ორშაბათი, მაისი 12, 2025
12 მაისი, ორშაბათი, 2025

„პოზიტიური სწავლების“ სინგაპურული ფენომენი

0

Organization for Security and Co-operation in Europe-ის მონაცემებით 2016 წელს სინგაპური მსოფლიოში ყველაზე ეფექტიანი სასკოლო განათლების მქონე ქვეყნად დასახელდა. ამჯერად სინგაპურის სკოლების მთავარი ამოცანა მოსწავლეთა გახალისება და სწავლების მიმართ  პოზიტიური განწყობაა. სინგაპურის ერთ-ერთ პრესტიჟულ სკოლაში, Raffles Institution-ში აცხადებენ, რომ მათთვის მოსწავლეთა განწყობაზე ზრუნვა პრიორიტეტია. ყველა სასკოლო თუ კლასგარეშე აქტივობაც აქეთკენაა მიმართული. განათლების ექსპერტები რეკომენდაციას უწევენ სინგაპურის სკოლების ადმინისტრაციებს, უარი თქვან სტრესულ გამოცდებზე, განსაკუთრებით დაბალ კლასებში და მეტი ყურადღება დაუთმონ მოსწავლეთა პიროვნულ-ინდივიდუალური განვითარების საკითხებს.

სინგაპურში სულ უფრო და უფრო მეტი სკოლა გადადის „პოზიტიური სწავლების“ სისტემაზე. სისტემამ ისეთი სასკოლო კულტურის უნდა შექმნას, რომელიც მოსწავლეებზე მზრუნველობასა და მათთან სანდო ურთიერთობების დამყარებას უზრუნველყოფს. ასეთი მიდგომა ფოკუსირდება კონკრეტული უნარების გამომუშავებაზე, რომლებიც დაეხმარება  მოსწავლეებს დადებითი ემოციების მიღებაში, გააკეთილშობილებს მათ პიროვნულ თვისებებს, აამაღლებს ცნობიერებას და გაუჩენს ჯანსაღი ცხოვრების სურვილს.

სინგაპურელი მოსწავლეები უკვე ჩაერთნენ ახალ პროგრამაში „ღირებულებები მოქმედებაში“. პროგრამის ფარგლებში ისინი ისწავლიან, როგორ უნდა გახდნენ მგრძნობიარე, სოციალურად მაღალი პასუხისმგებლობის მქონე და აქტიური მოქალაქეები. ამისათვის მოსწავლეები საქველმოქმედო პროექტებს განახორციელებენ: მოეხმარებიან ხანდაზმულ ადამიანებს, სოციალურად დაუცველებსა და საზოგადოების სხვადასხვა მოწყვლად ჯგუფებს.

კევინ სიმი მსოფლიოს ერთ-ერთ რეიტინგულ სინგაპურულ სკოლაში, Raffles Institution მუშაობს. სიმის თანამდებობაა Resident Counselor, რაც იმას ნიშნავს, რომ ის კონსულტანტია განათლებისა და დასაქმების კუთხით. „მე ბავშვებს ვეხმარები იმის გარკვევაში, თუ რა სახის  განათლების მიღება სურთ და სად უნდათ გააგრძელონ სწავლა. ვცდილობ მათი მომავალი კარიერა მათ სურვილს მოვარგო. ასე მეტია შანსია, რომ ადამიანი შემდგომში თავის პროფესიაში დარჩეს,“ – განმარტავს კენი. ის ამაყობს, რომ მისი დახმარებით ათასობით მოსწავლემ უნივერსიტეტებში სწავლა აირჩია.

სინგაპურის უახლესი ისტორია მხოლოდ ნახევარ საუკუნეს ითვლის, უფრო ზუსტად 1965 წლიდან, როდესაც ამ ქალაქ-სახელმწიფოს მალაიზიისგან დამოუკიდებლობა ერგო. სინგაპურს ორმოცდაათი წელი სრულად ეყო განვითარებისთვის, განათლების სისტემის გამართვისთვის. კევინის თქმით, დღეს ხელისუფლება დიდ მხარდაჭერას უცხადებს სკოლებსა და განათლების სისტემის სწრაფი განვითარებაც ამის დამსახურებაა.

„სინგაპურში სწავლებას რამდენიმე მნიშვნელოვანი მომენტი აქვს. ჯერ ერთი, სკოლებისა და უმაღლესების სასწავლო გეგმას სახელმწიფო, მთავრობა ამტკიცებს. მეორე – ჩვენი დაწყებითი სკოლა ძალიან მაღალი ხარისხის განათლებას იძლევა. ყველა დაწყებითი სკოლა სინგაპურში სახელმწიფოა. ჩვენ დიდ ყურადღებას ვაქცევთ ზუსტი მეცნიერებებისა და ენების სწავლებას. ამიტომაც შეგვიძლია, დავიტრაბახოთ საერთაშორისო ოლიმპიადებში გამარჯვებული მოსწავლეების რეკორდული მაჩვენებლით“, – ჰყვება კევინი.

სმი ჰყვება, რომ ნიჭიერ მოსწავლეთა უმეტესობა საკმაოდ ღარიბული ოჯახებიდანაა. მათ მშობლებს უმაღლესი განათლება არც მიუღიათ. როგორც წესი, წარმატებული მოსწავლეები ტოვებენ სინგაპურს და სწავლას ევროპისა და აშშ-ის პრესტიჟულ სასწავლებლებში აგრძელებენ. „ეს ბავშვები ყველაფერს აკეთებენ საიმისოდ, რომ კარგი განათლება მიიღონ და ჩვენ ამაში მხარს ვუჭერთ. ჩვენთვის მნიშვნელოვანია, რომ მოსწავლე მისთვის დასახულ მიზანს გაჰყვეს, ჩვენ კი ამაში ხელი შევუწყოთ, არ აქვს მნიშვნელობა ეს სინგაპურის უმაღლესი სასწავლებელი იქნება თუ დიდი ბრიტანეთის. თუმცა ისინი ერთი პირობით მიდიან უცხოეთში სასწავლებლად – სინგაპურის მთავრობა მხოლოდ იმ შემთხვევაში უწევს მათ სპონსორობას, თუ ისინი განათლების მიღების შემდეგ კვლავ სამშობლოში დაბრუნდებიან და სულ ცოტა აქ ექვს წელიწადს იმუშავებენ“.

კევინ სიმს მიჰყავს ბლოგი განათლების თემაზე, სადაც ის სწავლების ნიუანსებს აღწერს როგორც სინგაპურში, ისე უცხოეთში. ის ხშირად წერს ზუსტი მეცნიერებების ცოდნის საჭიროების შესახებ. სინგაპურის სკოლებში არც ჰუმანიტარებს ივიწყებენ. იქ სპეციალური კლასებია მათთვის, ვისაც უფრო მეტად აინტერესებს ლიტერატურა, გეოგრაფია, მუსიკა, ისტორია და სხვ. თუმცა სწავლების მთელი სიმძიმე მაინც ტექნიკურ საგნებსა და STEM სწავლებაზე მოდის. სიმს არ მიაჩნია, რომ ეს პრობლემაა: „ვცდილობთ, უარი ვთქვათ ტრადიციულ მიდგომაზე, რომლის თანახმად ბავშვი შეიძლება ძლიერი იყოს ან ტექნიკურ მეცნიერებებში, ან ჰუმანიტარულში. ჩვენ გვაქვს ბევრი მაგალითი იმისა, რომ მოსწავლეს, რომელსაც ფიზიკა აინტერსებდა და მას მშვენივრად სწავლობდა, არანაკლებ იყო გატაცებული ლიტერატურით. გვინდა სწორედ ასეთ ბავშვებს დავუჭიროთ მხარი, ერს განვითარებისთვის ასეთი ახალი თაობა სჭირდება. მაგალითად, ოთხი წლის წინ ჩვენ მოველაპარაკეთ, რომ სინგაპურში იელის უნივერსიტეტის ფილიალი გვექნებოდა, სადაც „შვიდ თავისუფალ ხელოვნებას“ ვასწავლიდით, მხოლოდ ჰუმანიტარულ მეცნიერებებს“.

სიმი ამბობს, რომ მისი კოლეგები არავის არაფერს აიძულებენ, უბრალოდ, ბავშვებს ეხმარებიან იმაში, რომ საკუთარ მიზნებში გაერკვნენ: „ჩვენ მხოლოდ მათ სურვილებს განვიხილავთ და არ გვაქვს მათზე ზეგავლენა, არაფერს ვაიძულებთ. მახსოვს, სტუდენტი რომ ვიყავი, ინტერნეტი არ მქონდა და ახალი ინფორმაციის აღმოჩენა პროგრამების შესახებ ბროშურებიდან მიწევდა, რაც საკმაოდ რთული იყო და ბევრი რამ მეპარებოდა. დღეს ბავშვებს გაცილებით მეტი შესაძლებლობები აქვთ, ისინი ნებისმიერი კოლეჯის თუ უნივერსიტეტის საიტზე შედიან და საჭირო ინფორმაციას იღებენ. თუმცა, პრაქტიკაში, დიდი არჩევანი ბევრს აბნევს, ოფციები უმრავია და შემოთავაზებების ოკეანეში რომ არ ჩაიკარგონ, ამისათვის ჩვენ ვარსებობთ. მით უფრო, რომ ხშირია შემთხვევა, როდესაც ბავშვი მშობლების მოთხოვნებს ან მეგობრების რჩევას ითვალისწინებს და საკუთარ არჩევანზე უარს ამბობს. კიდევ ერთხელ ვამბობ, არავის არაფერს ვაძალებთ, ერთადერთი შეკითხვას ვუსვამთ – ნამდვილად უნდა ამ პროფესიაში შესვლა და რატომ? ბევრ ბავშვს ცუდად წარმოუდგენია რა ელის მას ამა თუ იმ პროფესიაში. ჩვენი ამოცანაა დროულად და დეტალურად ვუამბოთ ამის შესახებ. თუ ბავშვმა აზრი არ შეიცვალა, მაშინ დავრწმუნდებით, რომ ის თავის არჩევანს პროფესიის სასარგებლოდ შეგნებულად აკეთებს“.

