ნეტავი რა აბედნიერებს ადამიანს? რისგან შედგება ბედნიერება და გვიან რატომ ვხვდებით, რომ ოდესღაც ბედნიერები ვყოფილვართ? რატომ არის, რომ ყოველთვის უფრო მეტი გვინდა?

აი, იქ ვიღაც დგას… მზეს შესცქერის და უხარია. მგონი, ბედნიერიც უნდა იყოს. ეს ავსტრალოპითეკი ლუსია. მის განამარხებულ ნაშთს 1974 წელს ეთიოპიაში აღმოაჩენენ, თუმცა ახლა, ამწუთას, მზე აბედნიერებს.

დროის მიღმა, აი, იმ ფერდობზე „მარჯვე ადამიანები“ შეკრებილან. აზრადაც არ მოსდით, რომ ასე ჰქვიათ. 1964 წელს ლუის ლიკი და მისი კოლეგები ტანზანიაში მათ განამარხებულ ნაშთებს იპოვიან და სახელსაც დაარქმევენ. მანამდე კი… „მარჯვე ადამიანები“ ქვას აღმოაჩენენ. ქვით ქვის გატეხვა შეიძლება… უჰ, ხელის გაჭრაც… და ხელს თუ ჭრის, ტახსაც ხომ გაუფატრავს მუცელს? ხორცი ექნებათ… განა არ არის ბედნიერების საბაბი?

იქით, იმ ველზე, „მშრომელ ადამიანებს“ მოუყრიათ თავი. გამართულად დადიან, ცეცხლითა და იარაღებით აღჭურვილან, უმცროს თაობას რაღაცებს ასწავლიან კიდეც, გამოცდილებას გადასცემენ და მათი წარმატება ახარებთ, მალაყებზე გადადიან… ბედნიერები არიან.

კიდევ უფრო იქით, დათოვლილი მთის ძირას, გამოქვაბულში, ნეანდერტალელები მონადირებული ცხოველების ტყავებს იზომებენ. ამიერიდან სიცივე ისე აღარ შეაწუხებთ… ისინიც ბედნიერები არიან.

ჰომო საპიენსები კი ყველაფრით უკმაყოფილოები ვართ. ვერც კი ვამჩნევთ, რომ ორი ფეხი გვაქვს და სირბილი შეგვიძლია, ორი ხელი, რომლებითაც ყველაფერს ვაკეთებთ, ორი ყური, რომლებითაც გვესმის, ორი თვალი, მზე რომ დავინახოთ, ენა, საჭმლის გემოთი რომ ვისიამოვნოთ და ცხვირი, იის სურნელი რომ ვიგრძნოთ. ტვინიც გვაქვს, ოღონდ ხან ვიყენებთ, ხან – არა.

მოკლედ, ჯანმრთელები ვართ და ეს უკვე ბედნიერებაა.

ბედნიერებას განწყობა ქმნის. განწყობას პატარ-პატარა დეტალები აყალიბებს. ამ დროს ჩვენს ორგანიზმში ბედნიერების ჰორმონი სეროტონინი გამომუშავდება და აგვაფორიაქებს ხოლმე. ან, უბრალოდ, კარგად გვაგრძნობინებს თავს.

ვწერ, თან შავ შოკოლადს გეახლებით და მისი გემოთი ვტკბები. შოკოლადი ერთბაშად ამაღლებს განწყობას. ალბათ ამიტომ იყო, მეთვრამეტე საუკუნის ევროპაში აფთიაქებში რომ იყიდებოდა წამალივით და ძალიან ძვირი ღირდა. სხვათა შორის, ლუდოვიკო მეთხუთმეტის ფავორიტს, მადამ დე პომპადურს, ძალიან ჰყვარებია ცხელი შოკოლადი. ის კი არა, ნაპოლეონიც ყოველ დილით გეახლებოდათ. ამბობდა, მამხნევებს და ძალას მმატებსო. ასე რომ, ნაპოლეონის გამარჯვებებში შოკოლადსაც მიუძღვის წვლილი.

კაკაოს მარცვლები ცხოველურ ცხიმს – ტრიგლიცერიდ ტრისტეარინს შეიცავს. ზოგიერთი თანამედროვე მწარმოებელი ამ ცხიმს მცენარეული ზეთით (უმეტესად – პალმის ზეთით) ცვლის. ასეთ შოკოლადს ნამდვილთან საერთო არაფერი აქვს.

როგორ ამოვიცნოთ ნამდვილი?

ა) შოკოლადის ფილა სახეხზე გავხეხოთ. თუ შოკოლადში მცენარეული ზეთი ურევია, მას პლასტილინივით დავსრესთ, ნამდვილი შოკოლადის ნაფხვენის დასრესა კი არ გამოვა.

ბ) შოკოლადის ფილა ორი წუთით მოვათავსოთ მიკროტალღოვან ღუმელში. ნამდვილი შოკოლადი დარბილდება, მაგრამ არ დადნება.

გ) შოკოლადის ნატეხი რძიან ჭიქაში ჩავაგდოთ. ნამდვილი ჩაიძირება, მცენარეული ზეთის შემცველი კი ზედაპირზე იტივტივებს.

დ) შოკოლადის ფილა 30 წუთით შევდოთ საყინულეში. ნამდვილი შოკოლადი კაკაოს ცხიმის პატარა წვეთებით დაიფარება.

ეკვადორისა და ვიეტნამის ტერიტორიაზე მოყვანილი კაკაოსგან დამზადებული შოკოლადი განსაკუთრებით გემრიელი ყოფილა. ეკვადორში, ქალაქ კიტასთან, მდებარეობს ნახევრად მთვლემარე ვულკანი კატაპაკი. ნიადაგიც მისგან ამოსროლილი კვამლითა და ფერფლით არის გაჟღენთილი. სწორედ ეს მიაჩნიათ მიზეზად, რომ აქაური კაკაო განსაკუთრებით ნოყიერია. თუმცა ეკვადორული კაკაოსგან დამზადებული შოკოლადიც კი ვერ იქნება სასარგებლო, თუ გულსართით უხვადაა ამოვსებული. რაც უფრო მეტია ნაწარმში გულსართ, მით უფრო ნაკლებია შოკოლადი.

მოდით, გავახუროთ თეთრი, რძიანი და შავი შოკოლადი. რომელი უფრო ადრე გალღვება? კაკაოს ცხიმი 36 გრადუსზე ლღვება, ამიტომ პირველი სწორედ შავი შოკოლადი დაიწყებს ლღობას, მერე – რძიანი, თეთრი კი ყურსაც არ შეიბერტყავს. მასში კაკაოს პროდუქტის შემცველობა სულ 20%-ია. სტანდარტის მიხედვით, შოკოლადი 35% კაკაოს პროდუქტს მაინც უნდა შეიცავდეს. თუ ის 40%-ს აღწევს, მაშინ ეს შავი შოკოლადია, თუ 55%-ს – მწარე. რძიან და გულსართიან შოკოლადში კი კაკაოს პროდუქტი 25%-ს არ აღემატება.

