ყველა პროფესიას ჰყავს გამორჩეული ხალხი, მამებს და დედებს რომ ვეძახით. იურისპრუდენციაში ჩემთვის გამორჩეულია ვალტერ ელინეკი, ვიღაცისთვის – უოლტერ ელინეკი ან ოლტერ ელინეკი. მოკლედ, სახელს მნიშვნელობა აქვს, რადგან მეორე ელინეკიც არსებობდა ამავე პროფესიაში, ისიც გამორჩეული. მისი სახელია გეორგი, ანუ გეორგ ელინეკი.

ჩვენ ახლა ვალტერ ელინეკი გვაინტერესებს. ამ ადამიანმა მეოცე საუკუნის დასაწყისში გამოსცა ნაშრომი: „კანონი, კანონის გამოყენება და მიზანშეწონილობა“. მისი ნააზრევი, ძირითადად, სახელმწიფო მმართველობას და ადმინისტრაციული ორგანოების საქმიანობას ეხება.

ნაშრომის ერთ ნაწილში სახელმწიფო მმართველობის უკანონო ან კანონიერი გადაწყვეტილების საილუსტრაციოდ ელინეკს მოაქვს ლომზე ნადირობის მაგალითი. ეს ამბავი ასეთია:

ქალაქთან ახლოს, ტყეში ლომი გამოჩნდა. ლომის მოსაკლავად გზას გაუდგა ორი მონადირე, ანუ მათ მიზნად დაისახეს ლომის მოკვლა.

ლომის გამოჩენისთანავე ერთი მონადირე ისვრის ჰაერში. რას იტყვით? როგორ ფიქრობთ, სწორი გადაწყვეტილებაა? ცხადია, არასწორი გადაწყვეტილებაა. ჰაერში სროლით მონადირე მიზანს ვერ მიაღწევს. გამოყენებული საშუალება არასათანადოა.

ახლა შევცვალოთ ფაქტები და სხვა ვერსია განვიხილოთ: მონადირე გაისვრის, თუმცა ტყვია მოხვდება არა ლომს, არამედ მეორე მონადირეს. ამ შემთხვევაში მონადირე მიზნის საწინააღმდეგოდ მოქმედებს და მიზნის მიღწევა კიდევ უფრო საეჭვოა, ვიდრე პირველ შემთხვევაში. ეს შემთხვევა მიუთითებს განხორციელებული ქმედების საზიანო ხასიათზე.

კიდევ ერთი განსხვავებული ვერსია: მონადირე გაისვრის, ტყვია მოხვდება ლომს, თუმცა არ მოკლავს მას. ხედავთ? ლომის დაჭრა მიზნის ფარგლებშია, თუმცა სრულად ვერ აღწევს მიზანს. ამ შემთხვევაში გამოყენებული საშუალება არასაკმარისია. მონადირეს მიზნის მისაღწევად ცოტა მეტი ძალისხმევა სჭირდებოდა.

და ბოლო ვერსია: მონადირე მოკლავს ლომს, თუმცა ამით არ კმაყოფილდება და კიდევ ერთ ტყვიას ესვრის მას. იმედი მაქვს, აღშფოთდით. ეს შემთხვევა ძალის გადაჭარბებაზე მიუთითებს.

ეს მაგალითი მარტივად შეგვიძლია გადმოვიტანოთ სახელმწიფო ორგანოების საქმიანობაზე. რამდენი სახელმწიფო ორგანიზაცია გინახავთ, არამიზნობრივად რომ საქმიანობს? ან სხვას რომ უშლის ხელს საქმიანობაში, ან საკმარის ძალისხმევას რომ არ იჩენს მიზნის მისაღწევად? ძალის გადაჭარბების შემთხვევებიც არის, სამწუხაროდ. თუმცა, ეს ყველაფერი სახელმწიფო ორგანოების საქმიანობისთვის დამახასიათებელია. ადრეც ხდებოდა და მომავალშიც მოხდება. მთავარია, ჩვენ ვიცოდეთ, სად ვმუშაობთ, რა არის ამ ორგანიზაციის მიზანი და რის მიღწევას ვაპირებთ. ასეთ შემთხვევაში, შევამცირებთ არასწორი, არაკანონიერი გადაწყვეტილების მიღების რისკს.

საერთოდ, ცხოველის მოკვლის ამბავი არ მომწონს, მაგრამ სახელმწიფო ორგანოების უკანონო საქმიანობის საილუსტრაციოდ გამოდგება, თანაც გამოგონილია.

– ეეეს არიიი (მწერლის სახელს და გვარს ამბობს) მისი მაგიდაა. ამ მაგიდასთან მჯდომი წერდა ის თავის უკვდავ ნაწარმოებებს, _ არ ჩერდება გიდი და მახსედება ჩემი ბავშვობა. დაგვაყენებდნენ ისე, როგორც ჩემ გარშემო ზემოთქმულ მომენტში იყვნენ მოსწავლეები და ვუსმენდით გიდს, რომელსაც გადაბეზრებული ჰქონდა ის ამბები და ისტორიები, რომელთაც ყვებოდა, თითქოს ჩასუნთქვა-ამოსუქნთქვაც  მუდმივად ერთი ჰქონდა  ასევე მუდმივად უცვლელ სიტყვათა შეთანხმებებს შორის.

ამ მდგომარეობაში ყველაზე ცუდი კი ისაა, რომ მასწავლებლებიც და მოსწავლეებიც კარგი დაგეგმვის გარეშე მიდიან სახლ-მუზეუმებში. ნახავენ ხოლმე თუ სად ეძინა ამა თუ იმ მწერალს, სად წერდა, რომელ ფანჯარაში იყურებოდა ჩაფიქრებული, სად იდგა აკვანი, რომელშიც ის გაიზარდა და ასეთ საყოფაცხოვრებო წვრილმანებს მოისმენენ და მათ მასწავლებელსაც, მშობელსაც და თვითონ მოსწავლეებსაც, _ ყველას, _ ხშირ შემთხვევაში, ჰგონიათ, რომ დიდ დაფარულ ცოდნას ეზიარნენ და რაიმე ღირებული გაიგეს.

რა თქმა უნდა, საყოფაცხოვრებო გარემო ყველაზე მეტს ამბობს ადამიანზე, მისი ნივთები, სახლის მოწყობის გემოვნება და ხედვა ბევრ რამეზე მეტყველებს და ამათგან გამომდინარე შეიძლება კიდევ ბევრი პიროვნული თვისება დაინახო მწერლის, თუმცა  არ მგონია, ეს ამ კუთხით საინტერესო იყოს 15-16 წლის მოსწავლეებისთვის.