ბევრს შეიძლება ეგონოს, რომ სინგაპურის განათლების იდეალური, ეფექტიანი სისტემის გადაღება და თავის სახელმწიფოზე „მორგება“ პრობლემას არ უნდა იყოს, მაგრამ ეს ასე არ არის. სიმი ამბობს: „სინამდვილეში, არცერთი სისტემა არ შეიძლება იყოს იდეალური. ხარვეზები ყველას აქვს. ჩვენს სისტემას ბევრი აკრიტიკებს. მაგალითად, ამბობენ, რომ მას კრეატიულობა და მოქნილობა აკლია. ამბობენ, რომ ჩვენს შვილებს სკოლაში ზედმეტად ბევრს ვთხოვთ და სწავლას ვაიძულებთ. დარწმუნებული ვარ, რომ განათლების სისტემის მოქნილობა თანამედროვე სწავლების მნიშვნელოვანი დეტალია. ჩვენ ვაცნობიერებთ, რომ სისტემა მოქნილი ვერ გახდება დღეს ან ხვალ, ამას დრო უნდა. ეს ხანგრძლივი პროცესია“.

განათლება არ შეიძლება იყოს მოდური, ანდა ბონუსს, დანამატს წარმოადგენდეს, რომელიც თავის პოპულარობას ერთ კვირაში ამოწურავს. განათლება არის ინვესტიცია მომავლის სასარგებლოდ, ექსპერტთა ათწლეულობით შრომის შედეგი. ის ცოცხალი ორგანიზმია. განიცდის ევოლუციას ადამიანთა ჯგუფების და არამხოლოდ სახელმწიფოს საჭიროებებიდან გამომდინარე.

სინგაპური მულტიკულტურული ქვეყნაა სწავლა-სწავლების მრავალფეროვანი შესაძლებლობებით. ცხოვრება აქ დუღს და ეს ნებისმიერ სფეროში იგრძნობა. სინგაპური არის  ადგილი, სადაც თავს ჭეშმარიტ კოსმოპოლიტენად გრძნობ. XX საუკუნის მეორე ნახევარში სინგაპურში ეკონომიკური ბუმი იყო, რომელმაც ის მსოფლიო ფინანსურ ლიდერად აქცია. ახლა აქ საუკეთესოდ და წარმატებით ვითარდება ბიზნესი. შესაბამისად, სინგაპურის მთავრობა არ ინანებს მნიშვნელოვან ინვესტიციებს განათლებაში.

სინგაპურელები ორგანიზებული და მოწესრიგებული მოქალაქეები არიან. ქალაქში ძალიან კარგად გამართული სატრანსპორტო სისტემაა, მაგალითად, მატარებლის მოძრაობა იმდენად ზუსტია, რომ მის განრიგზე საათს ამოწმებენ. სხვადასხვა კულტურის უნიკალური კვეთის დამსახურებით, კოსმოპოლიტური სინგაპური ერთ-ერთი ტრადიციული და ამავდროულად, ძალიან თანამედროვე ქვეყანაა.

 

 

 

 

 მომავლის ტექნოლოგიები

0
Boy hand reaching images streaming from the deep.

დოქტორ რობერტ გოლდმანი, დაბრების საწინააღმდეგო მედიცინის მსოფლიო აკადემიის დამფუძნებელი და თავმჯდომარე, საკუთარ მოსაზრებებს გვიზიარებს მომავლის ჯანდაცვისა და ტექნოლოგიების შესახებ.

 

მომავლის წინასწარმეტყველებანი:1998 წელს კოდაკს 170 ათასი თანამშრომელი ჰყავდა და მსოფლიო ფოტოქაღალდის ბაზრის 85% ეკავა. სულ რამდენიმე წელიწადში მათი ბიზნესმოდელი უსარგებლო გახდა და კომპანია გაკოტრდა. ის, რაც კოდაკს დაემართა, ბევრ კომპანიას მოუვა შემდეგი 10 წლის განმავლობაში, თუმცა ამას ცოტა თუ ხვდება. 1998 წელს იფიქრებდით, რომ სამი წლის შემდეგ ფოტოფირზე უარს იტყოდით? მაგრამ ციფრული კამერები ხომ ჯერ კიდევ 1975 წელს გამოიგონეს. პირველი კამერები მხოლოდ 10 000 პიქსელით იღებდა, თუმცა ყველაფერი მურის კანონის მიხედვით განვითარდა: როგორც სხვა ექსპონენციალური ტექნოლოგიის შემთხვევაში, ციფრული კამერა წლების მანძილზე არავის აინტერესებდა, სანამ გაცილებით მაღალხარისხიანი არ გახდა და საყოველთაოდ არ გავრცელდა. ეს სულ რამდენიმე წელიწადში მოხდა. სწორედ ასე მოხდება ხელოვნური ინტელექტის, ჯანდაცვის, თვითმართვადი და ელექტრონული მანქანების, განათლების, სამგანზომილებიანი ბეჭდვის, სოფლის მეურნეობის და, ზოგადად, დასაქმების ბაზრის შემთხვევაში. შემოაბიჯეთ მეოთხე ინდუსტრიულ რევოლუციაში. ეს ექსპონენციალური ეპოქაა. 

 

პროგრამული უზრუნველყოფა ყველა ტრადიციულ ინდუსტრიას გარდაქმნის მომდევნო 5-10 წლის განმავლობაში. Uber მხოლოდ პროგრამაა, მას არ ეკუთვნის ავტომობილები, და მაინც ამჟამად ტაქსების ყველაზე დიდი კომპანიაა მსოფლიოში. Airbnb მსოფლიოში სასტუმროების უმსხვილესი კომპანიაა, მიუხედავად იმისა, რომ ერთ სასტუმროსაც კი არ ფლობს.

 

ხელოვნური ინტელექტი: წელს კომპიუტერმა გო-ს მსოფლიო ჩემპიონი დაამარცხა, მოსალოდნელზე 10 წლით ადრე. აშშ-ში ახალგაზრდა ადვოკატებს უკვე უჭირთ სამსახურს პოვნა. IBM Watson-ს წამებში შეუძლია გაგიწიოთ სამართლებრივი კონსულტაცია (ჯერჯერობით მხოლოდ საბაზისო საკითხებზე) 90%-იანი სიზუსტით, როცა ადამიანების მიერ გაწეული ასეთივე კონსულტაციის სიზუსტე 70%-ია. მომავალში 90%-ით ნაკლები ადვოკატი გვეყოლება, მხოლოდ მაღალი რანგის სპეციალისტები დარჩებიან. IBM Watson უკვე ეხმარება ექიმებს სიმსივნის დიაგნოსტირებაში. ფეისბუქს უკვე აქვს შაბლონების ანალიზის პროგრამა, რომელიც ადამიანებზე უკეთ ამოიცნობს სახეებს. 2030 წლისთვის კომპიუტერები ადამიანებზე უფრო ჭკვიანები გახდებიან.  

 

 

თვითმართვადი მანქანები: 2018 წელს პირველი თვითმართვადი მანქანის რეალური გამოყენება დაიწყება. 2030 წლისთვის მთელი საავტომობილო ინდუსტრია შეიცვლება. აღარ გენდომებათ მანქანის ყოლა. უბრალოდ გამოიძახებთ მანქანას, ის მოვა და მძღოლის გარეშე წაგიყვანთ დანიშნულების ადგილას. არ დაგჭირდებათ მისი დაპარკინგება და მოვლა. ეს შეცვლის ქალაქების სტრუქტურას, რადგან 90-95%-ით ნაკლები მანქანები დაგვჭირდება. მანქანების ყოფილ სადგომებს საჯარო პარკებად გადავაკეთებთ. ყოველ წელს მსოფლიოში 1.2 მილიონი ადამიანი  საგზაო შემთხვევის მსხვერპლი ხდება. ამჟამად ყოველ 100000 კმ-ზე ერთი საგზაო შემთხვევა ხდება. თვითმართვადი მანქანები ამ რაოდენობას ყოველ 10 მილიონ კმ-ზე 1 შემთხვევამდე დაიყვანენ. ეს ყოველ წელს მილიონობით სიცოცხლეს გადაარჩენს.

საავტომობილო კომპანიების უმეტესობა გაკოტრდება. ტრადიციული საავტომობილო კომპანიები ევოლუციურ მიდგომას აგრძელებენ და უბრალოდ მანქანების გაუმჯობესებაზე ზრუნავენ, ხოლო მაღალტექნოლოგიური კომპანიები (ტესლა, ეფლი, გუგლი) რევოლუციურ კვლევებს მიმართავენ და, ფაქტობრივად, ბორბლებზე შემდგარ კომპიუტერს ქმნიან.

 

სადაზღვევო კომპანიებს სირთულეები შეექმნებათ, რადგან საგზაო შემთხვევების გარეშე დაზღვევა ასჯერ გაიაფდება. მანქანის დაზღვევის ამჟამინდელი მოდელი უსარგებლო გახდება.

