ხუთშაბათი, აგვისტო 21, 2025
21 აგვისტო, ხუთშაბათი, 2025
მთავარი წაკითხვა გვერდი 918

როგორ შევაფასოთ არაორგანული მჟავების ძალა

მიერ
admin
-
0
რატომ იყენებენ კერძების შესამჟავებლად ძმარმჟავას და არა მარილმჟავას? რატომ აზიანებს კანს აკუმულატორებში გამოყენებული გოგირდმჟავა და რატომ შეიძლება ტუტით დამწვრობისას დამწვარ ადგილზე ბორის მჟავას 2%-იანი ხსნარის გადავლება? ნებისმიერმა ქიმიკოსმა იცის, რომ ამ განსხვავებათა ძირითადი მიზეზი ზემოხსენებული მჟავების განსხვავებული სიძლიერეა: მარილმჟავა და გოგირდმჟავა ძლიერი მჟავებია და გახსნისას სრულად დისოცირდება იონებად, ხოლო ძმარმჟავა და ბორის მჟავა – სუსტი. შესაბამისად, მეორე შემთხვევაში ხსნარში წყალბადის კატიონების რაოდენობა იმდენად მცირეა, რომ ორგანიზმისთვის სრულიად უვნებელია.

ასევე ნებისმიერმა ქიმიკოსმა იცის, რომ მჟავების დაყოფა ძალის მიხედვით მათი კლასიფიკაციის ერთ-ერთი ხერხია. ამას, ბუნებრივია, მოსდევს კითხვა: როგორ შევაფასოთ, რომელი მჟავა უფრო ძლიერია? დასაწყისშივე უნდა აღვნიშნოთ, რომ სხვადასხვა თეორიის შუქზე განხილული თვით მჟავას ცნებაც კი ერთმანეთისგან განსხვავდება, ამიტომ წინამდებარე წერილში დასმული პრობლემა აუცილებლად მოითხოვს დაზუსტებას, რომელი თეორიის ფარგლებში ვილაპარაკებთ მჟავას ძალაზე. მოდი, დავრჩეთ არენიუსის თეორიის ფარგლებში და განვიხილოთ მხოლოდ არაორგანული მჟავების წყალხსნარები.

ვრცლად

რა აწუხებთ მაღალმთიანი აჭარის სკოლებს?

მიერ
admin
-
0
დარწმუნებული ვარ, თითქმის ყველა ყოფილხართ აჭარაში. ალბათ, არაერთხელ გაგიტარებიათ სასიამოვნო ზაფხული საქართველოს ერთ-ერთი გამორჩეული რეგიონის სანაპიროებზე. აჭარა მხოლოდ ზღვისპირეთი არ არის, მას სხვა, მეორე განზომილებაც აქვს. საბედნიეროდ, რამდენიმე კვირის წინ გამიმართლა და მომეცა შესაძლებლობა თვალი შემევლო ხულოს, შუახევისა და ქედის მუნიციპალიტეტებში მოქმედი სკოლებისათვის, მესხეთის მთების ფერდობებზე შეფენილი კოხტა სოფლებისათვის, მდინარე აჭარისწყლის ხეობაში მდებარე საინტერესო ბუნების ძეგლებისა და მახუნცეთის ჩანჩქერისთვის. მოგზაურობის სურვილი ბათუმის უნივერსიტეტის ერთმა მამაცმა სტუდენტმა გამიორკეცა. მისი მონდომების შედეგად მაღალმთიან დასახლებებში თავისუფალი არჩევნების ძირითადი პრინციპების შესახებ პატარა მოხსენებებიც წავიკითხეთ და, რაც მთავარია, სკოლებს შესანიშნავი, ულტრათანამედროვე ლიტერატურა ვუსახსოვრეთ. 

თუმცა ჩვენი სამეგობროს აჭარული თავგადასავალი ისეთი მხიარულიც არ ყოფილა, როგორიც ერთი შეხედვით პირველი აბზაციდან შეიძლებოდა მოგეჩვენებოდათ. ჩვენ იქ უამრავი პრობლემა და მოქალაქეთათვის გადაულახავ წინააღმდეგობად ქცეული სირთულეც დავინახეთ. ადამიანები ვერ ახერხებენ მოწეული ჭირნახულის დაბინავებას, მიწების ეროზიისგან დაცვას, ადგილობრივი მინი-წარმოების ამუშავებას. მძიმე სოციალური მდგომარეობის გამო ახალგაზრდებს მეზობელ ქვეყანაში სამუშაოდ წასვლა ან ბარში გადაბარგება უწევთ. როგორ მდგომარეობაშიც არიან ადამიანები, ისეთივე გარემოში უწევს არსებობა მთავარ საზოგადოებრივ დაწესებულებას, სკოლას.  

რა აწუხებთ მაღალმთიანი აჭარის სკოლებს?

ჩემ მიერ შემოვლილი სკოლები ძირითადად ე.წ. „მინუსიანი” სკოლების კატეგორიას განეკუთვნებიან. მაშასადამე, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებს უმცირესი ვაუჩერული დაფინანსება ელემენტარული სასწავლო პირობების უზრუნველყოფისათვისაც კი არ ჰყოფნით. დირექტორების მთავარი თავსატეხი მასწავლებლებისათვის ხელფასების  გასტუმრება გახლავთ. ამგვარ სკოლებს უჭირთ ფინანსური რესურსების მოპოვება მკაცრ ზამთარში შენობის გათბობისა თუ ინვენტარის განახლებისათვის. ბუნებრივია, სასკოლო ბიუჯეტებში ვერც ერთ გროშს ვერ აღმოაჩენთ დამატებითი შემეცნებითი, სპორტული თუ სხვა ტიპის ღონისძიებებისათვის. საბოლოოდ, დაწესებულებები ადგილობრივ მთავრობათა კეთილ  ნებაზე არიან დამოკიდებულები.

რეგიონში გააქტიურებული მიგრაციის პროცესების გამო მრავალ სკოლაში პედაგოგთა დეფიციტია. არაერთი კვალიფიციური კადრი ტოვებს მშობლიურ კერას და „დაბაში” (ასე მოიხსენიებენ ადგილობრივები ბათუმს) გადასასახლებლად ემზადებიან. გარდა ამისა, მოწვეული უცხოელი პედაგოგებიც ერიდებიან მძიმე კლიმატურ პირობებში ინგლისური ენის გაკვეთილების ინტენსიურად ჩატარებას.

ძალიან ბევრი ობობა ქსოვს თავის ქსელს სასკოლო ბიბლიოთეკათა ცარიელ თაროებს შორის. მოსწავლეთათვის განკუთვნილ წიგნსაცავებში თანამედროვე ლიტერატურის მწვავე დეფიციტია, ამიტომაც თითქმის აღარავის აქვს მიყრუებული ოთახების  მონახულების სურვილი. 

დავინახეთ კიდევ ერთი სავალალო ტენდენცია. მაღალმთიანი აჭარის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში მოსწავლეთა და მასწავლებელთა რაოდენობა მხოლოდ ყოფითი პრობლემების გამო არ იკლებს. ერთ მდიდარ სოფელში კერძო გიმნაზია ფუნქციონირებს, რომელსაც სახელმწიფოც აფინანსებს, კერძო სექტორიც არ იშურებს მისთვის მსხვილ შემოწირულობებს და სხვა ინსტიტუტებიც მხარს უჭერენ. შედეგად, გიმნაზიაში სწავლა და სამჯერადი კვება უფასოა, პედაგოგებს შედარებით მაღალი ხელფასი აქვთ, სკოლაში ეროვნული გამოცდებისთვის მოსამზადებლადაც ხელსაყრელი პირობებია შექმნილი. ამაში ცუდი არაფერი  გახლავთ, ცალკეული კერძო დაწესებულების განვითარება განგაშის საფუძველს არ იძლევა. უბრალოდ ძალიან მძიმეა იმის გაცნობიერება, რომ პრივატიზებული გიმნაზიების წარმატების უზრუნველყოფა მეტწილად სახელმწიფოს განსაკუთრებული ყურადღების გარეშე დატოვებული სეკულარული სკოლების ხარჯზე ხდება, რაც მხოლოდ ხელისუფლების ბრალია.

ფრთხილად, მაღალმთიან რეგიონებში მდებარე სახელმწიფო სკოლების სრულყოფილი განვითარების ბედი საფრთხეშია.

ალტერნატივა და “ნიუ პროგი“ ქართულად

მიერ
admin
-
0
ალტერნატივა – ამ სიტყვას ფრანგული წარმოშობა აქვს, ფესვები უფრო ძველია – ლათინური. ყველა ენაზე, მათ შორის ქართულზეც, მას ძალიან საინტერესო მნიშვნელობა აქვს – არჩევნის არსებობა ორ ან მეტ სხვადასხვა შესაძლებლობას შორის. ვფიქრობ, სწორედ ამ სიტყვაშია ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ადამიანური ღირებულების – თავისუფლების – წინაპირობა.
შეიძლება ითქვას, რომ ალტერნატივა გაჩნდა მაშინვე, როგორც კი სამყარომ დაიწყო ფუნქციონირება. ღმერთმა შექმნა ორი ადამიანი, მისცა მათ „თავისუფალი სული”, ასევე საზრდო და ალტერნატივა – სიკეთისა და ბოროტების შეცნობის ხე, რომლის საფრთხეებზეც ადამიანები წინასწარ იყვნენ გაფრთხილებულნი. შემდეგ რა მოხდა – ალბათ ჩემზე უკეთ იცით. ასე რომ, დეტალებს აღარ ჩავუღრმავდები. ერთი რამ ფაქტია – გაცნობიერებულად თუ გაუცნობიერებლად – ედემის ბაღის დატოვება ადამიანის არჩევანი გახლდათ, თუმცა ეს არც ერთ შემთხვევაში არ ნიშნავს, რომ ალტერნატივის არჩევა ცალსახად ცუდი, ან კარგი საქციელია. 

რელიგიურ და ფილოსოფიურ წიაღსვლებს შევეშვები და იმაზე ვისაუბრებ, რაც ბევრად უკეთ მეხერხება – ალტერნატიულ მუსიკაზე, ანუ მუსიკაზე, რომელიც არჩევნის გაკეთების და ამ საშუალებით თავისუფლების უკეთ შეგრძნების საშუალებას გვაძლევს. მუსიკაზე, რომელიც ახალი შესაძლებლობების გასაჩენად შეიქმნა.

ალტერნატიული როკი, რომელიც სათავეებს პანკის, პოსტ-პანკისა და New Wave-ისგან იღებს, 1970-იანების ბოლოს და 1980-იანების დასაწყისში ჩამოყალიბდა და დღემდე საკმაოდ მრავალფეროვანი მუსიკალური სპექტრით მოვიდა, მაგალითად: ბრიტ-პოპი, გრანჟი, პოსტ-როკი, ინდი-პოპი და ა.შ. ამ სტილის ბენდები ცდილობენ განსხვავდებოდნენ 1970-იანების, ასე ვთქვათ, კლასიკური როკ ჯგუფებისგან და დაუკრან შედარებით სპეციფიკური მუსიკა. სწორედ ალტერნატიულ სტილს შეგვიძლია მივაკუთვნოთ ჯგუფები: The Cure, Muse, Radiohead, Prodigy, Gorillaz, Coldplay, Edward Sharpe and the Magnetic Zeros, The Subways და სხვანი. სტაჟიანი მსმენელები დამეთანხმებიან, რომ ამ ბენდების მუსიკა ძალიან განსხვავდება როგორც ძველი როკისგან, ასევე ერთმანეთისგანაც. აქ არის სწორხაზოვანი მუსიკაც, აკუსტიკური მელოდიებიც, ელექტრონული ელემენტებიც, ჰარდქორიც (მძიმე ჟღერადობები) და ასე შემდეგ… სწორედ ეს გახლავთ ალტერნატიული როკის მთელი არსი – მრავალფეროვნება ყველგან და ყოველთვის.
პირადად მე, ალტერნატივასთან ერთად, პროგრესივ როკსაც არანაკლებად ვაფასებ. პროგრესივი, ანუ იგივე „პროგი”, შედარებით უფრო მეტად ჰგავს ფსიქოდელიურ როკს (მაგ: Pink Floyd, The Doors, ჯიმი ჰენდრიქსი და ა.შ.). ამ ორი მიმდინარეობის – პროგრესივისა და ალტერნატივის შერწყმა კი ერთ-ერთ ყველაზე საინტერესო სტილად მიმაჩნია. ამის ყველაზე კარგი მაგალითი, ჩემ მიერ უკვე ნახსენები ბენდია – Muse.
რაც არ უნდა დაუჯერებლად ჟღერდეს, ქართულ მუსიკალურ სივრცეშიც არსებობს ბენდი, რომელიც ალტერნატიული და ეგრეთ წოდებული „ახალი პროგრესივ როკის” („New Prog”) დაკვრას ცდილობს, და საკმაო წარმატებითაც. ჯგუფი 4 ადამიანისგან შედგება და, როგორც თავად ამბობენ, მათი მთავარი კოზირი, ბენდის წევრების მრავალფეროვანი გემოვნებაა. The Mins – ასე ჰქვია ამ კოლექტივს, რომელმაც, სულ რაღაც 3 წლის არსებობის მიუხედავად, გარკვეულ ლოკალურ წარმატებებს უკვე მიაღწია. რა თქმა უნდა, თბილისიდან უემბლის სტადიონამდე ჯერ კიდევ შორია, მაგრამ, უნდა ითქვას, რომ იდეურად, ტექნიკურად და მუსიკალურადაც ეს ჯგუფი ნამდვილად გამორჩეულია. რაც მთავარია, მათი ძირითადი ორიენტირი მუსიკალური პროდუქტის მაღალი ხარისხი და განვითარებაა, რისთვისაც ბევრს შრომობენ.
მუსიკით რამდენიმე წლის განმავლობაში ვიყავი დაკავებული და საკუთარ თავზე გამოვცადე, რომ ნებისმიერი პროდუქტის შექმნისას მთავარი ჟანრობრივი, მუსიკალური, იდეური და ინდივიდუალური ბალანსის სწორად დაცვაა. თუკი ეს კარგად ხერხდება, კომპოზიციაც შესაბამისი გამოდის. The Mins-ის წევრები აღნიშნავენ, რომ მათი გემოვნებები ხშირად არ ემთხვევა ერთმანეთს. სწორედ ამიტომაა, რომ ბევრი კომპოზიცია რამდენიმე ჟანრის შერევით იქმნება. ბიჭები ახერხებენ სწორი ბალანსის მონახვას, რის გამოც მათი ტრეკების მუსიკალური ღირებულება ავტომატურად მაღლდება. 