არ მინდა ისე გამომივიდეს, თითქოს სახლ-მუზეუმების დათვალიერებას არაფრად მივიჩნევდე, პირიქით.  უშუალო კავშირი ავტორის სახლთან, ნივთებთან, მის ბიბლიოთეკასთან, წარსულ ყოველდღიურობასთან შეიძლება ძალიან კარგი მოტივატორი გახდეს მოსწავლისთვის, რომ უკვე მხატვრულ ტექსტებს გაეცნოს, ან გადახედოს თავიდან. უბრალოდ, ეს ყველაფერი ძალიან ცუდად ხდება ხოლმე.

მოდი, ვკითხოთ საშუალო და უმაღლესი საფეხურის მოსწავლეებს აინტერესებთ თუ არა, მაგიდის რომელ მხარეს იჯდა ილია ჭავჭავაძე, როცა სადილობდა, ან სად ხდიდა ჭაჭის არაყს მურმან ლებანიძე. ამის შემდეგ კი მთელი კლასის წარმომადგენლობა ჩასხდებიან მიკროავტობუსში და უახლოეს ჩამოხურულ ფუნდუკში, თუ მაგიდაზე გაშლიან სუფრას, სადაც თხუთმეტი წუთის შემდეგ აღარავის ახსოვს სახლ-მუზეუმი, მისი პატრონი მწერალი და ამბები. არ ახსოვთ არც იმ მომენტში, არც პიკნიკზე და არც მერე ცხოვრებაში. იმიტომ, რომ სახლ-მუზეუმში სტუმრობა არის ექსკურსიის უბრალო დამატება, რაღაც ტრადიციული ნაწილი, რომელიც დიდად არავის აინტერესებს და მხოლოდ იცავენ ისე, მიმბაძველობით.

მალე სწავლა განახლდება და დაიწყება ექსკურსიები. გაივსება სახლ-მუზეუმები ხალხით, რომლებიც იქ ფოტოებს გადაიღებენ, იცინებენ, დაათვალიერებენ, ხელს გადაუსვამენ ნივთებს და რაღაც აღმოხდებათ აღფრთოვანების აღმნიშვნელად და კარგია ეს ყველაფერი, ძალიან კარგია, მაგრამ მასწავლებლებს მინდა გირჩიოთ,  ასეთი რამ ცადოთ: წაიყვანეთ მოსწავლეები კარვებით, შაბათ-კვირას იმ სახლ-მუზეუმთან. დაბანაკდით იქ, ორი დღე იცხოვრეთ, იკითხეთ იმ მწერლის შემოქმედება, დღის სხვადასხვა დროს ესტუმრეთ მის ოთახებს. ღამე მის ეზოში იარეთ. იკითხეთ, იკამათეთ. და დარჩით. იქ დარჩით შაბათ-კვირას,  თუ მოტიცავიის ზრდასა და ცოდნის გაღრმავებაზე ხართ ორიენტირებულნი.

“დედა დარჩი მარტო, მაგრამ რა ვქნა”.

იშვიათად არის სიტყვები ისეთი ზუსტი, როცა სხვა სიტყვებს ადგილს აღარ უტოვებს.

პერიოდულად ხდება  შემთხვევები, რომლებზეც ხმამაღლა და ბევრი უნდა ილაპარაკო, მიუხედავად იმისა, რომ რთულია, ყელში ბურთი გეჩხირება, ბრაზი გახრჩობს და სიტყვებს თავს ვერ უყრი.

2016 წლის 8 აგვისტოს სამტრედიის სოფელ დაფნარში 22 წლის დემურ სტურუამ თავი მოიკლა. თვითმკვლელობამდე წერილი დატოვა. ამ პოსტის დასაწყისში გამოტანილი ფრაზა მისი წერილის ბოლო წინადადებაა.

წერილში წერია, რომ მომხდარში დამნაშავე ადგილობრივი პოლიციელია, რომელიც მას სიტყვიერ და ფიზიკურ შეურაცხყოფას აყენებდა და მოკვლით ემუქრებოდა, თუ არ ეტყოდა, ვის სად ჰქონდა “მოსაწევი” დათესილი. მისი მეგობრები მოგვიანებით გამოძიებისთვის მიცემულ ჩვენებებში იტყვიან, რომ ძალადობის შემთხვევები წლობით გრძელდებოდა და, დემურის გარდა, სამართალდამცველებს სხვა მსხვერპლებიც ჰყავთ. უფლებადამცველები კი აღნიშნავენ, რომ ეს შემთხვევა შეუძლებელია ცალკე განვიხილოთ. ის ჩვენთან არსებული მახინჯი სისტემის ერთ-ერთი გახმაურებული გამოვლინებაა, ასეთები ხშირად ხდება და რაც უფრო მოშორებით ხდება ქვეყნის პოლიტიკურ ცენტრიდან, ანუ თბილისიდან,  მით უფრო ბრუტალურია.

აქტივისტები, რომლებიც დაფნარში ჩავიდნენ, ჰყვებიან ამბებს სახლსა და ეზოზე, რომელსაც ახალგაზრდა ბიჭი მარტო უვლიდა;  ბაღში დათესილ ლამაზ-ლამაზ ყვავილებზე; დედაზე, რომელიც საარსებო ფულის საშოვნელად თურქეთში დადიოდა სამუშაოდ; თანასოფლელებზე, რომლებსაც განსაკუთრებით უყვარდათ გარდაცვლილი და სხეულის დაზიანებებზე, რომელიც შეუიარაღებელი თვალისთვისაც ადვილად შესამჩნევი იყო და წერილში აღწერილი ძალადობის ნათელ ილუსტრაციას წარმოადგენდა.

დედა მარტო დარჩა, ცოცხალი ადამიანი ამბად გადაიქცა, მაგრამ რა ექნა, სხვა გზა არ ჩანდა.

ამბავი საყურადღებოა და ერთგვარი ტესტია ჩვენთვის, ვინც ცოცხლები ვართ, ვისაც არ გვინდა დავრჩეთ მარტო ან ჩვენი მშობლები დავტოვოთ უჩვენოდ; ვისაც გვესმის, რომ ადამიანის ყველაზე ძვირფასი ქონება მისი სიცოცხლეა და საშინელებაა, როცა მას აზრი ეკარგება, მასზე უარის თქმას გაიძულებენ. ჩვენზეა დამოკიდებული, რამდენად შევაფასებთ ადამიანის სიცოცხლეს, როგორ მოვითხოვთ სახელმწიფოსგან სხვების დაცვას და რამდენ ხანს გვემახსოვრება ერთ-ერთი ყველაზე სულისშემძვრელი ფრაზა, რომელიც შეიძლებოდა სადმე წაგეკითხა.

