ხუთშაბათი, მაისი 22, 2025
22 მაისი, ხუთშაბათი, 2025

კითხვის სწავლება საკომუნიკაციო მეთოდის გამოყენებით რუსული ენის გაკვეთილზე (მეორე ნაწილი)

0
მასწავლებლებისგან ხშირად მესმის, რომ „ბავშვებმა არ იციან პუშკინი, დოსტოევსკი, არ იციან რუსული კლასიკა…” დიახ, ეს პრობლემაა. ბავშვები ძალიან ცოტას კითხულობენ და არა მარტო რუსულ ლიტერატურას – ქართულსაც და უცხოურსაც. მაგრამ განა ვინმემ აკრძალა კლასში ლიტერატურული ტექსტის შეტანა? სადმე წერია, რომ ეს არ შეიძლება? პირიქით, სტანდარტი შესაბამისი დონიდან ლიტერატურულ ტექსტებზე მუშაობას გვავალებს. ბევრს ჰგონია, რომ მასწავლებლის ან მოსწავლის მიერ კლასში ამა თუ იმ მხატვრული ტექსტის წაკითხვა და სიტყვასიტყვით თარგმნა ტექსტზე მუშაობას, მის კითხვა-გაგებას და გააზრებას ნიშნავს. მეთოდისტებს კი მიაჩნიათ, რომ ეს არავითარ შედეგს არ გამოიღებს, გარდა მშობლიურ ენაზე ტექსტის შინაარსის დამახსოვრებისა. მოსწავლეს შეუძლია, ასეთივე წარმატებით წაიკითხოს ეს ტექსტი ქართულად და, მერწმუნეთ, უკეთესიც ,იქნება მისთვის.
სტანდარტის თანახმად მისაღწევი შედეგები:

უცხ. ს. IV. 7. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს და გაიგოს ადაპტირებული ნოველა, მოთხრობა (ან ნაწყვეტი მოთხრობიდან).
უცხ. ს. V. 5. მოსწავლეს შეუძლია ბიოგრაფიის წაკითხვა და გაგება.
უცხ. ს. V. 6. მოსწავლეს შეუძლია ადაპტირებული მოთხრობის/ ნოველის წაკითხვა და გაგება.
უცხ. ს. VI. 5. მოსწავლეს შეუძლია ბიოგრაფიული ხასიათის ტექსტების (ბიოგრაფია, ავტობიოგრაფია, მოგონება, დღიური როგორც ავტობიოგრაფიული ტექსტი) წაკითხვა და გაგება.
უცხ. ს. VI. 6. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს და გაიგოს სხვადასხვა სახის თხრობითი ტექტი (მოთხრობა, ნოველა, ლეგენდა, იგავ-არაკი).
უცხ. ს. VII. 4. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს, გაიგოს და გააანალიზოს მხატვრული ტექსტები (მოთხრობა, ნოველა, მინიატურა, პოეზიის, თანამედროვე პროზის ნაწყვეტები).
უცხ. ს. VIII. 5. მოსწავლეს შეუძლია წაიკითხოს, გაიგოს და გააანალიზოს მხატვრული ტექსტები (მოთხრობა, ნოველა, მინიატურა, პოეზიის, თანამედროვე პროზის ნაწყვეტები).
მიაქციეთ ყურადღება, რომ ამ შედეგებზე მუშაობა იწყება მე-4 დონიდან, ადაპტირებული ტექსტებით, ნაწყვეტებით და მხატვრულ (ავთენტურ და ნახევრად ავთენტურ) ტექსტზე გადასვლა ხდება მხოლოდ მე-6 დონიდან. იქამდე მასწავლებელს საკმაოდ დიდი სამუშაოს გაწევა მოუწევს. აქ აქტივობათა დაგეგმვაში მას სათანადო ინდიკატორები დაეხმარება.

მასწავლებელს, რომელსაც მიაჩნია, რომ მისი მოსწავლეები გაუმკლავდებიან მხატვრულ ტექსტს, შეუძლია, მოთხრობა ან ტექსტი (თავისი შეხედულებისამებრ) შეიტანოს კლასში. არ არის აუცილებელი, ეს ტექსტი სახელმძღვანელოთი იყოს გათვალისწინებული – წიგნი ხომ ერთ-ერთი რესურსია და არა ერთადერთი. მთავარია, სწორად იყოს განსაზღვრული კლასის დონე, ტექსტის ლექსიკური სირთულე, თემის ასაკთან, მოსწავლის ინტერესებთან შესაბამისობა.
გთავაზობთ გაკვეთილს, რომელიც შეგიძლიათ რამდენიმე საათზე გადაანაწილოთ. ტექსტები ადაპტირებულია, ამრიგად, შეიძლება მათი შეტანა საბაზო ან საშუალო საფეხურზე, ენის ფლობის დონის შესაბამისად. გაკვეთილის ბოლოს გთავაზობთ მოკლე ანალიზსა და შეფასების კრიტერიუმებს.
 
Работа с художественным текстом на примере сказок
 
თემა: მსოფლიოს ხალხთა ზღაპრები

ამ გაკვეთილის ჩატარება გულისხმობს მოსწავლეების მიერ ა. პუშკინის ზღაპრის, „ოქროს თევზის”, ცოდნას. შეგიძლიათ გამოიყენოთ გაკვეთილზე ჩემ მიერ შემოთავაზებული პუშკინის ზღაპრის ადაპტირებული ვარიანტი შესაბამისი სავარჯიშოებით ან დაავალოთ მოსწავლეებს ამ ზღაპრის შინ წაკითხვა. 

პუშკინის ზღაპარი ხუთ ნაწილად არის გაყოფილი. თითოეული ნაწილის დასასრულს გთავაზობთ კითხვებს. პირველი დავალება ყოველი თავის შემდეგ მეორდება, რადგან ახალ ლექსიკაზე მუშაობას გულისხმობს. სიტყვები ვარაუდით არის შერჩეული – შეგიძლიათ, კლასის დონის გათვალისწინებით დაამატოთ ან ამოაკლოთ. რეკომენდებულია, ორივე, პუშკინის ნაწარმოებიც და მომდევნო თავში შემოთავაზებული ინდური ზღაპარიც, ერთი სასწავლო წლის განმავლობაში შესთავაზოთ მოსწავლეებს. ეს მათ გაუადვილებს მომდევნო, მე-3 ნაწილში შემოთავაზებული აქტივობების შესრულებას.
По А.С. ПУШКИНУ
 СКАЗКА О РЫБАКЕ И РЫБКЕ
 I
Жил старик со своею старухой у самого синего моря. Они жили в очень старой и бедной избе уже тридцать лет и три года. Старик ловил неводом рыбу, а старуха всё делала по дому и пряла пряжку.

Один раз старик пошёл ловить рыбу. Первый раз он в море закинул невод – ничего не поймал. Второй раз закинул невод – тоже ничего не поймал, только была там трава морская и зелёная тина.Третий раз закинул старик невод – и поймал только одну рыбку, но не простую рыбку, а золотую. Рыбка была волшебная, она умела говорить.

 – Отпусти, старик, меня в море, – просит рыбка. – Я тебя отблагодарю, сделаю всё, что ты пожелаешь.
Старик удивился, даже испугался.Он рыбачил тридцать лет и три года, но ни разу не видел говорящей рыбы.
1. Выпишите и объясните выделенные слова.
2. Как жили старик со струхой?
3. Сколько раз старик закинул невод?
4. Почему удивился старик, когда поймал золотую рыбку?
5. Как вы думаете, о чём попросил старик золотую рыбку?
 II 
Он был добрый,поэтому отпустил золотую рыбку и сказал ей:
– Бог с тобою, золотая рыбка! Ничего мне от тебя не надо, плыви себе в синее море! И рыбка уплыла.
 Старик вернулся домой к своей старухе. Рассказал ей всё, что с ним случилось: поймал он золотую рыбку, не простую, а волшебную, которая говорила человечьим голосом, обещала ему рыбка сделать всё, что он пожелает. Что отпустил он золотую рыбку, ничего у неё не попросил.

Старуха старика отругала:
– Дурачина ты, простофиля! Не сумел взять ничего от рыбки, взял бы хоть новое корыто. Наше-то совсем уж старое!
Вот пошёл старик опять к синему морю, видит – море слегка разыгралось. Стал он звать золотую рыбку. Приплыла к нему рыбка, спросила:
– Чего тебе надобно, старче?
Ей с поклоном старик отвечает:
– Не сердись, золотая рыбка! Совсем меня старуха моя изругала, не даёт мне покоя, требует новое корыто, наше-то совсем уже никуда не годится.
– Не печалься, старик, не волнуйся! Иди спокойно домой, будет тебе новое корыто.
И рыбка уплыла.
1. Выпишите и объясните выделенные слова. 
2. Почему старик отпустил золотую рыбку?
3. Почему старуха отругала старика?
4. О чём старик попросил рыбку во второй раз?
5. Как вы думаете, будет ли старуха довольна?
 
 III 
 
Вот пошёл старик домой. Когда он пришёл домой, увидел новое корыто, перед ним сидит его старуха. Но всё равно старуха недовольна. Ещё хуже старуха ругается, говорит она старику:

– Дурачина ты, простофиля! Попросил всего лишь корыто! Что хорошего в этом корыте? Пойди ещё раз к рыбке, поклонись ей, попроси у неё новую избу!
Вот пошёл старик к синему морю, помутилось синее море, стал он звать золотую рыбку. Приплыла к нему рыбка, спросила:
– Чего тебе надобно, старче?
Ей старик с поклоном отвечает:
– Пожалей меня, дорогая рыбка! Ещё больше старуха меня ругает, не даёт совсем мне покоя, хочет старуха новую избу.
Отвечает золотая рыбка:
– Не печалься, старик, не волнуйся! Иди домой, будет вам новая изба.
Пришёл старик домой, а старого дома уже нет, на его месте стоит новая изба, с кирпичною белой трубой, с дубовыми воротами. Старуха сидит под окошком, всё равно старика ругает:
– Ну какой же ты дурачина! Попросил только новую избу! Пойди поклонись рыбке, скажи, что не хочу быть чёрной крестьянкой , а хочу быть столбовой дворянкой!
Пошёл старик снова на берег моря, неспокойно синее море. Приплыла опять золотая рыбка и пообещала сделать всё, что старик просит.
1. Выпишите и объясните выделенные слова. 
2. Почему старуха была недовольна?
3. О чём попросил старик рыбку?
4. Как старика встретила старуха?
5. Скакой просьбой старик обратился к рыбке?
6. Как вы думаете, выполнит на этот раз рыбка просьбу старика?
 IV
Вот вернулся старик и видит: высокий дом стоит, в нём на крыльце стоит старуха в дорогой одежде, украшенной жемчугом и драгоценными камнями, на руках золотые перстни, на ногах красные сапожки. Перед нею стоят её слуги, она бьёт их, за волосы таскает. Говорит старик своей старухе:

– Ну, теперь-то ты уже довольна!
На него прикрикнула старуха, на конюшню служить его послала.
Вот неделя проходит, другая. Ещё больше старуха бранится, опять старика к рыбке посылает:
– Иди, поклонись рыбке, не хочу быть дворянкой, хочу быть настоящею царицей!
Испугался страрик:
– Что ты, старуха, ты в соём уме??? Ничего же ты не умеешь, насмешишь ведь целое царство!
Рассердилась старуха, взбесилась, по щеке ударила мужа:
– Как ты смеешь, мужик, спорить со мною? Иди к морю! Не пойдёшь – поведут тебя силой.

Вот старик отравился к морю. Почернело синее море. Стал он звать золотую рыбку. Приплыла к нему рыбка, спросила:
-Чего ты хочешь старик? Отвечай мне!
– Пожалей меня, государыня рыбка! Не даёт мне старуха покоя, хочет она быть настоящей царицей!
– Не печалься, иди себе с богом! Будет твоя старуха царицей!

Вот пришёл старик домой, а перед ним царские палаты. В палатах видит он свою старуху, за столом сидит она царицей, служат ей бояре да дворяне, наливают ей заморского вина. А вокруг неё стража.
 Как увидел старик всё это, испугался. В ноги старухе поклонился:
– Здравствуй, грозная царица! Ну, теперь твоя душенька довольна?
На него старуха даже не взглянула, прогнать велела.
1. Выпишите и объясните выделенные слова. 
2. Что увидел старик, когда вернулся домой?
3. Куда послала его работать старуха?
4. Чем старуха опять была недовольна?
5. Как вы думаете, выполнит и на этот раз рыбка просьбу старика?
 V
Вот неделя проходит, другая. Ещё больше старуха бранится, старика к рыбке посылает:
– Пойди скажи, старик, рыбке, что я хочу быть царицей морскою, хочу жить в океане-море и чтоб рыбка золотая мне служила!

Старик не осмелился ничего ответить и пошёл снова к синему морю.

Вот подходит он к самому морю, а на море чёрная буря, поднимаются огромные волны, всё море ревёт и воет. Стал старик звать золотую рыбку. Приплыла к нему рыбка, спросила:

– Чего тебе надобно, старче?
– Смилуйся, государыня рыбка! Что мне делать с проклятою бабой? Уже хочет быть она царицей морскою жить в море-океане и чтоб ты сама ей служила, и была у неё на посылках.

Ничего не сказала рыбка, лишь хвостом взмахнула и уплыла в глубокое море.

Долго старик ждал ответа, не дождался, к старухе воротился. Видит: перед ним опять старая изба, на пороге сидит его старуха, а перед нею разбитое корыто. 
1. Выпишите и объясните выделенные слова. 
2. С какой просьбой пришёл старик к рыбке?
3. Что увидел старик, когда вернулся домой?
4. Как вы думаете, почему рыбка оставила старика без ответа?

ზაფხულის არდადეგები

0

ახლა არ ვიცი, როგორ არის, მაგრამ ჩემს ბავშვობაში, ზაფხულის არდადეგებიდან დაბრუნებულები, სკოლაში თითქმის ყოველ წელს ვწერდით „თავისუფალ თემას” – „როგორ გავატარე ზაფხული”. რუსულის სახელმძღვანელოების პირველი გაკვეთილებიც ამავე თემას ეძღვნებოდა – როგორ კრეფდნენ სოფელში, ბებია-ბაბუასთან ჩასული ბავშვები სოკოს და კენკრას, დადიოდნენ მდინარეზე და იჩენდნენ ახალ მეგობრებს, მერე კი მასწავლებელი ეუბნებოდა, რამხელა გაზრდილხარ, როგორი გარუჯული დაგვბრუნებიხარო.

მე არდადეგების ნახევარს იმერეთში ვატარებდი, დედულეთში, ნახევარს – ხევსურეთში, მამის მშობლებთან. ალბათ სწორედ მაშინ, გრძელ, თბილ ზაფხულებში, შემიყვარდა მთები, თავისუფლად მცხოვრები ხალხი და გამჭვირვალე ჰაერი.

ზაფხულის მიწურულს კი, ბავშვობის დროინდელი ტრადიციისამებრ, მოგიყვებით იმაზე, როგორ გავატარე დასვენებისთვის გამონახული რამდენიმე დღე მთებში ჩაკარგულ სოფელში, ლაღ და ბედნიერ ადამიანებთან.