 

უძრავი ქონების ბაზარი შეიცვლება. რადგან ახალი ტიპის მანქანებით მოძრაობისას მუშაობა იოლი და შესაძლებელი გახდება, ადამიანები საცხოვრებლად უფრო შორს გადავლენ, რომ უფრო გამწვანებულ და უსაფრთხო გარემოში იცხოვრონ.

 

ელექტრონული მანქანები 2020 წლისთვის საყოველთაოდ გავრცელდება. ქალაქებში ხმაური შემცირდება, რადგან მანქანები ძირითადად ელექტროენერგიაზე იმუშავებენ. ელექტროენერგია ძალიან იაფი და ეკოლოგიურად სუფთა გახდება: მზის ენერგიის წარმოება ექსპონენციალურად ვითარდებოდა 30 წლის განმავლობაში, მაგრამ მხოლოდ ახლა ჩანს შედეგი. შარშან მზის ენერგია წიაღისეულზე უფრო იაფი გახდა. მზის ენერგიის ფასი ისე დაიკლებს, რომ 2025 წლისთვის ნახშირის მოპოვება წამგებიანი გახდება. იაფ ელექტროენერგიას მოჰყვება იაფი და ჭარბი წყალი. ამჟამად ზღვის წყლისგან 1 ტონა სასმელი წყლის მიღებას მხოლოდ 2 კვტ/სთ სჭირდება. უმეტეს ადგილებში ზოგადად წყალი კი არა, მხოლოდ სასმელი წყალია დეფიციტური. წარმოიდგინეთ, როგორი შესაძლებლობები გაჩნდება, თუკი ნებისმიერი ადამიანი ძალიან იაფად იყიდის სასურველი რაოდენობის სუფთა წყალს.

 

ჯანდაცვა. შეიქმნება სამედიცინო მოწყობილობა („ვარსკვლავური გზის“ ტრიქორდერის მსგავსი), რომელიც მიემაგრება თქვენს ტელეფონს. ის დაასკანერებს  თვალის ბადურას, აიღებს სისხლის ანალიზს და მოგთხოვთ ჩასუნთქვას. შემდეგ  გააანალიზებს 54 ბიომარკერს, რომელთა საშუალებით თითქმის ყველა დაავადების დადგენაა შესაძლებელი. ეს მოწყობილობა იქნება იაფი, ანუ რამდენიმე წელიწადში თითოეული ადამიანი ძალიან იაფად შეძლებს საკუთარი თავის დიაგნოსტიკას.

 

სამგანზომილებიანი ბეჭდვა. იაფი სამგანზომილებიანი პრინტერის ფასი ბოლო ათ წელიწადში 18000 დოლარიდან 400 დოლარზე ჩამოვიდა. იმავე დროს, მისი სისწრაფე ასჯერ გაიზარდა. ფეხსაცმელების ყველა მსხვილმა მწარმოებელმა დაიწყო ფეხსაცმელების ბეჭდვა. შორეულ აეროპორტებში სპეციალური პრინტერებით იბეჭდება თვითმფრინავის სათადარიგო ნაწილები. კოსმოსურ სადგურს უკვე აქვს პრინტერი და აღარ სჭირდება უამრავი სათადარიგო ნაწილის თან წაღება. სულ მალე ახალი თაობის ყველა მობილურ ტელეფონს ექნება სამგანზომილებიანი სკანირების შესაძლებლობა. ანუ რამდენიმე წელიწადში თქვენ შეძლებთ, დაასკანეროთ საკუთარი ტერფი და იდეალური ფეხსაცმელი დაბეჭდოთ სახლში. ჩინეთში უკვე შექმნეს 6-სართულიანი საოფისე შენობა სამგანზომილებიანი პრინტერით. 2027 წლისთვის, წარმოების 10% სამგანზომილებიანი ბეჭდვით შეიქმნება.

 

ბიზნესშესაძლებლობები. თუკი რაიმე ბიზნესსაქმიანობის წამოწყებას აპირებთ, ჰკითხეთ საკუთარ თავს: „მომავალში ეს კიდევ იქნება საჭირო? და თუკი იქნება, შემიძლია ამ პროცესის დაჩქარება?“ თუკი ეს ბიზნესიდეა თქვენს სმარტფონთან არ იმუშავებს, დაივიწყეთ ის. ნებისმიერი იდეა, რომელიც მე-20 საუკუნეში წარმატებას მოიტანდა, უსარგებლო იქნება 21-ე საუკუნეში.

 

დასაქმება. შემდეგი 20 წლის განმავლობაში თანამედროვე ტიპის სამუშაო ადგილების 70-80% აღარ იარსებებს. შეიქმნება ახალი ტიპის სამსახურები, თუმცა მოსალოდნელია, რომ არასაკმარისი რაოდენობით.

 

სოფლის მეურნეობა: შეიქმნება სასოფლო-სამეურნეო რობოტები, რომლებიც სულ ასი დოლარი ეღირება და განვითარებად ქვეყნებში მოსახლეობა მთელი დღე ველზე მუშაობის ნაცვლად საკუთარი სავარგულების მენეჯერი იქნება. აგროპონიქსს (ინოვაციური ფერმები, სადაც პროდუქტი მიწის გარეშე, კომპაქტურად მოჰყავთ) გაცილებით ნაკლები წყალი დასჭირდება. უკვე არსებობს ლაბორატორიაში შექმნილი ხორცის ნაჭერი, რომლის წარმოება რამდენიმე წელიწადში უფრო იაფი გახდება, ვიდრე მესაქონლეობა. ამჟამად სასოფლო-სამეურნეო მიწების 30% მესაქონლეობისთვის გამოიყენება. წარმოიდგინეთ, რამდენი სივრცე გათავისუფლდება. უკვე რამდენიმე სტარტაპკომპანიას ბაზარზე მწერების პროტეინი შემოაქვს, რომელიც ძროხის ხორცზე მეტ პროტეინს შეიცავს.

 

პოლიტიკა. უკვე არსებობს აპლიკაცია „ხასიათი“, რომელიც ადგენს, რა განწყობაზე ხართ. 2020 წლამდე შეიქმნება აპლიკაციები, რომლებიც თქვენი მიმიკებით, სახის გამომეტყველებით დაადგენს, ცრუობთ თუ არა. წარმოიდგინეთ პოლიტიკური დებატები, სადაც მაშინვე გამოაშკარავდება ტყუილი.

ბიტკოინი მალე საყოველთაოდ გავრცელდება და შესაძლოა, სარეზერვო ვალუტაც კი გახდეს.

სიცოცხლის ხანგრძლივობა. ამჟამად სიცოცხლის ხანგრძლივობა ყოველ წელს სამი თვით იზრდება. ოთხი წლის წინ სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა 79 წელი იყო, ახლა 80 წელია. ეს ზრდა გაგრძელდება და 2036 წელს გაორმაგდება. სავარაუდოდ, ყოველი ჩვენგანი ას წელზე მეტ ხანს ვიცხოვრებთ.

განათლება. ყველაზე იაფი სმარტფონები აზიაში უკვე 10 დოლარი ღირს. 2020 წლამდე ადამიანთა 70%-ს ექნება სმარტფონი. ეს ნიშნავს, რომ უამრავი ადამიანისთვის მაღალი დონის განათლება იქნება ხელმისაწვდომი.

 

 

წყარო: https://www.worldhealth.net/news/predictions-technology-health/

მშობლებისა და შვილების ურთიერთობის განმსაზღვრელი  ფაქტორები

0

ვფიქრობ, ძნელია მოიძებნოს ადამიანი, რომელიც ბავშვისთვის თავისი მნიშვნელობითა და ზემოქმედების ძალით მშობელს გაუტოლდება. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ მიუხედავად უდიდესი სიყვარულისა, მშობლებისა და შვილების ურთიერთობა ყოველთვის უმტკივნეულოდ არ მიმდინარეობს. ხშირად ამ ურთიერთობის გართულების მიზეზები ძალიან თვალსაჩინოა და დიდ კვლევა-ძიებას არ საჭიროებს. როგორც წესი, მსგავსი პრობლემების აღმოცენებას მშობელთა უმრავლესობა შვილის ობიექტურ მახასიათებლებს მიაწერს, მაგრამ დაკვირვება გვიჩვენებს, რომ ყოველთვის ბავშვის თავისებურებები არ განსაზღვრავს  მშობლებისა და შვილების ურთიერთობის ხასიათს. მშობლის მიერ ბავშვის აღქმასა და მასთან დამოკიდებულებაზე უამრავი ფაქტორი მოქმედებს, რომელთაგანაც მხოლოდ ზოგიერთია უშუალოდ დაკავშირებული ბავშვის ხასიათის თვისებებთან. რასაკვირველია, ერთ სტატიაში ძნელია საუბარი ყველა იმ ფაქტორზე, რომელიც მშობლებისა და შვილების ურთიერთობას აყალიბებს. ალბათ, უკეთესი იქნება ყურადღების გამახვილება იმ ფაქტორებზე, რომელთა გაცნობიერება სერიოზულ სირთულეებს უკავშირდება და სწორედ ამ სირთულეების გამო, მშობლები შვილთან ურთიერთობის გამწვავების მიზეზებს არასწორად აანალიზებენ.