ეს ფრაზა შესაძლოა ქუჩაში დაწერო, როგორც საპროტესტო მანიფესტი, ისე, როგორც ჩვენმა თანამედროვე ხელოვანებმა, მარიამ ნატროშვილმა და დეთუ ჯინჭარაძემ გააკეთეს; შესაძლოა საპროტესტო მანიფესტაციებზე გამოფინო, როგორც ძლიერი კომპრომატი ხელისუფლების წინააღმდეგ, რომელსაც არ ადარდებს სოფლებში მარტო მცხოვრები ბიჭები და საარსებო ფულის საშოვნელად მათი სხვა ქვეყნებში წასული დედები  ან სულაც ლიტერატურის გაკვეთილებზე განიხილო. ჩვენზეა დამოკიდებული. გააჩნია, ვინ როგორი პროტესტის ფორმას მივმართავთ რეალობის წინააღმდეგ, სადაც ადამიანებს ხან აქვთ სიცოცხლის და ღირსეულად ცხოვრების უფლება, ხან – არა.

ახლახან დიდმა ბრიტანეთმა მსოფლიოს სამწუხარო სტატისტიკა ამცნო: სკოლის დამწყებ პედაგოგთა 73% სამსახურს თავს ანებებს, ძირითადად, მძიმე პროფესიული დატვირთვის გამო. ბრიტანეთის მასწავლებელთა და პედაგოგთა ასოციაციის მიერ ჩატარებულმა კვლევამ ცხადყო, რომ ახალბედა პედაგოგები, ასევე ისინი, ვისაც ხუთწლიანი სტაჟი აქვს, პროფესიას საკმაოდ ხშირად ტოვებს.

გამოკითხვის შედეგების გაანალიზების შემდეგ გამოცემა „გარდიანი“ შეეცადა, დაედგინა, რატომ ირჩევენ ახალგაზრდა ბრიტანელი სპეციალისტები მასწავლებლის პროფესიას და, საბოლოოდ, რატომ იღებენ სკოლის კედლების დატოვების გადაწყვეტილებას. კვლევის შედეგები საკმაოდ დამაფიქრებლად გამოიყურება: გამოკითხულ პედაგოგთა 70%-ზე ცოტა მეტი მძიმე სამუშაო დატვირთვას უჩივის, 54% კი უახლოესი ათი წლის განმავლობაში აღარ აპირებს პროფესიაში დაბრუნებას.

ამის მიუხედავად, გამოკითხვას დადებითი მხარეებიც აქვს, მათ შესახებ ქვემოთ გიამბობთ. ახლა კი იმ ხუთი ძირითადი მიზეზის შესახებ, რომელთა გამოც მასწავლებლები სამუშაოს თავს ანებებენ.

დიდი დატვირთვა – ეს ბრიტანელი მასწავლებლის პროფესიით უკმაყოფილების უმთავრესი მიზეზია. გამოკითხულ პედაგოგთა 87% ირწმუნება, რომ სამსახურეობრივი დატვირთვა მისთვის ყველაზე დიდი დემოტივატორია. მასწავლებელთა 53% აცხადებს, რომ საკუთარი საქმიანობის გასაანალიზებლად და მასზე დასაფიქრებლად დრო არ ჰყოფნის, 31% კი იმითაც  უკმაყოფილოა, რომ ყველაფრის აღრიცხვა უწევს, რაც ძალიან დამქანცველია.

შეკითხვაზე, რომელიც ცხოვრებასა და სამუშაოს შორის ბალანსის დაცვას შეეხებოდა, სტაჟიორი მასწავლებლების 79%-მა უპასუხა, რომ ამ წონასწორობას ვერ გრძნობს. მათგან 46%-ს დასვენების დღეებში 6-დან 10 საათამდე მუშაობა მაინც უწევს. გამოკითხულთა უმრავლესობამ, უფრო ზუსტად 81%-მა აღნიშნა, რომ თავიანთი გატაცებებისთვის, თავისუფალი დრო საერთოდ არ რჩება. მასწავლებლების 80% კი დროს ჩვეულებრივი გართობისთვისაც ვეღარ პოულობს.

კვლევაში იყო ასეთი შეკითხვაც: რა უნდა გაკეთდეს  სამუშაოსა და ცხოვრებას შორის ბალანსის დასაცავად? პასუხებზე დაყრდნობით, როგორც ჩანს, ახალგაზრდა მასწავლებლები ერთ რამეზე თანხმდებიან – ცხოვრება და მუშაობა უფრო მარტივი და სახალისო იქნებოდა, თუკი უაზრო „ქაღალდომანიაზე“ ნაკლებ ძვირფას დროს დაკარგავდნენ.

მედიის დამოკიდებულება მასწავლებლის პროფესიის მიმართ – ეს მეორე მიზეზია, რის გამოც ახალგაზრდა მასწავლებლები სკოლებიდან მიდიან. პედაგოგთა ორ მესამედს აქვს შეგრძნება იმისა, რომ მათი შრომა დაუფასებელია და ასეთ განწყობას მედიის კრიტიკული შეფასებებიც განაპირობებს.

გამოკითხული სკოლის მასწავლებლების მეოთხედმა სწავლების სტანდარტის მუდმივი ცვლილებები დაასახელა პროფესიის დატოვების სურვილის მთავარ მიზეზად. ბოლო ათი წლის განმავლობაში ბრიტანეთის განათლების სისტემაში ძალიან ბევრი ცვლილება მოხდა.

შეკითხვას, რა შეიძლება სახელმწიფომ გააკეთოს იმისათვის, რომ განათლების სისტემის რეფორმები უფრო მარტივად ტარდებოდეს, მასწავლებლები პასუხობდნენ: სურვილი გვაქვს მომავალი რეფორმების შედეგები უფრო სიღრმისეულად ფასდებოდეს, რომ შემდგომში ყველა დაზღვეული იყოს შეცდომებისგან.

გამოკითხულ მასწავლებელთა თითქმის მეოთხედს პროფესიიდან წასვლას მოსწავლეების ქცევები აიძულებს. ბრიტანეთში განათლების სტანდარტების მართვის ერთ-ერთი კვლევის თანახმად, სკოლის მასწავლებლები დღეში საგაკვეთილო დროის ერთ საათს კლასში დისციპლინური პრობლემების მოგვარებას უთმობენ.

რა გამოსავალს გვთავაზობენ თავად მასწავლებლები? გამოკითხულთა 83% მიიჩნევს, რომ გაკვეთილისთვის დამატებითი მომზადება და მისი წინასწარი დაგეგმვა ხელს შეუწყობს ამ პრობლემის გადაწყვეტას, 42% უფრო გამოცდილი კოლეგებისთვის მენტორობას ისურვებდა.