ციკომ სკოლა დაამთავრა და სტუდენტობის პირველ დღეებს ელოდება, 18 წლისაა და 25 დღეა, აქ მუშაობს, სექტემბრამდე. აღებული ხელფასით სასურველი ტელეფონის ყიდვას აპირებს, შესვენებისას კი ბავშვების ეზოში მიყრილი ნივთებით, ველოსიპედით, სკეიტბორდით, გორგოლაჭებით ერთობა. ამ დროს 82 წლის ბაბუა ოთარი დანანებით იქნევს თავს და ამბობს, რომ ციკო ჯერ კიდევ ბავშვია, მისგან არაფერი გამოვა. ბაბუა ოთარის დედა 13 წლისა გათხოვილა, 18 წლისას სამი შვილი ჰყოლია უკვე. ცხადია, მასთან შედარებით ჩვენ ყველა უმნიშვნელო თამაშებით ვარ დაკავებული.

იმ დროს, როცა ოთარი ბაბუას 18 წლის დედა სამ შვილს ზრდიდა, არა მარტო 18 წლის გოგონები, აქაური ცხოვრებაც სრულიად სხვაგვარი იყო. მაგალითად, მე-12 საუკუნის ეკლესიაში, სოფლის ბოლოს რომ დგას და უნიკალური ფრესკებით არის მოხატული, ნაადრევად დაქვრივებული და ბერად შემდგარი ახალციხიდან ჩამოსული მამა პახუმი ცხოვრობდა და სოფლის ბავშვებს წერა-კითხვას ასწავლიდა. ახლა აქ დიდი მონასტერი შენდება გაცილებით მეტი ბერისთვის, თუმცა სასულიერო პირებმა საგანმანათლებლო მოღვაწეობაზე დიდი ხანია ფაქტობრივად უარი თქვეს.

მაშინ, საუკუნის დასაწყისში და უფრო ადრეც, ზემოთ, გუჯარეთის ხეობაში, ოსებით დასახლებული ულამაზესი სოფლები ყვაოდა, დაუღალავი შრომით შექმნილი მდიდარი მეურნეობა მთელ ახლომახლო ტერიტორიას ამარაგებდა. მერე, 90-იან წლებში, სახელმწიფოს მახინჯ პოლიტიკას ემსხვერპლნენ ეს შრომისმოყვარე ადამიანები, ერთიანად აყარეს და ისტორიულ სამშობლოში გაისტუმრეს. ახლა აღარც იმ სოფლებამდე მისასვლელი გზა ვარგა, აღარც სიცოცხლის ნიშანწყალი ეტყობა იქაურობას.

ოთარი ბაბუასთვის ბევრი არაფერი შეცვლილა, ისევ ერთგულად უვლის ფუტკრებს, კურდღლებს და ქათმებს, დარაჯობს თხილის ბუჩქებს, ვინმე ციკოსნაირმა ონავარმა ნაადრევად რომ არ გაუჩანაგოს და ასხამს ბოთლებში თავის გამოხდილ არაყს, – ისევე, როგორც, ალბათ საუკუნის დასაწყისში, პატარა ბიჭი რომ იყო.

ადგილს, რომლის ამბებსაც გიყვებით, ტიმოთესუბანი ჰქვია და ყველა პერსონაჟი რეალურია. აქაურობა ნამდვილი სამოთხეა მათთვის, ვისაც ურბანული გარემოდან გაქცევა, ტყის ტექსტურის, სუნისა და ხმის შესწავლა, სუფთა ჰაერის თერაპია და შვებულების მშვიდად გატარება უნდა. ტიმოთესუბანში სულ ორი რამ არის მნიშვნელოვანი: ეკლესია და ეკოკოტეჯები, სადაც მე ვისვენებ, ციკო მუშაობს და ოთარი ბაბუა ცხოვრობს.

ეკოკოტეჯები ერთი ოჯახის წარმატებული პროექტია: სოფლის ბოლოს, სიმწვანეში ჩაფლული წიწვოვანი ხის კოტეჯები ნაძვის სუნით და ლამაზი აივნებით. ადგილობრივ მეურნეობაში მოწეული სურსათისგან მომზადებული უგემრიელესი კერძები ყოველ წამს გახსენებს, რომ ადამიანებმა, რომლებმაც სოფლებზე უარის თქმით და დიდ ქალაქებში გახიზვნით სიცოცხლის შემოკლებული და ნაკლებად ლაღი ვერსია აირჩიეს, უეზოებო ერთნაირ სახლებში გამოიკეტნენ და ბავშვებს ნამდვილი ცხოველების მაგივრად წიგნების ილუსტრაციებს აცნობენ, გვარიანი სისულელე ჩაიდინეს.

ოჯახი, რომელიც ამ პროექტის ავტორია, ძირფესვიანად ცვლის წარმოდგენას იმის შესახებ, რომ სოფელში ცხოვრება მძიმე და საშინელია, სრულფასოვანი განვითარების პირობები არ არის და აქ ბავშვების გაზრდა ძნელია. იშვიათად მინახავს ისეთი გონებაგახსნილი, თავაზიანი და თბილი ბავშვები, როგორიც ოთარი ბაბუას სამი შვილიშვილია. ასეთი ბარაქიანი მეურნეობა და საათივით აწყობილი საქმეც იშვიათია ჩვენს რეალობაში.

დღისით ჩემს ერთი წლის შვილს ვუვლიდი, რომელიც განსაკუთრებით ქათმებითა და კურდღლებით მოიხიბლა, საღამოობით კი ხის აივანზე ვიჯექი, ვარსკვლავებიან ცას ვუყურებდი და ვფიქრობდი, რომ თუ ბედმა გაგიღიმა და ასეთი ადამიანები გაიცანი, ასეთი ადგილები ნახე, აუცილებლად უნდა მოუყვე ამის შესახებ რაც შეიძლება მეტ ხალხს, რომ ყველამ ერთად გავიხსენოთ, როგორ შეიძლება, ბედნიერება ხელშესახები გახადო, საქმე – წარმატებული, ზაფხულის არდადეგები – დაუვიწყარი.

თამარ სანიკიძე – მასწავლებელი იგრძნობს, რომ სახელმწიფო და სამინისტრო მის გვერდით არიან

0
ჟურნალ „მასწავლებლის” სტუმარია განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი, ქალბატონი თამარ სანიკიძე
 

ესაუბრა ნატო ინგოროყვა


. საზოგადოება ახალი მინისტრისგან საკუთარ ხედვას, განათლების პოლიტიკისადმი საკუთარ დამოკიდებულებას ელის. იგეგმება თუ არა სიახლეები, იქმნება თუ არა რაიმე დოკუმენტი, რომელიც საზოგადოებას განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მომავალ საქმიანობას, მის სამოქმედო გეგმასა და სტრატეგიას გააცნობს, წარმოდგენას შეუქმნის იმის თაობაზე, საით მივდივართ და რა გზით?

– ასეთი გეგმა და სტრატეგია, რა თქმა უნდა, გვაქვს და შესაბამისი დოკუმენტიც მზადდება. საუბარია პოლიტიკის დოკუმენტზე. ჩვენ არ გადავუხვევთ იმ ძირითად გეზს, რომელიც ახალი მთავრობის მოსვლის შემდეგ აიღო განათლების სამინისტრომ და რომელიც, როგორც შედეგებმა დაგვანახვა, სწორად იყო შერჩეული. ვგულისხმობ სისტემის დეპოლიტიზაციას, სწავლის ხელმისაწვდომობის გაზრდას, სწავლების ხარისხის ამაღლებას, მაგრამ არა სწავლის ღირებულების გაზრდით, არამედ სხვა ადაპტირებული მეთოდებისა გამოყენებით და არსებული რესურსების ადეკვატურად გადანაწილებით. ოქტომბრისთვის გვექნება საკანონმდებლო პაკეტი, რომელიც მიხედვითაც სისტემურ ცვლილებებს განვახორციელებთ. ეს ცვლილებები იქნება მიზანმიმართული და დაეფუძნება მსოფლიოში არსებულ პრაქტიკასა და გამოცდილებას. ასეთი ცვლილებების განხორციელების მცდელობა თითქოს უკვე იყო საქართველოში, მაგრამ იმდენად სწრაფი, გაუაზრებელი და რიგ შემთხვევებში არაკეთილსინდისიერი განზრახვებით გაჯერებული, რომ გარკვეულ წილად შედეგები იყო სავალალო, ისეთი როგორიც არის ძალაუფლების რამდენიმე ადამიანის ხელში ჩაგდება, სახელმწიფო ქონების არამიზნობრივი გასხვისება და ა.შ. მთავარია, რომ ეს ტენდენცია შეჩერდა. 

რაც შეეხება ჩვენს ძირითად პრინციპებს და მიმართულებას უმაღლესი განათლების ნაწილში, მივდივართ იქეთ, რომ უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებს აუცილებლად  ჰქონდეთ სრულფასოვანი და დამოუკიდებელი თვითმმართველობა, დამოუკიდებელი გადაწყვეტილებების მიღების საშუალება სწავლებისა და კვლევის პროცესებში. ჩვენი ახალი საკანონმდებლო შემოთავაზება სწორედ ამ პრინციპებზეა აგებული. ამ საკითხებზე ვმუშაობთ უწყვეტ რეჟიმში. ჩვენთან ერთად ამ საკითხებზე მუშაობენ საქართველოს სახელწიფო უნივერსიტეტების მმართველები და აკადემიური პერსონალი, უცხოელ ექსპერტთა ჯგუფი, დონორი ორგანიზაციები. ჩართულობა მრავალმხრივი და აქტიურია.  არ მინდა, ეს პროცესი დავაჩქარო – შესაძლოა, უკუშედეგი მივიღოთ. როგორი კრიტიკაც არ უნდა დავიმსახურო, ამას არავითარ შემთხვევაში არ დავუშვებ. შესაძლოა თქვან, მათი გაკეთებული ჯერ არაფერი ჩანსო, მაგრამ მიუკერძოებელი ადამიანი ადვილად დაინახავს, რამდენი რამ კეთდება და კეთდება სისტემის სრულყოფისა და გაჯანსაღებისთვის. სისტემური რეფორმა უნდა განხორციელდეს არა მარტო უმაღლეს, არამედ პროფესიულ და ზოგად განათლებაშიც. წინა ხელისუფლების დროს გადაწყვეტილებები არ მიიღებოდა კვლევასა და შეფასებაზე დაყრდნობით. ეს წარუმატებლობის ერთერთი ძირითადი მიზეზია. ამჟამად არსებული კვლევების შედეგები მუშავდება, ახალი კვლევებიც მიმდინარეობს საჭიროებიდან გამომდინარე. ყოველ ნაბიჯს ამ კვლევების გათვალისწინებით ვდგამთ. სხვაგვარად რამის გაკეთება გამორიცხულია. ყველა რეფორმა, რაც კი გატარდება, რეალურ საჭიროებებს იქნება მორგებული. წარსულს უნდა ჩაბარდეს გაუაზრებელი, პოპულისტური და შედეგების გაუთვალისწინებლად განხორციელებული რეფორმები. ჩვენ ყველაფერს სისტემურად, გააზრებულად და შედეგზე ორიენტირებით გავაკეთებთ.

. შესანიშნავი იქნება, თუ მომავალი საქმიანობა კვლევებსა და მათ შედეგებს დაეყრდნობა, მნიშვნელოვანია უნივერსიტეტების დამოუკიდებლობის ხარისხიც, მაგრამ, მოდი, ოდნავ უკან დავიხიოთ. უმაღლეს სასწავლებლამდე ადამიანი საკლასო ოთახს გაივლის. ვაღიაროთ, რომ პრობლემები აქაც გვაქვს. ეს სასერტიფიკაციო გამოცდებმაც დაადასტურა. მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა დიდი ძალისხმევა გაიღო მასწავლებლების პროფესიული განვითარებისთვის, შედეგმა მოლოდინი ვერ გაამართლა. დამეთანხმებით, ტრენინგი არ ნიშნავს საგნის სწავლებას და მისი ფორმატი არც გულისხმობს ამას. ტრენინგებზე მასწავლებლები სწავლების უნარებს იძენენ, არსებული ცოდნის გამოყენების მეთოდებსა და სტრატეგიებს ეცნობიან და, ბუნებრივია, გამოცდებისთვისაც ემზადებიან. შედეგების გათვალისწინებით, რას ფიქრობს მინისტრი, რა უნდა გაკეთდეს სამომავლოდ?

– უპირველესად, მინდა ვუთხრა მასწავლებლებს – ნუ შეეშინდებათ. ჩვენ ამ გამოცდების შედეგებს არც შევუშინებივართ და არც პედაგოგებისადმი უნდობლად განვუწყივართ. პირიქით – მათ ისეთი პერიოდი გამოიარეს, კიდევ რომ შერჩათ მოტივაცია, ისწავლონ და თვითგანვითარებაზე იზრუნონ, ვფიქრობ, გმირობის ტოლფასია. რაც ახლა წარმოჩნდა, სამინისტროს შიშით წლების განმავლობაში აფარებდნენ ხელს. არც ერთ მასწავლებელს არ უნდა შეეშინდეს ტესტირების. განვლილი წლების შედეგებს თუ გადავხედავთ, არც იქ არის ბრწყინვალე მაჩვენებლები. ძალიან კარგია, რომ პრობლემები გამომჟღავნდა. ჩვენ მასწავლებლებს აუცილებლად შევთავაზებთ კონკრეტულ გეგმას როგორც პროფესიული, ისე საგნობრივი კომპეტენციების განვითარებისთვის. პედაგოგები იგრძნობენ, როგორ ვუწყობთ ხელს სრულფასოვან განვითარებასა და პედაგოგიურ მოღვაწეობაში.

მასწავლებლის სახლი, მასწავლებელთა პროფესიული განვითრების ეროვნული ცენტრი,  ვფიქრობ, ძალიან კარგად მუშაობს. წლევანდელი ტრენინგები ისეთი მასშტაბური იყოს, როგორიც არასდროს. მათი ხარისხისა და მასშტაბურობის ასამაღლებლად მიმართულ იქნა დამატებითი დაფინანსება, თუმცა ამაზე არ შევჩერდებით, რესურსების მობილიზება ამ კუთხით მომავალშიც გაგრძელდება. მუშავდება ახალი მოდულები, რათა ყოველმხრივ და უფრო ეფექტურად დავეხმაროთ პედაგოგებს. ჩვენ გვაქვს კომპლექსური გეგმა, გრძელვადიანი სტრატეგია იმისა, საით მივდივართ და რა გვინდა. ეს დოკუმენტი უკვე მომზადებულია, ამჟამად ზოგადი განათლების დეპარტამენტი დეტალებს აზუსტებს და უახლოეს მომავალში მას დასრულებული სახით წარვუდგენთ  საზოგადოებას.
. ვინ მუშაობდა ამ დოკუმენტზე? თავად მასწავლებლები თუ მონაწილეობდნენ მის შედგენაში? 

– დოკუმენტზე მუშაობდა ზოგადი განათლების დეპარტამენტი. პროცესში ჩართულები იყვნენ ექსპერტები, დონორი ორგანიზაციები, ჩვენი უცხოელი პარტნიორები, არასამთავრო ორგანიზაციები, პედაგოგები და, რაც მთავარია, გამოყენებული იყო უკვე არსებული კვლევის შედეგები, რამაც დაგვანახვა, რა მიმართულებით უნდა წავსულიყავით. ეს არის დახვეწილი, დოკუმენტი, რომელშიც კარგად ჩანს ჩვენი გეგმები ზოგადი განათლების მიმართულებით. მას მალე გამოვაქვეყნებთ ჩვენს ვებგვერდზე, სადაც ყველას შეეძლება მისი ნახვა. ეს არ იქნება დოკუმენტი, რომელსაც ვერ შევცვლით – მის განხილვაში ფართო საზოგადოება იქნება ჩართული და ყველა კვალიფიციურ კომენტარს განვიხილავთ და გავითვალისწინებთ.
. კიდევ რა გაკეთდა ან კეთდება?

