სამშაბათი, მაისი 20, 2025
20 მაისი, სამშაბათი, 2025

  სიცილშია ჭეშმარიტება

0

დიდხანს მეც, სხვების მსგავსად, მეგონა, რომ ჭეშმარიტება ღვინოში (ლათ. in vino veritas) იყო. მაგრამ პირველ კურსზე აღმოვაჩინე, რომ ეს გამონათქვამი თავდაპირველად ღვინოზე კი არა, სიცილზე შეიქმნა (ლათ. in risu veritas). არადა, ვინც იცის, რა რთულია კომიკური ელემენტების შექმნა, მიხვდება, რომ ჭეშმარიტების ამ გზით მიღწევაც საკმაოდ რთულია. რა იწვევს სიცილს? სსრკ-ში ერთი ლეგენდა დადიოდა: თითქოს რომელიღაც საბჭოური კომედია უცხოეთში ფესტივალზე წარუდგენიათ. ფილმის პერსონაჟი ონკანს უშვებს და იქიდან წყალი არ წამოვა. ამაზე დარბაზი გულიანად ახარხარებულა. ის, რაც ჩვეულებრივი იყო საბჭოთა მაყურებლისთვის და სულაც არ იყო სასაცილო, ეგექტური და სასაცილო აღმოჩნდა უცხოელი მაყურებლისთვის მოულოდნელობის გამო. ერთი სულელური, მაგრამ სსრკ-ში მოდური იტალიური ფილმი „ჭირვეულის მორჯულება“ გვიჩვენებს, რომ მთავარ გმირს, ელიას, რომელსაც ჩელენტანო ასრულებს, ტელევიზორის ყურებისას კომედიურ ფილმზე არ ეცინება მაშინ, როდესაც მეორე პერსონაჟი, ლიზა, რომელსაც ორნელა მუტი ასახიერებს, იმავე სცენაზე კარგად ხალისობს. ლიზა ელიას უხსნის, რომ სასაცილოა, როდესაც კომედიური ფილმის გმირი ძირს ვარდება და ტკივა. ელიას არ ესმის, როგორ შეიძლება ვინმეს ტკივილმა გაგვახალისოს. უცნაურია, მაგრამ სწორედ მსგავსი ელემენტები გვგვრის სიცილს, როდესაც კომედიური ჟანრის ფილმს ვუყურებთ. იმავე ელემენტის შეტანა ტრაგედიაში არ გაგვაცინებს. რატომ? მიზეზი ბევრია და გთავაზობთ, ერთი გაკვეთილი სწორედ ამ მიზეზების ძიებას დაუთმოთ თქვენს მოსწავლეებთან ერთად მაშინ, როდესაც ისეთ ნაწარმოებს გაივლით ქართული ლიტერატურიდან, რომელზეც გემრიელად იცინიან თქვენი მოსწავლეები. მანამდე კი მცირე ისტორიულ ექსკურსს შემოგთავაზებთ, რომლის გახსენებაც ბევრ საინტერესო საკითხს მოჰფენს ნათელს.

კანადელი იუმორისტი მწერალი სტივენ ლიკოკი დამწყებ იუმორისტებს, თუკი მათ კარგი იუმორის შექმნა სურდათ, ასეთ რჩევას აძლევდა: „ფურცელზე ჩამოყარეთ აზრები, აზრების ჩამოყრა სულაც არაა ძნელი“… და შემდეგ ისე საუბრობს სიტყვებსა და ფრაზებზე, თითქოს იუმორის შექმნა კერძის მომზადება იყოს. ერთი შეხედვით, ლიკოკის მიერ შემოთავაზებული ეს მარტივი გამოსავალი, თავადაა იუმორის შედევრი, რადგან ალბათ ყველაზე რთული სწორედ მაღალი ხარისხის იუმორისტული ნაწარმოების შექმნაა.

ამ მხრივ საინტერესოა პლატონის მოსაზრებაც, რომელსაც ფილოსოფოს სოკრატეს ათქმევინებს. „ნადიმის“ დასასრული ასეთ სცენას აღწერს (ეს პასაჟი სხვა წერილში ადრეც დავიმოწმე, ამჯერად კი იმიტომ ვიმეორებ, რომ მე ამაზე უკეთესი მაგალითი არ ვიცი, რომელშიც გამოხატულია, როგორ შეიძლება ტრაგიკული კომიკურად იქცეს და პირიქით): აგათონის სახლში გამართულ წვეულებაზე გვიან ღამით შეზარხოშებულ თანამეინახეებს ჩაეძინათ, ზოგმაც სუფრა დატოვა და სახლში წავიდა, საუბარს კი მხოლოდ სამი, თავად მასპინძელი, სოკრატე და კომედიოგრაფი არისტოფანე აგრძელებდნენ. მეოთხეს, სოკრატეს მიერ „ჩანგალზე აყვანილ“ არისტოდემოსს ძლიერ ეძინებოდა, ამიტომაც მოსმენის თავი აღარ ჰქონდა, ხან ჩათვლემდა, ხანაც თვალს გაახელდა და ალაგ-ალაგ ისმენდა საუბარს. არადა, ამ დიალოგს წლების შემდეგ სწორედ ეს არისტოდემოსი გვიყვება, რომელმაც წესიერად ვერც კი მოისინა საუბარი. შესაბამისად, ზუსტად რაზე საუბრობდნენ სუფრას შემორჩენილები, რას შეეხებოდა, რამ გამოიწვია მათი დისკუსია, უცნობია, თუმცა შეგვიძლია, ვარაუდები გამოვთქვათ და შეძლებისდაგვარად აღვადგინოთ იგი. თურმე სოკრატე კომედიების ავტორ უნიჭიერეს არისტოფანეს უმტკიცებდა, რომ ტრაგედიის ავტორი კომედიის ავტორიცაა. ეს ფრაზა შეგვიძლია შემდეგნაირად გავიგოთ: ერთი პატარა გადაცდომა და ტრაგედია ტრაგედია კი აღარ იქნება, არამედ მასხარაობა, ამიტომაც ტრაგიკოსს უფლება არა აქვს, სიტყვით ან ზედმეტი პათეტიკით გადაამეტოს, მან ბეწვის ხიდზე უნდა გაიაროს, თუ უნდა, დიადი ნაწარმოები შექმნას. თუმცა ამ პასაჟს სხვაგვარი ახსნაცა აქვს. იმ დროს, როდესაც არისტოდემოსს ეძინა, სოკრატე ალბათ საპირისპიროსაც დაუმტკიცებდა არისტოფანეს: კომედიის ავტორიც მარტივად შეიძლება გადაიქცეს ტრაგედიის ავტორად. აქ კი ფილოსოფოსმა თავად არისტოფანე იგულისხმა, რომლის კომედია-შედევრი „ღრუბლები“ სოკრატეს სასამართლო პროცესზე მთავარ ბრალდებას წარმოადგენდა, ხოლო კენჭისყრის შედეგმა აჩვენა, რომ ბრალი რეალურ სოკრატეს კი არა, ლიტერატურულ პერსონაჟს წაუყენეს და რეალურ სოკრატეს სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს. სოკრატემ კი იწინასწარმეტყველა, როგორ შეიძლებოდა კომედიოგრაფის, ერთი შეხედვით, უწყინარი კომედია, ადამიანის ტრაგედიის დასაწყისი გამხდარიყო. არადა, არისტოფანე „ღრუბლებში“ ხომ ფილოსოფოსს კი არა, იმ უგუნურ ხალხს დასცინოდა, რომლებსაც არ ესმოდათ ბრძენის შეგონებანი და მის სიტყვებს ინტერპრეტირებას უკეთებდნენ. გენიალურმა არისტოფანემ სწორედ ამის ასახვა მოინდომა, ჟანრის სპეციფიკიდან გამომდინარე, სოკრატეს სახეც ძალიან სასაცილო გამოუვიდა.

ათენში ასეთი წესი იყო, თეატრში უკლებლივ ყველა მოქალაქე დადიოდა, იმიტომ კი არა, რომ ასე უნდოდათ, იმიტომ რომ თეატრი დიონისეს კულტთან იყო გადაჯაჭვული და ყველა სპექტაკლი დიონისიების დღესასწაულზე სრულდებოდა. თანაც კომედია ათენელ მოქალაქეებს გულის მოოხების საშუალებას აძლევდა. ვის არ იხილავდით სცენაზე, მექრთამე პოლიტიკოსებს, ვერშემდგარ პოეტებს, სარდლებს, ჭკუასუსტ ვითომფილოსოფოსებს, ვიგინდარებს, გაიძვერა და გარყვნილ მოქალაქეებს. მათი ამოცნობა ადვილად შეიძლებოდა, რადგან ავტორები ხშირად სახელსაც არ უცვლიდნენ პერსონაჟებს. ლიტერატურული პერსონაჟები ხშირად ჟიურის წევრებიც იყვნენ, იმაზე აღარაფერს ვამბობ, რომ მაყურებელთა შორის ისხდნენ და იძულებულნი იყვნენ, აეტანათ სცენიდან დაცინვა, გვერდით მჯდომისგან კი – გაკილვა და ხარხარი, მისკენ შეტრიალებული თავები, ინტერესით სავსე მზერა და თითის გაშვერა. ერთ-ერთი ცნობა გვეუბნება, რომ „ღრუბლების“ პრემიერას არაათენელებიც ესწრებოდნენ, ისინი სოკრატეს არ იცნობდნენ და ინტერესით კითხულობდნენ, რომელი იყო და სად იჯდა ფილოსოფოსი. სოკრატე ისე დაღალა ცნობისმოყვარე უცხოელების ათვალიერებ-ჩათვალიერებამ, რომ ბოლოს ფეხზე წამოდგა, კარგად რომ დაენახათ და სპექტაკლის ყურება ასე ფეხზე მდგარმა გააგრძელა. ესეც და სხვა უამრავი მაგალითი გვიჩვენებს, რომ კომედიის წარმატება პირდაპირ კავშირშია ათენის პოლიტიკურ წყობილებასთან, ანუ დემოკრატიასთან. თავად კომედიური ჟანრი მეხუთე საუკუნეზე ადრე წარმოიშვა და ფალიკურ პროცესიებს უკავშირდებოდა. მისთვის დამახასიათებელი იყო უხამსობები და უწმაწურობები არა მარტო სიტყვიერ, არამედ კოსტიუმების დონეზეც. ბერძნული კერამიკის მოხატულობა ნათელს ჰფენს ამ სანახაობის ამორალურ მხარეს. ნელ-ნელა ფალიკური პროცესიები სცენაზე ავიდა, თუმცა უხამსი სიტყვა-პასუხები და, ხშირ შემთხვევაში, სამოსი მაინც მის განუყოფელ ნაწილად დარჩა.

ცხადია, ქრისტიანობის შემოსვლა მსგავს ჟანრს ვერ შეეგუებოდა (დასაწყისში ქრისტიანობამ, გასაგები მიზეზების გამო, ანუ დიონისესთან პირდაპირი კავშირის გამო ვერც ტრაგედია იგუა და ამიტომაც, „დიდი სჯულის კანონში“, რომელშიც პირველი საეკლესიო კრებების ანგარიშებია შესული, ისეთი მუხლებიც გვხვდება, რომლის თანახმადაც, არა მარტო მსახიობები, არამედ მსახიობებთან დაახლოებული პირებიც უზიარებელნი უნდა დარჩენილიყვნენ. ამიტომაც, კომედია ჰაგიოგრაფიამ ჩაანაცვლა და შემდეგ რამდენიმე საუკუნე დასჭირდა უძველესი ჟანრის აღორძინებას). სამწუხაროდ, ჟანრის იმ სახით აღორძინება, როგორითაც ის დემოკრატიულ ათენში არსებობდა, რაც ავტორის სრულ თავისუფლებასაც გულისხმობდა, დღემდე ვერ მოხერხდა.

შუასაუკუნეებში კომედია ნებისმიერ ბედნიერ დასასრულს გულისხმობდა. ალბათ დანტეს უკვდავი ნაწარმოების სათაური სახტად დატოვებდა ათენელ მაყურებელს, თუმცა დღევანდელ მკითხველსაც მცირე განმარტება დასჭირდება, თუ რატომ უწოდებს დანტე ალიგიერი „ღვთაებრივ კომედიას“ საიქიოს აღწერას.

ქრისტიანობის წნეხი მაინც დაძლია ჟანრის სიყვარულმა და ნელ-ნელა ჟანრის ფარგლებში ქვეჟანრებიც გაჩნდა, კომედიისთვის დამახასიათებელი ელემენტები კი სხვა ჟანრებმაც შეითვისა. ასეთი ელემენტები იყო ნებისმიერი რამ, რაც სიცილს გამოიწვევდა, ტანსაცმლით დაწყებული და მეტყველების ნაკლოვანებებით დამთავრებული. არისტოფანე რთული შედგენილი სიტყვებით ცდილობდა მაყურებლის სიცილის გამოწვევას (მაგ. მისი შეთხზულია 171ასოიანი სიტყვა – გაუგონარი კერძის დასახელება. ეს სიტყვა lopado­temacho­selacho­galeo­kranio­leipsano­drim­hypo­trimmato­silphio­parao­melito­katakechy­meno­kichl­epi­kossypho­phatto­perister­alektryon­opte­kephallio­kigklo­peleio­lagoio­siraio­baphe­tragano­pterygon გინესის რეკორდების წიგნშიცაა შესული).

ბერძენი კომედიოგრაფის მეთოდმა გაამართლა, უკვე გვიანდელი ავტორებიც მის გზას დაადგნენ და, მაყურებლის სიცილის გამოსაწვევად, იმავე ხერხებს მიმართავდნენ, ამ ხერხებს შორის იყო პერსონაჟების სახასიათო მეტყველება, გარეგნობა, ჩაცმულობა, სიბეცე. თუმცა, ჩემი მოკრძალებული აზრით, არისტოფანეს ვერცერთმა გვაინდელმა კომედიოგრაფმა ვერ აჯობა. სიცილის გამომწვევი სხვა ექსპერიმენტებიდან კი ყველაზე მეტად მხატვრული სახეების აქტიურმა გამოყენებამ გაამართლა, განსაკუთრებული სიყვარულით ჰიპერბოლა სარგებლობდა. ტექსტის წაკითხვის შემდეგ, თუკი მკითხველი სწორად დაადგენს პარადიგმას, მაშინ ყველაფერი თავის ადგილზე დადგება და არც იმის გამოცნობა გაჭირდება, რა მიზნითაა ჰიპერბოლა გამოყენებული – სიცილის გამოსაწვევად თუ აღსაფრთოვანებლად. ერთი პატარა ნაბიჯი, ოდნავი გადამეტება და, შეიძლება, მარტო მკითხველმა კი არა, ავტორმაც დაუშვას შეცდომა და ნანატრი ამაღლებული მხატვრული სახის შექმნის ნაცვლად კომიკური ან პაროდიული პერსონაჟი შექმნას. ასეთ დროს ავტორს (უცნობსაც და ნაცნობსაც) ოსტატობა სჭირდება, მკითხველს კი კომპეტენციასთან ერთად – ინტუიციაც. გავიხსენოთ კომედიები, პაროდიული და სატირული თხზულებები და აღმოვაჩენთ, რომ მთავარი თუ მეორეხარისხოვანი პერსონაჟების შესაქმნელად ავტორები იმავე მხატვრულ სახეებს იყენებენ, რომლებიც ჟანრის (ან პარადიგმის) შეცვლის შემთხვევაში ადვილად ტრანსფორმირდებიან დრამატული პერსონაჟების სახეთა შექმნის ატრიბუტებად (ჰიპერბოლის შესახებ იხ. წერილი https://mastsavlebeli.ge/?p=9496).

კომიკურ ელემენტებს დროთა განმავლობაში სესხულობდა სხვადასხვა ჟანრი და ის, რაც მანამდე მხოლოდ კომედიის საკუთრებას წარმოადგენდა, ნელ-ნელა გადავიდა პროზაში, პოეზიასა და არა მხოლოდ მხატვრულ, არამედ პუბლიცისტურ ლიტერატურაშიც. დღეს კი, 21-ე საუკუნეში, სატელევიზიო შოუებიც კი ძველბერძენ ავტორთა მიგნებებს იყენებენ და მათ დახვეწას ცდილობენ, რამდენად გამოსდით ეს და რამდენად უწონებენ მაყურებლები ამ მიგნებებს, ეს უკვე მაყურებლის გემოვნებაზეა დამოკიდებული.

ჩემთვის საინტერესო ის არის, როგორ გადმოვიდა და რა სიახლე შესძინა კომედიას ქართულმა მწერლობამ, კერძოდ, მე-19 საუკუნის პროზამ და დრამამ, კომიკური სახეების შექმნისას. როდესაც ქართულ მწერლობაში კომიკურ სახეებზე ვსაუბრობთ, აუცილებლად შევნიშნავთ, რომ ქართული მწერლობაც არაა გამონაკლისი და ავტორები სიცილის აღძრის მიზნით იმავე მეთოდებს მიმართავენ, რომლებსაც მსოფლიოს კლასიკოსები, ე.ი. პერსონაჟის უჩვეულო გარეგნობა (მაგ. ილიას „მგზავრის წერილების“ პირველივე პასაჟი, ლამაზისეულის ან სხვა პერსონაჟების პორტრეტები), ამ უჩვეულო გარეგნობაში ჰიპერბოლების და სხვადასხვა მხატვრული ხერხების ჩართვა, ჩაცმულობა და მეტყველება (იდიომების, ბუნდოვანი და ორაზროვანი სიტყვების, უცხო ენის არასწორად გამოყენება, რაც ყველაზე ხშირად ანეკდოტებში გვხვდება), უხერხული ან მოულოდნელი სიტუაციების აღწერა, რომელთაც ხან პერსონაჟთა სიბეცე, ხანაც სხვა რამ იწვევს. თუმცა ხშირად ქართული მწერლობის კომიკურ პერსონაჟებს, არაქართული წარმომავლობის გამო, ქართულად მეტყველება უჭირთ და სწორედ ეს მომენტი ხდის ტექსტს სასაცილოს. ამ მხრივ, რა თქმა უნდა, მე-19 საუკუნეში შექმნილი პიესები გამოირჩევა, რომლებშიც, ძალიან ხშირია არაქართველი პერსონაჟის შემოყვანა არა მარტო საკითხის აქტუალობის ანდა ისტორიული ვითარების გამო, არამდე სწორედ იმიტომაც, რომ მათი მეტყველება სასაცილოს გახდიდა ნაწარმოებს. თუმცა უნდა აღვნიშნოთ, რომ ენის არცოდნა მწერლების საყვარელი ხრიკია, რათა ესა თუ ის პასაჟი კომიკური გახდეს. გავიხსენოთ თუნდაც ალექსანდრე ყაზბეგის „ნამწყემსარის მოგონებანი ანდა აკაკი წერეთლის მიერ მოთხრობილი მსგავსი უამრავი ამბავი ჩემი საყვარელი ამბავია, როგორი მარტივად გაიგო მწერალმა ბავშვობაში რუსული იდიომა, რომელიც „გაცამტვერებას“ ნიშნავს და რუსული სიტყვები „პუხ“ და „პრახ“ შეიარაღებულ მებრძოლებად გამოიყვანა.

მოკლედ, ჩემი აზრით, მოსწავლეებთან ერთად დაფიქრება და საკითხის – თუ რა იწვევს სიცილს – გარჩევა, მეტად საინტერესო პასუხებამდე მიგვიყვანს (თქვენ შეიძლება, სხვა ახალი ელემენტებიც გაიხსენოთ) და ჩვენს ჩატარებულ გაკვეთილსაც, იმედია, დაუვიწყარს გახდის.

მოგზაური ქალები

0

ცნობილი და გამოჩენილი მოგზაურების შესახებ ბევრი წიგნი დაწერილა და ფილმი გადაღებულა. მათში კი ყველგან მთავარი მოქმედი გმირები მამაკაცები არიან – სწორედ ისინი სერავდნენ ოკეანის უკიდეგანო სივრცეებს, იპყრობენ მთების მიუვალ მწვერვალებს, აღმოაჩენდნენ ახალ მიწებს და ცხოვრობდნენ ველურ ტომებს შორის. ნებისმიერ ჩვენგანს შეუძლია ერთი მოგზაურის დასახელება მაინც, მაგრამ არა მგონია რომელიმეს ქალი მოგზაური გაგვახსენდეს.

როცა ჩვენ თავგადასავლების მამაც მოყვარულებზე, უშიშარ მოგზაურებსა და ახალი მიწების აღმომჩენებზე ვსაუბრობთ, როგორც წესი, მამაკაცები გვყავს მხედველობაში. არადა, გეოგრაფიული აღმოჩენებისა და კვლევების ისტორიაში ცნობილია ქალებიც, რომლებმაც დაარღვიეს მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციები და თავგადასავლების საძიებლად გაემგზავრნენ. ყველაზე ცნობილი მოგზაური ქალები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში იმიტომ მოგზაურობდნენ, რომ თვალსაწიერი გაეფართოვებინათ, ან საყვარელ ადამიანებს მიჰყვებოდნენ, ან სულაც იმიტომ, რომ სახლში ჯდომა აღარ უნდოდათ. გავიცნოთ ზოგიერთი მათგანი.

ჰუდრიდურის, ამ საოცარი ქალის, ისტორია ისლანდიურმა საგამ შემოგვინახა. ჰუდრიდური 980 წელს დაიბადა. თავის მეუღლესთან და მის ვიკინგებთან ერთად მან ჩრდილოეთ ამერიკის ნაპირებს მიაღწია. მოგვიანებით მან ასევე იმოგზაურა რომში, სადაც თავისი მოგზაურობის შთაბეჭდილებები თავად რომის პაპს მოუყვა. ამიტომაც ჰუდრიდური სამართლიანად შეიძლება ჩაითვალოს პირველ მოგზაურ ქალად.

ბოტანიკოსი და მკვლევარი ანა ბარე, პირველი ქალია, რომელმაც მსოფლიოს გარშემო იმოგზაურა. 1776 წელს 26 წლის ბარემ ფრანგ ბოტანიკოსთან ფილიბერ კომერსონთან დაიწყო მუშაობა, როგორც მამაკაცმა. მალე კომერსონი ბუჰენვალის ექსპედიციასთან ერთად მსოფლიოს გარშემო სამოგზაუროდ გაემგზავრა და მამაკაცის სამოსგადაცმული (ქალებს იმხანად გემბანზე არ უშვებდნენ) ანაც თან გაჰყვა. ერთი ვერსიით ბარეს საიდუმლო კუნძულ ტაიტზე გამჟღავნდა. მეორე ვერსიით კი კომერსონმა იმთავითვე იცოდა სიმართლე თავისი თანაშემწის შესახებ და სინამდვილეში ანა მისი სატრფო იყო. იგი ფილიბერთან ერთად მცენარეების ნიმუშებს აგროვებდა და შეისწავლიდა. როცა გამჟღავნდა, რომ ბარე ქალი იყო, იგი კომერსონთან ერთად კუნძულ მავრიკიაზე ჩამოსვეს. საფრანგეთში 10 წლის შემდეგ დაბრუნდა და მთავრობამ ბოტანიკაში შეტანილი წვლილისთვის დააჯილდოვა. ბარეს სახელს ატარებს მთები პლუტონზე.