რა თქმა უნდა, ბენდის ცხოვრება სულ რამდენიმე წელს ითვლის და დასკვნების გაკეთება ძალიან ადრეა. ამ ეტაპზე The Mins-ის ანგარიშზე ბევრი ლაივ გამოსვლა (მათ შორის „Alter/Vision Newcommers” 2011 წელს), ერთი სოლო კონცერტი (2014 წლის 26 მაისს, Event Hall-ში), არასრული ალბომი, ანუ EP – ‘‘Blind World’’ (რომელიც 6 კომპოზიციისგან შედგება) და ძალიან დიდი შრომაა, რომელიც ჯგუფის განვითარებაში ჩაიდო. საბოლოო მიზანი ალბათ ევროპული ბაზარია, რომელშიც ალტერნატიულ, ნიუ პროგრესივ მუსიკას ბევრად მეტი მსმენელი ჰყავს, ვიდრე ჩვენთან, საქართველოში, სადაც არათუ ალტერნატივის, თითქმის ნებისმიერი ხარისხიანი მუსიკალური მიმდინარეობის კომერციალიზაცია თითქმის შეუძლებელია. მიუხედავად არაერთგზის მცდელობისა, ალტერნატიული მუსიკა საქართველოში პოპულარული ჯერ-ჯერობით მაინც ვერ გახდა.
რთულია მიზეზების ძებნა – ზოგს მიაჩნია, რომ ქართველი მსმენელი ჯერ კიდევ არაა მზად ასეთი მუსიკისთვის, ზოგი კი ჯგუფების დონეს უჩივის. პირადად მე მგონია, რომ ერთის დეფიციტიცაა და მეორესიც: კარგ მთქმელს კარგი გამგონი უნდა და პირიქით – გამგონს კარგი მუსიკა უნდა მოასმენინო.
ასეა თუ ისე, კარგია, რომ საქართველოში როკმუსიკა უძრავად არ დგას და ავად თუ კარგად, მაინც ვითარდება. ვიმედოვნებ, რომ უახლოეს მომავალში ჩვენს ქვეყანაში ბევრი კარგი ბენდი შეიქმნება, რომელთა მოსმენაშიც მცირედი თანხის გადახდა არც ერთ კარგ მსმენელს არ დაენანება. მისასალმებელია, რომ ასეთი ტენდენცია უკვე შეინიშნება. ბოლოსკენ კი მკითხველს – The Mins-ის ძალიან საინტერესო კომპოზიციას, საკუთარ თავს კი იმედს დავუტოვებ, რომ ქართულ მუსიკალურ ბაზარსაც ოდესმე ყველანი ერთად რაიმეს ვუშველით.

მასწავლებლის პროფესიონალიზმი და პროფესიული განვითარების სქემის პერსპექტივები

მიერ
admin
-
0

უკვე ათეულ წელზე მეტია, საქართველოს სასკოლო ცხოვრება
დინამიკური რეფორმირების პროცესშია. როგორც ჩანს, ამჯერად ჩვენი საგანმანათლებლო სისტემა
განვითარების ახალ ფაზაში შედის. უკვე შემუშავდა მასწავლებლის ახალი სტანდარტი, განისაზღვრა
მასწავლებლის კატეგორიები, პედაგოგებს მალე შესთავაზებენ პროფესიული განვითარების ახალ
სქემას, რომელიც, მანამდე არსებულისგან განსხვავებით, სავალდებულო იქნება, შემუშავების
პროცესშია მასწავლებლის პროფესიული ეთიკის ახალი კოდექსიც. მასწავლებლის პროფესიული
სტანდარტისა და სხვადასხვა გზით გავრცელებული დაუზუსტებელი ვერსიების მიხედვით, უკვე
შეგვიძლია, მეტ-ნაკლები სისრულით  წარმოვიდგინოთ
პროფესიული განვითარების მომავალი სქემა. 

ოპტიმისტურად განწყობილი განათლების სამინისტრო
და მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი მასწავლებლებს და ფართო საზოგადოებას
არწმუნებენ, რომ ცვლილებები სასიკეთოდ წაადგება როგორც პედაგოგებს, ასევე მოსწავლეებსაც,
თუმცა მასწავლებლების მოზრდილი ნაწილი სიახლეებს პესიმისტურად უყურებს. ისევე როგორც
ამ საკითხით დაინტერესებული ნებისმიერი პირი, მასწავლებელთა უამრავ მოსაზრებას, შეხედულებას,
ვარაუდს ვეცნობი ტელევიზიისა თუ სოციალური ქსელების საშუალებით და პირადი საუბრების
დროს. ზოგიერთი მათგანი ჩემთვის მისაღებია, ზოგს პრინციპულად არ ვეთანხმები. ვფიქრობ,
არის ისეთი კითხვებიც, რომლებსაც პასუხი მომავალში გაეცემა. თუმცა ჩემი მიზანი პოლემიკის
წამოწყება არ გახლავთ; მინდა, იმაზე გესაუბროთ, რაშიც ღრმად ვარ დარწმუნებული. მასწავლებელთა
აბსოლუტური უმრავლესობაც დამეთანხმება – თანამედროვე პირობებში მასწავლებლის საქმიანობა
მუდმივ პროფესიულ განვითარებას მოითხოვს. ვფიქრობ, სირთულეს წარმოშობს ის გარემოება,
რომ ჯერჯერობით შეუსწავლელია, რა წარმატებებითა თუ ხარვეზებით მიმდინარეობდა ეს პროცესი
ბოლო ხანს. ჯერ არც სამომავლო პერსპექტივებია გამოკვეთილი ნათლად.

 

თავდაპირველად საგანმანათლებლო სისტემის რამდენიმე პრობლემურ
საკითხზე ვისაუბრებ, რომელთა გაუმჯობესება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემას
თეორიულად შეუძლია. ცნობილია, რომ მიუხედავად უამრავი საერთაშორისო თუ შიდასახელმწიფოებრივი
მნიშვნელობის ღონისძიებისა (კონფერენციები, კონკურსები, სემინარები, ტრენინგები და
ა. შ.), მასწავლებლობა ზოგადად მაინც „ჩაკეტილ” პროფესიად რჩება. 

განათლების ექსპერტები
მიიჩნევენ, რომ რეალურ სასწავლო პროცესში გამოცდილების ურთიერთგაზიარებისა და თანამშრომლობის
დონით მასწავლებლები საგრძნობლად ჩამორჩებიან სხვა პროფესიის ადამიანებს. მათი ერთი
ნაწილი თავის პედაგოგიურ პრაქტიკაში წლების განმავლობაში თითქმის არაფერს ცვლის, არ
აანალიზებს არჩეულ მეთოდებსა და აქტივობებს. მათთვის კომფორტულია დიდი ხნის წინ არჩეული
მეთოდების ერთგულება, სიახლეები კი ზედმეტ თავის ტკივილად მიაჩნიათ. ეს მაშინ, როცა
მასწავლებელი ყოველთვის მზად უნდა იყოს სიახლეებისთვის – საგნობრივ კომპეტენციებს თავი
რომც დავანებოთ, ამას ტექნოლოგიების განვითარება მოითხოვს, რომელიც აუცილებლად უნდა
აისახოს სასწავლო მეთოდებსა და სწავლის პროცესზე.

 

ბოლო წლებში მიმდინარე რეფორმების ერთ-ერთი შედეგი
ისიც გახლავთ, რომ გაიზარდა აქტიურ მასწავლებელთა რაოდენობა, მაგრამ დღევანდელ
პირობებში წარმატებული მასწავლებლები მაინც ვერ ახერხებენ თავიანთი ცოდნისა და
გამოცდილების სხვებისთვის სათანადო დონეზე გაზიარებას. პროფესიული განვითარების
სქემას შეუძლია, ამ მიმართულებითაც გააუმჯობესოს მდგომარეობა, თანამშრომლობა ორივე
მხარისთვის ურთიერთსასარგებლო ვალდებულება გახდება. ბარემ აქვე დავაზუსტებთ: ჯანსაღი
თანამშრომლობა წარმოგვიდგენია როგორც ახალი იდეების მიწოდება და სასარგებლო რჩევების
მიცემა, თუმცა მასწავლებელი მათ კოპირებას კი არ უნდა ცდილობდეს, არამედ აანალიზებდეს,
შემოქმედებითად უდგებოდეს და თავის სტილს არგებდეს.

მოკლედ, პროფესიული განვითარების სქემის სწორად განხორციელების
შემთხვევაში მასწავლებელს ერთდროულად გაუჩნდება ვალდებულება და მოტივაცია, გაეცნოს
მეთოდიკის სიახლეებს, ითანამშრომლოს კოლეგებთან, განახორციელოს სხვადასხვა აქტივობა.
მოგეხსენებათ, სქემით გათვალისწინებული მეთოდური თვალსაზრისით სწორად განხორციელებული
აქტივობები კრედიტებად იქცევა, ხოლო კრედიტების შესაბამისი რაოდენობა მასწავლებელს
ზედა საფეხურზე გადასვლის საშუალებას მისცემს, რაც ავტომატურად აისახება მის ხელფასზე.
მაგრამ ყველაფერი ეს ჯერჯერობით თეორიაა, ხოლო რეალურ შედეგებს პრაქტიკა გვიჩვენებს.
აქვე დავასახელებთ ზოგიერთ იმ გარემოებასაც, რომლებიც მასწავლებლებლების ერთ ნაწილს
არცთუ უსაფუძვლოდ პესიმისტურად განაწყობს. მათ მიაჩნიათ, რომ პროფესიული განვითარების
ცენტრის მიერ წამოყენებული მოთხოვნები პრაქტიკულად მიუღწეველია (განსაკუთრებით – ორი
უმაღლესი კატეგორიის მოთხოვნები), შესაბამისად, ხელფასის ზრდის პესპექტივაც გაურკვეველი
ხდება. მით უფრო, რომ ამა თუ იმ კატეგორიით გათვალისწინებული სახელფასო სარგო ჯერჯერობით
ბურუსითაა მოცული. 

მასწავლებლებს ისიც აშფოთებთ, რამდენად სამართლიანად მოხდება მათი
ნამუშევრების შეფასება. მაგრამ, მოდი, ისევ ძირითად საკითხს, მასწავლებლის პროფესიონალიზმს
დავუბრუნდეთ. სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, მასწავლებლობა არ მიეკუთვნება იმ პროფესიათა
რიგს, სადაც საგნის ღრმა ცოდნა საკმარისია პროფესიონალიზმის
მისაღწევად. გასათვალისწინებელია კიდევ უამრავი მნიშვნელოვანი თუ მცირე დეტალი. ამას
წინათ უცხოურ საიტზე გავეცანი სტატიას საინტერესო სათაურით: „პროფესიონალი მასწავლებლის
26 მახასიათებელი”. უპირველესად რიცხვმა დამაინტერესა, მართალი გითხრათ, გაზვიადებულიც
კი მომეჩვენა. ქვემოთ სწორედ ამ ჩამონათვალს მოვიყვან. მიმაჩნია, რომ რომ ყოველთვის
ყველა რჩევის შესრულება შეუძლებელია, ამიტომ გთავაზობთ, განიხილოთ როგორც ტესტი და
დაფიქრდეთ, რამდენ მათგანს და რა დონეზე აკმაყოფილებთ.

 

1. ნდობით განაწყვე
„კლიენტები”, მოსწავლეები და მშობლები – განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი სასწავლო
წლის დაწყებაა, წარმატება პირველივე დღიდან იწყება.

2. ჩაიცვი პროფესიონალურად- გემოვნებით ჩაცმა მასწავლებლებისთვის მნიშვნელოვანია.

3. არ დააგვიანო
გაკვეთილზე – პროფესიონალი მასწავლებელი ყოველი დღის კარგად დაწყებას ცდილობს.
ეცადე, პირველი ზარის დარეკვამდე, სულ მცირე, ათი წუთით ადრე მაინც მიხვიდე.

4. მოემზადე
წინასწარ – მომდევნო დღე წინა დღეს დაგეგმე.

5. დაიცავი
სკოლის შინაგანაწესი და წესდება – პროფესიონალებისთვის მნიშვნელოვანია კორპორაციული
ინტერესები და ღირებულებები, ისინი ახდენენ მათ მოდელირებას თავიანთი კლიენტებისთვის,
ჩვენს შემთხვევაში – მოსწავლეებისთვის.

6. აიღე პასუხისმგებლობა
სასწავლო პროცესზე – აკონტროლე მოსწავლეების ქცევა. სასურველი არ არის დისციპლინასთან
დაკავშირებულ საკითხებზე სკოლის ადმინისტრაციისთვის მიმართვა.

7. იმუშავე
ისე, რომ იამაყო როგორც პროცესით, ასევე შედეგითაც – ეცადე, ნამუშევრები (პრეზენტაციები,
ჩანაწერები და ა.შ) მაქსიმალურად სრულყოფილი იყოს.

8. იმოქმედე
შემუშავებული გეგმის მიხედვით – პროფესიონალები ყველა სამუშაოსთვის წინასწარ განსაზღვრავენ
ვადას და გეგმის მიხედვით ნაბიჯ-ნაბიჯ მიიწევენ წინ. მოყვარულები შესასრულებელ სამუშაოს
სამომავლოდ გადადებენ ხოლმე და ხშირად უკანასკნელ მომენტში (ბოლო დღეს თუ სულაც ბოლო
საათებში) ამაოდ ცდილობენ, დაასრულონ დაწყებული საქმე.

