მიმი (მიძუკო) იტო (დაბ. 1968 წ., კიოტო, იაპონია) – იაპონელი ანთროპოლოგი, კალიფორნიის ირვინის უნივერსიტეტის პროფესორი, ახალგაზრდებისა და ახალი მედიის ურთიერთობათა მკვლევარი. იტოს ნაშრომები ძირითადად ეხება ახალი მედიისა და ტექნოლოგიების გავლენას ახალგაზრდებს შორის ურთიერთობებზე, ახალი თაობის იდენტობასა და ახალგაზრდულ თემებზე ამერიკასა და იაპონიაში.
ცოტა ხნის წინ დავასრულეთ სამწლიანი ეთნოგრაფიული გამოკვლევა იმის შესახებ, რას აკეთებენ ბავშვები ახალ მედიასთან ერთად. გამოკვლევა ფოკუსირებული იყო თამაშებზე, ონლაინ კომუნიკაციასა და ციფრული მედიის პროდუქციაზე. ამ კვლევის მიზანი გახლდათ, გაგვეგო და დაგვენახა ონლაინ და ციფრული სამყაროები ბავშვებისა და მოზარდების თვალით. გამოკვლევის შინაარსი კონცენტრირებული იყო ბავშვების რეკრეაციულ და სოციალურ ცხოვრებაზე და არა სკოლის სტრუქტურირებულ გარემოზე. გვსურდა გაგვეგო, რა მოტივები და ვნებები ამოძრავებთ მათ და რა მოაქვს ამ ახალ მედიაგარემოს ბავშვებისთვის.
ვცადეთ, დაგვედგინა აქტივობის ის მთავარი კატეგორიები, რომლებშიც ბავშვები არიან ჩართულნი ყოველდღიურ ცხოვრებაში ახალ მედიასთან ერთად. ბავშვთა აქტივობა ჩვენ რამდენიმე კატეგორიად დავყავით: დროის ერთად გატარება (თანატოლებთან ერთად, ინგლ. hang out), სახლისგარე აქტივობები (ინგლ. messing around) და კომპიუტერსა და მის ტექნიკურ ნაწილთან დაკავშირებული აქტივობები და გართობა (ინგლ. geek out). მივიჩნიეთ, რომ hang out აქტივობები, რომლებსაც მეგობრობიდან გამომდინარე აქტივობებს ვუწოდებთ, ძალიან განსხვავდება geek out აქტივობებისგან (კომპიუტერსა და კომპიუტერულ პროგრამებთან დაკავშირებული აქტივობა), რომელსაც ინტერესებთან დაკავშირებულ აქტივობებად ვიხსენიებთ. ხშირად, როდესაც ბავშვებსა და ახალ მედიასთან მათ ურთიერთობაზე ვსაუბრობთ, გვგონია რომ ეს აქტივობები ერთნაირია. არადა აშკარაა, რომ ის უამრავი საქმე, რომლებითაც დღეს ბავშვები არიან დაკავებულნი ახალ ტექნოლოგიებთან მიმართებით, ძალზე მრავალფეროვანიც არის. განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ბავშვების ამ ახალ აქტივობებს სწავლებაზე საუბრისას – დასვენებისა თუ დროის ერთად გატარების სივრცეში ბავშვები უამრავ ახალ რამეს შეისწავლიან. მაგრამ სწავლის ეს პროცესი ძალიან განსხვავებულია – ერთია სოციალური ქცევა, ერთად მოქმედება, მოზარდების მიერ მწარე გაკვეთილების მიღება პოპულარობასა თუ სასკოლო რომანებზე და მეორეა ინტერესებით განპირობებული კომპიუტერული სიახლეების ძებნა, ურთიერთგაცვლა (geek out) და ის უნარები, რომლებიც უვითარდებათ ბავშვებს კომპიუტერთან დაკავშირებულ თვითგანათლებისა და თვითგანვითარების პროცესში. ეს თვითშესწავლა განპირობებულია მათი ინტერესებით – თამაშებსა თუ სოციალურ ქსელებთან დაკავშირებული კონკრეტული ინტერესებითა და მოტივებით. ეს სწავლის პროცესისგან (ტრადიციული გაგებით) ძალიან განსხვავებული სივრცეა.
