ჩაითვალოს ნამუშევარი, რომელსაც დარღვეული აქვს შინაგანი ლოგიკა, ძნელად გასაგებია ან უბრალოდ უხარისხოა. რთულია რეფერატის ხასიათის მქონე (ისედაც შეკუმშული), ასევე ღრმად თეორიული, ფაქტოლოგიური ან აღწერითი ტექსტის კონსპექტირება. კარგი კონსპექტის დაწერა, პირველ რიგში, დამოკიდებულია მის ავტორზე. ეს გულისხმობს თემის გააზრებას, ენის ფლობის ხარისხს, კონსპექტის საჭიროების დადგენას და კონსპექტირების ტექნიკის ცოდნას.

კონსპექტირების ხერხები

კონსპექტირება იწყება ტექსტის კითხვით ან მასწავლებლის საუბრის მოსმენით. არსებობს ტექსტის კითხვისა და კონსპექტის შექმნის სხვადასხვა ხერხი:ამორჩევითი კონსპექტირება გულისხმობს ტექსტის გადაკითხვას და მხოლოდ იმ მონაკვეთების დაკონსპექტებას, რომელიც ჩვენთვის საჭირო ინფორმაციას შეიცავს.

გამჭოლი კონსპექტირებისას მოსწავლე ერთნაირი ინტერესით ეცნობა და აკონსპექტებს მთელ წყაროს. ამგვარი კონსპექტირება შეიძლება როგორც სტატიის ან მცირე ზომის ნაშრომის, ასევე ლექციის.

ანალიტიკურიკონსპექტირება გულისხმობს ტექსტის გადამუშავებას, პრობლემების დანახვასა და გამოყოფას, მის შეფასებას და სხვა. ამგვარი კონსპექტის შექმნა რთულია, თუმცა ყველაზე ნაყოფიერია.

კონსპექტირების ფორმები

კონსპექტირების ფორმა არის შესასწავლი ტექსტის ახლებურად ორგანიზება ან გადამუშავება. მარტივად რომ ვთქვათ, ეს არის ის, რაც ავტორის ტექსტის დამუშავების შემდეგ რჩება ჩვენს რვეულში. კონსპექტირების ფორმები სხვადასხვაგვარია: ამონაწერი, გეგმა, თეზისები, ანოტაცია, რეცენზია, “საყრდენი კონსპექტი”.

ამონაწერი არის კონსპექტირების ისეთი ფორმა, რომელიც გულისხმობს ტექსტის მონაკვეთების ამოწერას ციტატის სახით ან ამ მონაკვეთების გადმოცემას საკუთარი სიტყვებით.

გეგმაწარმოადგენს ავტორის მიერ ნაშრომში წარმოდგენილი პრობლემების თანმიმდევრულAჩამონათვალს.

თეზისი– ავტორის მიერ გამოთქმული ძირითადი იდეის ან აზრის მოკლედ გადმოცემა საკუთარი სიტყვებით.

ანოტაცია – ავტორის ტექსტზე ზოგადი წარმოდგენის შესაქმნელად მისი შინაარსის მოკლედ გადმოცემა.

რეცენზია– წაკითხული ტექსტის შეფასება და კრიტიკული ანალიზი. ეს ისშემთხვევაა, როდესაც ჩვენი მოსაზრებების დასამტკიცებლად მოგვყავს ციტატები და თეზისები ავტორის ნაშრომიდან.

საყრდენიკონსპექტიარის განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც გულისხმობს ავტორის ძირითადი იდეების სქემებით, სიმბოლოებით, ნახატებით, შემოკლებული სიტყვებით, აბრევიატურებით და სხვადასხვაგვარი პირობითი ნიშნებითგადმოცემას. საყრდენი კონსპექტი, როგორც წესი, ეფუძნება ასოციაციებს, აადვილებს მასალის დამახსოვრებას და არა მის ანალიზს. ასეთი სასწავლო კონსპექტირება წარმოადგენს მხატვრულ–ლოგიკურ ფორმას, რომელიც გამოიყენება სწავლა–სწავლების დროს.

კონსპექტირების ტექნიკა

კონსპექტის შექმნა ჩვეულებრივ იწყება წიგნის ან სტატიის ზედაპირული გაცნობით, რათა დავადგინოთ მათი სირთულის ხარისხი და გამოვავლინოთ უცნობი სიტყვები თუ ტერმინები. ამის შემდეგ იწყება ნამდვილი კვლევითი მუშაობა, რაც გამოიხატება ინფორმაციის გადამუშავებაში. საჭიროება მოითხოვს ტექსტის ხელახლა წაკითხვასა და მის ანალიზს. სწორედ ანალიზი გვაძლევს საშუალებას დავყოთ ტექსტი ნაწილებად, განვასხვავოთ ერთი დებულება მეორისგან და გამოვყოთ ჩვენთვის საჭირო ინფორმაცია.

სერიოზულ ნაბიჯს კონსპექტის ავტორისთვის წარმოადგენს, ტექსტში მოცემული, მისთვის მნიშვნელოვანი ინფორმაციის ან იდეებისა დაფიქსირება. ეს შეიძლება იყოს მოცემული შინაარსის ნებისმიერი კომპონენტი: დებულება, კატეგორია, კანონი, განსაზღვრება, ფაქტი, მოვლენა და მათი ჭეშმარიტების დამტკიცება და სხვა.

ეს მთავარი პოზიციები შეიძილება ამოვიწეროთციტატის სახით ან საკუთარი სიტყვებით.

