რა ხდება, როცა ოჯახში ბიჭი იბადება?

6 წლამდე მამაკაცების 82%:

▪ არ უკითხავს შვილს წიგნებს;

▪ არ უმზადებს საკვებს.

7-დან 12 წლამდე:

▪ არ დაჰყავს სკოლაში ან გასართობად;

▪ არ ესაუბრება მასწავლებლებს;

▪ არ უმზადებს საკვებს.

13-დან 18 წლამდე მოზარდებს ბევრი კითხვა უჩნდებათ:

▪ რა არის შიდსი?

▪ ნარკოტიკები?

▪ ცხოვრების ჯანსაღი წესი?

▪ სქესობრივი კავშირი?

▪ ოჯახი? სამეგობრო?

მამების 58% ვაჟებს ყოველდღე არ ესაუბრება.

 ბიჭი უკვე სრულწლოვანია, ცხოვრება – მრავალფეროვანი, თუმცა მან უსაფრთხო ქცევის შესახებ ბევრი არაფერი იცის. ის ქორწინდება.

▪ მეუღლეს კონსულტაციაზე მამაკაცების 54% დაჰყვება. მათგან მშობიარობას ესწრება მხოლოდ 5%.

▪ მამაკაცების 70%-ს მიაჩნია, რომ ოჯახის დაგეგმვა ქალის საქმეა, თუმცა 10-დან 8 ოჯახში გადამწყვეტი სიტყვა კაცს ეკუთვნის. მათი 78% არ ალაგებს სახლს, 67% არ ამზადებს საჭმელს. მიუხედავად ამისა, მამაკაცების 54% მიიჩნევს, რომ საქართველოში გენდერული თანასწორობა არსებობს.

„კაცები და გენდერული ურთიერთობები საქართველოში” – ასე ჰქვია კვლევას, რომელიც გაეროს მოსახლეობის ფონდმა გამოაქვეყნა და რომლის მონაცემებიც ახლახან წაიკითხეთ. კვლევა ცხადყოფს, რომ ამგვარი სტერეოტიპები თაობიდან თაობას გადაეცემა.

ხშირად გაიგონებდით, როგორ ეუბნებიან დედები და მამები შვილებს: „შენ კაცი ხარ და ძლიერი უნდა იყო”, „რა გატირებს, გოგო ხომ არ ხარ?!” „თუ ვინმემ დაგარტყა, უპასუხე!”

ამგვარი დამოკიდებულებები ვაჟს სტერეოტიპებით აზროვნებისკენ უბიძგებს და უკვე გაზრდილი, აუცილებლად შეეცდება, საპირისპირო სქესს თავისი დომინანტობა დაუმტკიცოს. თუმცა ოდესმე აუცილებლად დადგება დრო, როდესაც კაცი თავის სიმამაცეს ვერ გამოიყენებს, დაიწყებს საკუთარ სისუსტეზე ფიქრს და ავტორიტეტის აღდგენას ძალის გამოყენებით შეეცდება. აქ მთავრდება ციკლი, რომელიც მშობლის მიერ შვილისთვის „ნამდვილი მამაკაცის” სტერეოტიპის შექმნით დაიწყო და მოძალადე მამაკაცის ჩამოყალიბებით დასრულდა.

კვლევის გამოქვეყნების შემდეგ გაეროს მოსახლეობის ფონდმა თავად სცადა საზოგადოებაში მყარად ფესვგადგმული სტერეოტიპების შესუსტება, მერე კი დანგრევა და Facebook-ის აუდიტორიას ახალი პროექტი შესთავაზა, რომელსაც „მამა, წიგნი წამიკითხე” ჰქვია.

„ჩვენ გვსურს, დაინგრეს სტერეოტიპი, რომ ბავშვის აღზრდა მხოლოდ დედის მოვალეობაა. მიზნად ვისახავთ, მშობლებს, განსაკუთრებით – მამებს, მივაწოდოთ ინფორმაცია ბავშვის აღზრდაში მამების ჩართულობის, შვილებთან ინტენსიური ურთიერთობის, თამაშის, წიგნების კითხვის აუცილებლობისა და მნიშვნელობის შესახებ. თუ გსურთ, თქვენს შვილს ჰქონდეს ბედნიერი ბავშვობა და გაიზარდოს თავდაჯერებულ პიროვნებად, მაშინ ჩვენი გვერდი სწორედ თქვენთვისაა!” – ამბობს პროექტის ავტორი სოფო დათუაშვილი.