ლედი ესტერ სტენჰოუპი 1776 წელს გრაფ ჩარლზ სტენჰოულის ოჯახში დაიბადა. მოგზაურობის სურვილი ესტერს ჯერ კიდევ ბავშვობაში გაუჩნდა, როცა იგი ნავით შეეცადა საფრანგეთში გადასვლას, მაგრამ მალევე მიაგნეს და სახლში დააბრუნეს. აქტიურმა, დამოუკიდებელმა და ჭკვიანმა გოგონამ 1803 წელს ბრიტანეთის მომავალი პრემიერ-მინისტრის უილიამ პიტ უმცროსის პირად მდივნად დაიწყო მუშაობა. მისი გარდაცვალების შემდეგ კი მას პენსია დაენიშნა და სწორედ ამ თანხით მოახერხა მოგზაურობა. ესტერი ჯერ საბერძნეთში, ათენში გაემგზავრა, შემდეგ კი ეგვიპტეში. ქაიროსკენ მიმავალ გზაზე, როდოსთან მათი გემი ძლიერ შტორმში მოჰყვა. ლედი ესტერი გადარჩა, მაგრამ მას შემდეგ მუდმივად მოგზაურობდა. მან 2 წლის განმავლობაში პალესტინა, სირია და ლიბანი მოიარა. ლედი ესტერი პირველი ევროპელია, რომელმაც აღმოსავლეთის ზოგიერთი ქალაქი მოინახულა.

ცნობილი ამერიკელი ალპინისტი ენი სმიტ პეკი 1850 წელს პროვიდენსში დაიბადა. მან ერთ-ერთმა პირველმა დაიპყრო ჩრდილეოთი და სამხრეთი ამერიკის, ასევე ევროპის თითქმის ყველა მწვერვალი. 58 წლის ენი სმიტი ანდების მწევრვალ ჰუასკარანზე (6656 მ), ხოლო 61 წლის ასაკში კოროპუნაზე (6377 მ) ავიდა, ხოლო უკანასკნელი ასვლა ენიმ 82 წლის ასაკში განახორციელა. თავისი მოგზაურობების შთაბეჭდილებების შესახებ ენი ლექციებს კითხულობდა და წიგნებიც დაწერა.

მოგზაურობისა და ბუნების სიყვარული ჰარიერტ ჩალმერს ადამსს მამისგან გადმოეცა, რომელსაც ქალიშვილი ხშირად დაჰყავდა მთებში. უკვე 14 წლის ჰარიეტი მამას ერთწლიან ექსპედიციაში მექსიკაში ახლდა და ლათინური ამერიკით მოიხიბლა. ჰარიეტს არც დაოჯახების შემდეგ შეუწყვეტია მოგზაურობა. მან და მისმა მეუღლემ ფრენკმა სამხრეთი ამერიკა მოიარეს. თავისი მოგზაურობის ამსახველი კადრები და შთაბეჭდილებები ჰარიეტმა წიგნად გამოსცა. მან ასევე იმოგზაურა აზიაში. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ რადგან იმ დროისათვის ქალებს არ შეეძლოთ გამხდარიყვნენ გეოგრაფიული საზოგადოების სრულფასოვანი წევრები, ჰარიეტ ადამსმა „ქალ-გეოგრაფთა საზოგადოება” დააარსა და მისი პირველი თავჯდომარეც გახდა.
ნელი ბლაი, წარსულში ელიზაბეტ კოკრენი, ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი სახელია ქალ მოგზაურთა სიაში. ჟურნალისტი ნელი ბლაის მოგზაურობების და თავგადასვლების დიდი ნაწილი გაზეთ „New York World”-ში მის მუშაობას უკავშირდება. შეიძლება ითქვას, ნელიმ დასაბამი მისცა, ე.წ. სენსაციური ჟურნალისტიკის ეპოქას. ნელი ბლაი პირველი და ერთადერთი ქალია, რომელმაც გადაწყვიტა ჟიულ ვერნის რომანის „80 დღე მსოფლიოს გარშემო” გმირის ფილეას ფოგის რეკორდი მოეხსნა. ნელი სამოგზაუროდ 1889 წლის 14 ნოემბერს გაემართა ერთადერთი „კოზირით” – განსაკუთრებული პასპორტით, რომელიც აშშ-ის გენერალური მდივნის მიერ იყო ხელმოწერილი. საფრანგეთში ბლეი ჟიულ ვერნს შეხვდა, რომელიც ფიქრობდა, რომ ნელი მოგზაურობას 79 დღეში დაასრულებდა, და არა 75 დღეში, როგორც თავად ნელი ვარაუდობდა. ბლეიმ გადაცურა რამდენიმე ზღვა, სუეცის არხი, მოიარა კოლომბო და ადენი, ესტუმრა კეთროვანთა კოლონიას ჩინეთში, იყიდა მაიმუნი და ნიუ-იორკში დაბრუნდა, მთელ მოგზაურობას ნელიმ 72 დღე, 6 საათი, 10 წუთი და 11 წამი მოანდომა.

ანნი კოენ კოპჩოვსკი პირველი ქალია, რომელმაც 1894 წელს დედამიწის გარშემო ველოსიპედით იმოგზაურა. თანაც იმ დროს უკვე სამშვილიანი დედა იყო, მაგარმ ამ ფაქტორმაც კი ვერ ააღებინა ხელი განზრახვაზე.
ცნობილი მოგზაურისა და მწერლის ჯორჯ კინგსლის ქალიშვილი მერი კინგსლიც მამის მსგავსად მოგზაურობით იყო გატაცებული. მან აფრიკა გამოიკვლია. ადგილობრივმა მცხოვრებლებმა მერის ასწავლეს, როგორ უნდა გადაერჩინა თავი ჯუნგლებში, რამაც მას საშუალება მისცა, საკმაოდ სახიფათო და მიუვალ ადგილებში წასულიყო. მან ჩანაწერებში აფრიკის ბევრი ადგილი, მცენარე და ცხოველი აღწერა.

ინგლისელ ქალს ფრეია სტრაკს ნეკროლოგში „უკანასკნელი რომანტიული მოგზაური” უწოდეს და ეს არცაა გასაკვირი. თავისი ხანგრძლივი (ფრეია თითქმის 100 წელი იცოცხლა) და თავგადასავლებით მდიდარი ცხოვრების განმავლობაში მან თითქმის მთელი მსოფლიო მოიარა. ბავშვობაში ფრეიას წიგნი „1001 ღამე” აჩუქეს და მას შემდეგ, შეიძლება ითქვას, ის აღმოსავლეთით „მოიწამლა”. ფრეიამ ლათინური, არაბული და სპარსული ენები შეისწავლა და 1930 წელს ახლო აღმოსავლეთში გაემგზავრა. ის პირველი ევროპელი ქალია, რომელმაც არაბეთის უდაბნოში იმოგზაურა. მან ასევე მოიარა ჩინეთი, თურქეთი, ავღანეთი, გაიარა ალექსანდრე მაკედონელის გზა კილიკიიდან კარიამდე. თავის მეორე წიგნში „ასასინების ხეობა” ფრეია სტარკი აღწერს, როგორ გახდა პირველი ევროპელი, რომელმაც ირანში, ლურისტანში იმოგზაურა და როგორ ნახა პირველად ასასინების დანგრეული ციხე-სიმაგრე. ფრეიამ დაახლოებით 30 წიგნი დაწერა თავისი მოგზაურობების შთაბეჭდილებების შესახებ, რომლებიც დღესაც დიდი პოპულარობით სარგებლობს მკითხველთა შორის. ფრეია სტარკი 1974 წელს ბრიტანეთის იმპერიის ორდენით დააჯილდოვეს.

„ყინულის ქალი” ასე უწოდეს ამერიკელ ლუიზა ბოიდს. ლუიზა იმითაა ცნობილი, რომ გამოიკვლია გრენლანდია და ჩრდილოეთ ყინულოვან ოკეანეში წყალქვეშა მასივი აღმოაჩინა. ლუიზა პირველი ქალია, რომელმაც 1955 წელს თვითმფრინავით ჩრდილოეთ პოლუსს გადაუფრინა.

პოლონელი კრისტინა ჰოინოვსკაია-ლისკევიჩი კი პირველი იახტსმენი ქალია, რომელმაც 1978 წელს თავისი იახტით სახელწოდებით „მაზურკა” მარტომ შემოურა დედამიწას. მან გადაცურა ატლანტის ოკეანე და პანამის არხი, შემდეგ წყნარი ოკეანე და ავსტრალიის ნაპირებს მიაღწია. შემდეგ ინდოეთის ოკეანე გადასერა, შემოურა კეთილი იმედის კონცხს და ისევ ატლანტის ოკეანეში გავიდა და მოგზაურობაც დამთავრა. მოგვიანებით პოლონელმა მოგზაურმა გამოქვეყნა წიგნი „პირველი დედამიწის გარშემო”.

ნორვეგიელი არისტოკრატი, მკვლევარი და მოგზაური ლივ არნესენი არაერთგზის მოუხსენიებიათ ფრაზით „პირველი ქალი მსოფლიოში, რომელმაც…”. 1991 წელს სკოლის ყოფილი მასწავლებელი ლივ არნესენი პირველი ქალი გახდა მსოფლიოში, რომელმაც დაგეგმა, მოაწყო და უხელმძღვანელა ქალთა პირველ ექსპედიციას გრენლანდიაზე. მართალია, პირველი მცდელობა მარცხით დამთავრდა, მაგრამ შემდეგ წელს ლივმა და მისმა მეგობარმა გრენლანდია 23 დღეში გადაკვეთეს. ამის შემდეგ ლივმა მარტო დაიპყრო სამხრეთი პოლუსი და ამ შემთხვევაშიც პირველი ქალის ტიტული ერგო. ამ მოგზაურობას 50 დღე დასჭირდა. ლივი მინუს 40-გრადუსიან ყინვაში გადაადგილდებოდა და თან 85 კგ-იანი მარხილი და 15 კგ-იანი ზურგჩანთა მიჰქონდა. ლივი ასევე პირველი ქალია მსოფლიოში, რომელმაც ჩრდილოეთ პოლუსსაც მიაღწია.
ბევრი მამაცი მოგზაური ქალია ჩვენს დროშიც.
ამერიკელმა როზი სუეილ-პოუპმა 2003 წელს 57 წლის ასაკში დაიწყო დედამიწის გარშემო მოგზაურობა, გინდ დაიჯერეთ, გინდ არადა, არც მეტი არც ნაკლები, ფეხით. მან 32 ათასი კმ. გაიარა, რასაც 5 წელი მოანდომა.
ინგლისელ ელენ მაკარტურს „ტალღებზე მორბენალს” უწოდებენ. 34 წლის ელენმა 2005 წელს მსოფლიო რეკორდი დაამყარა, როცა იახტით დედამიწას გარშემო 71 დღეში შემოუარა. მისი საოცარი თავგადასავლის შესახებ ფილმი „The Official Record Breaking Story” ინტერნეტშიც შეგიძლიათ ნახოთ.

ესპანელი ედურნე პასაბანი პირველი ქალია, რომელმაც 8000 მ-იანი 14 მწვერვალი დაიპყრო. მისი რეკორდი ავსტრიელმა ჰერლინდა კალტენბრუნერმა გაიმეორა, თანაც ჟანგბადის ბალონის გარეშე.

რა თქმა უნდა, ეს არ არის სრული სია იმ მამაცი ქალი მოგზაურებისა, რომლებიც არ ეპუებიან პრობლემებს და მიზანმიმართულად მიდიან თავიანთი ოცნებების ასასრულებლად. მათი შემხედვარე კი მართლაც ფიქრობ, რომ ჩვენთვის, ქალებისთვის არაფერია შეუძლებელი.

განათლების სისტემის დაგეგმვის საფუძვლები

0

შესავალი

ქვეყანაში მიმდინარე სარეფორმო პროცესების ფონზე მკითხველებისთვის საინტერესო იქნება განათლების სისტემის დაგეგმვის, ორგანიზებისა და მენეჯმენტის აქტუალური საკითხების განხილვა. ჟურნალი იწყებს სტატიების ახალ ციკლს, რომლის ფარგლებშიც, შევეცდებით, დაინტერესებულ საზოგადოებას გავაცნოთ სექტორის სწორი დაგეგმვისა და მართვის ის ნიუანსები, რომლებიც აუცილებელია ქვეყნის განათლების სისტემის ჰარმონიული განვითარებისთვის. ვიმედოვნებთ, ჩვენი ინფორმაცია საინტერესო და სასარგებლო იქნება განათლების მოქმედი და მომავალი მენეჯერებისთვის, პედაგოგებისთვის, სტუდენტებისთვის და არა მარტო მათთვის.

რუბრიკის ფარგლებში შევეხებით სისტემის მაკრო და მიკრო დონეებზე მართვის პოლიტიკასთან დაკავშირებულ ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა: განათლების სექტორის სტრატეგიული დაგეგმვა, მენეჯმენტი და ადმინისტრირება; განათლების პოლიტიკის შემუშავება და იმპლემენტაცია; სისტემის დაფინანსების ნიუანსები და მოდელები; დეცენტრალიზებული მართვის პრინციპები; ხარისხის უზრუნველყოფისა და მართვის საკითხები; მასწავლებლის პროფესიასთან დაკავშირებული პოლიტიკის შემუშავება და განხორციელება; სკოლის ბაზაზე არსებული პროფესიული განვითარება; მიკროდაგეგმვა და სკოლების დარუქება და ბევრი სხვა.

განათლების სისტემის დაგეგმვის საფუძვლები

ახალი საინფორმაციო ტექნოლოგიების განვითარების ეპოქაში ინფორმაციის გაცვლის ტემპმა და ხარისხმა შესამჩნევად იმატა. შესაბამისი ცვლილებები განიცადა განათლების სისტემათა რეფორმირების პოლიტიკამ და სტრატეგიებმა. ინტერნეტისა და სოციალური ქსელების განვითარებამ ახალი იმპულსი შესძინა გლობალურ პროცესებს და წარმოშვა აუცილებლობა, საინფორმაციო ტექნოლოგიები უფრო აქტიურად გამოყენებულიყო სწავლისა და სწავლების პროცესში. დღეს მრავალი ქვეყანა ცდილობს, საკუთარი განათლების სისტემა შესაბამისობაში მოიყვანოს ახალ ეკონომიკურ რეალობასა და სოციალურ გამოწვევებთან გასამკლავებლად. ამ კუთხით არც საქართველოა გამონაკლისი.

ამა თუ იმ ქვეყნის შემდგომი განვითარების ხარისხი ბევრად იქნება დამოკიდებული იმაზე, როგორ მოახერხებს ქვეყანა საკუთარი განათლების სისტემის ისე მოდერნიზებას, რომ იგი სავსებით პასუხობდეს თანამედროვე მოთხოვნებს და, ამასთან, სწრაფად ცვალებად გარემოში მყისიერ რეაგირებასა და მოქნილ თვითგანვითარებაზე იყოს ორიენტირებული. საზოგადოებაში დამკვიდრებული აზრი განათლების სისტემის მოუქნელობის, კონსერვატიულობის, ინვესტიციების გრძელვადიანი ეფექტის და ა.შ. შესახებ თანამედროვე ტექნოლოგიების განვითარების კვალდაკვალ აქტუალობას კარგავს. საერთაშორისო ბაზრებზე ქვეყნის კონკურენტუნარიანობა მეტწილად განათლების სისტემის მოქნილობასა და გამოწვევებზე სათანადო რეაგირების ხარისხზე იქნება დამოკიდებული. იმისთვის, რომ ზუსტად განისაზღვროს სისტემის წინაშე მდგარი ამოცანები, შეფასდეს და გაანალიზდეს რისკები და დაისახოს განვითარების ოპტიმალური გზები, აუცილებელია განათლების სისტემის ჰარმონიულ განვითარებაზე ორიენტირებული სწორი და გეგმაზომიერი პოლიტიკის წარმოება.

რას წარმოადგენს განათლების სექტორის დაგეგმვა

 განათლების სექტორის დაგეგმვა (Education Sector Planning (ESP)) წარმოადგენს დაგეგმვით პროცესს, რომლის შედეგადაც განისაზღვრება სისტემის განვითარების მოკლევადიან და გრძელვადიან პერსპექტივაში მისაღწევი მიზნები და ამოცანები, სამომავლო ორიენტირები. განათლების დაგეგმვის მრავალი დეფინიცია არსებობს. მისი ძირითადი მიმართულებები და დონეები მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. განათლების სექტორის დაგეგმვა გაცილებით მეტია, ვიდრე ჩვეულებრივი ტექნიკური პროცესი. ის მეტწილად ორგანიზებულ სოციალურ პროცესს წარმოადგენს, მასში ჩართული დაიტერესებული აქტიორების მრავალგვარობის გათვალისწინებით.

განათლების დაგეგმვის დომინირებადი კონცეპტები დროთა განმავლობაში იცვლებოდა. ცვლილებებს განიცდიდა დროის კონკრეტულ მონაკვეთებში სისტემის წინაშე მდგარი ამოცანები და ძირითადი პროცესები. იცვლებოდნენ მონაწილე აქტიორებიც. ამჟამად უმთავრესად გავრცელებულია ე.წ. სტრატეგიული დაგეგმვის მიდგომა შესაბამისი დონეებითა და კომპონენტებით. XX საუკუნის განმავლობაში, განსაკუთრებით – მეორე მსოფლიო ომის შემდგომ პერიოდში, დასავლეთის ქვეყნებში დამკვიდრდა ე.წ. ტრადიციული დაგეგმვის მიდგომა. მხოლოდ გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან დაიწყო ზოგიერთმა ქვეყანამ სტრატეგიულ დაგეგმვაზე გადასვლა.

მიუხედავად იმისა, რომ სტრატეგიული დაგეგმვა იყენებს ტრადიციული დაგეგმვის ზოგიერთ ელემენტსა და მახასიათებელს, ძირითადი განსხვავება მაინც ახალი მენეჯერული კულტურის დანერგვაშია, რომელიც ეფუძნება მონაწილეობითი გადაწყვეტილების მიღების, ანგარიშვალდებულებისა და გამჭვირვალობის პრინციპებს. ეს არის პროცესი, რომელიც ბევრ დროს მოითხოვს სასურველი შედეგის მისაღებად, განსაკუთრებით – ისეთ ქვეყნებში, რომლებსაც სამოქალაქო სერვისების სისტემათა ნაკლებად განვითარებული საბაზო პირობები აქვთ. ქვემოთ, ცხრილში, მოყვანილია ორი მიდგომის რამდენიმე ძირითადი განსხვავება.

ტრადიციული დაგეგმვა სტრატეგიული დაგეგმვა
შენატანზე ორიენტირებული შედეგზე ორიენტირებული
ტექნოკრატიული მონაწილეობითი
ნეიტრალური მობილიზაციის ინსტრუმენტი
სწორხაზოვანი დაგეგმვა ინტერაქტიული დაგეგმვა
ხისტი იმპლემენტაცია მოქნილი იმპლემენტაცია
რუტინაზე დაფუძნებული ცვლილებებზე ორიენტირებული
შეგუებითი მონიტორინგი შემოქმედებითი მონიტორინგი
აქცენტი გეგმის დოკუმენტზე აქცენტი გეგმის იმპლემენტაციაზე

 

სტრატეგიული დაგეგმვის ძირითადი დონეები

განათლების სექტორის სტრატეგიული დაგეგმვა, ისევე როგორც სხვა სექტორებისა, ოთხ საკვანძო კითხვაზე პასუხების მოძიების სისტემატურ პროცესს წარმოადგენს. თითოეული კითხვა კავშირშია კონკრეტულ დაგეგმვით პროცესთან, როგორც ეს ქვემოთ მოყვანილ ცხრილშია ნაჩვენები:

კითხვა დაგეგმვის ეტაპები და პროცესები
სად ვიმყოფებით ამჟამად? დიაგნოსტირება: სექტორში არსებული სიტუაციის ანალიზი
სად გვინდა აღმოვჩნდეთ მომავალში? რომელ მიმართულებას ავირჩევთ ამისთვის? პოლიტიკის ფორმულირება: მიზნების და სტრატეგიების არჩევა
როგორ (რა მექანიზმით, რა რესურსებით, შეფასების რომელი სპეციფიკური კრიტერიუმებით და სხვა) მივაღწევთ დასახულს? მიზნების დაგეგმვა და გეგმის ოპერაციონალიზაცია: რეალისტური მიზნების დასახვა და მიღწევის გზების განსაზღვრა
სწორი გეზი გვაქვს აღებული? რა ცვლილებებია განსახორციელებელი? მონიტორინგი პროგრესის გაზომვა და შეფასება, კორექტირების პროცესის განხორციელება

კითხვების წამოწევა განსაზღვრული ლოგიკური თანმიმდევრობით ხორციელდება, ხოლო პასუხები ურთიერთდამოკიდებულია და ურთიერთგავლენას განიცდის. მაგალითად, გადაწყვეტილების, სად გვინდა ვიყოთ მომავალში, ერთხელ გადახედვის შემთხვევაში გადახედვას ექვემდებარება ამ მიზნის მიღწევის გზებიც. ეს, თავის მხრივ, გამოიწვევს დაგეგმილი ამოცანებისა და განხორციელების სტრატეგიების ცვლილებას. ასე რომ, სტრატეგიული დაგეგმვა უნდა განვიხილოთ როგორც პერიოდულად განმეორებადი პროცესი, რომელიც მოიაზრებს განსაზღვრული კითხვების ხელახალ გააქტიურებას და ცვლილების შესაბამისი დაგეგმვითი პროცედურების განხორციელებას.

დაგეგმვითი პროცესები არ მთავრდება მაშინვე, როგორც კი გეგმის განხორციელება დაიწყება. საშუალოვადიანი თუ გრძელვადიანი გეგმა ერთხელ და ყველა სიტუაციისთვის კი არ დგება, არამედ ექვემდებარება ტრანსფორმაციას ყოველწლიურ სამოქმედო გეგმაში, რომელიც, თავის მხრივ, რეგულარულ განახლებას მოითხოვს.

დაგ

მოცემული სქემა ასახავს სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის თანმიმდევრულ ეტაპებსა და განსახორციელებელ აქტივობებს. ერთმნიშვნელოვნად შეიძლება ითქვას, რომ (ეს თვალნათლივ ჩანს სქემაში) დაგეგმვითი პროცესის ცენტრალური ფაზა ყოველწლიური გეგმების შემუშავებისა და მონიტორინგის ციკლებია. აღნიშნული ფაზები ხელს უწყობს სტრატეგიული გეგმების მოქნილობას და ცვალებად გარემოში გამოწვევებზე სწრაფი რეაგირების უზრუნველყოფას.

გადაწყვეტილების ზოგიერთი მიმღებისთვის მნიშვნელოვანია დროის მოკლე მონაკვეთში ხელშესახები შედეგების დაფიქსირება, რაც ნაკარნახევია პოლიტიკური, სოციალური თუ სხვა მიზეზებით. ამ პირობებში ნაკლებად მიმზიდველია ხანგრძლივი, კომპლექსური და ხარჯიანი (რესურსების მხრივ) პროცესის წამოწყება ან გაგრძელება. განათლების მესვეურნი უპირატესობას ანიჭებენ ე.წ. ოპერატიულ მოქმედებას, რაც წამოჭრილი პრობლემების სწრაფ მოგვარებას უზრუნველყოფს. ამ შემთხვევაში გადაწყვეტილების მიღების პროცესი, როგორც წესი, უფრო დახურული და ნაკლებად ტრანსფარენტული ხდება, ხოლო გადაწყვეტილების მიმღებთა წრე საგრძნობლად ვიწროვდება. საბოლოო ჯამში პრობლემების ოპერატიულად მოგვარების მეთოდი, რომელსაც ნაკლები კავშირი აქვს სტრატეგიულ დაგეგმვასთან, იძლევა მოკლევადიან ეფექტს და აბსოლუტურად ვერ უზრუნველყოფს პრობლემის საბოლოო მოგვარებას.

