სემიოტიკა _ მეცნიერება, მეთოდოლოგია, მსოფლხედვა
შენ ხარ მაღალი, ჩუმი და ჩემი ანუ პირველი სიყვარულის შესახებ
ღამეა. შუქი არ არის (როგორც ყოველთვის მაშინ), მე წიგნს ვკითხულობ (როგორც ყოველთვის მაშინ). ტარიელ ჭანტურიას პოემა ,,სპილოების სასაფლაოს”:
ნოდარ წულეისკირის აბო

მეც ვარ ბესო
მახსოვს, სულ სხვა შეგრძნება იყო, პირველად რომ მაგნიტოფონი მაჩუქეს. პატარა ვიყავი, ასე 11-12 წლის, ალბათ. მანამდე მსგავსი ფუფუნება სად იყო – ასეთი დრო იდგა. მაშინ „ცვეტამუზიკებიან” მაგნიტოფონს ვეძახდით, ერთი კასეტა იდებოდა და დინამიკებზე ფერადი ნათურები ჰქონდა დამაგრებული, რისი წყალობითაც ნამდვილ ჯადოქრობას სჩადიოდა: რომ ჩართავდით, ეს ნათურები რიგრიგობით ანათებდა და ჩემი ნაცრისფერი 90-იანების უკანასკნელ წლებს მოჩვენებითი ფერადოვნებით ალამაზებდა. ამ მაგნიტოფონს კიდევ ერთი უნიკალური თვისება ჰქონდა: ხმის ჩაწერა შეეძლო. აი სწორედ ეს ფუნქცია აღმოჩნდა ჩემი მთავარი საჩუქარი. ჩავიკეტებოდი ხოლმე ერთ-ერთ ოთახში და ათას სისულელეს ვწერდი ერთსა და იმავე კასეტაზე, რამდენიმეჯერ. ახლა რომ ვიხსენებ, ალბათ 10-11-ჯერ მაინც მექნება ის კასეტა თავიდან ბოლომდე გავსებული. ბოლოს ვეღარ გაუძლო და არც კი მახსოვს რა მოუვიდა. მაგრამ საოცრება იყო ეს საკუთარი ხმის მოსმენა და რა უნდა მექნა, ალბათ, იმ ველურს ვგავდი, სარკე რომ პირველად დაინახა და შეეშინდა საკუთარი ანარეკლის. ჩემთვისაც ცოტა უცხო იყო საკუთარი ხმა, არ მჯეროდა რომ სწორედ ასე ისმოდა ჩემი ლაპარაკი, ასე.. ბავშვურად. ვკითხულობდი ლექსებს და ვიწერდი, ვმღეროდი და ვიწერდი, ვლაპარაკობდი და ვიწერდი, ხმამაღლა ვფიქრობდი და ამასაც ვიწერდი, შემდეგ კი ვუსმენდი ყველაფერს და რაღაცნაირი გაუაზრებელი კმაყოფილება მიპყრობდა, უკვე ოდნავ უფრო დიდი კაცი ვიყავი, ვიდრე ჩემი თანატოლები, იმიტომ რომ ჩემი ხმა კასეტაზე იყო, შემეძლო ჩამეწერა ნებისმიერი რამ და შემდეგ ეს კასეტა გამარჯვებული სახით გადამეცა ჩემი მეგობრისთვის, თან დამეყოლებინა: „მოუსმინე, კარგი რამეა”. აი სწორედ ისე, როგორც ერთხელ მან Eminem-ის კასეტა მომცა და მე, მიუხედავად იმისა, რომ მომეწონა და ბევრჯერ მოვუსმინე, საპასუხოდ მაინც Metallica დავუბრუნე, რითიც ჩემს მუსიკალურ გემოვნებას გავუსვი ხაზი: Rock 4ever! Ye!
4 თებერვალს კინოთეატრებში ახალი ფილმი გამოჩნდა, დებიუტანტი ქართველი რეჟისორის, ლაშა ცქვიტინიძის „მე ვარ ბესო”. თუმცა 4 თებერვლამდე ფილმმა რამდენიმე ფესტივალი მოიარა, მათ შორის თბილისის კინოფესტივალიც, რომლის ეროვნულ კონკურსში გაიმარჯვა კიდეც.