ერთ-ერთ დამატებით შეკითხვაზე, რა არ უყვართ მასწავლებლებს თავიანთ პროფესიაში, 63%-მა უკიდურესად არასასიამოვნო გრძნობები გამოხატა განათლების სტანდარტების მართვის ინსპექციების მიმართ.

კვლევამ გამოავლინა ის პრობლემები, რომელიც ბრიტანელ მასწავლებლებს აწუხებდათ. ამან კიდევ ერთხელ დაადასტურა, რომ მასწავლებლის პროფესია  რთულია და ხელისუფლების მხრიდან ყურადღებას იმსახურებს.

კვლევაში იყო რამდენიმე შეკითხვა, რომელიც იმ მიზეზთა ჩამონათვალსაც ადგენდა, თუ რატომ აირჩიეს ახალგაზრდა პედაგოგებმა თავის დროზე ეს პროფესია. პასუხები ასეთია:

858 გამოკითხულიდან 80%-მა აღიარა, რომ მასწავლებლის პროფესია მოზარდებთან მუშაობის გამო აირჩია. 75%-მა კი აღნიშნა, რომ ეს კეთილშობილი სამუშაოა.

გრძელი შვებულება და არდადეგები – იყო ასეთი პასუხიც, რის გამოც მასწავლებლობა სასურველი პროფესია აღმოჩნდა.

მრავალფეროვანი საქმიანობა – კიდევ ერთი პოპულარული მიზეზი მასწავლებლობისათვის. გამოკითხულთა 57%-მა სწორედ ეს პუნქტი შემოხაზა. ადამიანებს მოსწონთ, რომ ყოველი ახალი დღე წინას არ ჰგავს, რომ მათი მოსწავლეებისგან ახალი იდეები მოდის, თვითონ კი საშუალება აქვთ, კლასს ცოდნა გაუზიარონ.

გამოკითხულთა 57%-მა მასწავლებლის მოტივაციად ისიც დაასახელა, რომ მასწავლებლობა სახალისოა. თუმცა 47% თავის სამუშაოში მეტ თავისუფლებას ისურვებდა, 70% კი კოლეგებთან გამოცდილების მეტ გაზიარებას.

ახალბედა მასწავლებლების 37%-ს მასწავლებლობა იმიტომ მოუნდა, რომ ბავშვობაში კარგი პედაგოგების მაგალითები ჰქონდა.

დაბოლოს – საგნის სიყვარული, მასწავლებლის პროფესიაში შესვლის მშვენიერი მიზეზი. როგორც ცნობილია, კარგ მასწავლებელს სხვებისთვის იმის სწავლებაც შეუძლია, რაც თვითონ არ იცის, მაგრამ ეს წესი მხოლოდ მაშინ მოქმედებს, როცა მასწავლებელს გულწრფელი ინტერესი ამოძრავებს და ნამდვილად გატაცებულია თავისი დისციპლინით. უნდა გიყვარდეს ისინი, ვისაც ასწავლი და ის, რასაც ასწავლი – ეს არის მასწავლებლობის „ოქროს წესი“.

შეგახსენებთ, რომ ბრიტანეთში მასწავლებლობა საკმაოდ შრომატევადი პროფესიაა. მასწავლებელი, მიუხედავად გაკვეთილების რაოდენობისა, ვალდებულია მთელი დღე სკოლაში გაატაროს (დილის ცხრის ნახევრიდან საღამოს ოთხის ნახევრამდე). მასწავლებელს ეკრძალება დამატებითი გაკვეთილები ჩაუტაროს თავისი სკოლის მოსწავლეს, ზოგ კერძო სკოლაში კი მას კონტრაქტით ეკრძალება რეპეტიტორობა. ამისათვის შეიძლება სამსახურიდან დაითხოვონ.

ბრიტანულ სკოლები უკვე სამი წელია ახალგაზრდა კადრების მწვავე პრობლემას განიცდიან. შარშან განსაკუთრებით მკვეთრად იგრძნობოდა ახალგაზრდა მასწავლებელთა კლება რელიგიურ საგნებში, მუსიკაში, გეოგრაფიაში, ინგლისურ ენასა და მათემატიკაში. ექსპერტთა ვარაუდით, თუ უახლოეს მომავალში მდგომარეობა არ გამოსწორდა, სკოლების ადმინისტრაცია იძულებული გახდება პედაგოგობა  ნაკლებად კვალიფიციურ პერსონალს შესთავაზოს, რაც ნეგატიურად აისახება მოსწავლეთა სწავლების ხარისხზე და გააძლიერებს რეპეტიტორების ინსტიტუტს.

ბევრი ექსპერტი სკოლის განათლების სისტემაში არსებულ კრიზისს ემიგრანტთა მატებით ხსნის. ნაციონალური სტატისტიკის სამმართველოს მონაცემებით, ბრიტანეთში ყოველწლიურად, საცხოვრებლად თუ დროებით, 330 ათასი ადამიანი ჩამოდის, რაც პატარა ქვეყნისთვის დიდი დარტყმაა. სასკოლო სივრცეები ვერ იტევენ მოსწავლეებს. 370 ათასი ბავშვიდან, რომლებიც პირველად უნდა წავიდნენ სკოლაში, 18%-ს გადატვირთულ კლასში სწავლება უწევს.

.

საგაკვეთილო პროცესი მოსწავლეებისაგან მრავალი რთული სააზროვნო ოპერაციის შესრულებას მოითხოვს. მათ შორისაა პრობლემური სიტუაციის  შექმნა. მისი გადაწყვეტა უმნიშვნელოვანესია. ფსიქოლოგების აზრით, პრობლემური სიტუაცია თავად განსაზღვრავს და წარმართავს აზროვნების პროცესს,  მაგრამ როგორც კი ის იქმნება, აზროვნება იწყებს პრობლემის გადაჭრის გზის ძიებას, რაც პარალელურად მთელი რიგი კოგნიტური პროცესების გააქტიურებას იწვევს.

