სწავლა საუკეთესოდ ხორციელდება მაშინ, როცა არსებობს ხიდი, რომელიც ძველ ცოდნას ახალთან აკავშირებს. ზოგჯერ არსებული ცოდნა სწავლის პროცესზე ზემოქმედებს და ხელს უშლის საგნებისა და მოვლენების სწორად შესწავლას. მაგალითად, ახალი იდეების დაკავშირებამ არსებულ არასწორ ცოდნასთან შესაძლოა გამოიწვიოს არასწორი ცოდნის შემდგომი ზრდა და გაფართოება. ეს პრობლემა ხაზს უსვამს სწავლისადმი პერსონალური მიდგომისა და მისი სოციალური ბუნების მნიშვნელობას.
მოსწავლეები ყველაზე უკეთ კეთების პროცესში სწავლობენ, ხოლო კეთება ყველაზე შედეგიანი მაშინაა, როცა ეს რეალურ ცხოვრებისეულ საკითხებს უკავშირდება, ანუ როცა ეხება რეალური ან თითქმის რეალური პრობლემების გადაწყვეტას. ეფექტიანი სასწავლო გარემო ეხმარება მოსწავლეებს, პრობლემის გადაწყვეტის დროს გამოიყენონ საერთო ცოდნა, გამოსცადონ საკუთარი უნარები რეალურ გარემოში, გააერთიანონ თეორიული და პრაქტიკული ცოდნა. ეს ის პირობები და გარემოა, რომელიც ზრდის შესაძლებლობას, რომ სწავლება იყოს მიმართული გააზრებისკენ.
ჭეშმარიტი სწავლისას მოსწავლე ცოდნას იღებს ინფორმაციის მოძიების, მსჯელობის, კეთების, აღმოჩენების შედეგად. ასეთი გზით მიღებულ ცოდნას ის წარმატებით გამოიყენებს სკოლის გარეთაც.
პედაგოგიკის სპეციალისტები გამოყოფენ ოთხ კომპონენტს, რომელთა დაკმაყოფილებაც აუცილებელია ჭეშმარიტი სწავლისათვის:
1. ფიქრი მაღალ დონეზე (ცოდნის შექმნა): სწავლების პროცესი მოსწავლეებს ინფორმაციითა და იდეებით მანიპულაციის პროცესში რთავს ისეთი დასკვნების გაკეთებით, სინთეზით, განზოგადებით, ახსნითა და ჰიპოთეზების შემუშავებით, რომლებიც ქმნიან ახალ მნიშვნელობებს და ახლებურ გააზრებას.
2. ღრმა ცოდნა (საგნის/თემის მოკვლევა): სწავლების პროცესში იგულისხმება თემის ან საგნის მთავარი იდეის იმდენად დეტალური განხილვა, რომ მოსწავლეებმა გაიგონ კავშირები და ურთიერთობები, საფუძვლიანად გაიაზრონ ისინი.
3. არსობრივი საუბრები (საგნის/თემის მოკვლევა): მოსწავლეები ერთვებიან საუბრებში მასწავლებელთან და/ან თანატოლებთან კონკრეტულ საგანთან ან თემასთან დაკავშირებით. ამ დროს ხდება იდეებისა და საკითხების შესახებ ცოდნის გაუმჯობესება და ერთობლივი გააზრება.
4. კავშირები სკოლის მიღმა არსებულ სამყაროსთან (სკოლის მიღმა არსებული ფასეულობები): მოსწავლეები ამყარებენ კავშირს ცოდნასა და საჯარო პრობლემებს ან პიროვნულ გამოცდილებას შორის.
ზოგადად, შეუძლებელია სწავლის განცალკევება სწავლებისგან, რადგან ვერცერთს ვერ გამოვაცალკევებთ გაკვეთილების, დავალებებისა და სასწავლო პროგრამის სხვა განმსაზღვრელი ფაქტორებისგან. ამიტომაა, რომ სპეციალისტები გვთავაზობენ ჭეშმარიტი პედაგოგიკის შეფასების სამმიმართულებიან სტრატეგიას:
1.იმ ამოცანების შეფასება, რომელთა შესრულებას მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს;
2.სწავლებისა და სწავლის დინამიკის შეფასება;
3.იმ სამუშაოს შეფასება, რომელსაც მოსწავლეები რეალურად ასრულებენ.