მშობლის ბავშვთან დამოკიდებულებაზე ზეგავლენას ახდენს ისეთი ფაქტორები, როგორიცაა:

  • მშობლის საკუთარი, ბავშვობისდროინდელი გამოცდილება – მოზრდილი ადამიანები, ხშირად, საკუთარ ოჯახში გაუცნობიერებლად ისეთ დამოკიდებულებებს აყალიბებენ, როგორიც მათი მშობლების ოჯახში მოქმედებდა. ასევე, იმ პრობლემებს წამოწევენ, რომელთა გადაწყვეტაც თავად მათ ბავშვობაში ვერ შეძლეს. ასე მაგალითად, თუ ადამიანს ჰყავს უმცროსი და ან ძმა, რომელიც მის ბავშვობაში მშობლების უცილობელი სიყვარულის ობიექტი იყო და მათ მთელ ყურადღებას და მზრუნველობას შთანთქავდა, ასეთი ადამიანის მიერ საკუთარი ბავშვობის პერიოდი შეიძლება შეფასდეს მისი ცხოვრების ძალიან არასასიამოვნო ხანად, რადგანაც  ამ ეტაპთან მას მხოლოდ უარყოფითი განცდები აკავშირებს. ამასთან, შეიძლება სხვაგვარადაც მოხდეს – ადრეული ბავშვობის პერიოდი, სანამ უმცროსი ძმა შემოემატებოდა ოჯახს, მან შეიძლება გაიხსენოს, როგორც სასიხარულო და ბედნიერი ხანა და მისი იდეალიზებაც კი მოახდინოს. ძალიან დიდია იმის ალბათობა, რომ ასეთი ადამიანი გაუცნობიერებლად შეაფერხებს საკუთარი შვილის სოციალური განვითარების პროცესს იმით, რომ მას მუდმივად პატარა ბავშვად ჩათვლის და იგნორირებას გაუკეთებს მასში დამოუკიდებლობის მზარდ მოთხოვნილებას. ასეთი დამოკიდებულება, დიდი ალბათობით, მისთვის შვილთან ურთიერთობის დაძაბვის სერიოზული მიზეზი გახდება.
  • მშობლების არარეალიზებული მოთხოვნილებები – ზოგიერთი მშობლისთვის, განსაკუთრებით დედებისთვის ბავშვის აღზრდა უმთავრესი საქმიანობა და ცხოვრების ძირითადი აზრია, თავად ბავშვი კი თვითრეალიზების მოთხოვნილების დაკმაყოფილების ერთადერთი ობიექტია. ასეთი პოზიცია ხშირად უარყოფითად აისახება მშობლისა და შვილის ურთიერთობაზე. ბუნებრივია, რომ ასაკის მატებასთან ერთად ბავშვი თანდათან სცილდება მშობლებს, რადგანაც მის ცხოვრებაში სხვა ადამიანებიც ჩნდებიან. ყოველივე აღნიშნული მშობელს უჩენს იმის შიშს, რომ მის კეთილდღეობას საფრთხე დაემუქრება. შედეგად მან შეიძლება გაუცნობიერებლად ხელიც კი შეუშალოს ბავშვის მიერ ოჯახის გარეთ ახალი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას. როგორც წესი, ასეთ მშობელს შვილის ცხოვრების ყველა სფეროში აქტიური მონაწილეობის სურვილი უჩნდება და ძალიან ნაწყენდება, თუ შვილი, თავის მხრივ, ამ მიმართულებით შემხვედრ ნაბიჯებს არ დგამს – არ უზიარებს საკუთარ აზრებს და გრძნობებს მშობელს. ფაქტობრივად, ასეთი მშობელი არ აღიარებს ბავშვის უფლებას, ჰქონდეს თავისი შინაგანი სამყარო, რაც მშობელსა და შვილს შორის ურთიერთობის გართულების მიზეზი შეიძლება გახდეს.
  • მშობლის აუხდენელი ოცნებების შვილთან დაკავშირება – მშობლის შვილთან დამოკიდებულებაზე სერიოზულ გავლენას ახდენს ასევე მისი სურვილი, რომ რაც შეიძლება წარმატებული შვილი ჰყავდეს და მიაღწიოს ბევრს, განსაკუთრებით იმას, რასაც ამა თუ იმ მიზეზის გამო, თავად მან ვერ მიაღწია. სიტუაცია ძალიან რთულდება, თუ მშობელი ირჩევს მიღწევების იმ სფეროს, რომელიც არ შეესაბამება ბავშვის რეალურ შესაძლებლობებსა და მიდრეკილებებს. ასე მაგალითად, მშობლებმა, ბავშვის სურვილის გათვალისწინების გარეშე, შეიძლება შეარჩიონ სკოლა ან წრეები და სექციები და ამ არჩევანის დროს გაითვალისწინონ არა ბავშვის შესაძლებლობები, უნარები, მოთხოვნილებები, არამედ იხელმძღვანელონ საკუთარი სურვილით, რომ ბავშვმა მიაღწიოს იმას, რასაც ისინი მნიშვნელოვნად თვლიან, მაგრამ თავად მათ არაფერი გამოუვიდათ და ვერც წარმატებას მიაღწიეს. ცხადია, რომ შვილის ცხოვრების და საქმიანობის ამგვარი დაგეგმვა მშობელს ბავშვთან ურთიერთობაში სერიოზული პრობლემების წინაშე დააყენებს.
  • ბავშვის მშობელზე მიჯაჭვულობა – მშობლებისა და შვილების ურთიერთობაზე შეიძლება სერიოზული გავლენა იქონიოს ბავშვის მშობელზე მიჯაჭვულობამ. ზოგიერთი მშობელი ყველაფერს აკეთებს იმისათვის. რომ შვილი რაც შეიძლება ძლიერად იყოს მასზე ემოციურად მიჯაჭვული. ეს შეიძლება გამოწვეული იყოს მარტოობის შიშით, სხვა მჭიდრო კავშირების არარსებობით, მეუღლესთან თბილი დამოკიდებულების არქონით. ან შესაძლოა ასეთ მშობელს ბავშვობაში თავად არ ჰქონდა ძლიერი ემოციური კავშირი მშობელთან და ამგვარი ურთიერთობის დეფიციტს განიცდიდა. ყოველივე აღნიშნულის შედეგად შეიძლება მივიღოთ გადაჭარბებული მეურვეობა. ჩვეულებრივ, ასეთ დროს მშობელს უჩნდება სურვილი, რომ ყველა თავისი განცდა გაუზიაროს შვილს და მისგანაც ამასვე მოითხოვს. შესაბამისად შვილის ქცევა ასეთი მშობლის მიერ დადებითად ან უარყოფითად აღიქმება იმის მიხედვით, თუ რამდენად უზრუნველყოფს ის მასთან მტკიცე ემოციურ კავშირს.
  • მშობლების პიროვნული თავისებურებები – ბევრი მშობლისთვის ამ ფაქტორის მოქმედების გაკონტროლება განსაკუთრებით რთულია. თუმცა, სურვილის შემთხვევაში და სპეციალისტის დახმარებით შესაძლებელია საკუთარ თავში ამა თუ იმ თვისების არსებობის და ბავშვის აღქმაზე მისი ზეგავლენის გაცნობიერება. ასე მაგალითად, მშობლის შფოთიანობის მაღალი დონე შეიძლება გახდეს ბავშვში აქტიურობისა და დამოუკიდებლობის ჩახშობის მიზეზი. გვხვდება შემთხვევები, როცა მშობელს საკუთარ თავში არ მოსწონს გარკვეული თვისებები, ჩვევები და უარყოფითად არის განწყობილი მათ მიმართ. ამიტომ, თუ ამ თვისებებისა და ჩვევების გამოვლენას საკუთარ შვილში ამჩნევს, საკმაოდ ემოციურად რეაგირებს მათზე და ამ „ნაკლოვანებებთან“ გაორმაგებული ძალით იწყებს ბრძოლას. იმ შემთხვევაში კი, თუ მშობელი ვერ აცნობიერებს ან არ აღიარებს საკუთარ თავში ამა თუ იმ უარყოფითი თვისების არსებობას და ამ თვისებას ბავშვს მიაწერს, ხანდახან სრულიად გაუმართლებლადაც კი, შედეგად შეიძლება ბავშვის ემოციური უარყოფა მივიღოთ. ასეთ მშობელს არ შეუძლია შეეგუოს ნაკლოვანებების არსებობას საკუთარ შვილში, არ იღებს ბავშვს ისეთს, როგორიც არის და მუდმივად ცდილობს მის „გარდაქმნა-გაუმჯობესებას“. დროთა განმავლობაში, ბავშვის ასკის მატებასთან ერთად, აღნიშნული გარემოება შეიძლება კონფლიქტის სერიოზული მიზეზი გახდეს. თუმცა ასეთ დროსაც მშობელი თვლის, რომ ბავშვი გახდა ჯიუტი, თავნება, ეგოისტური, ჩაკეტილი იმის გამო, რომ აღზრდის მეთოდებმა ვერ გაამართლა და არა იმიტომ, რომ აღნიშნული თვისებების მატარებელი მშობელი თავად გახდა მისაბაძი მაგალითი შვილისთვის…
  • მეუღლეებს შორის დამოკიდებულება – ხშირია შემთხვევა, როცა ბავშვის გარეგნული სახე, მისი ქცევის მანერები და მიდრეკილებები მშობელს მისთვის საყვარელი ადამიანის, მეუღლის თვისებებს ახსენებს. ასეთ შემთხვევაში ის მზად არის არ შეიმჩნიოს ბავშვის „წვრილ-წვრილი“, ნაკლოვანებები, აპატიოს მას შეცდომები და ქცევის უცნაური გამოვლინებებიც კი. მაგრამ, თუ ერთ-ერთ მშობელს ბავშვი იმას ახსენებს, ვისი წაშლაც სურს მეხსიერებიდან, ვინც სულიერი ტკივილი მიაყენა, ვის მიმართაც დაგროვილი აქვს წყენა და გაღიზიანება, ის სულ სხვაგვარად აღიქვამს ბავშვის ხასიათის იმ თვისებებს, რომლებიც მან მეორე მშობლისგან მიიღო. ძალიან ხშირად ეს დაცილებულ მშობლებს ემართებათ. სამწუხაროდ, უფროსებს უჭირთ ამ მიუღებლობის ჭეშმარიტი მიზეზების გაცნობიერება. მსგავს სიტუაციებში მნიშვნელოვანია იმის გაანალიზება, რომ „ბავშვის გარდაქმნით“, მის ნაკლოვანებებთან „ბრძოლით“ ასეთი მშობელი უხილავ ომს უცხადებს ყოფილ მეუღლეს და ამ ბრძოლაში იარაღად იყენებს ბავშვს, რომელიც არ არის დამნაშავე იმაში, რომ მისი მშობლები ვერ ეწყობიან ერთმანეთს.
  • ბავშვის დაბადებასთან დაკავშირებული გარემოებები – რთული ფეხმძიმობა და მძიმე მშობიარობა, ბავშვის დაბადების სურვილის არქონა, მისი არასასურველი სქესი, ბავშვის დაბადების შემდეგ პირადი ცხოვრების გართულება შეიძლება მშობლისთვის ბავშვის ემოციური უარყოფისა და მასთან ურთიერთობის სერიოზული გართულების მიზეზად იქცეს.