პრობლემური  სიტუაციის  გადაჭრასა და  პრობლემის მოგვარებაში უდიდეს  როლს  ასრულებს ევრისტიკა. იგი ერთგვარი შემოკლებული გზაა რთული ამოცანების გადასაჭრელად, მაშინ, როცა პრობლემის გადაჭრისთვის ანალიზი არასაკმარისია და ამოცანას ართულებს ურთიერთსაწინააღმდეგო და არასრული ინფორმაცია, დროის სიმცირე, გაურკვევლობა და ა.შ. ის იმ ამოცანების ამოხსნაში გვეხმარება,    რომელზე პასუხის მიღების გზებიც გამოკვეთილი არ არის და რომელიც უნდა ვიპოვოთ, აღმოვაჩინოთ, გამოვიკვლიოთ და რომელზე დაყრდნობითა და სათანადო კითხვებით უნდა დავადგინოთ ჭეშმარიტება  (ევრისტიკა (ბერძნ. Heuriskō  -„ვპოულობ“), ამიტომ სასწავლო პროცესში იმ ტიპის დავალებების შესრულება, რომელიც მოსწავლეს  დაეხმარება პრობლემის გადაჭრის ტექნიკების ათვისებაში და გააცნობს ევრისტიკული ძიების გზებს, ერთობ საჭირო და აუცილებელია.

ამგვარ საკითხებზე მუშაობისთვის მასწავლებელს შეუძლია წინასწარ დაგეგმოს გაკვეთილი, მოამზადოს საჭირო რესურსები  (ან თუნდაც მიმდინარე საგაკვეთილო ფორმატში შეძლოს მიზნის მიღწევა) და შესაბამისი სტრატეგიების მოშველიებით გავიდეს შედეგზე. არჩევანი  შეიძლება შეჩერდეს ნებისმერ პრობლემურ საკითხზე, რომლის ღრმად შესწავლის საშუალებას  სახელმძღვანელოში  წარმოდგენილი მასალა არ იძლევა და მოითხოვს დამატებითი მასალების მოშველიებას.  მაგალითად, VII კლასის ისტორიის სახელმძღვანელოში საუბარია ჯერ რომის რესპუბლიკაზე და შემდეგ რომის იმპერიაზე, მაგრამ  მასალის წინასწარი დამუშავებისას ცხადი ხდება, რომ  მმართველობის ცვლილების წარმოდგენილი მიზეზები ღია სივრცეს ტოვებენ შემდგომი მუშაობისათვის. მასწავლებელს შეუძლია, გამოიყენოს აღნიშნული პრობლემური სიტუაცია  და საკითხი, თუ რამ გამოიწვია ესოდენ დიდი ცვლილებები და რა შედეგებით დასრულდა, ღრმად გაანალიზებინოს მოსწავლეს საკითხი და აპოვნინოს პასუხები.

განვიხილოთ  ევრისტიკული  ძიების   გზით   პრობლემის   გადაჭრის   კონკრეტული მაგალითი

საგანი – ისტორია.

კლასი – VII .

გაკვეთილი  – &14, რომის იმპერია.

გაკვეთილის მიზანი – მოსწავლემ უნდა შეძლოს  ფაქტებისა და მოვლენების დაკავშირება, შედარება, მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების დამყარება, ანალიზი, მსჯელობა, ცნებების განმარტება, ვიზუალური მასალის გამოყენება, მიღებული ცოდნის განზოგადება და კონკრეტული პასუხების მიღება შეკითხვაზე, თუ რა გახდა რომის რესპუბლიკის მარცხისა და იმპერიის წარმოშობის მიზეზები (ისტ.VII.1, 2, 3, 4).

სწავლის მეთოდი: პრობლემური, ევრისტიკული.

მუშაობის ორგანიზაციის ფორმა: ინდივიდუალური, ჯგუფური, წყვილებში.

ტექნიკური საშუალებები: დაფა, პროექტორი, ვიზუალური მასალა, სახელმძღვანელო (ისტორია, VII, ბაკურ სულაკაურის გამომც.),   ნარატივები.

ძირითადი ცნებები, რომლებსაც გაკვეთილზე შეისწავლიან: რესპუბლიკა, იმპერია, კრიზისი, სამოქალაქო ომი, დიქტატურა.

ლექსიკონი: რესპუბლიკა – „საერთო სახალხო საქმე“, სახელმწიფო, რომელსაც მართავენ ხალხის მიერ გარკვეული  ვადით არჩეული მმართველები; იმპერია –მონარქია, როდესაც სახელმწიფოს მეთაური  ატარებს იმპერატორის ტიტულს; კრიზისი – დიდი გარდატეხა, მკვეთრი ცვლილება,  მძიმე გარდამავალი პერიოდი;  სამოქალაქო ომი – ხანგრძლივი შეიარაღებული კონფლიქტი სახელმწიფოს შიგნით არსებულ დაპირისპირებულ ძალებს შორის სახელმწიფო ხელისუფლების ხელში ჩაგდების მიზნით; დიქტატურა – ძალაუფლება, რომელიც არ შეზღუდულია კანონმდებობით; კეისარი – ზოგადად მონარქის აღმნიშვნელი  სიტყვა,  ძველი რომის იმპერატორების ტიტული.

გაკვეთილის მიმდინარეობა:

I  ეტაპი – კლასის ორგანიზება; პრობლემური სიტუაციის შექმნა და პრობლემის  ფორმულირება.

კლასის ორგანიზების შემდეგ მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს შეკითხვებით,  ხოლო მოსწავლეები  არსებული  ცოდნისა   და  მასწავლებლის მიერ შეთავაზებული დავალებების  საფუძველზე  იძლევიან პასუხებს (სქემა 1):

სქემა 1

II  ეტაპი – წყაროზე  მუშაობა

მასწავლებელი ეკრანზე აჩვენებს ტექსტს N1,2 (რომელიც ასევე ინდივიდუალური ბარათების სახით დაურიგდათ მოსწავლეებს) და სთავაზობს მოსწავლეებს, გაეცნონ დავალებას და შეასრულონ ის (სქემა 2):

სქემა 2

III  ეტაპი – ვერსიების შემუშავება:

მასწავლებელი  მიმართავს  მოსწავლეებს: „რა ვერსიები გაქვთ კითხვაზე პასუხის გასაცემად, საკითხის გადასაწყვეტად და პრობლემის მოსაგვარებლად?“

მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში, მოსაზრებებს ჩამოწერენ რვეულებში, ხოლო მუშაობის დასრულების შემდეგ   ყველა ვერსიას  ჩამოწერენ დაფაზე.

