სამშაბათი, აგვისტო 19, 2025
19 აგვისტო, სამშაბათი, 2025
მთავარი წაკითხვა გვერდი 958

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიული მახასიათებლები

მიერ
admin
-
0
მეცნიერული ტექნოლოგიების არნახულმა განვითარებამ, გონებრივი შრომის გაფარ­თოებამ და ფიზიკურ დატვირთვათა გამუდმებულმა ზრდამ თავისთავად მიიყვანა კაცობ­რიობა ცხოვრების ჯანსაღი წესის შენარჩუნების აუცილებლობამდე. ასეთ პირობებში, ცხადია, განუზომლად იზრდება სკოლის ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის როლი და დანიშნულება. ამთავითვე ვიტყვით: პირველ ყოვლისა, მისი მოღვაწეობა შემოქმედებითი, არასტანდარტული ხასიათისა უნდა იყოს, იგი უნდა ფლობდეს სწავლების თანამედროვე, ინოვაციურ მეთოდებს და, ამასთან, განუწ­ყვეტლივ უნდა ზრუნავდეს საკუთარი პროფესიული ოსტატობის სრულყოფაზე.

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა მოსწავლეთა აღზრდა ფიზიკური სიჯანსაღისადმი სწრაფვის სულისკვეთებით, ვინაიდან სწორედ ეს განაპირობებს ფიზიკური აქტივობისადმი დადებითი, ჰარმონიული დამოკიდებულების გამომუშავებას, რაც საბოლოოდ ადამიანის ცხოვრების წესად უნდა იქცეს.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის საქმიანობის
თავისებურებანი
სხვა სპეციალობის მასწავლებლებისაგან განსხვავებით, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი სპეციფიკურ პირობებში მუშაობს. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, ამ პირობებს სამ ჯგუ­ფად ყოფენ, თავად ჯგუფები კი ყალიბდება ფსიქოლოგიური დაძაბულობის, ფიზი­კური დატვირთვისა და გარემო პირობებთან დაკავშირებული ფაქტორების გათვალისწინებით. განვიხილოთ ისინი უფრო კონკრეტულად:

ფსიქოლოგიური დაძაბულობის ფაქტორები:

Øმოსწავლეთა ჟრიამული (განსაკუთრებით უმცროსკლასელთა მეცადინეობე­ბისას), რომელიც გამოირჩევა წყვეტილობით, მაღალი ტონალობით, ზოგჯერ შეკივლებებითაც; ეს მასწავლებელს ძაბავს, ამის გამო ის ადვი­ლად იქანცება;

Øგაკვეთილების მონაცვლეობის გამო ერთი ასაკობრივი ჯგუფიდან მეორეზე ხშირი გადართვა;

Øსამეტყველო აპარატის (უმთავრესად სახმო სიმების) მნიშვნელოვანი დატვირთვა;

Øპასუხისმგებლობა მოსწავლეთა დაზიანების თავიდან აცილებაზე (იგულისხმება ფიზიკური ვარჯიშების შესრულებისას ტრავმის მიღების საფრთხე).

ფიზიკური დატვირთვის ფაქტორები:

Øფიზიკური ვარჯიშების ჩვენების აუცილებლობა;
Øფიზიკურ მოქმედებათა შესრულება მოსწავლეებთან ერთად (განსაკუთრებით ლაშქრობებისას);
Øმოსწავლეთა მიერ ფიზიკური ვარჯიშების შესრულებისას მათი დაზღვევის საჭიროება.
გარემო პირობებთან დაკავშირებული ფაქტორები:
Øიგულისხმება ამინდი და კლიმატური პირობები (სპორტულ მოედანზე, ეზოში მეცადინეობების ჩატარებისას);
Øსპორტული დარბაზების, კლასების სანიტარულ-ჰიგიენური მდგომარეობა.

მუშაობის ზემოთ ჩამოთვლილი სპეციფიკური პირობებიდან გამომდინარე, ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელს არ უნდა ჰქონდეს ჯანმრთელობის პრობლემები, ის ”მუდმივად ფორმაში უნდა იყოს”. ამასთან, უპრიანია, დაჯილდოებული იყოს სწრაფი აზროვნების, ესთეტიკური აღქმის, ორგანიზატორული და, განსაკუთრებით, კომუნიკაციური უნარებით. ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლის გამორჩეულ მახასიათებლებად მიჩნეულია: დაკვირვებულობა, მოთმინება, დამოუკიდებლობა, პასუხისმგებლობის გრძნობა, თანაგრძნობა, სიმპათიისა და ემპათიის გამოვლენა, მოსწავლეების განწყობათა წვდომა, მათი ინდივიდუალური და ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინების უნარი.
სპეციალური ცოდნა
სპეციალური ცოდნა, რომელსაც იყენებს ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელი, თეორიული, პრაქტიკული და მეთოდიკური ხასიათისაა.

თეორიული ცოდნა მოიცავს ფიზიკური კულტურის ისტორიას, ადამიანის ორგანიზმის ქმედითუნარიანობის კანონოზმიერებების, მოძრაობათა შესრულების ბიომე­ქანიკური დინამიკის, აღზრდისა და სწავლების პრინციპების და სხვა საკითხებს. ესაა იმ ცოდნის კომპლექსი, რომელიც სჭირდება მასწავლებელს ახსნა-განმარტებითი მუშაო­ბისათვის და პასუხებისათვის არცთუ იშვიათად დასმულ კითხვაზე – ”რატომ?”

პრაქტიკულ ცოდნას ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი, უპირველეს ყოვლისა, იყენებს იმისათვის, რომ თვალნათელი გახადოს, თუ როგორ უნდა სრულდებოდეს ესა თუ ის ვარჯიში.

მეთოდიკური ცოდნა საჭიროა იმისთვის, რომ მასწავლებელმა განმარტოს ზოგადი წესების, რთული ხერხების დაძლევა-შესრულების ტექნიკა მოსწავლეთა შესაძლებლობების გათვალისწინებით.

ხაზი უნდა გაესვას კიდევ ერთ თავისებურებას, კერძოდ, საკუთრივ ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ოპერატიულობას. ყოველდღე უამრავი ადამიანი, მათ შორის არაერთი მოზარდი, თვალყურს ადევნებს სპორტულ გადაცემებს. ის, რასაც მოსწავლეები თვალნათლივ ხედავენ და აღიქვამენ, განსაკუთრებით კი საერთაშორისო შეჯიბრებები, მათ დაუოკებელ, ცოცხალ ინტერესს იწვევს. მასწავლებელი, რომელსაც შეიძლება ასეთი გადაცემები გამორჩეს, მათ ნდობას უმალვე დაკარგავს, მით უფრო, თუ იგი წამოჭრილ კითხვებს ვერ უპასუხებს. სწორედ ამიტომ, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი უნდა ადევნებდეს თვალ-ყურს სპორტულ გადაცემებს, რეგულარულად უნდა ეცნობოდეს სპორტული ინფორ­მაციის შემცველ საიტებს, ჟურნალ-გაზეთებს, სხვა წყაროებს.
მასწავლებლის პედაგოგიური სტილი

განათლების განვითარების თანამედროვე ტენდენციებმა, მასწავლებ­ლის პროფესიული ოსტატობისადმი მოთხოვნების გაზრდამ, ცხადია, გააძლიერა არა მარტო მისი პასუხისმგებლობა, არამედ წარმოშვა მისივე შემოქმედებითი შესაძლებლობების მეტი რეალიზაციის სურვილიც. ასე რომ, საჭიროდ ითვლება პედაგოგის ინდივიდუალური სტილის დადებითი თავისებურებების გამოკვე­თაც. თანამედროვე ფსიქოლოგიაში უკვე დამკვიდრდა პედაგოგიური საქმიანობის ინდივი­დუა­ლური სტილის ცნება. იგი გათანაბრებულია ცალკეული პიროვნების მოღვაწეობასთან დაკავშირებული ეფექტური ხერხებისა და, ზოგადად, შესაძლებლობის გამოყენების წარმოჩენასთან, თუ გნებავთ, მის ნიჭიერებასთანაც. ინდივიდუალური სტილის ფორმირებას, როგორც წესი, განაპირობებს ადამიანის მიდრეკილება მისი საქმიანობის, მოღვაწეობის ისეთი თავისებურებებისადმი, რომლებიც მხოლოდ მას ახასია­თებს. სტილის ასეთ ფორმირებას სტიქიურსაც უწოდებენ.

არსებობს მოღვაწეობის ინდივიდუალური სტილის ჩამოყალიბების შეგნებულად მიზანმიმართული გზაც. ასეთ შემთხვევაში, ითვალისწინებენ პიროვნებას, ინდივიდის სუსტ და ძლიერ მხარეებს, მის ტიპოლოგიურ თავისებურებებს. ადამიანს განსაზღვრავენ ან მისი ღრმა თვითშემეცნების უნარით, ანდა მასზე გარეგანი მიზანმიმართული ზემოქ­მედების ეფექტიანობის შესაძლებლობებით (იგულისხმება გამოცდილი პედაგოგის ჩარევა-დახმარება). სტილის ფორმირების ეს გზა ითვალისწინებს პიროვნების, მისი ფსიქიკური თავისებურებებისა და თვისებების ადაპტირებას მისსავე პროფესიულ საქმიანობასთან, მაღალკვალიფიციური მოღვაწეობის მოთხოვნებთან. ამ გაგებით, ინდივიდუალური სტილი შეიძლება ჩამოყალიბდეს ამა თუ იმ პიროვ­ნების ავტორიტეტის საფუძველზეც, ამასთან, ეს პიროვნება შეიძლება ჩაითვალოს გარკვეულ ეტალონადაც. 
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პედაგოგიური
მუშაობის მიმართულების მახასიათებლები
პედაგოგიური მუშაობის მიმართულება – ეს, უპირველესად, არის ადამიანის, სუბიექტის მყარი მისწრაფება პედაგოგიური მოღვაწეობისადმი.  

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პედაგოგიურ მიმართულებას საფუძვლად უდევს ორი უმთავრესი მოტივი – ბავშვების სიყვარული და ფიზიკური კულტურისადმი ინტერესი.

ბავშვების სიყვარული განაპირობებს ბავშვებთან მუშაობის სურვილს, მასწავლებლის სწრაფვას, აქციოს ისინი ფიზიკურად და სულიერად განვითარებულ, განათლებულ ადამიანებად. აქედან გამომდინარე, პედაგოგიური მოღვა­წეობა, უმთავრესად, მოტივირებულია ბავშვების სიყვარულით. მართლაც, კარგი მასწავლებელი ვერასოდეს გახდება ის, ვინც გულგრილად ეკიდება საკუთარ მისიას. ბავშვებიც ხომ შეუცდომლად საზღვრავენ, ვის უყვარს ისინი და ვის – არა. 

ფიზიკური კულტურისადმი ინტერესი ფიზიკური აღზრდის სპეციალობის არჩევის ერთ-ერთი ძირითადი მოტივია. ესაა ის ბერკეტი, რომლითაც მჟღავნდება ფიზიკური აღზრდის ჭეშმარიტი მსახურის პედაგოგიური მიდრეკილება, სწრაფვა შესაბამისი სამასწავლებლო საქმიანობისადმი. დროთა განმავლობაში ეს მისი ცხოვრების აზრი ხდება. არჩეული საქმისადმი სიყვარული სტიმულს აძლევს პედაგოგს, მუდმივად სრულყოფდეს თავის ოსტატობას. ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეები გრძნობენ, რომ მასწავლებლისათვის გაკვეთილების ჩატარება მძიმე ვალდებულება კი არ არის, არამედ საპატიო და სახალისო მოვალეობაა და თვითონაც ასეთივე განწყობით ეკიდებიან მეცადინეობებს.

პედაგოგიური საქმიანობის უნარები
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიული ოსტატობა დიდწილად განსაზ­ღვ­რავს მისი პედაგოგიური საქმიანობის წარმატებებს. მასწავლებლის ოსტატობას კი განაპირობებს:

§დიდაქტიკური საქმიანობის ნიჭი. ესაა უნარი, ისე ჩამოაყალიბო შესასწავლი მასალა და გადასცე მოსწავლეებს, რომ იგი მათთვის რაც შეიძლება მისაწვდომი იყოს. მასწავლებელს უნდა შეეძლოს ამ მასალის რეკონსტრუირება, ადაპტირება, ძნელის ადვი­ლად, რთულის მარტივად, გაუგებრის გასაგებად წარმოჩენა;

§აკადემიური კვლევა-ძიების ნიჭი. ესაა მეცნიერების გარკვეული დარგის (სასწავლო საგნის) წვდომა-დაუფლების უნარი. ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელი უნდა ფლობდეს თავის საგანს არა მარტო სასწავლო კურსის მოცულობით, არამედ გაცილებით ფართოდ და ღრმად;

§პერცეფციის, აღქმის უნარი. ესაა მოსწავლის შიდა, სულიერი სამყაროს წვდომის შესაძლებლობა, რაც მიიღწევა ფსიქოლოგიური დამკვირვებლობით, მოსწავლის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის, მისი პიროვნული განცდების გაგება-შეცნობით;

§მეტყველების ნიჭი. ესაა უნარი, ნათლად და მკაფიოდ გამოხატო შენი აზრი, საკუთარი განცდები როგორც საუბრით, ისე მიმიკისა და ჟესტების მეშ­ვეობით. ამასთან, მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა ეს გააკეთოს გარკვეული ძალისხმევით და დამაჯერებლად, ისე, რომ დააინტერესოს მოსწავლეები იმით, რის თქმა-გადმოცემასაც ცდილობს;

§ორგანიზაციული ნიჭი. ეს, ჩვენს შემთხვევაში, არის მოსწავლეთა ჯგუფის ჩამოყალიბების უნარი, იმის შესაძლებლობა, რომ განაწყო ისინი სასწავლო ამოცანათა გადასაწყვეტად. გარდა ამისა, პედაგოგს უნდა ხელეწიფებოდეს ამისათვის საკუთარი თავის მობილიზებაც;

§კომუნიკაციის ნიჭი მჟღავნდება მოსწავლეებთან ურთიერთობების დამყარებისას, ეს არის უნარი, ადვილად გამონახო მათ გულებთან მისასვლელი გზები, შეარჩიო სწორი მიდგომები, პედაგოგიური საქმიანო­ბისათვის მიზანშეწონილი დამოკიდებულებები;

§პედაგოგიური წარმოსახვა. ესაა მასწავლებლის უნარი, გაითვალისწინოს მოსწავლეებზე პედაგოგიურ ზემოქმედებათა შედეგები, წინასწარ განჭვრიტოს, ”რისგან რა გამოვა”, ამოიცნოს, რა სიკეთე შეუძლია გამოავლინოს ამა თუ იმ მოსწავლემ.