ხშირი ციტირება არ არის რეკომენდებული. ციტატის მოყვანა შეიძლება იმ შემთხვევში, თუ აუცილებელია ავტორის აზრისა და სტილის ზუსტი გადმოცემა, ან მისი გადატანა ჩვენს მომავალ ნაშრომში.

კონსპექტირების პროცესში, კონსპექტის ინფორმატიულობის გაზრდისთვის, მიზანშეწონილია სხვადასხვა ნიშნების გამოყენება, მაგალითად: ისრები, სიტყვების და ფრაზების ხაზგასმა, ჩარჩოში ჩასმა, კითხვისა და ძახილის ნიშნები და სხვა. თითოეულმა მოსწავლემ შეიძლება თავისი, ინდივიდუალური სიმბოლოები შექმნას, თუმცა, არც ის არის გამორიცხული, რომ კლასი ერთიანი ნიშანთა სისტემის გამოყენებაზე შეთანხმდეს.

კონსპექტის ინფორმატიულობა შეიძლება გაიზარდოს ფერების ხარჯზე – ლურჯი, წითელი, მწვანე და ა.შ. ასევე სხვადასხვა ციფრებისა და ნუმერაციის (არაბული და რომაული ციფრები, ასოები და სხვა) გამოყენებით.

შედარებების, დამტკიცებისა და განზოგადებისთვის შესაძლებელია ჩვენს მიერ შექმნილ კონსპექტში სხვა წყაროებიდან მონაცემების შეყვანა.

კონსპექტირებისას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება საკუთარი აზრის წარმოდგენას. ეს გულისხმობს კონსპექტში საკუთარი პოზიციის, შეფასების და დამოკიდებულების დაფიქსირებას.

ნებისმიერი კონსპექტისთვის აუცილებელია შემდეგი მონაცემები: ავტორის გვარი, ნაშრომის სათაური, გამოცემის დრო და ადგილი და გამომცემლობის დასახელება.

ამრიგად, ინფორმაციის გადამუშავებისას განსაკუთრებული ტექნიკის გამოყენება საშუალებას გვაძლევს შევქმნათ პრაქტიკულად ახალი დოკუმენტი, რომელსაც კონსპექტი ეწოდება.

კონსპექტის ენა

კონსპექტირების ენას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სრულფასოვანი კონსპექტისDშექმნისას:

საჭიროა ამოვარჩიოთ აუცილებელი და ძირითადი ტერმინები, რომლებიც განსაზღვრავენ შესასწავლი თემის არსებით მახასიათებლებს;

უცნობი და ნაკლებად გასაგები სიტყვები აუცილებლად უნდა დავამუშავოთ ლექსიკონის მეშვეობით. კონსპექტშივე შეიძლება შეიქმნას პატარა ლექსიკონი, რომელშიც შევიტანთ წყაროში მოტანილუცნობ სიტყვებსა თუ ტერმინებს.

შეიძლება ითქვას, რომ კონსპექტირების პროცესში, მოსწავლე ავტორისგან სწავლობს, იმას, თუ როგორ უნდა დაიწეროს ნაშრომი, როგორი უნდა იყოს სამეცნიერო ენა და სხვა.

რა შეიძლება ვისწავლოთ კონსპექტირებისას ენობრივი თვალსაზრისით? რა თქმა უნდა ბევრი რამ: ლაკონიზმი, ეკონომიურობა აზრის გამოხატვისას, ზომიერების დაცვა სამეცნიერო ტერმინოლოგიის გამოყენებისას, მშობლიური ენისადმი პატივისცემა და მისი შესაძლებლობების გააზრება.

კარგი კონსპექტის კრიტერიუმები

კარგი კონსპექტის მთავარი კრიტერიუმი არის მისი სიცოცხლის ხანგრძლივობა, მისი მრავალჯერადი გამოყენების შესაძლებლობა.

კონსპექტირება სასარგებლოა კონკრეტული ცოდნის მისაღებად, გამოცდის ჩასაბარებლად, ნაშრომის დასაწერად და სხვა. კონსპექტირების მიზნებიდან გამომდინარე შეიძლება გამოვყოთ შემდეგი კრიტერიუმები:

·მოკლედ გადმოცემა (კონსპექტი სავარაუდოდ არ უნდა აღემატებოდეს პირველადი ტექსტის 1/8-ს);

·მასალის ნათელი და მკვეთრი სტრუქტურირება, რაც ხელს უწყობს კონსპექტის ერთიანი ლოგიკის გააზრებას;

·შინაარსობრივი სიზუსტე ანუ მეცნიერული კორექტულობა;

·სიმბოლოებისა და ნიშნების გამოყენება, საყრდენი კონსპექტის შექმნა;

·მასალის ინდივიდუალური დამუშავების ორიგინალურობა;

დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ კონსპექტირების შესწავლა მოსწავლეთათვის მეტად მნიშვნელოვანია. კონსპექტის შექმნაზე მუშაობა მოზარდებში იწვევს იმ აუცილებელი უნარ–ჩვევების გამომუშავებას, რომლებიც ძალიან დაეხმარებათ როგორც სწავლის პროცესში, ასევე მომავალ ცხოვრებაში. გამოცდილება გვარწმუნებს, რომ კონსპექტი, ხშირ შემთხვევაში, გვიწევს არანაკლებ სამსახურს, ვიდრე წიგნი ან ლექცია.