9. არ გადააცილო
ტესტირების ან სხვა შემაჯამებელი შეფასების დათქმულ ვადას – ეცადე, შენგან დამოუკიდებელი,
ობიექტური მიზეზების გარეშე არ გადადო ტესტირება, მით უფრო – რამდენიმე დღით. ამ დროს
შესაძლოა მოსწავლეებმა შემაჯამებელი სამუშაოს მიმართ ინტერესი დაკარგონ.

10. პატივისცემით
მოეპყარი კოლეგებს და სკოლის ხელმძღვანელობას – მოსწავლეების თანდასწრებით კოლეგებისა
და დირექციის მიმართ პატივისცემის გამოხატვა დაგეხმარებათ თქვენდამი მოსწავლეთა პატივისცემის
მოპოვებაში.

11. იყავი შენი
საქმის ენთუზიასტი – პროფესიონალ მასწავლებელს არ შეაქვს ნეგატიური მუხტი სამუშაო
ატმოსფეროში, ცდილობს შეინარჩუნოს პოზიტიური განწყობილება და გადასდოს ენთუზიაზმი სხვებს.

12. მიესალმე
ცვლილებებს – პროფესიონალი მასწავლებელი ყოველთვის მიესალმება პოზიტიურ ცვლილებებს.
მისთვის მიუღებელია ახალი იდეებისთვის ცივი წყლის გადასხმა, კატეგორიული ტონით (მაგ.:
„ეს ვერასოდეს გაამართლებს ჩვენს სკოლაში”) სიახლეების უარყოფა.

13. გამოხატე
ინტერესი თითოეული მოსწავლის მიმართ – რაც უფრო უკეთ გაიცნობ მოსწავლეებს, მით
უფრო მეტ გავლენას მოახდენ შენი საგნის მიმართ მათ დამოკიდებულებაზე და ხელს შეუწყობ
ცხოვრებაში გონივრული არჩევანის გაკეთებაში.

14. პატივისცემით
მოეპყარი მოსწავლეებს – მასწავლებელი არამც და არამც არ შეურაცხყოფს, არ ამცირებს თავის მოსწავლეებს. რაიმე ცუდ თვისებაზე საუბრისას მაგალითად
ნუ მოიყვანთ რომელიმე მოსწავლეს. მოსწავლეების ოჯახური და სოციალური მდგომარეობა, რელიგიური
მრწამსი, პიროვნული თვისებები აკადემიური მოსწრების შეფასებისას მხედველობაში არ მიიღება.

15. იყავი მენტორი
და არა მეგობარი – ყურადღებით მოეკიდე ახალგაზრდების ღირებულებებს. შეინარჩუნე
თვითკონტროლი. ფრთხილად შეარჩიე სიტყვები. დაფიქრდი, რა გავლენა შეიძლება მოახდინონ
მათ ერთ კონკრეტულ მოსწავლეზე ან მოსწავლეთა ჯგუფზე.

16. დაიცავი
კონფიდენციალობა – პროფესიონალი მასწავლებელი მოსწავლეების პერსონალურ ინფორმაციას
მათ სასარგებლოდ, მათი პოტენციალის სრულად გამოვლენისთვის იყენებს. პერსონალური ინფორმაცია
არ უნდა იქნეს გაზიარებული მათთვის, ვისაც ეს არ ეხება და ამით გამოირიცხოს ამ ინფორმაციის
მოსწავლეთა წინააღმდეგ გამოყენების შესაძლებლობა.

17. მშობლებთან
ურთიერთობა – ჩართე მშობლები საგანმანათლებლო პროცესში, მხარი დაუჭირე მათ პოზიტიურ
ინიციატივებს, სკოლის დახმარების სურვილს. მშობლებთან ურთიერთობისას შეინარჩუნე სიმშვიდე
და იყავი ზრდილობიანი. აზრთა სხვადასხვაობისას სცადე დაარწმუნო ისინი, რომ მათი მოკავშირე
ხარ მათი შვილების უკეთესი შედეგებისთვის ბრძოლაში.

18. უპირველესად,
ყურადღება მიაქციე უსაფრთხოებას – გახსოვდეს, რომ როგორც პროფესიონალი მასწავლებელი
სამსახურს უწევ მოსწავლეებს და სასკოლო საზოგადოებას. აუხსენი მოსწავლეებს, რა საჭიროა
უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული წესების შესრულება და თავადაც დაიცავი ისინი.

19. დაეხმარე
კოლეგებს და სკოლის ხელმძღვანელობას – გახსოვდეს, წარმატებას სკოლასთან ერთად უნდა
მიაღწიო. პროფესიონალები ერთმანეთს უზიარებენ შეხედულებებს საერთო მიზნების მისაღწევად.

20. აქციე შენს
მიზნად საუკეთესო შედეგი – აწარმოე ჩანაწერები მოსწავლეთა შედეგების გასაუმჯობესებლად.
ნუ დაიშურებ ქებას, როცა ამას საჭიროდ მიიჩნევ. აღრიცხე მოსწავლეები, რომლებსაც დახმარება
სჭირდებათ და შეეცადე მოიფიქრო შემოქმედებითი აქტივობები მათი სასწავლო შედეგების გასაუმჯობესებლად.

21. აიღე პასუხისმგებლობა
შენი მოსწავლეების შედეგებზე – როგორც პროფესიონალმა მასწავლებელმა გაითვალისწინე,
რომ შენი მოსწავლეების სასწავლო შედეგები შენი პროფესიონალიზმის ანარეკლიც არის.

22. სახალხოდ
მოიქეცი როგორც პროფესიონალი – მასწავლებლის არასწორი მოქმედება მხოლოდ მას კი
არა, არამედ მთელ სკოლას აზიანებსდა ჩრდილს აყენებს, საზოგადოდ, მასწავლებლის პროფესიას.

23. არ გამოგეპაროს
საგანმანათლებლო პოლიტიკისა და კანონმდებლობის სიახლეები.

24.  ეძებე სიახლეები საგნის შესახებ და გაუზიარე იგი
მოსწავლეებს – მასწავლებლობა მუდმივი გონებრივი მუშაობაა. გაითვალისწინე, რომ შენი
ენთუზიაზმი სიახლეების მიმართ უშუალოდ აისახება საგნისადმი მოსწავლეების ინტერესზე.

25/ გაამარტივე
გაკვეთილები – კარგმა მასწავლებელმა უნდა მოახერხოს რთული საკითხების გაიოლება
და მოსწავლეებამდე მათი მიტანა. რთული საკითხების განხილვისას მოიყვანე მაგალითები,
გამოიყენე ნახატები, სურათები, ილუსტრაციები, გაავლე პარალელები და ა.შ.

26. მიიპყარი
მოსწავლეების ყურადღება – ასწავლე მათ, რატომ არის მნიშვნელოვანი იმის სწავლა,
რასაც სწავლობენ და როგორ შეძლებენ შეძენილი ცოდნის ყოველდღიურ ცხოვრებაში გამოყენებას.
თუ ამას მოახერხებ, ისინი უფრო მეტად მოინდომებენ იმის დამახსოვრებას, რასაც ასწავლი.

გაიცანით „პატარა ჟირაფი“

მიერ
admin
-
0
თუ მშობელი ხართ, აუცილებლად დაგებადებათ კითხვები, როგორ შევაყვაროთ ბავშვებს კითხვა, როგორ გავუმკლავდეთ გარდატეხის ასაკის პრობლემებს და როგორ ვიმეგობროთ შვილებთან. პასუხებს მარტივად მიიღებთ – თუ საძიებო ველში აკრეფთ სიტყვებს „პატარა ჟირაფი”, თამუნა გაბისონიას ბლოგს აღმოაჩენთ, რომელიც მშობლებისთვისაა განკუთვნილი. ეს ერთ-ერთი საუკეთესო ბლოგია, რომელსაც ავტორი ქართველი დედებისა და მამებისთვის აწარმოებს.

ავტორს ბლოგის შექმნის იდეა მაშინ გაუჩნდა, როცა დედა გახდა. შვილის გაჩენისთანავე უამრავი კითხვა დაებადა, რომლებზეც სრულფასოვანი პასუხის მიღება სურდა, ამიტომ დაიწყო ინტერნეტში მასალების ძიება, სანდო ინტერნეტგამოცემებში სტატიების კითხვა, ინგლისურენოვანი წიგნების გამოწერა. ინფორმაციით სარგებლობის საშუალება სხვა მშობლებისთვისაც რომ მიეცა, თამუნამ ბლოგი შექმნა:

– ქართულ ინტერნეტსივრცეში ბავშვის აღზრდის საკითხებზე ცოტა რამ იწერება. აშკარა იყო, რომ ქართველი დედების დიდი ნაწილისთვის არ იქნებოდა ხელმისაწვდომი ასეთი მნიშვნელოვანი ინფორმაცია, თუნდაც ენობრივი ბარიერის გამო. გადავწყვიტე, წვლილი შემეტანა ამ პრობლემის მოგვარებაში და ბლოგი შევქმენი. პირველი სტატია 2011 წლის აგვისტოს ბოლოს დავწერე. პირველი წელი ექსპერიმენტების პერიოდი იყო. სტატიებს უმეტესად ვთარგმნიდი, მერე ნელ-ნელა თავადაც დავიწყე წერა.
„პატარა ჟირაფზე” შეიტყობთ, როგორი თამაშებია სასარგებლო პატარების განვითარებისთვის, როგორ შევაყვაროთ მათ კითხვა, როგორ შევქმნათ საშინაო თოჯინების თეატრი და როგორ გავბეროთ ვეებერთელა საპნის ბუშტები. ბლოგზე ფოტო- და ვიდეომასალასაც ნახავთ. ნათელია, რომ ავტორი გულმოდგინედ მუშაობს პოსტებზე, ბოლომდე იხარჯება მკითხველისთვის.

ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო პოსტი გვიმტკიცებს, რომ ბავშვები ფილოსოფოსებად იბადებიან, მეორე გვიხსნის, რა არის ფსიქოლოგიური ძალადობა და როგორ აისახება ის ბავშვის განვითარებაზე.

ყურადღებას სკოლამდელი ასაკის ბავშვების აგრესიაზე შევაჩერებთ და გამოსავლის პოვნაში დაგეხმარებით.

მაშ ასე, რა იწვევს პატარებში აგრესიას და როგორ შევაჩეროთ ის?

თამუნა გაბისონია გვიამბობს:

– ფსიქოლოგების აზრით, სკოლამდელი ასაკის ბავშვებში აგრესია მრავალმა მიზეზმა შეიძლება გამოიწვიოს, მათ შორის:

* გადაღლილობამ, ძილის ნაკლებობამ;

* შიმშილის შეგრძნებამ – მშიერი ბავშვი ადვილად ღიზიანდება და შესაძლოა, მისი ქცევა აგრესიაში გადაიზარდოს;

* მეტისმეტად ბევრმა აკრძალვამ – მუდმივი „ეს არ გააკეთო”, „ამას მოშორდი”, „იმას ხელი არ ახლო” ბავშვს აღიზიანებს;

* კომუნიკაციის პრობლემამ – ეს განსაკუთრებით მტკივნეულია 2-3 წლამდე ასაკის ბავშვებისთვის, რომლებსაც სათანადოდ ჯერ კიდევ არ აქვთ განვითარებული მეტყველების უნარი. ისინი ვერ აგებინებენ სხვებს საკუთარ საჭიროებებს და ღიზიანდებიან, ეს კი აგრესიულ ქმედებებში გადაიზრდება;

* დამოუკიდებლობის სურვილმა – პატარებს ადრე უჩნდებათ დამოუკიდებლობის სურვილი და ძალიან უნდათ, ყველაფერი თავად აკეთონ, ხოლო როცა არ გამოსდით, ღიზიანდებიან;

* ძალადობის სცენების შემცველმა მულტფილმებმა, მხატვრულმა ფილმებმა, სატელევიზიო გადაცემებმა, კომპიუტერულმა თამაშებმა – ტელევიზიით თუ თამაშებში ნანახ ძალადობას ბავშვები ხშირად მისაღებად აღიქვამენ და ბაძავენ და იმეორებენ ნანახს;

* ფიზიკური აქტივობის ნაკლებობამ – ბავშვებს სჭირდებათ სუფთა ჰაერზე ხშირად ყოფნა და ენერგიის დახარჯვა. თუ ეს მოთხოვნილება არ დაკმაყოფილდა, ბავშვი ღიზიანდება;

* სტრესმა – სტრესის მიზეზი შესაძლოა იყოს კონფლიქტი და არასასიამოვნო ურთიერთობა ოჯახის წევრებს შორის; ის შეიძლება გამოიწვიოს საბავშვო ბაღში პირველად წაყვანამ ან საბავშვო ბაღის გამოცვლამაც;

* ყურადღების ნაკლებობამ – მშობლების მხრივ ყურადღებისა და სითბოს ნაკლებობას ზოგიერთი ბავშვი აგრესიით პასუხობს, რადგან ცდილობს, ამ გზით მაინც მიიპყროს ყურადღება.
როგორ დავამარცხოთ პატარების აგრესია?

* არავითარ შემთხევაში არ უპასუხოთ ბავშვის ძალადობას ძალადობით. ყვირილი, უხეში მოპყრობა და უხეში ფორმით დასჯა არ არის გამოსავალი, ასეთი მიდგომა უმეტესად უკუშედეგს იძლევა.

* დააკვირდით პატარას, რათა გაიგოთ, რა იწვევს მის გაღიზიანებას, რა უბიძგებს აგრესიისკენ. როცა მიზეზს მიაგნებთ, იმოქმედეთ შესაბამისად.

* დაიცავით ბავშვის ძილისა და კვების რეჟიმი. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია ჯანმრთელობისთვის. ამაზეა დამოკიდებული ბავშვის სიმშვიდეც.