IV  ეტაპი – მასწავლებელი  ავალებს  მოსწავლეებს,  წაიკითხონ ეკრანზე გაშლილი ტექსტი (რომელიც ასევე ინდივიდუალური ბარათების სახით დაურიგდათ)    და  ინფორმაცია განიხილონ ჯგუფებში (სქემა 3):

სქემა 3

IV – პრობლემის გადაჭრის ორგანიზება:

მასწავლებლის  მიმართვა  მოსწავლეებს: „მას შემდეგ, რაც შევიმუშავეთ ვერსია, თუ რატომ  გაანადგურეს  რომაელებმა  რესპუბლიკა,  საჭიროა,  კიდევ   ერთ  საკითხზე  გავამახვილოთ ყურადღება  – არის რაღაც, რაც აუცილებლად უნდა გავიხსენოთ სრული პასუხის მისაღებად. რა  არის ეს? რის გაგებაა აუცილებელი?“

მოსწავლეები მსჯელობენ, შედეგები კი (პასუხები/შეკითხვები)  ჩამოიწერება დაფაზე:

ა)  უნდა გავიხსენოთ, რა სახის ცვლილებები განიცადა რომის სახელმწიფომ საუკუნეთა მანძილზე;

ბ) უნდა მოვიფიქროთ, რა შედეგებს მოუტანდა რომს ეს ცვლილებები? რა  პრობლემებს წარმოშობდა? როგორ შეიძლებოდა ამ პრობლემის გადაჭრა?

გ) როგორ ან რა სახით შეუწყობდა  ხელს ეს ცვლილებები  რომის განადგურებას?

მოსწავლეები  მსჯელობენ, სად და როგორ იპოვონ შეკითხვებზე პასუხები, როგორ  შეიძლება შეივსონ არასაკმარისი ცოდნა და ამის  შესაბამისად  რვეულებში ჩამოწერენ სამოქმედო გეგმას.

V ეტაპზე  ხდება  ძირითადი ცოდნის აქტუალიზაცია – მოსწავლეები მოქმედებენ გეგმის მიხედვით, ამოწმებენ მიზანს, პოულობენ და ასწორებენ მსჯელობისას დაშვებულ შეცდომებს, აანალიზებენ ფაქტებს, განაზოგადებენ და აკეთებენ შესაბამის დასკვნებს, იყენებენ ვიზუალურ მასალას (რომის იმპერიის რუკას). ეს ეტაპი მიმდინარეობს კითხვა-პასუხის რეჟიმში და მოსწავლეებიც კითხვებზე პასუხებს იწერენ  რვეულებში, პასუხებში  ისინი აქცენტს  რომის რესპუბლიკაში მომხდარ ცვლილებებზე აკეთებენ (სქემა 4):

სქემა 4

მოსწავლეთა პასუხები ჩამოიწერება დაფაზე.

VI – პრობლემის გადაჭრის გზის ძიება (ახალი ცოდნის აღმოჩენა):

მასწავლებელი სთავაზობს მოსწავლეებს, იმუშაონ სახელმძღვანელოსა და ეკრანზე გაშლილ ტექსტებზე (ტექსტი N4,5)  და უპასუხონ შეკითხვებს, რომელიც დამატებით ცოდნას მისცემთ პრობლემის გადასაჭრელად.

მოსწავლეები  ასრულებენ დავალებას, აანალიზებენ  სახელმძღვანელოსა  და ეკრანზე წარმოდგენილ მასალას და პოულობენ იმ პასუხებს, რომელიც აუცილებელია სასწავლო ამოცანის ამოხსნისთვის (სქემა 5):

სქემა 5

 საკითხის კიდევ უფრო ღრმად გააზრებისთვის მასწავლებელი მოსწავლეებს  დამატებით დავალებას აძლევს  (სქემა 6):

სქემა 6

მოსწავლეთა   პასუხები ჩამოიწერება დაფაზე სქემის სახით;

VII– ევრისტიკული ძიების გზით პრობლემის გადაჭრისას მიღებული შედეგები (სქემა 7):

სქემა 7

VIII – პრობლემის  გადაჭრა  და  ახალი  ცოდნის გამოყენება, რეფლექსია;

IX –   საშინაო   დავალების  მიცემა, რომლის  დროსაც  მოსწავლეები  გაიმყარებენ მიღებულ ცოდნას,  დაამყარებენ  მიზეზ-შედეგობრივ კავშირებს, გააანალიზებენ ფაქტებს, გააკეთებენ დასკვნებს, ჩამოაყალიბებენ საკუთარ მოსაზრებებს და  მოიტანენ შესაფერის  არგუმენტებს (სქემა 8):

სქემა 8

პრობლემის გადაჭრისთვის  ევრისტიკული ძიების გზა ზრდის შემოქმედებით აზროვნებას, ფაქტობრივ ცოდნას, პიროვნულ თვისებებს, აძლიერებს  ზოგადსაკომუნიკაციო უნარებს და ეფექტურად გამოიყენება სასწავლო პრაქტიკაში.

მეგობრული ურთიერთობები მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ბავშვის განვითარებაში. ახლო მეგობრობა ხელს უწყობს დადებითი თვითშეფასების ჩამოყალიბებას, იძლევა ახლო ურთიერთობების დამყარების საფუძველს და ავითარებს თანაგანცდის (ემპათიის) უნარს, რადგან მეგობრები ცდილობენ ჩაუღრმავდნენ საკუთარ თუ ერთმანეთის განცდებს. ეს ურთიერთობა ეხმარება ბავშვებს ყოველდღიური სტრესების დაძლევაში და სკოლის მიმართ პოზიტიურ განწყობას ქმნის. იმ ბავშვებს, რომლებსაც კლასში მეგობარი ეგულებათ,  უხარიათ სკოლაში წასვლა, ხოლო უმეგობრობა და მტრული გარემო შიშის და შფოთვის განცდას ბადებს მათში. მეგობრობის წამოწყება ადვილია უმცროს სასკოლო ასაკში. ის უფროს ასაკთან შედარებით ნაკლებ ძალისხმევას მოითხოვს. თუ სკოლამდელისთვის ყველა ის ბავშვი მეგობარია, ვისთან ერთადაც თამაში უწევს, სასკოლო ასაკის ბავშვები  უკვე ავიწროებენ მეგობართა წრეს და სხვადასხვა კრიტერიუმებით ირჩევენ მათ. უმცროს სასკოლო ასაკში მეგობრების მსგავსება ძირითადად ასაკით, სქესით, ეთნიკურობითა და სოციალურ-ეკონომიკური სტატუსით განისაზღვრება. შემდგომში, ისინი მეგობრად ირჩევენ პიროვნული თვისებებითა და აკადემიური მოსწრებით მსგავს ადამიანებს. მეგობრობა ორმხრივი ურთიერთობა ხდება და მისი ჩამოყალიბებისთვის საჭიროა, რომ ბავშვებს ერთად ყოფნა უნდოდეთ. ისინი ერთმანეთისგან ნდობას და ერთგულებას მოითხოვენ, გასაჭირში ეხმარებიან ერთმანეთს და ერთად აღნიშნავენ მნიშვნელოვან წარმატებებს. მეგობრები ერთმანეთზე გავლენას ახდენენ. ისინი მთელ რიგ საკითხებში ერთმანეთს ემსგავსებიან, ხშირად უჩნდებათ საერთო ინტერესები, უყალიბდებათ ერთნაირი ღირებულებები, განწყობები (ატიტუდები) და სოციალური ქცევა.