სტრატეგიული დაგეგმვის პროცესის განხორციელებისას მნიშვნელოვანია მისი ყოველი ეტაპისა და რგოლის გავლა. რომელიმე ერთი რგოლის ნაწილობრივი ან სრული ამოვარდნა აზრს უკარგავს პროცესის თანმიმდევრულ განხორციელებას. შედეგად ვიღებთ სექტორში განსახორციელებელი რეფორმების არათანმიმდევრულობას და ფრაგმენტულობას; გრძელვადიანი, საშუალოვადიანი და მოკლევადიანი მიზნების ხშირ ცვლილებებს ვალიდური საფუძვლების გარეშე; სარეფორმო პროცესების სრულ ან ნაწილობრივ დისკრედიტაციას და საზოგადოების მხრივ მიუღებლობის უმაღლეს ხარისხს. ამ შემთხვევაში ფუნდამენტურად ირღვევა სტრატეგიული დაგეგმვის ძირითადი პრინციპები (მონაწილეობითი გადაწყვეტილების მიღება და მაქსიმალური ჩართულობა, ანგარიშვალდებულება და გამჭვირვალობა) და პროცესი იღებს ზემოდან ქვემოთ მიმართულ ხასიათს. საბოლოო ჯამში, დაგეგმვითი პროცესის იგნორირების ან არასწორად წარმართვის სავალალო შედეგები პირდაპირპროპორციულად აისახება სექტორის განვითარების პერსპექტივებზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

  • Maureen Woodhall. 2004. Cost-benefit analysis in educational planning. Fundamentals of educational planning No. 80, Paris: IIEP-UNESCO (Chapters 1, 6, 9, 11 and 12)
  • Olivier Bertrand. 2004. Planning human resources: methods, experiences and practices. Fundamentals of educational planning No. 41, Paris: IIEP-UNESCO (Chapters 1, 2, 4 and 7)
  • Philip Coombs. 1970. What is educational planning? Fundamentals of educational planning No. 1, Paris: IIEP-UNESCO

სიგარეტი ლაშასთვის

0

როგორც აღმოჩნდა, როცა შენ სიცოცხლის უკანასკნელ წამებს ითვლიდი, მე, ვახო და ზურაბი თბილისის გზას ვადექით. მამაჩემის ტელეფონზე მამაშენმა დარეკა და ძმას ბღავილით შესჩივლა, რომ შენ ცოცხალი აღარ იყავი. ზურაბს ტელეფონი ხელიდან გაუვარდა. ვახომ დაჭრილი დათვივით დაიღრიალა და საჭეს სწრაფად გადაკრა ხელი, რათა მანქანა გაეჩერებინა. მხოლოდ მე ვიყავი უმოქმედოდ. ვიჯექი უკანა სავარძელზე, სახე გამეხებული მქონდა, წარბები შუბლს მაღლა ატანილი და ვცდილობდი თან არ  გავყოლოდი იმ ტალღას, რომელმაც ტანში დამიარა, როცა შენი სიკვდილის ამბავი გავიგე.

გახსოვს ბავშვობავში ტალღებს რომ ვებრძოდით? მაშინ, როცა დამსვენებლებით გადავსებულ სანაპიროზე საცვლების გამოცვლის ჯერაც არ გვრცხვენოდა,  ბიძაშვილები ხაზზე ჩავმწკრივდებოდით და ვცდილობდით ნაპირზე მოვარდნილ, უკვე დასუსტებულ ტალღებს გავმკლავებოდით. თუმცა, შენ ზღვის კაცი არასოდეს ყოფილხარ. ვიფიქრებდი, რომ ზღვისპირა ქალაქში მცხოვრებს ყელში გქონდა ამოსული ზღვა, მაგრამ ეს ასე არ არის. “მმმდინარეზე არ წწწევდეთ?” – ხშირად ამბობდი აჭარული კილოთი, რომელსაც განსაკუთრებულობას შენი ლოგონევროზი სძენდა. მაშინ ვერც კი ვხვდებოდი, რომ შენ ზღვა კი არა, ხალხმრავლობა გღლიდა. ვერ წარმოიდგენ როგორ ვნანობ, რომ ერთხელაც არ წამოგყევი.

არადა, სად აღარ წამოგყოლივარ – კომუნისტების დროინდელი საკონსერვო ქარხნის მიტოვებული, უშველებელი ტერიტორიის ყოველი კუთხე-კუნჭული ერთად გვაქვს ათვისებული; მიტოვებულ შენობებში კონსერვის ქილების ეტიკეტები განძივით აღმოგვიჩენია; სოსისების ქარხნის გადაღმა, გაზეთ “ახალგაზრდა კომუნისტის” გაყვითლებულ ქაღალდში გახვეული გამხმარი მაყვლის ფოთოლი მოგვიწევია; ღორების ფერმის გვერდით, ჯერ კიდევ მკვახე მაყვალი გვიჭამია; სხვენში ნაპოვნი, ბრეჟნევის დროინდელი ლიმონმჟავით დაგვითუთქია გულ-მუცელი; ლიმონათის ქარხანაში „მეგრელების კლანთან“ გვიჩხუბია; გელაურში გადასასვლელად მატარებლის ქვეშ გავმძვრალვართ; ტურბაზაში ორი ლარის ამარა წავჩერჩეტებულვართ მიმტანი გოგონების გასაცნობად და ამაოდ ვმსხდარვართ ზღვის პირას, სანამ კოკისპირულად არ დაუშვა.

ის ზაფხულიც გეხსომება, წვიმას რომ თითქმის არ გადაუღია. ჩვენ დღეებს ვატარებდით მეორე სართულზე, ტელევიზორის წინ. ზოგი საწოლზე ვისხედით, ზოგი იატაკზე, ზოგი ბამბუკის კიბეზე. ალუმინის სახურავზე წვიმის წვეთები საოცრად მყუდრო მელოდიას უკრავდა, მონიტორზე კი ერთმანეთის მიყოლებით ხან “სისხლიანი სპორტი” გადიოდა, ხან “ორმაგი დარტყმა”, ხან “გარჩევა პატარა ტოკიოში”. ზოგჯერ ინდური ფილმი “მტერი” მიტჰუნ ჩაკრაბორტის მონაწილეობით. ღმერთო, მისი პერსონაჟების სახელები დღემდე ძილისპირული ლოცვასავით მახსოვს: რაკეში, კალიჩარნი, რუბჩანდი, სუდჯეტა, გიტა, დაკოსტა, ლაკშმი… ჰეჰ, გახსოვს როგორ მიუხვდა რაკეში რუბჩანდს მზაკვრულ ჩანაფიქრს, სადღესასწაულო სანათის ანთებისას მისი აფეთქება რომ უნდოდა? ან რა ოსტატურად გამოასალმა სიცოცხლეს დაკოსტა კანალიზაციის მილში მას შემდეგ, რაც მან ლაკშმი მოსტაცა.

ისე, შენც მოგტაცეს ერთი გოგო. რაკეშისგან განსხვავებით, შენ მისი დაბრუნება ვერ შეძელი. ახლა რომ ვუკვირდები, სწორედ მაშინ წავიდა შენი გზა თავქვე. რაც ჭკუაში ჩავცვივდით, მე სულ უფრო იშვიათად ვსტუმრობდი ქობულეთს ზაფხულობით. ჟან-კლოდ ვან დამის ეპოქა წავიდა, სახლის სახურავზე მორახუნე წვიმის ხმამ სიმყუდროვე დაკარგა, კონსერვების ეტიკეტებმა კი – შემსყიდველუნარიანობა. ჩვენ გადავიქეცით ადამიანებად, რომლებსაც ერთმანეთთან ბედნიერი წარსული აკავშირებდათ და აწმყოში ვერ პოულობდნენ დროს სამომავლო ფათერაკების დასაგეგმად. შორიდან მომდიოდა ხმები, რომ ბოლო დროს ცხოვრებას აღარ უძალიანდებოდი და მის დინებას ისე მიჰყვებოდი, რომ არ იცოდი, სადამდე მიგიყვანდა.

საავადმყოფოში რომ მიგიყვანეს, ჯერ კიდევ მეგონა, რომ აქაურობისკენ მოგაბრუნებდნენ. მერე ანალიზებს ჩავხედე და ჩემთვის, უკანასკნელი დილეტანტისთვისაც კი ნათელი გახდა, რომ შენი ორგანიზმი გაიფიცა. ორგანოებმა გადაწყვიტეს აღარ ემუშავათ. შენ მოსანახულებლად ჩამოსული, რეანიმაციაში არ შემოვედი. არ ვიცი, იქნებ არ მინდოდა ისეთი მენახე, როგორადაც ჩვენები აღგწერდნენ – გაწამებული, ფორთოხლისფერი, უხალისო და ძალაგამოცლილი.

ძალა მოვიკრიბე და საკუთარი თავი ვაიძულე დამენახა ის, რისი დანახვაც არ მინდოდა. ამბობენ, რომ თუკი შენი ახლობლის ცხედარი არ გინახავს, ის კვლავ ცოცხალი გგონია და იმედი გაქვს, რომ როცა მის ქალაქში ჩახვალ, ისიც იქ დაგხვდება, გაგიღიმებს, გადაგეხვევა და გკითხავს: „რრრაფერ ხარ?“. მე შენ დაგინახე არა ისეთი, როგორიც მახსოვდი და როგორადაც ყოველთვის დარჩები ჩემს მეხსიერებაში, არამედ ისეთი, როგორადაც სიკვდილმა გაქცია – გაფითრებული და გაყინული. ალბათ თავის მოტყუება არ მინდოდა და იმიტომ. როგორც შენ ოდესღაც მასწავლე, ტალღას ვერ შეეწინააღმდეგები – ის უნდა მიიღო, მას უდა აჰყვე. მე გადავწყვიტე სრულად მიმეღო შენი დანაკარგისგან გამოწვეული ტკივილიც.

განა ტკივილის გამო არ არის, გარდაცვლილ კაცს რომ გესაუბრები? თითქოს რამეს იგებდე. ჩემს გულში ნათქვამს ვერც მაშინ გაიგებდი, როცა ციხისძირის მიწაში გიშვებდით. სწორედ იმ ადგილას, სადაც კარტოფილის მეურნეობის დაწყება გინდოდა. ჩვენი უკანასკნელი შეხვედრისას, სწორედ ამაზე მელაპარაკე. მართალია თვალებში უწინდელი ხალისი აღარ მოგიჩანდა, მაგრამ მაინც ჯიუტად მაცნობდი დიდი მეურნეობის შექმნის სურვილს.

შენი უკანასკნელი სურვილი, როგორც მითხრეს, ერთი ღერი სიგარეტი ყოფილა, რომელიც, გასაგები მიზეზების გამო, საავადმყოფოში არ მოგაწევინეს. უცნაურია, როგორ ჰგავხართ სურვილებითა და უიღბლობით შენ და ის პოეტი, რომელიც შენსავით მხოლოდ უნაპირო ზღვებს, ცოტა სიყვარულსა და ერთ ღერ პაპიროსს ირჩევდა. ამიტომაც, ისეთივე გულწრფელობით გეტყვი, როგორც ჩარლი გორდონი ამბობს წიგნის „ყვავილები ელჯერნონისთვის“ დასასრულს. 28 აპრილს, როცა ჩემი ერთ წლიანი მოუწევლობის პერიოდი დასრულდება, თუკი არ გადავიფიქრე და მოწევის გაგრძელება გადავწყვიტე, პირობას გაძლევ, რომ სუფთა ჰაერზე გავალ, ერთ სიგარეტს ჩემთვის გავუკიდებ, მეორეს კი – შენთვის და წარმოვიდგენ, რომ ერთად ვეწევით, ისევე როგორც ძველ, კარგ დროს, ზღვის პირას, როცა ზღვას, ჩვენი ოცნებების მსგავსად, ჰორიზონტი არ უჩანდა.

როგორ ვესაუბროთ ბავშვებს სიკვდილ-სიცოცხლის შესახებ

0

ვფიქრობ, ნებისმიერი მშობლის ცხოვრებაში დგება მომენტი, როცა მას ბავშვთან ცოტა უჩვეულო და არცთუ ისე სასიამოვნო თემებზე უწევს საუბარი. ერთ-ერთი ასეთი თემა სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხია. როგორ ველაპარაკოთ ბავშვს სიკვდილის შესახებ, ღირს თუ არა მასთან საუბარი იმაზე, რომ ჩვენს სამყაროში ყველაფერს და მათ შორის ადამიანის სიცოცხლესაც აქვს დასასრული. თუ ბავშვი მოულოდნელად დაგვისვამს ამ თემაზე შეკითხვას, რა ვუთხრათ და რაზე გავჩუმდეთ, რისი თქმისაგან შევიკავოთ თავი. ალბათ ბევრი მშობლისთვის საინტერესო იქნება აღნიშნულ შეკითხვებზე პასუხის მიღება. უპირველეს ყოვლისა, გასათვალისწინებელია,  თუ რა ასაკის ბავშვთან გვაქვს საქმე. სხვადასხვა ასაკის ბავშვისთვის სიკვდილის აღქმა და წარმოდგენა სიკვდილზე სრულიად განსხვავებულია. ხუთ  წლამდე  პატარებს არ ესმით, რომ სიკვდილი ნიშნავს ამქვეყნიური ცხოვრების დასასრულს, რომ სიკვდილი შეუქცევადია. ისინი მას აღიქვამენ როგორც ძილს,  დროებით მოვლენას, მოგზაურობას, სადმე გამგზავრებას. სიკვდილის არსის პირველი გაცნობიერება ჩვეულებრივ ხუთი წლის ასაკში იწყება. ამ პერიოდში ფართოვდება ბავშვის წარმოდგენა სამყაროზე და საკუთარ თავზე ამ სამყაროში. საყურადღებოა მოზარდთა დამოკიდებულება სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხთან, მათი დაინტერესება აღნიშნული თემით. ცნობილი ფაქტია, რომ გარდამავალ ასაკში მოზარდში იღვიძებს ფსიქოლოგიური და ფილოსოფიური აზროვნების უნარი. ამ პერიოდში მათ, როგორც წესი, უჩნდებათ შემდეგი სახის შეკითხვები: „ვინ ვარ მე?“, „რატომ მოვედი ამ ქვეყნად?“, „რა მოხდება, როცა მოვკვდები?“ და ა.შ. მათ თავისუფლად შეუძლიათ იმის გაგება, რომ სიკვდილი გარდაუვალი და შეუქცევადი პროცესია. ამდენად, როცა ბავშვთან სიკვდილ-სიცოცხლის საკითხზე საუბარს გადავწყვეტთ, აუცილებლად გავითვალისწინოთ კონკრეტული პერიოდისთვის დამახასიათებელი  თავისებურებები.

     პირველი შეკითხვები სიკვდილთან დაკავშირებით ბავშვს, როგორც წესი, მაშინ უჩნდება, როცა პირდაპირ „ეჯახება“  სიკვდილს,  მაშინაც, თუ ის მკვდარ ცხოველს ან ფრინველს ხედავს. იმაზე ფიქრი, რომ შეიძლება დედა, მამა, ბებია ან სხვა ახლობელი დაკარგოს, აშინებს ბავშვს, ბადებს მასში კითხვებს, იწვევს მწვავე განცდებს და შფოთვას.

     ბევრი მშობელი ფიქრობს, რომ სიმართლის თქმით შეაშინებს პატარას და არ უნდა მისი ტრავმირება. უნდა დავუმალოთ თუ არა ბავშვს სიმართლე იმ მოტივით, რომ არ შევაშინოთ ის. რა პასუხი გავცეთ მის შეკითხვებს: „ყველა მოკვდება?“, „მეც მოვკვდები?“ როგორ დაველაპარაკოთ ბავშვს სიკვდილზე ისე, რომ ეს მისთვის მატრავმირებელი არ აღმოჩნდეს. ვფიქრობ, ეს ის შეკითხვებია, რომლებზეც პასუხების ძიებას,  ადრე თუ გვიან,  ყველა მშობელი იწყებს.

რეკომენდაციები მშობლებისთვის:

  • უპირველეს ყოვლისა, არ არის სასურველი, რომ ბავშვის შეკითხვები სიკვდილთან დაკავშირებით ყურს მიღმა გავუშვათ და მისი ყურადღება სხვა, უფრო „მხიარულ“ თემებზე გადავიტანოთ;
  • ნუ ვამყოფებთ ბავშვს გაურკვევლობაში. არ შეიძლება, რომ სიკვდილის თემა და ამ ქვეყნიდან წასვლა ტაბუდადებულად „გამოცხადდეს“ ოჯახში. როგორც წესი, უფროსებს თავად არ გვიყვარს სევდიან, ნაღვლიან საკითხებზე ფიქრი და ლაპარაკი. ჩვენ გავურბივართ პასუხებს ბავშვის შეკითხვებზე და გვსურს  დავიცვათ ის. მაგრამ, ხშირ შემთხვევაში ასეთი ქცევა უფრო მეტი პრობლემის აღმოცენების  მიზეზი ხდება;
  • თუ ჩვენ მოწყენილი და ნაღვლიანი ვართ ახლობლის გარდაცვალების გამო, ნუ დავუმალავთ ჩვენს გრძნობებს ბავშვს და ამასთან, ავუხსნათ კიდეც, თუ რატომ ვართ მოწყენილი. ნუ შეგვაშინებს ბავშვისთვის სულიერი სიმშვიდის დარღვევა. შევეცადოთ ვიყოთ რაც შეიძლება ბუნებრივი. დედის „გაქვავებული“ და უგრძნობი სახის ყურება მაშინ, როცა ის ძლიერ ემოციებს განიცდის, ნებისმიერი ასაკის ბავშვისთვის გაცილებით უფრო საშინელია, ვიდრე მისი ცრემლები. თუ ტირილისგან თავშეკავება გვიჭირს, ვიტიროთ, მაგრამ ავუხსნათ ბავშვს, რა გვაწუხებს. თუ ბავშვი ჩვენთან ერთად ტირის, დავამშვიდოთ, მაგრამ ნუ შევეცდებით მის გადართვას სხვა მიმართულებით. შევეცადოთ ავუხსნათ ბავშვს, რომ როცა ვინმე კვდება, მწუხარება ნორმალური მოვლენაა და გარკვეული დროის შემდეგ ის გაივლის. ნებისმიერი ახალი ინფორმაცია ასეთ დროს გარკვეულ ემოციურ განცდებს იწვევს და ეს სრულიად ბუნებრივია;
  • ვესაუბროთ ბავშვს რაც შეიძლება მარტივი და მისთვის გასაგები ენით, ვერიდოთ სიტყვაუხვობას;
  • მზად ვიყოთ იმისათვის, რომ ვუპასუხოთ ნებისმიერ, ყველაზე მოულოდნელ შეკითხვასაც კი;
  • ნუ შეგვაშინებს ჩვენთვის საკმაოდ მძიმე და არცთუ სასურველ თემაზე საუბარი. თუ ბავშვი იგრძნობს, რომ აღნიშნულ თემაზე საუბრისას ჩვენ დისკომფორტს განვიცდით, უხერხულად ვგრძნობთ თავს და გვეშინია კიდეც, ის შეწყვეტს შეკითხვების დასმას და ჩვენი შიში მასაც გადაეცემა. ამიტომ, საჭიროა მოვემზადოთ საუბრისთვის და მშვიდი ტონით ვუპასუხოთ ნებისმიერ, ყველაზე უცნაურ შეკითხვასაც კი;
  • ბავშვთან საუბარი აღნიშნულ თემაზე მხოლოდ მაშინ დავიწყოთ, როცა ის შეკითხვებს დაგვისვამს. ამასთან, ვუპასუხოთ მხოლოდ მის მიერ დასმულ შეკითხვებს, ნუ განვავრცობთ სასაუბრო თემას. ისიც გასათვალისწინებელია, რომ არიან შედარებით უფრო ჩაკეტილი ბავშვები, რომლებიც კითხვების დასმას გაურბიან. ასეთ დროს საჭირო იქნება ჩვენი მხრიდან ინიციატივის გამოჩენა და საუბრის წამოწყება;
  • ნუ მოვატყუებთ ბავშვს, ველაპარაკოთ მხოლოდ სიმართლე. სიკვდილი ბუნებრივი მოვლენაა, ჩვენი ცხოვრების ნაწილია; თუ ჩვენ უფროსები ამას ასე აღვიქვამთ და ჩვეულებრივ ვისაუბრებთ მასზე, ბავშვსაც გაუადვილდება მისი მიღება და გაგება;
  • აღნიშნულ თემაზე ბავშვთან საუბრისას მოვერიდოთ მეტაფორების გამოყენებას, ვისაუბროთ პირდაპირ, ნუ შევადარებთ სიკვდილს ძილს და ნუ ვეტყვით ბავშვს, რომ გარდაცვლილმა ადამიანმა „სამუდამოდ დაიძინა“ ან „უცხო სამყაროში“ გაემგზავრა. ხშირად ბავშვები მეტაფორებს პირდაპირ იგებენ და ასეთი სიტყვების შემდეგ შეიძლება პატარამ უარი თქვას ძილზე ან მოგზაურობაზე იმის შიშით, რომ შეიძლება მასაც რამე მოუვიდეს. თუ ადამიანის გარდაცვალებას დაძინებას შევადარებთ, ამით, ჩვენდა უნებურად პროვოცირებას გავუკეთებთ დაძინების, მარტო დარჩენის, ბნელ ოთახში ყოფნის შიშს;
  • შევეცადოთ არ ჩავვარდეთ პანიკაში, როცა ბავშვთან ახლობლის გარდაცვალების შესახებ საუბარს დავაპირებთ. გავითვალისწინოთ, რომ ბავშვს აშინებს არა თავისთავად სიკვდილი, არამედ ჩვენი შიში სიკვდილის მიმართ;
  • ახლობელი, ძვირფასი და საყვარელი ადამიანის სიკვდილთან დაკავშირებული დიდი ტკივილისა და მწუხარების ჟამს ბევრი ზრდასრული ადამიანისთვის ძნელია იმაზე ფიქრი, თუ როგორ უთხრას ბავშვს, რომ მისი საყვარელი ადამიანი გარდაიცვალა; ამიტომ, პოულობენ ყველაზე მარტივ გამოსავალს – მიყავთ ბავშვი სახლიდან, ტოვებენ რომელიმე ნათესავთან და მხოლოდ რამდენიმე კვირის ან თვის შემდეგ ეუბნებიან, რომ მათი ოჯახის წევრი გარდაიცვალა. ამას შეიძლება ძალიან ცუდი შედეგები მოჰყვეს – ბავშვს გაუჩნდეს ახლობლების მიმართ უნდობლობის გრძნობა, რომლის დაძლევა მომავალში სერიოზულ სირთულეებთან იქნება დაკავშირებული. ამდენად, უკეთესი იქნება, თუ ახლობლის გარდაცვალების ამბავს ბავშვს დროულად გავაგებინებთ და ამასთან, აჯობებს, თუ ამას მისთვის ყველაზე ახლობელი ადამიანი გააკეთებს, ის, ვისაც ბავშვი კარგად იცნობს და ვისაც ენდობა.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ბავშვთან სიკვდილზე საუბრის დროს ჩვენი ემოციების და ქცევის მართვისთვის ვფიქრობ, საკმაოდ ძნელია „მზამზარეული  რეცეპტების“ გამოწერა. თუმცა, ერთი რამ ცხადია – გულწრფელობის ნაკლებობა და სიყალბე ასეთ დროს ბავშვის ნდობის დაკარგვის სერიოზული მიზეზი შეიძლება გახდეს.  გავითვალისწინოთ, რომ რამდენადაც ძნელია ბავშვის ნდობის მოპოვება, იმდენად ადვილია მისი დაკარგვა. ნდობის გარეშე კი სერიოზული პრობლემები ბავშვთან ურთიერთობაში გარდაუვალია.