* ეცადეთ, შეუქმნათ ბავშვს უსაფრთხო გარემო, სადაც არ მოგიწევთ, ხშირად უთხრათ, მოშორდეს ან ხელი არ ახლოს რამეს.

* მოარიდეთ ძალადობის სცენების შემცველ მულტფილმებსა და კომპიუტერულ თამაშებს. ამის სანაცვლოდ შეგიძლიათ შეიქციოთ საგანმანათლებო თამაშებით, მაგრამ ცოტა ხნით, რომ არ გადაიღალოს.

* ეცადეთ, ბავშვთან ერთად არ უყუროთ ძალადობის სცენების შემცველ გადაცემებს და არ გქონდეთ ჩართული ტელევიზორი მთელი დღის განმავლობაში. ბავშვებს სიმშვიდე სჭირდებათ. გამუდმებით ტელევიზორის ყურების ნაცვლად შეგიძლიათ მოასმენინოთ მშვიდი მუსიკა.

* ყოველთვის ეცადეთ, ესაუბროთ ბავშვს მშვიდი ტონით და აუხსნათ, რომ აგრესიული ქცევა არ შეიძლება, რომ ეს მტკივნეულია და ამით სხვებს აზიანებს.

* თუ ბავშვმა დაგარტყათ, არავითარ შემთხვევაში არ გაიმეოროთ იგივე. მცირეწლოვან ბავშვებს არ შესწევთ უნარი, საკუთარი დანაშაული გაიაზრონ. ეცადეთ, ხშირად მოეფეროთ და ეთამაშოთ – ეს უცილებლად გამოიღებს დადებით შედეგს.
ბლოგისთვის თამუნა ღამღამობით მუშაობს. მას შემდეგ, რაც მარიამს დააძინებს, სპეციალურ რვეულში ჩამოწერილ იდეებს განიხილავს და ინფორმაციის მოსაძიებლად ემზადება:

– მხოლოდ თარგმანისთვის დაახლოებით ორი დღე მჭირდება. პირველ დღეს ვთარგმნი, მეორე დღეს კი ვასწორებ. როცა სტატიას თავად ვწერ, გაცილებით მეტ დროს ვუთმობ. სანამ უშუალოდ წერაზე გადავალ, ვეცნობი მრავალ წყაროს. ზოგჯერ ორი კვირაც კი ვმუშაობ ერთ სტატიაზე. ყველაზე ნაკლები დრო თამაშების შესახებ დაწერილი სტატიებისთვის მჭირდება. ისინი უმთავრესად სურათების გადაღებას, ატვირთვას და მოკლე ახსნა-განმარტებებს მოითხოვს.
„პატარა ჟირაფმა” მიზანს მიაღწია, ქართველ მშობლებს შორის ის დიდი პოპულარობით სარგებლობს. თამუნა ამბობს, რომ, დროის სიმცირის მიუხედავად, ბლოგზე კიდევ ბევრ საინტერესო და საჭირო სტატიას განათავსებს.

წითელი ქვების სანაცვლოდ…

მიერ
admin
-
0
მეფის მოსასვენებელ ოთახში ნახევრად ბნელა. ბოლო დროს ზედმეტი შუქი აღიზიანებს და მზისგან სქელი ფარდებით იცავენ. არავის ნახვა არ სურს, ავად არის. ვერც ვერავის გაუგია რა სენი სტანჯავს. ლაქია  მოკრძალებით შემოდის, იოანე ჟუანვილს სურსო თქვენი ნახვა.  ჟუანვილის სანახავად მეფე ყოველთვის მზად არის, მწერალი და ცოტა  ექიმბაშია,  მეფის ნდობითაც  სარგებლობს. 

– თქვენო უდიდებულესობავ, ხილვა მქონდა, რომ გამო
ჯანმრთელდებით… ოღონდ…
– ოღონდ… რა ოღონდ-მოთმინება არ ყოფნის მეფეს.
– გამოჯანმრთელების შემდეგ რიჩარდ ლომგულის საქმე, ჯვაროსნული ლაშქრობები უნდა განაახლოთ და საქმე ბოლომდე მიიყვანოთ. 
დამავიწყდა მეთქვა, ჩვენ ლუდოვიკო მეცხრის საძინებელში ვიმყოფებით. ძალიან მორწმუნეა და ჯვაროსნული ლაშქრობის განახლებაზე, ჯერ კიდევ ადრე, პარიზში სენ-შაპელის მონასტრის აგებისას ფიქრობდა. 
ჟუანვილის წინათგრძნობა გამართლდა, მეფე გამოჯანმრთელდა, პირობაც შეასრულა და იოანე ჟუანვილი ლაშქარში მოხალისედაც  ჩაეწერა. მისი მოვალეობა, ყველაფრის აღწერა და ექიმბაშობა იყო. ჩანაწერებში მეფეს აქებდა, ზედმეტადაც კი, თითქმის წმინდანად რაცხავდა. იმასაც აღწერდა, ბრგე ვაჟკაცებს როგორ უსივდებოდათ ღრძილები და ტანზე ხორცი ალპებოდათ. ეს ან რაიმე ინფექციის ან  ავიტამინოზის ბრალი თუ იყო, თუმცა ჩვენ დღეს ამ თემაზე არ ვსაუბრობთ.  
საფრანგეთის სამხრეთით მდებარე ქალაქ ეკ-ში მოხალისე მებრძოლებს ამზადებდნენ. ეს მოხალისეები ძირითადად ტამპლიერთა ორდენის წარმომადგენლები იყვნენ და მათი წვრთნა  საკმაოდ ძვირიც ჯდებოდა. ორ წელიწადში ორი მილიონი ლივრი იყო დახარჯული. 
ლუდუვიკოს ლაშქარი ეგვიპტისკენ დაიძრა. მართალია, ჯვაროსნული ლაშქარობის თავდაპირველი იდეა იერუსალიმის განთავისუფლება და იქ ქრისტიანობის გამოცხადება იყო, მაგრამ ლუდოვიკოს აზრით, ამას ეგვიპტის დაჩოქებით უფრო შეძლებდა. იქ კი  იმდენი რამ იყო საძარცვი.. იქ ალქემეიად გარდაქმნილი ქემეია იყო, რომელიც ჯვაროსნული ომების დროს ალქიმიად გარდაიქმნა. იქ იყო ძვირფასი და ნახევრად ძვირფასი ქვები…
ოჰ, ეს ძვირფასეულობის სიყვარული… რამდენი კაცი ყავს დაღუპული და კიდევ რამდენს დაღუპავს. 
ქაიროს მისადგომებთან ტამპლიერები რამდენიმე ეგვიპტელს გაურიგდებიან და წითელი ქვების სანაცვლოდ ღამით ქალაქის კარი გაიღება…  წითელი ქვების სანაცვლოდ გაყიდული ქალაქი იმ ღამით სისხლში ჩაიხრჩობა…
ტამპლიერები იზეიმებენ, ოღონდ ეს დროებითია. შემდეგ? შემდეგ დამარცხებების მთელი სერიაა… მეფის, გამარჯვებით გათამამებულ  ძმასაც თავს წააცლიან, მეფესაც ტყვედ აიყვანენ და ამ ბრგე აღნაგობის ახალგაზრდა კაცს ათასგვარ შეურაცხყოფას მიაყენებენ.  შემდეგ გამოსასყიდის (წითელი ქვების?) სანაცვლოდ გაათავისუფლებენ და დამცირებულს, შეურაცხყოფილს და დეზინტერიით დაავადებულს საკაცით  პარიზში შეიტანენ… თუმცა მას მაინც წმინდანად აღიარებენ….
თავად მას ყელიდან არ მოუცილებია ერთი წითელი ქვა. საოცარია, მაგრამ თურმე დატყვევებულსაც კი არ წაართვეს, შეისმინეს მისი თხოვნა და დაუტოვეს… იქნებ, მისი ძალით გაუძლო დამცირებასა და შეურაცხყოფას? მისი დახმარებით-მეთქი ვამბობ, რადგან ეს ქვა შიშს დაგამარცხებინებდათ და ენერგიით აგავსებდათ. მისგან გადიდგულებული  თურმე წყვდიადის ძალებსაც კი შეერკინებოდით. მას ენერგიით მზეს ადარებდნენ, დღეს კი ლალს ვუწოდებთ. ქართველებს ქალის ლამაზი სახელი გვაქვს – ლალი, იქნებ იმიტომ, რომ სახელის მფლობელმა თავისი სეხნია ქვის თვისებები გაიმეოროს და მზესავით აღმატებულმა იაროს. თუმცა ქვას დავუბრუნდეთ… 
როგორ ფიქრობთ, რა შედგენილობა აქვს? ალუმინის ოქსიდია Al2O3, თუმცა ქრომის და რკინის იონებსაც შეიცავს. 
დაუმუშავებელ ლალს კორუნდს უწოდებენ. მისი შემადგენლობა იგივეა, უბრალოდ წახნაგების დამუშავება აკლია. 
ფერი ორივეს მუქი წითელი აქვს, თუმცა შეიძლება  ვარდისფერიდან იისფერამდე მერყეობდეს. ამ უკანასკნელ შეფერილობას კი ქრომის იონების მომატებული რაოდენობა განაპირობებს. მისი სიმაგრის მაჩვენებელი ცხრას უტოლდება, ალმასის შემდეგ სიმაგრით მეორე ადგილზეა. სიმკვრივის მაჩვენებელი ოთხია. 
ის ინდოეთიდან, ტაილანდიდან, ტანზანიიდან და ავღანეთიდან გავრცელებულა. დღესაც სწორედ ამ ადგილებშია კორუნდის ყველაზე დიდი საბადოები.
„ახლაც იქ ვდგავარ, სადაც მრავალ ხის  
ჰაეროვანი თრთის ძოწეული
და იღუშება წარბი ძველ ციხის,
კედელს ხშირ-ხშირად სუროხვეული.
ახლაც იქ ვდგავარ ხორხზე, ხევებზე,
მწვანით დაბურულ მოსახვევებზე,
სად ყოველ ბიჯზე მდგარ ნანგრევებზე
აფეთქებული ჩქეფს ბროწეული”
ხომ ძალიან ლამაზია? გალაკტიონმა დაწერა… ძოწი ბროწეულს შეადარა… ჯერ კიდევ ალქიმიკოსი ალბერ მაგნუსი, იგივე ალბერ დიდად წოდებული, ძოწს ფინიკიურ ვაშლს ანუ ბროწეულს ადარებდა.
ძოწი ბავშვობიდან მხიბლავდა… რატომღაც შიგ რაღაც იდუმალებას ვეძებდი. ქიმიური ფორმულა შემდეგი აქვს: R2+3R3+2[SiO4]3.  R2+ ის ადგილას შესაძლოა იყოს რკინა, მაგნიუმი, მანგანუმი ან სულაც კალციუმი. ლალივით მაგარი არ არის, მაგრამ მისი სიმაგრე 6-7-ს უტოლდება.
ძოწის რამდენიმე სახესხვაობა არსებობს. 
პიროპი Mg3Al2[SiO4]3  (ბერძნულიდან ცეცხლოვანი) – მუქი წითელი ფერით გამოირჩევა და  მაგნიუმით მდიდარ საბადოებში მოიპოვება. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 3600-3860 კგ/მ3.
ალმადინი Fe2+3Al2[SiO4]3 , ასე იმ ადგილის გამო უწოდეს, სადაც პირველად აღმოაჩინეს – ალამანდა. ძოწის ყველაზე გავრცელებული სახესხვაობაა. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 3800-4300 კგ/მ3.
სპესარტინი Mn3Al2[SiO4]3 , პირველად ბავარიაში მოიპოვეს. მოყვითალოში გადასული ვარდისფერია. სიმაგრე 7, სიმკვრივე 4100-4200 კგ/მ3.
ანდრადიტი Са3Fe3+2[SiO4]3 , ასე ბრაზილიელი მინეროლოგის ჟოზე ბონიფაციო დე ანდრადა სილვას საპატივსაცემოდ უწოდეს. საოცარ ფერებს შლის, მოწითალოდან ყვითლის გავლით სიმწვანეში გადადის. სიმაგრე 6-7, სიმკვრივე 3700-4100 კგ/მ3.
მელანიტი ანდრადიტის შავი ფერის სახესხვაობაა. ფერს TiO2-ს შემცველობა განაპირობებს. სიმაგრე 6,5-7, სიმკვრივე 3700-4100 კგ/მ3.
„ … მარჯნისფერ სასმელს სვამენ ფრანტები… ” დიახ, კვლავ გალაკტიონია და კიდევ ბევრჯერ იქნება. როგორი უნდა  იყოს მარჯნისფერი სასმელი?  მარჯანი ხომ იცით? ჩვენი შემდეგი მოწითალო ქვაც ის გახლავთ.
მისი ჩონჩხის  შემადგენლობაში მყარი არაგონიტები და კალციტებია. სიმაგრის კოეფიციენტი 3-4-ია. მარჯანი ამ წერილში წითელი ფერის გამო მოხვდა, თუმცა მათი შეფერილობა 350 ნაირსახეობას აჭარბებს. ამ ნაწლავღრუიანთა ფერს არაორგანული და ორგანული ნივთიერებების თანაფარდობა განსაზღვრავს. ასე რომ, წარმოიდგინეთ შავი და ცისფერი მარჯნებიც არსებობენ, ოღონდ მათი მოპოვება არ შეიძლება, წითელ წიგნში არიან შეტანილნი. საიუველირო საქმეში Corallium rubrum-ს იყენებენ.
ოდითგანვე რას აღარ მიაწერდნენ ამ „ცოცხალ” მინერალს. ძველი ბერძნები ამბობდნენ, ატარეთ წითელი მარჯანი და დიდხანს იცოცხლებთო. ეგვიპტელები კიდევ უმატებდნენ – არაო, ახალგაზრდა ქალბატონებმა უნდა ატარონო მხოლოდ. მექსიკელებს შესწორება შეჰქონდათ, რას ამბობთ, მეთევზეებმა უნდა ატარონო, თევზი იცის მაგ ქვამო. პორტუგალიაში ამბობდნენ, თავი აღარ აგტკივდებათ არასდროსო. ინგლისში უმატებდნენ, არც ანგინა დაგემართებათო. ფრანგები დასძენდნენ, მოგზაურობისას ატარეთო, მრთელები დაბრუნდებით სახლშიო. 
მოკლედ, რამდენი კაციც იყო, იმდენი აზრი არსებობდა. მე კიდევ დავუმატებდი, ლამაზია და ატარეთ. თქვენც გალამაზდებით, განწყობა აგიმაღლდებათ, ამის გამო აღარც თავი აგტკივდებათ, ბევრს იმოგზაურებთ და დიდხანსაც იცოცხლებთ. თევზაობაზე რა გითხრათ, ეგ საქმეც მარჯნით მოსინჯეთ და იქნებ თევზიც მოიზიდოს…
ძველ კულტურაში წითელი ფერი ცეცხლის ენერგიასთან ასოცირდებოდა. იქნებ ამიტომაც მინერალ მურა რკინაქვისგან (Fe2O3) დამზადებული წითელი საღებავის კვალს სად აღარ შეხვდებით. პრეისტორიული ადამიანები კიდევ ამ საღებავს მოძმეებს საფლავშიც ატანდნენ, სისხლის ნაცვლად გამოადგებათო. სუსტი ენერგეტიკის ადამიანი წითელს ვერ უძლებდა და იღლებოდა. ძლიერი კი პირიქით, ენერგიით კიდევ უფრო  მეტად იმუხტებოდა და წითელი ქვების მაგიურ ძალას აღიარებდა. წითელი ქვები სიძლიერის ნიშანი იყო…
წითელი ქვების სანაცვლოდ მეფემ ქაირო აიღო… წითელი ქვების სანაცვლოდ ქაირო სისხლში ჩაიხრჩო… ოღონდ ეს დროებითი გამარჯვება იყო. მავანი იტყვის სიცოცხლეც დროებითიაო. ჰოდა, სწორედ იმიტომ, სიცოცხლე რომ დროებითია, თავს ნუ გავყიდით…  წითელი ქვების სანაცვლოდ… 