ძვირფასო მამებო, თქვენი ძალისხმევა შედეგს აუცილებლად გამოიღებს. თქვენს პატარებში განათლების, კითხვის სახით დაბანდებული ინვესტიცია მომავალში წარმატებას მოუტანს მათ. კითხვა ავითარებს მეხსიერებას, ცნობისმოყვარეობასა და ფანტაზიას, და თუ ჯერაც არ იცით, როგორ დაიწყოთ ურთიერთობა შვილებთან, როგორ გამონახოთ მათთან საერთო ენა და როგორ ემეგობროთ, მიჰყევით გაეროს მოსახლეობის ფონდის ახალ პროექტს, გაიზიარეთ სხვების გამოცდილება.

თუ დრო დამრჩა და ერთად წამოწყებულმა ამდენმა საქმემ არ გადამიყოლა, ერთი კარგი წიგნის შედგენას ვაპირებ. პირობითად ასე ერქმევა: მიძღვნების ლექსიკონი. 

გაუგებარია? მოუქნელია? ბუნდოვანია? ორი სიტყვით ავხსნი. საერთოდ, ამ მიძღვნების დიდი ტრფიალი ვარ. ვგიჟდები, ერთი ადამიანი რომ მეორეს თავისი ხელიდან გამოსულ რასმე დიდის პატივისცემითა და გულითადობით მიართმევს. მე, ჩემდათავად, რიგიანი ვერ გამომდის. აი სხვების, მით უმეტეს, სახელოვანი ხალხის მიძღვნებს ისეთი სიამოვნებით ვკითხულობ და ვიმახსოვრებ, შეგშურდებათ.

მაშ, დავიწყო?

„ვუძღვნი ივ. პოლტარაცკისა და ილია წინამძღვრიშვილს” – მხოლოდ სახელები, არავითარი ეპითეტები. ვფიქრობ, „აჩრდილის” რანგის, სულისკვეთებისა და პათოსის პოემას რომ მოგიძღვნიან, ეპითეტებს, უფრო სწორად, უეპითეტობას არც უნდა დაუკვირდე.

„ვუძღვნი ჩემს პედაგოგებს” – ესეც გვახსოვს, ლეგენდარული „გამზრდელის” ტექსტის დასაწყისში, განსხვავებული შრიფტით მიწერილი სამი სიტყვა. აქ კონკრეტული სახელები არ ჩანს, მაგრამ განწყობა კი იკითხება. 

იქნებ არ ღირდეს შორს წასვლა და იქვე, მეცხრამეტე საუკუნეში ვნახოთ მიძღვნაშივე გამხელილი (და არა ნაგულისხმევი) განწყობა, დამოკიდებულება. ლექსები? კი ბატონო, მაგრამ თქვენის ნებართვით, ლექსებს ამ ერთხელ იქნებ მოვარიდოთ თავი, უფრო ეპიკური ჟანრისკენ წავიდეთ. თან ჩვენ ხომ ისეთი მიძღვნები გვაინტერესებს, რომლის ადრესატზეც ტექსტში არაფერია ნათქვამი – ის არც ქებით, არც დაცინვითა და არც ირონიით ნაწარმოებში არ იხსენიება. სამაგიეროდ, სათაურის ქვემოთ, გამოსაჩენ ადგილას წაუწერია ავტორს მისი სახელი და უნდა გამოიცნო, რა ისეთი გრძნობა და ცხოვრებისეული რამ შემთხვევა აკავშირებს მასთან. 

ჯერ მარტო მეუღლისადმი მიძღვნილი წიგნებიდან ერთი-ორის სახელდახელო გახსენებაც გვყოფნის:

„ვუძღვნი ოლღა ჭავჭავაძისას” – ეს „განდეგილია”.

„ლიუბას – სიყვარულას – ჩემს მეუღლეს, მეგობარს, ადამიანს, დედას”– ეს კი „თეთრი საყელო”.

ცალკეა ძვირფასი კოლეგებისადმი მიძღვნილი წიგნები:

„გოეტჰეს – რომლის „ტყის მეფე” წაკითხვამდე ვიგზნე შვიდი წლის ბავშვმა – გოეტჰეს თვალს რომანი „გველის პერანგი”. როგორც სიყვარული” – ეს გრიგოლ რობაქიძეა.