რა თქმა უნდა,  ჩამოთვლილი ფაქტორები არ არის ამომწურავი და მხოლოდ მცირე ნაწილია იმისა, რაც გავლენას ახდენს მშობლებისა და შვილების ურთიერთობაზე. თუმცა, მაინც საკმარისია იმისათვის, რომ გავიგოთ, თუ რა რთულია ეს დამოკიდებულებები. დაინტერესებული და ყურადღებიანი მშობელი, გაეცნობა რა ყოველივე ზემოაღნიშნულს, ალბათ დაფიქრდება იმაზე, თუ რა ახდენს გავლენას ბავშვთან მის დამოკიდებულებაზე და შესაძლოა იპოვოს კიდეც შვილთან ურთიერთობის გართულების მიზეზები. პრობლემის გამომწვევი მიზეზების გაცნობიერება კი მისი გადაწყვეტისკენ გადადგმული დიდი ნაბიჯია.

 

 

 

 

 

 

 

 

9 მნიშვნელოვანი სასამართლო საქმე განათლების სფეროში

0

(აშშ-ის სასამართლო პრაქტიკა)

1. Tinker v. Des Moines Independent School District(1969)

 

საქმის გარემოებები:

 

1965 წელს მოსწავლეებმა ვიეტნამის ომის გაპროტესტების ნიშნად ხელზე შავი სამაჯური გაიკეთეს. სკოლის მმართველმა პირებმა მოსწავლეებს სამაჯურების მოხსნა მოსთხოვეს, რაზეც უარი მიიღეს. სკოლამ მოსწავლეებს შეუჩერა სტატუსი. მოსწავლეებმა მშობლების დახმარებით სკოლის გადაწყვეტილება გაასაჩივრეს. მათი აზრით, დაირღვა გამოხატვის თავისუფლება.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

სასამართლომ გაიზიარა მოსწავლეების მოსაზრება. მისი გადაწყვეტილების თანახმად, მოსწავლეები და მასწავლებლები სკოლაში არ კარგავენ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას. თუმცა, არ აღიარა მოსწავლეთა გამოხატვის თავისუფლება, როგორც შეუზღუდავი უფლება. სასამართლოს განმარტებით, თუ მოსწავლეთა გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობა არ აფერხებს საკლასო მუშაობას, სასწავლო პროცესს ან არ ზღუდავს სხვის უფლებებს, მაშინ მოსწავლეებმა უნდა ისარგებლონ გამოხატვის თავისუფლებით. სამაჯურის ტარებამ გამოიწვია კამათი სასკოლო საზოგადოებაში, თუმცა სასწავლო პროცესი ამით არ შეფერხებულა. ამიტომ სასამართლომ მოსწავლეები გაამართლა.

 

  1. New Jersey v. T.L.O.(1985)

 

საქმის გარემოებები:

 

14 წლის მოსწავლე ნიუ-ჯერსის სკოლის საპირფარეშოში მარიხუანას ეწეოდა, რა დროსაც მასწავლებელმა შენიშნა. მოსწავლე გაჩხრიკეს და აღმოუჩინეს მცირე ოდენობით მარიხუანა. მას ბრალი დაედო მარიხუანის მოხმარებაში. მოსწავლემ მიმართა სასამართლოს, რადგან მისი აზრით, სკოლას არ ჰქონდა ჩხრეკის უფლება.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

სასამართლომ სკოლის სასარგებლო გადაწყვეტილება მიიღო. გადაწყვეტილების მიხედვით, მოსწავლეს აქვს კანონიერი მოლოდინი, დაცული იყოს მისი პირადი საიდუმლოება, თუმცა ეს უფლება უნდა განვიხილოთ არა განცალკევებით, არამედ სკოლის ვალდებულებასთან მიმართებაში. სკოლა კი ვალდებულია უზრუნველყოს ისეთი გარემო, სადაც უსაფრთხოდ წარიმართება სასწავლო პროცესი. სასამართლოს განმარტებით, მოსწავლის ჩხრეკა გამართლებული და საჭირო იყო, რადგან ჩხრეკა მასწავლებლის შეტყობინებას ეფუძნებოდა.

 

 

  1. Ingraham v. Wright(1977)

 

საქმის გარემოებები:

 

14 წლის მოსწავლე სკოლის დირექტორთან წარადგინეს. მასწავლებლის მტკიცებით, მოსწავლე საკლასო ოთახში თანატოლებს უხეშად ექცეოდა. სკოლის გადაწყვეტილებით, მოსწავლე დაისაჯა 20 „დარტყმით.” მოსწავლეს ასეთი სასჯელის გამო სისხლჩაქცევები გაუჩნდა და 10 დღის განმავლობაში სკოლაში ვერ დადიოდა. მან სასამართლოს მიმართა, რადგან, მისი აზრით, სკოლამ მის მიმართ გამოიყენა სასტიკი და განსაკუთრებული სასჯელი.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

სასამართლომ მოსწავლის მოთხოვნას მხარი არ დაუჭირა. მისი აზრით, გონივრული სასკოლო დისციპლინა არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას. თუმცა სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებაში მიმართა მასწავლებლებს და სკოლის დირექტორებს, ასეთ სასჯელს ფრთხილად და თავშეკავებით მოჰკიდებოდნენ. სასამართლოს განმარტებით, სკოლის მმართველმა პირებმა უნდა გაითვალისწინონ მოსწავლის გადაცდომის სიმძიმე, ქცევა, ასაკი და ფიზიკური მდგომარეობა.

 

ზოგიერთ შტატში ეს პრაქტიკა აკრძალულია.

 

 

  1. Santa Fe Independent School District v. Jane Doe(2000)

 

საქმის გარემოებები:

 

სკოლამ მოსწავლეს უფლება მისცა, წარემართა ლოცვა ფეხბურთის თამაშის წინ. მშობლებმა სკოლის წინააღმდეგ შეიტანეს საჩივარი. მათი განცხადებით, სკოლამ დაარღვია რელიგიის თავისუფლება.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

სასამართლომ სკოლის გადაწყვეტილება კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ ცნო. მიუხედავად იმისა, რომ ლოცვა წარიმართა მოსწავლის მიერ, ეს ღონისძიება მაინც სკოლის მხარდაჭერით მოხდა. მხარდაჭერის შედეგად კი სკოლამ სხვა მოსწავლეები ლოცვის მონაწილედ აქცია. კონსტიტუცია სკოლას აკისრებს ვალდებულებას, მოსწავლეები არ დააყენონ არჩევნის წინაშე – თანხმობა განაცხადონ თუ უარი თქვან ღონისძიებაში მონაწილეობაზე ლოცვისგან თავის არიდების გამო. სასამართლომ ასევე განმარტა, რომ კონსტიტუციას არ ეწინააღმდეგება მოსწავლის უფლება, ნებაყოფლობით ილოცოს ნებისმიერ დროს – სწავლის დაწყებამდე, სასწავლო პროცესის განმავლობაში თუ სწავლის შემდეგ.

 

  1. Kent v. United States(1966)

 

საქმის გარემოებები:

 

16 წლის ახალგაზრდა ქურდობის, ყაჩაღობისა და გაუპატიურების ბრალდებით დაიჭირეს. მისი მნიშვნელოვანი კრიმინალური წარსულის გამო საქმე სასამართლოს გადაეცა, რომელიც განიხილავდა ზრდასრულ დამნაშავეთა საქმეებს. თუმცა, კენტის ადვოკატი ითხოვდა, რომ საქმე განეხილა სასამართლოს, რომლის კომპეტენცია იყო არასრულწლოვანთა საქმეების განხილვა. ასეთ შემთხვევაში, სასჯელი უფრო მსუბუქი იქნებოდა. მოსამართლემ ზეპირი მოსმენის გარეშე საქმე სასამართლოს გადასცა, რომელიც განიხილავდა ზრდასრულთა საქმეებს. ადვოკატმა ეს გადაწყვეტილება გაასაჩივრა.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

უზენაესმა სასამართლომ უარი თქვა ადვოკატის მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე. სასამართლოს განმარტებით, საქმის გადაცემის დროს სასამართლოს უნდა გაეთვალისწინებინა დანაშაულის სიმძიმე. მიუხედავად დანაშაულის ჩამდენი პირის არასრულწლოვანებისა, საქმე მაინც ჩვეულებრივ სასამართლოს უნდა განეხილა.