§ყურადღების განაწილების ნიჭი. ესაა უნარი, გაანაწილო ყურადღება პარალელურად მიმდინარე სხვადასხვაგვარ აქტივობებს შორის. მაგალითად, მასწავლებელი ვალდებულია, ერთდროულად აქცევდეს ყურადღებას სასწავლო მასალის გადმოცემის ფორმასაც და შინა­არსსაც. ამავე დროს მან უნდა გამოთქვას თავისი შენიშვნებიც და მოსაზრებებიც, მხედ­ველობის არეში უნდა ჰყავდეს ყველა მოსწავლე, უნდა რეაგირებდეს მათ ქცევაზე, ამჩნევდეს მათ დაღლილობას, ახსნილი მასალის წვდომის ხარისხს და ა. შ. 
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიონალიზმის
მნიშვნელოვანი მახასიათებლები
ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლის მაღალი პროფესიონალიზმის მაჩვენებელი მახასიათებლები შეიძლება დანაწილდეს შემდეგ ჯგუფებად: ზნეობრივი, კომუნიკა­ციური (იგულისხმება პედაგოგიური ტაქტიც), ნებელობითი, ინტელექტუალური (აღქმის, ყურადღების გამახვილების უნარი), მნემური (მეხსიერების ხარისხი), მამოძრავებელი (ფსიქომოტორული). ამ პროფესიული მახასიათებლებისაგან განუყოფელია ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პიროვნული მახასიათებლებიც: კარგი ფიზი­კური ჯანმრთელობა; თვინიერი, გაწონასწორებული ხასიათი; ინიციატი­ვია­ნობა; ცოდნის გამდიდრება-შევსების სურვილი; მოწესრიგებული, სამაგალითო ქცევა.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ავტორიტეტი
პედაგოგიურ საქმიანობაში წარმატების მისაღწევად დიდი მნიშვნელობა აქვს მასწავ­ლებლის ავტორიტეტს. თუ მას მოსწავლეებში მაღალი ავტორიტეტი აქვს, შეუძ­ლია ადვილად მოახდინოს მათზე კეთილისმყოფელი ზეგავლენა.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ავტორიტეტი რამდენიმე კომპონენტს მოიცავს, რომელ­თაგან უმთავრესია:

Øფიზიკური კულტურის სფეროში გათვითცნობიერება, სპორტული უნარ-ჩვევების ჯეროვანი მარაგი. მნიშვნელოვანია აგრეთვე მისი, როგორც სპორტსმენის, სტატუსი (ცხადია, მასწავ­ლებლობამდე);
Øფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი მუდამ უნდა რჩებოდეს მოსწავლეთა უფროს მეგობრად, დიდი გამოცდილების მქონე სპეციალისტად;
Øმის ავტორიტეტს – მასწავლებლის, როგორც პედაგოგის (ფართო გაგებით) სტატუსს – უნდა ავსებდეს პედაგოგიურ-ფსიქოლოგიური ცოდნა-ჩვევები;
Øმაღალზნეობრიობა ავტორიტეტის გარანტიაა. მასწავლებლის ავტორიტეტი, სხვადასხვა დადებით თვისებასთან ერთად, შესაფერის გარეგნულ ქცევასა და იმ ზნეობრივი შინაარსს უკავშირდება, რომელიც, ზოგადად, მასწავლებლის ყველა ქმედებას უნდა ახლდეს. 

ზემოთ ჩამოთვლილი კომპონენტები, ყველა ერთად და თითოეული ცალ-ცალკე, მაღალი ავტორიტეტის მქონე მასწავლებლის სურათს წარმოგვიდგენს. ამასთან, რა თქმა უნდა, მასში შეიძლება წინ წამოწეული იყოს ესა თუ ის კომპონენტი. ეს ხელს არ შეუშლის მასწავლებლის ავტორიტეტულობას.

თუ ნათქვამს შევაჯამებთ, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის სრული პორტრეტის წარმოსაჩენად აუცილებელია, გავითვალისწინოთ მისი ინდივიდუალობა, ხასიათი, ნიჭიერება, საქმიანობა-მოღვაწეობის სტილი; აგრეთვე ის, თუ როგორ ფლობს იგი იმ პროფესიულ უნარ-ჩვევებს, რომლებიც აუცილებელია ღირსეული მომავალი თაობის აღზრდისათვის, მისი ჰარმონიული, ფიზიკური და სულიერი განვითარებისთვის.

ქალის ძალა

მიერ
admin
-
0
„ფრთხილად, ქალები მოდიან!” – ასეთ „საგანგაშო” შეფასებას აძლევს ბოლო ხანს წამოწეულ გენდერულ საკითხებს მამაკაცთა უმეტესობა. ქალები იბრძვიან, იბრძვიან თავგამოდებით, შეგნებულ-შეუგნებლად, მაგრამ არანაკლები სიმძაფრით, ვიდრე დასავლეთის ქვეყნებში, სადაც ეს ჯერ კიდევ 50-60-იან წლებში გამოსცადეს. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ჯერ კიდევ ფესვგადგმულია აზრი, თითქოს ქალის ადგილი სამზარეულოში იყოს, დრომ დაამტკიცა, რომ ქართველი ქალები სპორტშიც არავის უდებენ ტოლს. მე განსაკუთრებულად მახარებს ჩვენი თანამემამულე სპორტსმენი ქალების თუნდაც მცირე წარმატება, თუმცა ჭადრაკის მსოფლიო ჩემპიონატზე მათ შარშანდელ გამარჯვებას „მცირეს” ნამდვილად ვერ ვუწოდებ. სასიხარულოა ისიც, რომ ბოლო დროს საქართველოში უკვე ბევრი ატარებს თავის პატარა გოგონას სპორტზე, თუმცა, საზოგადოდ,  ქალთა სპორტში და, კერძოდ, ჩვენი თანამემამულე ქალი სპორტსმენების ცხოვრებაში იმდენი პრობლემაა, ამის უთქმელობა უბრალოდ არ იქნება სწორი.
საკმაოდ ნეიტრალურად ვუყურებ ევროპელი და ამერიკელი ქალების ბრძოლას გენდერული თანასწორობისთვის. არც რაიმე პრეტენზია მაქვს მათ მიმართ, თუმცა ჩემი, აზრით, ქალების უთანასწორობა ხშირად ქალებისავე ბრალია, რადგან არცთუ ცოტაა ისეთი მანდილოსანი, რომელსაც მიაჩნია, რომ ქალს „მინდორზე ასეთ-იქით სირბილი არ შეშვენის”. თანასწორობა კი ყველაფერში, მათ შორის, რა თქმა უნდა სპორტშიც თანასწორობას ნიშნავს..
ახლა მახსენდება რამდენიმე დღის წინ ჩემი ერთი ნაცნობის მიერ ინტერნეტიდან გადმოქართულებული „მაიამის ქალთა საერთაშორისო კონგრესის” მიერ მიღებული „უფლებათა შეულახაობის კანონი”, რომელიც დაახლოებით ასე ჟღერდა: „და აჰა, დადგა დრო, როდესაც ჩვენ უნდა ამოვიღოთ ხმა, ჩვენც უნდა დავანახოთ სამარადჟამო მჩაგვრელებს (ალბათ მამაკაცები იგულისხმება), რომ მათზე ნაკლებად არ ძალგვიძს ქვეყნის, ხალხისა და ოჯახის წაძღოლა”.
ღმერთმანი, ვერაფერს იტყვი, გვარიანად გაბრაზებულან მაიამელი ქალები, თავიანთ, როგორც ჩანს, არცთუ საამურად მომქცევ ქმრებზე. თუმცა ძნელი სათქმელია, რამდენად სამართლიანია მათი ყველა მოთხოვნა. არ მოსწონთ ასეთი სინამდვილე დალოცვილებს და, ყვირილს და ჩხუბს, საქმით დამტკიცება არ სჯობს?! მერე რა, რომ ქალი სპორტსმენები მათ კოლეგა მამაკაცებს ფიზიკური შესაძლებლობებით ხშირად მკვეთრად ჩამოუვარდებიან; ეს არაფერს ცვლის. პრობლემები სხვაგან უნდა ვეძებოთ.
დავიწყოთ იმით, რომ ქართული პატრიარქალური ოჯახები, როგორც წესი, ორივე მხარის სრული ურთიერთშეთანხმებით იქმნება. დიახ, ურთიერთშეთანხმებით და არა რამე განსაკუთრებული მგრძნობელობითი გამოხატულების შედეგად. გარიგება რძალ-სიძის გადანახულება-გადმონახულებითურთ საქართველოში დღესაც მყარადაა დამკვიდრებული. ვთქვათ, ცოლი პერსპექტიული სპორტსმენია, ქმარი ვერ „ქაჩავს” და ძალიან ცუდი ვინმე აღმოჩნდება _ არ მუშაობს, დაკომპლექსებული ბოღმის გუდაა და ცოლს ვარჯიშებზე სიარულს უკრძალავს, სახლში გვიან მოდის გახეთქილი მთვრალი და ცოლს უჟაჟუნებს და ა.შ.
საინტერესოა, რას აკეთებს ამ დროს ასეთი ცუდი და საზიზღარი ქმრის ხელში ფრიად გატანჯული მეუღლე? რას აკეთებს და ითმენს? რატომ ითმენს? პირველი – იმიტომ, რომ ჩვენში ოჯახის დანგრევა უფრო დიდი უბედურებაა, ვიდრე ატომური ომის დაწყება, მეორე – იმიტომ რომ, ცოლი ხშირად უჯერებს ქმარს, ითვალისწინებს მის კაპრიზებს და სპორტს საერთოდ ანებებს თავს, მესამე იმიტომ, რომ ცოლმა იცის ფრიად სამარცხვინო ქართული შეხედულების არსებობის შესახებ, რაც განათხოვარი ქალის მიმართ არცთუ კარგ დამოკიდებულებას გულისხმობს. ასე რომ, „`დღეები ბრუნავს ვით კამათელი” და ხშირად ვერ ვხვდებით, რომ ამ „კამათელზე” ძალიან ბევრი რამ არის დამოკიდებული. 
 
ძალიან შემცდარა ის, ვისაც ჰგონია, რომ მხოლოდ ქართლის დედისეული „მახვილისა და ფიალის” სტერეოტიპებით უნდა ვცხოვრობდეთ. სულაც არ ვიქნები წინააღმდეგი, თუ მომავალში შექმნილ ქართველი ქალის ძეგლს ცალ ხელში კალათბურთის ბურთი ეჭირება, მეორეში კი, მაგალითად, პნევმატური იარაღი. ქართველი გოგონა არაფრით ჩამოუვარდება თუნდაც რუს თანატოლებს და თუ საჭირო პირობები შევუქმენით, დარწმუნებული ვარ, მარია შარაპოვას დარი ჩოგბურთელი ქალები მაინც ჩვენც გვეყოლება. ქართველ ქალებს თავიანთი სიტყვა ჯერ კიდევ არ უთქვამთ