დროის ერთად გატარებისას (hang out აქტივობები) ბავშვების უმრავლესობა იყენებს Facebook-სა თუ MySpace-ს, უცვლის მეგობრებს ტექსტურ შეტყობინებებს და მუდმივი ურთიერთობა აქვს მათთან სოციალური ქსელებით. თუ ავიღებთ ბავშვების ჯგუფს, დავინახავთ, რომ მათი უმეტესობა დროის ერთად გატარებისას ან ერთად აქტივობისას ზემოხსენებულ ქსელებს ან რაიმე ასეთს იყენებს. აქვე დავინახავთ „თაობებს შორის არსებულ ნაპრალსაც”, რადგან უფროსი თაობა მთლად კარგად ვერ გრძნობს თავს ამ ახალ სოციალურ სივრცესა თუ ინტერფეისში; ეჭვის თვალით უყურებს მის ღირებულებას. უფროსებს ხანდახან ცოტათი ეშინიათ კიდეც, ონლაინკომუნიკაციის დროს ან მის შედეგად ბავშვები „შარში არ გაეხვიონ”. აქ უკვე ნათელია, რომ თაობებს შორის გაუგებრობას იწვევს, ერთი მხრივ, თანატოლთა ჯგუფის გავლენა ბავშვზე, მეორე მხრივ კი მშობლების ეჭვი ამ ჯგუფებთან ბავშვების ურთიერთქმედების თაობაზე. ეს ამ სივრცისადმი მშობლების დამოკიდებულებას ართულებს.
თუმცა, ვფიქრობ, ის, რაც ხდება, ჩვეულებრივი ამბავია – ბავშვები დროს ერთად ატარებენ. ატარებენ მათთან ერთად, ვინც აინტერესებთ. ასე იყო ყოველთვის, ყველა თაობაში. დღევანდელი მდგომარეობის „თანმხლებ ეფექტად” შეიძლება ჩაითვალოს ის, რომ ბავშვები ძალიან არიან დახელოვნებულნი ონლაინკომუნიკაციაში, ციფრული მედიის გამოყენებაში, თავიანთი განცხადებების ონლაინ განთავსებაში, ბმულების/კავშირების გაგზავნის, ინფორმაციისა თუ გამოსახულების ფორვარდინგის/გადაგზავნის, ურთიერთგაცვლის, მედიარემიქსინგის და სოციალურ მედიასთან ასოცირებულ სხვა საქმიანობაში. ეს გახლავთ მათი თანატოლების კულტურაში გავრცელებული და მიღებული საქმიანობები და ძალიან განსხვავდება იმისგან, რასაც უფროსები აკეთებდნენ ბავშვობაში. უფროსებმა უნდა გაიზიარონ ისიც, რომ ამ ინტერაქციების დროს ბავშვები უამრავ ახალს სწავლობენ როგორც სოციალური ურთიერთქმედების, ისე მედიის ტექნიკური გამოყენების კუთხითაც. დიახ, ეს არის დღევანდელი ბავშვების ჩვეულებრივი სოციალური ცხოვრება.
რაც შეეხება ბავშვების geek out საქმიანობას (კომპიუტერული პროგრამებისა თუ სხვა პროგრამული რესურსების კვლევა-შესწავლა), ვფიქრობ, აქ მოზრდილებს შეუძლიათ, გაცილებით აქტიური როლი შეასრულონ. ვხედავთ, რომ ინტერნეტში არსებობს უამრავი რესურსი, რომელთა მოძიება და გამოყენებაც ბავშვს შეუძლია. ეს ურიცხვი რესურსი, ცოდნა თუ სპეციფიკური ექსპერტიზა დღეს ადვილად ხელმისაწვდომია (რაც წინათ წარმოუდგენელი იყო). ეს ბავშვს აძლევს შესაძლებლობას, მოძებნოს ჯგუფები, თემები თუ გაერთიანებები, რომლებიც მის ინტერესებს შეესატყვისება და ჩაერთოს იმ შესაძლო თანამშრომლობასა თუ ურთიერთქმედებაში, რომელიც მისთვის საინტერესო და მოტივაციურია. დღეს უამრავი მოზარდი თუ ბავშვი წერს (ინტერესების ჯგუფებთან, გაერთიანებებთან, ონლაინკლუბებთან), ხატავს თუ აკეთებს ვიდეო- ან აუდიომონტაჟს თავის ონლაინ „კოლეგებთან” ერთად. ვიდეოონლაინთამაშების ჯგუფები ამ აქტივობათა კარგი და ძლიერად მობილიზებული მაგალიათია.