 

ამ გადაწყვეტილებამ შემდგომ სასამართლო პრაქტიკაზეც მოახდინა გავლენა. თუმცა 2005 წელს უზენაესმა სასამართლომ გააუქმა სიკვდილით დასჯის გამოყენება არასრულწლოვანებთან მიმართებაში.

 

  1. Hazelwood School District v. Kuhlmeier(1988)

 

საქმის გარემოებები:

 

მოსწავლეებმა სასკოლო გამოცემაში გამოსაქვეყნებლად მოამზადეს სტატია, რომელიც ეხებოდა განქორწინების გავლენას მოსწავლეების ცხოვრებაზე. სკოლამ უარი თქვა სტატიის გამოქვეყნებაზე. სკოლის მოსაზრებით, სტატია ძალიან სენსიტიურ თემას ეხებოდა და შეიცავდა მრავალ პერსონალურ ინფორმაციას. მოსწავლეებმა მიმართეს სასამართლოს. მათი აზრით, სკოლამ შელახა სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

უზენაესმა სასამართლომ მოსწავლეების საწინააღმდეგო გადაწყვეტილება მიიღო. კერძოდ, სასამართლოს განმარტებით, სკოლის გაზეთი არ არის საჯარო ფორუმი, რომელშიც ყველამ შეიძლება გამოაქვეყნოს თავისი მოსაზრება. სასკოლო გამოცემის ძირითადი მიზანი მოსწავლეებისთვის სასწავლო გამოცდილების გამდიდრებაა. სკოლას უფლება აქვს, დააწესოს ცენზურა სასკოლო გამოცემებზე. თუმცა ის ვალდებულია გადაწყვეტილების მიღებამდე კარგად შეისწავლოს საქმე და უსაფუძვლოდ არ შეზღუდოს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება.

 

  1. Vernonia School District v. Acton(1995)

 

საქმის გარემოებები:

 

12 წლის მოსწავლეს სურდა საფეხბურთო გუნდში გაწევრიანება. სკოლა ყველა მოსწავლისაგან ითხოვდა ნარკოტიკზე ტესტირებას. მოსწავლის მშობლებმა უარი განაცხადეს ტესტირებაზე, რადგან, მათი თქმით, არ არსებობდა მტკიცებულება, რომ მოსწავლე მოიხმარდა ნარკოტიკს ან ალკოჰოლს. სკოლამ მოსწავლეს არ მისცა უფლება ეთამაშა საფეხბურთო გუნდში. მოსწავლის მშობლებმა გაასაჩივრეს სკოლის გადაწყვეტილება. მათი აზრით, მტკიცებულების გარეშე ნარკოტიკზე სავალდებულო ტესტირება ეწინააღმდეგებოდა კონსტიტუციას.

 

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

 

სასამართლომ მხარი დაუჭირა სკოლის პოზიციას. გადაწყვეტილების მიხედვით, სკოლა ვალდებულია დაიცვას ბალანსი მოსწავლის უფლებებსა და უსაფრთხოებას შორის. სკოლის მოთხოვნა, რომლის მიხედვითაც სავალდებულო იყო ნარკოტიკზე ტესტირება, მხოლოდ მცირედი ჩარევა იყო მოსწავლის პირად უფლებებში. სასამართლოს განმარტებით, მოსწავლე, რომელსაც სურს, მონაწილეობა მიიღოს სასკოლო სასპორტო ღონისძიებებში, უნდა ჰქონდეს ასეთი ჩარევის მოლოდინი. მოსწავლე უნდა დაემორჩილოს სასკოლო დისციპლინას და წესებს.

  1. West Side Community Schools v. Mergens(1990)

საქმის გარემოებები:

მოსწავლემ სკოლის დირექტორს „ქრისტიანული კლუბის” შექმნა სთხოვა, რომელიც სასწავლო პროცესის დასრულების შემდეგ დაიწყებდა საქმიანობას. სკოლაში უკვე არსებობდა დაახლოებით 30 კლუბი, მათ შორის, ჭადრაკის და ცურვის კლუბები. დირექტორმა უარი განუცხადა მოსწავლეს, რადგან, მისი აზრით, რელიგიური კლუბის გახსნა არალეგალური იქნებოდა. მოსწავლემ მიმართა სასამართლოს.

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

სასამართლომ მოსწავლის სასარგებლო გადაწყვეტილება გამოიტანა. მოსწავლისთვის კლუბის შექმნის უფლების მინიჭება არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას, რადგან კლუბში დისკუსიები სასწავლო პროცესის დასრულების შემდეგ წარიმართება.

 

  1. Grutter v. Bollinger(2003)

საქმის გარემოებები:

1997 წელს მიჩიგანის უნივერსიტეტის სამართლის სკოლამ მოსწავლეს ჩარიცხვაზე უარი განუცხადა. მოსწავლემ უჩივლა უნივერსიტეტს, რადგან უნივერსიტეტი სტუდენტების მიღების დროს იყენებდა შერჩევის ისეთ კრიტერიუმებს, რომელიც ხელს უწყობდა უნივერსიტეტში უმცირესობის წარმომადგენელთა ჩარიცხვას. მიჩიგანისა და სხვა უნივერსიტეტები ასეთ კრიტერიუმს იმ მიზნით იყენებენ, რომ უნივერსიტეტში უმცირესობათა წარმომადგენლების რაოდენობა გაზარდონ. მოსარჩელის მოსაზრებით, უნივერსიტეტმა უფრო დაბალქულიანი, ნაკლებად კვალიფიციური პირები მიიღო. ეს კი ეწინააღმდეგება კანონმდებლობას, რომლის მიხედვითაც თანასწორი მოპყრობაა გარანტირებული.

სასამართლოს გადაწყვეტილება:

სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა. გადაწყვეტილების მიხედვით, სტუდენტთა განსხვავებულობა საჯარო ინტერესია, რამაც შეიძლება გაამართლოს ასეთი კრიტერიუმის დაწესება. სასამართლომ ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მიჩიგანის უნივერსიტეტში ჩარიცხვის პირობები არ გულისხმობდა მხოლოდ რასის მიხედვით კვოტების დადგენას, არ იყო განსაზღვრული ცალკე კვოტები უმცირესობის წარმომადგენლებისთვის. სკოლა მიღების დროს სიღრმისეულად ამოწმებდა კანდიდატების კვალიფიკაციას.

 

რევაზ ხოფერია

 

 

 

 

 

„პოეზიის აფთიაქი“: სიმარტივის ა(მ)ბები

0
School Pen for Education

პოეზიის მიზანია – გაამარტივოს სამყარო.

მალარმე

 

მე მარტივი ვარ

და კიდევ უფრო მარტივი

გავხდები მალე

ნუგზარ ზაზანშვილი

 

ეს ძველი და ნაცადი ა(მ)ბებია, მაგრამ ახალი სამყაროს გათვალისწინებით, ტექნოლოგიებიც შეიცვალა და სწორედ ამ ა(მ)ბების განახლებულ ვერსიას გთავაზობთ ახლა. თანაც, როგორც მედიკამენტის აღწერაშია, სხვა დროის ა(მ)ბებთან შედარებით უპირატესობა იმაშია, რომ ეს ლექსის ა(მ)ბები კურნავს მიღებისთანავე, მთავარია, დაიცვათ მიღების წესი.

როდესაც სამყარო რთულდება შენ გარშემო, უნდა ადგე და გაამარტივო… რა ადვილია თითქოს… და ვინმემ ზუსტად იცის, რა არის სიმარტივე? იდეა ასეთია: სიმარტივე – ეს არის არსებითის გამორჩევა… მაგრამ არსებითი რომ გამოარჩიო, არსი უნდა იცოდე. ასე რომ, სიმარტივე ყველაზე რთულია… ესეც ოქსიმორონი… თუ დაკვირვებიხართ, ენა სავსეა ოქსიმორონებით, არ არსებობს რაიმე აზრი, მეტაფორით გამოთქმული, რომელიც თავისივე ანტონიმს არ შეიცავდეს. დაახლოებით ისეთი, როგორიც გალაკტიონის ერთ ლექსშია: „სიშორის შენის სიახლოვე მარადის მძაფრი….“ აბა, როგორ უნდა გაიგოს უბრალო მოკვდავმა, რას ნიშნავს „სიშორის სიახლოვე“? რა არ ხდება ჩვენს ცნონიერებაში, მას შეუძლია დაარღვიოს ხილული სამყაროს გეოგრაფია და შორეული მოაახლოვოს და ახლოს მყოფი გააშორეულოს, ანუ ცვალოს ფოკუსები. ან ამგვარი მეტაფორა: „სულს სწყურია საზღვარი, როგორც უსაზღვროებას“… თითქოს ყველა უსაზღვროებას მიელტვის და უეცრად თუ მასში აღმოჩნდება, საზღვრის მოთხოვნა გაუჩნდება…. უცნაურია ეს მოვლენები ენის პრაგმატული ბუნებიდან თუ გამოვალთ, მაგრამ ენის მხატვრული ბუნება სულ სხვა სიღრმეებისაკენ გვაგზავნის…