– რეგიონებსა და სოფლებში სკოლების ინფრასტრუქტურის კუთხით სავალალო მდგომარეობაა. სახელმწიფოს მზრუნველობა დიდხანს უმთავრესად პიარისთვის გამიზნული პოპულისტური განცხადებებით შემოიფარგლებოდა. ისე ნუ გამიგებთ, თითქოს არაფერი გაკეთებულა, მაგრამ რესურსები სწორად რომ დახარჯულიყო, გაცილებით მეტის გაკეთება შეიძლებოდა. რა დროს ფასადის შეღებვაა, როდესაც შენობაში წვიმა და თოვლი ჩამოდის?! ძალიან მოკლე ხანში შევისწავლეთ საქართველოს ყველა რეგიონის სკოლები და შევიმუშავეთ ინფრასტრუქტურის განვითარების გეგმა. მის განხორციელებას წელსვე დავიწყებთ. სარემონტო სამუშაოები დავიწყეთ სკოლების შეკვრით, კარ-ფანჯრის, სახურავის გამოცვლით, სველი წერტილების მოწესრიგებით. სკოლის ინფრასტრუქტურა უნდა მივიდეს იმ კონდიციამდე, რომ შიდა სამუშაოების ჩატარება შევძლოთ. მომდევნო წლის გეგმის მიხედვით, არ უნდა დარჩეს საქართველოში სკოლა, სადაც ჭერიდან წყალი ჩამოდის, არ აქვს კარ-ფანჯარა და ა.შ. მესამე წელს უკვე შიდა სამუშაოებს დავიწყებთ. ეს გეგმა მხოლოდ განათლების სამინისტროს არ შეუმუშავებია – დაგვეხმარნენ თვითმართველობები, რეგიონის მაჟორიტარები. პარლამენტშიც გახლდით და ჩვენს კოლეგებს დახმარება ვთხოვე. სამწუხაროდ, სწავლის დაწყებამდე ძალიან ცოტა დროა. მიუხედავად ამისა, წელს მაქსიმუმ 6 თვეში 692 სკოლას გავარემონტეთ. 
. მასწავლებლებისთვის სასიამოვნო იქნება თქვენი გზავნილი, არ ეშინოდეთ, მაგრამ ისიც უნდა ითქვას, რომ ისინი ხშირად აღნიშნავენ მოტივაციის უქონლობას. შესაბამისად, არც მზაობა აქვთ, ყველა ის სიახლე, რომელსაც ჩვენ შევთავაზებთ, რომელიც არც ისე ცოტა დროსა და რესურს ითხოვს, აითვისოს და უპასუხოს სტანდარტებს, რომლებსაც ეს რეგულირებადი პროფესია კარნახობს. გარდა ამისა, მასწავლებლის პროფესია დაბერდა, ახალი თაობა ძნელად მიდის სკოლაში სამუშაოდ. რას აპირებს სამინისტრო მასწავლებლისთვის მოტივაციის ასამაღლებლად, ამ პროფესიისთვის ახალი სისხლის გადასასხმელად, ახალი ადამიანების მოსაზიდად?

– ეს ის მთავარი გამოწვევაა, რომლის წინაშეც ჩვენ ვდგავართ, მაგრამ აქვე ისმის კითხვა: რა სჭირდება მასწავლებელს მოტივაციისთვის? მხოლოდ ხელფასი? არა, ეს შეიძლება იყოს გარემო, წახალისება ამა თუ იმ ფორმით, სიახლეები, ახალი ტექნოლოგიები… ამიტომ არავითარმა რეფორმამ ისინი არ უნდა დააფრთხოს. 2013 წელს მასწავლებლებს გავუზარდეთ ხელფასი, რა თქმა უნდა, ეს ზრდა არ არის ისეთი, როგორიც ეკუთვნით, მაგრამ არსებული რესურსი მეტის საშუალებას ჯერჯერობით არ გვაძლევს. პედაგოგის ხელფასის გასაზრდელად დაგვჭირდა 2013 წლის ბიუჯეტის ოპტიმიზაცია და სხვა სახსრების მობილიზება რათა დაგვენახვებინა, რამდენად მნიშვნელოვანი იყო ჩვენთვის პედაგოგის პროფესია, ცვლილება შევიტანეთ მათ სახელფასო კოეფიციენტში. აქამდე აქცენტს რატომღაც მასწავლებლის განათლების დონეზე აკეთებდნენ – ხელფასი იმატებდა იმის მიხედვით, ჰქონდა თუ არა მას ბაკალავრის, მაგისტრის ან დოქტორანტის დიპლომი. თვალი გავუსწოროთ რეალობას და ვთქვათ, რა გამოვიდა ამისგან. ამ პრინციპით, სკოლაში ახალმისულ დოქტორის ხარისხის მქონე პედაგოგს გაცილებით მეტი ხელფასი ექნებოდა, ვიდრე ოცწლიანი გამოცდილების მქონეს, ამიტომ კოეფიციენტები გავათანაბრეთ და ახალი მიდგომა დავამკვიდრეთ. იმისთვის, რომ სკოლაში მივიზიდოთ ახალგაზრდა პედაგოგი, მას უნდა დაუფასდეს მიღებული განათლებაც და დაინტერესებულიც იყოს კარიერული ზრდით. რა თქმა უნდა, ეს არ არის გრანდიოზული ცვლილება, მაგრამ ყველაფერი ხომ პირველი ნაბიჯით იწყება. 
. როგორ ფიქრობთ, ხომ არ არის დრო, სახელმწიფომ თავისი სიტყვა თქვას მასწავლებლის პროფესიასთან მიმართებით? თუ საჭირო განათლება და უნარები სკოლიდანვე არ მივეცით ადამიანს, თუ ის არ განვავითარეთ, რაც ჩვენს მსგავს პატარა ქვეყნებს გადაარჩენს, რაზეც უნდა იდგეს ჩვენი ქვეყანა, თუ იმ პროფესიის განვითარებას არ შევუწყვეთ ხელი, რომელიც ამას ყველაზე მეტად უზრუნველყოფს, ალბათ ძალიან ჩამოვრჩებით წარმატებულ რეფორმას. ვფიქრობ, მეტი რესურსი უნდა ჩაიდოს, რომ ახალი ადამიანებით შევავსოთ პროფესია. სამინისტროს ამ მხრივაც ექნება თავისი სტრატეგია…

– ასეც არის დაგეგმილი. უკვე ითქვა, რომ ქვეყნის პრიორიტეტია განათლება, სოფლის მეურნეობა და ჯანდაცვა, ამიტომ მომავალი წლიდან ჩვენ ველით გაზრდილ ბიუჯეტს, დამატებითი რესურსების ჩადებას იქ, სადაც საჭიროა, უწინარესად – პედაგოგის კარიერულ წინსვლასა და პროფესიულ განვითარებაში, ასევე – სასწავლო გარემოს გაუმჯობესებასა და სწავლების ხარისხის ამაღლებაში. ხარისხის ამაღლება უშუალოდ უკავშირდება კვალიფიციური პედაგოგების სიმრავლეს. ეს ისე არ გაიგოთ, თითქოს პედაგოგს, რომელმაც მრავალი წელი იმუშავა სკოლაში, არ ჰქონდეს სათანადო კვალიფიკაცია. ფაქტია, რომ მსოფლიო ძალიან სწრაფად იცვლება, მოთხოვნები იზრდება. ჩვენ არ უნდა ჩამოვრჩეთ ამ მოთხოვნებს. ეს არის ის სფერო, სადაც პედაგოგებს სჭირდებათ სახელმწიფოს დახმარება.

– უკეთ, მათ სჭირდებათ არსებული ცოდნის გამოყენების, მართვის, გადაცემის, გავრცელების მეთოდების ცოდნა, სახელმძღვანელოები და სხვა რესურსები...

– მათ აქვთ ცოდნა, სწავლების საკუთარი მეთოდები, მაგრამ ეს მეთოდები ნაწილობრივ მოძველებულია. სწორედ ეს არის პრობლემა და ამაში სახელმწიფო მასწავლებლებს აუცილებლად დაეხმარება. 
. სერტიფიცირების შედეგებს 2014 წლამდე ითვლიან. რას უნდა ველოდოთ შემდეგ?

– ეს მას შემდეგ გაირკვევა, რაც ამ წლის დინამიკას დავინახავთ. წლის დასაწყისში გადაწყვეტილების მიღება არამც და არამც არ იქნება გამართლებული – ისიც უნდა ვიცოდეთ, რით დამთავრდება წელიწადი, რა ძირითადი მახასიათებლები გამოიკვეთება, ამიტომ რაც უფრო გვიან მივიღებთ გადაწყვეტილებას, მით უფრო გააზრებული და მართებული იქნება. ამ ეტაპზე ყოველგვარი გადაწყვეტილება ნაჩქარევად მიმაჩნია.

მადლობელი ვარ, დამბადებელო…

0
„მადლობელი ვარ, დამბადებელო…” – ამ სიტყვებით დაასრულა ვაჟა-ფშაველამ მოღვაწეობაც და სიცოცხლეც. ამბობენ, რომ ამ ქვეყნიდან წასვლისას მთელი ცხოვრება ჩაივლის თვალწინ. დრო ჩერდება – ერთსა და იმავე დროს ბავშვიც ხარ და თმაშევერცხლილიც, და ჩავლილ ცხოვრებას ისე უყურებ, როგორც ავტორი დასცქერის თავის სქელტანიან რომანს. მან იცის, რომელ გვერდზე რა ვნებაა, სად უხარია და სად სტკივა მთავარ გმირს, როგორ შემოდგა ფეხი წიგნის პირველ გვერდებზე და როგორ გაიხურავს კარს ეპილოგში. შენ, ავტორს, დრო აღარ გჭირდება მის წასაკითხად. 

როგორც უკვე გითხარით, ვაჟა-ფშაველამ მადლობა გადაუხადა დამბადებელს…

მაინც ვის უხდიდა მადლობას მწერალი? მშობელ დედას, არაგვს, დამწუხრებულს რომ ახარებდა, ანკარა წყაროებს, თიბვითა და მკით დაღლილს წყურვილს რომ უკლავდა; ქუჩს, იმ მწირ ბალახს, რომელიც მეფესავით გაათამამა და ვინ იცის, რამდენჯერ ქათიბად ჰფენია მთის წვერზე ჩამომჯდარი ბებერი არწივისა თუ დიაცის უბესავით აზვირთული მთების, მათ კალთებზე მოცურავე „ფიქრების” – ნისლების ცქერისას; შემოქმედს, მადლი რომ მოჰფინა მარჯვენაზე… ლუკა რაზიკაშვილი ხომ ყველამ და ყველაფერმა ერთად დაბადა ვაჟა-ფშაველად…

ამქვეყნად მოსვლის შესაძლებლობა ჩვენ ერთხელ გვეძლევა, დაბადებისა კი – არაერთხელ.

თუ გვინდა, ნერგი მაღალი და აშოლტილი გაიზარდოს, ჯერ კიდევ ნორჩს უნდა შევუდგათ ჭიგო. სანამ “სრულწლოვანი” გახდება, ვარჯს გაიმაგრებს და ფესვებსაც ღრმად გაიდგამს, ჭიგოს მიჰყვება მაღლა, მზისკენ. ყმაწვილ გოგო-ბიჭებსაც იმისთვის მიაბარებენ სკოლაში, ფესვი გაიმაგრონ (საფუძველი ჩაიყარონ), ტანი დაიმშვენონ (ცოდნით მომძლავრდნენ) და ფართოდ გაშალონ ტოტები (სხვასაც გამოადგნენ თავიანთი ცოდნით). ამიტომ მასწავლებელს მშობელზე არანაკლები როლი აკისრია ჩვენი შვილების ჩამოყალიბება-ფორმირებაში. თუმცა ამ როლს უდიდესი პასუხისმგებლობაც ახლავს თან. 

ალექსანდრე მაკედონელსაც და დავით აღმაშენებელსაც ჰყავდათ მასწავლებლები, თანაც არა მარტო მოწიფულობის ჟამს. პითაგორა, ციცერონი, ავრელიუსი და სხვა დიდი მოაზროვნენი პირველად თავიანთ მასწავლებლებთან ეზიარნენ “აი იას”. იყო დრო, როცა მასწავლებლის ყოლა დიდ ფუფუნებად ითვლებოდა, ამიტომაც მათ ყველა მოკრძალებითა და პატივისცემით ეპყრობოდა. შემდეგ დროებამ აუცილებელი სწავლა-განათლება მოიტანა. გაიხსნა უამრავი სკოლა. აღარც მასწავლებელი იყო სანთლით საძებარი და ამ პროფესიამაც დაკარგა ძველი პეწი (და არა მნიშვნელობა)… თუმცა სკოლა ყველა ქვეყანასა და დროში სახელმწიფოს სტრატეგიულ ობიექტად რჩება. ეკონომიური კრიზისები, ომები, შინააშლილობა და სხვა კატაკლიზმები სწავლების პროცესს ვერ აჩერებს… ამიტომ მასწავლებლებიც ყოველთვის (მშვიდობიან თუ საომარ, დალხენილ და ძნელბედობის ჟამს) საჭირონი არიან. მასწავლებელს მუდამ იგონებენ, ემადლიერებიან ან, პირიქით ემდურებიან, ნანობენ, რომ თავის დროზე არ დაუჯერეს…
მეც მაქვს სათქმელი ჩემი წილი მადლობა ჩემი მასწავლებლებისა და ადამიანი-კომპასებისადმი:

მეც ერთხელ მოვედი ამქვეყნად, მაგრამ არაერთხელ დავიბადე. მადლობელი ვარ მშობლებისა, რადგან გავჩნდი; მადლობელი ვარ მასწავლებლისა, რომელმაც ერთ თოვლიან დღეს ქალაქიდან სახლში მიმავალს ამიხსნა და დამარწმუნა, რატომ უნდა გავმხდარიყავი ქიმიკოსი. მადლობელი ვარ იმ პროფესორისა, რომელმაც ქიმიის ღრმა ტალანებში შემახედა და როდესაც პირველად მივიღე დამოუკიდებლად ახალი ნივთიერება, ბავშვივით აღტაცებული, უნივერსიტეტის კორიდორში მთელი ხმით გაიძახოდა: “მიიღო”, “მიიღოო!..” იმ დღეს ერთად დავიბადეთ: ჩემს კოლბაში – ახალი ნივთიერება, ხოლო ლაბორატორიაში – მე, როგორც მკვლევარი. მადლობელი ვარ რედაქტორის, რომელმაც პირველად გამაბედვინა წერილის დაწერა. იმ დღეს დავიბადე როგორც ბლოგერი და თქვენამდე მოვიტანე ჩემი გულისნადები ქიმიის არაერთ მართლაც საინტერესო საკითხზე.