იმისთვის, რომ ცოდნა გამოიყენონ, მოსწავლეები აქტიურად უნდა იყვნენ ჩართული მის მიღებასა და ათვისებაში. ეს პროცესი გულისხმობს არა მხოლოდ მოყოლას და ახსნას, არამედ მოსწავლეების კითხვებზე პასუხების გაცემას, მათთვის დისკუსიის გამართვის, მნიშვნელობებისა და შედეგების შესახებ დებატების მოწყობის და რეალურ სიტუაციაში რეალური პრობლემების გადაწყვეტის შესაძლებლობის მიცემას.
ჭეშმარიტი სწავლის თეორიული და პრაქტიკული ასპექტებია:
1. სასწავლო პროგრამა შედგენილია იმგვარად, რომ აღჭურვოს მოსწავლეები ისეთი ცოდნით, უნარ-ჩვევებით და ფასეულობებით, რომლებიც სასარგებლოა სკოლის ფარგლებშიც და მის გარეთაც;
2. სასწავლო მიზნები ყურადღებას ამახვილებს მოსწავლის ცოდნაზე მისი გამოყენების მიზნით, კონცეპტუალურ გააზრებასა და უნარ-ჩვევების გამოყენების თვითრეგულირებაზე;
3. სასწავლო პროგრამა აბალანსებს სწავლის მოცულობას და მის სიღრმეს შეზღუდული შინაარსის მიწოდებით, რომლის დეტალურად შესწავლაც ხელს უწყობს მის გააზრებას;
4. შინაარსი იწყობა მცირე რაოდენობის მძლავრი იდეების გარშემო (ძირითადი აზრი და პრინციპები);
5. მასწავლებლის როლი არის არა მხოლოდ ინფორმაციის მიწოდება, არამედ სწავლის პროცესში მოსწავლეთა დახმარება და საჭირო რეაგირება;
6. მოსწავლის ფუნქცია არის არა უბრალოდ ინფორმაციის შესრუტვა ან ზუსტად გადაღება, არამედ აზრის გამოტანა და მნიშვნელობის გაგება;
7. საქმიანობები და დავალებები წარმოადგენს რეალურ ამოცანებს, რომლებიც მოითხოვს პრობლემის გადაწყვეტის უნარს და კრიტიკულ აზროვნებას და არა მხოლოდ დამახსოვრებას ან უცვლელად გამეორებას;
8. აზროვნება ისწავლება, როგორც ცალკე სასწავლო პროგრამით გათვალისწინებული უნარ-ჩვევები. აზროვნების ჩვევა ვითარდება, როცა მოსწავლე ათვისებულ საგნობრივ ცოდნას იყენებს კონტექსტის მიხედვით, ანუ ნასწავლ მასალას უკავშირებს სკოლის გარეთ მიმდინარე ცხოვრებას და კრიტიკულად ან შემოქმედებითად გაიაზრებს ნასწავლს, ანდა მისი მეშვეობით წყვეტს პრობლემას და იღებს გადაწყვეტილებას.
9. მასწავლებელი კლასში აყალიბებს სოციალურ გარემოს, რომელსაც შეიძლება, ვუწოდოთ მოსწავლეთა სოციუმი, სადაც დიალოგი ხელს უწყობს გააზრებას.
გააზრება ნიშნავს, რომ მოსწავლე სწავლობს როგორც შინაარსის ურთიერთდაკავშირებულ ნაწილებს, ისე მათ შორის კავშირს, იმგვარად, რომ მან შეძლოს შინაარსის თავისი სიტყვებით გადმოცემა.
ჭეშმარიტი გააზრება ბევრად მეტია, ვიდრე ცნებების განმარტებისა და ფაქტების მოყვანის უნარი. იგი, ასევე, მოიცავს კავშირის დამყარებას ახალ და ძველ ცოდნას შორის, ახალი ცოდნის გაერთიანებას ცოდნის ფართო ქსელში და მისი გამოყენების უნარს (კეისი, 1997; პერკინსი, 1992; რეზნიკი, 1987).