სწორედ ამ გაგებით არის სიმარტივეც რთული. ეს ნიშნავს, რომ სამყაროს აურზაურში შენ არ დაკარგე არსი, შენ მუდამ გახსოვს არსი და შენ მუდამ მიდიხარ ამ არსისკენ, ხოლო ყველაფერი დანარჩენი უბრალოდ „ცვალებადი ამინდია“. უცვლელი – არსია და არ ღირს უცვლელი ცვალებადმა გადაფაროს… ამიტომ არსებობენ წიგნები, ამიტომ არსებობენ „კარგი წიგნები“, და ამ „კარგ წიგნებში“ კარგი ლექსები, რომ მკითხველებს დაეხმარონ გამარტივებაში. ჰერმან ჰესე კითხვის შესახებ გახსოვთ, რას წერს? გაგახსენებთ: „…ასევე, კითხვის დროს უნდა გვესმოდეს, რომ ყოველი კარგი წიგნი, უპირველეს ყოვლისა, ყურადღების გამახვილებას გულისხმობს, ჩახლართული ამბების ერთ წერტილში კონცენტრირებას და გამარტივებას. ადამიანური გრძნობების ასეთი გამარტივება და კონცენტრირება სულ პატარა ლექსითაც შეიძლება, და თუ მისი კითხვისას იმის ძალა არ შემწევს, რომ ყურადღება მოვიკრიბო, თანამონაწილე და თანამგრძნობი არ გავხდე, ცუდი მკითხველი ვყოფილვარ“. თქვენ კი, ვინც ახლა ამ სტრიქონებს კითხულობთ, კარგი მკითხველები ხართ…

გართულებული სამყაროს დასაძლევად გთავაზობთ ლია სტურუას ლექსის აბს. თუ თქვენი ყურადღება კონცენტრირდება და გახდება ამ სტრიქონების თანამგრძნობი, ლექსის ფინალში თქვენ ნამდვილად შვებას იგრძნობთ. თუ ეს არ მოხდება, გთხოვთ, რომ კიდევ ერთხელ გაიმეოროთ შემოთავაზებული ლექსის აბი. ჩაუღმავდით ემოციას, შეიგრძენით ლექსის სამყარო, დაუკავშირეთ თქვენს ცხოვრებას და ასე ყლუპ-ყლუპად მიაყოლეთ წყალი, ყავა ან ჩაი… თითქოს უკვდავების სითხე იყოს… ნახავთ, შედეგს ნამდვილად მიიღებთ და თუ ეს მაინც არ მოხდება, დაანებეთ თავი, როგორც ჩანს, თქვენ უკვე მარტივი ადამიანი ხართ, „მარტივი“ – ამ შემთხვევაში უნდა დაკონკრეტდეს პრიმიტიულის მნიშვნელობით, რადგან ყოველთვის ყოველგვარი მარტივი არ არის გენიალური…

ლია სტურუას ამ ლექსის აბს ჰქვია: „ნანატრი სიმარტივე“ და ეს ლექსი დაიწერა „პოეზიის აფთიაქისთვის“ მაშინ, როდესაც „პოეზიის აფთიაქი“ ჯერ კიდევ არ არსებობდა. ახლაც და სხვა თხრობაშიც გაფრთხილებთ, რომ ჩემი ტექსტების მიმართ ლოგიკური კითხვების გაჩენა სრულიად უადგილოა, ვინდაიდან აქ ყველაფერი ლოგიკის მიღმაა. ამიტომ მსგავსი კითხვები: როგორ მოხდა წარსულში მომავალი – აზრდაკარგულია….

 

ნანატრი სიმარტივე

A პუნქტიდან B პუნქტში

მიმავალ მატარებელს

მთელი ჩემი მათემატიკა გავატანე

ლექსის მადანი და სიყვარულის სნეულება.

გამრავლების ტაბულა,

„მახსოვს პირველად სასწავლებელში“

და ბანქოს ქაღალდზე

დაწერილი ფლირტი

დავიტოვე სისადავისკენ მიმავალ გზაზე,

სადაც ყველაფერი ტვირთმოხსნილი ჩანს:

დედაჩემის სული, რომელმაც

დაისვენა ჩემგან,

ცამ – ყოველგვარი სიმბოლოებისგან,

ერთადერთი დანიშნულება –

მოხუფული ქალაქის სარქველობა,

ამ ქალაქში დგას ჩემი სახლი,

სახლში – ტელევიზორი, საიდანაც

ყოველდღე მკლავენ ვირუსები, ტერორისტები,

ქერათმიანი ბრედ პიტი

და ჯერ კიდევ ცოცხალი ვარ.

ამაზე ბედნიერი სიმარტივე

რაღა გინდა!

ამ ლექსის აბის მიღების შემდეგ პასუხი უნდა გასცეთ შემდეგ შეკითხვებს:

  • რას გაატანდით A პუნქტიდან B პუნქტში მიმავალ მატარებელს? (დავაზუსტებთ, რომ მატარებელი – ეს თქვენი გზაა და თავად თქვენ ხართ, A პუნქტი – დაბადებაა, ხოლო B პუნქტი – გარდაცვალება);
  • რას იტოვებთ და არ ატანთ მატარებელს „სისადავისკენ“ მიმავალ გზაზე და რატომ?
  • პოეტის ერთადერთი დანიშნულება, „მოხუფული ქალაქის სარქველობაა“ და რას იტყოდით თქვენი მთავარი დანიშნულების შესახებ?
  • შეგიძლიათ თუ არა, გამორთოთ ტელევიზორი ან ფეისბუკი, საიდანაც ყოველდღე გკლავენ, გწამლავენ, გაშინებენ, გატერორებენ…?
  • და ბოლო კითხვა: გამოიცანით რაშია თქვენი „ბედნიერი სიმარტივე“.

 

დასასრულს კი, ერთი რჩევა: არანაირი იმედი არ დაიტოვოთ გამარტივებისკენ მიმავალ გზაზე, რადგან სულერთია, ის მაიინც მიგატოვებთ და უფრო გაცრუებულები დარჩებით. როგორ გაძლოთ უიმედოდ? ამაზე პოეტ ნატო ინგოროყვას ერთ „მწარე აბს“ მოგაშველებთ. ლექსს ჰქვია „არ-საით“ და ერთი ადგილი ასე ჟღერს:

„იმედმაც იცის, გზასაყარზე –

დაგტოვებს ისიც,

ისე მარტივად მოჩანს სხვა მხრიდან

ეს ყველაფერი –

როგორც მზის ჩასვლა…“

მწარე აბი კია, მაგრამ, როგორც დააგემოვნებთ და სიმწარე გაივლის, თქვენ უეცრად აღმოაჩენთ, რომ ფლობთ სხვა მხარის დანახვის ფოკუსს… ჰო და, მოიმართეთ და მომართეთ ფოკუსი და უბრალოდ, დატკბით, სხვა მხარეს როგორ უშფოთველად ჩადის მზე…

 

 

 

 

იქ, რომში…

0

თებერვალში, რომის ოლიმპიურ სტადიონზე გამართული 6 ერის მატჩი, იტალია-უელსი ნამდვილად არ გახლდათ ისეთი სარაგბო შეხვედრა, რომელზეც შემდეგში ბევრს ლაპარაკობენ ხოლმე. ბრიტანელებმა ცხვირაწეულ აპენინელებს დინჯად, თავდაჯერებით და რაც მთავარია, მაღალპროფესიულად ”ახადეს სკალპი” და ეს ისე გააკეთეს, რომ სათქმელიც კი არ დატოვეს – ვის უნდა მოეგო და რატომ უნდამოეგო.

მაგრამ, ეს, რა თქმა უნდა,არ იყო რიგითი და უბრალო სარაგბო მატჩი ჩვენთვის – ქართველებისთვის, რომლებიც “ცოცხლად” პირველად ვადენებდით თვალს 6 ერის შეხვედრას და იმ ერთი მატჩიდან იმდენი სწორი თუ არასწორი დასკვნები გამოვიტანეთ, ადამიანს ჩვენთვის რომ ესმინა, აბონ ციციაშვილის მსჯელობათა კორიანტელი მოგონილი იქნებოდა.

მთავარი კი ის იყო, რომ ჩვენ ქართველები ვიყავით და იტალიელებიცა დაუელსელებიც კარგად იყვნენ ინფორმირებულნი, თუ რას წარმოადგენს ჩვენი რაგბის ნაკრები და რატომ გვაქვს ამბიციები ქართული რაგბის მომავალთან დაკავშირებით. ჩვენი თანამედროვეობა და გახსნილი მსოფლიო, მადლობა ღმერთს, იძლევა იმის საშუალებას, რომ ყველა ინფორმაცია ხელის გულზე გვედოს და ყველამ იცოდეს, რომ საქართველოში ბევრი ძლიერი სარაგბო ნაკრები წაქცეულა და მომავალშიც არაერთს გავუყენებთ “კუდიგორის” გზას.

რეაქციები იტალიელებსა დაუელსელებს სრულიად განსხვავებული ჰქონდათ. როდესაც იტალიუელები იგებდნენ, რომ ქართველები ვიყავით და მათი ნაკრების 6 ერის მორიგ მატჩში მოოხრებას ვუყურებდით, უცნაურად იღრიჯებოდნენ და არც კი ცდილობდნენ საუბრის გაბმას. ამის მიზეზი, ცხადია, ისაა, რომ ჩვენ სწორედ უსუსტესი იტალიის სარაგბო ნაკრები გვყავს მიზანში ამოღებული და ვინც რა უნდა თქვას, ფაქტია ისიც, რომ იტალია თუიმსახურებს იგივე უელსთან და სხვა დიდ გუნდებთან თამაშს, მაშინ ჩვენც უნდავიმსახურებდეთ.