ფილმის მთავარი გმირი 14 წლისაა, ბესო ჰქვია და რეპერობაზე ოცნებობს. ბესოს დიქტოფონი აქვს, რომელშიც პერიოდულად თავისივე დაწერილ რეჩიტატივს იწერს, ოღონდ მხოლოდ მაშინ, როცა სოფლიდან მოშორებითაა, გარშემო არავინაა და არავინ უსმენს. ბესოს მსმენელები ჯერარ სჭირდება, ან სულაც სჭირდება, მაგრამ იცის, რომ ჯერ ვერ გაუგებენ, თუმცა ეგ არაფერი, ამ რეპს შემდეგ სტუდიურად ჩაწერს და ისეთივე მდიდარი გახდება, როგორც აი ისინი, კადილაკებს რომ აქანავებენ და ოქროს დიდი ჯაჭვები რომ ჰკიდიათ. ეს არაა ფილმი თეთრსა და შავზე, კარგსა და ცუდზე, ბესოსაც ერთი შეხედვით ვერ შეატყობთ უბედურია თუ ბედნიერი. პრინციპში, ბესო არც უბედურია და არც ბედნიერი, ბესო ბესოა, თავისი ჯალაურთელი ძმებით, ჩერნობილგამოვლილი და შესაძლებლობებწართმეული მამით, რიჟრაჟიდან დაღამებამდე მომუშავე დედით და ცეკვის მასწავლებელი ჰომოსექსუალი ძმით. უცნაურია, რომ მთელი სამოქმედო არეალის ესთეტიკა შეიძლება ერთი დანგრეული შენობით აღიწეროს, რომელიც, როგორც ვიგებთ, ერთ დროს კულტურული ძეგლი ყოფილა. ბესოს ბავშვობაც ამ შენობას ჰგავს, მაგრამ არ იფიქროთ, რომ ფილმი სენტიმენტებითაა გაჭყეპილი და რეჟისორი ცდილობს, რაც შეიძლება მეტი ცრემლი დააღვრევინოს მაყურებელს მძიმე სოციალური ფონისა თუ ბავშვური პრობლემების ჩვენებით, არა, სულაც არა.. და ეს „სულაც არა” კიდევ უფრო დამაჯერებელს ხდის ფილმს, საერთოდაც, სიტყვას მოყვა, თორემ ფილმზე რეცენზიის დაწერას არ ვაპირებდი.. თუნდაც იმიტომ, რომ ძალიან სუბიექტური ვიქნები, რადგან ფილმი ძალიან მომეწონა და არც კინოკრიტიკოსობაზე ვაცხადებ პრეტენზიას. უბრალოდ მთელ იმ სივრცესა და მოვლენებზე მინდა ვთქვა ორიოდე სიტყვა, რომელიც ფილმშია აღწერილი. განსაკუთრებით კი იმ ემპათიაზე, რომელიც მე, რიგით მაყურებელს, ბესოს მიმართ გამიჩნდა და რომელიც, დარწმუნებული ვარ, ფილმის ნახვის შემდეგ აუცილებლად თქვენც გაგიჩნდებათ. საერთოდაც ესაა ფილმი, რომელიც ახერხებს ემპათია გაუჩინოს მაყურებელს ყველა პერსონაჟის მიმართ. რთულია გაიგო, ვინ ვის უბედურებაშია დამნაშავე და ვინ როგორ უნდა დაიძვრინოს ამ უბედურებისგან თავი, მარტო ყოფნით, აგრესიისგან დაცლით თუ უბრალოდ, გაქცევით.