მაგრამ სხვაგვარია უფროსების დამოკიდებულება, მათი განწყობა – ჩვენ ამ გიკ-აქტივობებს ვაფასებთ როგორც უბრალო გართობას და არ ვანიჭებთ სათანადო მნიშვნელობას სწავლის პროცესს, რომელიც ამ აქტივობებს ახლავს თან. აღსანიშნავია, რომ უფროსებს უჭირთ ამ პროცესებში ჩართვა და ბავშვების დახმარება ან მათი მხარდაჭერა, განურჩევლად იმისა, აფასებენ თუ არა ბავშვების ამ საქმიანობას. წინათ ჩვენ გვქონდა მოდელები ბავშვების მხარდასაჭერად – თუ ბავშვს ფეხბურთი უყვარდა, მშობელს შეეძლო, ბავშვთა ფეხბურთის ლიგისთვის დაეჭირა მხარი, თუ ბავშვს მეცნიერება იზიდავდა, მშობელი მას „სამეცნიერო ნაკრებს” უყიდიდა ან უცხო ენის კურსებზე მიაბარებდა. ასეთი მოდელები არსებობდა არასასკოლო აქტივობებისთვისაც. მაგრამ დღეს ჩვენ არ გვაქვს მოდელი უფროსებისთვის, მაგალითად, ვიდეომონტაჟის ან ონლაინმუსიკის შესაქმნელად. ჩვენ უბრალოდ არ გაგვაჩნია დრო და ფული, რომ ამ ძალიან მაღალი სპეციალიზაციის პროგრამებში ჩავერთოთ. ამავე დროს, ინტერნეტში უამრავი სხვა საშუალებაა, რომელთა გამოყენება შესაძლებელია ბავშვების ამ ახალი ინტერესების დასაკმაყოფილებლად, მათ მხარდასაჭერად. ალბათ ეს არის გზა, რომლითაც ჩვენ, მშობლებმაც და მასწავლებლებმაც, უნდა ვიაროთ. ეს ის მოდელებია, რომლებიც უნდა შევქმნათ და განვავითაროთ. ასეთი რესურსი ახალ სივრცეში უსასრულოდ ბევრია. გამოკვლევამ წარმოაჩინა მრავალი პოზიტიური მაგალითი ახალი მედიის თემებში მშობლებისა და ბავშვების თანამშრომლობისა. განსაკუთრებით საინტერესოა, რომ მრავალ შემთხვევაში ცოდნა, ექსპერტიზა და მართვის ნაწილი ბავშვების მხარეს გადადის, რაც ახალი გამოცდილებაა.
თუმცა ძალიან დიდია მშობლების როლიც – მათ შეუძლიათ, გავლენა მოახდინონ პროცესზე თავიანთი ცოდნით, გამოცდილებითა და დამოკიდებულებით. რამდენიმე შემთხვევაში კვლევის მასალებმა ცხადყო, რომ მშობლების ჩართვამ ბავშვის ინტერესების სივრცეში, ვებგვერდის ერთად შექმნა იქნებოდა ეს (გიკ-აქტივობები) თუ რაიმე თამაშის ერთად გავლა (გეიმინგ-აქტივობები), დადებითი როლი შეასრულა ბავშვის განვითარებაში.
ბავშვები აფართოებენ თავიანთ მოთხოვნებს უმთავრესად იქ, სადაც საქმე ეხება საავტორო უფლებებსა და სამართლიანი დისტრიბუციის საკითხებს ფაილების გადაგზავნის, დაშეარებისა თუ მუსიკის ან ვიდეოს რემიქსინგის დროს. ეს პრეტენზიები რეალურია, რადგან ჩვენ ახლა გავდივართ კულტურული ნორმების ცვლლებისა და ინდუსტრიული მოდელებისთვის არნახული ძვრების პერიოდს და ხშირად არც კი ვიცით, როგორ მოვიქცეთ, რა იქნება მართებული. ვგულისხმობ საკითხებს, რომლებიც თანამედროვე ბავშვების ურთიერთობის კულტურისთვის ჩვეულებრივია, მაგრამ ეს აქტივობები, ჩვენი მოძველებული ნორმებით, არ არის მაინცდამაინც კანონიერი. ჩვენი მოვალეობაა, მივაგნოთ კომპრომისს, რომელიც გაითვალისწინებს ბავშვების სურვილებს და რომელსაც დღევანდელი ახალგაზრდა თაობა გაიზიარებს. ვგულისხმობ, მაგალითად, იმას, რომ ბავშვები არასოდეს იტყვიან უარს სოციალურ ქსელებში არსებული მედიაკონტენტის გაზიარებაზე, რემიქსსა და ურთიერთგადაგზავნაზე. ეს ის ახალი თაობაა, რომელიც მალე თვითონვე დაიწყებს კანონებისა და წესების შექმნას, ამიტომ ინდუსტრიამ თვალი უნდა გადაავლოს არსებულ წესებს და ისეთი კომპრომისი იპოვოს, რომელიც ორივე მხარეს (მწარმოებელსაც და მომხმარებელსაც, – ლ.ა.) მისცემს გადარჩენის საშუალებას.