პოეზია მეტაფორაა

მიერ
admin
-
0
„პოეტისთვის მზე ყოველთვის მზე არ არის, 
მთვარე – მთვარე და ვარსკვლავები – ვარსკვლავები”.
მალევიჩი
„სიტყვა, ყოფიერების შემოქმედება, 
ჩვენში განაგრძობს ცხოვრებას, როგორც მეტაფორა”.
ანდრეი ბელი
პოეზია ერთი დიდი მეტაფორაა… აქ მხოლოდ სიტყვები არ მეტაფორიზდება… მთელი ლექსი მეტაფორაა: აზრის, განცდის, გრძნობის, პოეტის შინაგანი მდგომარეობის; ის, რასაც პოეტი სიტყვებით ხატავს და ქმნის, ანარეკლია, პროექციაა შინაგანის. პირიქითაც შეიძლება ითქვას: ხშირად ადგილი, საგანი, გარემო აირეკლება პოეტში და საგნები, მოვლენები, სხვა ადამიანები ლაპარაკობენ მისი მეშვეობით. სად არის ამ დროს შემოქმედი… პოეტი? ის მხოლოდ მედიუმია თუ თავადაც არის, რასაც გამოხატავს?
რა ხდება პოეტის „შინ” და „გარეთ”? პოეტიც მეტაფორაა და ისიც, რასაც პოეტი ქმნის… და სად არის რეალობა, დედანი?..
ამ კითხვებზე პასუხს გაგიადვილებთ პოეზიაზე დაკვირვება.
პოეზიაში ხომ შინაარსიც მეტაფორაა, რითმაც, რიტმიც… გამოკვლეულია, რომ გარკვეული რიტმებით გადმოიცემა გარკვეული განცდები და გრძნობები და შინაარსი ამ დროს სრულიად პირობითია, ისეთივე პირობითი, როგორიც რაიმე საგნის სახელი…
„ადამიანი სარკესთან”, ანუ „შინ და გარეთ”
„დიდი ამბები ხდებოდა გარეთ, ერთი ამინდი ცვლიდა მეორეს…” – წერს ოთარ ჭილაძე. ეს სტრიქონები შინაგან ადამიანს ეკუთვნის, რომელიც თითქოს ავითარებს (ან ადასტურებს) ბახტინის თემას: „ადამიანი სარკესთან”. „გარეთ” ყოველთვის რაღაც ხდება, ისევე, როგორც „შიგნით”, საგნები და მოვლენები პოეტებისთვის იქცევიან განცდათა მეტაფორიზაციის ობიექტებად. ამ მეტაფორების შინაარსს ისევ მხოლოდ პოეტის შემოქმედებით თუ ავხსნით.
სამყარო გადაეწყობა შემოქმედის კალმით და ენა იქცევა სულის მოძრაობად, რომელიც თავისებურ კარდიოგრამას წერს. მკვლევრის ფუნქციაა ამ კარდიოგრამის სწორად გაშიფვრა. პოეტურ ტექსტში ზოგჯერ ზედაპირზეა გასაღები, ზოგჯერ კი ტექსტში უფრო ღრმად შესვლაა საჭირო იმისთვის, რომ რაღაც ახსნა.
ტერენტი გრანელის პოეზია გახდა გასაღები ლირიკაში ერთი საინტერესო მოვლენისა; მაგალითად, რას გულისხმობს პოეტი, როცა ის ბუნების მოვლენებს აღწერს? რომელი და როგორი განცდები მეტაფორიზდება ქარით, წვიმით, თოვლით?
რაც ყველაზე საინტერესოა, პოეტი პარალელურად აღწერს „შინა” (ანუ რა ხდება პოეტის სულში) და „გარე” (რა ხდება გარეთ, ბუნებაში) მოვლენებს და ამით თითქოს პირველყოფილ სახელდებას ახორციელებს და „სულს აერთებს ხორცთან (ანუ სიტყვასთან)”. საბოლოოდ ხომ სიტყვა სულის მოძრაობის გამომხატველია, მით უფრო – პოეტის სიტყვა.
„დღეთა სიმძიმე ჩემს სულს აჩნია
და ვხედავ ფოთლებს, ქარში დაფენილს”.
დღეებით დამძიმებული პოეტი ქარში დაფენილ ფოთლებთან იგივდება. ასეა უმეტესად ტერენტის შემოქმედებაში: შინაგანი, სულიერი განცდა ბუნებაში იხსნება და საინტერესო ის არის, რომ ეს „შინ” და „გარეთ” მონაცვლეობით მიჰყვება ერთამანეთს, თითქოს აღქმის პროცესი უნდა გაგვიადვილოს.
„დამაგვიანდა, მორჩა, არ მოვალ,
ჩანს გულის ლანდი და რაღაც მეტი.
ჰა, შემოდგომის ყრუ საღამოა,
დაღამდა ნელა, წვიმს განუწყვეტლივ…”
ან:
„გული მიწუხს და სულია ვრცელი,
ქარისაგან იღუპება ტოტი”.
ანდა:
„მე რა ვქნა, სიკვდილს თუ ვერ ავცდები,
ქარმა ხეს ტოტი გადაუზნიქა”.
ისეც ხდება, რომ პოეტი კარგავს ადამიანის ფორმას და უკვე ბუნებაში კი არ ეძებს განცდათა ანალოგიას, არამედ თავად ხდება ბუნების ნაწილი:
„მოდის ზამთარი, თოვლი და ყინვა,
თოვლის და ყინვის ცისფერი წვეთი,
სნეული სახე – სიკვდილის წინ ვარ,
სიკვდილის წინ ვარ მე, როგორც გედი.
დავდივარ ღამით და მე ვარ თოვლი,
და მე ვარ ნისლი, და მე ვარ წვიმა,
და სულს ცეცხლისკენ მივყავარ თრთოლვით,
ისე ვარ, როგორც ვიყავი წინათ”.
ტერენტი გრანელი ისევ თავად ადასტურებს შინაგანი განცდებისა და ბუნების მოვლენების ანალოგიას: „აქაც გაისმა ქარის გოდება, ქარია გარეთ, ქარია სულში”. და როცა იგი წერს, რომ: „ვუცდი სხვა ამინდს…”, – ბუნებრივია, არ გულისხმობს მეტეოროლოგიურ ცვლილებებს, ხოლო როცა შინაგანი განწყობა შეეცვლება, ბუნებაც გადაეწყობა და ერთ დროს სევდა-წუხილის გამომხატველი გარემო სიხარულსა და აღფრთოვანებასაც დაიტევს. ამ შემთხვევაში მთავარი შინაგანი ადამიანის გუნება-განწყობილებაა, რომელსაც ბუნება გაიმეორებს „გარეთ”.
ტერენტი თავისი შემოქმედებით მაინც „ქარის პოეტია” და უფრო მეტად მწუხარების, სევდისა და ტკივილის მატარებელი.
„ახლაც ქარში ვარ, თავს ვერ ვუშველე”;
„დიდი ხანია, რომ ვცხოვრობ ქარში”;
„ჩემი ცხოვრება ქარიშხალია”;
„ვიცი, ქარიშხალს ვერ დავეწევი”;
„დღეს ჩემი ბედი ქარიშხალს მისდევს”, – და სხვა.
ტერენტი გრანელის პოეზიაში გამოვლენილი ბუნების მოვლენებისა და შინაგანი ადამიანის ანალოგია შეიძლება დაგვეხმაროს სხვა პოეტთა წაკითხვისას, რომელთა შემოქმედებაში ასე ზედაპირზე არ არის გამოტანილი ბუნებისა და სულის კავშირი, მაგრამ უდავოდ იგულისხმება.

P.S. „ის, როგორც ფორმა, არის საშუალება…”
სამყაროში ყველაფერი შეიძლება განვიხილოთ როგორც ნიშანი, ხოლო პოეზიაში ნებისმიერი ნიშანი განსაკუთრებული ნიშანია, იმის ჩათვლით, რომ თავად პოეტი-მედიუმი, საკუთარი პიროვნებისგან დამოუკიდებლად, არის მეტაფორა, რომელიც ხშირად გაუცნობიერებელ მოვლენებზე გველაპარაკება. ამიტომ ამბობს პოეტი: „მუზა მეწვია”, „შთაგონება მეწვია”, „ვიღაც მკარნახობს…”
მალევიჩი პოეტის შესახებ წერს: „ის, როგორც ფორმა, არის საშუალება, რომლის მეშვეობითაც ლაპარაკობს ღმერთი ან ეშმაკი… პოეტის ხილული ფორმა ისეთივე ნიშანია, როგორიც ბგერა, ნოტი… და მხოლოდ”.
თქვენი არ ვიცი და მე ამ აზრის გამო დიდხანს და ბევრს ვფიქრობდი…
ნეტავ ვის ხმას ვახმოვანებ ახლა?..

ტექსტები ამბებად, ანუ საქანელას მეთოდი

მიერ
admin
-
0
სომხურენოვან სკოლაში რომ ვასწავლიდი, მაშინ იყო – კლასში შევედი და ვაჟა-ფშაველას ფოტოს თვალები ჰქონდა ამოკაწრული. გავიგე, ვისაც ჩაედინა, მაგრამ არც დირექტორისთვის მითქვამს, არც დამრიგებლისთვის. არ მინდოდა მისი დასჯა. უბრალოდ, ვცადე გამერკვია, რატომ მოიქცა ასე.

რამდენიმე კვირის განმავლობაში გახანგრძლივებულ გაკვეთილს ვატარებდი და ლიტერატურაზე ვსაუბრობდით. პირველი ის შევცვალე საკლასო ოთახში, რომ სომეხი მწერლების ფოტოებს გვერდით ქართველებისა და უცხოელებისა მივუწყვე და დავიწყე მუშაობა. რამდენიმე მწერლის შემდეგ ვაჟას ენობრივად შედარებით მარტივად გასაგები და მცირე ზომის რომელიღაც ტექსტი განვიხილეთ. ამას კი, თურმე, ვინც თვალები დასთხარა სიცოცხლეში ისედაც ნახევრად მზერაჩამქრალ რაზიკაშვილს, ის არ მოსწონებია, „რაღაც გაუგებრობებს” რომ ვასწავლიდი, – ასე ამიხსნა თვითონ. ეს აღმოჩნდა ერთადერთი, მაგრამ მისთვის წყალგაუვალი მიზეზი და გააკეთა კიდეც ის, რასაც მოვყევი.

დავფიქრდი მერე. დრო კი მქონდა – საღამოს ექვსზე რომ დაღამდებოდა მაშინ, დილამდე არც იყო საქმე. დავფიქრდი და ვერაფერი აზრი გამოვიტანე. მეორე, მესამე დღესაც – ვერაფერი. მერე ის ნახატი გამახსენდა, ამ წერილის დასასრულსაც რომ ვახსენებ და… ევრიკა! მივაგენი გამოსავალს.

თურმე, კაცო, მხატვრული ლიტერატურის ყველა ტექსტი ისე უნდა ასწავლო, როგორც რაღაც ამბავი, უბრალო, მაგრამ საინტერესო. გინდა მოდერნისტული იყოს და ცენტრში ავტორს აყენებდეს, გინდა პოსტმოდერნისტული ან ნეორეალისტური, მწერალი კი ისე უნდა გამოიყვანო და დაახასიათო, როგორც ამ ამბის შემსწრე, ჩამწერი, რეპორტიორი თუნდაც.

ტექსტიც – ამბავიც ისე უნდა მიაწოდო მოსწავლეს, გამოზომილად, არც მეტი, არც ნაკლები. აბა, სულელი ხომ არ იყო შეჰერაზადა! იცოდა ესენი და გადარჩა კიდეც. ცოტა რომ გავაზვიადო, მასწავლებელიც უნდა გადარჩე. არა, არც ისე შორს ვარ სიმართლისგან – შენი სახელი, პერსონა, ღირსება და მოსწავლეებისადმი კარგი დამოკიდებულება ყოველ გაკვეთილზე უნდა გადაარჩინო და შეინარჩუნო.

აჰა, ვიპოვე-მეთქი გზა და ასეც მოვიქეცი. ქართული ენის იმ შედარებით კარგად მცოდნე ბავშვებს, რომლებიც გაკვეთილების შემდეგ რჩებოდნენ, ირაკლი ლომოურის მოთხრობა „შემთხვევა” ვასწავლე, უფრო სწორად, ამბავი წავაკითხე და უცხო სიტყვები ავუხსენი. მერე უკვე, შინაარსი რომ გაიგეს და ტექსტის აზრიც, დაინტერესდნენ. თითქმის ორი კვირის განმავლობაში ვმუშაობდით და შემაჯამებელი გაკვეთილის დღეც დადგა.

აბა, აფო-ჯან, უყურე, კაცო, – ვუთხარი იმ დამნაშავეს, – წადი ახლა და არკვიე, რა ამბავია ეს, რა სასწაული და ქვეყნის უცნაურობა-მეთქი. მიყურა ჯერ, ეჭვობდა, მატყუებს რაღაცასო, მერე დაფიქრდა და სამ ენაზე შეკოწიწებული წინადადებებით დაიწყო მსჯელობა. აჰყვნენ სხვებიც, ზოგმა – ტყუილიაო, ზოგმა – სასწაულიო, ელენამ – თქვენ თუ ყოფილხართ პოლიტექნიკურის მეტროს ბაქანზეო, უკანა მერხთან ვაჰე იცინოდა გულის წასვლამდე. ჩვენ უკვე ათასი კუთხით გვქონდა ამბავი განხილული და ახლა იმას ამბობდნენ მოსწავლეები, რომ იმ სოფელში მეტრო არა, მაგრამ რკინიგზის სადგური შენდებოდა და, ვაითუ ასეთი რამ აქაც მოხდესო. მე კი, იმით გახარებული, ჩემმა ცდამ რომ გაამართლა, ვპირდებოდი, ასეთი რამ თუ მოხდა, უთუოდ წაგიყვანთ მოვლენების ეპიცენტრში და ჩვენც მწერლები გავხდებით-მეთქი. 
 
მერეც სულ ასე გრძელდებოდა ლექსების, მოთხრობებისა თუ სხვა სახის ჩანაწერების სწავლებისას. ჩვენთვის ყველაფერი ამბავი იყო. ავითვისებდით უცხო სიტყვებს, აზრს გავიგებდით და იყო მერე დისკუსია და კამათი და ფიქრი. ასე ვასწავლე ქარჩხაძის „იგი”, ეგზიუპერის „პატარა უფლისწული”, შტორმის „მწვანე ფოთოლი” და მრავალი სხვა ამბავი. ხან მხრებში მოხრილი დავდიოდით, რომ იგის გრძნობები გაგვეგო და მერე გვესაუბრა, ხან ცას ავყურებდით ივნისის გრილ საღამოებში და იმ ხუთ პლანეტას ვეძებდით, უფლისწულმა რომ იმოგზაურა. 
 
როგორც ვთქვი, ამ ტიპის სწავლების უპირატესობას თავიდანვე მივხვდი და საბოლოო შედეგმა გამაკვირვა კიდეც. თბილისში წამოსვლის დღეს, საზაფხულო არდადეგების დამდეგს, ერთ-ერთი მოსწავლე, რომლის სახელი ახლა, სამწუხაროდ, არ მაგონდება, მოვიდა და ჩვენ მიერ წაკითხული ამბების ჩანახატები – კომიქსები მომიტანა. სხვებზე ვკითხე, სად არიან-მეთქი. ის, აფო, ვაჟას რომ თვალები ამოკაწრა სურათზე, თურმე დროებით რკინიგზის სადგურზე მოწყობილიყო სამუშაოდ. წინა ღამით კი ამ გოგოსთვის მოეწერა მოკლე ტექსტური შეტყობინება, ღამით ვზივარ ხოლმე და წარმოვიდგენ, რომ ქარავანი ჩამოივლისო.
სამხრეთ ტიროლში, გვიანი შუა საუკუნეების ტაძარში, არის ერთი ფრესკა, რომელზეც წმინდა პროკოლოა გამოსახული. წმინდანი საქანელაზე ზის, გაღიმებული, მხიარული. პირველად რომ ვნახე, ვიფიქრე, ეს კაცი ან თვითონ იყო ტვინშატალო, ან ამის აქ გამომსახველი-მეთქი. მერე მივხვდი, რომ ყველაფერში არის დიდი სიკეთე და დადებითი იმპულსი, თუ შენც ასე შეხედავ საკითხს, საგანს. ვინ იცის, რა ღვაწლი ჰქონდა პროკოლოს სიცოცხლეში და მისი დამწერ-დამხატავიც დოგმატიკოსი მორწმუნე იყო, მაგრამ ამ საქანელამ, ამ ერთმა პოზამ და მიმიკამ შექმნა უცნაურად კარგი ამბავი. აბა, საიდან მეხსომებოდა პროკოლო, ჩვეულებრივად რომ მიეხატათ იქ, ან ის ოსტატი საიდან მეცოდინებოდა?!