რა თქმა უნდა, ჩემ „ცვეტამუზიკებიან” მაგნიტოფონზე ამბავი ტყუილად არ მომიყოლია. „მე ვარ ბესო” პირველი ფილმია თანამედროვე ქართულ კინოში, რომელშიც ამდენი სინამდვილე, ამდენი აღიარება ვიპოვე. განსაკუთრებით ბოლო წლებში ქართული კინო, ავად თუ კარგად, აღმასვლას განიცდის და ეს როგორც ფილმების გადაღების სიხშირეზე, ასევე მათ ხარისხზეც აისახება. თუმცა ჯერ არცერთ სხვა შემთხვევაში არ გამჩენია შეგრძნება, რომ ფილმი სწორედ ჩემ თაობაზე და მის პრობლემებზე საუბრობდა. ეს ლოგიკურიცაა, ახლა ქართულ კინოში ყველაზე აქტიური ის თაობაა, რომელიც თავის მოგონებებზე, თავის ტკივილებზე იღებს ფილმებს და მთელი ეს მოგონებები ძირითადად 90-იან წლებს უკავშირდება. ლაშა ცქვიტინიძე კი ჩემი თანატოლია, ჩვენ ორიათასიანების დასაწყისის პრობლემებით ნასაზრდოები თაობა ვართ და არა ომზე, არამედ ომის შემდეგ დამდგარ მშვიდობაზე ვწერთ და ვიღებთ. მშვიდობაზე, რომელმაც რიგ შემთხვევებში, იმედგაცრუებულ ადამიანებს ომის ნოსტალგიაც კი მოუტანა. ჩვენ, ისევე როგორც ბესო, ისეთი პერსონაჟების გარემოცვაში გავიზარდეთ, რომლებმაც ერთხელ უკვე ჩაწერეს დიქტოფონზე საკუთარი რეპი და შემდეგ ეს კასეტები დიდ კოცონში შეყარეს, რადგან არავინ იყო მისი მსმენელი. იმ პერსონაჟების გარემოცვაში, რომლებმაც ომის შემდგომი მშვიდობის სიტკბო მთელი ნოყიერებით იგემეს და ბოლოს ისღა დარჩენოდათ, რომ შესაბამის შემთხვევებში მაინც ამოენთხიათ მთელი დაგროვილი ბოღმა და ბესოს მამასავით წამოეძახათ:
„აააეეე, ურრრურრრუუუ!”
ეს ფილმის ერთ-ერთი საკვანძო მონაკვეთია. ბულინგი, პიროვნების დაკნინება, უიმედობა, ოჯახური პრობლემები, ქუჩა, სკოლა, აუხდენელი ოცნებები, გზააბნეულობა – თუ თვლით, რომ ამ თემებიდან ერთ-ერთი მაინც გაინტერესებთ ჩემ თაობასთან მიმართებაში, მაშინ მოასწარით და ნახეთ „მე ვარ ბესო”. ნახეთ და მერე, როცა მარტო დარჩებით სადმე ოთახში, თქვენი ვალდებულებების, სოციალური სტატუსის, პასუხისმგებლობების და „ჩინ-მენდლების” გარეშე, ადექით და გარეპეთ: „მე ვარ ბესო და არ ვლაპარაკობ ბევრსო, მხოლოდ ვასრულებ ჩემს მოვალეობებსო” და ა.შ.
„მისთვის არ ვმღერ, რომ ვიმღერო…“ ანუ რისთვის ვასწავლოთ?
სწავლების პროცესი ხანგრძლივი, წინასწარ გაწერილი, ინოვაციებით დატვირთული და შედეგზე ორიენტირებული ქმედებაა, რომლის საბოლოო მიზანი, პირველ რიგში, პიროვნების სრულყოფა და ადამიანის მოქალაქედ ჩამოყალიბება უნდა იყოს. არაფერია იმაზე მნიშვნელოვანი, მასწავლებელმა განსაზღვროს, რა კონკრეტულ უნარს ავითარებს ბავშვში ამა თუ იმ საგნის/დისციპლინის სწავლება. ყველა საგანი თავისებური და სპეციფიკურია, შესაბამისად, სასწავლო მიზანიც სხვადასხვაა. თუმცა არ არსებობს საგანი, რომელიც მოზარდის მოქალაქედ ჩამოყალიბებას არ უწყობდეს ხელს. სწავლების პროცესში ერთნაირად მნიშვნელოვანია: მოსწავლემ შეძლოს ცოდნის მიღება, უნარების განვითარება და ადეკვატური დამოკიდებულების ჩამოყალიბება.