კაკაოს მარცვლები კიდევ ერთ საინტერესო ნივთიერებას – ალკალოიდ თიობრომინს შეიცავს. თვისებებით ის კოფეინს ჰგავს, ოდნავ მომწარო გემო აქვს და დიდი რაოდენობით მომწამლავია. ქიმიური ბუნებით სუსტი ფუძეა. რეაქციაში შედის როგორც მჟავებთან, ისე ფუძეებთანაც.

„თიობრომინი“ ლათინურად ღმერთების საკვებს ნიშნავს. ზომიერი მიღებისას წნევას მაღლა არ სწევს, სამაგიეროდ, ტვინს ასტიმულირებს, ანტიდეპრესანტი და ანტიოქსიდანტია.

ეს ალკალოიდი შოკოლადის სისუფთავის ერთგვარი ინდიკატორიც არის: რაც უფრო მეტი კაკაოს მარცვალია გამოყენებული წარმოებისას, მით უფრო მეტ თიობრომინს შეიცავს შოკოლადი. ყველაზე მეტი შავ შოკოლაშია, თეთრში კი თითქმის არ არის. რძიან და გულსართიან შოკოლადს შუალედური ადგილი უკავია. თუ შოკოლადი შავია, მაგრამ თიობრომინს არ შეიცავს, გაუყალბებიათ და ეგ არის…

კაკაოს მარცვლებში ცოტაოდენი ეპიკატექინიც მოიპოვება. ეს პოლიფენოლების ჯგუფის ნივთიერებაა და კუნთებს ასტიმულირებს. მიტოქონდრიებზე ზემოქმედებს და მათ რეპარაციას, ფუნქციის შენარჩუნებას უწყობს ხელს.

ექიმები ირწმუნებიან, შოკოლადი ალპინისტებისთვისაც კარგიაო. კაკაოს პოლიფენოლები მაღლა სწევს სისხლში აზოტის ოქსიდის კონცენტრაციას, სისხლძარღვებს ადუნებს და სისხლის მიმოქცევას აუმჯობესებს. ამის შედეგად ძლიერი დატვირთვის დროს ჟანგბადის შიმშილობაა არ შეინიშნება.

შოკოლადის გამოყენება ქიმიის გაკვეთილზეც შეიძლება. მიხვდით ალბათ – გემრიელი ცდების ჩასატარებლად.

ცდა #1

ჩაყარეთ სინჯარაში გახეხილი შოკოლადი (ასე, 1 სმ-დე სიმაღლეზე), დაასხით 2 მლ გამოხდილი წყალი, კარგად შეანჯღრიეთ და გაფილტრეთ. ფილტრატს 1მლ ნატრიუმის ტუტის ხსნარი და 10%-იანი სპილენძის სულფატის 2-3 წვეთი დაამატეთ. კვლავ შეანჯღრიეთ. წარმოიქმნება კაშკაშა ლურჯი ფერი. ეს საქაროზას აღმომჩენი რეაქციაა.

ცდა #2

შოკოლადი დაფხვენით და კოლბაში ჩაყარეთ. დაამატეთ 15 მლ 965-იანი ეთილის სპირტი. შეანჯღრიეთ და 15-20 წუთით შედგით სპირტქურაზე, ოღონდ არ აადუღოთ. მერე გააცივეთ და გაფილტრეთ. ფილტრატი სხვა კოლბაში გადაიტანეთ, დაამატეთ 5 მლ 1M გოგორდმჟავას ხსნარი და ადუღებამდე გააცხელეთ 15 წუთის განმავლობაში. კვლავ გააცივეთ და გაფილტრეთ. მოვარდისფრო-ყავისფერ ხსნარს მიიღებთ. გაცივების შემდეგ 1 მლ ფილტრატის დაამატეთ 1 მლ მოლიბდენის რეაქტივი (7,5გ ამონიუმის მოლიბდატი (NH₄)₆Mo₇O₂₄ ხსნიან 100მლ 32%-იან აზოტმჟავაში) და ნარევი წყლის აბაზანაში გააცხელეთ. წარმოიქმნება ყვითელი წვრილკრისტალური ნალექი. თუ შოკოლადი რძიანია, ეს რძის ფოსფოპროტეინების დამსახურება იქნება, თუ სუფთა – ლეციტინში შემავალი ფოსფატიონებისა, რომლებიც ამონიუმის მოლიბდატთან რეაგირებენ.

ცდა #3

ჩაყარეთ სინჯარაში გახეხილი შოკოლადი (1 სმ-დე სიმაღლეზე), დაასხით 2-3 მლ გამოხდილი წყალი, კარგად შეანჯღრიეთ და გაფილტრეთ. 1 მლ ფილტრატს დაამატეთ 0,5 მლ კონცენტრირებული აზოტმჟავა. ნარევი გააცხელეთ. წარმოიქმნება ყვითელი მასა. თუ 25%-იან ამიაკს დაამატებთ, ნარინჯისფერში გადავა. ეს სინჯი რძიან შოკოლადში შემავალი ცილის ამინმჟავებზეა გათვლილი.

და მაინც – სად არის ბედნიერება?

აბრაამ ლინკოლნს უთქვამს: „თუ გინდა, ბედნიერი იყო, აქციე ბედნიერება შენი ცხოვრების მთავარ მიზნად“.

თუ მთლად ასე არ გამოდის, ცოტა შოკოლადიც მიაშველეთ…

როკფელერები

ვინ წარმოიდგენდა, რომ მსოფლიოში ყველაზე ცნობილი ბიზნესდინასტიის დამფუძნებელი ჯონ როკფელერი იმდენად ფულის უსაზღვრო სიყვარულით  არ გამოირჩეოდა, რამდენადაც სიძუნწითა და წუწურაქობით. ეს თვისებები „კოლორადოელი ტურას“ ზოგიერთ შთამომავალსაც გამოჰყვა. ამის მიზეზი გახლდათ როკფელერისეული აღზრდა, რომელიც უმცროსი ძმების მიერ უფროსების ტანსაცმლის გაცვეთამდე ტარებითა და ოჯახში მუშაობით ჯიბის ფულის შოვნით გამოიხატებოდა. მაგალითად, ყოველი მოკლული ბუზის სანაცვლოდ მამა შვილებს ორ ცენტს უხდიდა.