მე განგებ არ ვასახელებ ჩემი მასწავლებლების გვარ-სახელებს, რადგან მწამს, ბევრია ასეთი ადამიანი ჩვენ გვერდით. მჯერა, თითოეული თქვენგანიც არაერთს გაიხსენებს…

თომას გორდონი- “როგორ გავხდე კარგი მშობელი” მერვე თავი

0
 მიუღებელი ქცევის შეცვლა გარემოს ცვლილებით
მშობელთა მცირე ნაწილი ცდილობს შვილის ქცევის შეცვლას გარემოს შეცვლით. 
გარემოს ცვლილება ძირითადად ჩვილებთან და მცირეწლოვანებთან გამოიყენება, რადგან შვილების ასაკის მატებასთან ერთად მშობლები მეტწილად ვერბალურ მეთოდებს იყენებენ, განსაკუთრებით კი ისეთს, რომელიც თრგუნავს ბავშვს ან აშინებს მშობლის ძალაუფლებით; ისინი უგულებელყოფენ გარემოს ცვლილებას და მიუღებელი ქცევის შეცვლის მიზნით მთლიანად საუბარის ძალაზე არიან მინდობილები. ასეთი მიდგომა სამწუხაროა, რადგან გარემოს ცვლილება ხშირად ყველაზე მარტივი და ძალზე ეფექტური გზაა ყველა ასაკის ბავშვისათვის.

მშობლები გარემოს ცვლილების მეთოდს მხოლოდ მას შემდეგ იყენებენ, როცა მის მრავალფეროვან შესაძლებლობებს გაეცნობიან ხოლმე:

1.გარემოს გამრავალფეროვნება (გამდიდრება)
2.გარემოს გაუფერულება (გაღარიბება) 
3.გარემოს გამარტივება
4.გარემოს შეზღუდვა
5.უსაფრთხოების ზომები
6.ერთი აქტივობის მეორით ჩანაცვლება
7.ბავშვის მომზადება გარემოს შეცვლისათვის
8.სივრცის განაწილება უფროსი და–ძმისთვის

გარემოს გამდიდრება

საბავშვო ბაღის გამოცდილმა მასწავლებელმა იცის, რომ მიუღებელი ქცევის შეწყვეტის ან თავიდან აცილების ერთ–ერთი ეფექტური გზა ბავშვებისათვის საინტერესო საგნების შეთავაზებაა – მათი გარემოს გამდიდრება სათამაშოებით, საკითხავი მასალით, პლასტილინით, თავსატეხებით და ა.შ. ამ პრინციპს ეფექტური მშობლებიც იყენებენ: თუ ბავშვი საინტერესო საქმიანობით არიან გართულნი, ნაკლებად აწუხებენ მშობლებს.

ზოგიერთმა მშობელმა გაგვიზიარა ავტოსადგომში ან ეზოს რომელიმე კუთხეში ბავშვისთვის სპეციალური ადგილის მოწყობის გამოცდილება, სადაც მას შეუძლია თავისუფლად თხაროს, აკაკუნოს, აშენოს, ხატოს, აურიოს და შექმნას. მშობელი არჩევს ისეთ ადგილს, სადაც ბავშვს შეუძლია ნებისმიერი სასურველი საქმიანობა ისე, რომ არაფერი გააფუჭოს.

მანქანით მგზავრობისას ბავშვები განსაკუთრებით აბეზრებენ თავს მშობლებს. ზოგიერთ ოჯახს ამ შემთხვევისთვის მომარაგებული აქვს სათამაშოები და თავსატეხები, რომ ბავშვებმა არ მოიწყინონ და სხვებიც არ შეაწუხონ.

მშობლების უმრავლესობამ იცის, რომ, როგორც წესი, ბავშვები კარგად იქცევიან, თუკი მეგობრების სახლში მოყვანის ნებას დართავენ. ხშირად ორი ან სამი ბავშვი ერთად უფრო ადვილად პოულობს „მისაღებ” საქმიანობას, ვიდრე მხოლოდ ერთი.

სახატავი მოლბერტი, პლასტილინი, თოჯინების თეატრი, თოჯინა და მისი სახლი, კონსტრუქტორი, ლოტო და სხვა მნიშვნელოვნად ამცირებს აგრესიულ, მოუსვენარ ან რთულ ქცევას. ძალზე ხშირად მშობლებს ავიწყდებათ, რომ ბავშვებსაც ისევე სჭირდებათ საინტერესო და მასტიმულირებელი საქმიანობა, როგორც ზრდასრულებს. 
გარემოს გაღარიბება

ზოგჯერ აუცილებელია, რომ ბავშვებს ნაკლები სტიმული ჰქონდეთ, მაგალითად ძილის წინ. მშობლები, განსაკუთრებით მამები, ზოგჯერ ზედმეტ მონდომებას იჩენენ, ზედმეტად აფორიაქებენ ბავშვებს ძილის ან ჭამის წინ და შემდეგ უკვირთ, რატომ ვერ წყნარდებიან და რატომ ხდებიან უმართავები. ასეთ დროს საჭიროა გარემოს გაღარიბება და არა გამდიდრება. მნიშვნელოვნად შევძლებთ ქარიშხლისა და სტრესის თავიდან აცილებას, თუკი ვეცდებით ბავშვის გარემოს მასტიმულირებელი ზემოქმედების შემცირებას. 
გარემოს გამარტივება

ხშირად ბავშვის „მიუღებელი” ქცევის მიზეზი გარემოს მეტისმეტი სირთულეა; ის თავს აბეზრებს მშობელს დახმარების თხოვნით, საერთოდ თავს ანებებს საქმიანობას, აგრესიულობას ავლენს, საგნებს იატაკზე ყრის, ზუზუნებს, გარბის, ტირის. 

სახლის გარემო მნიშვნელოვნად უნდა შეიცვალოს, რომ ბავშვისათვის შესაძლებელი გახდეს დამოუკიდებელი საქმიანობა, საგნებით უსაფრთხო მანიპულირება და უმწეობის განცდის თავიდან აცილება, რომელსაც გარემოს კონტროლის უუნარობა იწვევს. მრავალი მშობელი შეგნებულად ცდილობს გარემოს გამარტივებას შემდეგი გზებით:

ისეთ ტანსაცმელს ყიდულობს ბავშვისათვის, რომლის ჩაცმასაც დამოუკიდებლად შეძლებს.
აქვს სპეციალური ყუთი ან ტაბურეტი, რომ ბავშვი კარადაში საკუთარ ტანსაცმელს ან აბაზანაში ონკანს მისწვდეს.   
ბავშვის ასაკის შესატყვის არამტვრევად ჭურჭელს იმარაგებს.
გარდერობში ტანსაცმლის საკიდს ბავშვისთვის მოხერხებულ სიმაღლეზე ამაგრებს. 
დამატებით საკეტს ამაგრებს კარებებზე ბავშვისთვის მოხერხებულ სიმაღლეზე.
ბავშვის ოთახში ისეთ შპალერს აკრავს, რომლის გარეცხვაც შესაძლებელია. 
გარემოს შეზღუდვა

მიუღებელი ქცევის გამო შვილის მანეჟში ჩასმით მშობელი ცდილობს შეუზღუდოს მას „სასიცოცხლო სივრცე”, რათა შემდგომი ქცევები მშობლისათვის მისაღები გახდეს. ეზოს ნაწილის შემოღობვა ეფექტური საშუალებაა ისეთი ქცევის თავიდან ასაცილებლად, როგორიცაა ქუჩაში გასვლა, მეზობლის ყვავილნარის გაფუჭება, დაკარგვა და ა.შ.

ზოგიერთი მშობელი სახლში სპეციალურ სივრცეს გამოყოფს, სადაც ბავშვს შეუძლია  პლასტილინით ძერწვა, ხატვა, ქაღალდის დაჭრა ან დაწებება და სხვ. ამგვარი აქტივობები შეზღუდულია გამოყოფილი არით. აქ ბავშვებს შეუძლიათ ხმაურიც, ყირამალა სიარულიც, სირბილიც, დაბინძურებაც და სხვ.  

როგორც წესი, ბავშვები გაგებით ეკიდებიან სასიცოცხლო სივრცის ამგვარ შეზღუდვებს, რა თქმა უნდა, იმ პირობით, რომ ასეთი შეზღუდვები გონივრულია და მათ საკმარის თავისუფლებას უტოვებს მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. ზოგჯერ ბავშვი ეწინააღმდეგება შეზღუდვებს, რასაც მშობელთან კონფლიქტი მოსდევს. (მომდევნო თავში განვიხილავთ, როგორ შეიძლება გადაიჭრას ამგვარი კონფლიქტები). 
   
უსაფრთხოების ზომები    

მიუხედავად იმისა, რომ ბევრი მშობელი ისედაც ბავშვისათვის მიუწვდენელ ადგილზე დებს მედიკამენტებს, ბასრ დანებსა და შხამ–ქიმიკატებს, უსაფრთხოების ზომების სია შესაძლოა განვავრცოთ:
საჭმლის მომზადების დროს ქვაბის ყურის უსაფრთხო მდებარეობა.

არამტვრევადი ჭურჭლის ყიდვა.
ასანთის უსაფრთხო ადგილზე დადება.
ელექტროსადენებისა და ჩამრთველების შეკეთება და დაცვა.
აბაზანის კარების დაკეტვა.
ძვირფასი, მტვრევადი საგნების შენახვა.
ბასრი ინსტრუმენტების შენახვა.
აბაზანის იატაკზე რეზინის ხალიჩის დადება.

ყოველმა ოჯახმა, გარემოდან გამომდინარე, დამოუკიდებლად უნდა განსაზღვროს უსაფრთხოების დამატებითი ზომები. მშობელთა უმრავლესობას განსაკუთრებული ძალისხმევის გარეშე შეუძლია უსაფრთხო გახადოს შვილის გარემო და თავიდან აიცილოს მრავალი მიუღებელი ქცევა.
ერთი აქტივობის მეორით ჩანაცვლება

თუ ბავშვი ბასრი დანით თამაშობს, შეიძლება ბლაგვი შევთავაზოთ. თუ ის იატაკზე თქვენი კოსმეტიკის ჩანთას ჩაუჯდა და გულდასმით სწავლობს შიგთავსს, პლასტმასის ცარიელი ბოთლები ან ყუთები შესთავაზეთ სანაცვლოდ. თუ ის იმ ჟურნალიდან აპირებს ფურცლების ამოხევას, რომლის შენახვაც გსურდათ, ისეთი შესთავაზეთ, რომელიც აღარ გჭირდებათ. თუ ის პასტელებით შპალერის მოხატვას აპირებს, დიდი ფორმატის ფურცელი დაუფინეთ იატაკზე და მასზე დახატვა სთხოვეთ. 

როგორც წესი, თუ მშობელი შვილს კონკრეტულ აქტივობას ისე დაუშლის, რომ ალტერნატივას არ შესთავაზებს, შედეგად წყენასა და ცრემლებს გამოიწვევს. ბავშვები ხშირად ხალისით თანხმდებიან მშვიდად შეთავაზებულ ჩანაცვლებას. 

ბავშვის მომზადება გარემოს შეცვლისათვის

მრავალი მიუღებელი ქცევა შეიძლება ავიცილოთ თავიდან, თუ ბავშვს წინასწარ მოვამზადებ გარემოს ცვლილებისთვის. თუ ძიძამ გაგაფრთხილათ, რომ პარასკევს ვერ შეძლებს მოსვლას, ეცადეთ ოთხშაბათიდანვე შეაგუოთ ბავშვი იმ აზრს, რომ ერთ დღეს სხვა ძიძასთან გაატარებს. თუ შვებულების გატარებას ზღვაზე აპირებთ, გამგზავრებამდე რამდენიმე კვირით ადრე დაიწყეთ ბავშვთან საუბარი მოსალოდნელი უჩვეულო საგნების/მოვლენების შესახებ: უცხო ლოგინში დაძინება, ახალი მეგობრების გაცნობა, უველოსიპედობა, დიდი ტალღები, ნავში ქცევის წესები და სხვ.

ბავშვებს სიახლეებთან შეგუების უჩვეულო უნარი აქვთ, თუკი მშობელი წინასწარ დაიჭერს თადარიგს და გააფრთხილებს. ასეთი მიდგომა მაშინაც ამართლებს, როცა ბავშვს ტკივილის ან დისკომფორტის გადატანა უწევს, მაგალითად, ექიმთან ვიზიტის და ნემსის გაკეთებისას. წინასწარ გულახდილი საუბრისა, გაფრთხილების წყალობით ბავშვი გაცილებით ადვილად გადაიტანს მოსალოდნელ სიტუაციას. 
სივრცის განაწილება უფროსი და–ძმისთვის

თინეიჯერებთან კონფლიქტების თავიდან აცილება შესაძლებელია გარემოს ფრთხილი და ყურადღებიანი დაგეგმვით. მათ სჭირდებათ ადეკვატური სივრცე პირადი ნივთების, განმარტოების, დამოუკიდებელი საქმიანობისათვის. გთავაზობთ რჩევებს უფროსი შვილებისთვის „მისაღები არეს” გაფართოების შესახებ:
უყიდეთ შვილს საკუთარი მაღვიძარა.

გარდერობში გამოუყავით შესაბამისი ადგილი.
დააწესეთ სახლში ადგილი, სადავ ოჯახის წევრები ერთმანეთს შეტყობინებებს დაუტოვებენ. 
უყიდეთ პერსონალური კალენდარი, რომ აღნიშნოს საკუთარი ვალდებულებები.
მასთან ერთად გაეცანით ახალი საყოფაცხოვრებო ტექნიკის ინსტრუქციას. 
წინასწარ აცნობეთ მოსალოდნელი წვეულების შესახებ, რომ შეძლოს თავისი ოთახის დასუფთავება.
მიეცით სახლის გასაღები და დაუკიდეთ ის მის მიერვე არჩეულ საკიდზე.
მიეცით ყოველთვიური და არა ყოველკვირეული სახარჯო (ჯიბის) ფული, ოღონდ წინასწარ შეუთანხმდით რისი ყიდვა შეუძლია და რისი არ შეუძლია.  
წინასწარ ისაუბრეთ ისეთ საკითხებზე, როგორიც არის ავტომობილის დაზღვევა, ავტო შემთხვევის გამო პასუხისმგებლობა, ალკოჰოლისა და ნარკოტიკების გამოყენება და ა.შ.
თუ დამოუკიდებლად ირეცხავს, შეუმსუბუქეთ სამუშაო აუცილებელი საგნების უზრუნველყოფით. 
ურჩიეთ ყოველთვის ჰქონდეს ტელეფონის ბარათზე თანხა სასწრაფო ზარისათვის.
წინასწარ გააფრთხილეთ, მაცივარში რომელი საჭმელია განკუთვნილი სტუმრებისათვის. 
სთხოვეთ ჩამოწეროს იმ მეგობრების გვარები და ტელეფონის ნომრები, რომლებთანაც შეგეძლებათ დარეკვა საჭიროების შემთხვევაში.
წინასწარ გააფრთხილეთ იმ სამუშაოს შესახებ, რომლის შესრულებაც მოუწევს სტუმრების მოსვლამდე. 
შესთავაზეთ შეადგინოს ოჯახურ მოგზაურობასთან დაკავშირებული საგნებისა და საქმეების პირადი სია.
შესთავაზეთ ყოველდღიურად გაეცნოს ამინდის პროგნოზს, რომ წინასწარ განსაზღვროს, რას ჩაიცმევს მომდევნო დღეს სკოლაში. 
წინასწარ უთხარით, რომ სადილი ან ვახშამი დროზე ადრე ექნება, რადგან მომდევნო დღისთვის სამუშაო გაქვთ დასასრულებელი. 
წინასწარ აცნობეთ, როდის აპირებთ ქალაქიდან გასვლას, რომ შეძლოს თქვენი არყოფნისას საკუთარი აქტივობების გეგმის შედგენა.
ასწავლეთ სატელეფონო შეტყობინებების მიღება.
ყოველთვის დააკაკუნეთ შვილის ოთახში შესვლამდე.
ჩართეთ ოჯახის ისეთ გეგმებთან დაკავშირებულ დისკუსიებში, რომელიც მასაც ეხება.