ის ბავშვები, რომლებიც თანაგრძნობის უნარითა და პროსოციალური ქცევით გამოირჩევიან, დამეგობრების შემდეგ ერთად აგრძელებენ საზოგადოებისთვის მისაღებ ქმედებას. რაც შეეხება აგრესიის მაღალი დონის მქონე ბავშვების მეგობრობას, ხშირია მათ შორის და მათი მხრიდან სხვა ჯგუფების მიმართ ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ძალადობა. ამ ასაკში, სკოლამდელი ასაკისგან განსხვავებით, კონფლიქტისას შერიგება ისე იოლი აღარ არის და მის მიზეზებზე საუბარი და ბოდიშის მოხდა აუცილებელი ხდება.

რიდ ლარსონისა და მისი კოლეგების კვლევაში თინეიჯერებსა და მოზრდილ ადამიანებს სთხოვდნენ ერთი კვირის განმავლობაში თან ეტარებინათ ელექტრონული პეიჯერი და დაეფიქსირებინათ, მარტო იყვნენ თუ ვინმესთან ერთად. შედეგების მიხედვით, მოცემული დროის 70% მოზრდილებმა და 74%  თინეიჯერებმა სხვებთან ერთად გაატარეს. ეს შეიძლება აიხსნას აფილაციის ტენდენციით – ადამიანის მისწრაფებით, იყოს ვინმესთან ერთად, მიეკუთვნებოდეს რომელიმე ჯგუფს. ინდივიდუალურია ამ სურვილის სიძლიერე და კვლევების მიხედვით, მეგობრობის მოტივაციის მაღალი მაჩვენებლის მქონე მოსწავლეებმა მეტი იციან მეგობრების შესახებ, აქვთ უფრო მყარი ურთიერთობები და მასწავლებლები მათ აფასებენ, როგორც მეგობრულებს, აფექტურებს, თანამშრომლურებს, ბედნიერებს და პოპულარულებს. თინეიჯერების მეგობრობა უფრო ახლო ურთიერთობად გადაიქცევა. ის ეფუძნება მეგობრებს შორის პიროვნულ მსგავსებას. როცა ვხვდებით ადამიანებს, რომლებსაც ჩვენნაირი რწმენები და შეფასებები აქვთ, ვრწუნდებით ჩვენს სისწორეში. ამ დროს გვიჩნდება დადებითი ემოციები და შესაბამისად, გვსიამოვნებს ამ განცდის მომტან ხალხთან ურთიერთობა. ამიტომ, მეგობრების შერჩევისას უფროსი ასაკის ბავშვები განწყობების მსგავსებასაც ითვალისწინებენ.

ჰიმელის კვლევაში, მოსწავლეებს სთხოვდნენ, თანატოლებისთვის მიენიჭებინათ ქულები მოწონების მიხედვით, ასევე დაესახელებინათ ვისთან ერთად სურდათ თამაში. ამ სოციომეტრიული ტექნიკით ისინი ცდილობდნენ დაედგინათ, ვინ იყო სოციალურად აღიარებული ბავშვი ჯგუფში. მათ გამოჰყვეს რამდენიმე კატეგორია:

1. პოპულარული ბავშვები. ეს ბავშვები, შესაძლოა, ორი სხვადასხვა მიზეზით იმსახურებენ ბევრ დადებით ხმას. მათი უმრავლესობა გამოირჩევა კარგი აკადემიური მოსწრებითა და სოციალური კომპეტენციის უნარებით, არიან მეგობრული და თანამშრომლური (პოპულარულ-პროსოციალური ბავშვები). პოპულარულ-ასოციალური ბავშვები – ე.წ. „ჩხუბისთავი“ ბავშვები, რომლებსაც შიშის და ავტორიტეტის გამო აძლევენ ხმებს.
2. უარყოფილი ბავშვები. აქაც, ორი ქვეტიპი გამოიყოფა. უარყოფილ-აგრესიული ბავშვები, რომლებიც ქცევის პრობლემებით გამოირჩევიან, არიან კონფლიქტურნი და იმპულსურნი. საკუთარ სიბრაზეს სხვების ქმედებებზე რეაქციად აღიქვამენ და ამავდროულად, გამომწვევად იქცევიან, რაც მათ დაცინვას და გარიყვას უწყობს ხელს. უარყოფილ-პასიური ბავშვებს შესაძლოა, სიმორცხვის გამო ეშინოდეთ თანატოლების დაცინვის და ამიტომ ერიდებოდნენ სოციალურ ურთიერთობებს. უარყოფილი ბავშვები ხშირად უმეგობრდებიან სხვა უარყოფილ ბავშვებს. თუ ბავშვი არ არის მიღებული საკუთარი სქესის წარმომადგენლების მიერ, ის ცდილობს იპოვოს მეგობრები საწინააღმდეგო სქესის თანატოლებში. ამიტომ ხშირად ადრეულ მოზარდობაში, როგორც ძალიან პოპულარულ, ასევე გარიყულ ბავშვებს განსხვავებული სქესის მეგობრები ჰყავთ. თანატოლების მიერ უარყოფილ ბავშვებს ნაკლებად უჩნებათ სასკოლო აქტივობებში მონაწილეობის მიღების ხალისი.
3. წინააღმდეგობრივი ბავშვები. ასეთ ბავშვებს ერთდროულად აქვთ წინა ორივე ჯგუფის თვისებები და მათი სოციალური სტატუსი მათ ქცევებზე თანატოლების რეაქციის მიხედვით იცვლება.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მეგობრების ყოლა სასკოლო ასაკში მნიშვნელოვან დადებით გავლენას ახდენს ბავშვების ემოციურ მდგომარეობასა და აკადემიურ მოსწრებაზე და გარკვეულწილად განსაზღვრავს მათ მომავალს. ამ დროს ვითარდება სოციალური კომპეტენციისთვის საჭირო უნარები. ამიტომ კარგი იქნება, თუ მშობლები ამ კუთხით წარმართავენ ძალისხმევას და შვილის ინტერესის სფეროს მიხედვით შეარჩევენ სპორტულ ან შემოქმედებით წრეს, სადაც ბავშვი პოტენციური მეგობრები პოვნას შეძლებს. ასევე, დადებით გავლენას ახდენს მათი თბილი დამოკიდებულება შვილების მეგობრებთან და მათ მშობლებთან, ერთობლივი საინტერესო და გასართობი ღონისძიებები. რა თქმა უნდა, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მათ მაგალითს, რადგან ბავშვები მათგან სწავლობენ ურთიერთობებსაც.