Brain Ring – შემეცნებითი თამაში -(მეორე ნაწილი)

0
შემეცნებითი თამაში „Brain Ring“ გამჭოლი კომპეტენციების განვითარებას უწყობს ხელს:
  • წიგნიერების კუთხით – კითხვის, მოსმენის, ზეპირი მეტყველებისა და წერის, ზეპირი, ვიზუალური, ნაბეჭდი თუ ციფრული ტექსტის გააზრებისა და ინტერპრეტაციის უნარ-ჩვევების განვითარებას;
  • სოციალური და სამოქალაქო ცოდნის კუთხით – საკუთარი თავის ადეკვატურად შეფასების, რეალიზებისა და ემოციების მართვის, კომუნიკაციისა და ჯგუფებში მუშაობის უნარის, შემწყნარებლობისა და ტოლერანტობის განვითარებას;
  • შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების კუთხით – ტექსტის ლოგიკური ანალიზის, მიზეზშედეგობრივი კავშირის დამყარების, ჰიპოთეზების წამოჭრის, ინფორმაციის ანალიზის, ფიქრისა და განსჯის, პროგნოზირებისა და დაგეგმვის უნარების განვითარებას.

გთავაზობთ კითხვებს უფროსკლასელთათვის.

 

მალტა

კითხვა: რატომ ხატია მალტელი მეზღვაურების ნავის კიჩოზე ღმერთ ოსირისის თვალი?

პასუხი: მალტელი მეზღვაურები ოსირისს მფარველად მიიჩნევენ და სწამთ, რომ ის მათ თევზჭერაში ეხმარება, ნისლისა და შტორმის დროს კი ნაპირისკენ მიმავალ გზას აპოვნინებს.

კითხვა: მალტელებს მიაჩნიათ, რომ სწორედ ამ ქვის წყალობით ჩამოყალიბდა მათი ცივილიზაცია. რომელია ეს ქვა?

პასუხი: ეს არის ეგრეთ წოდებული ყვითელი ქვა (ნამარხი მარჯნებისგან წარმოქმნილი კირქვა), რომელიც ჭარბობს მალტის არქიტექტურაში. მალტამ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება ჯერ კიდევ 6000 წლის წინ დაიწყო. დღეს ის ნამდვილი მუზეუმია ღია ცის ქვეშ. ისტორიული ძეგლებისა და მუზეუმების რაოდენობით მხოლოდ რომს თუ ჩამოუვარდება. მალტაზე ნახავთ ქვის ნაგებობებს, მეგალითურ ტაძრებს, რომლებიც ეგვიპტის ცნობილ პირამიდებზე 1000 წლით ადრე აიგო.

s1

დიდი ბრიტანეთი

კითხვა: რითია განთქმული მაღალმთიან შოტლანდიაში არსებული სარკინიგზო ხაზი West Highland Line?

პასუხი: სარკინიგზო ხაზი West Highland Line შოტლანდიის ულამაზეს ადგილებში გაივლის, თუმცა ის ცნობილი გახდა ჰარი პოტერის შესახებ ფილმების წყალობით. ჰარიმ და რონმა სწორედ West Highland Line-ს გადაუფრინეს.

 

ბელგია

კითხვა: წელიწადში ორჯერ აგვისტოში ბრიუსელის ცენტრალური მოედანი იფარება ხალიჩით, რომელიც მილიონობით მნახველს იზიდავს, თუმცა, სამწუხაროდ, მხოლოდ 3-5 დღით. რისგან არის იგი დამზადებული?

პასუხი: 700 ათასი ბეგონიისგან. ბელგიური ტრადიიცით, ასე მთავრდება „ყვავილების ფესტივალი“.

 

პოლონეთი

კითხვა: ქარვას არაერთი მოხდენილი სახელი აქვს: „წმინდა ქვა“, „ბალტიის ოქრო“, „ცეცხლოვანი ქვა“. მისი ფერი მოთეთრო–მოყვითალოდან წითლამდე, თითქმის შავამდეც კი მერყეობს. ამ მინერალის შესახებ ცნობებს ვხვდებით არისტოტელესთან, პლატონთან, ჰომეროსთან. პლინიუს უფროსი ახსენებს ქარვის იმიტაციას, რომლის დასამზადებლადაც ხვლიკს იყენებდნენ. ხვლიკს კანიფოლში (წიწვოვანი ხეების გადამდნარ ფისში) ახვევდნენ. ჩინელი ოსტატები ქარვას ისე ამზადებდნენ, რომ ბუნებრივისგან ვერ გაარჩევდით. როგორ გავარჩიოთ ბუნებრივი ქარვა ყალბისგან?

პასუხი: ხელოვნურ ქარვას პლასტმასისგან ამზადებენ, რომელიც წყალში იძირება, ბუნებრივი კი – არა. ხელოვნური ქვა წვის დროს თავისებურ სუნს გამოსცემს, ბუნებრივს კი საკმევლის სასიმოვნო სუნი სდის, ამიტომაც მას ტაძრებში მსახურების დროს იყენებენ.

 

ნორვეგია

კითხვა: ნორვეგიაში უკიდურესად ცვალებადი ამინდია: ნისლი, მზე, წვიმა, ძლიერი ქარი და ისევ ნისლი. ამინდი ისე სწრაფად იცვლება, რომ ნორვეგიელებმა ანდაზაც კი გამოიგონეს: „არ მოგწონთ ამინდი? დაელოდეთ…“

როგორ მთავრდება ანდაზა?

პასუხი: „15 წუთი“.

კითხვა: ნორვეგიაში გზების გასწვრივ ქვის პატარა პირამიდები შეგხვდებათ. მათ „TOG“-ს უწოდებენ და არავინ ეხება. რა დანიშნულება აქვთ მათ?

პასუხი: წინათ „TOG“-ებს იმისთვის აგებდნენ, რომ ნისლში ან ძლიერ თოვაში გზას არ აცდენოდნენ.

 

პორტუგალია

კითხვა: ლისაბონი მთაგორიანი ქალაქია. ფეხით სიარული ძალიან დამღლელია. ლისაბონელების საყვარელ ტრანსპორტს Amareloს ეძახიან, რაც „ყვითელს“ ნიშნავს. ტრანსპორტის რომელი სახეობაა ეს?

პასუხი: ეს არის ტრამვაი. ყვითელი ტრამვაის გარეშე ლისაბონი წარმოუდგენელია.

 

ხორვატია

კითხვა: ქალაქ ზაგრებში, წმინდა მარკოზის მოედანზე, ძველ ვილაში, არის საინტერესო მუზეუმი “Broken Hearts” („გატეხილი გულები). რას ეძღვნება იგი?

პასუხი: მუზეუმი ეძღვნება გაწყვეტილ ურთიერთობებს.

 

ბულგარეთი

კითხვა: სოფია ევროპის ერთ-ერთი უძველესი ქალაქია და აქ თრაკიული თუ რომაული კულტურის არაერთი ძეგლია მოყოლილი მიწის ქვეშ. თავდაპირველად ამ ადგილას თრაკიული დასახლება სერდიკა მდებარეობდა. IV საუკუნეში აქ ცხოვრობდა ბიზანტიის იმპერატორი კონსტანტინე დიდი, რომელმაც ბრძანა: „სერდიკა – ეს ჩემი რომია“. გასულ საუკუნეში სოფიის ცენტრში, ცენტრალური მოედნის ახლოს, მშენებლებმა ანტიკური ქალაქის ნანგრევები აღმოაჩინეს. რას აშენებდნენ ისინი?

პასუხი: მეტროპოლიტენს

s2

სადგური „Serdica“

 

შვეიცარია

კითხვა: შვეიცარიაში სადღესასწაულოდ ირთვებიან არა მარტო ადამიანები, არამედ პირუტყვებიც. „ძროხების სადღესასწაულო აღლუმის“ დღეებში – ალპური საძოვრებიდან დაბრუნებისას, ბაზრობაზე წასვლისას – ძროხები მორთულები უნდა იყვნენ. რითი რთავენ პირუტყვს შვეიცარიაში?

პასუხი: შვეიცარიაში ძროხებს ლამაზი ზარებით შემკული ძვირფასი საყელოებით რთავენ. სხვადასხვა კანტონში ძროხებს სხვადასხვანაირი საყელოები უკეთიათ, რომლებიც შეიძლება რამდენიმე ათასი შვეიცარიული ფრანკი ღირდეს.

 

ნიდერლანდი

კითხვა: ნიდერლანდის სამეფოს მოსახლეობა ხუმრობს, რომ „ღმერთმა დედამიწა შექმნა, ჰოლანდია კი …“

ვინ შექმნა ჰოლანდია?

პასუხი: ჰოლანდიელებმა. ეს გამონათქვამი სავსებით სამართლიანია, რადგან ხმელეთის დაახლოებით 40% მოსახლეობამ შრომისმოყვარეობისა და გონიერების წყალობით ზღვას გამოსტაცა.

კითხვა: ამბობენ, რომ ადამიანის შესახებ ბევრი რამის გაგება შეიძლება ფეხსაცმლით. ჰოლანდიელების ფეხსაცმელებზე დაკვირვებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ისინი ხელმომჭირნეები, შემოქმედებითები და ამტანები არიან. წინააღმდეგ შემთხვევაში ჰოლანდიელები ვერ გამოიგონებდნენ… რას?

პასუხი: კლომპენებს – ხის ფეხსაცმელებს.

s3

კლომპენები

 

იტალია

კითხვა: რომაელები ხუმრობენ: „ქალაქის ნანგრევები დღემდე ასაზრდოებს რომს“. როგორ?

პასუხი: ღირსშესანიშნაობათა დასათვალიერებლად რომში ყოველწლიურად მილიონობით ტურისტი ჩადის. ისინი მილიონობით დოლარს ხარჯავენ სუვენირებსა და გართობაზე.

კითხვა: ვენეციელებს ყოველთვის მიაჩნდათ, რომ ნავი ყველაზე მოხერხებული სატრანსპორტო საშუალებაა. დღეს ყოველგვარი მომსახურება გონდოლებით ხდება: რესტორნების – პროდუქტით, სასტუმროების – თეთრეულით, ოფისების – ქაღალდით მომარაგება. კიდევ რა ფუნქცია აქვთ გონდოლებს?

პასუხი: ქალაქიდან ნაგვის გატანა. ნაგავი სპეციალურად აგებული ნავებით გააქვთ.

 

შვედეთი

კითხვა: ამ ადამიანმა შვედეთს სახელი გაუთქვა. ის 1833 წელს სტოკჰოლმში დაიბადა, ბავშვობა ქალაქ პეტერბურგში გაატარა, გარდაიცვალა იტალიის ქალაქ სან-რემოში. სტოკჰოლმში არის მისი სახელობის მუზეუმი, სადაც ინახება ცნობილი ფხვნილით სავსე პატარა პაკეტი. ვინ არის ეს ადამიანი?

პასუხი: ალფრედ ნობელი – შვედი ქიმიკოსი, ინჟინერი, ნოვატორი, იარაღის დამამზადებელი და დინამიტის შემქმნელი.

 

ირლანდია

კითხვა: 800-ზე მეტი წლის განმავლობაში მოხეტიალე მომღერლები, ბარდები, მხოლოდ არტისტები კი არ იყვნენ, არამედ რადიოს, გაზეთისა და ტელევიზიის როლსაც ასრულებდნენ. ისინი დაეხეტებოდნენ ციხესიმაგრიდან ციხესიმაგრეში, ქალაქიდან ქალაქში და ავრცელებდნენ ზღაპრებს, ლეგენდებს და ახალ ამბებს. რომელ მუსიკალურ ინსტრუმენტს იყენებდნენ ბარდები?

პასუხი: არფას. ეს ინსტრუმენტი ოფიციალურად გახდა ირლანდიის სიმბოლო. XVII საუკუნიდან ის ირლანდიის მეფის გერბზე იყო გამოსახული, ევროზონაში დიდი ბრიტანეთის შესვლამდე კი მისი გამოსახულება ირლანდიურ ფულსაც ამშვენებდა.

 

უნგრეთი

კითხვა: ამჟამად პარლამენტის შენობაში მოწევა აკრძალურია, თუმცა ძველად უნგრელი პარლამენტარები სიგარას აღმერთებდნენ. საფერფლის მიხედვით, რომელიც სხდომათა დარბაზის შესასვლელში იდგა, შეიძლებოდა იმის განსაზღვრა, რამდენად საინტერესო კანონპროექტს განიხილავდა პარმანეტი. როგორ?

პასუხი: შესვლისას დეპუტატები სიგარებს საფერფლეში ტოვებდნენ და თუ მათ ასაღებად არ დაბრუნდებოდნენ, ესე იგი დარბაზში საინტერესო განხილვა იყო. რაც უფრო მეტი იყო საფერფლეში მბჟუტავი სიგარა, მით უფრო საინტერესო დისკუსია მიმდინარეობდა.

 

საბერძნეთი

კითხვა: ბერძნული არმიის ელიტურ ასეულს ევზონებს – „ქამარშემორტყმულებს“ უწოდებენ. მათ უნიფორმაში ყოველ ფერს თავისი მნიშვნელობა აქვს: წითელი წინაპართა სისხლია, შავი – გლოვის სიმბოლო, ოქროსფერი – გამარჯვების, თეთრი – სიწმინდის. რას აღნიშნავს ლურჯი ფერი?

პასუხი: ლურჯი საბერძნეთის ზღვისა და ცის სიმბოლოა.

 

გამოყენებული ინტერნეტსაიტები:

https://festival.1september.ru

https://paranormal-news.ru

https://alioni.info/history

 

,,მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის დამტკიცების შესახებ” ცვლილების შეტანის თაობაზე

0

 მთავრობის მიერ განხილული ვერსია  ძალაში შევა საკანონმდებლო მაცნეში გამოქვეყნების შემდეგ!

საქართველოს მთავრობის

დადგენილება

,,მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის დამტკიცების შესახებ”  საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 თებერვლის N68 დადგენილებაში ცვლილების შეტანის თაობაზე

 

მუხლი 1. „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-20 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, „მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 20 თებერვლის №68 დადგენილებაში (www.matsne.gov.ge, 23/02/2015, სარეგისტრაციო კოდი: 430050000.10.003.018453) შეტანილ იქნეს ცვლილება და დადგენილებით დამტკიცებული „მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის“:

  1. II თავით გათვალისწინებული ტერმინთა განმარტების:

ა) ,,დ“-,,ვ“ ქვეპუნქტები ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,დ) უფროსი მასწავლებელი – მასწავლებელი, რომელიც აკმაყოფილებს პრაქტიკოსი მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნებს და სქემით დადგენილი წესით განაწილებულია სქემაში უფროს მასწავლებლად ან მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი;

ე) წამყვანი მასწავლებელი – მასწავლებელი, რომელიც აკმაყოფილებს უფროსი მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნებს და სქემით დადგენილი წესით განაწილებულია სქემაში წამყვან მასწავლებლად ან მიენიჭება წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი;

ვ) მენტორი – მასწავლებელი, რომელიც აკმაყოფილებს წამყვანი მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნებს და სქემით დადგენილი წესით მიენიჭება მენტორის სტატუსი;“;

ბ) ,,ლ“ ქვეპუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,ლ) გაკვეთილის შეფასების რუბრიკა  – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით დამტკიცებული შეფასების სტანდარტიზებული ინსტრუმენტი, რომელიც ეფუძნება  გაკვეთილის  შეფასების  გაზომვად  და ვალიდურ კრიტერიუმებს და არის მასწავლებლის გაკვეთილის შეფასების უნიფიცირებული ფორმა;“

გ) ,,ო“ და ,,პ“ ქვეპუნქტები ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,ო) გარე დაკვირვება – მასწავლებლის მიერ წარმართული გაკვეთილის შეფასება  გაკვეთილის შეფასების  რუბრიკის გამოყენებით;

პ) სამოდელო გაკვეთილი – უფროსი მასწავლებლის, წამყვანი მასწავლებლის ან მენტორის მიერ ჩატარებული  საჩვენებელი გაკვეთილი;“

დ) ,,რ“ ქვეპუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,რ)  საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურება მასწავლებლის საგნობრივი კომპეტენციის შეფასება, რომელსაც ახორციელებს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი – შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი (შემდგომში – შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი), საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მიერ დამტკიცებული წესის შესაბამისად;“

ე) ,,რ“ ქვეპუნქტის შემდეგ დაემატოს შემდეგი შინაარსის ,,რ1“ ქვეპუნქტი:

,,რ1) პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებამასწავლებლის პროფესიული კომპეტენციის შეფასება, რომელსაც ახორციელებს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის მიერ დამტკიცებული წესის შესაბამისად;“

ვ) ,,უ“ ქვეპუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,უ) საპრეტენზიო კომისია – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით შექმნილი კომისია, რომელიც განიხილავს მასწავლებლის შიდა შეფასების შედეგებთან და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან, შენარჩუნებასთან და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებულ მასწავლებლის საპრეტენზიო განაცხადებს;“

ზ) ,,ქ“ ქვეპუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,ქ) გარე შეფასება – მოიცავს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მასწავლებლის მიერ საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებასა და გარე დაკვირვებას;“

თ) „ღ“ ქვეპუნქტის შემდეგ დაემატოს შემდეგი შინაარის „ყ“ და „შ“ ქვეპუნქტები:

ყ) შეფასების სტანდარტიზებული ინსტრუმენტი – სქემით განსაზღვრული სტატუსის მისანიჭებლად/შესანარჩუნებლად მასწავლებლის მიერ განხორციელებული სავალდებულო აქტივობებისა და დამატებითი საქმიანობების შეფასების უნიფიცირებული საშუალება;

შ) დამატებითი საქმიანობა/აქტივობები – არჩევითი საქმიანობა/აქტივობები, რომელიც ეხმარება მასწავლებელს უფროსი მასწავლებლის/წამყვანი მასწავლებლის/მენტორის სტატუსის მინიჭებისა და უფროსი მასწავლებლის/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შენარჩუნებისათვის აუცილებელი რაოდენობის კრედიტქულების დაგროვებაში;“

  1. III თავი (მასწავლებლის მომზადებისა და საქმიანობის დაწყების წესი, მასწავლებლის განათლება და მასწავლებლობის უფლების მოპოვება) ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,თავი III. მასწავლებლის მომზადებისა და საქმიანობის დაწყების წესი, მასწავლებლის განათლება და მასწავლებლობის უფლების მოპოვება

მასწავლებლის მომზადების ახალი აკადემიური პროგრამების მიზანია მასწავლებლის პროფესიაში თანამედროვე მოთხოვნების შესაბამისი საუკეთესო კადრების მოზიდვა და სისტემაში არსებული კვალიფიციური მასწავლებლების დეფიციტის აღმოფხვრა, განსაკუთრებით რეგიონებში.

ამ მიზნის მიღწევამ უნდა უზრუნველყოს განათლების სისტემის სტრატეგიული მიმართულების-ხარისხიან ზოგად განათლებაზე თანაბარი ხელმისაწვდომობის – თვისობრივი განვითარება.

მასწავლებლის მომზადების  რეგულირებადი უმაღლესი საგანმანათლებლო პროგრამები იქნება დივერსიფიცირებული. სახელმწიფო აღნიშნული პროგრამების ხარისხის სამართავად იყენებს მაღალ სტანდარტებს, რითაც უზრუნველყოფილი იქნება სახელმწიფო დაფინანსებით მიღებული კვალიფიკაციის სანდოობა და ვალიდობა.

მასწავლებლის საუნივერსიტეტო მომზადება 2018-2019 სასწავლო წლიდან განხორციელდება მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამით, რომელიც მოიცავს არანაკლებ 300 კრედიტს.

მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამების სწავლის შედეგები შესაბამისობაში მოვა მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტით განსაზღვრულ, სულ მცირე, უფროსი მასწავლებლის კომპეტენციებთან.

 

ზოგადი განათლების დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამა უნდა მოიცავდეს (არანაკლებ 300 კრედიტი):

ა) ზოგადი განათლების დაწყებითი საფეხურის საგნის/საგნობრივი ჯგუფის საგნობრივ და მეთოდურ მოდულს – არანაკლებ 180 კრედიტი;

ბ) თავისუფალი კომპონენტების მოდულს – არაუმეტეს 60 კრედიტი;

გ) სასკოლო პრაქტიკისა და პრაქტიკის კვლევის მოდულს – არანაკლებ 60 კრედიტი.

ზოგადი განათლების დაწყებითი საფეხურის მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის დასრულების შემდეგ, კურსდამთავრებულს მიენიჭება დაწყებითი განათლების მაგისტრის კვალიფიკაცია, საგნის/საგნების სწავლების უფლების მითითებით.

საგნის/საგნობრივი ჯგუფის მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამა უნდა მოიცავდეს:

ა) საგნის/საგნობრივი ჯგუფის მოდულს – არანაკლებ 120 კრედიტი;

ბ) მასწავლებლის მომზადების მოდულს – არანაკლებ 60 კრედიტი;

გ) თავისუფალი კომპონენტების მოდულს – არაუმეტეს 60 კრედიტი;

დ) სასკოლო პრაქტიკისა და პრაქტიკის კვლევის მოდულს – არანაკლებ 60 კრედიტი.

საგნის/საგნობრივი ჯგუფის  მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის დასრულების შემდეგ კურსდამთავრებულს მიენიჭება განათლების მაგისტრის კვალიფიკაცია, შესაბამისი საფეხურის საგნის/საგნების სწავლების უფლების მითითებით.

მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის დასრულების შემდეგ მასწავლებლობის უფლების მოპოვება:

  • მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის წარმატებით გავლის შემდეგ, სტუდენტი ადასტურებს საგნობრივ, მეთოდურ, კვლევით და პრაქტიკულ კომპეტენციებს, რის შედეგადაც კურსდამთავრებულზე გაიცემა დიპლომი, რომელიც მას აძლევს მასწავლებლობის უფლებას.
  • ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მასწავლებლად მუშაობის დაწყების შემთხვევაში, კურსდამთავრებული არის უფროსი მასწავლებელი.

მასწავლებლის მომზადების ინტეგრირებული საბაკალავრო-სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამების კურსდამთავრებულების პირველი გამოშვება იქნება 2022-2023 წელს. ამის გამო საჭიროა კვალიფიციური მასწავლებლების რიგების შევსება ალტერნატიული გზით – მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის ამოქმედებით. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო განსაკუთრებულად იზრუნებს მის მიერ გამოვლენილი დეფიციტური მიმართულებების შევსებაზე.

მასწავლებლობის უფლების მოპოვება ბაკალავრის, მაგისტრის და/ან მათთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მქონე პირებისთვის

  1. ბაკალავრის, მაგისტრის და/ან მათთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მქონე პირები, რომლებსაც მიღებული აქვთ ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამისი საგნის/საგნობრივი ჯგუფის აკადემიური ხარისხი, მასწავლებლობის უფლების მოსაპოვებლად ვალდებული არიან, წარმატებით გაიარონ უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ განხორციელებული მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამა.
  • მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამაზე ჩარიცხვის წინაპირობად, გარდა საკვალიფიკაციო მოთხოვნისა, განისაზღვრება შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის მიერ ორგანიზებული საგნის გამოცდისა და უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ განსაზღვრული გამოცდის/გამოცდების ჩაბარება;
  • მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამაზე ჩარიცხულ პირთა დაფინანსება განხორციელდება სახელმწიფოს მიერ გამოცხადებული კვოტების შესაბამისად;
  • მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის წარმატებით დასრულების შემდეგ, პირზე გაიცემა მასწავლებლის მომზადების სერტიფიკატი, რითაც მას ეძლევა მასწავლებლობის უფლება;
  • ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მასწავლებლად მუშაობის დაწყების შემთხვევაში, კურსდამთავრებული არის უფროსი მასწავლებელი.
  1. მასწავლებლობის მსურველი, რომელსაც დიპლომის მიხედვით აქვს მასწავლებლობის უფლება, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მუშაობის დასაწყებად და უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად:
  • აბარებს საგნის გამოცდას;
  • ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მასწავლებლად მუშაობის დაწყების შემთხვევაში, კურსდამთავრებული არის უფროსი მასწავლებელი.
  1. ბაკალავრის, მაგისტრის და/ან მათთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მქონე პირებისთვის, რომლებსაც მიღებული აქვთ ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამისი საგნის/საგნობრივი ჯგუფის აკადემიური ხარისხი, მასწავლებლობის უფლების მოსაპოვებლად და მასწავლებლობის მსურველისთვის, რომელსაც დიპლომის საფუძველზე აქვს მასწავლებლობის უფლება, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მუშაობის დასაწყებად და უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მოსაპოვებლად, განსაზღვრული საგნის გამოცდის ჩატარების წესს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის წარდგინებით ამტკიცებს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო.