სახლი – რომელსაც ვკარგავ
ფასანაურს და გუდაურს შუა, სამხედრო გზაზე ერთი პატარა სოფელია – ნაღვარევი.
ვანდა და მეფის შთამომავალი
8 თებერვალს პირველი ქართული უნივერსიტეტის დაარსებიდან 97 წელი გავიდა. სამწუხაროდ, მედიას ეს თარიღი, ფაქტობრივად, არ გახსენებია, ამიტომ, ვფიქრობ, ურიგო არ იქნება, თუ ამ შეცდომის გამოსწორებას შევეცდებით. მით უმეტეს, უნივერსიტეტის დაფუძნება მხოლოდ მსოფლიოსა და რუსეთის იმპერიაში ცნობილ მეცნიერთა სახელებს არ უკავშირდება – განათლებისა და მეცნიერების ქართულენოვანი კერის დამაარსებელთა შორის მასწავლებლებიც, ზოგადსაგანმანათლებლო სასწავლებელთა პედაგოგებიც იყვნენ. მათ შესახებ ცოტამ თუ იცის. დღეს ორი შესანიშნავი მწიგნობარი ქალის გაცნობას გთავაზობთ.
თსუ-ის ერთ-ერთი პირველი ლექტორი ვანდა ჰოპე-ღამბაშიძე გახლდათ. ის ივანე ჯავახიშვილმა მოიწვია უნივერსიტეტში ინგლისურის მასწავლებლად. ნიუ-ჯერსიში დაბადებული პედაგოგი რამდენიმე წლის განმავლობაში პირნათლად ასრულებდა თავის მოვალეობას, უმაღლესი სასწავლებლის დაარსებამდე კი საქართველოს სხვადასხვა ქალაქში მასწავლებლად მოღვაწეობდა.
თავდაპირველად, 1897 წელს, ვანდა ჰოპე-ღამბაშიძე იმერეთში, სოფელ შორაპანში დასახლდა. მისი მეუღლე ვახტანგ ღამბაშიძე სოფლის ექიმის მოვალეობას ასრულებდა, თავად კი ადგილობრივ ბავშვებს ეხმარებოდა უცხო ენის შესწავლაში. მოგვიანებით ის თბილისის ქალთა სასწავლებლების ხშირი სტუმარი და დამხმარეც გახლდათ. აღსანიშნავია, რომ, თანამედროვე ქართველი მასწავლებლების მსგავსად, ამერიკელი მხოლოდ ერთ დარგში მოღვაწეობას არ სჯერდებოდა და თვითრეალიზებას სხვადასხვა მიმართულებით ცდილობდა. კერძოდ, ვანდა ჰოპე-ღამბაშიძე საქართველოს პირველ რესპუბლიკაში „წითელი ჯვრის” წარმომადგენლობის ერთ-ერთი ხელმძღვანელი იყო. 1918-1920 წლებში იგი თავის მოსწავლეებსა და სტუდენტებთან ერთად ფრონტის წინა ხაზზე იდგა და ჰუმანიტარულ მისიას შესანიშნავად ართმევდა თავს. საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ ვანდა უკვე სტამბოლში ხელმძღვანელობდა საქართველოდან დევნილთა დაბინავებისა და მათთვის პოლიტიკური თავშესაფრის გამოძებნის საქმეს.