ერთადერთი, რაც ჯონს არ ენანებოდა, საკუთარი დრო იყო. ის მუშაობის მანიაკი გახლდათ. ჩვეულებრივ კლერკად მუშაობისას თავს არც დალევის, არც მოწევის და არც ქალებთან ურთიერთობის უფლებას არ აძლევდა. მუშაობდა გათენებიდან მზის ჩასვლამდე და იშვიათ თავისუფალ წუთებშიც კი თავისი პირველი საბანკო ჩეკის თვალიერებით ტკბებოდა.

როკფელერის მეორე ვნება ნავთობი იყო. მისი წარმატება სწორედ თავაუღებელმა მუშაობამ და პერსპექტიულმა იდეამ განაპირობა. ყოველ შემთხვევაში, მე–19 საუკუნეში წარმატებული სტარტის სწორედ ეს რეცეპტი მუშაობდა. როკფელერები ამერიკის ყველაზე მდიდარ დინასტიად იქცნენ და დღესაც ასეთივედ რჩებიან. ჯონის მიერ 130 წლის წინ დაარსებული „Standart Oil–ი“ კი კვლავ სანავთობო მონსტრია.

დღეს მსოფლიოში როკფელერის ორასამდე შთამომავალი ცხოვრობს. მართალია ყველა მათგანი წარმატებული ბიზნესმენი არ გამხდარა, მაგრამ ზოგმა საკმაოდ დიდ სიმაღლეს მიაღწია, თუმცა ჯონ უფროსის დაჩრდილვა ვერც ერთმა მათგანმა ვერ შეძლო.

ლაკოსტები

ხანდახან ბიზნესი არა პერსპექტიული იდეიდან, არამედ ჰობიდან იწყება. ეს ვარიანტი უფრო იშვიათია, მაგრამ რენე ლაკოსტს ბედმა გაუღიმა. ჯერ კიდევ კოლეჯში ის ჭკუას კარგავდა ჩოგბურთზე. ყმაწვილის გატაცებას მისი მშობლები სერიოზულად არ ეკიდებოდნენ, მაგრამ რამდენიმე წელიწადში რენე მსოფლიოს ერთ-ერთი საუკეთესო ჩოგბურთელი გახდა.

1927 წელს, დევისის თასის მატჩის წინ, ლაკოსტმა ერთ-ერთ სპორტსმენს სანაძლეო დაუდო, რომ მოიგებდა. ფსონი… ნიანგის ტყავის ჩემოდანი იყო. რა თქმა უნდა, ჟურნალისტებს ეს ამბავი არ გამოჰპარვიათ და რენეს ნიანგი შეარქვეს.

ლაკოსტს მეტსახელი ძალიან მოეწონა და როდესაც სპორტული კარიერის დასრულების შემდეგ ქსოვილების ფაბრიკა გახსნა, პატარა ნიანგი მისი ნაწარმის ემბლემად იქცა.

ბიზნესის იდეა ასეთი იყო: სპორტი შეძლებული ადამიანების ცხოვრების ნაწილია, რომელიც ელეგანტურ და მოხერხებულ ტანსაცმელში უნდა გაატარონ. ამ პოლიტიკის შედეგი მთელ მსოფლიოში გახსნილი 2000-ზე მეტი საფირმო მაღაზიაა.

უოლტონები

სუპერმარკეტი ამერიკული ცხოვრების ისეთივე სიმბოლოა, როგორიც ჰამბურგერი, მაგრამ ბევრმა ამერიკელმა არ იცის, რომ პირველი სუპერმარკეტი ფარდულში გაიხსნა. სამაგიეროდ, თავად იდეას, რომელიც სემ უოლტონს დაებადა, ოქროს ფასი ჰქონდა. მოგვიანებით უოლტონმა სუპერმარკეტების ქსელი „უოლ მარტი“ შექმნა. სწორედ მისი იდეა იყო ქალაქის გარეუბანში უზარმაზარი მაღაზიების აშენება, რომლებსაც უფასო ავტოსადგომები ერტყა გარს, მყიდველების დაინტერესება ხელმისაწვდომი ფასებითა და… ჭორებით. მყიდველებთან მომსახურე პერსონალის საუბარი სხვადასხვა თემაზე მუშტრის მოზიდვის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს საშუალებად მიიჩნეოდა.

უოლტონები ტიპური ამერიკული ბიზნესდინასტიაა, სადაც შვილები ბავშვობიდანვე მონაწილეობენ მამის საქმიანობაში და შემდგომ საოჯახო საქმის გამგრძელებლები ხდებიან. ნაყინის ფულს პერსონალთან ერთად მუშაობით შოულობენ, მონაწილეობენ სარემონტო სამუშაოებში, ემსახურებიან კლიენტებს, დაატარებენ საქონელს.

დღეს უოლტონის უფროსი ვაჟი რობსონი, რომელიც მამის გარდაცვალების შემდეგ ფირმის სათავეში აღმოჩნდა, პლანეტის ერთ–ერთი უმდიდრესი ადამიანია. მისი პირადი ქონება 20 მილიარდ დოლარს აღემატება.

ოპენჰეიმერები

ალბათ გგონიათ, რომ ბრილიანტებს ყოველთვის ცეცხლის ფასი ედო, მაგრამ ასე არ არის. გასული საუკუნის 20-იან წლებში ალმასის ფასი მკვეთრად დაეცა. ძვირფასი ქვების სპეციალისტი ოპენჰეიმერ-უფროსი არ დაბნეულა – მან ჩალის ფასად შეიძინა ერთ დროს ყოვლისშემძლე ფირმა „დე ბირსის“ აქციები და ამით საფუძველი ჩაუყარა საოჯახო ბიზნესს. მას მხარი აუბა შვილმაც, რომელიც ველური ორქიდეებისა და წმინდა სისხლის ცხენების მოყვარული იყო და მთელ მსოფლიოს ჩაუნერგა აზრი, რომ ბრილიანტი მარადიული ფასეულობაა. სინამდვილეში მას მიაჩნდა, რომ ეს ქვები ბევრს არაფერს წარმოადგენდა და ფულის შოვნის ერთადერთი შანსი მათ ირგვლივ ერთგვარი მითის შექმნა იყო. სწორედ მისი იდეისა და სწორი სარეკლამო სტრატეგიის დამსახურებაა, რომ დასავლელ საქმროებს ბრილიანტის ბეჭდის გარეშე ქალისთვის ხელი ვერ უთხოვიათ, რადგან დღეს ეს ქვა მარადიული სიყვარულის სიმბოლოდ მიიჩნევა. ამასთან, არსებობს დაუწერელი კანონი, რომლის თანახმად, ბეჭდის ფასი სასიძოს ორი თვის ხელფასს მაინც უნდა უდრიდეს.