ვიდრე ასეთ რამეს მოვიფიქრებდი, იქნებ მეც დოგმატიკოსი მასწავლებელი ვიყავი, მაგრამ ავდექი და ის ჩემი მოსწავლე „საქანელაზე დავსვი” და გავაღიმე. იმ ხატმწერმაც ხომ გარისკა და გამოუვიდა?!.
 

ქართველ მეომართა აღჭურვილობა შუა საუკუნეებში

მიერ
admin
-
0
„აბჯარი – ესე ზოგადი სახელი არს ყოველთა საჭურველთა და უფროსად საცვამად ჯაჭვთა”, _ ასე განმარტავს სულხან-საბა იმ იარაღისა და სამოსლის საერთო სახელწოდებას, რომლის ხარისხზეც მნიშვნელოვანწილად იყო დამოკიდებული მეომრის სიცოცხლე.

ფეოდალურ საქართველოში სრული საბრძოლო აღჭურვილობა ასეთი გახლდათ: ჯაჭვის პერანგი, მუზარადი, ჩაჩქანი, საფუხარი, ხელნავი, საბარკული, საწვივე.

ისტორიკოს ჯაბა სამუშიას განმარტებით, საქართველოში მეომრის შეიარაღების ძირითად სახელწოდებად უძველესი დროიდან “ჭური” იყო დამკვიდრებული. ამის დამადასტურებელია სიტყვები “ჭურვილი”, “აღჭურვა”. “ჭურიდან” მომდინარეობს ტერმინი “საჭურველიც”, რომელიც XIII საუკუნემდე მეომრის სრულ შეიარაღებას აღნიშნავდა. IX-X საუკუნეებიდან ქართულ ენაში მკვიდრდება სიტყვა “აბჯარი” _ სამხედრო აღჭურვილობის კრებითი სახელი. ერთხანს “საჭურველი” და “აბჯარი” გვერდიგვერდ იხმარებოდა, XII-XIII საუკუნეებიდან შეიარაღებას უკვე მეტწილად “აბჯარს” უწოდებდნენ, XVI-XVII საუკუნეებიდან კი მის ზოგად სახელად “იარაღი” იქცა.

მეომრის შეიარაღება მოიცავდა თავდაცვით საჭურველს, მკვეთელ, დასარტყამ, საძგერ და სასროლ იარაღებს.
თავდაცვითი საჭურველი მეომრის აღჭურვილობის ის ელემენტები იყო, რომლებიც ჯავშნის როლს ასრულებდა. არსებობდა როგორც ტანდასაცავი, ისე თავსაბურავი საჭურველი.


ტანის ჯავშანი სხვადასხვანაირი იყო. მათ შორის ყველაზე გავრცელებული გახლდათ ჯაჭვის პერანგი.

ჯაჭვის პერანგი სხვადასხვა ხარისხისა და ზომისა იქსოვებოდა. მისი წონა 7-დან 17 კილოგრამამდე მერყეობდა. ჯაჭვის პერანგის მოქსოვა ადვილი არ გახლდათ: საჭირო იყო რგოლების სათითაოდ დამზადება, შემდეგ სხვა რგოლებთან შეკავშირება და დამაგრება. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჯაჭვის პერანგში რგოლების რაოდენობა საშუალოდ 15 000-დან 20 000-მდე მერყეობდა, ადვილი წარმოსადგენია, რა დრო და ენერგია დასჭირდებოდა ერთი ჯაჭვის პერანგის მოქსოვას. იყო შემთხვევები, როდესაც რგოლების რიცხვი 50 000-საც კი აჭარბებდა. ამ შემთხვევაში ისინი შედარებით მცირე დიამეტრისა უნდა ყოფილიყო.

სულხან-საბას მიხედვით, ჯაჭვის პერანგი ხუთი სახეობისა ყოფილა: სამანქანი, ზეიდალი, ხოსროვანი, ქირაფქა და ჯაბალა. მათ ერთმანეთისგან განასხვავებდა ჯაჭვის ქსოვისა და რგოლების დამზადების წესი. ჯაჭვის რგოლების, “ჭიკუს”, შეკვრის წესის მიხედვით კი სამი ტიპის პერანგებს განასხვავებდნენ: ფარეშიანს, უფარეშოსა და დადუღებულს. ფარეშიანი ეწოდებოდა ჯაჭვს, რომლის რგოლები ჭანჭიკით (ფარეშით) იყო შეკრული. ფარეშიანი ჯაჭვი, თავის მხრივ, რამდენიმე ტიპისა გახლდათ: რგოლს შეიძლებოდა ჰქონოდა ერთი, ორი ან სამი ფარეში. უფარეშო ჯაჭვი რგოლების გადაგრეხით მიიღებოდა; მათი თავები დაუმაგრებელი იყო. ჯაჭვის პერანგის იმ სახეობას, რომელიც რგოლის თავების ერთმანეთთან შედუღებით მიიღებოდა, მეცნიერები “დადუღებულს” უწოდებენ.


ჯაჭვის მოქსოვა თვეობით შრომას მოითხოვდა, ამიტომ მთელი შუა საუკუნეების განმავლობაში ჯაჭვის პერანგი ძალზე ძვირი ღირდა. XI საუკუნეში (“ნიკორწმინდის დაწერილის” მიხედვით) ტყიანი მიწის ფასად ორ ჯაჭვს შეიძენდი. XIV-XV საუკუნეებში ერთ-ერთ მონასტერში დაქირავებული ჯაჭვისა და მუზარადის გამოსახსნელად ფეოდალს ვენახის შეწირვა მოუხდა.

ვინაიდან აბჯარი ძვირად ფასობდა, მას არასოდეს ტოვებდნენ ბრძოლის ველზე. მაგალითად, 1048 წელს ბიზანტიურ-ქართულ-სომხური კოალიციის დამარცხების შემდეგ თურქ-სელჩუკებს დავლად 19 ათასი აბჯარი წაუღიათ. ამ ფაქტს არაბი მემატიანენი საგანგებოდ აღწერდნენ.

სულხან-საბას განმარტებით, კარგი ჯაჭვის პერანგი ასეთი უნდა ყოფილიყო: „გრძელი და ფართო; ჯაჭვის თვალი _ რაზმად და რაზმად დაწყობილი, ფარეშ-შვენიერი და ძნელად გასახსნელი; ნოტიოობაში ძნელად დაგესლდეს, ყრილი არა ჰქონდეს, კალთიდამ შედევნებით უსხო და უსხოსი იყოს, მკერდთა, ბეჭთა და ღლიათა უზრქელესი და მიყრილი იყოს”.

აქვე უნდა აღინიშნოს ერთი საინტერესო ფაქტი: ქართველებს ჯაჭვის პერანგის გარეთაც სცმიათ სამოსი, რომელსაც იალმაგი (სულხან-საბა: “იალმაგი _ ესე სამოსელი საომარი გარეგან საცვამი”) ეწოდებოდა.

სხვა დამცავ აღჭურვილობასთან შედარებით ჯაჭვის პერანგს ის უპირატესობა ჰქონდა, რომ გაცილებით მოქნილი და მსუბუქი გახლდათ, ვიდრე მთლიანი რკინის ფირფიტებისაგან შემდგარი აბჯარი, მაგალითად, თორი.

თორი, სულხან-საბას მიხედვით, იყო “მთელი რკინა პოლოტიკი (რკინის ფიცარი) ტანს ჩასაცმელი”. იგი რკინის ნაჭრებისგან მზადდებოდა და ტანს წელამდე ფარავდა. ზოგიერთი თორი შედგებოდა რკინის ორი ნაჭრისგან, რომლებიც მხრებზე, იღლიის ქვეშ და წელზე საგანგებო ზონრებით იკვრებოდა. ასეთი ტიპის აბჯარზე ხშირად გამოსახავდნენ ცხოველებსა და სხვა სტილიზებულ ფიგურებს.

სხვათა შორის, თორი საქართველოში სხვა ტანსაცავ აბჯრებზე მეტხანს იხმარებოდა, რადგან უკეთ იცავდა მეომარს. მას ცეცხლსასროლი იარაღის შემოღების შემდეგაც კი ხმარობდნენ.

შუა საუკუნების საქართველოში ასევე გავრცელებული იყო ლითონის მოზრდილი ფირფიტებისაგან დამზადებული ჯავშანი – ბეგთარი.

მეომრის ხელებსა და ფეხებსაც საგანგებო ჯავშანი იცავდა: სამუხლე, ხელნავი, საბარკული, საბუხარი.

მეომრის თავდაცვითი თავსაბურავიც რამდენიმე სახეობისა იყო. სულხან-საბა ორბელიანი ასახელებს ჩაფხუტს, ჩაჩქანს, მუზარადს, ზუჩს, ჩაბალახს. ისინი ერთმანეთისგან მოყვანილობითა და შედგენილობით განსხვავდებოდა. მაგალითად, ჩაფხუტი სფეროსებრი მოყვანილობისა იყო და წინ გრძლად ჰქონდა ჩამოშვებული საცხვირე.

მკვეთელი იარაღიდან ყველაზე მეტად ხმალი იყო გავრცელებული, საძგერი იარაღიდან  _ ოროლი, შუბი, კინენი. სასროლიდან – მშვილდ-ისარი.

როგორც ისტორიკოსი ჯაბა სამუშია აღნიშნავს, ძვირად ღირებული იარაღი და საჭურველი მხოლოდ მდიდრებისთვის იყო ხელმისაწვდომი. ჯარის გარკვეული კონტინგენტის (მონა-სპა, მეციხოვნეები) შეიარაღებაზე სახელმწიფო ზრუნავდა.

ნამდვილი უმადურება

მიერ
admin
-
0
ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკისთვის თითქმის ყოველდღიურ წნეხს განვიცდი. თავად პოლიტიკოსები აღარ მავიწროებენ – უმეტესად გულწრფელი და დაიმედებული მოქალაქეების მოგერიება მიწევს. ჩემზე გაბრაზებულთა უმრავლესობას ერთი და იგივე აკერია პირზე: ისინი უმადურებასა და მმართველთა საქმიანობის დაუფასებლობაში მადანაშაულებენ. მათ სიტყვებში ალბათ სიმართლის მძიმე მარცვალიც არის, მაგრამ მაინც დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ფესვგადგმულ ნამდვილ, საყოველთაო უმადურებას სხვაგან უნდა ვეძებდეთ და ვებრძოდეთ.

ერთი წლის წინ მსოფლიოში სახელგანთქმული რამდენიმე ქართველი მკვლევარი განათლების რეფორმების სახელმწიფო კომისიაში გაერთიანდა. უცნაურია, მაგრამ კომისია თავიდანვე არაფორმალური გახლდათ და სამართლებრივი სტატუსი არც კი გააჩნდა. გამოცდილ მკვლევართა ჯგუფს პრემიერ-მინისტრმა განათლების სახელმწიფო კონცეფციის შემუშავება სთხოვა. შესანიშნავი მოქალაქეები და კომპეტენტური მეცნიერები უსასყიდლოდ, უანგაროდ შეუდგნენ ახალ დოკუმენტზე მუშაობას. გია დვალმა, ზაალ კოკაიამ, დავით ლორთქიფანიძემ და ვაჟა ბერეჟიანმა უმოკლეს დროში ჩამოაყალიბეს თავიანთი ხედვები. მათ საუკეთესო და წარმატებული საერთაშორისო გამოცდილების ელემენტარულ, ანბანურ დებულებებს მოუყარეს თავი და განათლების სისტემის უმართავ, მოუწესრიგებელ გზებზე შუქნიშნების დადგმა შემოგვთავაზეს.

რა პრინციპებს დაეფუძნა ექსპრემიერის მიერ მოწონებული, აღიარებული და მხარდაჭერილი პროექტი?

კონცეფცია აქცენტს აკადემიურ თავისუფლებასა და მიუკერძოებლობაზე სვამდა. მაშასადამე, ავტორებმა განათლების სისტემაში (სკოლაშიც და უნივერსიტეტშიც) ადამიანის მუშაობისა და წარმატების მთავარ ფაქტორად ცოდნა, მაღალი კვალიფიკაცია, პროფესიული კომპეტენტურობა გამოაცხადეს. მკვლევართა ჯგუფმა პრიორიტეტად მასწავლებლებისა და მეცნიერების პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური, ეთნიკური, რელიგიური, გენდერული თუ სხვა ნიშნით დისკრედიტაციისგან გათავისუფლება მიიჩნია.

დოკუმენტის კიდევ ერთი ფუნდამენტური დებულება აკადემიური ხარისხის უზრუნველყოფა გახლდათ. გია დვალმა და მისმა პარტნიორებმა სწავლებისა და კვლევის ერთიანობა, მეცნიერებაზე დაფუძნებული განათლება სისტემის სრულყოფის აუცილებელ წინა პირობად აღიარეს. ვგონებ, იოლი მისახვედრია, რომ თუ საგანი ძირფესვიანად არ შეისწავლე, თუ პრობლემა მრავალი კუთხით არ შეაფასე, ცოდნის გადაცემის პროცესი მაინცდამაინც წარმატებული ვერ იქნება.