მასწავლებლობის უფლების მოპოვება დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მქონე პირებისთვის

ეროვნული სასწავლო გეგმის შესაბამისი საგნის ან განათლების მიმართულების დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მქონე პირები, მასწავლებლობის უფლებას მოიპოვებენ:

  • ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მასწავლებლად მუშაობის დაწყებისას, მას ენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი;
  • წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად, საკმარისია გარე დაკვირვების გავლა.

მასწავლებლობის უფლების მოპოვება პირისთვის, რომელსაც 2014 წლის ბოლომდე მოპოვებული აქვს მასწავლებლის სერტიფიკატი

პირს, რომელსაც 2014 წლის ბოლომდე მოპოვებული აქვს მასწავლებლის სერტიფიკატი, მასწავლებლის განათლებისათვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი მოთხოვნები ეთვლება დაკმაყოფილებულად და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მუშაობის დაწყებისას მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი და ერთვება სქემაში.“

  1. V თავი (მასწავლებლის პროფესიული განვითარება) ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,თავი V. მასწავლებლის პროფესიული განვითარება

მასწავლებლის პროფესიული განვითარების წინაპირობას წარმოადგენს ეროვნული სასწავლო გეგმა და მასწავლებლის პროფესიული სტან­დარტი.

სქემით განსაზღვრული სტატუსები

სქემა განსაზღვრავს მასწავლებლების ოთხ სტატუსს:

  • პრაქტიკოსი მასწავლებელი – ვრცელდება მხოლოდ სქემაში განაწილებულ მოქმედ მასწავლებლებზე;
  • უფროსი მასწავლებელი;
  • წამყვანი მასწავლებელი;
  • მენტორი.

სქემით განსაზღვრული სტატუსები უფუძნება საქართველოს ეროვნული სასწავლო გეგმისა და მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტით განსაზღვრულ მოთხოვნებს. მასწავლებლის მიერ სქემით განსაზღვრული სტატუსის მოპოვება, ან შენარჩუნება, ან შეწყვეტა დამოკიდებულია მისი პროფესიული საქმიანობის შეფასების შედეგებზე.

მასწავლებელს მიენიჭება ზემოთ ჩამოთვლილი სტატუსები, თუკი იგი დააგროვებს შესაბამისი სტატუსის მინიჭებისთვის განსაზღვრულ კრედიტქულებს.

მასწავლებელი ინარჩუნებს უფროსი მასწავლებლის ან წამყვანი მასწავლებლის სტატუსს, თუკი იგი დააგროვებს შესაბამისი სტატუსის შენარჩუნებისათვის განსაზღვრულ კრედიტ­ქულებს.

მასწავლებელი, თუ ვერ დააკმაყოფილებს სტატუსის შენარჩუნე­ბისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნებს, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორი უფლებამოსილია მიიღოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორსა და მასწავლებელს შორის გაფორმებული შრომითი ხელშეკრულებით გათვალისწინებული გადაწყვეტილება.

მასწავლებლის სტატუსების მისანიჭებლად/შესანარჩუნებლად აუცილებელი გზები და          საშუალებები

ყოველი მომდევნო სტატუსის მისაღწევად მასწავლებელმა უნდა გაიაროს პროფესიული განვითარების თანმიმდევრული გზა. თითოეული სტატუსის შენარჩუნება/მინიჭებისთვის საჭირო კრედიტქულებს მასწავლებელი აგროვებს მომდევნო სტატუსის მინიჭებამდე.

 

პრაქტიკოსი მასწავლებელი:

  • ახორციელებს თვითშეფასებას თვითშეფასების კითხვარის გამოყენებით;
  • თვითშეფასების კითხვარის ანალიზის საფუძველზე, გამოკვეთს პროფესიულ საჭიროებებს და ადგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალურ გეგმას;
  • ყოველი წლის ბოლოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს წარუდგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალური გეგმის შესრულების პრეზენტაციას და მასწავლებლის პროფესიულ  საქაღალდეში  განათავსებს მის  მიერ განხორციელებული აქტივობების დამადასტურებელ დოკუმენტებს.

პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსის შენარჩუნება

პრაქტიკოსი მასწავლებელი პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსს ინარჩუნებს უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭებამდე.

უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად პრაქტიკოსმა მასწავლებელმა შეიძლება აირჩიოს ერთ-ერთი შემდეგი გზა:

 

I გზა:

უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად პრაქტიკოსი მასწავლებელი აგროვებს 19 კრედიტქულას, რომელთაგან 4 კრედიტქულა უნდა მოიცავდეს  მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ პრაქტიკოსი მასწავლებლის ჩატარებული ორი გაკვეთილის შეფასებას (თითოეული – 2 კრედიტქულა), ხოლო 15 კრედიტქულა საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების  დადასტურებას.

პრაქტიკოსი მასწავლებელი ვალდებულია საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციები დაადასტუროს.

იმ შემთხვევაში, თუ პრაქტიკოსი მასწავლებელი საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისას სრულად ვერ დააგროვებს 15 კრედიტქულას, მას შესაძლებლობა ეძლევა უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად საჭირო კრედიტქულები შეივსოს  პროპორციულად შესაბამისი მიმართულების აქტივობებით  – N2 ცხრილიდან.

პრაქტიკოსი მასწავლებელი სტატუსის შესაბამის კრედიტქულებს აგროვებს საჭიროებებზე დაფუძნებით.

პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის ყოველი შემდგომი დადასტურება აუქმებს პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ წინა საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებულ შეფასებას და შესაბამის კრედიტქულებს.

საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისას კრედიტქულების დაგროვების პრინციპი მოცემულია N1 ცხრილში:

ცხრილი N1

საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დასადასტურებელი ტესტის  მაქსიმალური ქულის  % კრედიტქულა
61 – ს ზემოთ 10
51-დან    61-მდე 7
41-დან  51-მდე 4
31-დან 41-მდე 1

პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ განსახორციელებელი დამატებითი აქტივობების/საქმიანობების ჩამონათვალი, რომელიც მას კრედიტქულების დაგროვებაში დაეხმარება, მოცემულია N2 ცხრილში:

ცხრილი N2

პრაქტიკოსი მასწავლებლის დამატებითი აქტივობების/საქმიანობების ჩამონათვალი, რომელიც მას კრედიტქულების დაგროვებაში დაეხმარება

საგნობრივი მიმართულება კრედიტქულები პროფესიული მიმართულება კრედიტქულები
საგნისა და საგნობრივი მეთოდიკის ტრენინგების გავლა 1

(25 საათი)

პროფესიული უნარების ტრენინგების გავლა 1

(25 საათი)

კოლეგებთან სამუშაო შეხვედრებში მონაწილეობა  

0,5[1]

წლის განმავლობაში საკლუბო მუშაობის წარმართვა 1
კონკურსებისათვის, ოლიმპიადებისათვის, შეჯიბრებებისათვის (მ. შ. სპორტული და სახელოვნებო)  მოსწავლის/ მოსწავლეების მომზადება 0,5 სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან მუშაობა სასწავლო წლის განმავლობაში 1-2
სემესტრის განმავლობაში საწრეო მუშაობის წარმართვა 0,5 სოციალური პროექტები 0,5
სემესტრის განმავლობაში ისტ-ის გამოყენება სასწავლო პროცესში

 

0,5

 

ფასილიტატორობა 3

სასწავლო წლის განმავლობაში

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წევრობა (გარდა ფასილიტატორისა) 1

სასწავლო წლის განმავლობაში

სახელმწიფო ენის კურსის გავლა დადასტურებული ენის ფლობის დონის სერტიფიკატით 2 (ერთი დონე)

რეკომენდებულია მასწავლებელმა კრედიტქულები დააგროვოს მრავალფეროვანი აქტივობების განხორციელებით. საგნობრივი და პროფესიული მიმართულებით განხორციელებული დამატებითი აქტივობებიდან/საქმიანობებიდან  პრაქტიკოს მასწავლებელს მიენიჭება წლის განმავლობაში მაქსიმუმ 5 კრედიტქულა.  კრედიტქულების მისანიჭებლად მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი ეფუძნება შეფასების სტანდარტიზებულ ინსტრუმენტს.

მასწავლებლის შეფასების  ჯგუფი აფასებს პრაქტიკოსი  მასწავლებლის მიერ განხორციელებულ  აქტივობებს და მასწავლებლის  პროფესიულ  საქაღალდეში  არსებული  დოკუმენტების შეფასების საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას  პრაქტიკოსი  მასწავლებლისათვის  უფროსი  მასწავლებლის  სტატუსის მინიჭების  შესახებ  წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების  ეროვნული ცენტრისათვის წარდგენის შესახებ.

II გზა:

პრაქტიკოს მასწავლებელს მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი, თუ საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისას, თითოეულ მათგანში დააგროვებს 10 კრედიტქულას.

III გზა:

პრაქტიკოს მასწავლებელს მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი იმ შემთხვევაში, თუ სქემის ძალაში შესვლის შემდგომ:

ა) მოიპოვებს დოქტორის ან მასთან გათანაბრებულ აკადემიურ ხარისხს განათლების მეცნიერებების მიმართულებით ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში;

ბ) მასწავლებლის მომზადების საგანმანათლებლო პროგრამის დასრულების შედეგად მიიღებს მასწავლებლის მომზადების სერტიფიკატს.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი მინიჭებული აკადემიური ხარისხის/სერტიფიკატის საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას  პრაქტიკოსი  მასწავლებლისათვის  უფროსი  მასწავლებლის  სტატუსის მინიჭების  შესახებ  წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების  ეროვნული ცენტრისათვის წარდგენის შესახებ.

უფროსი მასწავლებელი:

  • ახორციელებს თვითშეფასებას თვით­შეფასების კითხვარის გამოყენებით;
  • თვითშეფასების კითხვარის ანალიზის საფუძველზე გამოკვეთს პროფესიულ საჭიროებებს და ადგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალურ გეგმას;
  • ყოველი წლის ბოლოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს წარუდგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალური გეგმის შესრულების პრეზენტაციას;
  • მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში  განათავსებს მის  მიერ განხორციელებული აქტივობების დამადასტურებელ დოკუმენტებს.

 

უფროსი მასწავლებლის სტატუსის შენარჩუნება

უფროსი მასწავლებელი, უფროსი მასწავლებლის სტატუსის შესანარჩუნებლად ვალდებულია ყოველი სამი წლის განმავლობაში დააგროვოს 13 კრედიტქულა.

უფროსი მასწავლებელი ვალდებულია 4 კრედიტქულა დააგროვოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ უფროსი მასწავლებლის ჩატარებული გაკვეთილის შეფასებით (თითოეული საგაკვეთილო დაკვირვება – 2 კრედიტქულა), დანარჩენი კრედიტქულები კი უნდა დააგროვოს დამატებითი საქმიანობებით/აქტივობებით (იხ.ცხრილი N3) და/ან წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად სავალდებულო აქტივობებით.

იმ შემთხვევაში, თუ უფროსი მასწავლებელი ზემოღნიშნული ვადის განმავლობაში ვერ დააგროვებს სტატუსის შესანარჩუნებლად საჭირო კრედიტქულებს, მასწავლებლის შეფასების ჯგუფთან ერთად ადგენს ინდივიდუალურ გეგმას და ვადა ერთი წლით უხანგრძლივდება. ინდივიდუალური გეგმის შეუსრულებლობის შემთხვევაში შეუწყდება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი და მიენიჭება პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსი.

უფროსი მასწავლებლის სტატუსის ხელახლა მოსაპოვებლად პრაქტიკოსი მასწავლებელი აგროვებს 19 კრედიტქულას, რომელთაგან 4 კრედიტქულა უნდა მოიცავდეს  მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ პრაქტიკოსი მასწავლებლის ჩატარებული ორი გაკვეთილის შეფასებას (თითოეული – 2 კრედიტქულა), ხოლო 15 კრედიტქულა  დაგროვებულ უნდა იქნეს დამატებითი საქმიანობების/აქტივობების (იხ.ცხრილი N3) განხორციელებით.

 

წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად უფროსმა მასწავლებელმა შეიძლება აირჩიოს ერთ-ერთი შემდეგი გზა:

 

I გზა:

წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად უფროსი მასწავლებელი ვალდებულია დააგროვოს 19 კრედიტქულა. წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად უფროსი მასწავლებელი:

ა) ახორციელებს პედაგოგიური პრაქტიკის კვლევას და კვლევის შედეგებს უზიარებს კოლეგებს (2 კრედიტქულა);

ბ)  გადის გარე დაკვირვებას  (4 კრედიტქულა);

გ) ატარებს 2 სამოდელო გაკვეთილს (თითოეული 1 კრედიტქულა);

დ) ახორციელებს დამატებით საქმიანობებს/აქტივობებს (იხ.ცხრილი N3) (11 კრედიტქულა). წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად უფროსი მასწავლებელი სტატუსის შესაბამის კრედიტქულებს აგროვებს საჭიროებებზე დაფუძნებით.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი აფასებს უფროსი მასწავლებლის მიერ განხორციელებულ საქმიანობებს და მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებული დოკუმენტების შეფასების საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას უფროსი მასწავლებლისათვის წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისთვის წარდგენის შესახებ.

II გზა:

უფროს მასწავლებელს, რომელიც სქემის ძალაში შესვლის შემდგომ, განათლების მიმართულებით, ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში შესაბამისი სასწავლო წლის განმავლობაში, დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მინიჭების შემთხვევაში, მიენიჭება წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი მინიჭებული აკადემიური ხარისხის საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას  უფროსი  მასწავლებლისათვის  წამყვანი  მასწავლებლის  სტატუსის მინიჭების  შესახებ  წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების  ეროვნული ცენტრისათვის წარდგენის შესახებ.

 

III გზა:

გარე დაკვირვების წარმატებით გავლის შემთხვევაში  წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭება:

ა) უფროს მასწავლებელს, რომელსაც სქემაში განაწილების დროისთვის მინიჭებული ჰქონდა დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხი განათლების მეცნიერებების მიმართულებით ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში;

ბ) უფროს მასწავლებელს, რომელსაც უფროსი მასწავლებლის სტატუსი მინიჭებული აქვს დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხის მოპოვების შედეგად განათლების მეცნიერებების მიმართულებით ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში.

წამყვანი მასწავლებელი:

  • ახორციელებს თვითშეფასებას თვითშეფასების კითხვარის გამოყენებით;
  • თვითშეფასების კითხვარის ანალიზის საფუძველზე გამოკვეთს პროფესიულ საჭიროებებს და ადგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალურ გეგმას;
  • ყოველი წლის ბოლოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს წარუდგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალური გეგმის შესრულების პრეზენტაციას;
  • მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში განათავსებს პროფესიული განვითარებისთვის მის მიერ განხორციელებული აქტივობების  დამადასტურებელ დოკუმენტებს.

 

წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შენარჩუნება

წამყვანი მასწავლებელი, წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შესანარჩუნებლად ვალდებულია ყოველი ოთხი წლის განმავლობაში დააგროვოს 17 კრედიტქულა.   წამყვანი მასწავლებელი ვალდებულია კრედიტქულები დააგროვოს დამატებითი საქმიანობებით/აქტივობებით (იხ.ცხრილი N3) და/ან მენტორის სტატუსის მისანიჭებლად სავალდებულო აქტივობებით.

იმ შემთხვევაში, თუ წამყვანი მასწავლებელი ზემოღნიშნული ვადის განმავლობაში ვერ დააგროვებს სტატუსის შესანარჩუნებლად საჭირო კრედიტქულებს, შეუწყდება წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი და მიენიჭება უფროსი მასწავლებლის სტატუსი.

 

მენტორის სტატუსის მისანიჭებლად წამყვანი მასწავლებელი ვალდებულია  დააგროვოს 25 კრედიტქულა. მენტორის სტატუსის მისანიჭებლად წამყვანი მასწავლებელი:

ა) ატარებს არანაკლებ 4 სამოდელო გაკვეთილს (თითოეული 1 კრედიტქულა);

ბ) ახორციელებს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების საჭიროებების კვლევასა და კვლევის შედეგების საფუძველზე ატარებს სამუშაო შეხვედრას კოლეგებისთვის გამოცდილების გაზიარების მიზნით (3 კრედიტქულა);

გ) ქმნის სასწავლო რესურსს ან რეცენზირებულ პროფესიულ ლიტერატურას (2 კრედიტქულა);

დ) ახორციელებს დამატებით საქმიანობებს/აქტივობებს (იხ.ცხრილი N3)  (16 კრედიტქულა). მენტორის სტატუსის მისანიჭებლად წამყვანი მასწავლებელი სტატუსის შესაბამის კრედიტქულებს აგროვებს საჭიროებებზე დაფუძნებით.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი აფასებს წამყვანი მასწავლებლის მიერ განხორციელებულ საქმიანობებს და მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებული დოკუმენტების შეფასების საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას წამყვანი მასწავლებლისათვის მენტორის სტატუსის მინიჭების შესახებ წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისთვის წარდგენის შესახებ.

 

მენტორის ფუნქცია-მოვალეობები მიმართულია სასწავლო პროცესის ხარისხის გაუმჯობესებაზე და კათედრის/სკოლის განვითარებაზე და მას სტატუსი უნარჩუნდება უვადოდ.

 

ცხრილი N3

უფროსი და წამყვანი მასწავლებლის დამატებითი საქმიანობების/აქტივბების ჩამონათვალი, რომელიც მას კრედიტქულების დაგროვებაში დაეხმარება

უფროსი და წამყვანი მასწავლებელი დამატებით კრედიტქულებს აგროვებენ სასწავლო პროცესთან დაკავშირებული მრავალფეროვანი აქტივობებით, რომლებიც გამომდინარეობს როგორც მოსწავლეთა, ასევე საკუთარი, კოლეგების და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების საჭიროებებიდან.

  აქტივობის დასახელება კრედიტქულები
პროფესიული განვითარება კონფერენციებში მომხსენებლად მონაწილეობა 1
სტაჟირება 1
სასწავლო რესურსის შექმნა 1
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ან სხვა ორგანიზაციის აკრედიტებული/რეგისტრირებული ტრენინგ-მოდულის ავტორობა (25 საათი) 1

 

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ან სხვა ორგანიზაციის აკრედიტებული ტრენინგ-მოდულის ტრენერობა 0,5
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ ორგანიზებული ტრენინგის ან/და სხვა დაწესებულების მიერ ორგანიზებული აკრედიტებული/რეგისტრირებული ტრენინგის გავლა 1

(25 საათი)

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ განხორციელებული  ან/და სხვა დაწესებულების მიერ ორგანიზებული აკრედიტებული/რეგისტრირებული პროფესიული განვითარების პროგრამის გავლა განისაზღვრება ინდივიდუალურად
სახელმწიფო ენის კურსის გავლა დადასტურებული ენის ფლობის დონის სერტიფიკატით. ერთი დონე – 2
მასწავლებლის მიერ ინიცირებული სხვა დამატებითი საქმიანობა კრედიტქულები განისაზღვრება მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით
სასწავლო პროცესის გაუმჯობესება სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებთან მუშაობა სასწავლო წლის განმავლობაში 1 – 2
სასწავლო პროექტები

 

0.5
დისტანციური სწავლება

 

0.5
კონკურსებისათვის, ოლიმპიადებისათვის, შეჯიბრებებისათვის (მათ შორის სპორტული და სახელოვნებო)  მოსწავლის/მოსწავლეების მომზადება 0,5
მასწავლებლის მიერ ინიცირებული სხვა დამატებითი საქმიანობა კრედიტქულები განისაზღვრება მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით

 

კლასგარეშე და სოციალური საქმიანობა

 

 

წლის განმავლობაში საკლუბო   მუშაობის წარმართვა

 

1
სემესტრის განმავლობაში საწრეო მუშაობის (მათ შორის სპორტული და სახელოვნებო) წარმართვა

 

0,5
საზაფხულო სკოლის მოწყობა

 

1
თავისუფალი გაკვეთილები

 

0.5
სოციალური პროექტები (მათ შორის მშობლებთან და თემთან მუშაობა)

 

0.5
მასწავლებლის მიერ ინიცირებული სხვა დამატებითი საქმიანობა კრედიტქულები განისაზღვრება მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით

 

პროფესიული თანამშრომლობა სამოდელო გაკვეთილების ჩატარება 1
რეცენზირებული პროფესიული ლიტერატურის შექმნა – სტატია 1
მეთოდური ლიტერატურა 2
გრიფმინიჭებული სასკოლო სახელმძღვანელოების შექმნა 4
სტუდენტის/სტუდენტების კონსულტირება 1
ზოგადი განათლების სფეროში შინაარსობრივ-კონცეპტუალური დოკუმენტების შექმნაში მონაწილეობა ) 1
საგანმანათლებლო ბლოგის ავტორობა 1
კოლეგებთან სამუშაო შეხვედრების ორგანიზება და მათში მონაწილეობა 0,5-1
ფასილიტატორობა წელიწადში 3
მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წევრობა (გარდა ფასილიტატორისა) წელიწადში 1
მასწავლებლის მიერ ინიცირებული სხვა დამატებითი საქმიანობა კრედიტქულები განისაზღვრება მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით

კრედიტქულების მისანიჭებლად მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი ეფუძნება შეფასების სტანდარტიზებულ ინსტრუმენტს.

მასწავლებელი ცხრილ N3-ით გათვალისწინებული მასწავლებლის მიერ ინიცირებული სხვა დამატებითი საქმიანობის განსახორციელებლად მიმართავს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს, რომელიც მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრთან შეთანხმებით შეიმუშავებს: შესაბამისი დამატებითი საქმიანობის დამადასტურებელ დოკუმენტაციას, შეფასების კრიტერიუმებს და განსაზღვრავს მისანიჭებელი კრედიტქულების რაოდენობას.

 

სტატუსის მინიჭების განსაკუთრებული შემთხვევა

განსაკუთრებული პედაგოგიური გამოცდილების და მიღწევების მქონე ღვაწლმოსილ მასწავლებელს ან/და ზოგად განათლებაში განსაკუთრებული დამსახურების მქონე მასწავლებელს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით შეიძლება მიენიჭოს სქემით განსაზღვრული ერთ-ერთი სტატუსი.

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით ქმნის კომისიას, რომელიც შეიმუშავებს და ამტკიცებს განსაკუთრებული პედაგოგიური გამოცდილების და მიღწევების მქონე ღვაწლმოსილი მასწავლებლისათვის ან/და ზოგად განათლებაში განსაკუთრებული დამსახურების მქონე მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული ერთ-ერთი სტატუსის მინიჭების წესსა და პირობებს.