გასაკვირი არ არის, რომ „დე ბირსი“ საკმაოდ სწრაფად წამოდგა ფეხზე, ალმასების ფასმა კი 60%-ით მოიმატა. დღეს კომპანია ალმასის მსოფლიო ბაზრის 75%-ს აკონტროლებს, ამ უზარმაზარი ქონების მფლობელი კი ჰარი ოპენჰეიმერის შვილიშვილი ჯონათანია.

ფრიტცკერები

სასტუმროების უზარმაზარი ქსელის მფლობელი ნიკოლას ფრიტცკერი რუსეთიდან ფულის, საქმიანი კავშირებისა და ყოველგვარი პერსპექტივის გარეშე ჩავიდა ამერიკაში. ეს ამბავი 200 წლის წინ მოხდა. ტურისტის დიპლომის მიღების შემდეგ მან თავისი სპეციალობით მუშაობა დაიწყო, ჰონორარებს კი უძრავ ქონებაში აბანდებდა. მისმა შვილიშვილებმა საოჯახო ბიზნესი გააფართოეს და სასტუმროების ქსელი „ჰაიატი“ შექმნეს. დღეს ის მსოფლიოს 40-ზე მეტ ქვეყანაში მდებარე 200-ზე მეტ სასტუმრო და საკურორტო კომპლექსს მოიცავს.

გარდა ამისა, ფრიტცკერების ოჯახი არქიტექტურაზე გიჟდება და ამ პროფესიის წარმომადგენელთათვის ყოველწლიურად გასცემს მსოფლიოს ყველაზე პრესტიჟულ ჯილდოს. ფრიტცკერის პრემიის მიღება არქიტექტორისთვის იგივეა, რაც მსახიობისთვის – „ოსკარისა“. მით უმეტეს, რომ ამ პრემიას მსოფლიოში ანალოგი არ მოეპოვება. არქიტექტორებს რატომღაც ნობელიც კი არ სწყალობდა…

მსოფლიოში 62 მილიონი გოგონა არ დადის სკოლაში. მათი უმრავლესობა კონფლიქტურ და არასტაბილურ ქვეყნებში ცხოვრობს, მაგალითად ისეთში, როგორიც ავღანეთია. ამ ქვეყანაში კი მშვიდობიანი პერიოდი ოცდაათ წელზე მეტია ვერა და ვერ დადგა. ომი, ცხადია, პირდაპირ აისახება სწავლის პროცესზე.

გაკვეთილების შემდეგ ავღანელი სკოლის მოსწავლეები სახლში ბრუნდებიან და დაფაც თან მიაქვთ. ჯალალაბადის გარეუბანი. © Noorullah Shirzada, Getty Images

ავღანეთი ქალების განათლების მაჩვენებლით მსოფლიოში ერთ-ერთ ბოლო ადგილს იკავებს. ეს მონაცემები დიდწილად „თალიბანის“ ხუთწლიანმა, 1996-2001 წლების მმართველობამაც განაპირობა. ხალიდ ჰოსეინის რომანში „ათასი მოელვარე მზე“ მრავლად გვხვდება ფრაგმენტები უახლესი ისტორიიდან, რაც საშუალებას იძლევა ისტორიის, კულტურისა და ლიტერატურის ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩასატარებლად:

„ამიერიდან ჩვენს ვათანს ავღანეთის ისლამური ემირატები ეწოდება. ძალაში შედის შემდეგი კანონები, რომელთა შესრულებაც აუცილებელია.

ქალების საყურადღებოდ:

დარჩით სახლებში. ქალებისთვის შეუფერებელია უმიზნოდ ქუჩებში ხეტიალი. თუ გარეთ გახვალთ, თან აუცილებლად მაჰრამი, მამრობითი სქესის ნათესავი უნდა გახლდეთ. თუკი ქუჩაში მარტო მყოფს დაგიჭერენ, გამათრახების შემდეგ შინ გაგისტუმრებენ.

დაუშვებელია სახის გამოჩენა. გარეთ გასვლისას უნდა ჩაიცვათ ბურკა. ვინც ამ წესს არ დაემორჩილება, რამდენჯერმე გამათრახდება.

იკრძალება გოგონების სკოლაში სიარული. ქალთა სკოლები დაუყოვნებლივ დაიხურება.

იკრძალება ქალების მუშაობა.

მრუშობა ჩაქოლვით ისჯება.

მოისმინეთ! მოისმინეთ ყურადღებით და დაემორჩილეთ კანონებს! ალაჰუ აქბარ!“ (ინგლისურიდან თარგმნა სოფიო ჯობავამ, გამომცემლობა „არტანუჯი“, 2016 წ.)

თალიბების განდევნისას ავღანეთში ერთი მილიონი მოსწავლე დადიოდა სკოლაში. უმეტესობა ბიჭი იყო. თუკი ადრე გოგონების მხოლოდ 3% იღებდა განათლებას, ავღანეთის მთავრობის განცხადებით, ახლა ეს მაჩვენებელი 36%-მდეა გაზრდილი. ქვეყანას ამჟამად ორივე სქესის დაახლოებით 8 მილიონი მოსწავლე ჰყავს. აღსანიშნავია, რომ აშშ-ს ავღანეთის საგანმანათლებლო სისტემის გასამართად რვაას მილიონამდე დოლარი აქვს დახარჯული. ყველაფრის მიუხედავად, სკოლაში მოსიარულე ბიჭების რაოდენობა მაინც სამჯერ აღემატება გოგონებისას. მეექვსე კლასის შემდეგ სწავლას 20 გოგონადან მხოლოდ ერთი აგრძელებს. დაახლოებით მილიონ-ნახევარი სასკოლო ასაკის ავღანელი გოგონა სკოლის გარეთაა დარჩენილი.

გაკვეთილი ღია ცის ქვეშ გაცილებით უსაფრთხოა. მეჰთარლამი. © AFP

ამ გარემოებას რამდენიმე მიზეზი აქვს. ზოგიერთი ოჯახი შვილს ნებას რთავს ახლომდებარე და მხოლოდ გოგონებისთვის განკუთვნილ სკოლაში იაროს, სადაც მამაკაცი მასწავლებელი არ ეყოლება. თუმცა ასეთი სკოლა ძალიან ცოტაა. მრავალი გოგონაა სკოლაში თუ სკოლის გზაზე დაშავებული. ქალთა სკოლები დანგრეულია, ასობით მასწავლებელი კი – დაშინებული ან მოკლული. სიღარიბე, ომი, დაუცველობის შეგრძნება, მოტაცებისა და გაუპატიურების რისკი ბევრ ოჯახს უბიძგებს, რომ ქალიშვილი ადრეულ ასაკში გაათხოვოს. ავღანელი გოგონების 50%-ზე მეტი 12 წლის ასაკში ინიშნება ან თხოვდება. 16 წლისათვის 60% უკვე დაქორწინებულია. უფლებადმცველების განცხადებით, გოგონებს უმეტესწილად იძულებით ან გარიგებით ათხოვებენ სამოც წელს გადაცილებულ მამაკაცებზე, რომელთაც ისინი პირველად საკუთარ ქორწილში ხვდებიან.