ბევრმა შესაძლოა იფიქროს, რომ აკადემიურ თავისუფლებაზე საოცნებოდ და მის ღირსებათა ხაზგასასმელად სახელმწიფო კომისიის შექმნა და მეცნიერთა შეწუხება არც ღირდა – დასავლური საგანმანათლებლო დაწესებულებებისთვის ხოტბის შესხმა ხომ ისედაც ყველას შეუძლია. თუმცა დაკვირვებული თვალი იმასაც შეამჩნევდა, რომ კონცეფცია მიზნის მიღწევის კონკრეტულ გზებსა და პროცედურებზეც მიგვანიშნებს.

ცნობილმა პროფესიონალებმა გარე რეფერირების მექანიზმის დანარგვა გვირჩიეს. უშინაარსო ცვლილებებით გადაღლილ საზოგადოებას კი უცხო ტერმინების შეეშინდა. არადა, აღნიშნული მექანიზმი მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ სასწავლებელთა მართვის უფლების მქონე, ცენტრალურ აკადემიურ გადაწყვეტილებათა მიმღები პროფესორები (ტენუარები) უცნაური საკონკურსო კომისიების ნაცვლად მსოფლიოში აღიარებულმა მეცნიერებმა შეარჩიონ.

კონცეფციის განხორციელებას იმთავითვე სერიოზულმა პრობლემებმა შეუშალა ხელი, რაც მოსალოდნელიც გახლდათ. ცხადია, ერთბაშად საუკეთესო სისტემის შექმნა შეუძლებელია. სახლს ჯერ საძირკველი უნდა ჩაუყარო და კედლები მერე ამოაშენო. ჩვენი ტრაგედია ის არის, რომ დღმდე საძირკვლის ჩაყრაზეც კი არავინ ფიქრობს. “ქართული ოცნების” განათლების მინისტრებმა რეფორმის კონკრეტული გეგმა, განათლების სფეროს გარდაქმნის დეტალურად გაწერილი სტრატეგია ვერ (ან არ) წარმოგვიდგინეს. მეტიც – 2014 წლის ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით, უარი ითქვა მეცნიერების დაფინანსების რეალურ ზრდაზე. კომისიის მიერ შემუშავებული დოკუმენტი მტვრის სქელ ფენაში ჩაიძირა. აი, ნამდვილი უმადურება!

რას აკეთებს ამ დროს საზოგადოების “ელიტური” ნაწილი?

ინტელექტუალებიც და ფსევდოინტელექტუალებიც რელიგიურ შეუწყნარებლობაზე, მომძლავრებულ ჰომოფობიასა და ანტისემიტიზმზე, სამოქალაქო საზოგადოების სუსტ სტრუქტურაზე ამახვილებენ ყურადღებას. ხანდახან მოსახლეობის უკიდურეს გაჭირვებაზეც წამოსცდებათ ერთი-ორი სიტყვა. სამაგიეროდ, ყველას ავიწყდება იმის აღნიშვნა, რომ პრობლემათა უმრავლესობის სათავე მოქალაქეთათვის ხარისხიანი გაანათლების ხელმიუწვდომლობა გახლავთ.

განათლების ხარისხისა და ხელმისაწვდომობის მისაღწევად კი ბრძოლაა საჭირო.

კვალიფიციური საკლასო შეფასების ინდიკატორები

მიერ
admin
-
0
ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, მოსწავლის შეფასების მიზანია სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვა, რაც სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ზრუნვას და მის კონტროლს გულისხმობს.

ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განირჩევა საკლასო შეფასების ორი სახესხვაობა: განმსაზღვრელი და განმავითარებელი. პირველი ფართოდ გამოიყენება სკოლაში, თუმცა კი მისი ხარისხი დახვეწას საჭიროებს. რაც შეეხება განმავითარებელ შეფასებას, ის ნაკლებადაა ცნობილი ჩვენი პედაგოგებისთვის და მისი არსი, სტრატეგიები თუ ტექნიკა სპეციალურ განმარტებას მოითხოვს.

განმავითარებელი შეფასება არის უწყვეტად მიმდინარე პროცესი, რომლის მიზანია:

1. დაგროვდეს ფაქტები/მონაცემები მოსწავლეთა სწავლის შესახებ;
2. უზრუნველყოფილ იქნეს უკუკავშირი სწავლის შესახებ მოსწავლეებისა და მასწავლებლებისთვის;
3. შეივსოს “ღიობები” მოსწავლის არსებულ კომპეტენციებსა და სასურველ/სამიზნე კომპეტენციებს შორის.
განმავითარებელი შეფასება:

● ცხადად და უშუალოდ უნდა იყოს დაკავშირებული სწავლების მიზნებთან;
● დაკავშირებული უნდა იყოს სწავლებასთან;
● მოიცავდეს მრავალფეროვან მეთოდებსა და სტრატეგიებს;
● განაპირობებდეს ცვლილებებს მოსწავლეთა განვითარების მიმართულებით.
განმავითარებელი შეფასება სამი სახისაა:

● მასწავლებლის მიერ ექსპრომტად შესრულებული;
● ინტერაქციისთვის დაგეგმილი;
● სწავლებასთან შერწყმული.
განმავითარებელი შეფასება შეიძლება დაკავშირებული იყოს:

● მოსწავლის ქცევაზე დაკვირვებასთან (მასწავლებელი აკვირდება, როგორ ასრულებს მოსწავლე, მაგალითად, პრეზენტაციას ან კვლევას);
● წერითი დავალებების შესრულებასთან (მასწავლებელი აანალიზებს, მაგალითად, მოსწავლის მომზადებულ საშინაო დავალებას ან პროექტს);
● დისკუსიასთან (კლასში მიმდინარეობს ერთმანეთისთვის კითხვების დასმა და მათზე პასუხის გაცემა მსჯელობა-დასაბუთების თანხლებით, საკითხის განხილვა მცირე ჯგუფებში ან მოსწავლეთა მინიკონფერენციები მასწავლებლის მონაწილეობით);
● ტესტირებასთან (მასწავლებელი ატარებს ქვიზს, სკრინინგულ/მიმოხილვით ან დიაგნოსტიკურ ტესტირებას);
● მოსწავლეთა თვითშეფასებასთან.

იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა მასწავლებლის დახმარებით ამოიცნონ და შეავსონ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებში არსებული მათთვის უხილავი “ღიობები”, მასწავლებელმა კლასთან უნდა შესრულოს აქტივობათა ციკლი, რომელიც მოიცავს:

1. სწავლის შესახებ ინფორმაციის შეკრებას მასწავლებლის მიერ შესრულებული შეფასებისა და მოსწავლეთა თვითშეფასების გზით;
2. მონაცემთა ანალიზსა და განმარტებას;
3. მოსწავლეთა კომპეტენციებში არსებული “ღიობების” დადგენას;
4. სწავლების მიზნების დასახვას;
5. წარმატების კრიტერიუმების ჩამოყალიბებას;
6. მოსწავლეთა საჭიროებებისადმი სასწავლო აქტივობათა მისადაგებას ანუ სწავლების დიფერენცირებას;
7. სკაფოლდინგს მოსწავლეთა განვითარების უახლოეს ზონაში.
ამ ციკლის დასრულების შედეგი იქნება გაურკვევლობათა აღმოფხვრის გზით მოსწავლეთა ცოდნასა და უნარ-ჩვევებში არსებული “ღიობების” ამოვსება. ამასთანავე, გასათვალისწინებელია, რომ სხვადასხვა მოსწავლეს სხვადასხვა “ღიობი” ექნება და მათი შევსება მოსწავლეთა საჭიროებებს მისადაგებულ სასწავლო აქტივობათა საშუალებით უნდა მოხდეს. ეს აქტივობები მოსწავლის განვითარების უახლოესი ზონის ფარგლებში უნდა იყოს მოქცეული და მასწავლებელიც ამ ზონის ფარგლებში უნდა აწარმოებდეს სკაფოლდინგს მოსწავლეთა განვითარების ხელშეწყობისთვის. მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებაც, რომ სწავლის ინტენსივობისა და შედეგიანობის მაქსიმალურად გაზრდისთვის მოსწავლის ინდივიდუალურ ზრდას უფრო უნდა გამახვილდეს ყურადღება, ვიდრე სხვებთან მის შედარებაზე.

ამ ციკლის შესასრულებლად მასწავლებელი კარგად უნდა ფლობდეს სასწავლო შინაარსს, დასახული მიზნისკენ სვლის სასწავლო ტრაექტორიებს, მოსწავლეთა მიერ მოცემული საკითხის ცოდნის ნიმუშებს (როგორც სრულყოფილს, ასევე ხარვეზებიანს, მაგალითად, მოსწავლეთა ტიპურ შეცდომებს მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით), მოცემული საკითხის სწავლისთვის საჭირო წინარე ცოდნისა და უნარ-ჩვევების განსაზღვრის ხერხებს. გარდა ამისა, შეფასებაში მოსწავლეთა აქტიური ჩართულობის გამო მასწავლებელმა უნდა იცოდეს მოსწავლის მეტაკოგნიციის (თვითრეგულირების, თვითშეფასების, მოტივაციის) შესახებ არსებული თეორია და პრაქტიკა. ამასთანავე, მისი პედაგოგიური ცოდნა უნდა მოიცავდეს ამა თუ იმ სასწავლო შინაარსის სწავლების მრავალ განსხვავებულ მოდელს, დიფერენცირებული სწავლების სტრატეგიებს, მოსწავლეთათვის მეტაკოგნიტური სტრატეგიების სწავლების მოდელებს.

მოსწავლეთა შეფასებისას მასწავლებელმა უნდა იცოდეს, რომ იგი უნდა დაეყრდნოს მხოლოდ ვალიდური და სანდო შეფასების მონაცემებს, შეეძლოს ასეთი მონაცემების განმარტება მოსწავლეებისთვის გასაგებ ენაზე, სწავლების მისადაგება კლასში მოსწავლეთა მზაობის ერთნაირი დონის მიხედვით შექმნილი ჰომოგენური ჯგუფების საჭიროებებისადმი მაინც (თუ ინდივიდუალური საჭიროებებისადმი არა), მათი განვითარების უახლოესი ზონის განსაზღვრა და ამ ზონაში სკაფოლდინგი.

მასწავლებელს ჩამოყალიბებული უნდა ჰქონდეს მრწამსი, რომ განმავითარებელი შეფასება ფასეულია, იგი მნიშვნელოვან და ქმედით ინფორმაციას იძლევა მოსწავლეთა სწავლის შესახებ, განუყოფელია სწავლებისგან, მოსწავლეები მისი პარტნიორები არიან განმავითარებელ შეფასებასა და სწავლებაში. 

საზოგადოდ, კვალიფიციური საკლასო შეფასება, რომელიც მოიცავს ზუსტი ინფორმაციის შეკრებას და ამ ინფორმაციისა და შეფასების პროცედურების ეფექტიან გამოყენებას, შემდეგი ინდიკატორებით ხასიათდება:

1. რატომ უნდა შეფასდეს?

შეფასების პროცედურები და შედეგები გამოიყენება ცხადი და ადეკვატური მიზნებისთვის.

◊ მასწავლებელმა იცის, ვინ და რისთვის იყენებს საკლასო შეფასებით მოძიებულ ინფორმაციას და როგორია მათი საჭიროებანი შეფასებასთან დაკავშირებით.

◊ მასწავლებელი აცნობიერებს მიმართებას შეფასებასა და მოსწავლეთა მოტივაციას შორის და ისე ასრულებს შეფასებას, რომ მოტივაცია გაზარდოს.

◊ მასწავლებელი მოსწავლეებთან მიმართავს განმავითარებელ შეფასებას (შეფასებას სწავლისთვის).

◊ მასწავლებელი მოსწავლეებთან მიმართავს განმსაზღვრელ შეფასებას (სწავლის შედეგების შეფასებას).

◊ მასწავლებელს აქვს გონივრული გეგმა, დროდადრო განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასების ინტეგრირება მოახდინოს.

2. რა უნდა შეფასდეს?

შეფასება ასახავს მოსწავლეთა სწავლის ცხად და მნიშვნელოვან მიზნებს.

◊ მასწავლებელი
გააზრებული აქვს სხვადასხვა სასწავლო მიზანი, რომლებსაც წარუდგენს მოსწავლეებს.

◊ მასწავლებელი
შეარჩევს იმ სასწავლო მიზნებს, რომლებიც ფოკუსირებულია ყველაზე მნიშვნელოვან კომპეტენციებზე,
რომელთაც უნდა დაეუფლონ მოსწავლეები.

◊ მასწავლებელს
აქვს გონივრული გეგმა, დროდადრო გადასინჯოს და ცვალოს სასწავლო მიზნები.

3.
როგორ უნდა შეფასდეს?

სასწავლო მიზნების საფუძველზე შექმნილია ისეთი შეფასება (ინსტრუმენტი და პროცედურა), რომელიც ზუსტ შედეგებს უზრუნველყოფს.

◊ მასწავლებელი
იცნობს შეფასების სხვადასხვა მეთოდს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია იმ მეთოდის შერჩევა, რომელიც შეესაბამება სასწავლო მიზანს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია მიზნის შესაფერისი შეფასების დიზაინი.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია, ერთმანეთს შეურწყას სწავლა და შეფასება.

◊ მასწავლებელი
მარჯვედ სვამს შეფასებისთვის საჭირო კითხვებს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია თავი არიდოს მიკერძოების წყაროებს, რომლებიც ხარვეზიანს ხდის შედეგებს.

4.
როგორ უნდა მოხდეს განხილვა?

შეფასების შედეგები ორგანიზებულია და წარმოდგენილია ეფექტურად.