 

მასწავლებლის შეფასება

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება და ზოგადად, განათლების ხარისხის გაუმჯობესება, შეფასების ობიექტური და გამჭვირვალე სისტემის დანერგვის გარეშე წარმოუდგენელია. კარგად მომზადებული და ორგანიზებული შეფასება, საფუძვლიანი თვითშეფასებისა და შიდა შეფასების გზით, ემსახურება სასკოლო გარემოსა და სწავლა-სწავლების ხარისხის გაუმჯობესებას, მოსწავლეთა შედეგების გაუმჯობესებას, თითოეული მასწავლებლის პროფესიულ ზრდას. ეს ყველაფერი კი არის მნიშვნელოვანი საფუძველი ხარისხის უზრუნველყოფისა და განვითარების სისტემის შექმნისათვის, რაც, თავის მხრივ, არის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების განვითარების საწინდარი.

მასწავლებლის შეფასების წესი

მასწავლებლის შეფასების წესის მოქმედება ვრცელდება საჯარო სკოლაზე და მის მასწავლებლებზე. იგი შეიძლება გავრცელდეს კერძო სკოლასა და მის მასწავლებლებზე, კერძო სკოლის მიერ შესაბამისი ნების გამოვლენის შემთხვევაში.

იმ შემთხვევაში, თუ კერძო სკოლა არ გამოავლენს ზემოაღნიშნულ ნებას, ვალდებულია, მის მიერ დასაქმებული მასწავლებლები შეაფასოს შეფასების იმ სისტემით, რომელიც დაეფუძნება ამ თავით გათვალისწინებული შეფასების ძირითად პრინციპებს.

კერძო სკოლის მიერ განსაზღვრული,  მასწავლებლების ალტერნატიული შეფასების სისტემის მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების, პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემასთან თავსებადობას ადგენს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით დადგენილი წესით.

 

მასწავლებლის შეფასების  მიზანი და პრინციპები

მასწავლებლის შეფასების  მიზანია:

ა) მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტის მოთხოვნებთან მასწავლებლის კომპეტენციების შესაბამისობის დადგენა;

ბ) მასწავლებლის შეფასების სისტემის დანერგვით მასწავლებლის პროფესიული განვითარებისა  და ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების ავტონომიურობის  გაძლიერების ხელშეწყობა.

მასწავლებლის შეფასება  ეფუძნება მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტსა და შემდეგ ძირითად პრინციპებს: სამართლიანობა, ობიექტურობა, ვალიდობა, თანასწორობა, სანდოობა, გამჭვირვალობა.

 

მასწავლებლის შეფასების მიმართულებები

მასწავლებელი ფასდება მასწავლებლის პროფესიული სტანდარტით გათვალისწინებული  სამი მიმართულებით:

ა) მოსწავლის შედეგზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესის მართვა;

ბ) პროფესიული განვითარება;

გ) კოლეგებთან გამოცდილების გაზიარება და თანამშრომლობა.

მასწავლებლის შეფასების ტიპები

მასწავლებლის შეფასების ტიპებია:

ა) გარე შეფასება, რომელიც მოიცავს საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებასა და გარე დაკვირვებას;

ბ) შიდა შეფასება, რომელიც მოიცავს მასწავლებლის თვითშეფასებასა და მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებლის შეფასებას.

მასწავლებლის შეფასების ფორმები

მასწავლებლის შეფასება მოიცავს შემდეგ ფორმებს:

ა) მასწავლებლის თვითშეფასება;

ბ) საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურება;

გ) პროფესიული კომპეტენციის დადასტურება;

დ) გარე დაკვირვება;

ე) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებლის შეფასება.

მასწავლებლის თვითშეფასება

ა) მასწავლებელი, საკუთარი პროფესიული განვითარების მიზნით, ახორციელებს თვითშეფასებას თვითშეფასების კითხვარის გამოყენებით. მასწავლებელი ვალდებულია, შეავსოს თვითშეფასების კითხვარი.

ბ) თვითშეფასების კითხვარის გამოყენებით მასწავლებელი:

ბ.ა) აფასებს საკუთარ საქმიანობას;

ბ.ბ) აანალიზებს საკუთარ პროფესიულ საჭიროებებს;

ბ.გ) მოსწავლეთა ინდივიდუალური მიღწევებისა და თვითშეფასების კითხვარის ანალიზის საფუძველზე, პროფესიულ საქმიანობის დაგეგმვის მიზნით, ადგენს ინდივიდუალურ  სამოქმედო გეგმას;

ბ.დ) ყოველი სასწავლო წლის ბოლოს აანალიზებს სასწავლო წლის განმავლობაში მის მიერ განხორციელებულ პროფესიულ საქმიანობას;

ბ.ე) ყოველი წლის ბოლოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს წარუდგენს პროფესიული განვითარების ინდივიდუალური გეგმის შესრულების პრეზენტაციას.

გ) მასწავლებლის მიერ თვითშეფასების კითხვარის შევსების და ასევე, მასწავლებლის მიერ ინდივიდუალური სამოქმედო გეგმის შედგენის ვადები განისაზღვრება ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორის ბრძანებით.

საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურება

ა) პრაქტიკოსი მასწავლებელი ვალდებულია დაადასტუროს საგნობრივი კომპეტენცია იმ საგანში/საგნობრივ ჯგუფში, რომელსაც ასწავლის.

ბ) პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის ყოველი შემდგომი დადასტურება აუქმებს პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ წინა საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებულ შეფასებას და შესაბამის კრედიტქულებს.

გ) საგნობრივი კომპეტენციის შეფასებას ახორციელებს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი.

დ) შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურების მიზნით შეფასებას ახორციელებს წლის განმავლობაში ერთხელ, საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურების წესის საფუძველზე განსაზღვრულ თარიღებში.

ე) საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურების წესი მტკიცდება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ.

ვ) შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებულ შეფასებებს განათავსებს ელექტრონულ სისტემაში.

პროფესიული კომპეტენციის დადასტურება

ა) პრაქტიკოსი მასწავლებელი ვალდებულია დაადასტუროს პროფესიული კომპეტენცია.

ბ) პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის ყოველი შემდგომი დადასტურება აუქმებს პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ წინა საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებულ შეფასებას და შესაბამის კრედიტქულებს.

გ) პროფესიული კომპეტენციის შეფასებას ახორციელებს შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი.

დ) შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი პროფესიული კომპეტენციის დადასტურების მიზნით შეფასებას ახორციელებს წლის განმავლობაში ერთხელ, პროფესიული კომპეტენციის დადასტურების წესის საფუძველზე განსაზღვრულ თარიღებში.

ე) პროფესიული კომპეტენციის დადასტურების წესი მტკიცდება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ.

ვ) შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებულ შეფასებებს განათავსებს ელექტრონულ სისტემაში.

გარე  დაკვირვება

ა) წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მისანიჭებლად, საგაკვეთილო პროცესის ეფექტურად წარმართვის შემოწმების მიზნით, უფროსი მასწავლებლის მიერ ჩატარებული გაკვეთილი ექვემდებარება გარე დაკვირვებას.

ბ) გარე დაკვირვების წესი მტკიცდება  საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ.

გ) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი გარე დაკვირვების შედეგებს განათავსებს ელექტრონულ სისტემაში, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება შესაბამისი უფროსი მასწავლებლისათვის.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი

ა) მასწავლებელს აფასებს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი, რომელიც საჯარო სკოლაში  შედგება საჯარო სკოლის დირექტორის,  დირექტორის მოადგილის (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), ფასილიტატორისა და შესაბამისი საგნობრივი/საგნობრივი ჯგუფის კათედრის მიერ 3 წლის ვადით წარდგენილი წევრისაგან. კერძო სკოლაში მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის შემადგენლობას განსაზღვრავს კერძო სკოლა.

ბ) ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორი ბრძანებით ქმნის მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს/ჯგუფებს.

გ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს/ჯგუფებს ხელმძღვანელობს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორი.

დ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წევრი ვალდებულია, განაცხადოს თვითაცილება იმ შემთხვევაში, თუ მასწავლებელის შეფასების ჯგუფი ახორციელებს მის შეფასებას.

ე) იმ შემთხვევაში, თუ შეუძლებელია მასწავლებელის შეფასების ჯგუფის ფორმირება ან აღმოჩნდება, რომ მასწავლებელის შეფასების ჯგუფი ,,დ“ ქვეპუნქტში მითითებული, ან სხვა მიზეზის გამო არ არის ,,ზ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად უფლებამოსილი მიიღოს გადაწყვეტილება, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება ვალდებულია, მიმართოს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი უფლებამოსილია, დაადგინოს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის  ფორმირების განსხვავებული წესი.

ვ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი:

ვ.ა) მასწავლებელს აძლევს განმავითარებელ შეფასებას მის მიერ განხორციელებულ საქმიანობებზე და ანიჭებს მას  კრედიტქულებს;

ვ.ბ) აფასებს მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებულ დოკუმენტებს და ანიჭებს კრედიტქულებს;

ვ.გ) მასწავლებლისათვის მინიჭებული კრედიტქულების საფუძ­ველზე, იღებს გადაწყვეტილებას მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის შენარჩუნების შესახებ და  ასახავს ელექტრონულ სისტემაში;

ვ.დ) უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის მიერ სტატუსის შენარჩუნე­ბისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნების დაუკმაყოფილებლობის შემთხვევაში, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს წარუდგენს წინადადებას მასწავლებლისათვის უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტისა და მისთვის პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ;

ვ.ე) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს წარუდგენს წინადადებას მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების შესახებ.

ზ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი უფლებამოსილია, განახორციელოს ,,ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მოქმედებები, იმ შემთხვევაში, თუ მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის სხდომას ესწრება მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წევრთა უმრავლესობა, მაგრამ არანაკლებ სამისა.

თ)  მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება ფორმდება მასწავლებელის შეფასების ჯგუფის სხდომის ოქმის სახით, რომელსაც ხელს აწერენ დამსწრე წევრები.

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებლის შეფასების ფორმები

მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის მიერ მასწავლებლის შეფასების ფორმებია:

ა) გაკვეთილზე დაკვირვება და მასწავლებლისათვის განმავითარებელი შეფასების მიცემა (პრაქტიკოსი და უფროსი მასწავლებლისთვის);

ბ) სამოდელო გაკვეთილის შეფასება (უფროსი და წამყვანი მასწავლებლისათვის);

გ) მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებული დოკუმენტების შეფასება (პრაქტიკოსი, უფროსი და წამყვანი მასწავლებლისათვის).

გაკვეთილზე დაკვირვება და ჩატარებული გაკვეთილის შეფასება

ა) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი აკვირდება პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის მიერ ჩატარებულ გაკვეთილს და გაკვეთილის შეფასების რუბრიკის გამოყენებით აფასებს მას.

ბ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი პრაქტიკოს/უფროს მასწავლებელთან ერთად განიხილავს გაკვეთილზე დაკვირვების შედეგებს და გონივრულ ვადაში აძლევს მას განმავითარებელ  შეფასებას წერილობითი ფორმით და ანიჭებს მას  კრედიტქულებს.

სამოდელო გაკვეთილის შეფასება

ა) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი აკვირდება უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის მიერ ჩატარებულ სამოდელო გაკვეთილს და შესაბამისი რუბრიკის გამოყენებით აფასებს მას.

ბ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი, უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის მიერ ჩატარებულ სამოდელო გაკვეთილზე დაკვირვებების საფუძველზე ანიჭებს მას  კრედიტქულებს.

მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებული დოკუმენტების  შეფასება

ა) მასწავლებელი ვალდებულია, ელექტრონულ სისტემაში მასწავლებლის პროფესიულ  საქაღალდეში განათავსოს სქემით განსაზღვრული შესაბამისი სტატუსის მისანიჭებლად/შესანარჩუნებლად აუცილებელი სავალდებულო აქტივობებისა და დამატებითი საქმიანობების/აქტივობების განხორციელების დამადასტურებელი დოკუმენტები.

ბ) მასწავლებლის მიერ ელექტრონულ სისტემაში მასწავლებლის პროფესიულ საქაღალდეში არსებული დოკუმენტების განთავსების ვადები განისაზღვრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

მასწავლებლის შეფასების შედეგების განთავსება ელექტრონულ სისტემაში

ა) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით განსაზღვრულ ვადაში, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს მასწავლებლის შეფასების შედეგებისა და მასწავლებლისათვის:

ა.ა) სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების შესახებ წინადადების განთავსება ელექტრონულ სისტემაში;

ა.ბ) უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტისა და მისთვის პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ წინადადების განთავსება ელექტრონულ სისტემაში.

ბ) ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება ვალდებულია უზრუნველყოს მასწავლებლის შეფასების შედეგებისა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის შენარჩუნებისა და შეწყვეტის (პრაქტიკოსი მასწავლებლის შემთხვევაში) შესახებ გადაწყვეტილების ასახვა ელექტრონულ სისტემაში.

იმ მასწავლებლის შეფასება, რომელიც ასწავლის ორ ან მეტ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში

ა) ის მასწავლებელი, რომელიც ასწავლის ორ ან მეტ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში ერთსა და იმავე საგანს, ამ თავით დადგენილი წესით შიდა შეფასებას გადის ელექტრონულ სისტემაში მის მიერ არჩეულ ერთ-ერთ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში.

ბ) ის მასწავლებელი, რომელიც ასწავლის ორ ან მეტ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში სხვადასხვა საგანს, ამ თავით დადგენილი წესით, შიდა შეფასებას გადის შესაბამის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში, რაც მიეთითება ელექტრონულ სისტემაში.

მასწავლებლის შეფასების შედეგებისა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების, შენარჩუნებისა და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტის შესახებ წინადადების გასაჩივრება

საპრეტენზიო განაცხადის წარდგენა

ა) მასწავლებელს უფლება აქვს მასწავლებლის შიდა შეფასების შედეგებისა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან, შენარჩუნებასთან და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებით მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წინადადების გასაჩივრების მიზნით, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში წარადგინოს საპრეტენზიო განაცხადი.

ბ) საპრეტენზიო განაცხადის ფორმა და წარდგენის ვადები განისაზღვრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

გ)  საპრეტენზიო განაცხადის წარდგენის ვადა არ უნდა იყოს ერთ თვეზე ნაკლები.

საპრეტენზიო განაცხადის განხილვაზე უფლებამოსილი ორგანო

ა) საპრეტენზიო განაცხადების განხილვის მიზნით, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, ქმნის საპრეტენზიო კომისიას და ამტკიცებს საპრეტენზიო კომისიის დებულებას.

ბ) საპრეტენზიო კომისიას საპრეტენზიო განაცხადის განხილვისას დახმარებას უწევს საგნობრივი ქვეკომისია, რომლის შემადგენლობას ამტკიცებს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

გ) საპრეტენზიო კომისიის/საგნობრივი ქვეკომისიის შემადგენლობაში არ შეიძლება იყოს პირი, რომელიც მონაწილეობდა მასწავლებლის შეფასებასა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან და შენარჩუნებასთან დაკავშირებით წინადადების შემუშავებაში.

საპრეტენზიო კომისიის გადაწყვეტილება

ა) საპრეტენზიო კომისია უფლებამოსილია, საპრეტენზიო განაცხადთან დაკავშირებით მიიღოს ერთ-ერთი შემდეგი გადაწყვეტილება:

ა.ა) საპრეტენზიო განაცხადის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ;

ა.ბ) საპრეტენზიო განაცხადის ნაწილობრივ დაკმაყოფილების შესახებ;

ა.გ) საპრეტენზიო განაცხადის სრულად დაკმაყოფილების შესახებ;

ა.დ) მასწავლებლის შეფასების შედეგებისა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან, შენარჩუნებასთან და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებით მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის წინადადების გაუქმების/ნაწილობრივ გაუქმების შესახებ. ამ შემთხვევაში საპრეტენზიო კომისია მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს ავალებს მასწავლებლის განმეორებით შეფასებასა და მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან ან უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებით წინადადების მიღების შემთხვევაში მის განმეორებით წარდგენას.

ბ)  საპრეტენზიო კომისიის გადაწყვეტილება, მისი მიღებიდან 5 დღის ვადაში წარედგინება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორს.

მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების, შენარჩუნების და  უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტის  შესახებ გადაწყვეტილება

ა) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი  მასწავლებლისთვის მინიჭებული კრედიტქულების საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების შესახებ წინადადების მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისათვის  წარდგენის შესახებ.

ბ) მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების შესახებ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ წარდგენილი წინადადების ან/და საპრეტენზიო კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი  ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით იღებს გადაწყვეტილებას მასწავლებლისათვის უფროსი მასწავლებლის სტატუსის, ან  წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის, ან მენტორის სტატუსის  მინიჭების შესახებ.

გ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი  მასწავლებლისთვის მინიჭებული კრედიტქულების საფუძველზე იღებს გადაწყვეტილებას მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის შენარჩუნების შესახებ და გადაწყვეტილებას ასახავს ელექტრონულ სისტემაში.

დ) მასწავლებლის შეფასების ჯგუფი  უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის მიერ სტატუსის შენარჩუნე­ბისათვის სქემით განსაზღვრულ მოთხოვნების დაუკმაყოფილებლობის შემთხვევაში, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს წარუდგენს წინადადებას მასწავლებლისათვის უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტისა და მისთვის პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ.

ე) მასწავლებლისათვის უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტისა და მისთვის პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ წარდგენილი წინადადების ან/და საპრეტენზიო კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი  ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით იღებს გადაწყვეტილებას მასწავლებლისათვის უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტისა და მისთვის პრაქტიკოსი/უფროსი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭების შესახებ.

ვ) მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებით მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება საჩივრდება სასამართლოში, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

მასწავლებლისათვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭების დადასტურება

ა) მასწავლებლისთვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭება დასტურდება შესაბამისი სერტიფიკატით, რომლის ფორმა მტკიცდება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

ბ) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი მასწავლებლისათვის უფროსი მასწავლებლის სტატუსის, ან  წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის, ან მენტორის სტატუსის  მინიჭების შესახებ გადაწყვეტილების ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემიდან 2 თვის ვადაში უზრუნველყოფს მასწავლებლის სერტიფიკატების საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს იმ ტერიტორიული ორგანოს – საგანმანათლებლო რესურსცენტრისთვის გადასცემს, რომლის სამოქმედო ტერიტორიაზეც მდებარეობს ის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელშიც დასაქმებულია მასწავლებელი.

გ) საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ტერიტორიული ორგანო –  საგანმანათლებლო რესურსცენტრი მასწავლებლის სერტიფიკატების მიღებიდან 20 დღის ვადაში უზრუნველყოფს შესაბამის პირებზე მასწავლებლის სერტიფიკატების გაცემას.

მასწავლებლის შიდა შეფასების პროცესის მონიტორინგი

ა) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი უფლებამოსილია, მასწავლებლის შიდა შეფასების პროცესის ობიექტურობისა და გამჭვირვალობის უზრუნველყოფის მიზნით, განახორციელოს მასწავლებლის შიდა შეფასების პროცესის მონიტორინგი.

ბ) მასწავლებლის შიდა შეფასების პროცესის მონიტორინგის წესს განსაზღვრავს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

გ) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, მასწავლებლის შიდა შეფასების პროცესის მონიტორინგის შედეგების საფუძველზე,  უფლებამოსილია შეიმუშაოს რეკომენდაციები შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებისათვის და საქართველოს კანონმდებლობის დარღვევის გამოვლენის შემთხვევაში მიმართოს საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს.

დ) ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება ვალდებულია, უზრუნველყოს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ შემუშავებული ,,გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული რეკომენდაციების შესრულება და შესრულების შესახებ ინფორმაციის წარდგენა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრში.

საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურებისა და გარე დაკვირვების შეფასების სტანდარტიზებული ინსტრუმენტის შემუშავება და დამტკიცება

ა) შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი შეიმუშავებს და ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით ამტკიცებს საგნობრივი და პროფესიული კომპეტენციების დადასტურების შეფასების სტანდარტიზებულ ინსტრუმენტებს.

ბ) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით ამტკიცებს გარე დაკვირვებისთვის მასწავლებლის მიერ წარმართული გაკვეთილის შეფასების რუბრიკას.

შიდა შეფასების სტანდარტიზებული ინსტრუმენტების შემუშავება და დამტკიცება

მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი შიდა შეფასებისათვის შეიმუშავებს და ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით ამტკიცებს შეფასების სტანდარტიზებულ ინსტრუმენტებს.

ფასილიტატორის ფუნქციები

ფასილიტატორი   ეხმარება  მასწავლებლებს  ინდივიდუალურ  საჭიროებათა  დადგენაში, ინდივიდუალური სამოქმედო გეგმის შედგენასა და განხორციელებაში, მიღწეული შედეგების შეფასებაში. ფასილიტატორი მონაწილეობას იღებს მასწავლებლის შეფასების ჯგუფის საქმიანობაში და გარე დაკვირვების პროცესში.

ფასილიტატორის შერჩევის კრიტერიუმებს ადგენს მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი.“

  1. V თავის შემდეგ დაემატოს შემდეგი შინაარსის V1 თავი:

,,თავი V1. სქემით განსაზღვრული სტატუსის შეჩერება/აღდგენა

მასწავლებლის მიერ სქემით განსაზღვრული სტატუსის შეჩერების საფუძველია ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებასთან მასწავლებლის შრომითი ურთიერთობის შეჩერება/შეწყვეტა.

მასწავლებელი სქემით განსაზღვრული სტატუსის შეჩერების განცხადებით მიმართავს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების ადმინისტრაციას.

მასწავლებლის შრომითი ურთიერთობის შეწყვეტის გამო სქემით განსაზღვრული სტატუსის შეჩერების შემთხვევაში მასწავლებელი სქემით განსაზღვრული სტატუსის აღდგენის მიზნით მიმართვას იმ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებას, რომელთანაც წარმოიშობა ახალი შრომითი ურთიერთობა.

მასწავლებლის მიერ სქემით განსაზღვრული სტატუსის აღდგენის საფუძველია ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებასა და მასწავლებელს შორის შრომითი ურთიერთობის აღდგენა/ახალი შრომითი ურთიერთობის წარმოშობა.

სქემით განსაზღვრული სტატუსი ჩერდება და აღდგება შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორის ბრძანებით. შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება ვალდებულია, აღნიშნულის შესახებ ინფორმაცია დაუყოვნებლივ განათავსოს ელექტრონულ სისტემაში.

მასწავლებელი უფლებამოსილია, მასწავლებლის შეფასების ჯგუფს წარუდგინოს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებასთან შრომითი ურთიერთობის შეჩერების/შეწყვეტის განმავლობაში განხორციელებული საქმიანობის დამადასტურებელი დოკუმენტები (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), რომლებიც ექვემდებარება შეფასებას.“

  1. VI თავი (მასწავლებელთა კარიერული წინსვლა, მოქმედი მასწავლებლების სქემაში განაწილება) ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

„VI თავი. მასწავლებელთა კარიერული წინსვა, მოქმედი მასწავლებლების სქემაში განაწილება

მასწავლებლების პირველადი განაწილება სქემაში განხორციელდება 2015 წლის 20 აგვისტოდან 2015 წლის 31 დეკემბრის ჩათვლით. საჭიროების შემთთხვევაში, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით შესაძლებელია დადგინდეს მასწავლევლების სქემაში განაწილების დამატებითი ვადა. ის მასწავლებლები, რომლებსაც შეჩერებული აქვთ შრომითი ურთიერთობა, სქემაში განაწილდებიან შრომითი ურთიერთობის აღდგენის შემდგომ, რისთვისაც წერილობითი ფორმით მიმართავენ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულ ცენტრს. სქემაში ჩართვა სავალდებულოა საჯარო სკოლის ყველა მასწავლებლისთვის, ხოლო სკოლებს ექნებათ არჩევანი, ჩაერთონ სქემაში ან აამოქმედონ მასწავლებლის შეფასების სქემასთან თავსებადი სისტემა, რითაც მასწავლებლებს არ შეეზღუდებათ უფლება, განახორციელონ სკოლიდან სკოლაში მობილობა.