ავღანელი გოგონა ნაღლუს კაშხალთან ახლომდებარე სოფლიდან სკოლაში მიდის.  © Jeff Pachoud, AFP, Getty Images

რადგან „თალიბანის“ რეჟიმამადე მასწავლებელთა უმრავლესობა ქალი იყო, ქალთა დასაქმების აკრძალვამ მრავალი სირთულე წარმოშვა როგორც გოგონების, ისე ბიჭების განათლების მხრივ. რამდენიმეწლიანმა წყვეტამ კრიზისი გამოიწვია და ახლა ქვეყანას უდგას საჭიროება, რაც შეიძლება მეტი მასწავლებელი ქალი გაზარდოს.

სკოლის მასწავლებელი ჰერათში. © UNICEF Video

ავღანელი ქვრივი ქალების საშუალო ასაკი 35 წელია. ასეთი კი ამ ქვეყანაში მილიონ-ნახევარი ცხოვრობს. 94%-ს განათლება არ აქვს მიღებული, არადა, სულ ცოტა 4 შვილის რჩენა უწევს. ქმრები ზოგს შეიარაღებული კონფლიქტისას დაეღუპა, ზოგიერთი ქალი კი უბრალოდ მასზე გაცილებით უფროს მეუღლეზე მეტ ხანს ცხოვრობს.

ავღანელი გოგონები მათემატიკის გაკვეთილზე. © Wally Skalij, Getty Images

„ვიცი, ჯერ კიდევ პატარა ხარ. მაგრამ მინდა, რომ ეს უკვე გაიაზრო და ისწავლო, – უთხრა ბაბიმ, – გათხოვება მოიცდის, განათლება კი – ვერა. შენ ძალიან გონებაგახსნილი გოგონა ხარ. ნამდვილად ასეა! ყველაფერი გამოგივა, ლაილა! ზუსტად ვიცი. ისიც ვიცი, რომ როდესაც ეს ომი დასრულდება, ავღანეთს შენ ისევე დასჭირდები, როგორც მამაკაცები. შეიძლება, უფრო მეტადაც კი, რადგან იმ საზოგადოებას, რომელსაც გაუნათლებელი ქალები ჰყავს, წარმატების შანსი არ გააჩნია, ჩემო გოგონავ“, – ქალიშვილისადმი მამის ეს მიმართვაც ავღანური წარმოშობის ამერიკელი მწერლის – ხალიდ ჰოსეინის რომანიდანაა. მწერალი გრძნობს იმ საჭიროებებს, რაც მისი ქვეყნის წინაშე დგას და ავღანეთის პრობლემებს მსოფლიო საზოგადოებას  მხატვრული ლიტერატურის მეშვეობით აცნობს.

სოფელ ქამარქალაღის მეჩეთში მოწყობილი სკოლის დაფაზე ავღანელი გოგონა მშობლიურ ენაზე წერს. © Getty Images

„ათას მოელვარე მზეში“ რამდენჯერმე გვხვდება ფრაზა: „ავღანეთში ახლა შესაფერისი დროა ქალად ყოფნისთვის“. რომანს ძლიერი, ერთნაირ ბურკებში გამოწყობილი განსხვავებული ქალი პერსონაჟები ჰყავს, რომლებიც მტრის ჩამოგდებულ ჭურვებში ყვავილებს ახარებენ – მომაკვდინებელ საგნებში ახალ სიცოცხლეს თესავენ. ნიშანდობლივია, რომ ლაილა, რომელიც უკვე ვახსენეთ, ბოლოს ისევ სამშობლოში, დანგრეულ ავღანეთში ბრუნდება, ანახლებს სკოლას და მასწავლებლობას იწყებს!..

მსოფლიოს უკეთესობისაკენ შესაცვლელად მილიონობით ქალის პოტენციალი უსათუოდ გამოსაყენებელია!

მოსწავლეები სასწავლო დროის უმეტეს ნაწილს საკლასო ოთახში ატარებენ, ამიტომ მნიშვნელოვანია, სკოლამ იზრუნოს საკლასო ოთახში ისეთი გარემოს შექმნაზე, რომელშიც მოსწავლეებიც და მასწავლებლებიც უსაფრთხოდ იგრძნობენ თავს და რომელშიც შესაძლებელი იქნება სასწავლო პროცესის ეფექტიანად წარმართვა. საკლასო გარემო პოზიტიური უნდა იყოს და წაახალისებდეს სწავლებისა და სწავლის პროცესს. ადამიანის უფლებებს მორგებული საკლასო გარემო თანასწორობას, ინკლუზიასა და ურთიერთპატივისცემას გულისხმობს. ასეთი გარემო მოსწავლეს შესაძლებლობათა სრულყოფილად გამოვლენის საშუალებას აძლევს.

ჰკითხეთ საკუთარ თავს:

◦ არის თუ არა საკლასო ოთახში საკმარისი რაოდენობის სკამი და მერხი, რომლებიც მორგებულია თითოეული მოსწავლის საჭიროებებს? ინვენტარი მოსწავლისა თუ მასწავლებლისთვის კომფორტული უნდა იყოს.

◦ ეკითხებით თუ არა მოსწავლეებს, როგორი საკლასო ოთახი მოეწონებოდათ? როგორ დააწყობდნენ სკამებსა და მერხებს?

◦ არის თუ არა საკლასო ოთახში ისეთი პლაკატები ან ფოტოები, რომლებიც წაახალისებს თანასწორობას და გმობს დისკრიმინაციას?

მაგალითად, ისრაელში, Leo Baeck Education Center-ში, მოსწავლეებმა და მასწავლებლებმა რამდენიმე საკლასო ოთახში ადამიანის უფლებების მხარდამჭერი გარემო შექმნეს. ერთი ოთახი ისე მოეწყო, რომ აქცენტი თანასწორობასა და გამოხატვის თავისუფლებაზე დაისვა, მეორე კი თანამედროვე მონობის თემატიკაზე იყო ორიენტირებული. ოთახებში გამოაკრეს შესაბამისი შინაარსის პოსტერები, ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია, ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებული გამონათქვამები.