მშობელთა უმრავლესობას შეუძლია ყოველი კატეგორიის მიხედვით ბევრი სხვა მაგალითი შემოგვთავაზოს. რაც უფრო მოხერხებულად იყენებს მშობელი გარემოს ცვლილების მეთოდს, მით უფრო მშვიდობიან თანაცხოვრებას ახერხებს საკუთარ შვილთან და მით უფრო ნაკლებად უწევს კონფრონტაცია.

იმ მშობლებს, რომლებიც ჩვენი სისტემის გავლენით ეჩვევიან გარემოს ცვლილების მეთოდის ფართოდ გამოყენებას, პირველ რიგში, ფუნდამენტურად ეცვლებათ დამოკიდებულება ბავშვებისა და მათი უფლებების შესახებ. ერთ–ერთი ამგვარი ცვლილება უკავშირდება კითხვას: „ვისია სახლი?”

ჩვენი კურსების მსმენელთა უმრავლესობა აღიარებს, რომ სახლს საკუთარ კუთვნილებად მიიჩნევს; შესაბამისად, აუცილებელია, რომ შვილებს შესაბამისად მოქცევა ასწავლონ. ეს იმას ნიშნავს, რომ შვილი აუცილებლად უნდა „ვძერწოთ” და „ვკიცხოთ” მანამ, სანამ ის ტკივილით არ ისწავლის, რას ელიან მისგან მშობლების სახლში. ასეთი მშობლები იშვიათად ცდილობენ სახლის გარემოს ნებისმიერ ცვლილებას მაშინაც კი, როცა ოჯახში პატარა ჩნდება. მათი აზრით, სახლი ისეთივე უნდა იყოს, როგორიც ბავშვის დაბადებამდე იყო და ბავშვი თავითონ უნდა შეეგუოს გარემოს. 
ამ შემთხვევაში მშობლებს ვეკითხებით: „დღეს თუ შეიტყობთ, რომ მომდევნო კვირიდან თქვენთან ერთად ერთ–ერთმა ხანდაზმულმა მშობელმა უნდა იცხოვროს, რომელიც ნაწილობრივ პარალიზებულია და ზოგჯერ ყავარჯენს ან ინვალიდის ეტლს იყენებს, რას შეცვლიდით სახლში?”   

ჩვეულებრივ, ასეთ კითხვას ცვლილებათა ვრცელი სია მოჰყვება ხოლმე:
კიბეზე სპეციალური სახელურების  დამაგრება.
კიბეზე სპეციალური რელსის დამაგრება.
ავეჯის გადაადგილება ისე, რომ ინვალიდის ეტლის გადაადგილება შეიძლებოდეს. 
სამზარეულოს კარადის ქვედა თაროებზე ისეთი ნივთების დადება, რომელსაც ხშირად იყენებენ.
მშობლისათვის სპეციალური ზარის ყიდვა, რომლითაც შეუძლია გააგებინოს ცუდად ყოფნა.
ტელეფონის დამაგრძელებლის ყიდვა.
ისეთი ავეჯის გატანა, რომელიც არამდგრადია და შეიძლება შემთხვევით გადაყირავდეს.
გარე კიბის მოდიფიკაცია იმგვარად, რომ მშობელმა დამოუკიდებლად შეძლოს ეზოში ეტლით ჩასვლა.
აბაზანისათვის რეზინის ხალჩის ყიდვა. 

როგორც კი მშობელი რწმუნდება, რა ძალისხმევა დასჭირდებოდა, რომ სახლი მოხერხებული და უსაფრთხო გაეხადა ხანდაზმული მშობლისათვის, ის შვილისთვის ცვლილებებისთვისაც მზადყოფნას გამოხატავს. 
მშობელთა უმრავლესობა გაოცებულია საკუთარი დამოკიდებულების კონტრასტით ინვალიდი მშობლისა და შვილის მიმართ, როდესაც საქმე ეხება კითხვას: „ვისია სახლი?”

მშობლები აღიარებენ, რომ ეცდებოდნენ ხანდაზმული მშობლის დარწმუნებას იმაში, რომ სახლი მისიც არის, თუმცა, სხვაგვარად მოიქცეოდნენ შვილის შემთხვევაში.

მუდამ მაოცებს, რამდენ მშობელს შეუძლია საკუთარი დამოკიდებულებითა და ქცევით გაცილებით მეტი პატივისცემა გამოხატოს სტუმრის მიმართ, ვიდრე საკუთარი შვილის მიმართ. ძალზე ბევრი მშობელი ისე იქცევა, თითქოს შვილმა თვითონ უნდა იზრუნოს, რომ გარემოს მოერგოს.  

მასწავლებელი – სასწავლო მასალის, რესურსისა და აქტივობის ავტორი

0
მასწავლებელი მეთოდურად კარგად დაგეგმილი გაკვეთილითა და დამუშავებული სასწავლო მასალით მოსწავლეებს შესასწავლი საკითხების გააზრებაში ეხმარება. გაკვეთილის დაგეგმვას ის ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტით – შესასწავლი მასალის მეთოდური დამუშავებით – იწყებს. კვლევები ადასტურებს, რომ დაგეგმილი გაკვეთილის თანმიმდევრული და მკაფიო სტრუქტურა განაპირობებს მაქსიმალურად კარგ შედეგს.

პრაქტიკოსი მასწავლებელი ოსტატურად ახერხებს სხვადასხვა ტიპის უნარებზე აგებული სავარჯიშოების სასწავლო მასალაში ინტეგრირებას, რათა თანაბრად უზრუნველყოს თითოეული მოსწავლის სწავლა. ყოველივე ამის გათვალისწინებით, აუცილებელია, მასწავლებელმა დაგეგმოს გაკვეთილი, დაამუშაოს მასალა ისე, რომ მოარგოს სხვადასხვა ტიპის მოსწავლეთა განსხვავებულ ჯგუფს. ამისთვის ის გამუდმებით უნდა იკვლევდეს თავის სამიზნე აუდიტორიას და პოულობდეს პასუხს კითხვაზე, როგორ და რა გზით დააკმაყოფილოს მოსწავლეთა ინდივიდუალური მოთხოვნები და სწავლის განსხვავებული სტილი.

სწავლების სხვადასხვა ეტაპზე მასწავლებელს სჭირდება, გასცდეს სახელმძღვანელოს ჩარჩოებს. რეალურად ბევრი მასწავლებელი ქმნის სასწავლო რესურსს. აქ იგულისხმება არა სახელმძღვანელო, არამედ გარკვეული სახის დამატებითი მასალა, რომელიც შესაძლოა დასჭირდეს მასწავლებელს სწავლების ამა თუ იმ ეტაპზე. ამის ერთ-ერთი მიზეზი ის გახლავთ, რომ საკუთარი რესურსის, მასალის შექმნისას მასწავლებელს, რომელიც ამ მომენტში ავტორადაც გვევლინება, შეუძლია თავისი მასალის კონტექსტუალიზაცია და, სხვადასხვა მოთხოვნის შესაბამსიად, კონკრეტულ ჯგუფზე მორგება, რომელიც ემსახურება მის ხელთ არსებული სახელმძღვანელოს მოდიფიცირებას და გამდიდრებას. ეს არ არის იზოლირებული, სასწავლო კურსისა და სახელმძღვანელოსგან ცალკე მდგომი მასალა. ნებისმიერ სახელმძღვანელოსთან მუშაობის შემთხვევაში მასწავლებელს აქვს თავისუფლად მოქმედების უფლება, ანუ მას შეუძლია: 

შემეცნებითი ხასიათის დავალებების გამოყენება მოსწავლეთა შეფასებითი უნარების ფორმირებისთვის

0
შემეცნებითი    ხასიათის   დავალებების  გამოყენება  მოსწავლეთა  შეფასებითი  უნარების ფორმირებისთვის  ისტორიის სწავლების მაგალითზე
უკანასკნელ პერიოდში მოსწავლეთა მსოფლმხედველობაში სერიოზული გარდატეხები მოხდა, რომელიც პირველ რიგში სოციოკულტურული ცვლილებებითაა გამოწვეული. მოსწავლეებიც მასწავლებლებისაგან იმ უნარ-ჩვევების  შეძენაში  მოელიან დახმარებას, რომელიც მათ  გარემომცველ სამყაროში ადაპტაციისთვის დაჭირდებათ. ეს განსაკუთრებით  ეხება  ისტორიის სწავლების საკითხებს. 

სკოლაში  ისტორიის   სწავლების მიზანია წარსულის შესწავლის საფუძველზე მოსწავლის პიროვნული განვითარება და სამომავლო გზების დასახვის უნარის გამომუშავება. პიროვნული განვითარება კი პირველ რიგში გულისხმობს შემოქმედებითი აზროვნების ფორმირებას, უნარს, კრიტიკულად  გაანალიზო  წარსული და აწმყო, ისტორიული წყაროების დამოუკიდებელი შესწავლის საფუძველზე გააკეთო საკუთარი   დასკვნები,  ისტორიული მოვლენებიდან გამოყო არსებითი და ძირითადი; ისტორიის შესწავლამ  მოსწავლე  უნდა დააყენოს ზნეობრივი არჩევანის წინაშე,  რითაც იგი იღებს  უფლებას, იყოს  სუბიექტური. მაგრამ ისტორიული პირების   სიმპათია-ანტიპათიის გამოხატვის შემდეგ მოსწავლეებმა   უნდა   მოახერხონ   მოვლენის   სხვადასხვა   კუთხით  წარმოდგენა და    არგუმენტირებული   შეფასება,  იმ კრიტერიუმების  გამოვლენა, რომელიც  მათ შეფასებას დაედო  საფუძვლად.      

     

ამ გზით მიღებული უნარ-ჩვევები უკვე გახდება ის საფუძველი, რომლითაც მოსწავლე  შეიძლებს თანამედროვე მსოფლიო მოვლენების საფუძვლიან და ყოველმხრივ  გაანალიზებას და შეფასებას.   

თანამედროვე სასწავლო სისტემები  მრავლად შეიცავენ ისეთ მეთოდებსა და ტექნოლოგიებს, რომელთა გამოყენებით  მასწავლებელს  შეუძლია დროის მოთხოვნების შესაბამისად სწორად წარმართოს სასწავლო პროცესი. მათ შორისაა პედაგოგიური თანამშრომლობის თეორიაც (ძირითადად იგი სწავლის  შემდეგ ტექნოლოგიებს აერთიანებს:  დიფერენცირებული  სწავლის   ტექნოლოგია და სწავლის ინდივიდუალიზაცია;  სწავლის ჰუმანურ ტექნოლოგია და განმავითარებელი სწავლის თეორია და ტექნოლოგია), რომელშიც მკვეთრადაა გამოკვეთილი „სუბიექტი-სუბიექტის”  („მოსწავლე-მასწავლებელი”)  ურთიერთობები.  მასში მთავარია მოზრდილებისა და ბავშვების „ერთობლივი განვითარება”   და  ურთიერთგაგება,  მოსწავლესა და მასწავლებელს  შორის მიმდინარე დიალოგი და აზრთა ურთიერთგაცვლა. 

ასეთი ტიპის ურთიერთობების  შესაბამისია ისეთი  დავალებები, რომელიც მოითხოვს მოსწავლეებისაგან საკუთარი აზრის  ჩამოყალიბებას:  „შეაფასეთ…”. „გამოთქვით თქვენი აზრი…”, „თანახმა ხართ თუ არა?..”  და ა.შ. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, რადგან  მოსწავლეები ხშირად იზეპირებენ გაკვეთილებს, მათ შორის ისტორიის გაკვეთილებსაც, მაგრამ ძნელად ახერხებენ ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენებას, რასაც სხვადასხვა სახის სირთულეები მოჰყვება ხოლმე, თუნდაც შეფასების კუთხით. სასწავლო პროცესის სწორად წარმართვა კი  ისეთ აქტივობებს გულისხმობს, რომელიც ყოველ მოსწავლეს „მიიყვანს”  თავისი საკუთარი,  სხვადასხვა სირთულის კითხვების დასმის უნარ-ჩვევამდე და შეფასების გაკეთებამდე. მოსწავლეთა მიერ გაკეთებული შეფასება კი ყველაზე  ცხადლივ ავლენს მათი ცოდნისა და  უნარების ზღვარს, რადგან  თავად  შეფასება მიეკუთვნება მაღალ სააზროვნო დონეს.

ერთ-ერთი მეთოდი, რომელიც საშუალებას  იძლევა არა მარტო ადექვატურად შევაფასოთ  მოსწავლეთა ცოდნა, არამედ ხელი შევუწყოთ  მათი სააზროვნო უნარების განვთარებას და თავად მოსწავლეთა მხრიდან შეფასებების გაკეთებას, ესაა  შემეცნებითი ხასიათის  დავალებების და ამოცანების გამოყენება სასწავლო  პრაქტიკაში და მათზე  დაყრდნობით მოსწავლეთა შეფასებითი უნარების ფორმირება.  

ტრადიციულად  შემეცნებითი ხასიათის  დავალებები  და ამოცანები  რამდენიმე ნაწილად იყოფიან:  

Øვიზუალური – იგი ისეთი  დავალებაა, რომელიც ეხმარება მოსწავლეს წარმოიდგინოს, მასალის ვიზუალიზაციის გზით  აღადგინოს  წარსული (მაგალითად,    ისტორიული  წარსული)   და მოახერხოს საკუთარი ცოდნით ოპერირება.  თითოეულ კონკრეტულ შემთხვევაში   ამგვარი  დავალება  ივსება  შესაბამისი, უფრო მეტად სრულყოფილი თემებით და დავალებებით;  

Øლოგიკური   ( ლოგიკური  და  ინტელექტუალური ) – დავალებები მიმართულია თეორიული ცოდნის ათვისებისკენ და მოითხოვს აბსტრაქტულ-ლოგიკური აზროვნების უფრო მეტ  აქტივიზაციას.  ლოგიკური  ტიპის  შემეცნებითი  დავალება  ახლოსაა შემეცნებით ამოცანასთან. შემეცნებითი ამოცანა  არა მარტო „აიძულებს” მოსწავლეს   ცოდნა  გამოამჟღავნოს, არამედ მისი შეძენის  ახალ, აქამდე უცნობ საშუალებებსაც „აცნობს” მას; ის ხელს უწყობს  დამოუკიდებელ ინტელექტუალურ  საქმიანობას და ამავდროულად მიმართულია მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების და არგუმენტირებული მსჯელობის განვითარებისკენ. ასეთი ტიპის სავარჯიშოების გასაკეთებლად  მასალის ცოდნა აუცილებელია და საამისოდაც კარგი მოტივია მოსწავლისათვის;

Ø შეფასებითი –   შეფასება არის აზროვნების ზედა დონის უნარ-ჩვევა და ზოგადად  გულისხმობს,  არჩეული კრიტერიუმების (მაგალითად,  რაოდენობა,  ხარისხი,   ხანგრძლივობა,  და ა. შ.) გარკვეული კატეგორიისადმი მიკუთვნებას, სტანდარტებზე  (ამ  კრიტერიუმის  შესაბამისი  სტანდარტული  საზომი ერთეულები,  საზოგადოებაში მიღებული ნორმები, ღირებულებები და წესები) და პირობებზე  (კონტექსტი, საზღვრები, რესურსები, მოქმედების დრო და ადგილი, სხვა)  დაყრდნობით  რაიმეზე   მსჯელობასა   და  დასკვნების  გამოტანას. 