„შტეფან ცვაიგს – პოეტს და ადამიანს” – ისევ გრიგოლ რობაქიძე და ემიგრაციაში გამოცემული რომანი „მეგი – ქართველი გოგონა”.

„ვუძღვნი ილია ჭავჭავაძეს” – ეს კი გრიგოლ რობაქიძის საყვარელი პოეტის, ვაჟა-ფშაველას ნაკლებად პოპულარული პოემა „ძაღლიკა ხიმიკაურია”.

ჩემს ბავშვობაში, ოდესღაც, როცა სულმოუთქმელად წავიკითხე ნოდარ დუმბაძის მოთხრობები და რომანები, მახსოვს, ერთმა იმდენად შინაარსით არა, მაგრამ მიძღვნით კი ძალიან მომხიბლა. „მზე” – ასე ერქვა მოთხრობას, სათაურის ქვეშ კი: „ვუძღვნი ჩემი მეგობრის, გულდა კალაძის ხსოვნას. მან პირველმა დამანახა ზღვაში ჩამავალი მზის ქიმზე მწვანე შუქი”. ეს რომ დავინახე, ისევე როგორც ხშირად ნოდარ დუმბაძის წიგნების კითხვისას, სიხარული და სევდა, შვება და ტკივილი ერთდროულად ჩამეღვარა გულში.

ერთი რამეც მიხარია და მეამაყება: ჩემი რედაქციით გამოცემული პროექტ „ჩანაწერების” რამდენიმე წიგნს საგანგებო მიძღვნა ამშვენებს. საერთოდ ხშირია, როცა ერთი, მოკლე თუ ვრცელი ჩანაწერი კონკრეტულ პიროვნებას ეხება და ეძღვნება, მაგრამ სულ რამდენიმე წიგნია სერიაში, რომელსაც ერთი გამორჩეული ადრესატი ჰყავს: ნოდარ წულეისკირის „ოცი წელი წერაქვში” ქალიშვილის, ირმას, ზურაბ კიკნაძის „სიტყვითა და საქმითა” კი მეუღლის – ლამარა გვარამაძის ხსოვნას ეძღვნება.

ახლაც თვალწინ მიდგას, სტამბიდან მოსული შეფუთული ეგზემპლარები რომ გავხსენით, ლერი ალიმონაკი გარეკანს და სატიტულო გვერდსაც არ დაკვირვებია, მიძღვნას დაუწყო ძებნა. იპოვნა, კარგახანს დაჰყურებდა და თვალებით ეფერებოდა ცარიელ გვერდზე დატანილ წარწერას: „ჩემს ვაჟს – გიორგი ალიმონაკს”. მერე გადამეხვია და მხოლოდ ეს თქვა: „წავედი ციხეზე, უნდა მივუტანო”.

…ხომ ხედავთ, რამდენმა ძვირფასმა სახელმა მოიყარა თავი! არადა, წლების წინ, ყველაფერი ერთი ახირებით დაიწყო. ილია ჭავჭავაძის სამეგრელოში მოგზაურობის წიგნზე ვმუშაობდი, მისი ყველაფერი – პოეზია, პროზა, პუბლიცისტიკა – რომ გადავიკითხე, უცებ ამეკვიატა ერთი შეკითხვა: „ვის ეძღვნება ილია ჭავჭავაძე?” პათეტიკურად ჟღერდა და ნამეტან პატრიოტობაზე გაქაჩული კაცისთვის იქნებ საბაბიც ყოფილიყო, მკვახედ და ხმამაღლა რომ ეპასუხა: „ვის და – სამშობლოს!” 

შეკითხვის ასე დახურდავება არ მაწყობდა, ავდექი და სათითაოდ დავიწყე ჩხრეკა, ვის მიუძღვნა ილია ჭავჭავაძემ თავისი საქვეყნოდ ცნობილი თუ შედარებით უცნობი ნაწარმოებები. ეს რომ მოვათავე, მერე უკვე აზარტმა არ დამანება, სხვებსაც მივყევი და მივდიე კვალში: მინდოდა გამომერკვია, საერთოდ ვინ ვის ეძღვნება, ვინ ვის იმეტებს და ვის რა ემეტება მიძღვნისათვის.

თავიდან ადვილი მეგონა და ადვილი არ ყოფილა…