დანიაში, KonTiki–ს სკოლებში, მოსწავლეთა მაგიდები U–სებურად ან cabaret სტილშია განლაგებული. ეს საშუალებას აძლევს მასწავლებელს, არ იყოს დისკუსიის ცენტრში, ქმნის უფრო მშვიდ, არაიერარქიულ გარემოს და წაახალისებს peer-to-peer დიალოგს. საზოგადოდ, რაც უფრო არაიერარქიულია გარემო, მით უფრო აქტიურად მონაწილეობენ მოსწავლეები დისკუსიასა და სასწავლო პროცესში.

სკოლას შეუძლია, ადამიანის უფლებების მხადამჭერი გარემო მთელ ტერიტორიაზე შექმნას. მაგალითად, სათანადოდ მოაწყოს სათამაშო მოედანი, კაფეტერია, სპორტული დარბაზი, საკლასო ოთახები, დერეფნები და ბიბლიოთეკა. თუმცა ყველა სკოლას არ შეუძლია ისეთი პრობლემების დამოუკიდებლად მოგვარება, როგორებიცაა განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე მოსწავლეთა თავისუფალი გადაადგილება სკოლის მთელ ტერიტორიაზე, ყველა სართულზე, ყველა საკლასო ოთახში. ეს მოითხოვს ფინანსებს, რომლებიც სკოლას არ გააჩნია. მთავარია, სასკოლო საზოგადოებამ გააცნობიეროს ეს პრობლემები, სცადოს სახსრების მოძიება მათი ნაბიჯ-ნაბიჯ გადაწყვეტის მიზნით.

თუმცა ნაკლები ხარჯი სჭირდება, მაგალითად, საკლასო ოთახებში ადამიანის უფლებებათა საყოველთაო დეკლარაციიდან ამონარიდების გაკვრას ან სკოლის კედლებზე იმის მიწერას, რომ:

◦ ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით;

◦ ყველა ადამიანი თანასწორია კანონის წინაშე;

◦ ყველას აქვს უფლება, დაცული იყოს თანაბრად, დისკრიმინაციის გარეშე კანონის მიერ;

◦ ყველას შეუძლია, მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს უფლებების დაცვა;

◦ არ შეიძლება ვისიმე თვითნებური დაკავება, დაპატიმრება და გაძევება;

◦ ყველას აქვს განათლების უფლება…

წარმოიდგინეთ, რა სახალისო იქნება, თუ ამ ფრაზებს თავად მოსწავლეები და მასწავლებლები მიაწერენ სკოლის კედლებს. ყველაფერთან ერთად, ეს ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების მიღწევასაც შეუწყობს ხელს.

ციცქა ქართული თეთრყურძნიანი ვაზის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული და ცნობილი საღვინე ჯიშია. იგი იმერეთის აბორიგენულ ვაზის ჯიშთა ჯგუფს მიეკუთვნება. ციცქა გვიან მწიფდება. გავრცელებულია დასავლეთ საქართველოს რაიონებში, უმთავრესად იმერეთში.

ციცქას  ფოთლები საშუალო ზომისაა, სამ ან ხუთნაკვთიანი. ფორმით მომრგვალო ან ოდნავ ოვალურია. ფოთლის ზედაპირი ბადისებრ დანაოჭებული ან წვრილბურთულებიანია,  მუქი მწვანე ფერის. ფოთლის ქვედა მხარე ბუსუსიანია -მოკლე ჯაგრისებრი ბუბუსითა და სქელი აბლაბუდისებრი  ბეწვით, რომლებიც ერთად საკმაოდ სქელ ქეჩისებრ შებუსუსებას ქმნიან.

ისევე როგორც ფოთლები, ციცქას მტევანიც საშუალო ზომისაა, მისი ძირითადი ფორმა კონუსისებრი ან ცილინდრულ-კონუსისებრია, იშვიათად ცილინდრული ფორმისაც გვხვდება. მტევნები ძალიან მკვრივი ან მკვრივია. მარცვალი საშუალო ზომისაა, ძირითადად მომრგვალო, იშვიათად ოდნავ ოვალური ფორმის.  ფერი მომწვანო-ყვითელია. კანი  დაფარულია საკმაოდ სქელი ცვილისებრი ფიფქით. თხელია, მაგრამ საკმაოდ მკვრივი. რბილობი წვნიანია, წვენი უფერული. გემო ჰარმონიული.

უნდა აღინიშნოს, რომ ეს ჯიში  შედარებით მაღალი გამძლეობით ხასიათდება ფილოქსერასა და ჭრაქის მიმართ. ხოლო სუსტი გამძლეობით  – ნაცრის მიმართ. ზამთრის ყინვების მიმართ უფრო გამძლეა, ვიდრე მეორე ცნობილი იმერული ჯიში – ცოლიკაური. კვირტის გაშლას იწყებს აპრილის მეორე დეკადაში. სრულ სიმწიფეში შედის ოქტომბრის  მეორე ნახევარში. საშუალო მოსავლიანობა ჰექტარზე დაახლოებით 6-10 ტონას აღწევს.

ციცქას ბოთლში დღეს როგორც შედარებით მცირე მარნები, ასევე დიდი კომპანიებიც აწარმოებენ. ამ ჯიშის ყურძნისგან დაყენებული ღვინო წარმატებით იყიდება დასავლეთ ევროპის ქვეყნებსა და ამერიკაშიც.

ციცქა მაღალმჟავიანი საშუალო შაქრიანობის განსხვავებული არომატების ყურძენს იძლევა. ციცქა ცოლიკაურთან და კრახუნასთან ერთად საუკეთესოდ კუპაჟდება. მტევანი შეკრულია საშუალოზე პატარა მჭიდრო მარცვლებით. კანი თხელი აქვს. წვენის გამოსავლიანობა ცოლიკაურზე 10%-ით მეტია. თვითონ ვაზი საკმაოდ მგრძნობიარეა ჭარბტენიანი ნიადაგის მიმართ, ამიტომ უფრო მზიან დახრილ ფერდობზე ვარგობს. ცოლიკაურთან და სხვა ჯიშებთან შედარებით სუსტია ნაცრისა და ჭრაქის წინაშე.

მეღვინეების დაკვირვებით, ციცქა  იძლევა საუკეთესო ღირსების ევროპული და იმერული ტიპის  ღვინოებს და ხარისხოვან მასალას ცქრიალა ღვინისათვის. ციცქას სუფრის ღვინო ღია ჩალისფერია მომწვანო იერით, იგი ხასიათდება სხეულით, ენერგიითა და სიხალისით.