მასწავლებელი ასწავლის გააზრების მიზნით, როცა:
ა)სწავლა არის პროდუქტიული.
·სწავლება კონცენტრირებულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი თემის გარშემო;
·თემები მნიშვნელოვანია პიროვნულად თქვენთვის და თქვენი მოსწავლეებისთვის;
·მოსწავლეები აქტიურად არიან ჩართული საკუთარ საქმიანობაში;
·კლასში სუფევს ინფორმაციის რეალური მოძიების გარემო.
ბ)ნათლად და ცხადად არის განსაზღვრული გააზრების მიზნები.
·ცხადად და გასაგებად არის წარმოდგენილი მთავარი მიზნები და მათ შორის კავშირები და გამოკრულია საკლასო ოთახის კედლებზე;
·სასწავლო პროგრამის ცალკეული ნაწილების მიზნები მჭიდროდ უკავშირდება მთავარ მიზნებს;
·თქვენ და თქვენი მოსწავლეები რეგულარულად მსჯელობთ და უღრმავდებით ცალკეულ ნაწილებსა და საბოლოო, ძირითად მიზნებს, რაც ეხმარება მოსწავლეებს, გაიგონ, თუ რას აკეთებენ და რისთვის აკეთებენ იმას, რაზეც მუშაობენ მოცემულ დროს.
გ) მოსწავლეები მუდმივად მუშაობენ ნასწავლისა და ნააზრევის გამოყენებისა და დემონსტრირებისთვის.
·მოსწავლეები აქტიურად მუშაობენ სხვადასხვა ფორმატში: ქმნიან, იკვლევენ და აანალიზებენ პროექტებს მარტო, თანამშრომლობენ ერთმანეთთან მცირე ზომის ჯგუფებში და ურთიერთობენ მთლიან ჯგუფში;
·მოსწავლეები ფიქრობენ და ნაფიქრალის დემონსტრირებას ახდენენ საკუთარი გააზრებული ცოდნის გამოყენებით, რაც ცვლის მათ არასწორ კონცეფციებს, სტერეოტიპებს და სწორხაზოვან აზროვნებას.
·მოსწავლეებს შეუძლიათ ახსნან, თუ რატომ აკეთებენ იმას, რასაც აკეთებენ;
·კუთვნილ დროს თქვენ იყენებთ მოსწავლეების სწავლებისთვის, მათთან სასაუბროდ, მათი საქმიანობისთვის მიმართულების მისაცემად, დისკუსიებში მონაწილეობის მისაღებად და ზოგჯერ _ ლექციის წასაკითხად;
·საკლასო ოთახი სავსეა მოსწავლეების როგორც დასრულებული, ისე დაუსრულებელი ნამუშევრებით;
·სამუშაო პროცესზე პასუხისმგებლობა გეკისრებათ როგორც თქვენ, ისე მოსწავლეებს.
დ)შეფასება მუდმივი პროცესია.
·მოსწავლეები ჩართული არიან საკუთარი და სხვების სამუშაოს/დავალების ფორმულირებაში, გააზრებაში, პასუხების გაცემასა და მოდიფიცირებაში;
·შეფასება არის თქვენი და თქვენი მოსწავლეების პასუხისმგებლობა;
·ნამუშევრის შეფასება ხდება დადგენილი კრიტერიუმებისა და ხარისხის სტანდარტების მიხედვით, რაც დაკავშირებულია გააზრების მიზნებთან;
·შეფასება ხშირად ატარებს ჩვეულებრივი, სპონტანური საუბრის ფორმას; ზოგჯერ ის შედარებით ოფიციალური და დაგეგმილი პროცესია.