ჩვენდა სასიხარულოდ, შესაძლებლობა გვაქვს, უნივერსიტეტის მეორე დამფუძნებელ ქალზეც, ელისაბედ ბაგრატიონ-ორბელიანზეც ვისაუბროთ. ელისაბედი ერეკლე მეორის პირდაპირი შთამომავალი გახლდათ და მაშინდელ საქართველოში ერთ-ერთ ყველაზე განათლებულ ქალად მიიჩნევდნენ. სამეფო ოჯახის წევრს ბედმა გაუღიმა, რადგან დიდხანს ცხოვრობდა საფრანგეთში და პარიზის უნივერსიტეტის ენების ფაკულტეტის დამთავრებაც მოახერხა. კატო მიქელაძესა და მინადორა ტოროშელიძესთან ერთად ელისაბედ ორბელიანი უიშვიათეს გამონაკლისს წარმოადგენდა და უმაღლესი განათლების მქონე ქართველ ქალთა შორის ირიცხებოდა. თსუ-ში იგი პროფესორთა საბჭოს მიწვევით ფრანგულ ენას ასწავლიდა. ცხადია, უნივერსიტეტის დაარსებამდე სხვა საქმიანობასაც ეწეოდა. ატარებდა ფრანგულის გაკვეთილებს, თარგმნიდა ფრანგულ ლიტერატურას ქართულად და ჩვენი მწერლების შემოქმედებას ფრანგულად. იგი გახლავთ ამ ენაზე გამოცემული ქართული პოეზიის ანთოლოგიის ავტორიც.
ფასდაუდებელია ელისაბედ ორბელიანის საქმიანობა საქართველოს საერთაშორისო ავტორიტეტის მოპოვების კუთხით. სამწლიანი დამოუკიდებლობის განმავლობაში იგი სამი გაზეთის რედაქტორი გახლდათ, ორი მათგანი ფრანგულ ენაზე გამოიცემოდა, ხოლო „საქართველოს მოამბე” ინგლისურენოვანი ალმანახი იყო. ეს გაზეთები მსოფლიოს დიპლომატიურ წრეებს მშობლიურ ენაზე აწვდიდა ინფორმაციას საქართველოში განვითარებული მოვლენების, ქვეყნის პოლიტიკური დღის წესრიგისა და ეკონომიკური საჭიროებების შესახებ. საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროს შემდეგ ეს ფრანგული და ინგლისური გამოცემები ალბათ ყველაზე მეტს აკეთებდა ჩვენი ქვეყნის დამოუკიდებლობის აღიარებისთვის.
რესუბლიკის ოკუპაციის შემდეგაც მოახერხა ელიზაბედ ორბელიანმა კეთილი საქმის გაკეთება და ქართული სკოლებისთვის ფრანგული ენის პირველი სახელმძღვანელო დაწერა.
იარლიყები
სემიოტიკური ნიშანი
მოსწავლეთა მოტივაციის ამაღლების ხელშეწყობა საგაკვეთილო პროცესში
- რომელი ცხოველი იცანით?
- ყველაზე ხშირად რომელი ცხოველი გვხვდება ცხოვრებაში?
- რომელი ცხოველია ყველაზე მშიშარა? ყველზე ძლიერი?
- სად შეიძლება ვნახოთ ყველა ცხოველი ერთად?
- რამდენ ჯგუფად იყოფიან ცხოველები?
- რატომ ჰქვიათ მათ შინაური? გარეული?
- როგორ განსხვავდებიან ისინი კვების მიხედვით?
- როგორ მიხვდით, რომ საუბარი მელაზეა?
- რომელ მოთხრობიდან ან ზღაპრიდან გახსოვთ, რომ მელა მატყუარაა?
- რატომ არის მაიმუნი სასაცილო?
- სად გინახავთ მაიმუნი?
- თქვენი აზრით, რატომ ეძახიან კატას თაგვების მტერს? და ა.შ.
- ნასწავლი მასალის გააქტიურება;
- ლექსიკური მარაგის გამდიდრება;
- სიტყვის პრაქტიკულად გამოყენება;
- ნასწავლის შემოწმება და თვითშეფასება;
- მოტივაციის ამაღლება.
- დაასახელოს შინაური და გარეული ცხოველები;
- ამოიცნოს ცხოველები მათი თვისებებისა და სხვადასხვა ნიშნის მიხედვით;
- მოახდინოს ცხოველთა კლასიფიკაცია კვების მიხედვით;
- შეუძლიათ დამოუკიდებლად შეასრულონ სხვადასხვა კროსვორდები.