წვიმების გამო

მიერ
admin
-
0

ბაქოში დღემდე პრესტიჟულად მიიჩნევა რუსულ სკოლაში სწავლა.
დამოუკიდებელ აზერბაიჯანში მშობლების უმეტესობა შვილების რუსულ ენაზე განათლებას ამჯობინებს
და რუსული სკოლების მოსწავლეები, ისევე როგორც ჩემს ბავშვობაში, აზერბაიჯანული სკოლების
მოსწავლეებს მდაბიოებად, გოიმებად და სოფლელებად მოიხსენიებენ. ამიტომაც არ გამკვირვებია,
რამდენიმე დღის წინ ბაქოს ქუჩებში ჩატარებული გამოკითხვისას ახალგაზრდების უმეტესობამ
რომ არ იცოდა, რა დღესასწაულია 28 მაისი – აზერბაიჯანის დამოუკიდებლობის დღე…

რუსული სკოლების, ინერციით გაგრძელებული საბჭოთა განათლების
სისტემისა და ისევ სისხლით აღზევებული ყოფილი კომუნისტების ავტორიტარული საოჯახო რეჟიმის
დამსახურებაა, სულ რამდენიმე აზებაიჯანელი პოეტის შემოქმედებას რომ ვიცნობ, ძირითადად
– კლასიკოსებად მიჩნეულებისას და იმათაც, უმეტესწილად, რუსული თარგმანებიდან.

მართალია, დიდ აზერბაიჯანელ პოეტად აღიარებული სამედ
ვურღუნი ჩემი წინაპარი იყო, რომელიც ფსევდონიმით მალავდა თავის ნამდვილ გვარს, მაგრამ
თბილისში სწავლის დაწყებამდე არათუ თანამედროვე პოეტის სახელი არსად შემხვედროდა, –
არც პრესაში და არც სახელმძღვანელოებში, – ცოცხალი პოეტიც კი არასოდეს მენახა. ერთადერთი,
ტელევიზიით გამოჩნდებოდნენ ხოლმე დროდადრო სახელისუფლებო პარტიის სიით გადეპუტატებული
მწერლები და პოეტები, რომლებმაც მხოლოდ პოლიტიკური ტერმინოლოგია და მკერდზე დაბნეული
დროშის ფერი შეიცვალეს. საქართველოში ჩამოსვლისთანავე კი ჩემს ცხოვრებაში იმდენი ცოცხალი
პოეტი გაჩნდა, ლამის ერთადერთი ვარ, ვინც ლექსებს არ წერს.

მთელი მაისი სტამბოლში ვიყავი და მთელი თვე წვიმდა.
წვიმდა და წვიმაში სულ ელაზე ვფიქრობდი, ელა გოჩიაშვილზე, თანამედროვე ქართველ პოეტზე.
წარმოვიდგენდი, იმ დროს, როცა მე სტამბოლში, ქურთულუშის ქუჩაზე მდებარე სახლის ფანჯრიდან
გავყურებდი წვიმას, როგორ უმზერდა ის ნუცუბიძის რომელიღაცა მიკრორაიონის რომელიღაცა
კორპუსის მერვე სართულიდან ხელისგულზე გადაშლილ წვიმიან თბილისს და რამდენი ფიქრი ტანჯავდა
განრიდებულ მარტოობაში. მე კი გონებაში გამუდმებით მისი სტრიქონები მიტრიალებდა:

„მარადის გარეთ დატოვებული,

ჭერის და სარკმლის მიღმა წრიალებს;

თავისი სევდით და სიმარტოვით

რას გვეუბნება ადამიანებს…”

ჯერ ელა გავიცანი, მერე – მისი ლექსები; რომელიღაცა
რუსულენოვანი ანთოლოგიისთვის მოამზადეს თარგმანები და მეც მაშინ გამიღიმა ბედმა – ფურცელზე
წავიკითხე ის, რასაც მანამდე ელას თვალებში, თვისებებსა და ცხოვრების წესში ვხედავდი.
ელა არის ისეთი, როგორებიც არიან მისი ლექსები. ისინი ერთმანეთს ჰგვანან და არ ჰგვანან
იმ პოეტებს, რომლებიც სიყვარულზე წერენ და საკუთარი თავის გარდა არასოდეს არავინ ჰყვარებიათ;
მეგობრობაზე წერენ და არავისთვის უერთგულიათ; სამშობლოზე წერენ და გულში მჯიღის ცემის
იქით არ მიდის მათი პატრიოტიზმი; მაღალ იდეალებს ებღაუჭებიან და ფულისა და პრემიებისთვის
სინდისიც გაუყიდიათ და სულიც.

სამედ ვურღუნიც საბჭოთა აზერბაიჯანში ცხოვრობდა და სხვებივით,
ვინც წითელ ტერორსა და რეპრესიებს გადაურჩა, წერდა ლექსებს დიად კომუნიზმზე, ბელადებზე,
სოციალიზმის სიკეთეებსა და სოციალისტური შრომის გმირებზე. და არავინ იცის, სად იყო
მართალი და სად იყო ყალბი. და არავინ იცის, თამაშობდა თუ მართლა სწამდა იმისა, რასაც
ემსახურებოდა.

ელას ლექსები და ცხოვრება კი სრულიად დაცლილია სიყალბისგან,
ტყუილისგან, ის მართალი და გულწრფელია საკუთარ თავთანაც და მკითხველთანაც. არ თამაშობს,
არ კეკლუცობს, თავს არავის აწონებს, ის ამ სიმართლის ტრაგიზმში ცხოვრობს, მარტოქალის,
მარტოპოეტის ტვირთთან, შორს ელიტებისგან, კავშირებისა და კლუბებისგან, პრემიებისა და
ჯილდოებისგან, ყველაფრისგან, რითაც განებივრებული იყო სამედ ვურღუნი და ჩვენთვის კარგად
ცნობილი ძველი თუ უკვე ახალი „ინტილიგენცია”.

გასულ ზამთარს თბილისს ესტუმრა ლიტველი პოეტი ქალი ერიკა
დრუნგიტე, რომელმაც ელა ქალაქ პალანგაში გამართულ პოეტურ ფესტივალზე გაიცნო და მისი
რამდენიმე ლექსის ლიტვური თარგმანიც წაიკითხა. თანამედროვე ლიტვურ პოეზიაზე საუბრის
დროს ერიკამ მითხრა, ნეტავ ელას დონის პოეტი გვყავდეს, არ მოვასვენებდით მსოფლიოს,
სანამ ყველას არ გავაცნობდით და დიდ აღიარებას არ მოიპოვებდაო, საქართველოში კი, იქ,
სადაც ლამის მთელ ქვეყანას პოეზიის მოყვარულად მოაქვს თავი, ბევრი ჩემგან, აზერბაიჯანელი
ფოტოგრაფისგან, იგებს თანამედროვეობის დიდი პოეტის – ელა გოჩიაშვილის სახელს.

ბოლო დროს გაჩნდა ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ სამედ
ვურღუნმა იმ ავად სახსენებელ დროში თავის გადასარჩენად ცრუ ჩვენებები მისცა და რამდენიმე
პოეტი მეგობარი სასიკვდილოდ გაწირა. დიახ, პოეტმა! სწორედ პოეტები, რომელთაც ხალხის აღქმაში ცა ნიშნავდა და ერი ზრდიდა, წირავდნენ და
იმეტებდნენ სხვებს, ახლობლებს, და არამხოლოდ თავის გადარჩენის მიზნით…


 

წვიმების გამო

ხომ სასჯელია ყოფნა უშენოდ,

ხომ ყველა ცუდი სიზმარი ახდა,

მაგრამ ხსოვნის და წარსულის გამო,

ამ მშვენიერი წუხილის გამოც,

არ შემიძლია სიკვდილი ახლა.

 

რა უფლება მაქვს, სასჯელს გავექცე…

ციდან მწუხარედ ჩამორხეული,

გდია ნისლებში და იხარჯება

წვიმის გრილი და ლურჯი სხეული.


მარადის გარეთ დატოვებული,

ჭერის და სარკმლის მიღმა წრიალებს;

თავისი სევდით და სიმარტოვით

რას გვეუბნება ადამიანებს,

 

რას შემოგვტირის და ვერ გვაგონებს,

ღრუბლის მკერდიდან ჩამორღვეული,

ძველისძველი და საყოველთაო,

მაინც უცხო და მაინც ეული.

 

არ შემიძლია ახლა სიკვდილი

და შერიგებას ტკივილთან ვლამობ;

არ შემიძლია ახლა სიკვდილი,

თუნდაც ამ წყნარი წვიმების გამო.

 

ხომ სასჯელია ყოფნა უშენოდ,

ხომ ყველა ცუდი სიზმარი ახდა,

მაგრამ ხსოვნის და წარსულის გამო,

ამ მშვენიერი წუხილის გამოც,

არ შემიძლია სიკვდილი ახლა.



ელა გოჩიაშვილი


სწავლის კომპონენტები

მიერ
admin
-
0
განათლების სფეროს მკვლევარები აღნიშნავენ: მასწავლებლებთან დიალოგის შემდეგ მძაფრია იმის განცდა, რომ განსხვავება მათ შორის დიდია; მასწავლებლების ნაწილი საუბრობს მოსწავლეთა შესაძლებლობებზე, ნაწილი _ პრობლემებსა და შეზღუდვებზე. არიან მასწავლებლები, რომლებიც ყურადღებას ამახვილებენ იმაზე, რა შეიძლება მოხდეს, აგრეთვე, წარმატების გზებზე, მოსწავლეების ჩავარდნებზე, ახალ იდეებზე, მოსწავლეების შეუზღუდავ პოტენციალსა და შესაძლებლობებზე. არიან ისეთებიც, რომლებიც საუბრობენ იმაზე, თუ რა ცუდად მიდის საქმეები, როგორ არ უსმენს მათ არავინ, რამდენად მართლები იყვნენ ისინი, რა სჭირს განათლებას, ვის უნდა დაბრალდეს მათ სკოლაში არსებული პრობლემები და ა.შ.

14 წლის მოსწავლეებს ჰკითხეს: “ბიოლოგიაში ფოტოსინთეზის შესწავლისას   რომელს ამჯობინებდით _ ვიდეოს ყურებას, ლექციის მოსმენას თუ ლაბორატორიაში მუშაობას?” მოსწავლეთა 20%-მა აირჩია ლექცია, 45%-მა _  ვიდეოს ყურება, 35%-მა _ ლაბორატორიული მუშაობა. 

სასწავლო პროცესის დროს მოსწავლის კოგნიტური განვითარება არ ხდება  ერთი უნივერსალური მიდგომის გამოყენებით. ამიტომაა, რომ…ყველა დროში და ყველა ქვეყანაში აქტუალურია კითხვები:

_ როგორ ვასწავლოთ? 

_ როგორ სწავლობენ მოსწავლეები? 

პედაგოგიკის სპეციალისტები გვირჩევენ, რომ სასწავლო პროცესისას გავითვალისწინოთ სწავლის ოთხი მნიშვნელოვანი კომპონენტი: 

1.კონტექსტი; 
2.ინფორმაციის მიღება; 
3.მასალის გადამუშავება; 
4.პასუხის ფილტრები.

კონტექსტი

სასწავლო გარემოს თანმხლები პირობები გვაძლევს მინიშნებას იმის შესახებ, თუ რა შეიძლება მოხდეს მოცემულ პერიოდში. მნიშვნელოვანია, გაითვალისწინა თუ არა მასწავლებელმა საკლასო ოთახის ფიზიკური გარემო, სოციალური პირობები თუ ურთიერთობები. კონტექსტი მნიშვნელოვანია, ვინაიდან ყველა ტიპის სწავლება ორიდან ერთ-ერთ ტიპს განეკუთვნება: 

1.კონტექსტზე დამოკიდებული _ შინაარსს იმავე გარემოში ვასწავლით, რა გარემოშიც უნდა იქნას ბუნებრივად გამოყენებული. მოსწავლეები უპირატესობას ანიჭებენ კონტექსტურ მინიშნებებს: ბუნებრივ კონტექსტებს, როგორიცაა ექსკურსიები ბუნებაში, ექსპერიმენტები, გამოცდილება რეალური ცხოვრებიდან.