ციცქა როგორც უკვე აღვნიშნეთ ძირითადად დასავლეთ საქართველოში, იმერეთის, რაჭა-ლეჩხუმის, სამეგრელოს, აფხაზეთი, გურიისა და აჭარის რეგიონებში ხარობს. დასავლეთ საქართველოში ციცქას ხშირ შემთხვევაში ცოლიკაურთან საკუპაჟედ იყენებენ, თუმცა მეღვინეები ამბობენ, რომ ცალკე დაყენებული ციცქასგანაც შესანიშნავი ღვინო დგება.

იმერულ ღვინოს და მათ შორის, რა თქმა უნდა, ციცქასაც, მრავალი პრობლემა აქვს. იმერეთში, მიუხედავად ჯიშების მრავალფეროვნებისა, ღვინოს ყურძნის მოსავლის სიმცირის გამო მხოლოდ რამდენიმე ჯიშისგან ამზადებენ. ამიტომ ოჯახში დამზადებული ღვინო ნატურალური არ არის, გათვლილია მხოლოდ ერთი წლის მარაგის დამზადებაზე. ერთ წელიწადში კი ღვინო თავისი ღირსებების გამოვლენას ვერ ასწრებს.

იმერული ყურძნის ჯიშები საბჭოთა პერიოდში განადგურდა, რადგან კოლმეურნეობებს ყურადღება გამახვილებული ჰქონდათ რაოდენობაზე და არა ხარისხზე. მოჰყავდათ ისეთი ჯიშები, რომელთა მოვლაც გაცილებით იოლი იყო. იმერეთში გლეხებმა უკვე დაიწყეს იშვიათი ჯიშების მოშენება, თუმცა ეს მაინც იშვიათად ხდება. მიუხედავად იმისა, რომ ციცქა იშვიათ ჯიშებს ალბათ ნაკლებად განეკუთვნება, მისი ფართობები დღეს იმერეთშიც კი ძალიან მცირეა და ეს ჯიში განსაკუთრებულ ყურადღებასა და დაფასებას საჭიროებს.

მულტისემიოტიკური პრეზენტაციის უნარები (სავარჯიშო)

 თუ ენას (როგორც სისტემას) სამი ძირითადი ფუნქციით განვსაზღვრავთ (ურთიერთგაგებინების, ექსპრესიული და დანაწევრების), მეტყველებას კიდევ უფრო მეტი  ფუნქცია აქვს. ერთ-ერთი უმთავრესი მეტყველების ფუნქციებს შორის ის არის, რომ აზრის ვერბალიზაციით ჩვენ გამოვიხატებით.

ფრანგი მწერალი, ფრანსის პონჟი, ამგვარ თვითგამოხატვას წონასწორობას უწოდებს: როდესაც აზრის ვერბალიზაცია ხდება _ შინაგანი გამოდის გარეთ… „ჩვენ რომ მხოლოდ სხეული ვიყოთ, ადვილად მივაღწევდით ბუნებასთან წონასწორობას, მაგრამ ჩვენს მხარეზეა სული: მძიმე თუ მსუბუქი _ ვინ იცის? მას ამძიმებს: ხსოვნა, წარმოსახვა, განცდები… მაგრამ ჩვენ გვაქვს სიტყვები _ თითოეული წარმოთქმული სიტყვა გვამსუბუქებს… ხოლო წერას რაც შეეხება, საერთოდ სხვა მხარეს გადავყავართ…” (ფრანსის პონჟი, „საგანთა მიღმა“).

თუ მეტყველებას ვაქცევთ მშრალ საკომუნიკაციო პროცესად, მაშინ ის ვერც ჩვენ გამოგვხატავს, ვერც მსმენელზე მოახდენს გავლენას და ჰარმონიასაც ვერ მოვიპოვებთ ამგვარი გამოთქმით.

რიტორიკული უნარების განსავითარებლად ერთ-ერთი საინტერესო სავარჯიშოა – მეტაფორების შექმნა. როცა სტუდენტებს ამგვარ დავალებას ვაძლევ, ისინი ბევრს ფიქრობენ ჯერ იმაზე, რისი თქმა უნდათ, შემდეგ იმაზე, რისი თქმაც უნდათ, როგორი და რომელი მეტაფორით შეიძლება გამოხატონ და როგორ თქვან საბოლოოდ. ასეთი სიტყვა ყოველთვის ცოცხალია, ფსიქოლოგიურია და მოსასმენადაც საინტერესო. მეტაფორად ყველაფერი შეიძლება გამოდგეს: მთემატიკიდან – პოეზიამდე. ამჯერად კი პოეზიით ინსპირირებულ Speech-ზე გესაუბრებით.

ასეთი ვარჯიშის დროს რიტორიკის ჯგუფის ერთმა სტუდენტმა, მარიამ საყვარელიძემ, თავისი ცხოვრებისეული გამოცდილება აღწერა თეა თოფურიას ლექსით „ბონსაი“. სათაური კი თავის გამოსვლას ასე დაარქვა: „ბონსაი, ანუ ნუ დაუწესებ ოცნებას საზღვრებს“.

პირდაპირი მნიშვნელობით ბონსაი – ეს არის დაჯუჯავებული ხე, „ბონსაის ხელოვნება ჩინეთსა და იაპონიაში, მრავალწლიან ისტორიას ითვლის. თავიდან ბონსაით ბუდისტი ბერები ყოფილან დაკავებული, ხოლო მოგვიანებით ბონსაი ყველასთვის ხელმისაწვდომი გამხდარა”.

დიდი ნებისყოფა და ძალისხმევა სჭირდება ამ პროცესს. ხშირად სწორედ ასე ექცევა ადამიანი საკუთარ თავს: იწყებს ტოტების შეჩეხვით და და მერე აზარტში შედის… მარიამის გამოსვლა სწორედ ამას ეძღვნებოდა. გამოსვლის მთავარი იდეა გახლდათ იგივე, რაც თეა თოფურიას ლექსის მთავრი იდეა, აქ უბრალოდ, განსხვავებული შინაარსები იყო. მეტაფორული გადმოცემის გზით მარიამის ეს შინაარსი გახდა შთამბეჭდავი, რადგან მან უბრალოდ კი არ თქვა, რომ „რა ცუდია, როცა შენს ოცნებებზე უარს ამბობ“, არამედ მთელი შინაგანი ძალისხმევა, ემოცია ჩადო ამ გადმოცემაში. რიტორიკული უნარიც ეს არის – კი არ მოატყუო მსმენელი ყალბი პათეტიკით (რაც შესაძლებელია), არამედ ესაუბრო იმაზე, რაც მართლა განიცადე და, ამავე დროს, ესაუბრო ხატოვნად. ინფორმაცია მაშინ ახდენს მსმენელზე ძლიერ ზეგავლენას, როდესაც გულწრფელი ემოციითაა გადმოცემული. მეტაფორებიც იმ შემთხვევაში იქმნება, როდესაც ის დაკავშირებულია ღრმა შინაგან განცდებთან.