მოქმედი მასწავლებლები სქემაში განაწილდებიან შემდეგი წესით:

ა) პრაქტიკოსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭება მოქმედ მასწავლებელს, რომელიც არ არის სერტიფიცირებული მასწავლებელი და მასწავლებელს, რომელიც არ აკმაყოფილებს „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტებით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) უფროსი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭება მოქმედ მასწავლებელს, რომელიც აკმაყოფილებს ერთ-ერთ შემდეგ მოთხოვნას:

ბ.ა) ამ დადგენილების ამოქმედების დროისათვის, არის სერტიფიცირებული ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული საგნობრივი ჯგუფის ერთ-ერთ საგანში და შესაბამისი სასწავლო წლის განმავლობაში, ასწავლის ამავე საგნობრივ ჯგუფში შემავალ ერთ-ერთ საგანს;

ბ.ბ) 2014 წლის ბოლომდე, წარმატებით აქვს დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის უნარების ნაწილი, 2015 წლის ზაფხულის ჩათვლით, წარმატებით ჩააბარებს ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ საგნობრივ ჯგუფში შემავალ ერთ-ერთი საგნის გამოცდას და შესაბამისი სასწავლო წლის განმავლობაში, ასწავლის ამავე საგნობრივ ჯგუფში შემავალ ერთ-ერთ საგანს;

ბ.გ) აქვს დოქტორის, ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხი განათლების მიმართულებით, ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში შესაბამისი სასწავლო წლის განმავლობაში;

გ) წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი მიენიჭება მოქმედ მასწავლებელს, რომელსაც აქვს დოქტორის, ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხი განათლების მიმართულებით, ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში და არის სერტიფიცირებული ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებულ საგნობრივ ჯგუფში შემავალ ერთ-ერთ საგანში და შესაბამისი სასწავლო წლის განმავლობაში ასწავლის ამავე საგნობრივ ჯგუფში შემავალ ერთ-ერთ საგანს;

დ) მოქმედ მასწავლებელს მენტორის სტატუსი მიენიჭება  მხოლოდ სქემით დადგენილი წესით.

მოქმედი მასწავლებლების სქემაში განაწილების მიზნით განსახორციელებელი ღონისძიებები

ა) მოქმედი მასწავლებლების სქემაში განაწილების მიზნით, ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში მოქმედი მასწავლებლების შესახებ ელექტრონულ სისტემაში  განთავსდება შემდეგი მონაცემები:

ა.ა) მოქმედი მასწავლებლის სახელი, გვარი, პირადი ნომერი, დაბადების თარიღი, სქესი, მოქალაქეობა, მისამართი (პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის მიხედვით), ტელეფონი, ელექტრონული ფოსტის მისამართი;

ა.ბ) ინფორმაცია მოქმედი მასწავლებლის მიერ მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების, ან მისი ცალკეული ნაწილის წარმატებით დაძლევის, ასევე საგნობრივი გამოცდის ჩაბარების შესახებ;

ა.გ) ინფორმაცია მოქმედი მასწავლებლის განათლების, აკადემიური ხარისხის შესახებ;

ა.დ) ინფორმაცია მოქმედი მასწავლებლის პედაგოგიური საქმიანობის სტაჟის შესახებ.

ბ) მასწავლებელი ვალდებულია, უზრუნველყოს ,,ა.გ“ და ,,ა.დ“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული მონაცემების დამადასტურებელი შესაბამისი დოკუმენტაციის ატვირთვა ელექტრონულ სისტემაში.

გ) ,,ა“ ქვეპუნქტში მითითებული ინფორმაციის სისწორეზე პასუხისმგებელია შესაბამისი მასწავლებელი.

დ) ელექტრონულ სისტემაში  ,,ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მონაცემების სრულყოფილად და დროულად განთავსებაზე პასუხისმგებელია შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება.

ე) ელექტრონულ სისტემაში ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულების მიერ ,,ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მონაცემების განთავსებისა და ,,ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დოკუმენტაციის ატვირთვის ვადები განისაზღვრება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით.

ვ) ელექტრონულ სისტემაში განთავსებული ,,ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მონაცემები არის მოქმედი მასწავლებლის სქემაში განაწილების საფუძველი.

ზ) მოქმედი მასწავლებლის სქემაში განაწილებისა და მისთვის სქემით განსაზღვრული სტატუსის მინიჭებასთან დაკავშირებით გამოიცემა მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი.

თ) მოქმედი მასწავლებლების სქემაში  განაწილება დასტურდება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ გაცემული შესაბამისი სერტიფიკატით.“

  1. VII თავის (ელექტრონული სისტემის წარმოების წესი) ელექტრონულ სისტემაში შესატანი ინფორმაცია და ინფორმაციის განთავსებაზე პასუხისმგებელი პირების:

ა) პირველი პუნქტის ,,ბ“ ქვეპუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,ბ) ინფორმაცია მოქმედი მასწავლებლის მიერ მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების ან მისი ცალკეული ნაწილის წარმატებით დაძლევის, ასევე, საგნის გამოცდის ჩაბარების ან საგნობრივი/პროფესიული კომპეტენციების დადასტურების შესახებ;“

ბ) მე-7 პუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,7. შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრის მიერ ელექტრონულ სისტემაში უნდა განთავსდეს:

ა) პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებული შეფასება, რომლებიც ხელმისაწვდომი იქნება შესაბამისი პრაქტიკოსი მასწავლებლისათვის, შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებისა და მასწავლებლის შეფასების ჯგუფისათვის, ასევე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისათვის;

ბ) პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისას მიღებული შეფასება, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება შესაბამისი მასწავლებლისათვის, შესაბამისი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებისა და მასწავლებლის შეფასების ჯგუფისათვის, ასევე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისათვის.“

გ) მე-8 პუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,8. გარე დაკვირვების შედეგები უნდა განთავსდეს ელექტრონულ სისტემაში, რომელიც ხელმისაწვდომი იქნება შესაბამისი მასწავლებლისათვის, მასწავლებლის შეფასების ჯგუფისათვის, ასევე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრისათვის.“

დ) მე-11 პუნქტი ჩამოყალიბდეს შემდეგი რედაქციით:

,,11. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი ვალდებულია, ელექტრონულ სისტემაში, კონკრეტული მასწავლებლისათვის განკუთვნილ ელექტრონულ სივრცეში, განათავსოს მასწავლებლისათვის სტატუსის მინიჭებასთან და უფროსი/წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის შეწყვეტასთან დაკავშირებული მის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება.“

  1. IX თავი (გარდამავალი დებულებანი) ჩამოყალიბდეს შემდეგი სახით:

,,IX გარდამავალი დებულებანი

,,მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემის დამტკიცების შესახებ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2011 წლის 19 მაისის 90/ ბრძანებით დამტკიცებულ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული მასწავლებლების შეფასების წესი

ა) ,,მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების მინისტრის 2011 წლის 19 მაისის №90/ნ ბრძანებით დამტკიცებულ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში (შემდგომში – მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემა) 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლები შეფასდებიან მათ პორტფოლიოში არსებული დოკუმენტაციის შეფასების საფუძველზე.

ბ) მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლების შეფასების მიზნით, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, ტერიტორიულობის პრინციპის გათვალისწინებით, ქმნის კომისიებს და ამტკიცებს მათ დებულებებს.

გ) მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით:

გ.ა) განსაზღვრავს ,,ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული კომისიის მუშაობისა და კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესს;

გ.ბ) ამტკიცებს მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლის შეფასების სტანდარტიზებულ რუბრიკას/რუბრიკებს, მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლის შეფასების მიზნით წარსადგენი დოკუმენტაციის ჩამონათვალსა და განცხადების ფორმას;

გ.გ) განსაზღვრავს მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლის მიერ განცხადებისა და დოკუმენტაციის წარდგენის ვადებს;

გ.დ) განსაზღვრავს ,,ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული კომისიის მიერ ,,გ.გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული განცხადებისა და დოკუმენტაციის განხილვისა და მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლისათვის კრედიტქულების მინიჭების ვადებს.

დ) ამ თავით დადგენილი წესით შეფასების საფუძველზე მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართულ  მასწავლებელს კრედიტქულებად უღიარდება  სქემის ამოქმედებამდე დაგროვებული კრედიტები.

ე) მიუხედავად ,,დ“ ქვეპუნქტით დადგენილი წესით მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებლისათვის აღიარებული კრედიტქულებისა,  მასწავლებელი ვალდებულია, განახორციელოს სქემით განსაზღვრული შესაბამისი სტატუსის მისანიჭებლად სავალდებულო აქტივობები.

ვ) ,,დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული კრედიტების აღიარების შემდგომ, მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემაში 2011-2014 წლებში ჩართული  მასწავლებელი, მასწავლებლის  სქემით განსაზღვრული სტატუსის შენარჩუნების, ან სქემით განსაზღვრული მომდევნო სტატუსის მინიჭების მიზნით, კრედიტქულებს დააგროვებს სქემით დადგენილი წესით.

სერტიფიცირებული მასწავლებლის შეფასების წესი, რომელსაც ამ დადგენილების ძალაში შესვლის დროისთვის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში უკავიაზოგადი განათლების შესახებსაქართველოს კანონის 212 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ერთერთი მასწავლებლის თანამდებობა და რომელიც არ ყოფილა ჩართული მასწავლებლის პროფესიული განვთარების სქემაში  

ა) სერტიფიცირებულ მასწავლებელს, რომელსაც ამ დადგენილების ძალაში შესვლის დროისთვის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში უკავია „ზოგადი განათლების შესახებ“ საქართველოს კანონის 212 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული ერთ-ერთი მასწავლებლის თანამდებობა და რომელიც არ ყოფილა ჩართული მასწავლებლის პროფესიული განვთარების სქემაში კრედიტქულებად უღიარდება მის მიერ ამ დადგენილების ძალაში შესვლამდე განხორციელებული შემდეგი დამატებითი საქმიანობები:

ა.ა) მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის ჩაბარება იმ საგანში (რომელიც არ იქნა გამოყენებული სქემაში მასწავლებლის განაწილებისას), რომელსაც ასწავლის მოქმედი მასწავლებელი (2 კრედიტქულა). მასწავლებელს, რომელიც არ ასწავლის იმ საგანს (რომელიც არ იქნა გამოყენებული სქემაში მასწავლებლის განაწილებისას), რომელშიც ჩაბარებული აქვს მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდა, კრედიტქულებად უღიარდება მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის ჩაბარება იმ შემთხვევაში, თუ დაიწყებს შესაბამისი საგნის სწავლებას;
ა.ბ) საბუნებისმეტყველო საგნის მასწავლებლის გამოცდის ექსპერიმენტული ნაწილის ჩაბარება (1 კრედიტქულა).

ბ) მოქმედი მასწავლებლის მიერ ამ დადგენილების ძალაში შესვლამდე განხორციელებული დამატებითი საქმიანობების კრედიტქულებად აღიარების მიზნით, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით:

ბ.ა) ტერიტორიულობის პრინციპის გათვალისწინებით ქმნის კომისიებს და ამტკიცებს მათ დებულებებს;

ბ.ბ) ამტკიცებს აღნიშნული კომისიების მუშაობისა და კომისიების მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების წესს;

ბ.გ) ამტკიცებს ამტკიცებს მოქმედი მასწავლებლის მიერ ამ დადგენილების ძალაში შესვლამდე განხორციელებული დამატებითი საქმიანობების შეფასების სტანდარტიზებულ რუბრიკას/რუბრიკებს, მოქმედი მასწავლებლის მიერ წარსადგენი დოკუმენტაციის ჩამონათვალსა და განცხადების ფორმას;

ბ.დ) განსაზღვრავს მოქმედი მასწავლებლის მიერ განცხადებისა და დოკუმენტაციის წარდგენის ვადებს;

ბ.ე) განსაზღვრავს კომისიების მიერ „ბ.დ“ ქვეპუნქტით გათვალსიწინებული განცხადებებისა და დოკუმენტაციის განხილვისა და მოქმედი მასწავლისთვის კრედიტქულების მინიჭების ვადებს.

გ) მიუხედავად ამ თავით დადგენილი წესით მოქმედი მასწავლებლისთვის აღიარებული კრედიტქულებისა, მასწავლებელი ვალდებულია, განახორციელოს სქემით განსაზღვრული შესაბამისი სტატუსის მისანიჭებლად სავალდებულო აქტივობები.

დ) აღიარების შემდგომ, მოქმედი მასწავლებელი, მასწავლებლის სტატუსის შენარჩუნების ან მომდევნო სტატუსის მინიჭების მიზნით, კრედიქტულებს დააგროვებს სქემით დადგენილი წესით.

მასწავლებლის შეფასება, რომელსაც წარმატებით აქვს დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის შინაარსობრივი ნაწილი

პრაქტიკოსი მასწავლებელი, რომელსაც 2014 წლის ჩათვლით წარმატებით აქვს დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის შინაარსობრივი ნაწილი, თავისუფლდება საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურებისაგან და საგნობრივი მიმართულებით უღიარდება 10 კრედიტქულა.

მასწავლებლის შეფასება, რომელსაც წარმატებით აქვს დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის უნარების ნაწილი

პრაქტიკოსი მასწავლებელი, რომელსაც 2014 წლის ჩათვლით წარმატებით აქვს დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის უნარების ნაწილი, თავისუფლდება პროფესიული კომპეტენციის დადასტურებისაგან და პროფესიული მიმართულებით უღიარდება 10 კრედიტქულა.

სქემაში განაწილებული უფროსი მასწავლებლებისთვის წამყვანი მასწავლებლის სტატუსის მინიჭება

უფროსი მასწავლებელი, რომელსაც სქემაში პირველადი განაწილების დროისთვის მოპოვებული ჰქონდა დოქტორის ან მასთან გათანაბრებული აკადემიური ხარისხი განათლების მიმართულებით, ან იმ დარგში/სპეციალობაში, რომლის შესაბამის საგანსაც ასწავლის ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში, 2014 წლის ბოლომდე წარმატებით ჰქონდა დაძლეული მასწავლებლის სასერტიფიკაციო გამოცდის უნარების ნაწილი და   ჩაბარებული აქვს საგნის გამოცდა, მიენიჭება წამყვანი მასწავლებლის სტატუსი.

არაქართულენოვანი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების/სექტორების მასწავლებლებისთვის მშობლიურ ენაში საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურება

შეფასებისა და გამოცდების ეროვნული ცენტრი არაქართულენოვანი ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებების/სექტორების მასწავლებლებისთვის მშობლიურ ენაში საგნობრივი კომპეტენციის დადასტურების მიზნით შეფასების განხორციელებას უზრუნველყოფს 2018 წლიდან.

პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ სქემის ფარგლებში განხორციელებული აქტივობები

პრაქტიკოსი მასწავლებლის მიერ სქემის ფარგლებში განხორციელებული აქტივობების საგნობრივი და პროფესიული მიმართულებებით განაწილება განხორციელდება მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორის ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით დადგენილი წესით.

 მასწავლებლის შეფასების სისტემის პილოტირება

2015-2016 სასწავლო წელი განსაზღვრულია მასწავლებლის შეფასების სისტემის პილოტირების წლად.

მასწავლებლის შეფასების სისტემის პილოტირების განმავლობაში მასწავლებლის შეფასების შედეგები ექვემდებარება კრედიტქულებად აღიარებას.

მუხლი 2. დადგენილება ამოქმედდეს გამოქვეყნებისთანავე.

 

პრემიერ-მინისტრი                                                                                 გიორგი კვირიკაშვილი

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ომონიმები

0

მიიწურა დეკემბერი და მასთან ერთად – 2016 წელიც. კიდევ ერთი წელიწადი მიითვალა ისტორიამ. ახალმა წელმა ახალი იმედები მოიყოლა. პირველ იანვარს განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ვანიჭებთ. გვგონია (ან, უფრო სწორად, ძალიან გვწადია), გასული წლის აუგიან დღეებს კალენდრიდან ჩამოხეულ ფურცლებს გავატანთ და ამიერიდან ჩვენი ცხოვრების წისქვილი სხვანაირად დაიწყებს ბრუნვას. კოსმოსისთვის კი ეს ისეთივე დღეა, როგორიც ყველა დანარჩენი და 1 იანვარი ისევე განსხვავდება 31 დეკემბრისგან, როგორც 1 აგვისტო – 31 ივლისისაგან ან 16 სექტემბერი – იმავე თვის 15–სგან. უკეთესი მომავალი, ბედნიერი ხვალინდელი დღე და წელიწადი აწმყოზე აღმოცენდება და რანიც დღეს ვართ, იგივენი ვიქნებით მომდევნო დღეებშიც, მით უფრო – ერთი-ორი დღის შემდეგ.

ეს ყველას გვესმის, მაგრამ მაინც იმედით ველოდებით ახალი წლის დადგომას… და აი, უკვე 2017–ია. ვისთვის – მამლის, ვისთვის კი ახალი წარმატებების, გამდიდრების, გამოჯანმრთელების და 2016-ში განცდილი დანაკლისის შევსება-გამოსწორების წელი… ჩემთვის კი ის განათლების წელია. ასე დაგვპირდნენ ჩვენი ქვეყნის მესაჭენი.

დიახ, 2017 განათლების წელია საქართველოში. მაგრამ მაინც რას უნდა ველოდოთ? ოქროს წვიმასა და ფიანდაზდაგებულ ბილიკებს განათლების მუშაკებისთვის? დიდ ინვესტიციას მეცნიერებაში, ხელფასების ასე ნანატრ ზრდასა და შეღავათებს? თუ ძირეულ რეფორმებს, ნარ-ეკლიან გზასა და უამრავ თავსატეხს? გულახდილად გეტყვით – ამ უკანასკნელის მოლოდინი უფრო  მაქვს. დღეს რეფორმა განათლებას, როგორც იტყვიან, ჰაერივით სჭირდება, თანაც ძირეული, როგორც საკანონმდებლო თუ მატერიალურ-ტექნიკური, ისე მენტალური. ეს უკანასკნელი კი ჩვენზე, ამ დარგში მოფუსფუსე ხალხზე უფროა დამოკიდებული, ვიდრე კანონებსა და დადგენილებზე. მით უფრო – მაშინ, როცა ბევრ რამეს ადათ-წესებით მიხედვით ვაკეთებთ და კანონისკენ ხშირად არც კი ვიხედებით.

რას ვგულისხმობ? სამწუხაროდ, არაერთი ფაქტი მაძლევს საფუძველს, ასე მეგონოს. მინდა, რამდენიმე მათგანზე გავამახვილო თქვენი ყურადღება.

2004 წლის განათლების რეფორმის შესაბამისად, საქართველოს საგანმანათლებლო სივრცეში გაჩნდა ახალი ტერმინები: ასოცირებული პროფესორი და ასისტენტ–პროფესორი. „პროფესორს“ მანამდეც ვიცნობდით. ერთი შეხედვით უწყინარმა ტერმინებმა დიდი თავსატეხი გააჩინა. გაიხარეს ყოფილმა დოცენტებმა – ამიერიდან ისინიც პროფესორებად იწოდებოდნენ. მერე რა, რომ მათ წოდებას სიტყვა „ასოცირებული“ ერია – მთავარი იყო, რომ ისინიც, მართალია, რაღაცნაირი, მაგრამ მაინც „პროფესორები“ იყვნენ. კიდევ უფრო დიდი ვნებათაღელვა მოჰყვა „ასისტენტ–პროფესორს“, რომელიც, კანონის თანახმად, ახალგაზრდა კადრების გამოზრდისთვის იყო განკუთვნილი. მაგრამ ვინაიდან მათ სტატუსსაც სიტყვა „პროფესორი“ ერია, ბევრმა ახალგაზრდებისთვის ვერ გაიმეტა და არაერთ უნივერსიტეტში ნახავდით ჩამოასისტენტებულ ყოფილ პროფესორსა თუ დოცენტს. რეფორმას არც ძველი პროფესორები დაუტოვებია გულგრილი. მათ, თავის მხრივ, იუცხოეს, რომ ყველა „პროფესორი“ გახდა. უკმაყოფილება იმდენად დიდი აღმოჩნდა, რომ პროფესორების დასამშვიდებლად მათი წოდებისთვის სიტყვა „სრულის“ დამატება გახდა საჭირო და ეს ყველაფერი განათლების კანონშიც კი აისახა.

მეორე დიდი გაუგებრობა სიტყვა „დოქტორმა“ გამოიწვია. წინა ცხოვრებაში მეცნიერებათა დოქტორის სამეცნიერო ხარისხს ხანგრძლივი დაძაბული სამეცნიერო მუშაობით მოიპოვებდნენ (ცხადია, გამონაკლისებს არ ვგულისხმობ), ახალ რეალობაში კი დოქტორის ხარისხის მოპოვება დოქტორანტურის სამწლიანი კურსის შემდეგ ხდებოდა ხელმისაწვდომი. დიდი გაუგებრობის ტალღამ ყოფილ მეცნიერებათა კანდიდატებსაც აუჩქროლა გული. მათზე კანონში პირდაპირ არაფერი იყო ნათქვამი. შემდეგ ხმა დაირხა, განათლების სამინისტრო ამ სამეცნიერო ხარისხის „აღიარებას“ ახდენსო და სამინისტროში რიგი დადგა. იგზავნებოდა სპეციალური წერილები, რომლებსაც იურიდიული სამსახური ლაკონიურად პასუხობდა: „თქვენი სამეცნიერო ხარისხი, კანონის ამა და ამ მუხლის თანახმად, გათანაბრებულია ახალ დოქტორის ხარისხთანო“. ეს პასუხი სხვა არაფერი იყო, თუ არა დელიკატური მინიშნება, განათლების კანონში კარგად ჩაიხედეთო, მაგრამ, ჩვენი განათლების ადათ-წესების თანახმად, ფურცელი მაინც საჭირო გახლდათ, რომ ვინმე ურწმუნო თომასთვის თვალებზე აგვეფარებინა. მეცნიერებათა კანდიდატებმა პრობლემა „მოიგვარეს“, მაგრამ „ВАК-დალეულ“ და ახალგამოჩეკილ დოქტორებს შორის ხიდი ვერაფრით გაიდო, ამიტომ წოდების გასწვრივ დღესაც ბევრგან შეხვდებით ჩანაწერს „აკადემიური დოქტორი“.

„მეცნიერებათა დოქტორი“, „მეცნიერებათა კანდიდატი“ და უბრალოდ „დოქტორი“ სხვადასხვა ცნებებია და ერთმანეთისგან განსხვავებულ კომპეტენციებს (სიღრმეს) აღნიშნავს. წინსართი „აკადემიური“ ზედმეტია.