2.კონტექსტისგან დამოუკიდებელი _ რაიმეს სწავლება ისეთ გარემოში, რომელშიც ის ნორმალურ პირობებში არ გამოიყენება. მოსწავლეებს შეუძლიათ “არარელევანტურ” კონტექსტებს მოერგონ, ანუ გამოიყენონ კომპიუტერები, სახელმძღვანელოები, აუდიო და ვიდეოჩანაწერები. როგორც წესი, მათ მოსწონთ მეორადი და მომდევნო სწავლება და შეუძლიათ ისეთ გარემოში სწავლა, როგორიცაა ბიბლიოთეკა და საკლასო ოთახი.

ბევრი მოსწავლე კარგად სწავლობს კონტექსტისგან დამოუკიდებლად, ზოგს კი ეს ცუდად გამოსდის. ჩვეულებრივი სკოლების უმეტესობა კონტექსტისგან დამოუკიდებელ სწავლებას იყენებს.
ინფორმაციის მიღება

ყველა ტიპის სწავლება მოითხოვს გარკვეული წვლილის შეტანას პროცესის დაწყებაში. ჩვენ ინფორმაციას ვაგროვებთ/ვიღებთ ჩვენი ხუთი გრძნობის გამოყენებით: 

·მხედველობით (თვალები); 
·სმენით (ყურები); 
·შეგრძნებით (სხეული);
·ყნოსვით (ცხვირი); 
·გემოვნებით (პირი). 

მიუხედავად იმისა, რომ ორი თვის ყველა ბავშვი გემოვნებით სწავლობს, მოსწავლეთა 1%-ზე ნაკლები თუ მოიხმარს გემოვნებას სწავლის დომინანტურ გზად. ყნოსვითი გზით ინფორმაციის მიღებაც იშვიათად არის დომინანტური. ინფორმაციის მიღება შეიძლება იყოს:

1.გარეგანი _ გარე წყაროდან მიღებული; 

2.შინაგანი _ საკუთარ გონებაში ჩამოყალიბებული;  

3.ვიზუალურ-გარეგანი _ მოსწავლეებს, როგორც წესი, ინფორმაციის ვიზუალურად მიღება ურჩევნიათ. ისინი თვალით ამყარებენ კონტაქტს მასწავლებელთან. მათი პოზა ვერტიკალურია, ისინი ქმნიან გონებრივ სურათებსა თუ მოდელებს. შესაძლოა, ილაპარაკონ ძალიან სწრაფად და მონოტონურად. მათ მოსწონთ დამატებითი მასალა, რომელსაც მასწავლებელი გაკვეთილზე ურიგებს, და იყენებენ ვიზუალურ ტერმინოლოგიას. მოსწავლეები ძლიერები არიან მართლწერაში, მათ ურჩევნიათ, თავად წაიკითხონ, ვიდრე სხვამ წაუკითხოს. მათ მოსწონთ წერა, უყვართ აკურატულობა, არიან ორგანიზებულები და ნაკლებად უფანტავთ ყურადღებას ხმაური. მათ აქვთ პირადი სივრცე და არ უყვართ, როდესაც ვინმე მათთან ძალიან ახლოს დგას. მათ უყვართ წიგნები, კომპიუტერები, პროექტორები, ხელოვნება და ფოტოები. ისინი გაცილებით უკეთ ითვისებენ ვიზუალურ ინფორმაციას და უჭირთ ვერბალური ინსტრუქციების შესრულება. 

4.ვიზუალურ-შინაგანი _ ამ დროს მოსწავლე იყენებს წარმოსახვას. მოსწავლეებს ურჩევნიათ, საგნები ჯერ გონების თვალით დაინახონ. ისინი მიდრეკილები არიან ოცნებისაკენ, უყვართ წარმოდგენა და ქმნიან გონებრივ სურათებს ან მოდელებს, სანამ სწავლის უფრო ფორმალურ მხარეზე გადავიდოდნენ. ისინი უფრო ფრთხილად და გააზრებულად უდგებიან ნებისმიერი ტიპის ახალ სწავლებას. უჩნდებათ სტრესი მაშინ, როდესაც ინფორმაციას იმაზე სწრაფად იღებენ, ვიდრე გონებრივი სურათების შექმნას ახერხებენ.

წარმოვიდგინოთ, კლასში რომ მინა გატყდეს, რას გააკეთებს ესა თუ ის მოსწავლე პირველ რიგში? ზოგიერთი გარშემო მიმოიხედავს და ვიზუალურად სწრაფად შეაფასებს სიტუაციას; სხვები ხმამაღლა დაიწყებენ უსაფრთხოების ინსტრუქციების გამოცხადებას (სმენითი); დანარჩენები კი მოსწავლეებს მოძრაობას აიძულებენ (შეგრძნებითი). თითოეულ მათგანს აქვს თავისი უპირატესობა; შესაძლოა, ამა თუ იმ მოსწავლემ სამივე გამოიყენოს, მაგრამ დომინანტური გზა არის ის, რომელსაც პირველს გამოიყენებს. 
მასალის გადამუშავება

მასალის გადამუშავება გულისხმობს იმ აქტივობებს, რომელთა გამოყენებითაც ჩანს, თუ როგორ უმკლავდებიან და მანიპულირებენ მოსწავლეები მიღებული მონაცემებით. გადამუშავება შეიძლება მოხდეს სხვადასხვა გზით: 

·გლობალური ან ანალიტიკური; 
·კონკრეტული ან აბსტრაქტული; 
·მრავალამოცანიანი ან ერთამოცანიანი. 

მოსწავლეების მიერ ინფორმაციის გადამუშავების პროცესი შეიძლება დამოკიდებული იყოს მათ ნიჭზე, ინტელექტსა და განწყობაზე. 

პასუხის ფილტრები

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები მიიღებენ და გადაამუშავებენ ინფორმაციას, ინტუიციური პასუხის ფილტრები იმოქმედებს იმაზე, თუ რა უნდა მოუხერხოს ამ ინფორმაციას. აზროვნების პროცესი განსაზღვრავს იმ ფაქტორებს, რომლებიც ეხმარება მოსწავლეებს, უკეთესად შეძლონ მასალის ერთმანეთთან დაკავშირება. მოდელი, რომელიც განიხილავს სწავლის ამ ასპექტს, არის ბერნის მაკკარტის ფორმატის (4MAT) მოდელი, რომელიც გამოყოფს სწავლისადმი ოთხ ძირითად მიდგომას:

1.რატომ? (მოსწავლეების 35%). 

ეს მოსწავლეები სწავლობენ მნიშვნელობის ძიების გზით. ისინი აკეთებენ შედარებებსა და შეპირისპირებებს. ისინი პირველ რიგში ინტერესდებიან, რა მნიშვნელობა აქვს ამა თუ იმ ინფორმაციას მათთვის. მათ სჭირდებათ მიზეზები იმისთვის, რომ ისწავლონ _ იდეალურ შემთხვევაში, ის მიზეზები, რომელთა საშუალებითაც ახალ ინფორმაციას პირად გამოცდილებას დაუკავშირებენ და ამ ინფორმაციას ყოველდღიურ ცხოვრებაში წარმატებით გამოიყენებენ. 

მოსწავლეების ამ ტიპისთვის ეფექტურ სასწავლო მეთოდებს შორისაა: ერთობლივი სწავლება, გონებრივი იერიში, შინაარსის კონკრეტული სფეროების ინტეგრირება (მაგ., მეცნიერების ინტეგრირება სოციალურ კვლევებთან, წერის ინტეგრირება ხელოვნებასთან). 
მასწავლებელს წამქეზებლის როლი აქვს. 
2.რა?  (მოსწავლეების 22%). 

ასეთი მოსწავლეები სწავლობენ იდეების გააზრებით. ისინი ეძებენ ფაქტებს და აინტერესებთ, თუ რას ფიქრობენ ექსპერტები. ისინი იღებენ მოსაზრებას და შემდეგ მსჯელობენ მასზე. ეს ანალიტიკური აზროვნების მქონე მოსწავლეები პირველ რიგში დაინტერესებულნი არიან ფაქტების მოძიებით იმისათვის, რომ გაიღრმავონ ცნებებისა და პროცესების ცოდნა. მათ შეუძლიათ, ეფექტურად ისწავლონ ლექციებიდან და სიამოვნებას ანიჭებთ დამოუკიდებელი კვლევა და მონაცემთა ანალიზი. 

მასწავლებლი ვალდებულია, შინაარსის მიღებაში დაეხმაროს მოსწავლეს.
3.როგორ? (მოსწავლეების 18%). 

ასეთი მოსწავლეები სწავლობენ თეორიების შემოწმებით. ისინი იწყებენ რაიმე მოსაზრებით და შემდეგ ამოწმებენ მას. საღად მოაზროვნე მოსწავლეებს პირველ რიგში აინტერესებთ, როგორ “მუშაობს” ესა თუ ის მოვლენა; მათ სურთ, “შიგ შეძვრნენ და გამოსცადონ”. 

მათთვის საუკეთესოა კონკრეტული, ემპირიული სასწავლო აქტივობები: მანიპულაციები, პრაქტიკული სამუშაოები, კინესთეტიკური გამოცდილება… მათ უნდათ იცოდნენ, როგორ მუშაობს ესა თუ ის მოვლენა/საგანი. ისინი განიხილავენ მას პრაქტიკულობის თვალსაზრისით. 
მასწავლებელს მწვრთნელის როლი აქვს. 
4.მერე რა? (მოსწავლეების 25%). 

ასეთი მოსწავლეები მცდელობებისა და შეცდომების წყალობით სწავლობენ და ეძებენ დაფარულ შესაძლებლობებს. დინამიკური მოსწავლეები პირველ რიგში ინტერესდებიან მათ მიერვე განხორციელებული აღმოჩენებით. ისინი მთლიანად ენდობიან საკუთარ ინტუიციას და სურთ ისწავლონ თავადაც და ასწავლონ სხვებსაც. 

ნებისმიერი ტიპის დამოუკიდებელი კვლევა ეფექტურია ამ ტიპის მოსწავლეებისათვის. მათ ასევე მოსწონთ სიმულაციები, როლური და სხვა ტიპის თამაშები. ისინი მსჯელობენ საკითხზე და ერთვებიან აღმოჩენის პროცესში. 

მასწავლებელი უნდა იყოს მათი კოლეგა ამ აღმოჩენებში. 
ყველა მოსწავლე განსხვავებულია. არ არსებობს “სტანდარტული” მოსწავლე და არ არსებობს ერთი იდეალური ხერხი, რომლითაც ყველა მოსწავლის პრობლემას გაუმკლავდება მასწავლებელი. სასწავლო პროცესში მრავალფეროვნების დადებითი მოქმედება მოსწავლის აზროვნებაზე დამტკიცებულია მრავალი გამოკვლევით. იგი იმდენად მნიშვნელოვანი და ეფექტურია, რომ აღიარებულია, როგორც მთავარი ფაქტორი აზროვნების შეცვლაში. მოსწავლეებს საკლასო ოთახში სჭირდებათ მეტი მოძრაობა, ცვლილებები, პერსპექტივები, სტიმული, ფერთა სიმრავლე, გამოწვევები, ემოციების წახალისება. მასწავლებელთან ურთიერთობა იდეალურია მოზარდის აზროვნების განვითარებისთვის. ზოგიერთ მოსწავლეს მეტი თავისუფლება და  სტიმული სჭირდება, რათა შეიქმნას საინტერესო და კრეატიული გარემო.  

XXI საუკუნის მასწავლებლის გამოწვევები

მიერ
admin
-
0

 