◊ მასწავლებელი
ზუსტად აღრიცხავს შეფასების შედეგებს, კონფიდენციალურად ინახავს მათ და შესაფერისად
წარმოადგენს დაჯამებული სახით (ნიშნების ჩათვლით). ეს შეჯამება ზუსტად ასახავს მოსწავლეთა
სწავლის არსებულ დონეს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია შეარჩიოს საუკეთესო ფორმა შედეგების წარმოდგენისთვის (ნიშნები, აღწერილობითი
უკუკავშირი, პორტფოლიო, კონფერენცია) ყოველ კონტექსტში (სასწავლო მიზნებისა და დაინტერებული
მხარეების გარკვეული ერთობლიობა).

◊ მასწავლებელი
სწორად განმარტავს და იყენებს სტანდარტიზებული ტესტის შედეგებს.

◊ მასწავლებელი
ეფექტურად განიხილავს შეფასების შედეგებს მოსწავლეებთან.

◊ მასწავლებელი
ეფექტურად განიხილავს შეფასების შედეგებს სხვადასხვა აუდიტორიასთან (მშობლების, კოლეგებისა
და სხვა დაინტერესებული პირების ჩათვლით).

5.
როგორ უნდა ჩაერთონ შეფასებაში მოსწავლეები?

მოსწავლეები მონაწილეობენ საკუთარი სწავლის შეფასებაში.

◊ მასწავლებელი მკაფიოდ უყალიბებს მოსწავლეებს სასწავლო მიზნებს.

◊ მასწავლებელი რთავს მოსწავლეებს შეფასებაში, პროგრესისთვის თვალყურის დევნებაში და საკუთარი თავისთვის მიზნების დასახვაში.

◊ მასწავლებელი რთავს მოსწავლეებს საკუთარი სწავლის განხილვაში.

ნათელია, რომ როგორც ყველა სხვა ინოვაციური პრაქტიკა, უწყვეტი და სისტემური საკლასო (განსაკუთრებით კი განმავითარებელი) შეფასების წარმატებული პრაქტიკის დანერგვაც სკოლის თანამშრომლების მნიშვნელოვან და მიზანმიმართულ ძალისხმევას მოითხოვს. მათ წინ უნდა უძღვოდეთ საგანმანათლებლო ლიდერი – ეს შეიძლება იყოს სკოლის დირექტორი, დირექტორის მოადგილე სასწავლო დარგში, რომელიმე კათედრის გამგე, სკოლის მენტორი-მასწავლებელი ან თუნდაც მოწვეული ექსპერტი. ქვემოთ მოყვანილია კითხვარი ამგვარი საგანმანათლებლო ლიდერის კომპეტენციების შეფასებისთვის.
საგანმანათლებლო ლიდერის საშემფასებლო კომპეტენციები

1. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეთა შეფასების სტანდარტები და ის, თუ როგორ უნდა მოხდეს ამ სტანდარტების დაკმაყოფილება ყველა სახის შეფასებაში.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

2. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს განმავითარებელი შეფასების პრინციპები და ცდილობს მათ პრაქტიკაში დანერგვას.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

3. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეებთან შეთანხმებული სასწავლო მიზნების საჭიროება და ამ მიზნების კავშირი ზუსტი შეფასების ჩამოყალიბებასთან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

4. საგანმანათლებლო ლიდერმა იცის და შეუძლია შეაფასოს მასწავლებლის საშემფასებლო კომპეტენციები, დაეხმაროს მასწავლებლებს, ზუსტად შეაფასონ მოსწავლეები და ნაყოფიერად გამოიყენონ შეფასების შედეგები.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

5. საგანმანათლებლო ლიდერს შეუძლია დაგეგმოს, წარმოადგინოს ან მასწავლებლებისთვის შეინარჩუნოს პროფესიული განვითარების აქტივობები, რომლებიც წაადგება შეფასების წარმატებული პრაქტიკის დანერგვას.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

6. საგანმანათლებლო ლიდერი ღრმად აანალიზებს შეფასების შედეგებს, იყენებს მიღებულ ინფორმაციას სასწავლო გეგმისა და სწავლების გასაუმჯობესებლად და ეხმარება მასწავლებლებს ანალოგიურ საქმიანობაში.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

7. საგანმანათლებლო ლიდერს შეუძლია, წარმატებით განახორციელოს შეფასება და დანერგოს შეფასებასთან დაკავშირებული პრაქტიკა.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

8. საგანმანათლებლო ლიდერი ქმნის მოსწავლეთა მიღწევების შესახებ ინფორმაციის მიზანშეწონილი  გამოყენებისა და წარმოდგენის აუცილებელ პირობებს, შეუძლია, ეფექტურად განიხილოს სასკოლო საზოგადოების ყველა წევრთან მოსწავლეთა შეფასების შედეგები და მათი კავშირი სასწავლო გეგმისა და სწავლების გაუმჯობესებასთან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

9. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს წარმატებული და დაბალანსებული შეფასების სისტემის კომპონენტები და მახასიათებლები.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

10. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეთა შეფასების შედეგების არაეთიკური და შეუფერებელი გამოყენების საკითხები და იცავს მოსწავლეებსა და თანამშრომლებს ამგვარი მცდარი გამოყენებისგან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

საერთაშორისო სასკოლო ინტერნეტპროექტები

მიერ
admin
-
0

ინტერნეტის მეშვეობით განხორციელებული საერთაშორისო სასკოლო პროექტები სულ უფრო დიდ ადგილს იკავებს ევროპულ საგანმანათლებლო სივრცეში. მათი მიზანი სხვადასხვა ქვეყნის მოსწავლეთა ერთმანეთთან დაკავშირება და საინტერესო, შემეცნებით ერთობლივ საქმიანობაში ჩაბმაა. ინტერნეტის საერთაშორისო სასკოლო პროექტებში მონაწილეობა ამაღლებს მოსწავლეთა როგორც ენობრივ, საკომუნიკაციო და ინტერკულტურულ უნარ-ჩვევებს, ისე მათ კომპეტენციებს ინფორმაციული საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სფეროში.

 

 

მსგავსი პროექტები უმთავრესად იმით გამოირჩევა, რომ მათი წარმოება ინტერნეტის (ელექტრონული ფოსტით მიმოწერის, ვებგვერდებზე მასალის განთავსების) მეშვეობით ხდება. პროექტი შესაძლებელია მოიცავდეს ისეთ დარგებს, როგორებიცაა სამოქალაქო განათლება, ისტორია და კულტურა, ბუნებისმეტყველება, ეკოლოგია და მრავალი სხვა. ასეთი პროექტები განსაკუთრებით საინტერესოა უცხოური ენების დაუფლების კუთხით, რადგან, ბუნებრივია, საერთაშორისო სასკოლო პროექტების უცხოურ ენაზე ხორციელდება.

 

ხშირად სასკოლო პროექტების იდეა თვითონ სკოლებში იბადება. სკოლები აყალიბებენ პროექტების მიზნებსა და მათი განხორციელებისთვის საჭირო პირობებს და ეძებენ უცხოელ პარტნიორებს, რომლებიც მათ მიერ შემუშავებულ პროექტში მონაწილეობისა და ამა თუ იმ დარგში ინფორმაციისა და გამოცდილების გაზიარებია სურვილს გამოთქვამენ. უცხოელი პარტნიორების ძებნაში სკოლებს პროექტების ვებგვერდები ან საერთაშორისო ვებგაერთიანებები ეხმარება.

არსებობს არაერთი ვებგაერთიანება, რომლებიც პროექტში მონაწილეობის მსურველი სკოლების/კლასების ერთმანეთთან კავშირსა და პროექტის მსვლელობისათვის საჭირო სივრცეებს უზრუნველყოფს ინფორმაციული საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების კუთხით. საერთაშორისო დონეზე აღიარებული პროექტებია: e-twining (პროექტის Comenius ფარგლებში), iEarn, European Schools Project, European Collaborative Learning Network (Ecole), The Image of the Other და მრავალი სხვა. ზოგიერთი მათგანი მხოლოდ ევროკავშირის წევრ ქვეყნებს მოიცავს, ხოლო ზოგი – ევროსაბჭოში შემავალი ქვეყნების სკოლებს.

იმის გამო, რომ სკოლები ინტერნეტის მეშვეობით ურთიერთობენ, ასეთი პროექტები ხშირად არც რაიმე სახის დაფინანსებას მოიაზრებს და არც პირისპირ შეხვედრებს გულისხმობს. საერთაშორისო სასკოლო პროექტში შესაძლოა მონაწილეობდეს ორი ან მეტი სკოლა/კლასი, პროექტის მიზნებისა და ამოცანების, აგრეთვე მონაწილე მხარეების სურვილისა და საჭიროებების მიხედვით.

საერთაშორისო სასკოლო პროექტების ფარგლებში პარტნიორ სკოლებს საშუალება ეძლევათ იმუშაონ ყოველი მონაწილე მხარისათვის საინტერესო თემებზე. წარმატებულად მიიჩნევა ისეთი პროექტები, რომლებიც ინფორმაციული საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენებისა და კარგად დაგეგმილი აქტივობების ბალანსს წარმოადგენს. გარდა ამისა, ძალზე მნიშვნელოვანია, მსგავსი პროექტები წარმატებით ეხმიანებოდეს მონაწილე სკოლების ეროვნულ სასწავლო გეგმებს.

საერთაშორისო სასკოლო პროექტებში მონაწილეობის მისაღებად სულაც არაა აუცილებელი, რომ მონაწილე კლასის/სკოლის მასწავლებელი ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებში დახელოვნებული იყოს. პირიქით, ასეთი პროექტები უმთავრესად მონაწილე მხარეთა ისტ-კომპეტენციების ამაღლებას და საინფორმაციო ტექნოლოგიების მათ ყოველდღიურ სამუშაოში ინტეგრირებას ითვალისწინებს.

პროექტის თემა შესაძლოა იყოს როგორც საგნობრივ, ისე გამჭოლ კომპეტენციებზე ორიენტირებული. ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო უნარების ინტეგრაცია მსგავს პროექტში აუცილებელ პირობად და მოცემულობად გვევლინება. ზოგჯერ ასეთი პროექტები სწორედ ისტ-კომპეტენციების ამაღლებასა და საინფორმაციო ტექნოლოგიების ყოველდღიურ სასწავლო პროცესში ინტეგრირებას ემსახურება.

საერთაშორისო სასკოლო ინტერნეტპროექტები ძალზე წარმატებულად მიიჩნევა უცხოური ენების სწავლებისას. სამიზნე ენის მატარებლებთან ან სამიზნე ენის შემსწავლელ უცხოელ პარტნიორებთან პროექტის წარმოება წარმატებულია სხვადასხვა ასპექტით. პირველ შემთხვევაში მოსწავლეებს ენის მატარებლებთან კომუნიკაციის საშუალება ეძლევათ, ხოლო მეორე შემთხვევაში პარტნიორები ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს ერთმანეთს უზიარებენ. მთავარი კი ის არის, რომ უცხოელ თანატოლებთან მიმოწერისას მოსწავლეები ეუფლებიან წერითი კომუნიკაციისა და სწავლის სწავლისთვის საჭირო ღირებულ უნარ-ჩვევებს, აგრეთვე – ინტერკულტურულ და სოციოკულტურულ უნარებს.

პროექტების თემატიკა შესაძლოა სხვადასხვანაირი იყოს, დაწყებული ისეთი გლობალური საჭირბოროტო საკითხებიდან, როგორებიცაა ეკოლოგია, გეოგრაფია, ბავშვთა უფლებების დაცვა, ცხოვრების ჯანსაღი წესი მოსწავლეთა შორის. ხშირია პროექტები საბუნებისმეტყველო და ისტორიული, კულტურული და სოციოკულტურული თემატიკის შესახებ – ”ჩემი ქვეყანა”, ”ჩემი ქალაქი”, ”ჩემი სოფელი” და სხვა.

გლობალური თემატიკის ირგვლივ აგებულ საერთაშორისო პროექტში მონაწილეობა შესაბამისი ენის სათანადო დონეზე ფლობას მოითხოვს. რაც შეეხება ინტერკულტურული შინაარსის პროექტებს, – ისეთებს, როგორებიცაა ”ჩემი ქვეყანა”, ”ჩემი ქალაქი” და სხვა, – მათში მონაწილეობა იმ მოსწავლეებსაც შეუძლიათ, რომლებმაც ახლახან დაიწყეს უცხოური ენის შესწავლა. მასალა მხოლოდ განვლილ მარტივ ლექსიკასა და სამეტყველო ფუნქციებს მოიცავს და მარტივი ინფორმაციის გაცვლა-გამოცვლით შემოიფარგლება. დამწყებ ენის შემსწავლელთა შორის წარმოებული პროექტების ფარგლებში უმთავრესად ელექტრონული მიმოწერა და ინტერკულტურული და სოციოკულტურული ინფორმაციის გაზიარება ხდება. ელექტრონული კორესპონდენციის თემები შესაძლოა შემდეგნაირი იყოს: ”გაცნობა”, ”მიმოწერის მეგობარი”, ”ჩემი ოჯახი, ”ჩემი ჰობი”, ”ჩემი სახლი/ ბინა”, ”ჩემი სკოლა”, ”ჩემი ქვეყანა” და სხვა. ასეთი ელექტრონული წერილები შესაბამის თვალსაჩინოებასა და ილუსტრაციებს მოითხოვს. მნიშვნელოვანია, რომ ყოველ წერილს მოსწავლეებმა შესაბამისი თემატიკის შესახებ კითხვებიც დაურთონ, რათა რესპონდენტ/პარტნიორ მოსწავლეს შეეძლოს, საპასუხო წერილში გამოეხმაუროს მონათხრობს და თავის თავზე, თავის სკოლაზე, ქალაქზე და ა.შ. მოუთხროს თანატოლს.