შეფასებაში, კერძოდ,  იგულისხმება:      

                         

  • ფაქტების დასახელება; 
  • არგუმენტირება;
  • ანალიზი; 
  • გარკვეულ კრიტერიუმებსა ან სტანდარტებზე დაყრდნობით დასკვნების გაკეთება;
  • საკუთარი  მოსაზრების დაცვა; 
  • დამტკიცება; 
  • პროგნოზირება;
  • პოზიციისა და მისი კონტრარგუმენტების განხილვის საფუძველზე დასკვნის
გამოტანა;
  • პრობლემის გადაჭრის რამდენიმე გზიდან ერთ-ერთის არჩევის მართებულობის დასაბუთება;
  • მოდელის (სისტემის) მოქმედების შეფასება;
  • რამდენად  შეესაბამება მიღებული  დასკვნა იმ  მონაცემებს,  რომელთა  საფუძველზეც  დასკვნა  გაკეთდა  (მონაცემებისა და დასკვნების შესაბამისობის  დადგენა).
შეფასებითი   ხასიათის   დავალებისას  ანუ   შეფასების  გაკეთებისას   მოსწავლეში  იღვიძებს  საკუთარი  აზრის  გამოთქმის  სურვილი,   უვითარდებათ  შესასწავლი  საკითხის  მიმართ  თავისი  პირადი  დამოკიდებულების გამოხატვის უნარი,  ხდება   პიროვნული თვისებების ფორმირება; შეფასებისას მოსწავლე გრძნობს პასუხისმგებლობას, თავად აირჩიოს ფაქტები, გაანალიზოს ისინი, გამოიტანოს დასკვნები, ჩამოაყალიბოს თავისი შეხედულება  და  დაიცვას იგი. ამიტომ დავალებების  შერჩევის  დროს  ამ  ტიპის  დავალებებს განსაკუთრებულ ყურადღებას ანიჭებენ. 

თუმცა აქ არსებობს გარკვეული პრობლემა, როგორიცაა, მაგალითად, ის, რომ მოსწავლეები ხშირად ცდილობენ   უსაფუძვლოდ,  ფაქტების,  თავისი  პოზიციის  ჩვენების გარეშე   შეფასებას; ცდილობენ შემოიფარგლონ ფაქტების უმნიშვნელო რაოდენობით; ამტკიცებენ, რომ ასეთი დავალება აღემატება მათ ძალას და რომ არ შეუძლიათ შეფასება და საჭირო ფაქტების შერჩევა, თუმცა მასწავლებელს შეუძლია  სხვადასხვა დავალებებით და სავარჯიშოებით  მოსწავლეთა ამ ნაკლული მხარეების აღმოფხვრა. 

მაგრამ  რა  პირობები   უწყობს   ხელს  შემეცნებითი  ინტერესის  გაღვიძებას, რომლის  საფუძველზეც მოსწავლეს გაუჩნდება შეფასების სურვილი და გამოუმუშავდება შესაფერისი უნარ-ჩვევა? ესენია:

  • პრობლემური ხასიათის დავალებები და ახალი ცოდნის დამოუკიდებლად „აღმოჩენის” პროცესი;
  • საგნის მთლიანი და  ცალკეული ნაწილების  მიზანმიმართული შესწავლის  მნიშვნელობის  გაგება;
  • რაც უფრო მეტი ახალი მასალაა დაკავშირებული ადრე მიღებულ ცოდნასთან, მით მეტია მოსწავლეთა ინტერესი შესასწავლი საკითხის მიმართ;
  • დასწავლა უნდა იყოს ძნელი, მაგრამ შესაძლებელი;
  • მოსწავლეთა შემოწმება და შეფასება უნდა იყოს დროული;
  • მოსწავლეთა შეფასებების დროს ფსიქოლოგიური სურათის გათვალისწინება – ჯერ ყურადღება გავამახვილოთ პოზიტიურზე და შემდეგ – ნაკლოვანებებზე („უკეთესი იქნებოდა, რომ..”) და ა.შ. 
შემეცნებითი  ხასიათის აქტივობებს კი მიეკუთვნებიან:   შემოქმედებითი დავალებების გადასაწყვეტად ალგორითმების დამოუკიდებლად (მასწავლებლის დახმარებით) შექმნა; შემეცნებითი ხასიათის დავალების გამოყოფა და ფორმულირება; ინფორმაციის მოძიების უნარის გამოყენება; კონკრეტული პირობების მიუხედავად დავალების გადაწყვეტის, შესრულების ყველაზე ეფექტური გზების მოძიება; საქმიანობის პროცესისა და შედეგების შეფასება.
                                           

პრაქტიკული სავარჯიშო

მოსწავლეთა  შეფასებითი   უნარების   ფორმირებისთვის   შემეცნებითი    ხასიათის   დავალებების  გამოყენება  განვიხილოთ ისტორიის სწავლების მაგალითზე:  

     გაკვეთილის თემა  – „სსრკ  საშინაო პოლიტიკა  50-80-იან წწ-ში”
დავალება:  

I –  “XX საუკუნის 50-80-იანი წლების  სსრკ  საშინაო პოლიტიკის შეფასება” 
ორგანიზება –  მოსწავლეებს შეუძლიათ  შექმნან შემოქმედებითი ჯგუფები  და  თითოეულს მიეცეს თავისი დავალება –  გაანალიზონ    50-80-იან წლების  სსრკ საშინაო პოლიტიკის  უმნიშვნელოვანესი მოვლენებიდან ერთ -ერთი:
  • უნგრეთის კრიზისი 1956 წელს ბერლინის კრიზისი 1959 წელს
  •       კარიბის კრიზისი 1962 წელს;
  • ჩეხოსლოვაკიის კრიზისი 1968 წელს.
მოსწავლეებმა    მოვლენები უნდა განიხილონ  სხვადასხვა კუთხით და  დოკუმენტებზე   დაყრდნობით;     ყოველი დოკუმენტი  ყურადღებით, შემდეგი  ალგორითმის მიხედვით   შეისწავლონ:
Øყურადღებით წაიკითხეთ დოკუმენტი;
Øგანიხილეთ მოცემული ფაქტები და განსაზღვრეთ, რა პასუხს გვაძლევენ დასმულ კითხვებზე;
Øთუ დოკუმენტში ცოტა მონაცემებია, გაიხსენეთ, კიდევ რა იცით ამ საკითხს შესახებ და როგორ შეიძლება გამოიყენოთ ეს ცოდნა, რაში გამოგადგებათ;
Øთუ თქვენი დოკუმენტიდან  შეიძლება ფაქტების გამორჩევა სხვადასხვა მტკიცებულებებისთვის, დაასახელეთ  ამის  შესაბამის   ყველა შესაძლო ვარიანტი, თუნდაც ისინი ეწინააღმდეგებოდნენ ერთმანეთს.
ცხადია,  რომ  მოსწავლეთა მიერ გაკეთებული შეფასება  უნდა იყოს  ყოველმხრივი,  კარგად  მოფიქრებული  და  გააზრებული.  ამისთვის საჭიროა რამდენიმე წესის გათვალისწინებაც:
Øმოსწავლეები არ შემოიფარგლონ ერთ  დოკუმენტთან მუშაობით;
Øაუცილებელია სხვადასხვა შინაარსის დოკუმენტების გამოყენება:
Øისტორიული ხასიათის, პრესის   მასალების  და თვითმხილველთა შეხედულებების გამოყენება.
დავალების   შესრულებისას   შემოქმედებით  ჯგუფებს  დამატებით შეიძლება  მიეცეთ   ისეთი  ხასიათის  ინფორმაციის  გაცნობაც, როგორიცაა:
Øატომური, ქიმიური და ბაქტერიოლოგიური იარაღის აკრძალვა;
Øიმ  სახელმწიფოთა  ატომური განიარაღება, რომლებიც ფლობენ მას;
Øყველა  ტიპის შეიარაღების  შემცირება;
Øომის კერების ლიკვიდაცია და რეგიონალური კონფლიქტების აღმოფხვრა;
Øევროპის  და სხვა რეგიონების კოლექტიური  უშიშროების უზრუნველყოფა;
Øსახელმწიფოთა თანამშრომლობის გამტკიცება;
Øმსოფლიოს ხალხთა თავისუფლებისა და დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა;
მუშაობისას  მოსწავლეებმა   უნდა მოახერხონ  თეორიული ცოდნის გამომჟღავნება   და  მოვლენების  პრაქტიკული შეფასება.  

დავლების  გაანალიზების   და  შესრულების  შემდეგ   მოსწავლეებისთვის ცხადი  ხდება, რომ აღნიშნული პერიოდი ხასიათდებოდა დაძაბულობით და ამ დაძაბულობის  შემცირებით. სახელმწიფოები  ცდილობდნენ  ურთიერთნდობა  მოეპოვებინათ და დაეთბოთ საერთაშორისო კლიმატი.

 გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეები  აკეთებენ  მოვლენების შეფასებას  და  აქცენტს აკეთებენ მათზე,  რომელიც ამ პერიოდისთვის უფრო პოზიტიური იყო.  

II  –
 ასეთი  ტიპის  დავალებად  შეიძლება მივცეთ  ისეთი   მაგალითებიც,  როგორიცაა –  „შეაფასეთ   ფაქტები  და  შეარჩიეთ  ისინი,  რომლებიც  პოზიტურად  ახასიათებენ  საბჭოთა კაშირის  საშინაო  პოლიტიკას  60-80-იან წლებში”:

·კუბაზე  საბჭოთა  ატომურ ქობინებიანი რაკეტების  განლაგება  (1962 წ);
·ბერლინის კედელი აღმართვა და საკონტროლო-გამშვები პუნქტების მოწყობა (1981 წ.);
·სამშვიდობო  ხელშეკრულებები (1971-1981 წწ);
·საბჭოთა  ჯარების  შეყვანა  ჩეხოსლოვაკიაში (1968 წელს);
·გამალებული  შეიარაღების  შემცირებაზე  შეთანხმება;
·სტრატეგიული  შეიარაღების  შეზღუდვაზე შეთანხმება (1979 წ.);
·საბჭოთა  ჯარების შეყვანა ავღანეთში (1979 წ);
·ევროპაში  საშუალო  რადიუსის მოქმედების რაკეტების  განლაგებაზე  გადაწყვეტილების   მიღება (70-ანი წწ.);
·ერაყისა  და  ლიბიის რეჟიმების მხარდაჭერა;
· აშშ -ისა და საბჭოთა კავშირის ერთობლივი კოსმოსური პროგრამა „სოიუზ-აპოლონი”;
·ჰაერსა და წყალში ატომური იარაღის გამოცდის აკრძალვა;
· მოლაპარაკება  რაკეტსაწინააღმდეგო  თავდაცვაზე.

მოცემული დავალება სრულდება ინდივიდუალურად  ან პატარა ჯგუფებში (2-3 მოსწავლე). 

რაც შეეხება შეფასების კრიტერიუმებს, მათი გაკეთება ერთობლივადაა შესაძლებელი,  მთელი კლასის ჩართულობით და დავალებად მიცემული პირობების მიხედვით, შესაფერისი ზმნების (განსაზღვრე, დაახასიათე, დაახარისხე, შეუსაბამე  და ა.შ.) გათვალისწინებით.

მოსწავლეებში შეფასების სააზროვნო უნარების  ფორმირებაზე  მუშაობას  უმნიშვნელოვანესი  პრაქტიკული მნიშვნელობა გააჩნია  და აქტიურად   უწყობს   ხელს   საგანმანათლებლო  მიზნების მიღწევას,  რადგან  საგაკვეთილო   დავალების  შესრულებისას,   მასალების   შერჩევის,  ანალიზის   და  შეფასების  დროს   ფაქტების   დამახსოვრება  გაცილებით  ღრმად ხდება:  ვლინდება  არსებული  ცოდნა,  ვითარდება  კრიტიკული  აზროვნება,  მჟღავნდება  პირადი  დამოკიდებულებები, ღირებულებები,  მაღლდება   პასუხისმგებლობა,  იზრდება  მოსწავლეთა  კომპეტენცია,  ამიტომ   მსგავსი  ტიპის  დავალებები   და   ცოდნის  დაუფლების   მაღალი   კოგნიტური  დონეების  წვდომა  და  შეფასების სააზროვნო  უნარების განვითარება / გამომუშავება   მოსწავლეებისთვის  ძალიან  პროდუქტიულია  და მათი საზოგადო წარმატების   მიღწევის  ერთ-ერთი საუკეთესო   საშუალებაა.

„დამახსოვრების „განათლება“- შეფასების მძიმე ჯვარი“

0
განათლების სისტემას, რომელიც ეფუძნება ფაქტების დამახსოვრებას და სრულიად მოწყვეტილია რეალურ ცხოვრებას, აქვს კიდევ ერთი თავისებურება, რომელიც მას მოსაწყენს და „ნაცრისფერს” ხდის. 

ყველაზე „ნაყოფიერი” წარუმატებელი ბავშვების აღზრდის კუთხით არის შეფასების სისტემა. შეფასების მიღებული სისტემა დაწყებით კლასებშივე ავლენს წარუმატებელ მოსწავლეებს. ის, ვინც ცუდად ამთავრებს დაწყებით კლასს, იშვიათად თუ აღწევს წარმატებას მომდევნო კლასებში.

თავიდან შეფასება უნდა ყოფილიყო ბავშვის მოსწრების ობიექტური საზომი. მაგალითად, ის, ვინც კითხვაში იღებს შეფასებას 9 ან 10, დარწმუნებულია, რომ კითხულობს კარგად, ხოლო მან, ვინც იღებს შეფასებას 1 ან 2, იცის, რომ კითხულობს ცუდად ან საერთოდ ვერ კითხულობს. 1 ან 2-სა და 9 ან 10-ს შორის შუალედს ავსებს 3, 4, 5, 6, 7, 8, რომელთა საშუალებითაც მასწავლებელი აფასებს კითხვის უნარს არადამაკმაყოფილებელსა და ფრიადს შორის. მოსწავლე ხშირად იმედგაცრუებული რჩება ნიშნით, რომელიც არ შეესაბამება მათ მიერ დახარჯულ ძალისხმევას. ითვლება, რომ ნიშანმა მოსწავლეს უნდა მისცეს სტიმული მომავალი თავდაუზოგავი შრომისთვის, მშობლებს კი – ბავშვის სწავლის კონტროლის საშუალება. ითვლება, რომ ბავშვი, რომელსაც აქვს შეფასება 9 ან 10, ძალისხმევას არ იშურებს ნიშნის შესანარჩუნებლად, უფრო დაბალი შეფასება კი იმაზე მიანიშნებს, რომ ზარმაცობს. ამავე დროს, მოსწავლე, რომელიც 1 ან 2 ქულით შეაფასეს, ცდილობს აღმოფხვრას ჩამორჩენა, გამოასწოროს სავალალო მდგომარეობა.

ყველაფერი მართლა ასე რომ იყოს, უკმაყოფილების მიზეზი არ გვექნებოდა. სამწუხაროდ, შეფასება არ წარმოადგენს სწავლის სტიმულს არც ერთი და არც მეორე კატეგორიის ბავშვებისთვის და ნაკლებ მოსალოდნელია, ახლო მომავალში მდგომარეობა შეიცვალოს.