ამდენად, მიმაჩნია, რომ ძველი და ახალი „პროფესორი“, მით უფრო – „დოქტორი“ ომონიმებია და მეტი არაფერი. ღიმილის მომგვრელი იქნება, ყოველი „და“-ს წინ ხან „დედმამიშვილი“ ვწეროთ და ხან „კავშირი“. ამ სიტყვას ყოველგვარი დამატებითი განსაზღვრების გარეშე ვიყენებთ ყოველდღიურ ცხოვრებაში – არც ერთ ჩვენგანს არ უჩნდება კითხვა, როდის ვგულისხმობთ დედმამიშვილს და როდის უბრალოდ ერთმანეთს ვაბამთ სიტყვებს ან წინადადებებს. რატომ? იმიტომ, რომ შეგნებულად გვესმის მისი მნიშვნელობა და ვიცით, რომ სინონიმებთან ერთად ომონიმებიც არსებობს.

ახსნის ხელოვნება

0

მოსწავლეები ზოგჯერ უკმაყოფილებას გამოთქვამენ მასწავლებლის მიმართ, თუმცა ის შესაძლოა თავისი საგნის კარგი სპეციალისტი იყოს: „ეჭვი არ გვეპარება, კარგად იცის საგანი, მაგრამ ეტყობა, ტვინი ენასთან ცუდად აქვს შეერთებული!“

წყენასა და გაღიზიანებას საფუძვლად უდევს ორი მომენტი, რომლებიც თითქმის ყველა პედაგოგისთვის ნაცნობია: უპირველეს ყოვლისა, მოსწავლეები ახსნის უნარს მასწავლებლის აუცილებელ თვისებად განიხილავენ; მეორე – საგნის კარგი ცოდნა არ ნიშნავს, რომ კარგი მასწავლებელი ხართ. ამრიგად, როდესაც თქვენი მოსწავლეები ჩივიან, რომ არ ესმით ახსნილი მასალა, ყველაფერს მათ „სიჩლუნგეს“ ნუ დააბრალებთ – იქნებ თვითონვე გჭირდებათ ახსნის უნარის განვითარება?

ლომ1

როგორ ვისწავლოთ ახსნა? მოდი, განვიხილოთ ახსნის რამდენიმე მაგალითი და გავარკვიოთ, რატომაა ისინი ეფექტური ან უეფექტო.

ავიღოთ მაგალითები, სადაც ახსნილია, როგორ მოვხვდეთ ჩარლზ-სტრიტზე:

  1. „პირდაპირ წრიულზე; მოუხვიეთ მესამე დაღმართთან, ისრით დრიუმეზე. ნახევარი მილის შემდეგ ჩაუხვიეთ მარჯვნივ, სადაც გზა იტოტება. ეს იქნება პირველივე შესახვევი მარცხნივ. მაშასადამე, მარჯვნივ წრიულთან, მარჯვნივ დატოტვილთან და მერე პირველივე შესახვევი მარცხნივ“.
  2. 2. „ჩარლზ-სტრიტი, გადის კემბერტონ-სტრიტიდან. თუ ცენტრისკენ იმოძრავებთ, ის მარცხნივ იქნება. გაივლით კარინგტონს, იქ ახლა ბაზრობაა, წარმოგიდგენიათ, კოსტიუმ-სამეულები 500 გირვანქაზე იაფად იყიდება! მერე გაივლით რკინიგზის სადგურთან, რა თქმა უნდა, ვაგზალთან კი არა, არამედ ფარინგტონ-სტრიტთან – ხომ იცით, იუსტონის განშტოებაა. გაუყევით იმავე ქუჩას, სანამ ბულ-რინგს არ მიადგებით. თითქმის მილია, არმისული ცენტრამდე. მოუხვიეთ მარჯვნივ. მარჯვენა მხარეს დაინახავთ ისარს, რომელიც ფეხბურთის მოედნისკენ მიუთითებს – მას სტადიონს უწოდებენ, თუმცა გაუგებარია, რატომ… ამის შემდეგ აღმოჩნდებით კამბერტონ-სტრიტზე, ხოლო იქიდან როგორ უნდა მოხვდეთ ჩარლზ-სტრიტზე, უკვე აგიხსენით“.

რა ღირსება და ნაკლი აქვს ამ ორ მაგალითს?

მეორე ახსნა შეიცავს უსარგებლო ინფორმაციას, რომელიც აჭიანურებს და ბუნდოვანს ხდის ახსნას. ამასთან, გულისხმობს, რომ ადამიანს უკვე აქვს გარკვეული ინფორმაცია, კერძოდ, შეუძლია იცნოს ბულ-რინგი. ეს ახსნა ლოგიკურად არ არის ჩამოყალიბებული, მისი ბოლო ნაწილი თავშია მოცემული.

პირველი ახსნა ვცელია, ლოგიკურადაა აწყობილი, შეიცავს რეზიუმეს, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი მომენტები ინტონაციურად არის ხაზგასმული.

კარგი ახსნა:

  • უნდა იძლეოდეს საკმარის ინფორმაციას ასახსნელი ცნების არგუმენტირებული და ლოგიკურად გამართული აღწერისთვის;
  • ორიენტირებას ახდენდეს მხოლოდ იმ ცოდნაზე, რომელიც მოსწავლეებს უკვე აქვთ;
  • ადაპტირებული იყოს კონკრეტულ აუდიტორიაზე, მაშინაც კი, თუ ეს მოითხოვს შინაარსის რომელიმე ელემენტის გამოტოვებას, რომელიც სპეციალისტს (ამ შემთხვევაში – მასწავლებელს) მნიშვნელოვნად მიაჩნია;
  • წარმოთქმული იყოს მოთმინებით და დამაჯერებლად.

ჩვენ უნდა ვაცნობიერებდეთ, რომ ფაქტის უბრალო მიწოდება, მაგალითად: „მოძრაობის დაწყებისას მუხრუჭიდან ფეხი ნელ-ნელა უნდა ავიღოთ“, – არ ნიშნავს ახსნას. ახსნა ითვალისწინებს, რომ მოსწავლეები გაიგებენ ყველაფერს – „რატომ?“ „რა?“და „რისთვის?“

ახსნა უნარია, რომელიც უნდა განვივითაროთ –  როგორც დამოუკიდებლად, ისე კლასთან ერთად.

გაგაცნობთ რამდენიმე ხერხს, რომელთა გამოყენებაც შეგიძლიათ ისწავლოთ. ამოვდივარ იმ დაშვებიდან, რომ მასწავლებელი ცდილობს რაღაც ისეთის ახსნას, რაც მოსწავლეების ძირითადი ნაწილისთვის ძნელი გასაგებია.

დაეყრდენით მოსწავლეების ცოდნასა და გამოცდილებას.

ეს ადვილი არ არის და მოითხოვს საგნის ფართოდ ცოდნას, ასევე – სწორ წარმოდგენას კლასის ცოდნასა და გამოცდილებაზე. აუცილებელია დაწვრილებითი დაგეგმვაც.

ქვემოთ მოყვანილია სქემა იმის საილუსტრაციოდ, რომ ახალი ცოდნის მიღებას საფუძვლად უდევს უკვე არსებული. გვახსოვდეს, რომ დიაგრამაზე გამოსახული პროცესი მოსწავლის გონებაში მიმდინარეობს. განმარტებები, რომლებიც არ უკავშირდება ჩვენს საბაზისო ცოდნას, არათუ არაადეკვატურია, არამედ უაზროც.

ცხ

გაამარტივეთ

ახსნის პროცესში მასწავლებლის მთავარი მტერია ხანმოკლე მეხსიერების შეზღუდული მოცულობა. ნუ ეცდებით ყველაფრის მოყოლას, რაც საკითხის შესახებ იცით. გამოიყენეთ მხოლოდ ის ინფორმაცია, ურომლისოდაც საკითხის ახსნა შეუძლებელია.

ნუ შეგეშინდებათ გამარტივების, თუნდაც ჭეშმარიტებას ოდნავ ასცდეთ. როცა იდეის არსს ყველა გაიგებს, მერეც შეძლებთ მათთვის თავისებურებებისა და გამონაკლისების გაცნობას.

უკიდურეს გამარტივებას ხშირად მიმართავენ საბუნებისმეტყველო საგნებისა და მათემატიკის მასწავლებლები, რათა მოსწავლეებს საერთო პრინციპი გააგებინონ. აი, მაგალითად, მასწავლებელი ხსნის ტოლობას:

მანძილი = სიჩქარე X დრო

მასწავლებელი: წარმოიდგინე, რომ მოძრაობ საათში 20 მეტრი სიჩქარით. რამდენს გაივლი ერთ საათში?

მოსწავლე: ოც მეტრს.

მასწავლებელი: ორ საათში?

მოსწავლე: ორმოც მეტრს.

მასწავლებელი: და ხუთ საათში?

მოსწავლე: ას მეტრს.

მასწავლებელი: შესანიშნავია, როგორ გამოთვალე?

მოსწავლე: სიჩქარე გავამრავლე დროზე.

მასწავლებელი: ძალიან კარგი, მაშასადამე, მანძილი უდრის სიჩქარისა და დროის ნამრავლს.

ახალი ცნებების ახსნა ძალიან ადვილია. დაეხმარეთ მოსწავლეებს, აუხსნან მასალა ერთმანეთს და საკუთარ თავს და მხოლოდ ამის შემდეგ ჩაუღრმავდით დეტალებს.

გაფრთხილება:

გამარტივება საკმაოდ რთული პედაგოგიური უნარია და განსაკუთრებულ მომზადებას მოითხოვს.

ლომ2

აირჩიეთ სირთულის ხარისხი

გამარტივების პრინციპი მოითხოვს, თავი ავარიდოთ უსარგებლო გართულებებს. გამარტივების ერთ-ერთი ხერხია „შავი ყუთის“ წარმოდგენა. ადამიანს შეუძლია წარმოიდგინოს, რა შედის ყუთში და რა გამოდის იქიდან, ისე, რომ არ ანაღვლებდეს, რა ხდება შიგნით. მაგალითად, ბავშვს, ზრდასრულ ადამიანს, რომელიც არ იცნობს ავტომობილის მექანიკას, მოყვარულ მექანიკოსს და პროფესიონალს მანქანის მუშაობა სირთულის სხვადასხვა დონეზე ესმით. ამავე დროს, არც ერთ მათგანს არ გააჩნია ამ საკითხის სიღრმისეული და ფართო ცოდნა. საწვავის წვის თერმოდინამიკის სპეციალისტს შესაძლოა არ ესმოდეს სავარძლის მოწყობილობის ერგონომიკა. ადამიანთა უმრავლესობა ობიექტთა დიდ ნაწილს „შავ ყუთად“ აღიქვამს, ამიტომ ნუ ეცდებით, ასახსნელი მასალის შესახებ ყველა წვრილმანი გააცნოთ. აირჩიეთ სირთულის მინიმალური დონე, რომელიც იმავდროულად დაწვრილებითიცაა, მოსწავლეთა კონკრეტული ჯგუფისთვის.

ეფექტური გამარტივება მიიღწევა გაკვეთილების გააზრებისა და დაგეგმვის გზით.

მასალის აქცენტირება

როდესაც გაუგებარია, რაზე ლაპარაკობს გამომსვლელი, ვკითხულობთ: „მაინც რას ეხება მისი გამოსვლა?“ ცალ–ცალკე ყველა წინადადება გვესმის, მაგრამ ერთიანი აზრი – არა. ყველაზე ხანმოკლე ახსნაც კი ათ წუთს გრძელდება, რომელთა განმავლობაშიც 2000-მდე სიტყვას წარმოვთქვამთ. არის კი ყველა მათგანი ერთნაირად მნიშვნელოვანი? მოსწავლეს, რომლისთვისაც ძნელი გასაგებია ახალი მასალა, უჭირს მთავარის გამოყოფა. ჭკვიან და მოტივირებულ მოსწავლესაც კი დაუხმარებლად შესაძლოა გაუჭირდეს, მეორეხარისხოვანი დეტალებისგან დედააზრის გარჩევა.

მასალის ხასიათიდან გამომდინარე, აუცილებლად უნდა დასვათ აქცენტი საკვანძო ფრაზაზე, ჩამონათვალზე ან არგუმენტების ჯაჭვზე.

საკვანძო ფრაზა

შეგიძლიათ, მთელი ასახსნელი მასალის კონცენტრირება მოახდინოთ ერთ ფრაზაზე ან ფორმულირებაზე, რომელიც საკითხის დედააზრს გამოხატავს.

ნუ შეგეშინდებათ, თუ ის მეტისმეტად მარტივი გამოჩნდა – სიმარტივე, პირიქით, თავდაჯერებას შემატებს მოსწავლეებს და დაანახებს, რომ მოცემული მასალა შეიძლება მარტივადაც გადმოიცეს. ძალზე მნიშვნელოვანია, წინასწარ ჩამოაყალიბოთ საკვანძო ფრაზა და რამდენჯერმე გაიმეოროთ ახსნისას.

საკვანძო ფრაზების ნიმუში:

„დენის ძაბვა – ეს არის ელექტრონებზე ზეწოლა“.

„თუ არ ამოვთხრით სანგრებს, საფლავების ამოთხრა მოგვიწევს“.

საკვანძო ფრაზაზე ყურადღების გასამახვილებლად შეგიძლიათ გამოიყენოთ:

  • ინტონაცია;
  • ჟესტი;
  • გამეორება;
  • პაუზა საკვანძო ფრაზის წარმოთქმამდე და მის შემდეგ.

შეგიძლიათ, დედააზრი დაფაზე დაწეროთ ან ეკრანზე მოახდინოთ მისი პროეცირება, რათა ის მთელი გაკვეთილის განმავლობაში თვალწინ ედგეს კლასს. სასურველია საკვანძო აზრის ჩართვა დასარიგებელ მასალაში. სთხოვეთ მოსწავლეებს, ჩაიწერონ ის. უთხარით: „ყურადღებით მომისმინეთ, ეს მნიშვნელოვანი ფრაზაა…“

დასვით კითხვები, რათა გაარკვიოთ, გაიგო თუ არა კლასმა თემის დედააზრი.

ჩამონათვალი

ზოგიერთი თემის ახსნა უმჯობესია ჩამონათვალის სახით შევაჯამოთ.

 

კოდოსკოპი (ფირის პროექტორი)

მისი უპირატესობა დაფასთან:

  • ფირები შეიძლება წინასწარ მომზადდეს;
  • შესაძლებელია ფირების განახლება და შენახვა შემდგომი გამოყენებისთვის;
  • იძლევა ზუსტი სქემებისა და სურათების (ნახატების) სწრაფი დემონსტრირების საშუალებას;
  • საშუალებას გვაძლევს, გამოვიყენოთ ხერხები „გადაფარვა“ და „ახალი ელემენტის გაჩენა“.

ლოგიკური ჯაჭვი

როცა ახსნილი საკითხის არსის ერთ ფრაზაში მოქცევა ვერ ხერხდება, უმჯობესია, ეს ლოგიკური ჯაჭვის მეშვეობით გავაკეთოთ. მაგალითად, როდესაც ბუნებისმეტყველების მასწავლებელი ხსნის, რატომ ადის თბილი ჰაერი ზემოთ, მას შეუძლია დაეყრდნოს მსჯელობათა შემდეგ ჯაჭვს:

აირი გაცხელებისას ფართოვდება;

გაფართოება ამცირებს აირის სიმკვრივეს;

ნაკლებად მკვრივი მასალა ამოტივტივდება უფრო მკვრივში (როგორც კორპი წყალში);

ამიტომ თბილი ჰაერი „ატივტივდება“ ცივში.

ამრიგად, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ „თბილი ჰაერი ადის ზემოთ“.

ოთხივე მოყვანილი მტკიცებულება მოითხოვს დამატებით განმარტებას. იმისთვის, რომ გასაგები იყოს, რატომ ადის თბილი ჰაერი მაღლა, გასაგები უნდა იყოს მსჯელობის საერთო მსვლელობაც.

მას შემდეგ, რაც მოსწავლეებთან ერთად გაიხსენებთ ან აუხსნით მათ ყოველ მტკიცებულებას, რამდენჯერმე მოკლედ უნდა გაიმეოროთ მსჯელობა. ყოველი მტკიცებულება ცალ–ცალკე უნდა იქნეს გააზრებული, მაგრამ შემდეგ მათ თავი უნდა მოიყარონ ხანმოკლე მეხსიერებაში, რათა მოსწავლეებმა დააკავშირონ ჯაჭვის ყველა ელემენტი და გაიგონ მისი აზრი.

რა ფორმითაც არ უნდა მოახდინოთ ახსნილის რეზიუმირება – საკვანძო ფრაზით, ჩამონათვალით თუ ლოგიკური ჯაჭვით, მნიშვნელოვანია, როგორმე გამოყოთ თქვენი რეზიუმე.

ლომ3

წყარო:

Geoff Petty. Teaching Today a Practical Guide. 4-th Edition Publisher. Oxford University Press, 2009, p. 195-201

განათლების მომავალი – მასწავლებელთა აზრით

0

ოგორია განათლების მომავალი? რამდენად განსხვავებულად ისწავლიან მოსწავლეები ათეული წლების შემდეგ? როგორი იქნება მომავლის სკოლა? ტედ-ის ინოვაციური განათლების ჯგუფის წევრებს  ამ საკითხების შესახებ თავიანთი იდეების გაზიარება ვთხოვეთ. მათი პასუხები განსხვავებულია, საინტერესო და დამაფიქრებელი. გიწვევთ განათლების მომავალში, სადაც „ყველა თვითონ აირჩევს საკუთარ თავგადასავალს“.

განათლებაში მეტი დრო დაეთმობა შემოქმედებით უნარებს.

„რადგან სწორედ ეს იქნება მნიშვნელოვანი მომავლის სპეციალობებში. განათლება აღარ იქნება მხოლოდ ცოდნის მიღებისა და გაზიარების პროცესი, არამედ იმის სწავლება, თუ როგორ გამოიყენო ეს ცოდნა რეალურ ცხოვრებაში“ – ჟოზეფინო რივერა, მასწავლებელი, ბუენოს აირესი, არგენტინა.

საკლასო ოთახი ერთი დიდი შემოქმედებითი სივრცე იქნება.

„Evernote, Google და Siri-ს მსგავსი ტექნოლოგიები განათლების სისტემის არსებითი ნაწილი გახდება და შეცვლის სწავლებისა და შეფასების ფორმებს. მაგალითად, თუკი შეკითხვაზე Siri-ს შეუძლია პასუხის გაცემა, მაშინ ასეთი შეკითხვა ვერ გახდება მოსწავლის შეფასების ნაწილი. ამის ნაცვლად, სწავლება დაეფუძნება პროექტებს. შეფასდება არა მოსწავლის ცოდნა, არამედ მისი კრიტიკული აზროვნებისა და პრობლემების გადაწყვეტის უნარები. ლიტერატურისა და მათემატიკის სწავლება ისევ გაგრძელდება, მაგრამ განსხვავებული ფორმით. მათემატიკის სწავლების ძირითადი მიზანი იქნება პრობლემების გადაჭრისა და ლოგიკური ამოცანების ამოხსნის უნარების განვითარება. ლიტერატურის სწავლებისას მთავარი შეკითხვა იქნება, თუ რას ნიშნავს კონკრეტული ნაწარმოები მოსწავლისთვის. ტესტების ჩაბარების ნაცვლად, მოსწავლეები სწავლის შედეგს შემოქმედებითი პროექტებით აჩვენებენ. მასწავლებლის დანიშნულება იქნება, საჭიროების შემთხვევაში დაეხმაროს მოსწავლეს, ინოვაციური პროექტის მიმართულების პოვნაში. როგორ გავხადოთ ბავშვები ინოვატორები? უბრალოდ მივცეთ ამის შესაძლებლობა და თავის ნებაზე მივუშვათ“ – ნიკოლას პროვენზანო, მასწავლებელი, მიჩიგანი, აშშ.

სკოლის შენობა არ იარსებებს.

„ამის ნაცვლად, მოსწავლეები მოძრავ საკლასო ოთახებში ისწავლიან. რეალური სამყარო მათი სკოლა იქნება. მოსწავლეები გამოიყენებენ საჯარო ბიბლიოთეკებსა და საჯარო ლაბორატორიებს პროექტების შესასრულებლად. განათლების მიღება არ შეიზღუდება სკოლის შენობით. უკვე არსებობს ამის მოდელი: მინერვას სკოლები“ – ჰიუკ ჯენგი, მასწავლებელი, ბუსანი, სამხრეთ კორეა.

მოსწავლეები ისწავლიან, რომ არაფერია შეუძლებელი.

„განათლება გაავრცელებს იდეას, რომ ყველაფერი, რაც ამჟამად შეუძლებელია, მომავალში აუცილებლად გახდება შესაძლებელი. ეს უნდა გავხადოთ განათლების ნაწილი“ – კრისტინე სარქსიანი, მასწავლებელი, ერევანი, სომხეთი.

მომავლის განათლება სრულიად განსხვავებული იქნება ამჟამინდელისგან.

სკოლები იქნება მულტიდისციპლინარული, სოციალურ სამართლიანობაზე ორიენტირებული. საკლასო ოთახის შეცვლისთვის რეალური სამყაროს შეცვლაა საჭირო, ხოლო ამჟამად განსხვავება ღარიბ და მდიდარ რაიონებს შორის უზარმაზარია“ – ედუარდო გოდოი, მასწავლებელი, სან პაულო, ბრაზილია

იარსებებენ კი სკოლები 2050 წელს?

„მასწავლებლობა მომაკვდავი პროფესიაა? თუ ეს ასე არ არის, მაშინ საკლასო ოთახი არსებითად შეიცვლება. არა მგონია, რომ ამავე ფორმატით, მერხებისა და სკამების სტრუქტურით იარსებოს სკოლამ მომავალში. ამის ნაცვლად, განათლების არსებითი ნაწილი გახდება ვირტუალური რეალობა და მრავალი თვალთახედვის გააზრება. მოსწავლეები ისწავლიან, როგორ შეთანხმდნენ პრობლემურ საკითხებზე და გაცვალონ იდეები“ – შერონ ჰადარი, მასწავლებელი, რაანანი, ისრაელი.

სანამ სამსახური თანამედროვე სახით არსებობს, იარსებებს სკოლაც.

„ზოგადსაგანმათლებლო სკოლები მოსწავლეებს სოციალური ინფრასტრუქტურის გამოცდილებასაც აძლევს, რომელიც ამზადებს მათ სამსახურეობრივი სივრცისთვის. 2050 წლის „სამსახურებს“ დღევანდელთან ცოტა რამ ექნება საერთო. იმედი ვიქონიოთ, რომ სკოლებიც შესაბამისად შეიცვლება. თუკი ჩვენ დავეხმარებით ბავშვებს, გაიაზრონ საკუთარი ძალა, ინტერესები და ღირებულებები, თუკი სკოლაში ვასწავლით, როგორ გაიძლიერონ მისწრაფებები და აღმოაჩინონ საკუთარი ადგილი ამ სამყაროში – მაშინ ჩვენ სწორი მიმართულებით ვიმუშავებთ, იმის მიუხედავად, სწავლების რა ახალი ტექნოლოგიები იქნება განვითარებული და ხელმისაწვდომი“, – დევიდ მიყასირო, კაჯონ ველის გაერთიანებული სკოლების რაიონის ხელმძღვანელი, კალიფორნია, აშშ.

სკოლის დიზაინი უსაფრთხოებაზე იქნება ორიენტირებული

„სკოლებში უფრო უსაფრთხო ოთახები შეიქმნება. კლიმატური ცვლილებები გამოიწვევს ექსტრემალურ ბუნებრივ მოვლენებს, რომელთა გამო სწავლის პროცესი ხშირად შეწყდება, ამიტომ სკოლა გახდება მუდმივმოქმედი ცენტრი, ადგილი, სადაც მოსწავლეები დროდადრო, საჭიროების შემთხვევაში  მივლენ“, – შენონ ბრეიკი, მასწავლებელი, კანზასი, აშშ.

 TED-Ed Innovative Educators, ლორა მაკლური

 

 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...