21-ე საუკუნის Pპედაგოგიკის სპეციალისტებს შორის არსებობს შეთანხმება გააზრებულ სწავლა/სწავლებასთან დაკავშირებით, თუ როგორ უნდა ასწავლიდნენ მასწავლებლები და როგორ უნდა სწავლობდნენ მოსწავლეები. მათ შეიმუშავეს სტანდარტი, რომელსაც ექვსი მიმართულება აქვს. ეს მიმართულებები წარმოადგენს სწავლების პროცესს, რომელიც მოიცავს როგორც სწავლებას გააზრების მიზნით, ისე გააზრებას თემაზე მუშაობის გზით:
1. სასწავლო პროგრამის ინტეგრაციული ნაწილები. აქ შედის სასწავლო პროგრამის ყოველკვირეული მასალა დიდი თემის შესახებ, რაც საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, გამოიყენოს სასწავლო პროგრამის ბევრი სფერო: მათემატიკა, ბიოლოგია, ისტორია, ხელოვნება, ეკოლოგია და ჯანდაცვის საკითხები. მოსწავლეებს კი ეძლევათ შესაძლებლობა, ისწავლონ სხვადასხვა დამოუკიდებელი საკითხი იმ ერთი კონცეფციის გარშემო, რომელიც იძლევა ძირითადი აზრისა და კავშირების ფორმირების საშუალებას. ეს პრაქტიკა ადვილად გამოსაყენებელია დაწყებით კლასებში, სადაც მასწავლებლები ყველა საგნის სწავლებაში არიან ჩართული. თუმცა საშუალო სკოლაშიც შესაძლებელია ამ საგნების მასწავლებლებმა დაგეგმონ გაკვეთილები ერთმანეთის მიყოლებით, ან კვირაში რამდენიმე დღე ერთად ჩაატარონ გაკვეთილები, რაც ხელს შეუწყობს მოსწავლეების მიერ გარკვეული ნაწილების ინტეგრირებულ სწავლას.
2. მუშაობა მცირე ზომის ჯგუფებში. სწავლების პროცესში ერთიანად ჩართულ მოსწავლეებს მასწავლებელი ყოფს წყვილებად, სიტუაციურად შედგენილ, ან გრძელვადიანი პრინციპით ჩამოყალიბებულ ჯგუფებად. ჯგუფური მუშაობა გულისხმობს: სხვადასხვა ჯგუფების მიერ მთლიანის ცალკეული ნაწილების დამუშავებას, შემდეგ კი ამ ნაწილებისგან მთლიანი სურათი შექმნას, ანუ ერთმანეთისთვის სწავლებას; ერთმანეთის ნაშრომის გაკრიტიკებას; ერთი ჯგუფის შეჯიბრებას მეორე ჯგუფთან და მოსწავლეების რიგრიგობით მუშაობას კლასში მოწყობილ სასწავლო ცენტრებში დღეში 20-40 წუთის განმავლობაში.
3. თვალსაჩინოება სწავლის მიზნით. დასაწყისში ეს საქმიანობა მოიცავდა ,,წერას სწავლების მიზნით”. მოგვიანებით ის შესამჩნევად გაფართოვდა და გააერთიანა სხვადასხვა სახის აქტივობები, რომლებიც ზრდის მოსწავლის ყურადღებას, აჩენს კითხვებს, აზუსტებს მნიშვნელობას და თვალსაჩინოს ხდის იმას, რის სწავლასაც ცდილობს მოსწავლე. ასეთი თვალსაჩინოება მოიცავს სურათის დახატვას, ვენის დიაგრამების გამოყენებას, მრავალფეროვანი ჰიპოთეზების შემუშავებას, გადაწყვეტის მიგნებას გონებრივი იერიშით, მთავარი კითხვების პერიფრაზირებას, ურთიერთობების გამოსახვას დიაგრამის საშუალებით და პოტენციური მიზეზ-შედეგებისა და ზეგავლენის სქემის შემუშავებას. მსგავსი თვალსაჩინოებები საშუალებას აძლევს მოსწავლეებსა და მასწავლებელს, ისაუბრონ კითხვების დაზუსტების, ყურადღების კონცენტრირების ან გადატანის, ან მოსწავლის აზროვნებაში არასწორი მიმართულებების აღმოფხვრის მიზნით. წარმატებული მასწავლებლები აღწევენ იმას, რომ მოსწავლეებს ჰქონდეთ და აწარმოონ ჩანაწერების რვეული, სახატავი ალბომი ან იდეების რუკა/სქემა, რომლებსაც ისინი ხშირად ათვალიერებენ, რათა ზუსტად იცოდნენ, თუ როგორია მოსწავლის პროგრესი სასწავლო პროცესში.