დღეს ნიშნები თავის თავში მოიცავს განათლების არსსაც და აზრსაც. მათ იმდენად დიდი მნიშვნელობა ენიჭებათ, რომ თვითონ განათლების შინაარსიც კი შეცვალეს. ჰკითხეთ ბავშვებს, რა არის სკოლაში მთავარი და ისინი გეტყვიან, რომ ნიშნები ან, საუკეთესო შემთხვევაში, უმაღლესში ჩაბარება. ცოტა თუ გეტყვით, რომ სკოლაში განათლების მისაღებად დადიან, ისიც იმიტომ, რომ ამ ბავშვებმა იციან – ეს სწორი პასუხია.

შეფასება მორალის თავისებურ ეკვივალენტად გადაიქცა. კარგი შეფასება კარგ ქცევასთან ასოცირდება, ცუდი – ცუდთან, რაც ხშირად არ შეესაბამება სინამდვილეს. ჩვენ ისინი არა მხოლოდ ქცევის, არამედ სიკეთისა და ბოროტების გაგების ეკვივალენტადაც კი ვაქციეთ. ნიშანი გახდა ცოდნის სიმბოლო და უფრო მეტი მნიშვნელობა მიენიჭა, ვიდრე განათლებას. ის თავისებური ვალუტაა განათლების სფეროში. უმაღლეს შეფასებას მეტი ფასი აქვს, რადგან უზრუნველყოფს პრესტიჟს და საუკეთესო სასწავლებელში მოხვედრას. მაგრამ ვინაიდან ნიშანი ძირითადად კარგი მეხსიერების მაჩვენებელია და არა აზროვნების უნარისა, მას ხშირად შეცდომაში შევყავართ.

ამერიკის ერთ-ერთ შტატში პროფესორთა ჯგუფმა გამოკითხვა გამართა ექიმებს შორის. დასკვნა ასეთი აღმოჩნდა: „სამედიცინო კოლეჯებში სტუდენტთა შეფასება პრაქტიკულად არ ახდენს გავლენას მათი შემდგომი სამედიცინო პრაქტიკის ხარისხსა და კომპეტენტურობაზე”. ჯგუფის თავჯდომარემ კი განაცხადა, რომ ეს მისთვის საოცარი აღმოჩენა იყო, რადგან მთელი თავისი პროფესიული მოღვაწეობის განმავლობაში სამედიცინო კოლეჯებიდან სტუდენტების შერჩევით იყო დაკავებული. მას ეჭვი შეეპარა არა მარტო აბიტურიენტების შერჩევის ადეკვატურობაში, არამედ იმაშიც, რამდენად ასახავს შეფასება სტუდენტების რეალურ ცოდნას.

არანაკლებ გაოცებული დარჩა სხვა სამეცნიერო ჯგუფის ხელმძღვანელი ნიუ-იორკიდან, რომელიც ანალოგიურ კვლევას ატარებდა. ექსპერიმენტში მონაწილეობდა კოლუმბიის უნივერსიტეტის 342 კურსდამთავრებული, რომლებიც სტიპენდიანტებიც იყვნენ. მეცნიერები იკვლევდნენ, რა წარმატებებს მიაღწიეს მათ უნივერსიტეტის დამთავრებიდან 15 წლის შემდეგ. შედეგები გასაოცარი აღმოჩნდა: ის კურსდამთავრებულები, რომლებიც დაჯილდოებული იყვნენ საპატიო ჯილდოებით, მედლებით სამეცნიერო საქმიანობისთვის ან სტუდენტობის დროს შედიოდნენ სამეცნიერო ჯგუფების შემადგენლობაში, პროფესიულ პრაქტიკაში კვალიფიკაციის უფრო დაბალ საფეხურზე აღმოჩნდნენ, ვიდრე სხვა სპეციალისტები.

ნათელი ხდება, რომ შეფასების მაღალი ქულა მხოლოდ სტუდენტური წარმატების მაჩვენებელია და არა პროფესიონალიზმისა.

როგორც ჩანს სტუდენტი დგება დილემის წინაშე: მაღალ ქულებზე გაამახვილოს ყურადღება თუ შემოქმედებითად მიუდგეს პრობლემებს. სამწუხაროდ, ვერც ერთი ამ მიმართულებით მოძრაობა მას წარმატებამდე ვერ მიიყვანს. 
შეფასების სისტემის კიდევ ერთი ნაკლია მისი სიცრუე. სინამდვილეში ხომ არავის სჯერა შეფასებისა 5 ან 6 ანუ დამაკმაყოფილებელი. ეს ქულები გარდამავალია და გულისხმობს, რომ მოსწავლემ გამოავლინა საგნის არა საუკეთესო, არამედ დამაკმაყოფილებელი ცოდნა. მაგრამ არავის სჯერა, რომ ეს შეფასება მართლა დამაკმაყოფილებელ ცოდნაზე მიუთითებს. როდესაც მასწავლებლები და განათლების სპეციალისტები შეფასების ამ სისტემას  იცავენ, მე ვეკითხები, კმაყოფილი იქნებიან თუ არა, მათმა ბავშვმა ასეთი შეფასება რომ მიიღოს და ჩათვლიან თუ არა, რომ მან დამაკმაყოფილებლად იმუშავა. არ შემხვედრია ადამიანი, რომელიც კმაყოფილი იყოს იმით, რომ მის შვილს ყველა საგანში ასეთი შეფასება აქვს. მოსწავლე შეფასებით 5 და 6, სკოლის საზომით, წარუმატებელია, რადგან დამაკმაყოფილებლად ითვლება მხოლოდ შეფასება 7, 8, 9, 10.

სამყაროში, სადაც ადამიანებს აფასებენ ფორმალური მაჩვენებლებით და არა პიროვნული თვისებებით, დაბალი შეფასების მქონე მოსწავლეს მცირე შანსი აქვს უმაღლესი განათლების მიღებისა. ხმამაღლა ჩვენ ვქადაგებთ სრულყოფილებისკენ სწრაფვას, დაუღალავ შრომას მიზნის მისაღწევად, მაგრამ შეფასების სისტემა არ იძლევა ამის საშუალებას. ჩვენ გვესმის, რომ სიმწიფის ხანა ადამიანს სხვადასხვა ასაკში უდგება, პირადი პრობლემები კი შესაძლოა დროებითი წარუმატებლობის მიზეზი იყოს, რომელიც სულაც არ არის სწავლისა და აზროვნების უუნარობის მაჩვენებელი, მაგრამ ნიშანი ნიშნად რჩება და მას ვერსად გაექცევი. ადამიანს ბევრი შანსი უნდა ჰქონდეს და არა ერთი, ეს საზოგადოებას არ დააზარალებს, პირიქით, დაშვებული შეცდომების გამოსწორების საშუალებას მისცემს.

შეფასება იმითაც არის ცუდი, რომ ხელს უწყობს ტყუილის დამკვიდრებას. ნიშნები – ქონებაა და ის, ვინც სიმდიდრისკენ ისწრაფის, მოტყუებას იწყებს.

კვლევებმა დაადასტურა, რომ ამერიკაში სტუდენტების 55% ცდილობს, უპატიოსნო გზით მოიპოვოს მაღალი ქულა.

კიდევ ერთი მიზეზი, რომელიც განათლებას „ნაცრისფერს” ხდის, ტესტირებაა. განსაზღვრულობისა და გაზომვადობის პრინციპებთან ერთად ის აცემენტებს სწავლების ფაქტოლოგიურ საფუძველს. მოსწავლე ტესტში იღებს მაღალ ქულას მაშინ, როდესაც დამახსოვრებულ ფაქტებს, თუ შეიძლება ასე ითქვას, „გადმოისვრის”, რაც აზროვნებას სწორი პასუხების გაცემის მექანიზმად აქცევს. ტესტირება ხელს უშლის ბავშვს დამოუკიდებელ კვლევაში, აზროვნებაში, გარემოს აღქმაში. სწავლისას ის ცდილობს დაიხსომოს კურსივით გამოყოფილი წინადადებები, თითქოს სხვა სიტყვები ავტორს მხოლოდ საღებავის დახარჯვის მიზნით დაეწეროს.

კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც აღრმავებს განათლების პრობლემებს, არის გამოცდების დროს წიგნების გამოყენების აკრძალვა. რატომღაც მიიჩნევა, რომ დაზეპირებული მასალა უპირატესია წიგნში გადამოწმებულზე. არავითარი სურვილი არ მაქვს ვიარო ისეთ ხიდზე, ვიმუშაო ისეთ შენობაში ან ვიფრინო ისეთი თვითმფრინავით, რომლის კონსტრუქტორი მხოლოდ საკუთარ მეხსიერებას ეყრდნობა. ცხოვრება გვასწავლის, რომ მეხსიერებას არ ვენდოთ, ჯობს, კიდევ ერთხელ გადავამოწმოთ ჩვენი ცოდნა. გამოცდები იმისთვის არსებობს, რომ წარმოაჩინოს, როგორ ვფლობთ განათლების მეთოდოლოგიებს. როდესაც ცხოვრებაში პრობლემებს ვაწყდებით, ვცდილობთ, ფაქტები გარკვეული წესის მიხედვით დავალაგოთ. მეხსიერების იმედად მხოლოდ გამოუვალ მდგომარეობაში ვრჩებით. საკონტროლო წერა, სადაც ნებადართულია წიგნების გამოყენება, ასწავლის ბავშვს, სწრაფად და სწორად გამოიყენოს ცნობარი, გაიაზროს მასალა და ფაქტების საფუძველზე შეეცადოს ამოცანის შესრულებას, იდეების განვითარებას, პრობლემების გაანალიზებას. სხვაგვარად განათლების მთავარი მიზნის მიღწევა შეუძლებელი ხდება.

წარუმატებელი ბავშვების რაოდენობა სკოლებში იმიტომაც იმატებს, რომ მოსწავლეებს აძლევენ ბევრ, მოსაწყენ და ხშირად გაუმართლებელ საშინაო დავალებას. თუ ზემოთ ჩამოთვლილი უარყოფითი ფაქტორები განათლების სისტემაში ათწლეულების განმავლობაში არსებობდა, უზომო საშინაო დავალებები ჩვენი დროის მოვლენაა. მშობლებს მიაჩნიათ, რომ ბევრი საშინაო დავალება მასწავლებლის სიკარგეზე მეტყველებს. გასაკვირია, რომ საშინაო დავალებებს ითხოვენ დაწყებითი კლასის მოსწავლეთა მშობლებიც. ბავშვს, რომელიც სახლში დამოუკიდებლად ასრულებს დავალებას, ხშირად მეხსიერებაში აღებეჭდება დაშვებული შეცდომა, ზოგჯერ კი მის ნაცვლად მშობლები ასრულებენ დავალებებს. ამ ყველაფრის გამო ბავშვებს სიძულვილი უჩნდებათ საშინაო დავალებებისადმი და მაღალ კლასებშიც მიჰყვებათ.

მაღალ კლასებში საშინაო დავალებები გამართლებულია, მაგრამ მხოლოდ მაშინ, როცა დეტალურად არის დაგეგმილი მასწავლებლის მიერ, გასაგებია მოსწავლისთვის და კეთილსინდისიერად სრულდება შინ. რეალურად კი საშინაო დავალებები უზომოდ გაბერილი და გაუმართლებელია. მოსწავლეები ხვდებიან, რომ მასწავლებელს არ ჰყოფნის დრო ყველას საშინაო დავალების შესამოწმებლად და თვითონ მასწავლებელმაც იცის, რომ სუსტი მოსწავლეები შინ დავალებებს ნაკლებად ასრულებენ, ამიტომ მათ უმეტესწილად ძლიერებს აძლევენ, რითაც ხელს უწყობენ ძლიერ და სუსტ მოსწავლეებს შორის დისტანციის ზრდას. გარდა ამისა, საშინაო დავალებები მშობლებსა და შვილებს შორის კონფლიქტის ძირითადი მიზეზია.

ბევრი საშინაო დავალება პრობლემებს უქმნის ნიჭიერ, შემოქმედებით, პასუხისმგებლობიან ბავშვებს, რადგან მათ აღარ რჩებათ დრო საკუთარი ინტერესების დასაკმაყოფილებლად. საშინაო დავალების შესრულება უჭირთ იმ ბავშვებსაც, რომლებიც მრავალსულიან და პატარა სახლებში ცხოვრობენ.

საშინაო დავალება კისერზე ჩამოკიდებული ლოდია არა მარტო მოსწავლეებისთვის, არამედ მასწავლებლებისთვისაც.

ქიმიური გასეირნება

0
რამდენიმე წლის წინ ერთი ფონდის დაფინანსებით ძალიან ნიჭიერ პროგრამისტთან ერთად ქიმიაში საგანმანათლებლო პროგრამაზე ვმუშაობდი. ნიჭიერი კი იყო ეს პროგრამისტი, მაგრამ ერთი ცუდი თვისება ჰქონდა – თუ გვერდით არ ვეჯექი, ყურადღება ეფანტებოდა. ვეხუმრებოდი, დედა რომ ზარმაც პირველკლასელს დაადგება თავზე, ისე ვართ-მეთქი. ვმუშაობდით შეუსვენებლად, უქმეებზეც კი.

ერთ შაბათ დღესაც საქმეზე გავედი, თვითონ ჩემს ოთახში დავტოვე დავალებით. რომ დავბრუნდი, მუსიკის ხმა შემომესმა და რას ვხედავ – ეს ჩემი პროგრამისტი ეკრანს ჩასცქერის და ვიღაცას ბედნიერებას უსურვებს. თურმე სკაიპით მეგობრის ქორწილს ესწრებოდა და ნეფე-დედოფალს ადღეგრძელებდა…

ეს ამბავი იმიტომ გავიხსენე, რომ დღეს ყველა მეტისმეტად მივეჯაჭვეთ კომპიუტერის ეკრანს, რაც სულაც არ არის კარგი, ამიტომ მანჩესტერში, ქიმიის ისტორიის მსოფლიო კონგრესზე ყოფნისას თავისუფალ დროს რეალური (და არა ვირტუალური) გასეირნების არც ერთ შესაძლებლობას ხელიდან არ ვუშვებდი. ჰოდა, როდესაც „ქიმიური გასეირნება” შემომთავაზეს, უყოყმანოდ დავთანხმდი.

უნივერსიტეტის ძველი შენობის ულამაზეს ბაღში შევიკრიბეთ. ეზოში რომ შევუხვიე, მე და ჯგუფის წევრებმა ერთმანეთს შევცინეთ. ეს ის ადამიანები აღმოჩნდნენ, ვისაც თითქმის ყველა სესიაზე ვხვდებოდი. პარალელურ რეჟიმში უამრავი პრეზენტაცია მიმდინარეობდა, მაგრამ მე და ეს ოციოდე ადამიანი ერთმანეთთან შეუთანხმებლად სულ ერთნაირ სესიებზე ვიყრიდით თავს და აი, ახლაც, საღამოს რვა საათზე, როცა კონგრესის სხვა მონაწილენი ალბათ პაბებში ერთობოდნენ, ჩვენ აქ შევიკრიბეთ ქიმიური გასეირნების მოლოდინში.

ვინ ვიყავით? თქვენ როგორ ფიქრობთ? – ქიმიკოსები. სხვა ვინ გადადებდა თავს დამღლელი სამუშაო დღის შემდეგ ქიმიური გასეირნებისთვის?!