მიმდინარე საუკუნეში საგანმანათლებლო სისტემებმა ძირეული ცვლილებები განიცადა. სწავლისა და სწავლების სტანდარტები და მოლოდინები მნიშვნელოვნად შეიცვალა და, რაც მთავარია, შემსწავლელისა და მასწავლებლის როლების ერთგვარი გადანაცვლება მოხდა. თანამედროვე შემსწავლელი პასიურ როლზე უარს ამბობს და უწყვეტი სწავლის პროცესში აქტიური ლიდერის როლს თამაშობს. გარდა ამისა, XXI საუკუნის რეალობა, თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენებით, მასწავლებლებს ან შემსწავლელებს შორის თანამშრომლობითი კავშირების დამყარებისა და ორივე მხარის მიერ საჭირო ინფორაციის მოპოვების მზარდ შესაძლებლობებს ქმნის.
ამ მასშტაბური ცვლილებების შესაბამისად, XXI საუკუნის განმანათლებლები უფრო მეტად არიან მოსწავლეზე ორიენტირებულნი, არჩევენ ჰოლისტიკურ მიდგომას და მოსწავლეებს საგნობრივ მასალასთან ერთად სწავლის სტრატეგიებსა და ტექნიკებსაც სთავაზობენ. თანამედროვე განმანათლებელი მუდმივად აფასებს იმ უნარ-ჩვევებს, რომლებიც მოსწავლეებს გლობალურ ეკონომიკაში კონკურენტუნარიანობის შესანარჩუნებლად დასჭირდებათ.
და მაინც, რა უნარ-ჩვევებს მოითხოვს XXI საუკუნის გლობალური ეკონომიკა და, შესაბამისად, რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს თანამედროვე განმანათლებელი?
XXI საუკუნის უნარ-ჩვევები:
განათლების სფეროში სპეციალიზებული წამყვანი ორგანიზაციები აშშ-ში, მათ შორის _ “პარტნიორობა XXI საუკუნის უნარ-ჩვევებისთვის” და “XXI საუკუნის სკოლები”, XXI საუკუნის უნარ-ჩვევებს სამ კატეგორიად და რამდენიმე ქვეკატეგორიად ყოფენ:
. სწავლისა და ინოვაციის უნარ-ჩვევები;
. შემოქმედებითობა და გამომგონებლობა;
. კრიტიკული აზროვნება და პრობლემების გადაჭრა;
. კომუნიკაცია და თანამშრომლობითი სწავლა;
. საინფორმაციო, მედია- და ტექნოლოგიური უნარ-ჩვევები;
. ინფორმაციის მოპოვება და ანალიზი;
. მედიაწიგნიერება;
. საინფორმაციო წიგნიერება;
. ტექნოლოგიური წიგნიერება;
. სასიცოცხლო და პროფესიული უნარ-ჩვევები;
. მოქნილობა და ადაპტაცია;
. ინიციატივა და დამოუკიდებლად მუშაობა;
. სოციალური და კულტურული უნარ-ჩვევები;
. ცნობისმოყვარეობა და ფანტაზიის უნარი;
. პროდუქტულობა და ანგარიშვალდებულება;
. ლიდერობა და პასუხისმგებლობა.
ცხადია, მოსწავლეთათვის ამ უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბება XXI საუკუნის სწავლების პარადიგმაში მნიშვნელოვან გარდატეხას მოითხოვს. ამასთანვე, იცვლება მოლოდინები XXI საუკუნის მასწავლებლების მიმართ.
თანამედროვე განმანათლებლის მიმართ ძირითადად ორი ტიპის მოთხოვნები ჩნდება, რომლებიც უკავშირდება მის ზოგად თვისებებსა და პროფესიულ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებს. ქვემოთ დეტალურად განვიხილავთ ორივე სახის მოთხოვნებს.
XXI საუკუნის განმანათლებელთათვის საჭირო ზოგად თვისებებს შორის უპირატესად ასახელებენ ადაპტირების, კომუნიკაციისა და წარმოსახვის უნარებს, სწავლებისადმი ინტერესს, აგრეთვე ლიდერობის, მოდელირების, თანამშრომლობის ჩვევებს და რისკისადმი მზაობას. პროფესიული ცოდნისა და უნარ-ჩვევების თვალსაზრისით კი თანამედროვე მასწავლებლებს მოეთხოვებათ XXI საუკუნის სწავლების მოდელების ცოდნა (XXI საუკუნის სწავლების მოდელების აღწერა იხილეთ ქვემოთ), ისევე როგორც სასწავლო გარემოსა და პროცესის (სტანდარტებისა და შეფასების, სასწავლო გეგმის და ა.შ.) განახლებული კრიტერიუმების ფლობა და პრაქტიკაში გამოყენება.
ზოგად თვისებებს შორის ადაპტირების უნარს განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება, ვინაიდან ახალი სწავლების მეთოდების, სასწავლო გარემოს და მასალების, ტექნიკური უნარ-ჩვევებისა და ტექნოლოგიების გამოყენება არსებულ კონტექსტზე დაყრდნობით უნდა განხორციელდეს. ასევე, მასწავლებელს ყოველთვის მზად უნდა ჰქონდეს გაკვეთილის სათადარიგო გეგმა. წარმოსახვის უნარის მეშვეობით მასწავლებელი განსაზღვრავს XXI საუკუნის სწავლების მოდელების, ახალი მეთოდისა თუ ტექნიკის, მასალის თუ ტექნოლოგიების გამოყენების პოტენციალს მიმდინარე მიზნების მისაღწევად და მხოლოდ ამის შემდეგ იღებს გადაწყვეტილებას რომელიმე მათგანის არჩევის შესახებ.
თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევები გულისხმობს თანამშრომლობითი/კოლაბორაციული ინსტრუმენტების ცოდნასა და გამოყენებას, ისევე, როგორც მოსწავლეების აზრის გაზიარებას, მათი ინტერესებისა თუ საჭიროებების მიხედვით პროცესების ადაპტირებას, მოსწავლეთა შეფასებების/კრიტიკის მიღებასა და გათვალისწინებას. რისკისადმი მზაობა გულისხმობს მოსწავლეთა შესაძლებლობების რწმენას და მათთვის მეტი თავისუფლების მიცემას, ისევე, როგორც პროფესიული განვითარების გზაზე რისკის გაწევას და ახალ ტექნოლოგიებთან მუშაობისას თავის გამოცდას. ვინაიდან XXI საუკუნეში მოსწავლეებისგან უწყვეტი სწავლისადმი მზაობას ველით, ბუნებრივია, მასწავლებლებს სწავლისადმი მუდმივი ინტერესის ჩვენება და სიახლეებისკენ სწრაფვა მოეთხოვებათ. კომუნიკაციის კომპეტენცია არა მხოლოდ კომუნიკაციის უნარ-ჩვევებს, არამედ მოსწავლეებს შორის კომუნიკაციის ხელშეწყობის, კონტროლის და მართვის უნარებსაც მოიცავს. ლიდერის უნარ-ჩვევების გარეშე წარმოუდგენელია რაიმე სიახლის წარმატებით დანერგვა, მოულოდნელი სიტუაციების მართვა და განსაკუთრებით XXI საუკუნის ახალგაზრდა თაობისთვის დამახასიათებელი ინდივიდუალისტური მუშაობის სტილში თანამშრომლობითი ელემენტების შეტანა და საბოლოოდ _ თანამშრომლობითი სწავლის დამკვიდრება. დაბოლოს, თანამედროვე მასწავლებლისგან ველით ტოლერანტულობასა და თვითკრიტიკულობას.
აკადემიურ დონეზე, მასწავლებლისთვის სწავლების შემდეგი მოდელების ცოდნა და გამოყენებაა რეკომენდებული:
· აუთენტური სწავლება – რეალური პრობლემებისა და შეკითხვების განხილვა სწავლების პროცესში;
· მოდელირების მეთოდი – ფიზიკური და ვირტუალური მოდელების შექმნა საკითხის ზუსტი აღქმისა და გაგებისთვის;
· შინაგანი მოტივირების მეთოდი – სწავლისადმი პოზიტიური ემოციური კავშირების ინდენტიფიცირება და გამოყენება;
· მულტიმოდალური სწავლება – განსხვავებული სწავლის სტილის შესაბამისი სწავლების მეთოდების გამოყენება;
· სოციალური სწავლება – სოციალური ურთიერთობებისა და კომუნიკაციის ძალის გამოყენება სასწავლო შედეგების გაუმჯობესების მიზნით;
· საერთაშორისო სწავლება – მსოფლიოს გამოცდილების გაზიარება სწავლისა და სწავლების პროცესის გაუმჯობესების მიზნით.
ზემოთ სასწავლო პროცესისა და გარემოს განახლებული კრიტერიუმების ცოდნისა და გამოყენების აუცილებლობა ვახსენეთ. როგორია XXI საუკუნის უნარ-ჩვევების შესწავლისთვის საუკეთესო სასწავლო გარემო და რას მოიცავს თანამედროვე სასწავლო პროცესი? რა ცვლილებების შეტანა ევალება სასწავლო გარემოში XXI საუკუნის მასწავლებელს და რა კომპეტენციებს უნდა ფლობდეს ის ამ ცვლილებების განსახორციელებლად?
ქვემოთ მოცემულ ცხრილში წარმოგიდგენთ განსხვავებებს ტრადიციულ და თანამედროვე სასწავლო გარემოს შორის; ასევე, განვსაზღვრავთ მასწავლებლების კომპეტენციებს თითოეული მოთხოვნის შესაბამისად.

სასწავლო პროცესი/გარემო მე-20 საუკუნეში

სასწავლო პროცესი/გარემო XXI საუკუნეში

მასწავლებლის კომპეტენცია

დროზე ორიენტირებული

შედეგზე ორიენტირებული

 

დიფერენცირებული სწავლება

განმავითარებელი შეფასების ფორმები

ეფექტური მულტიმედიარესურსების იდენტიფიცირება

მთავარი მიზანი: ფაქტების დამახსოვრება

მთავარი მიზანი: ფაქტების დავიწყების შემდეგ რის გაკეთებას შეძლებენ
მოსწავლეები

შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების სწავლება

პრობლემების გადაჭრის უნარ-ჩვევების სწავლება

ბლუმის ტაქსონომიის ქვედა დონე – ცოდნა,
გაგება, გამოყენება

 

ბლუმის ტაქსონომიის ზედა დონე – სინთეზი, ანალიზი და შეფასება (თუმცა
მოიცავს ქვედა დონეზე მუშაობასაც)

საგნობრივი კომპეტენცია

კვლევისა და ანალიზის უნარ-ჩვევები

სახელმძღვანელოზე ორიენტირებული

კვლევაზე ორიენტირებული

კვლევითი ინსტრუმენტების გამოყენების ცოდნა

პროექტებით სწავლების მეთოდიკა

პასიური სწავლა

აქტიური სწავლა 

შემოქმედებითი და ინოვაციური უნარ-ჩვევები

მულტიმედია რესურსების მოპოვების და გამოყენების უნარ-ჩვევები

მოსწავლე მუშაობს იზოლირებულად

მოსწავლეები თანამშრომლობენ თანაკლასელებთან და მსოფლიოს სხვადასხვა
ქვეყნის თანატოლებთან

თანატოლთა ურთიერთობების მართვა

მენტორობის, კონსულტირების და ლიდერობის უნარ-ჩვევები

მასწავლებელზე ორიენტირებული: მთელი ყურადღება
მასწავლებელზეა, იგია ინფორმაციის წყარო.

მოსწავლეზე ორიენტირებული: მასწავლებელს ფასილიტატორის/გზამკვლევის
როლი აკისრია.

დროის/სივრცის მართვა და განაწილება

მოსწავლეთა თანაბარი ჩართულობის უზრუნველყოფა

მოსწავლის თავისუფლება შეზღუდულია

მოსწავლეს დიდი თავისუფლება აქვს 

მონიტორინგისა და შეფასების მექანიზმების ცოდნა და გამოყენება

საავტორო უფლებების სწავლება

“დისციპლინის პრობლემები” – მასწავლებლები
არ ენდობიან მოსწავლეებს და პირიქით. მოსწავლეთა მოტივაცია დაბალია.

დისციპლინის პრობლემები არ არსებობს – მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს
შორის ორმხრივი პატივისცემაა; მოსწავლეთა მოტივაცია მაღალია.

კლასის მართვის პრევენციული მეთოდები

წახალისებაზე დაფუძნებული მოტივირების მეთოდები

დანაწევრებული სასწავლო გეგმა

ინტეგრირებული და ინტერდისციპლინური სასწავლო
გეგმა

კროსდიციპლინური სტანდარტების შემუშავება

სასწავლო პროფესიული გაერთიანებების ფასილიტაცია

საშუალო ნიშნის გამოყვანა

ნიშნები გამომდინარეობს ათვისებული ცოდნიდან.

შემაჯამებელი შეფასების მეთოდები

შეფასების შედეგების ანალიზი და მათი გამოყენება

დაბალი მოლოდინები

მაღალი მოლოდინები – ჩვენი მოლოდინია, რომ ყველა მოსწავლე მიაღწევს
წარმატებას.

 

მოლოდინების ზუსტად ჩამოყალიბება და გაზიარება

ინდივიდუალური სასწავლო გეგმის შემუშავება

მასწავლებელი არის მოსამართლე. სხვა ვერავინ
ხედავს მოსწავლის ნამუშევარს.

მიღებულია თვითშეფასების, თანატოლთა და სხვა ტიპის შეფასებების პრაქტიკა. 

შეფასების რუბრიკების შექმნა

ონლაინ და ტექნოლოგიური რესურსების გამოყენება შეფასების პროცესში

სასწავლო გეგმა არ შეესაბამება მოსწავლეთა
ინტერესებს.

სასწავლო გეგმა მოსწავლეების ინტერესებს, გამოცდილებას, ნიჭს და რეალურ
გარემო პირობებს ეფუძნება.

საჭიროებების მოკვლევის მეთოდიკა

წარმომადგელობითი ნიმუშის გამოყვანა

სასწავლო გეგმის შედგენა

ბეჭდვითი მასალები სწავლისა და შეფასების
ძირითადი წყაროა.

სწავლისა და შეფასების პროცესში გამოიყენება წარმოდგენები, პროექტები,
მედია საშუალებები

შემოქმედებითობის უნარ-ჩვევები

ღონისძიებების/პროექტების დაგეგმვა და ორგანიზება

მოსწავლეთა მრავალფეროვნება უგულებელყოფილია.

სასწავლო პროგრამა და სწავლება ითვალისწინებს მოსწავლეთა მრავალფეროვნებას.

 

მრავალფეროვნების პოზიტიურად გამოყენება

კონფლიქტების მართვა და გადაჭრა

წიგნიერება განისაზღვრება წერა-კითხვისა
და მათემატიკის ცოდნით.

ისწავლება მრავალმხრივი წიგნიერება, რაც აუცილებელია XXI საუკუნის გლობალიზებულ
ერაში ცხოვრებისა და მუშაობისთვის.

ტექნოლოგიური და მედია წიგნიერება

ვიზუალური წიგნიერება

ბეჭდვითი წიგნიერება

სტანდარტიზებული ტესტების მოთხოვნა

სტანდარტიზებულ ტესტებთან ერთად გამოიყენება შეფასების სხვა ფორმები.