უცხოური ენის მასწავლებლის როლი ელექტრონული წერილის წერისას მნიშვნელოვანია შემდეგი კუთხით: მან მოსწავლეებს უნდა ასწავლოს სამიზნე ენაში კორესპონდენციისთვის მისაღები კლიშეების მართებულად გამოყენება, მისალმების, დამშვიდობებისა თუ მიმართვის ფორმულები იქნება ეს, კორესპონდენციის ტიპის (ოფიციალური წერილი, მეგობრული წერილი) შესაბამისი თხრობის ფორმები, რეგისტრი – თავაზიანი/მეგობრული, დათარიღება თუ სხვა. გარდა ამისა, მასწავლებელმა მოსწავლეებთან სტილისტიკური და ენობრივი შეცდომების აღმოსაჩენად და აღმოსაფხვრელადაც უნდა იმუშაოს, რაც აამაღლებს მოსწავლეთა არა მარტო წერით-საკომუნიკაციო, არამედ ზოგად ენობრივ უნარ-ჩვევებსა და ცოდნის დონეს.

რაც შეეხება უცხოური ენების შემსწავლელ საქართველოს სკოლების მოსწავლეებს, უცხოური ენების განახლებულ სასწავლო გეგმაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეთმობა ენის პრაქტიკული გამოყენების (მედიაციის) მიმართულებას, რომელიც ამა თუ იმ პროექტის უცხოურ ენაზე წარმოებას გულისხმობს. გარდა ამისა, ახალ სასწავლო გეგმაში ინფორმაციული საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება სწავლის სწავლის მიმართულების მნიშვნელოვან ასპექტად გვევლინება. უდავოა, რომ სასწავლო გეგმის ორივე ზემოხსენებული მიმართულება წარმატებით პოვებს განვითარებას მსგავს პროექტებში მოსწავლეთა მონაწილეობისას.

საერთაშორისო ინტერნეტპროექტში მონაწილეობას მოსწავლეთათვის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი სარგებლობა მოაქვს, რაც, თავის მხრივ, ეროვნული სასწავლო გეგმის უმნიშვნელოვანესი მიმართულების – სწავლის სწავლის უნარის განვითარებას უწყობს ხელს. კერძოდ, პროექტთან დაკავშირებულ საქმიანობაში შესაძლებელია მონაწილე კლასის უკლებლივ ყველა მოსწავლის ჩაბმა, განურჩევლად მათი კომპეტენციების დონისა და აკადემიური მოსწრებისა. როგორც ყველა ჯგუფური სამუშაო, პროექტში მონაწილეობაც ხომ გასხვავებული იდეებისა და უნარების ერთობლიობას, აგრეთვე – გუნდურ სულისკვეთებას მოითხოვს: ზოგიერთი მოსწავლე შესაძლოა მუშაობდეს ტექსტობრივ მასალაზე, ზოგი – საჭირო ინფორმაციის მოპოვებასა და დამუშავებაზე, ზოგი – თვალსაჩინოებაზე, ზოგი კი ისტ-საქმიანობას თაოსნობდეს. ყოველივე ეს უფრო სახალისოს ხდის და მოტივაციას მატებს სასწავლო პროცესს.

ზემოხსენებულ პროექტებში მონაწილეობისას ევროსაბჭოსა და ევროკავშირის არაერთი ქვეყნის სკოლა, კლასი თუ ცალკეული მოსწავლე წარმატებას აღწევს. ვიმედოვნებთ, ამ ასპარეზზე სულ მალე საქართველოს სკოლებიც დაიმკვიდრებენ ადგილს.

ნელსონ მანდელა: „როლიჰლაჰლა“ – ის, ვინც თავის თავზე იღებს დარტყმებს

მიერ
admin
-
0
18 ივლისს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში აპარტეიდის რეჟიმის წინააღმდეგ მებრძოლი გმირისა და პირველი შავკანიანი პრეზიდენტის, ნელსონ მანდელას დაბადების დღე აღნიშნეს. ამ დღეს 12 მილიონამდე მოსწავლემ უმღერა მას სადღეობო ჰიმნი: “დაბადების დღეს გილოცავთ, ნელსონ მანდელა”, ხოლო რესპუბლიკის მინისტრებმა სხვადასხვა საქველმოქმედო აქცია გამართეს. თვითონ იუბილარმა მოკრძალებით აღნიშნა ეს დღე ოჯახის წევრებთან ერთად. 

სამხრეთ აფრიკის ყოფილმა პრეზიდენტმა ცხოვრების 67 წელი აპარტეიდის წინააღმდეგ ბრძოლასა და თანამემამულეთა უფლებების დაცვას შეალია. ამის გასახსენებლად მანდელას ფონდმა ყოველ სამხრეთაფრიკელს მოუწოდა, მონაწილეობა მიეღო აქციაში “67 წუთი”: ეს დრო კეთილი საქმეების კეთებაში დაეხარჯა, ადამიანებს დახმარებოდა და მათთვის იმედი მიეცა. აქციაში ხელისუფლების წარმომადგენლებიც ჩაერთვნენ: ესტუმრნენ მოხუცთა და ობოლთა თავშესაფრებს, მონაწილეობა მიიღეს ღარიბებისთვის საკვების განაწილებაში და ა.შ. ამავე დღეს ქვეყანაში მანდელასადმი მიძღვნილი უამრავი გამოფენა გაიხსნა.

“ყველაზე დიდი საჩუქარი, რაც კი ჩვენს ხალხს შეუძლია, ნელსონ მანდელას მიუძღვნას, ეს მისი კეთილშობილებისა და დიდსულოვნების გაზიარებაა,” – განაცხადა აპარტეიდთან ბრძოლის აქტივისტმა, მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიის ლაურეატმა, არქიეპისკოპოსმა დესმონდ ტუტუმ. 

მას შემდეგ, რაც სახელმწიფო საქმიანობიდან გადადგა, მანდელა მშობლიურ სოფელში დასახლდა და ბოლო ორი წელი, ნაკლებად ჩნდებოდა საჯაროდ, თუმცა კი მუდმივად თვალს ადევნებდა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებს. შეგახსენებთ, რომ 2009 წლის 11 ნოემბერს გაეროს გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო რეზოლუცია, 18 ივლისი ნელსონ მანდელას საერთაშორისო დღედ გამოცხადებულიყო. ეს იმას ნიშნავს, რომ კაცობრიობა აღიარებს ნელსონ მანდელას ცხოვრებისეულ ფასეულობებს და მის მნიშვნელოვან წვლილს კონფლიქტთა დარეგულირებასა და რასობრივი ურთიერთობების მოგვარებაში, ადამიანთა უფლებების დაცვაში, გენდერული თანასწორობის უზრუნველყოფაში, ბავშვთა და სამყაროს სხვა დაუცველი მოსახლეობის უფლებებისათვის, ასევე ღატაკი და ნაკლებად განვითარებული სოციალური ჯგუფების ცხოვრების გაუმჯობესებისათვის ბრძოლაში. 

სამყაროს ახსოვს ნელსონ მანდელა – აფრიკის ნაციონალური კონგრესის (ანკ) მეთაური, აპარტეიდის წინააღმდეგ მებრძოლი, რომელიც 27-წლიანმა პატიმრობამაც ვერ გატეხა. 1990 წელს 73 წლის მანდელას გათავისუფლება წლის უმნიშვნელოვანესი, ყველაზე ამაღელვებელი მოვლენა გახდა. ვესტერის ციხიდან მის გამოსვლას მთელი მსოფლიო ადევნებდა თვალს პირდაპირ ეთერში. ყველამ დაინახა, რომ ხანგრძლივმა პატიმრობამ მხოლოდ მის სხეულს დაატყო კვალი, ხალხის კეთილდღეობისთვის მებრძოლის სულისკვეთებას კი ვერაფერი დააკლო. მანდელას გულმხურვალე შეხვედრა მოუწყვეს: უამრავი ტელეკამერა, ფოტოაპარატი, ჟურნალისტი ელოდა მის გამოჩენას. რაც მთავარია, ყოფილ პატიმარს უამრავი კეთილი სურვილი და დიდი იმედი შეაგებეს. მანდელა გაოცებასა და სიხარულს ვერ მალავდა: “გუშინ ტერორისტს მეძახდნენ, ციხიდან გამოსული კი ბევრმა ჩამიკრა გულში, მათ შორის ჩემმა ყოფილმა მტრებმაც”. 

მანდელა ციხიდან გამოსვლისთანავე ანკ-ის მეთაური გახდა და მონდომებით შეუდგა თავისი მიზნების განხორციელებას. შემოიარა მთელი სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა და ხალხს თანასწორუფლებიანობისკენ მოუწოდა. ექვს თვეში მან ოფიციალურად განაცხადა ანკ-ის შეიარაღებული ბრძოლის დასრულების შესახებ. ბრძოლის არაძალადობრივი მეთოდებისთვის უპირატესობის მინიჭებამ მანდელას ყველაზე გულმხურვალე მხარდამჭერები ჩამოაშორა. ეს ცვლილება მრავალი შიდა დაპირისპირების მიზეზიც გახდა. ზოგიერთისთვის იგი მხოლოდ პატივსაცემი ჯენტლმენი იყო, რომელსაც კეთილშობილური, მაგრამ უტოპიური, განუხოციელებელი იდეები ჰქონდა.

მანდელამ აქტიური თანამშრომლობა დაიწყო მოქმედ პრეზიდენტ დე კლარკთან. „თუ მშვიდობა გინდა, შენს მტერთან ერთად უნდა იმუშაო, მაშინ ის შენი პარტნიორი ხდება,” _ განაცხადა მან. მართალია, მათი ურთიერთობა სავსე იყო კონფლიქტებითა და დაპირისპირებებით, მაგრამ მაინც მოხერხდა მნიშვნელოვანი შედეგების მიღწევა. მათ შორისაა მანდელასა და დე კლარკის „ურთიერთგაგების ჩანაწერი”. 1993 წელს მანდელა და დე კლარკი მშვიდობის დარგში ნობელის პრემიით დააჯილდოვეს. 

მთავარ მიზანს – თავისუფალი და სამართლიანი არჩევნების ჩატარებას – ნელსონ მანდელამ 1994 წლის 27 აპრილს მიაღწია. იმ დღეს სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა დიდმა მღელვარებამ მოიცვა. შავკანიან მოქალაქეებს პირველად მიეცათ არჩევნებში მონაწილეობის უფლება საკუთარ ქვეყანაში. მანდელას ლიდერობით ანკ-მა ხმების 62,6% მოაგროვა და ნელსონ მანდელა სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის მოქალაქეთა უმრავლესობის მიერ არჩეული პირველი პრეზიდენტი გახდა. ბევრისთვის გასაკვირად, მან კაბინეტში ეროვნული პარტიის (თეთრკანიანების) და მოწინააღმდეგე შავკანიანთა პარტიის წევრებიც დანიშნა. მანდელამ პრეზიდენტობის პერიოდში პოლიტიკური მოწინააღმდეგეების პატივისცემა მოიპოვა. დაიწყო აპარტეიდული კანონების გაუქმება. ამავე დროს პრეზიდენტი აფრთხილებდა მოსახლეობას, დიდი ცვლილებები ერთ ღამეში არ ხდება, ხვალვე „მერსედესები” არ გეყოლებათ და არც საკუთარ აუზებში იცურავებთ უდარდელადო.  

მანდელას მთავრობის პრიორიტეტებს ჯანმრთელობა, განათლება და ეკონომიკური სტაბილურობა წარმოადგენდა. ამასთანავე ის მუდმივად მოუწოდებდა თავის თანამემამულე შავკანიან უმრავლესობას და თეთრკანიან აფრიკელებს სიყვარულისა და ურთიერთგაგებისაკენ. „არავინ იბადება სხვა ფერის კანის, სხვა წარმოშობისა და სხვა რელიგიის მქონე ადამიანებისადმი თანდაყოლილი სიძულვილის გრძნობით. ამ სიძულვილს ადამიანები სწავლობენ და რადგან ამ სიძულვილის სწავლა შეიძლება, მაშინ სიყვარულის სწავლაც შესაძლებელი უნდა იყოს,” _ ამბობდა იგი. მანდელას მიერ გაღებული ძალისხმევის კარგი მაგალითია შავკანიანებისთვის ერთ დროს საძულველი თეთრკანიანი რაგბისტების გუნდის გულშემატკივრობა 1995 წლის მსოფლიო თასზე. სიყვარულისა და თანასწორობის ნიშნად, მანდელამ „სფინგბოქსების” მაისური ჩაიცვა და ისე გადასცა გუნდის კაპიტანს ჯილდო.

ნელსონ მანდელა პრეზიდენტობის ვადის გასვლის შემდეგაც აქტიურად არის ჩართული სამხრეთ აფრიკის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. მას დღესაც „მადიბას” – ოჯახის უფროსს ეძახიან. ის და მის მიერ დაარსებული საქველმოქმედო ორგანიზაცია „46664″ შიდსის წინააღმდეგ იბრძვიან. მისი ვაჟი შიდსით გარდაიცვალა. მას ესმის ამ ვირუსით დაავადებულებისა და მათი ახლობლების ტრაგედია. 2007 წელს მანდელამ თანამოაზრეებთან, დესმონ ტუტუსა და გ. მაჩელთან ერთად იოჰანესბურგში მსოფლიოს ლიდერთა ჯგუფი „უფროსები” ჩამოაყალიბა, რომლის მიზანიც ლიდერთა მიერ ცოდნისა და გამოცდილების ურთიერთგაზიარებაა მსოფლიო მნიშვნელობის მქონე საჭირბოროტო საკითხების მოგვარების მიზნით. ამ ჯგუფის წევრთა არასრული სია ასე გამოყურება: კოფი ანანი, ჯიმი კარტერი, მერი რობინსონი, მუჰამაუ იუნუსი… 

დაბადებისას მას „როლიჰლაჰლა” დაარქვეს, რაც ნიშნავს: „ის, ვინც თავის თავზე იღებს დარტყმებს”. სკოლის მასწავლებელმა მას ნელსონი შეარქვა, რადგან აფრიკული სახელის წარმოთქმა უჭირდა. იგი ახალგაზრდობიდანვე ჩაება პოლიტიკურ მოძრაობებში. 22 წლის იყო მანდელა, როცა კოლეჯიდან გარიცხეს სტუდენტური გაფიცვის ორგანიზების გამო. მალე ის იოჰანესბურგში გადავიდა და ოქროს მაღაროში დაიწყო მუშაობა. ამავე დროს უნივერსიტეტში იურიდიული ფაკულტეტიც დაამთავრა. იოჰანესბურგშივე გაიცნო მან სულიერი მოძღვარი ვოლტერ სისულუ და მომავალი თანამებრძოლი ოლივერ ტამბო.