შეიძლება, მარიამის ისტორია: როგორ აირჩია თავიდან პრაგმატული პროფესია და როგორ შეძლო, ხელი აეღო მაღალანაზღაურებად სამსახურზე იმის გამო, რომ მას სიამოვნება არ მოჰქონდა, – მეორე დღეს ყველას დავიწყებოდა, მაგრამ მომდევნო კვირაში როცა აუდიტორიას ვკითხე, რომელი მეტაფორა დაამახსოვრდათ ყველაზე მეტად: ერთ-ერთი იყო – ბონსაი… ამ მეტაფორასთან კი დაკავშირებული იყო იდეა: ნუ შეუკვეცავ ოცნებას ფრთებს!

მარიამის Speech-ის მიზანი მიღწეული იყო იმით, რომ თავისი გამოსვლის მთავარი მესიჯი მეტაფორის შექმნით და საკუთარ გამოცდილებაზე  საუბრით გახადა დასამახსოვრებელი!

ეს იდეა თეა თოფურიამ ლექსში „ბონსაი“ასე გამოხატა:  „მთელი ხელოვნებაა ბონსაი, აქციო დიდი პატარად…“

შეგიძლიათ წაიკითხოთ თეა თოფურიას ლექსი „ბონსაი“, მოუსმინოთ მარიამის Speech-ს, რომელიც მეგობარმა ტელეფონით გადაიღო… და დაფიქრდეთ იმაზე, თქვენც ხომ არ აკეთებთ საკუთარი თავისგან „ბონსაის“?

თეა თოფურია

ბონსაი

მთელი ხელოვნებაა ბონსაი
აქციო დიდი პატარად,
ჩამოიყვანო სიყვარული მეგობრობამდე.
ჯერ ხელებს დააჭრი ძირში,
რომ ვერ მოგეფეროს,
მერე მოაწყურებ,
არ აყვავდეს გაზაფხულზე დიდი ყვავილებით.
წლები უნდა, თორემ ისე,
გამოცდილია,
უსათუოდ გახდება ჯუჯა.
გავა დრო და
გექნება ბაღი ჯუჯა ხეების,
სადაც ბევრმა დაივიწყა,
ახლა კი მორიგი ნერგი ივიწყებს,
როგორი იყო აფრიკაში ბაობაბი,
დიდი ხე, დიდი სივრცის პირას,
იმის იქით სიცარიელე,
მორიგი ნერგი ივიწყებს ამას…
მერე კი,
როცა ბაღის თავზე აგვისტო მოვა,
როცა მოგშივდება, იმდენად
რომ წყალსაც შეჭამდი,
როცა მიხვდები,
რომ ბონსაის არა აქვს ხილი და ჩრდილი
შენ გაიხსენებ,
იმას, რასაც ის ივიწყებდა.

ფანჯრიდან კორპუსები.

კორპუსებიდან ფანჯრები და სხვა კორპუსები.

ხეები შიგადაშიგ და ზამთრულად. ხეები ზამთარში დიდებულია, სადა.

შენობები მნიშვნელობას იძენენ. „შევიდეთ“,- ვამბობთ. „შიგნით“,- ვაზუსტებთ. „გარეთ“- იძულებით და თბილად.

ზამთარიც იძულებით. არ გვინდა. არ უნდათ. უფრო მეტად არ უნდათ, ვიდრე უნდათ. მწყინს, კაშნეს ვიხვევ და გავდივარ.

სევდიანი ზამთარი მაქვს, ვფიქრობ. ბავშვები სკოლიდან ბრუნდებიან და ვერ ვიხსენებ, რა მაგარია, ბრუნდებოდე სკოლიდან. რა მაგარია, როცა გელიან. გაკვეთილებსაც სიამოვნებით ჩავაბარებდი ვინმეს, ოღონდაც მელოდებოდნენ. მაგრამ არა, ვერ ვიხსენებ. დედები დარჩნენ შორს.

მერე წასვლა დაიწყო. მოდიოდნენ და მერე მიდიოდნენ და ჩვენ გვასწავლეს, რომ აუცილებლად ბედნიერები უნდა ვყოფილიყავით, არ გვეტირა, როცა გვტოვებდნენ. საზიზღრობაა. ყველას აქვს უფლება, ხანდახან იყოს უბედური. მოწყენილი. იმედგაცრუებული. იტიროს მეტროში, ავტობუსში, ქუჩაში.

მე ვიცნობ მობუზულ, მტირალ გოგოებს. და ერთადერთ მტირალ ბიჭს. ის ბიჭი წარსულშია, თვრამეტი წლის და ამბობს- მოდი, არ დავშორდეთ. ამბობს- რა მაგარია, რომ მიყვარხარ, როგორ მშორდები.

მერე, როცა მე დამშორდნენ, ჯერ ვიტირე,- „როგორ მშორდები“ და მხოლოდ შემდეგ გამიკვირდა.

დედაჩემს ახსოვს: დავდიოდი ოთახებში, უკვე უცრემლოდ. დავდიოდი დაუსრულებლად და დაუსრულებლად მიკვირდა, როგორ შეეძლოთ, დათანხმებოდნენ მარტო ყოფნას, შეეწყვიტათ ჩემი სიყვარული. დედას ვახსოვარ, დედებს ვახსოვართ ჩვენ, გოგოები, რომლებიც დადიოდნენ ოთახიდან ოთახში და ამბობდნენ,- „ვერ გადავრჩები“.

ყველა გადავრჩით.

მერე ვთქვით, გოიმობაა სიყვარული. როგორი გოიმურია, ვარდები და სუნამოები, როგორი ძველმოდურია ხელი- ხელჩაკიდებული სიარული, გოიმურია სასიყვარულო მესიჯები, არ ვამბობთ სიტყვას „საყვარელო“, არც- „ძვირფასო“, არ ვსხდებით პარკებსა და სკვერებში, რადგან ძმეტისმეტად გოიმურია.

გულის სიღრმეში გვეშინია, ვაითუ შეგვიყვარდეს. ვაითუ ისევ. ისევ თავიდან. დედები ვეღარ გადაიტანენ,- თავს ვიმართლებთ.

სევდიანია ეს ზამთარი. დედები ვეღარ გვხედავენ და ოთახებიდანაც გამოვედით. დავდივართ უზარმაზარ ქალაქში და ვფიქრობთ, ხვალ ყველაფერი შეიცვლება, დღეს გვაქვს უფლება, ვიაროთ უხმოდ, უცრემლოდ, მარტო და ვიფიქროთ, ვისთან წავიდა ჩვენი ყოფილი შეყვარებული.