განმავითარებელი და შემაჯამებელი შეფასების ფორმების შედგენის, ადაპტირების
და გამოყენების ცოდნა

რა იწვევს მოზარდებში სტრესს

მიერ
admin
-
0
რა არის სტრესი და რა გავლენას ახდენს ის ორგანიზმზე?
21-ე საუკუნეში, ალბათ, უკვე აღარ მოიძებნება ადამიანი, ვისაც სტრესი საკუთარ თავზე არ გამოუცდია. სწრაფად ცვალებად ინფორმაციულ გარემოში ყოველდღიურად იზრდება სტრესის გამომწვევი ფაქტორებისა და მისი გავლენით გამოწვეული ნეგატიური შედეგების რიცხვი. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია, ვიცოდეთ, რა განაპირობებს მის წარმოშობას.
სიტყვა “სტრესი” ინგლისურ ენაში ზეწოლას, დაძაბულობას ნიშნავს, ხოლო როგორც ტერმინი, ის მეცნიერებაში მოგვიანებით დამკვიდრდა. სტრესი პირველად კანადელმა მეცნიერმა ჰანს სელიემ აღწერა და მას ზოგადადაპტაციური სინდრომი უწოდა. მისი განმარტებით, ეს არის მდგომარეობა, რომელსაც ორგანიზმის დასუსტება და ორგანოთა სისტემების ფუნქციათა დარღვევა ახასიათებს. თანამედროვე განმარტებით, “სტრესი” იმ დამცავი ფიზიოლოგიური რეაქციების ერთობლიობაა, რომლებიც ორგანიზმში გარემოს მავნე ფაქტორების ზემოქმედების საპასუხოდ, მათგან დასაცავად წარმოიშობა.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სტრესი ყოველთვის ნეგატიურ გავლენას არ ახდენს ორგანიზმზე. ხანმოკლე სტრესით გამოწვეული შედეგები, რომლებიც უმეტესად  ძლიერი პოზიტიური ემოციებით არის განპირობებული, დადებითად მოქმედებს ორგანიზმზე და ხელს უწყობს მის მობილიზებასა და გააქტიურებას. ხანგრძლივი სტრესი კი, რომელიც კვირაობით, თვეობით ან წლობით გრძელდება, ადამიანის სასიცოცხლო ძალების გამოფიტვასა და ფიზიოლოგიური ფუნქციების დარღვევას იწვევს. ასეთ დროს სტრესის გამომწვევ ფაქტორებთან დამოუკიდებლად გამკლავება ორგანიზმს არ შეუძლია.
რატომ არის სტრესი განსაკუთრებული რისკის მატარებელი მოზარდობისას?
ნეგატიური სტრესფაქტორები განსაკუთრებით დიდ საფრთხეს უქმნის იმ მოზარდებს, რომლებიც ამ ასაკში ისედაც მაღალი მგრძნობელობითა და ემოციურობით გამოირჩევიან. მოზარდობის პერიოდში სტრესი უმეტესად იწვევს ისეთ მდგომარეობას, როგორიცაა დეპრესია, მომატებული აგრესია, შფოთვა, კვებისა და ძილის დარღვევები, მეხსიერების დაქვეითება და ა.შ. ასევე, არ არის გამორიცხული, ის ყველაზე მძიმე შედეგის _ თვითმკვლელობის _ საფუძვლად იქცეს.

მოზარდობა ის ასაკია, რომელიც მოიცავს პერიოდს ბავშვობასა და სრულწლოვანებას შორის. მიუხედავად მისი სხვადასხვაგვარი განმარტებისა და მსჯელობისა, როდის იწყება და მთავრდება ეს ასაკი, მოზარდობა ემთხვევა პერიოდს, როდესაც ადამიანები განიცდიან სწრაფ ფიზიკურ ცვლილებებს, ვითარდებიან გონებრივად და თანდათან აღწევენ სრული სიმწიფის ასაკს. მოზარდობის პერიოდის თავისებურება მის განსაზღვრებებშიც აისახება: “გარდამავალი”, “კრიტიკული”. ამ პერიოდში ხდება ორგანიზმის სწრაფი ზრდა, ფიზიკური და სქესობრივი მომწიფება, მკვეთრი ცვლილებები მენტალურ სფეროსა და ცნობიერებაში, ურთიერთობასა და ღირებულებათა სისტემაში. ამ ასაკისთვის დამახასიათებელია ემოციური არამდგრადობა. მოზარდს შეიძლება ჰქონდეს მკვეთრი, აფექტური რეაქციები, როდესაც აკრიტიკებენ, რჩევას აძლევენ, აღნიშნავენ მის ნაკლს და უზღუდავენ თავისუფლებას. ეგზალტირებულ მდგომარეობას კი ზოგჯერ სწრაფად ცვლის დეპრესია და გულჩათხრობილობა.
სტატიაში განხილულია სტრესის გამომწვევი ის ძირითადი ფაქტორები, რომლებიც მოზარდობის პერიოდისთვის არის აქტუალური. მათი გააზრება და გათვალისწინება მასწავლებელსა და მშობელს დაეხმარება, შეძლებისდაგვარად აარიდოს მოზარდი სტრესულ გარემოს და დროულად გაუწიოს სათანადო დახმარება.
მოზარდებში სტრესს ძირითადად შემდეგი ფაქტორები იწვევს:
ფიზიკური ფაქტორი
ფიზიკურ დონეზე სტრესს იწვევს ორგანიზმის სწრაფი ზრდა და სქესობრივი მომწიფება, რასაც თან ახლავს როგორც შინაგანი, ასევე გარეგნობის მკვეთრი ცვლილებები.

მოზარდ ასაკში ადამიანი განსაკუთრებულ ყურადღებას უთმობს საკუთარ გარეგნობას, მუდმივად ადარებს თავს სხვებსა და იდეალებს, მათ შორის აღმოჩენილი სხვაობა კი ხშირად ძნელად დასაძლევ პრობლემად, შფოთვისა და დეპრესიის მიზეზად იქცევა.

ამ პერიოდში მოზარდის ცვლილებებზე მშობლების, მასწავლებლებისა და თანატოლების რეაქციას, ასევე მათ მხარდაჭერასა და პრობლემების გაგებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება. ასეთი დამოკიდებულება ხელს უწყობს მათ, ადვილად მოახდინონ ადაპტაცია გარეგნობასა და ორგანიზმის ფუნქციონირებაში მომხდარ ცვლილებებთან.
კოგნიტური ფაქტორი
მოზარდობის პერიოდში ცვლილებები ხდება არა მარტო ფიზიკურ დონეზე, არამედ კოგნიტურ სფეროშიც. მარტივ სააზროვნო უნარებს ცვლის აბსტრაქტული და კრიტიკული აზროვნება. ამ დროს მოზარდი იწყებს მსჯელობას საკუთარ თავზე, სხვათა ქცევებზე, მორალურ ღირებულებებსა და ეთიკურ ნორმებზე. აქტუალური ხდება საკუთარი “მე”-ს სიცოცხლისუნარიანი კონცეპტის ჩამოყალიბება, რაც გულისხმობს იმას, თუ როგორ აფასებს ადამიანი საკუთარ თავს, არჩეულ როლსა და სოციალურ სტატუსს.

ამ პერიოდში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს უფროსების მხრიდან მოზარდის დადებითი და ადეკვატური შეფასება, პოზიტიური უკუკავშირი და მისი ღირსებების აღნიშვნა. ხშირი უარყოფითი შეფასება აკადემიური მიღწევების, შეხედულებებისა თუ საქციელის გამო მოზარდს ნეგატიურ ან/და გაურკვეველ თვითიდენტობას უყალიბებს, ეს კი შეიძლება სტრესის მიზეზად იქცეს. ასეთ დროს მოზარდი უკმაყოფილოა საკუთარი თავით, ეჭვის ქვეშ აყენებს თავის შესაძლებლობებს, აქვს არარეალიზებულობის, წარუმატებლობის განცდა. პრობლემებისგან თავის დასაღწევად მან შეიძლება მიმართოს ალკოჰოლს, ნარკოტიკულ საშუალებებს…
ოჯახური ფაქტორი
მოზარდ ასაკში ხშირად იჩენს თავს პრობლემა მშობლებთან ურთიერთობისას. კონფლიქტებს უმთავრესად დისკომუნიკაცია, ორი მხარის (აღმზრდელისა და აღსაზრდელის) განსხვავებული მოლოდინები და მოთხოვნები განაპირობებს. ერთი მხრივ, მოზარდები ცდილობენ, მოიპოვონ დამოუკიდებლობა, აპროტესტებენ კონტროლს, სიმკაცრესა და “ჭკუის დარიგებას”, უჩნდებათ სურვილი, აღიარონ მათი მოთხოვნილებები და პატივი სცენ მათ პიროვნებას, მეორე მხრივ კი მშობლებს უჭირთ, შეეგუონ შვილების ავტონომიურობისკენ სწრაფვას.
მოზარდმა მშობლების ზეწოლას შესაძლოა უხეშობით, სიჯიუტით, აგრესიით ან სხვა ნეგატიური ფორმით უპასუხოს, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მის ინტერესებსა და ინიციატივებს უგულებელყოფენ. გამორიცხული არ არის, ასეთ დროს მოზარდი, პირიქით, დაითრგუნოს, გულჩათხრობილი გახდეს, თავის თავში ჩაიკეტოს.
ამ პერიოდში მშობლებმა, მოზარდისთვის სტრესის თავიდან ასაცილებლად, უნდა შექმნან თბილი და სიყვარულით სავსე გარემო, უნდა აგრძნობინონ მას მხარდაჭერა და აღიარონ მისი ინტერესები (საჭიროების შემთხვევაში აზრთა გაცვლა-გამოცვლის საფუძველზე მიაღწიონ კონსენსუს). მშობლებმა უნდა იზრუნონ იმაზეც, რომ შვილი დამოუკიდებლობისთვის საჭირო უნარ-ჩვევებით აღჭურვონ. 
სკოლის ფაქტორი
 
სხვადასხვა კვლევა ადასტურებს, რომ სკოლა მოზარდებისთვის სტრესის მნიშვნელოვანი წყაროა. იკვეთება ორი მიმართულება: სწავლის პროცესი და ურთიერთობები.

სწავლის პროცესთან დაკავშირებული ფაქტორებიდან აღსანიშნავია დიდი მოცულობის საშინაო დავალებები, რომელთა შესრულებაც დიდ დროსა და ძალისხმევას მოითხოვს; არადამაკმაყოფილებელი აკადემიური შედეგები; მასწავლებლებისა და მშობლების მიერ გარკვეული სასჯელებისა და აკრძალვების დაწესება; შეფასებები, რომლებიც არ ეფუძნება პოზიტიურ უკუკავშირს და ხელს უწყობს დაბალი თვითშეფასების ჩამოყალიბებას; გამოცდების მომზადების პროცესი, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მოსწავლეები საკუთარ შესაძლებლობებში არ არიან დარწმუნებულნი; არასაკმარისი ინტერესი საგნის მიმართ; იძულებით სწავლა; ასევე _ მშობლებისა და მასწავლებლის მაღალი მოლოდინები მოზარდის მიმართ. 

რაც შეეხება ურთიერთობებს, მოზარდი ასაკი, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, გამოირჩევა დამოუკიდებლობისკენ სწრაფვით, თვითდამკვიდრების, თვითგამოხატვის სურვილით და ა.შ. ასეთ დროს  განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს ისეთი გარემოს შექმნა, სადაც ჯანსაღი, პოზიტიური დამოკიდებულებებია როგორც მასწავლებელსა და მოსწავლეს, ასევე მოსწავლეებს შორის.
სოციალური ფაქტორები
მოზარდობა ის ასაკია, როდესაც საზოგადოებრივი გამოცდილების, ღირებულებების შეთვისებისა და პიროვნებად ფორმირების პროცესი მიმდინარეობს. ამ დროს ადამიანი ინტენსიურად ეძებს მისაბაძ მოდელებს (მშობელი, მეგობარი, კინოს, სპორტის ან ესტრადის ვარსკვლავი, საყვარელი მასწავლებელი და ა.შ.). მას მოსწონს მათი შეხედულებები და ცხოვრების სტილი, მუდმივად ადარებს მათ საკუთარ თავს, რის საფუძველზეც ახდენს თვითშეფასებას.
მოზარდ ასაკში სოციალური სტრესის ფორმაცია მჭიდროდ უკავშირდება სწორედ სხვადასხვა რეალური თუ წარმოსახვითი სოციალური ჯგუფის, მათ შორის _ მისაბაძი მოდელების მოთხოვნებს, რომლებიც მოზარდს უამრავი განსხვავებული როლის შესრულებას სთავაზობენ. მოზარდმა უნდა შეძლოს ამ როლების ერთმანეთთან შეთავსება, საკუთარ თავთან იდენტიფიცირება და პიროვნული ჰარმონიის მიღწევა. ამ დროს სტრესის მიზეზი უმეტესად როლთა შორის კონფლიქტია, როდესაც როლები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება და მოზარდის წინაშე აყენებს რთულ ამოცანას, შეითავსოს თუ უარყოს ისინი.
გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი ფაქტორებისა, არსებობს სტრესის გამომწვევი უამრავი მიზეზი: ოჯახური კონფლიქტები, ახლობელი ადამიანის დაკარგვა, მუდმივად დაძაბული გარემო, კრიზისული სიტუაციები, სოციალური და ეკონომიკური მდგომარეობა, გონებრივი გადატვირთვა და სხვა. აქვე უნდა ითქვას, რომ, როგორც კვლევებმა აჩვენა, სტრესს ადამიანში უმეტესად იწვევს არა თვით მოვლენები, არამედ მათი აღქმა და შეფასება, მათდამი განწყობა. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია, მოზარდს ჩამოუყალიბდეს საკუთარი თავისა და გარემოს პოზიტიური აღქმა, რაც მას სტრესის გამომწვევი მიზეზების სხვა კუთხით დანახვასა და უფრო იოლად დაძლევაში დაეხმარება.
1...917918919...1,081გვერდი 918 of 1,081

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

ქ.თბილისი, სანდრო ეულის ქ. #5; +995 32 220 0 220 (4506)

ჟურნალ "მასწავლებელსა" და ინტერნეტ გაზეთ "mastsavlebeli.ge" -ში, რეკლამის განთავსების მსურველებმა დარეკეთ ნომერზე: +995 551 081 308

mastsavlebeli.ge-ზე გამოქვეყნებული ყველა მასალა წარმოადგენს გაზეთის საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ.

მასალის გამოყენების პირობები იხილეთ სრულად

© 2022 ყველა უფლება დაცულია | დამზადებულია TATSSON.COM-ის მიერ