მალე ჩვენი მთხრობელი, უნივერსიტეტის ვეტერანი თანამშრომელი ქეთრინ ვოლი გამოჩნდა, ხელში ტრაფარეტი ეჭირა: „Chemistry Walk” – და დაიწყო…

უნივერსიტეტის ძველი შენობის შიდა ეზოს მივყევით და იქვე, მარჯვენა მხარეს, გოთური სტილის ერთსართულიან შენობასთან შევჩერდით. ეს ჰენრიხ როსკოს მიერ აგებული პირველი ქიმიური ლაბორატორია ყოფილა. პირველი-მეთქი, ვამბობ, რადგან მანამდე მანჩესტერის უნივერსიტეტში ქიმია როგორც მეცნიერება არ არსებობდა, სწორედ როსკომ დაუდო მის კვლევას საფუძველი. ლონდონში დაიბადა, ლივერპულის ვაჟთა ინსტიტუტი და ლონდონის უნივერსიტეტთან არსებული კოლეჯი დაამთავრა. 1857 წელს მიავლინეს მანჩესტერში, სადაც 1886 წლამდე დარჩა. სწორედ იქ დააარსა ქიმიური ლაბორატორია და ბიბლიოთეკა, სადაც ვანადიუმისა და მისი ნაერთების შესწავლა დაიწყო. ცდილობდა, ვანადიუმი ნაერთებიდან სუფთა სახით გამოეყო. ამ სამუშაოსთვის 1868 წელს სპეციალური პრიზითაც დააჯილდოეს. Bakerian Lecture – ასე ერქვა წოდებას, რომელსაც გამორჩეულ ქიმიკოსებს და ფიზიკოსებს სამეფო საზოგადოება ანიჭებდა.
https://en.wikipedia.org/wiki/Bakerian_Lecture
მოგვიანებით განაგრძო მუშაობა ნეობიუმზე, ვოლფრამსა და ამონიუმის ნაერთებზე. დღეს მანჩესტერის უნივერსიტეტის კორპუსებს შორის ჰენრიჰ როსკოს სახელობის შენობაც არის – Roscoe Building 
https://conferences.visitmanchester.com/plan-an-event/conferences-guide/venues/the-roscoe-building,-the-university-of-manchester
როსკოს ძველი ლაბორატორიიდან პირდაპირ თუ წახვალთ და შემდეგ მარცხნივ შეუხვევთ, სწორ ბილიკზე აღმოჩნდებით. იქაურები ამ ბილიკს „პრისტლის გზას” უწოდებენ. სწორედ ამ გზით ჰყვარებია ჯოზეფ პრისტლის თავის ლაბორატორიაში სიარული. თავისი ცხოვრების გარკვეული პერიოდი პრისტლიმ მანჩესტერში გაატარა და ლაბორატორიასთან საოცარი ბაღიც გააშენა. ბაღი, ბუნებრივია, მის სახელს ატარებს.

ბავშვობიდან ხიბლავდა პრისტლის მცენარეები. ხომ გახსოვთ, რა ცდებს ატარებდა ჯერ კიდევ სრულიად მცირე ასაკში: მინის ქილაში ერთად ათავსებდა თაგვს, სანთელს და მცენარეს და აკვირდებოდა. შეამჩნია, რომ მცენარესთან ერთად სანთელიც უფრო მეტხანს იწვოდა და თაგვიც უფრო მეტხანს ცოცხლობდა. უკვე მოზრდილი, ბავშვობაში ჩატარებულ ამ ცდას დაუბრუნდა და სხვა გამოკვლევებთან ერთად „სასიცოცხლო ჰაერი” – ოქსიგენიუმი (როგორც ლავუაზიემ უწოდა) ანუ ჟანგბადი აღმოაჩინა. სხვათა შორის, ამბობენ, რომ ჟანგბადი პირველმა კარლ შეელემ მიიღო, სტატიაც მიიტანა ამის შესახებ ჟურნალში, მაგრამ გამომცემელს მისი გამოქვეყნება… დაავიწყდა. მერე თავი უმართლებია, ზედა თაროზე შემოვდე და თავიდან ამომივარდაო. გამომცემლის გულმავიწყობა შეელეს ძვირად დაუჯდა – ამასობაში პრისტლიმაც აღმოაჩინა ჟანგბადი და რაკი, შეელესგან განსხვავებით, მან კარგი მეხსიერების პატრონ გამომცემელს მიმართა, ეს აღმოჩენაც სწორედ მის სახელს დაუკავშირდა. თუმცა, რა თქმა უნდა, ყველაფერი გაირკვა და ისტორიამ არც შეელეს დაუკარგა ღვაწლი. დღეს ნებისმიერ წყაროში ამოიკითხავთ, რომ ჟანგბადი პრისტლის და შეელეს აღმოჩენილია.

პრისტლიმ ნახშირბადის დიოქსიდის შეგროვების ახალი მეთოდი დანერგა. თუ მანამდე მას წყლიანი ჭურჭლის თავზე აგროვებდნენ და ამის გამო დიდი დანაკარგი ჰქონდათ (წყალში იხსნებოდა და ნახშირმჟავას წარმოქმნიდა), პრისტლიმ მისი შეგროვება ვერცხლისწყლით სავსე ჭურჭლის ზედაპირზე დაიწყო და დანაკარგიც საგრძნობლად შემცირდა. ისიც უნდა იცოდეთ, რომ შუშხუნა სასმელების წარმოებაც სწორედ პრისტლის სახელთანაა დაკავშირებული.

პრისტლი ვეგეტარიანელი იყო. მისი ლაბორატორიის პირველ სართულზე დღეს ვეგეტარიანული კაფეა, სადაც ზედმიწევნით ცდილობენ მაშინდელი, პრისტლისეული ინტერიერისა და განწყობის შენარჩუნებას.

მოკლედ, პრისტლის ბილიკზე აღმოვჩნდით თუ არა, ყველა ავხმაურდით, სურათების გადაღებას მოვყევით და ბოლოს საქმე იქამდე მივიდა, რომ ჩვენმა კეთილმა მთხრობელმა ქეთრინ ვოლმა სიცელქისთვის დაგვტუქსა კიდეც. ჩვენც გაგვახსენდა, რომ ზრდასრულები ვიყავით, სამეცნიერო ხარისხი გვქონდა და აქეთ გვეკისრა სტუდენტების აღზრდა, ამიტომ დავსერიოზულდით და სეირნობაც გაგრძელდა.

სადღაც მიხვეულ-მოხვეულ ადგილებში ვიარეთ, სწრაფი ნაბიჯით ჩავუარეთ სტომატოლოგების კორპუსს, ოტორინოლარინგოლოგების კორპუსს, შენობას, სადაც ფრედი უილიამსმა შექმნა პირველი კომპიუტერი, პირველი სართული მთლიანად რომ ეკავა…

შორიდან ალბათ ძალიან სასაცილო სანახავები ვიყავით. წინ ქალბატონი ქეთრინი მირბოდა, კვალში ამერიკელები ედგნენ. მე და ირლანდიელი კოლეგა ვცდილობდით, არ ჩამოვრჩენოდით, ბოლოს კი შვიდიოდე იაპონელი ქიმიკოსი მორბოდა. გზადაგზა ფოტოაპარატებს ვაჩხაკუნებდით. ასე სირბილ-სირბილით მივედით ერთსართულიან, სამკუთხასახურავიან შენობასთან, – აქ საწვავის მამად წოდებული ჩარლზ სილვესტერ დიქსონის ლაბორატორია ყოფილა და იმისთვის გვირბენია, რომ დაკეტვამდე შიგნით შესვლა მოგვესწრო. აქ დიქსონზე არაფერს ვიტყვი, რადგან ცოტა მეტი სივრცე მინდა მოვიტოვო ქიმიის თანამედროვე შენობაზე დასაწერად. 

ის ჰენრიხ როსკოს სახელობის კორპუსის მოპირდაპირე მხარეს დგას ძალიან სახალისო სახელწოდების კაფეთი – Cafe2O4. პირველ სართულზე, მარჯვენა მხარეს, კედელს პერიოდული სისტემის ულამაზესი გამოსახულება ამშვენებს. თითოეული ელემენტის უჯრაში ჩამაგრებულია გამჭვირვალე თავდახურული სინჯარა ამ ელემენტის ნიმუშით. განსაკუთრებით სახალისო ინერტული აირების ცარიელი სინჯარებია – უნდა ვიგულისხმოთ, რომ შიგნით მართლაც ესა თუ ის ინერტული აირია.

საგანგებოდ ჩვენთვის მანჩესტერის უნივერსიტეტის პროფესორმა ჯონატან აგერმა ქიმიური შოუც გამართა. იყო ბევრი აფეთქება, ცეცხლი, ამოფრქვევა და საოცარი ოსტატობა, უსაფრთხოების წესების დაცვა.

ერთი უსაფრთხო ექსპერიმენტის მსვლელობას თქვენც ჩაგაწერინებთ. კარგი იქნება, თუ ნეიტრალიზაციის რეაქციის შესწავლის შემდეგ ჩაატარებთ.

აიღეთ ორლიტრიანი ცილინდრი და 1,6 ლ-მდე ონკანის წყლით აავსეთ. შიგნით მოათავსეთ კალიუმის ან ნატრიუმის ტუტის ოთხი მარცვალი (მეტი არ გინდათ). უშუალოდ ექსპერიმენტის წინ რამდენიმე წვეთი უნივერსალური ინდიკატორი ჩაამატეთ (ისე, რომ მკვეთრი იისფერი მიიღოს). მერე ცილინდრში მშრალი ყინულის მარცვლები (გაყინული ნახშირბადის დიოქსიდი) ჩაყარეთ და ნახავთ, რაც მოხდება. ახლავე გეტყვით, საშიში არაფერია. აი, მოსწავლეების მოტივაცია კი ორი-სამი კვირით მაინც გარანტირებული გაქვთ.
გასეირნება დასრულდა. დაღლილებსა და კმაყოფილებს, ერთმა ჩრდილოეთირლანდიელმა კოლეგამ შემოგვთავაზა, აქვე მყუდრო პაბი ვიცი, წავიდეთ, ქიმიის სადღეგრძელო შევსვათო. 
ჰმ… რატომაც არა?

ცოდნის ჯიხურები

0
პოლიტიკური მეცნიერების ან სოციოლოგიის შემსწავლელთათვის უამრავი სოციალური მოძრაობის შესახებაა ცნობილი. მკვლევართა ინტერესის სფეროში ყოველთვის ხვდებიან პროფკავშირული, ეკოლოგიური, ქალთა და აფროამერიკელთა უფლებების დაცვისთვის მებრძოლი საზოგადოებრივი გაერთიანებები. ახალ საუკუნეში შინაარსით განსხვავებული და უცნაური სამოქალაქო ინიციატივების ჩამოყალიბებაც დაიწყეს. ფართო საპროტესტო კამპანიების ორგანიზებით, მოქალაქეთა ნაწილი ხან ლოთ მძღოლებს უპირისპირდება, ხან მადაგასკარელი ლემურების სიცოცხლის ხელყოფის აკრძალვას ითხოვს, ხან კი პირდაპირი ინტერნეტდემოკრატიის დამკვიდრებას ცდილობს. თითქოს წარმოუდგენელი გახდა სრულიად განსაკუთრებული, ირგვლივმყოფთათვის სასარგებლო და საყოველთაო სოციალური მოძრაობის აგორება. თუმცა აღნიშნული მოსაზრება რიგითი ვისკონსინელი მასწავლებლისადმი სიყვარულმა გააბათილა.
2009 წელს, ქალაქ ჰადსონის (ვისკონსინი, აშშ) მკვიდრმა ტოდ ბოლმა საკუთარი სახლის წინ, კოხტად გაკრეჭილ გაზონზე პატარა ხის ჯიხური დადგა. წყალგაუმტარ ჯიხურს სკოლის შენობის ფორმა და პატარა კარები ჰქონდა. იდეის ავტორმა ორიგინალურ ხელნაკეთ ყუთში წიგნები შეალაგა და მეზობლებს პატარა თავისუფალი ბიბლიოთეკით სარგებლობა შესთავაზა. მკითხველთათვის ერთადერთი რეგულაცია დაწესდა: ბიბლიოთეკიდან წიგნის გამოტანის შემთხვევაში, იგი სხვა ლიტერატურით თავად მოსარგებლეს უნდა ჩაენაცვლებინა. ტოდ ბოლმა გამოგონება გარდაცვლილი დედის, საშუალო სკოლის პედაგოგის საპატივცემულოდ შექმნა, რომელიც თურმე ბევრს ცდილობდა და აკეთებდა მოსწავლეებს შორის წიგნის კითხვისა და სხვადასხვა მხატვრული ნაწარმოების პოპულარიზებისათვის.

ტოდის მეზობლებმა პატარა ბიბლიოთეკის ეგოისტურ, ცალმხრივ გამოყენებაზე უარი თქვეს, ენთუზიაზმით აიტაცეს მეგობრის ინიციატივა და თავიანთი სახლების წინაც დაიწყეს ჯადოსნური ჯიხურების დამონტაჟება. მალევე, წიგნების გაცვლის კეთილი მეთოდის შესახებ მთელმა ქალაქმა და მთელმა შტატმაც შეიტყო. ბუნებრივია, უმოკლეს დროში შესანიშნავმა იდეამ მსოფლიოს სხვადასვა კუთხეში მიმოფანტული მილიონობით ადამიანის ყურამდეც მიაღწია. დღეს უკვე ხუთივე დასახლებულ კონტინენტზე ხუთი ათასი რეგისტრირებული და  ათასობით გაუფორმებელი წიგნთსაცავი დგას. ზოგიერთი მათგანი გამოშიგნულ მაცივარში, ძველ „ტაქსოფონში” ან გადასაგდებად გამზადებულ გარდერობში არის „გახსნილი”.

ვისკონსინელი პედაგოგის სიყვარულით აგორებული სოციალური მოძრაობის ოფიციალურად დასაფუძნებლად ტოდ ბოლმა სპეციალური ვებგვერდიც შექმნა (იხ.https://www.littlefreelibrary.org/), რომელზეც უამრავი საინტერესო ინფორმაცია, პატარა თავისუფალი ბიბლიოთეკების ამსახველი ფოტოები და ახალი ინიციატივები ერთადაა თავმოყრილი. აქვე, შესაძლებელია მოძრაობის შემოწირულობებით დახმარებაც. ინტერნეტით შეგროვებული თანხა ღარიბ ქვეყნებში, ქალაქებსა თუ სოფლებში ცოდნის ჯიხურების დასადგმელად გამოიყენება.


გასულ წლებში საქართველოში არაერთი ბიბლიოთეკა დაიხურა, უამრავი სკოლის წიგნთსაცავი ლიტერატურის დეფიციტს განიცდის, ათობით დასახლება ნორმალური სამკითხვლოს გარეშეა დარჩენილი, ბევრ წიგნის მაღაზიაში ფასებს ჯოჯოხეთური ცეცხლი უკიდია. გარდა ამისა, გავლენიანი საერთაშორისო კვლევების მიხედვით, ჩვენს ქვეყანაში წიგნირების დონე ზრდის ტენდენციით არ ხასიათდება. აქედან გამომდინარე, მგონი, შესანიშნავი იქნება თუ ჩვენს ორღობეებსა და ქუჩებშიც გამოჩნდება რამდენიმე ცოდნის ჯიხური. არ არის გამორიცხული, რომ „პატარა თავისუფალი ბიბლიოთეკა” უსინდისოდ გაძარცვონ, დაამტვრიო ან ბუხარს შეუკეთონ, მაგრამ ცდა მაინც ბედის მონახევრედ შეგვიძლია მივიჩნიოთ.

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...