4. სამუშაო სესია საკლასო ოთახში: ეს არის გარკვეული დრო (30 წუთიდან ერთ საათამდე), როცა მოსწავლეები მუშაობენ კონკრეტულ საგანზე ან თემაზე: კითხულობენ მოთხრობას, სწავლობენ კონკრეტულ ფაქტს ისტორიული წყაროდან, მუშაობენ ხელოვნების პროექტზე, წერენ შემოქმედებითად. საკლასო ოთახის სამუშაო სესიის ძირითადი მნიშვნელობა არის ის, რომ მოსწავლეები თავად ირჩევენ, თუ რაზე იმუშავებენ ამ პერიოდის განმავლობაში. თუ მოსწავლე სამუშაოს გამოყოფილ დროზე ადრე დაასრულებს, მუშაობას იწყებს ახალ თემაზე. სამუშაო სესიის განმავლობაში მასწავლებელი მოძრაობს საკლასო ოთახში და მოკლედ ესაუბრება ცალკეულ მოსწავლეებს. ასეთი სამუშაო სესიის ჩატარებისთვის საჭიროა შესაბამისი განწყობის შექმნა ჯგუფში და იმ წესების შემუშავება, რომლებსაც ყველა დაეთანხმება.
5. რეალურ გამოცდილებასთან დაკავშირებული პრაქტიკა: ეს პროცესი მოიცავს დიალოგს მასწავლებელსა და მოსწავლეებს შორის მათ ინტერესებსა და იმ საკითხებზე, რომლებიც რეალურად არსებობს მათ ცხოვრებასა და სამყაროში. იგი გულისხმობს ისეთ საქმიანობებს, როგორიცაა მოსწავლეების მიერ ახალ ამბებში გადმოცემული მოვლენების განხილვა. ზოგჯერ ეს ნიშნავს სწავლის პროცესში მოსწავლეთა მრავალმხრივი ინტელექტის გამოყენებას, ან იმ ამბების გამოყენებას, რომლებიც დაკავშირებულია მათი ოჯახის ან სოციუმის წევრებთან. რეალურ გამოცდილებასთან დაკავშირებული პრაქტიკა მოითხოვს მოსწავლეების მიერ ცოდნის თვითშეფასებას და შეფასებას სოციუმის წევრების მიერ. ზოგი მასწავლებელი იყენებს ვიდეოკამერას, რათა ჩაიწეროს და შეინახოს სასწავლო პროცესი ან შეაჯამოს შედეგები.
6. რეფლექსური შეფასება: ასეთი პრაქტიკის განხორციელების დროს მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გააკეთონ ჩანაწერები იმის შესახებ, თუ რას აკეთებენ და სწავლობენ, შექმნან თავიანთი ნამუშევრების პორტფოლიო. ასეთი ჩანაწერები ეხმარება მოსწავლეებს, განიხილონ ეს საკითხები მასწავლებელთან ერთად. ჩანაწერები ეხმარება მასწავლებელს, დაუკავშიროს ერთმანეთს სწავლება და შეფასება. მუდმივი თვითშეფასება ხელს უწყობს სწავლის პროცესს, რადგან მოსწავლეებს აქვთ საშუალება, გადახედონ საკუთარ შეცდომებს და გამოასწორონ ისინი. მათ, ასევე, აქვთ საშუალება, დაინახონ, რომ მათი ნამუშევარი ცალმხრივი და არასრულყოფილია. შესაბამისად, ისინი უნდა გადავიდნენ მუშაობის უფრო რთულ და სერიოზულ პროცესზე.
კვლევები ადასტურებს, რომ ყველაზე მნიშვნელოვანია ის გაკვეთილები, რომლების დროსაც ხდება შემეცნება კონსტრუქტივისტული მიდგომებით. ასევე აუცილებელია ახალი ცოდნის ძველთან დაკავშირება და სწავლების განხორციელება რეალური, ჭეშმარიტი სწავლის პროცესში.