 

მალე მანდელამ ოლივერ ტამბოსთან ერთად იოჰანესბურგში პირველი საადვოკატო ფირმა გახსნა, რომელიც შავკანიანებს ემსახურებოდა. თავისი საქმიანობის გამო ის ყოველდღე აწყდებოდა რასიზმის დამამცირებელ გამოვლინებებს. 1944 წელს ნელსონი აფრიკის ნაციონალურ კონგრესს შეუერთდა. ანკ-ი იმ დროისათვის სამხრეთ აფრიკაში შავკანიანთა სოციალური და პოლიტიკური უფლებებისათვის მებრძოლი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ორგანიზაცია იყო. მანდელა და ანკ-ის ახალგაზრდული ლიგის წევრები თავიდან განდის მშვიდობიანი წინააღმდეგობის იდეით იყვნენ შთაგონებულნი და ბრძოლის პაციფისტურ მეთოდებს უჭერდნენ მხარს. 

პრაგმატულობით, სხვისი მოსმენისა და მოთმინების უნარის წყალობით მანდელამ მალევე შეძლო თანაგუნდელების მოხიბლვა. 1951 წელს ის ანკ-ის ახალგაზრდული ლიგის პრეზიდენტი გახდა. პასუხისმგებლობის ზრდასთან ერთად შეიცვალა მისი პაციფისტური შეხედულებებიც, იგი ყველაზე რადიკალურ ფრთას – წინააღმდეგობის ჯგუფს ჩაუდგა სათავეში. ამის მიზეზი სამხრეთ აფრიკაში შავკანიანთა მდგომარეობის მკვეთრი გაუარესება იყო. 1948 წლიდან კოალიციურმა მთავრობამ, დანიელ მალანის ხელმძღვანელობით, მწვავე რასისტული და დისკრიმინაციული პოლიტიკის განხორციელებას მიჰყო ხელი. აიკრძალა სხვადასხვა რასის ადამიანთა შორის ქორწინება, დადგინდა მკაცრი გეოგრაფიული ზონები სხვადასხვა რასის წარმომადგენელთათვის, შავკანიანთა გადადგილების შეზღუდვის მიზნით მკაცრად გაიმიჯნა შავკანიანთა და თეთრკანიანთა საავადმყოფოები, სკოლები, პარკები, ავტობუსები და სხვ. 

მანდელას თაოსნობით ანკ-ის ახალგაზრდული ლიგა აქტიურად მოუწოდებდა შავკანიანებს სამოქალაქო წინააღმდეგობისაკენ. მათ აპარტეიდის კანონის საწინააღმდეგოდ 600-მდე დემონსტრაცია და გაფიცვა მოაწყვეს. მთავრობამ ანკ-ი კანონგარეშედ გამოაცხადა და მანდელას, როგორც მისი ახალგაზრდული ლიგის პრეზიდენტს და წინააღმდეგობის ჯგუფის ხელმძღვანელს, 9 თვით პატიმრობა მიუსაჯა. მოგვიანებით, 1956 წელს, მას ღალატის ბრალდებაც წაუყენეს. ანკ-ის წევრებისა და საერთოდ, სამხრეთ აფრიკის შავკანიანი მოსახლეობის სახალხო მოძრაობისათვის გადამწყვეტი აღმოჩნდა შარფევილის მშვიდობიანი დემონსტრაციის სასტიკი დარბევა 1960 წელს. ამ სისხლიან დარბევას 60-მდე შეუიარაღებელი შავკანიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა. მთავრობამ საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა და ამავე დროს ანკ-ისა და პანაფრიკული კონგრესის ყოველგვარი მოქმედება აკრძალა. მანდელასა და მის თანამებრძოლებს ადამიანთა უფლებების დეკლარაციის სწამდათ. მათ სწამდათ, რომ ხელისუფლების ძალაუფლების საფუძველი ხალხის ნება უნდა ყოფილიყო. ხანგრძლივი ფიქრის შემდეგ ანკ-მა დაასკვნა, რომ იმ დროს ბრძოლის შეწყვეტა აფრიკის სამუდამო დამუნჯების ტოლფასი იქნებოდა. 

მანდელას აზრით, აპარტეიდული ხელისუფლების დასამარცხებლად საჭირო იყო ძალისმიერი მეთოდების გამოყენება. 1961 წელს ეთიოპიაში პანაფრიკულ კონფერენციაზე მან განაცხადა: „როცა ჩვენს ქვეყანაში უმცირესობის მთავრობა მხოლოდ ძალის გამოყენებით ახერხებს ხელისუფლების შენარჩუნებას უმრავლესობის წინააღმდეგ, თავისუფლად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ მშვიდობა ჩვენს ქვეყანაში აღარ სუფევს”. იმავე წელს ჩამოყალიბდა იატაკქვეშა შეიარაღებული მოძრაობა „ერის მახვილი”, რომლის საპატიო მდივნადაც ნელსონ მანდელა დაინიშნა. მიუხედავად დიდი რისკისა, ორგანიზაციისათვის საჭირო ფინანსების მოსაძიებლად ის აფრიკის სხვადასხვა რეგიონში მოგზაურობდა. დაბრუნებისას მანდელა ქვეყნის უკანონოდ დატოვებისა და არაკანონიერი დემონსტრაციების მოწყობისათვის დაპატიმრეს. მას 5-წლიანი პატიმრობა მიუსაჯეს. სასამართლო პროცესზე მან კიდევ ერთხელ გამოთქვა თავისი შეხედულება: „მე რასისტი არ ვარ და არანაირი სახის რასიზმს არ ვუჭერ მხარს. ჩემთვის თეთრკანიანების რასიზმიც ბარბაროსობაა და შავკანიანებისაც”. 

1964 წელს პრეტორიის უზენაესმა სასამართლომ მანდელას ქვეყნის ღალატში დასდო ბრალი. თავის სიტყვაში ნელსონმა მკაფიოდ ჩამოაყალიბა საკუთარი მრწამსი და შეხედულებები; ხაზგასმით აღნიშნა, რომ თავის დროზე ანკ-ს სწამდა მშვიდობიანი წინააღმდეგობის ძალისა, რომ მისი პოლიტიკა და მოქმედება შარპელვილის სისხლისღვრამდე მხოლოდ და მხოლოდ მშვიდობიანი იყო. მან უარყო ღალატის ბრალდება და ამავდროულად აღიარა, რომ “ერის მახვილის” მიერ ორგანიზებული შეიარაღებული თავდასხმები ერთადერთი გზა იყო აპარტეიდის დასამარცხებლად, რადგან მთავრობის მოქმედებებმა სხვა არჩევანი არ დაუტოვეს. 

ნელსონ მანდელას სასამართლომ მუდმივი პატიმრობა მიუსაჯა. მისი ბოლო, 27-წლიანი პატიმრობა კეიპტაუნიდან 11 კილომეტრით დაშორებულ რობენის კუნძულზე დაიწყო. ამ კუნძულზე სეგრეგირებული ზონები არსებობდა თეთრკანიანი და შავკანიანი პატიმრებისათვის. აქვე იყო განსაკუთრებული სიმკაცრით გამორჩეული ზონა პოლიტპატიმრებისათვის. ავტობიოგრაფიულ წიგნში „გრძელი გზა თავისუფლებამდე” მანდელა იხსენებდა, რომ მას მხოლოდ ექვს თვეში ერთხელ ჰქონდა უფლება, ერთი მნახველი და ერთი წერილი მიეღო. ეს უკანასკნელი ხშირად დიდი დაგვიანებით მოსდიოდა და ისე იყო დაზიანებული, რომ მისი წაკითხვა შეუძლებელი ხდებოდა. ქვეყანაში აიკრძალა მანდელაზე საუბარი – ამ გზით მთავრობას სურდა, საზოგადოებას დავიწყებოდა ის და მასთან ასოცირებული ბრძოლა ადამიანის უფლებებისათვის. 

მანდელა განსაცვიფრებელი მოთმინებით იტანდა მძიმე პატიმრობას. მას არც იმედი დაუკარგავს და არც ცხოვრების ხალისი. ამის დასტურია ის ფაქტი, რომ მან ლონდონის უნივერსიტეტში დისტანციური სწავლება გაიარა და იურისპრუდენციის ბაკალავრის ხარისხი მიიღო. ხანგრძლივმა პატიმრობამ კვალი მის ჯანმრთელობას დაამჩნია. შავკანიან აქტივისტებზე მანდელას „არასასურველი გავლენის” შესამცირებლად მთავრობამ ის და ანკ-ის სხვა ლიდერები პოლსმურის ციხეში გადაიყვანა. პატიმრობისას მას არაერთხელ შესთავაზეს გარიგება – საკუთარი თავისუფლების სანაცვლოდ ბანტუსტანის პოლიტიკის მართებულობა ეღიარებინა და ანკ-ის ბრძოლის მეთოდები დაეგმო. მანდელამ ყველა შემოთავაზება უარყო: „არ მესმის, რა თავისუფლებას მთავაზობენ, როცა ხალხის ორგანიზაცია ჯერ კიდევ აკრძალულია. პატიმრებს არ შეუძლიათ მოლაპარაკება და არც გარიგება. ეს მხოლოდ და მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ”.  

ნობელის პრემიის გარდა, ნელსონ მანდელას 20-ზე მეტი საერთაშორისო ჯილდო ქონდა მიღებული მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში, მათ შორის სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის პირველი ხარისხის ორდენი, მეგობრობის ორდენი რუსეთისგან, პლაი ხირონის ორდენი კუბისგან, ხალხთა მეგობრობის ვარსკვლავი გერმანიის დემოკრატიული რესპუბლიკისგან, დამსახურების ორდენი დიდი ბრიტანეთისგან, აშშ-ს კონგრესის ოქროს მედალი და პრეზიდენტის თავისუფლების მედალი, უკრაინის კნიაზ იაროსლავ ბრძენის პირველი ხარისხის ორდენი, ბხარატ რატნას ორდენი ინდოეთისგან, აცტეკური არწივის ორდენი მექსიკისგან და სხვ. 

ნელსონ მანდელას პატივსაცემად ინგლისურმა ჯგუფმა “The Specials”  ჩაწერა სიმღერა “ნელსონ მანდელა”. მისი სახელი ეწოდა უგანდის საქალაქო ოლქს, აქვე გაიხსნა მისი სახელობის ეროვნული სტადიონი. კეიპტაუნში მანდელას სახელი მიენიჭა ქუჩას, ლონდონის ცენტრში კი მისი მონუმენტი აღმართეს. 1988 წელს საბჭოთა კავშირში მანდელასადმი მიძღვნილი საფოსტო მარკა გამოუშვეს. 2009 წელს კი გამოვიდა დოკუმენტური დრამა “დაუმორჩილებელი”, რომელიც ამ დიდი საზოგადო მოღვაწის ცხოვრების შესახებ მოგვითხრობს. მიმდინარე წელს კომპანია Google-მა ნელსონ მანდელას ციფრული არქივი შექმნა. 

იგი 5 დეკემბერს სამ­ხ­რეთ აფ­რი­კის რეს­პუბ­ლი­კა­ში 96 წლის ასაკ­ში გარ­და­იც­ვა­ლა.

საფრანგეთის რევოლუციის მნიშვნელოვანი პერიოდი – „დიდი ტერორი“

მიერ
admin
-
0

რჩევა მოსწავლეს:

* წერილობით გამოხატე შენი მოსაზრება. დაწერე
შესავალი, რომელშიც გააკეთებ მოკლე ისტორიულ მიმოხილვას, მაგრამ ისტორიამ არ
გაგიტაცოს, ყოველთვის გახსოვდეს, რა თემას წერ და რატომ. მოიყვანე (მინიმუმ) ორი
ურთიერთსაპირისპირო არგუმენტი. დასკვნა რადიკალური ნუ იქნება, ეცადე, დაიცვა
ბალანსი. კრიტიკული ხედვა, სასურველია, დასკვნაშიც გამოამჟღავნო. პარალელები თემაში
არაჩვეულებრივია, მაგრამ მათი მეშვეობით მხოლოდ მთავარი სათქმელი უნდა გამოთქვა, ამიტომ
ახსენი, რატომ გინდა ამ ანალოგიის გამოყენება, რის მანიშნებელია ეს? დასკვნაში
ახალ ფაქტებს ნუ მოიყვან.

ვრცლად

1...957958959...1,081გვერდი 958 of 1,081

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

ქ.თბილისი, სანდრო ეულის ქ. #5; +995 32 220 0 220 (4506)

ჟურნალ "მასწავლებელსა" და ინტერნეტ გაზეთ "mastsavlebeli.ge" -ში, რეკლამის განთავსების მსურველებმა დარეკეთ ნომერზე: +995 551 081 308

mastsavlebeli.ge-ზე გამოქვეყნებული ყველა მასალა წარმოადგენს გაზეთის საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ.

მასალის გამოყენების პირობები იხილეთ სრულად

© 2022 ყველა უფლება დაცულია | დამზადებულია TATSSON.COM-ის მიერ