ჩვენი კვლევა, გარდა მედიისა და ახალგაზრდების ურთიერთობათა შესწავლისა, ეხება იმასაც, რომ უფროსმა თაობამ უნდა დააფასოს ახალი სასწავლო გარემო, რომელიც მედიაში და სკოლის გარეთ არსებობს. ახალგაზრდები უამრავ ახალს იღებენ და სწავლობენ მედიაქსელებში და მედიაქსელებთან ურთიერთობისას. თანაც სრულიად არ არის აუცილებელი, ამის გამო არსებული სასკოლო პრაქტიკის ტრანსფორმაცია მოვახდინოთ. ციფრული მედიის გამოყენებით ნაყოფიერი სწავლის მხარდასაჭერად არ არის აუცილებელი სკოლებისა და სასკოლო გარემოს შეცვლა. საკითხისადმი ინტერესს განაპირობებს იმ ახალი, უფრო ფართო კონტექსტის სწორად აღქმა, რომელშიც ბავშვები სწავლობენ და რომლის საზღვრებში სკოლები და სასკოლო გარემოც მოიაზრება.
ჩვენ გაცილებით ნაკლებ ენერგიასა და ყურადღებას ვუთმობთ იმაზე ფიქრს, როგორ შეიძლება სკოლის გარეთ სწავლების ოპტიმიზაცია და მისი მხარდაჭერა; როგორ შეიძლება ამ ახალი სასწავლო სივრცის დაკავშირება სკოლასთან. ჩვენ ვამბობთ, რომ სკოლა ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა არანაკლებ მნიშვნელოვანია ციფრული მედიის სამყაროც. ჩვენ მიერ წამოწყებული საუბარი განიხილავს იმ საკითხებს, რომლებიც სწავლების ამ განსხვავებულ სახეობათა ურთიერთსასარგებლო განვითარებას ეხება. თაობებს შორის უკვე მართლაც შეინიშნება განსხვავება ონლაინთანამონაწილეობისა და მისი სპეციფიკურობის ღირებულების აღქმის კუთხით. ახალმა ტექნოლოგიებმა რადიკალურად შეზღუდა მშობლების შესაძლებლობა, აქტიური მონაწილეობა მიიღონ ბავშვების აღზრდაში დღევანდელი ონლაინსივრცეების მეშვეობით.
ჩვენს თაობას არ აქვს ამ ტექნოლოგიებთან ერთად ზრდის გამოცდილება; ამას ვაღიარებ მეც, ვინც უკვე დიდი ხანია ვიკვლევ ბავშვებისა და ახალი ციფრული ტექნოლოგიების ურთიერთობას. მართლაც ძნელია, ამ ტექნოლოგიების ზრდასა და განვითარებას ფეხი აუწყო, რადგან ჩვენი მონაწილეობა არ არის ისეთივე ინტენსიური, როგორიც ჩვენი შვილებისა. წინათ სავსებით შესაძლებელი იყო, მშობელს სცოდნოდა, ვისთან მეგობრობს მისი შვილი, დაერეკა და გაეგო, ვინ არიან, სად არიან, რას აკეთებენ. დღეს უკვე შეუძლებელია, თვალი მიადევნო ბავშვების ონლაინ ურთიერთქმედებებს, ტექსტური მესიჯები იქნება ეს თუ ონლაინჩატი. შეუძლებელია ბავშვის ტექსტური მესიჯების კითხვა – ეს მისი პრივატულობისა და უფლებების დაღვევა იქნება, რაც მშობელსა და შვილს შორის დაძაბულობას გამოიწვევს. მშობლის მიერ ფეისბუქის პროფილის ნახვა და ბავშვის მიმოწერის შემოწმება, მისი მეგობრების პროფილების შესწავლა და სხვა უკვე ისეთი საკითხებია, რომლებიც თანამედროვე მშობლებს სრულიად ახალი გამოწვევების წინაშე აყენებს. ვფიქრობ, ჩვენ ჯერ არ მოგვიფიქრებია, როგორ შეიძლება მივცეთ მიმართულება ჩვენი შვილების საქმიანობას, როგორ ვასწავლოთ მათ ისე, რომ მათი გრძნობები არ შეურაცხვყოთ, არ დავჩაგროთ ისინი. დღეს შეზღუდვებითა და აკრძალვებით: „მხოლოდ ათი წუთი კომპიუტერთან!” – ფონს ვეღარ გავალთ და ვეღარ მოვახერხებთ ბავშვის განვითარების პროცესის მართვას; ფუნდამენტური პრობლემაა, როგორ მივცეთ სწორი გეზი მათ სოციალურ განვითარებას დღევანდელი რეალობისა და ტექნოლოგიების გათვალისწინებით.
წყარო: https://www.edutopia.org/digital-generation-mimi-ito-video