ჩვენი სახელმწიფოს ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, ზოგადი განათლების ამოცანაა, მოსწავლეს ცოდნასთან ერთად მისცეს იმ უნარ-ჩვევების განვითარებისა და დამოკიდებულებების ჩამოყალიბების საშუალება, რომლებიც მას მომავალში დასჭირდება. შესაბამისად, საჭიროა, რომ მასწავლებელი დაეხმაროს მოსწავლეებს კლასში მეგობრული ურთიერთობების დამყარებაში, გარიყულ ბავშვებს შეუქმნას მეგობრების ძებნის მოტივაცია და  ებრძოლოს იარლიყებს. ამისთვის რამდენიმე ხერხი არსებობს:

• მეგობრული დამოკიდებულება მოსწავლეების მიმართ. როცა საქმე ბავშვებს ეხება, როლური მოდელი კარგად მუშაობს. ისინი მასწავლებლისგან ისწავლიან, როგორ უნდა მოიქცნენ, რომ სხვა ადამიანებთან დადებითი ურთიერთობები ჰქონდეთ.
• ჯგუფური აქტივობები. მასწავლებელს შეუძლია კლასის მცირე ჯგუფებად დაყოფა სასწავლო მიზნებისა და სახალისო დავალებების შესასრულებლად, ისე, რომ სხვადასხვა მეგობრული დაჯგუფებების წევრები ერთ ჯგუფში მოხვდნენ. ეს ხელს შეუშლის ბავშვების გარიყვას.
• აქტივობები ღია ცის ქვეშ. გასვლითი ღონისძიებები, ლაშქრობები, ექსკურსიები საშუალებას აძლევს ბავშვებს, კლასგარეშე გარემოში დაინახონ თანატოლები და შესაძლოა ისეთი საერთო ინტერესები აღმოაჩინონ, რის შესახებაც მანამდე არ იცოდნენ.

“კმაყოფილი ჭაბუკი მივიმღერი, ვიჩქარი,
იღვიძებენ გზადაგზა სიყმაწვილის დღეები;
წისქვილები,
მინდვრები,
წყაროები,
ტყეები
და…
კაკლების ჩეროში
ჩვენი სახლიც…
შეხედე!“

მერე რამდენიმე სტროფს გამოვტოვებ და ეს მახსენდება:

„ცაო, შენი ბრალია,
მიწას რომ არ აჩნია
ჩემი პატარაობის
მკრთალი ნაფეხურები“.

რაღაც ოხრად უცნაური მახსოვრობა მაქვს. ზოგი მნიშვნელოვანი რამ რამდენიმე წუთში მავიწყდება და ახირებული ამბები და ფაქტები მახსოვს. მუხრან მაჭავარიანის ეს ლექსიც რამდენიმე წლის წინ მაქვს წაკითხული 1987 წელს გამოცემულ „დროშის ბიბლიოთეკის“ მეორე წიგნში. სადღაც სოფელში გვაქვს შენახული რამდენიმე ასეთი პერიოდიკა და ზაფხულობით ვკითხულობ ხოლმე. მაგრამ, როცა აქ ჩამოვდივარ, ვიდრე სახლამდე მოვალ, ყოველთვის ძალიან თავისთავადად, თითქოს ჰაერი უკან ამოეტანოთ ფილტვებს, ლექსის რომელიმე სტროფი ან ფრაზა წამომცდება. ცოტა არტისტულადაც გავაფორმებ ზოგჯერ და ასე ვესალმები ბავშვობის ადგილებს. დაახლოებით ისეთი ამბავია, ილია რომ ჯავრობს, როგორ მიმიღებს ჩემი ქვეყანაო. არც მე ვარ ჭავჭავაძე და რაჭის პატარა სოფელიც არაა ქვეყანა, მაგრამ…

რატომ თამაშობენ ბავშვები?.. ამით ისინი სოციალურ როლებს ითავისებენ, ცხოვრებას იჩვევენ, წარმოსახვას ივითარებენ და იმავდროულად იკმაყოფილებენ. ზაფხულის პერიოდი ის დროა, როდესაც მოსწავლეებს ყველაზე მეტი დრო აქვთ თამაშისთვის, ან უკეთ რომ ვთქვა, იმ საქმეებისთვის, რაც მათ თავად სურთ, აკეთონ. თამაშით სწავლება ერთ-ერთი ყველაზე კარგი მეთოდია. მით უფრო, თუ ეს თამაშიც და შესასწავლი ობიექტიც ბავშვის არჩეულია და არაფერი ხდება მცირე ძალდატანებითაც კი.

სასწავლო წლის მანძილზე, როდესაც ბავშვს ერთ ქალაქსა თუ სოფელში, თავის სკოლასთან ახლოს, თავის სახლში ცხოვრება უწევს, რთულია მას შეუქმნა გარემო საკუთარი ახალი წარმოდგენა-ინსპირაციებისთვის, თამაშებისთვის, მით უფრო ჩვენს ქვეყანაში არსებულ სოციო-ეკონომიკურ რეალობას თუ გავითვალისწინებთ. ზაფხულში მეტი შესაძლებლობაა, ბავშვებისთვის იმგვარი გარემოს შექმნის, სადაც ისინი განივითარებენ წარმოსახვას, იკითხავენ, ითამაშებენ.

ყველაზე სულელური თემა, რაც სკოლაში თუ სკოლის მერე დამიწერია, ან რაც კი გამიგია, იყო და არის: „როგორ გავატარე ზაფხულის არდადეგები“. ასეთ რამეს რომ მეკითხებოდა ჩემი მასწავლებელი და თან შემდეგ გაკვეთილზე, თავისი ოჯახის პრობლემებზე ან სამასწავლებლოში გაციებულ ფინჯან ყავაზე ფიქრობდა, ცუდად ვხდებოდი. მაშინ მეგონა, რომ იმ ნათელ დღეებს კარგად ვერ აღვწერდი, ახლა კი დარწმუნებული ვარ. თუმცა, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი დავიწყებული არიან, ან ზემოქმედება არ მოუხდენიათ ჩემზე.

სოფლები, ძველი სახლები, ნათელი დღეები, თავისუფალი დრო, მინდვრები და ტყეები და მდინარე, წიგნები, ჩიტების ბუდეები, სხვადასხვა ფორმის თეთრი ღრუბლები – ისაა, რაც აუცილებლად უნდა დავუგროვოთ ბავშვებს თავიანთ მოგონებებში, რომ მერე მუდმივად ჰქონდეთ ადგილები, პერსონაჟები, ამბები, სურნელები, ხმები, რომლებსაც მუდმივად დაუბრუნდებიან ხოლმე.