მოკლედ, იტალიელებს დიდად არ უხაროდათ ჩვენი დანახვა და ცხადი იყო, რომ გრძნობდნენ იმ უსამართლობასა და უსინდისობას, რასაც ახლა ჩვენი სარაგბო ნაკრების მიმართ სჩადის სარაგბო სამყარო. აი, უელსელები კი, პირიქით – ხელს გვხვედნენ, ჩვენთან ფოტოებს იღებდნენდა რაც მთავარია, მთელი ხმით ყვიროდნენ“გორგოძილა ჩემპიონ, ჯორჯია ჩემპიონ!! იტალია ნაგავია!” შეგახსენებთ, რომ ამას ყვიროდნენ რომის სტადიონზე, სადაც უმეტესობა, ცხადია, იტალიელი იჯდა, მაგრამ უელსელებს არაფერი აშინებდათ და ჩვენც, ცხადია, გულზე მალამოდ გვედებოდა მათი ეს სიტყვები. სხვათა შორის, უელსელმა ქომაგებმა ფეხბურთის ინგლისელი მამებიც “ტკბილი სიტყვებით” შეამკეს კარჩაკეტილობისა და პატარა ქვეყნების დაჩაგვრის გამო და ეს “შემკობანი” თამაშის დასრულების შემდეგაც გააგრძელეს.

მოდიოდნენ გამარჯვებით გახარებული უელსელი ქომაგები და მიაფრიალებდნენ თეთრ-მწვანე-წითელ დროშებს რომის მრავლისმნახველ ქუჩებში. იმ დღეს რომის ბარებში დიდი ამბები იყო, მაგრამ თქვენც კარგად იცით, რომ რაგბის ქომაგები სპორტის სხვა ყველა სახეობის ქომაგებისგან პირველყოვლისა ღირსებითა და სიდინჯით გამოირჩევიან და უელსელებმა ეს გამარჯვებაც ღირსეულად იზეიმეს.

როდესაც ამ ყველაფერს უყურებ, დგახარ და ფიქრობ – შენს ქვეყანაში როდის მოხდება ეს ყველაფერი? როდის მიგვიღებენ ევროპის მთავარ სარაგბო ოჯახში და როდის ჩამოვლენ თბილისში ამაყი, მხიარეული და გულიანი უელსელები? მე მჯერა, რომ ეს ძალიან მალე მოხდება! უნდა გვჯეროდეს!

 

ზოგადკულტურული კომპეტენციები, სასწავლო პროცესის მრავალფეროვნებისთვის

0

თანამედროვე პედაგოგიკაში გამოკვეთილი ტენდენციაა ჰუმანიტარული, დემოკრატიული და კულტურული ფასეულობების სინთეზის გზით მოსწავლეთა ზოგადკულტურული კომპეტენციის განვითარება. ამ კომპეტენციის განვითარებაში უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება მუზეუმებს. კარგია, რომ ამის შესახებ უკვე იწერება პედაგოგიურ პრესაში (იხ. Maswavlebeli.ge, მაია ფირჩხაძე, სამუზეუმო განათლება და ინტერდისციპლინარული ინტეგრაცია) და იდგმება კონკრეტული ნაბიჯებიც. მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა გააფორმა ურთიერთთანამშრომლობის მემორანდუმები არაერთ მუზეუმთან, ხოლო ა.წ. 9 თებერვალს გიორგი ლეონიძის სახელობის ლიტერატურის მუზეუმში ქართული ენისა და ლიტერატურის, ასევე ისტორიის მასწავლებლებისათვის ჩატარდა მასტერკლასი თემაზე: სამუზეუმო ექსპონატების გამოყენება მოსწავლეთა კვლევითი უნარჩვევების განვითარებისათვის. მუზეუმის თანამშრომელმა ია ღადუამ, რომელიც ამავდროულად “ევროპული სკოლის” ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელია, კოლეგებს გაუზიარა საკუთარი გამოცდილება, თუ როგორ იყენებს მუზეუმში არსებულ რესურსებს სასწავლო პროცესის ეფექტიანად წარმართვისათვის. მასწავლებლებმა ერთხმად აღნიშნეს, რომ სკოლებმა უფრო საქმიანად უნდა ითანამშრომლონ მუზეუმებთან. ეს ის რესურსია, რომელიც ფასდაუდებელ სამსახურს გაუწევს მათ, გახადონ სწავლება უფრო საინტერესო და ხელი შეუწყონ მოსწავლეებში ჰუმანიტარული, დემოკრატიული და კულტურული ფასეულობების მიმართ ჯანსაღი დამოკიდებულების, შემოქმედებითობისა და კრიტიკული აზროვნების და, რაც მთავარია, ზოგადკულტურული კომპეტენციის განვითარებას.

ზოგადკულტურული კომპეტენცია პედაგოგიურ ლიტერატურაში განმარტებულია, როგორც განათლებულობის დონე, რომელიც საჭიროა თვითგანვითარებისათვის, კულტურის სხვადასხვა დარგში მოვლენების დამოუკიდებელი, არგუმენტირებული ანალიზისა და სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენლებთან დიალოგის წარმართვისათვის.

ზოგადკულტურული კომპეტენცია შედგება შემეცნებითი, ღირებულებებზე ორიენტირებული და კომუნიკაციაზე ორიენტირებული კომპონენტებისაგან.

შემეცნებითი კომპონენტი გულისხმობს კულტურის პროდუქტის შესწავლასა და გააზრებას;

ღირებულებებზე ორიენტირებული კომპონენტი – ღირებულებებთან ზიარებას სულიერი ურთიერთობის პროცესში განცდილის (ემოციების) გზით;

კომუნიკაციური კომპონენტი – ეს არის სოციალური და კულტურული გამოცდილების გადაცემისკენ მიმართული ურთიერთობა და ქმედება.

მუზეუმი ზოგადკულტურული კომპეტენციის ამ სამივე კომპონენტის გაერთიანების საშუალებას გვაძლევს. ის მატერიალური და სულიერი კულტურის ნიმუშების ექპონირების, პოპულარიზაციის, დაცვის, შენახვისა და შეძენის გზით ხელს უწყობს ჩვენი შემეცნებითი ინტერესებისა და სულიერი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას.

სამუზეუმო ექსპონატს აქვს სამი ფუნქცია: ინფორმაციული (ის  არის ინფორმაციის წყარო), ატრაქტიული (ანუ მიმზიდველი; ყურადღების მიქცევისა და ინტერესის აღძვრის საშუალება) და ექსპრესიული (ასოციაციების გამოწვევისა და ემოციური ზემოქმედების საშუალება).

ახლა თავად განსაჯეთ, რამდენად ეფექტიანად შეიძლება სამუზეუმო რესურსების გამოყენება მოსწავლეთა მრავალმხრივი განვითარებისათვის.

მასწავლებელს, რომელიც გადაწყვეტს ჩართოს მუზეუმები სასწავლო პროცესში, შეიძლება ჰქონდეს შემდეგი მიზნები:

  • ასწავლოს მოსწავლეებს სამუზეუმო ექსპონატების ისტორიულ-კულტურული კონტექსტის დანახვა, მათი შეფასება, რათა გამოიყენოს ისინი პრიმიტიული მასკულტურის საწინააღმდეგოდ.
  • ჩამოუყალიბოს მოსწავლეებს ღირებულებითი დამოკიდებულება ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობის მიმართ.
  • დაანახვოს კავშირი ისტორიულ-კულტურულ ეპოქებს შორის და დაეხმაროს თანამედროვე კულტურის გააზრებაში.
  • ჩამოუყალიბოს კულტურის ძეგლებთან ურთიერთობის ჩვევები.
  • განუვითაროს ესთეტიკური ტკბობის, თანაგანცდის უნარი.
  • ჩამოუყალიბოს ტოლერანტული დამოკიდებულება უცხო კულტურის მიმართ, ასწავლოს განსხვავებულის მიმღებლობა.
  • სხვადასხვა ერისა და ეპოქის კულტურულ მემკვიდრეობასთან ზიარებით განუვითაროს გარესამყაროს აღქმისა და შემეცნების უნარი, მრავალმხრივი ხედვა.
  • ხელი შეუწყოს კულტურული მემკვიდრეობის შენარჩუნებასა და განვითარებას, რადგან კულტურული მემკვიდრეობის დამფასებელი მომავალი თაობა არა მარტო გაუფრთხილდება მას, არამედ მას ექნება ერთგვარი მასტიმულირებელი საშუალება ახალი შემოქმედებითი იდეებისათვის.

მოსწავლეები ისწავლიან საგნებისა და მოვლენების ახლებურ ხედვას, მიეცემათ აღმოჩენის შესაძლებლობა, განუვითარდებათ კვლევითი უნარ-ჩვევები. გახუნებულ ფოტოებს საოჯახო ალბომიდან, მემორიალურ ნივთებსა თუ უძველესი ამფორის ნამსხვრევებს შეუძლიათ მათში გააღვიძონ წარმოსახვა, დაანახვონ ის, რაც აქამდე არავის დაუნახავს.

მუზეუმის საგანმანათლებლო ამოცანები შეიძლება დაიყოს სამ ჯგუფად:

  1. თვალსაწიერის გაფართოება, რაც, თავის მხრივ, ხელს შეუწყობს შემეცნებითი ინტერესის აღძვრას; ამ მიზნით რეკომენდებულია ე.წ. თეატრალიზებული ექსკურსიები, სიტუაციური თამაშები, სამუზეუმო თამაშები (მაგალითად, ბლიცვიქტორინები, ლოტოები და სხვა).
  2. ემოციური და ესთეტიკური აღქმის, თანაგანცდის უნარის განვითარება. ამისათვის რეკომენდებულია მასწავლებლის / მუზეუმის თანმშრომლის (ან ორივესი ერთად) საინტერესო და ემოციური საუბარი, მუსიკალური ფონი, ინტერაქტიური ექსპონატების არსებობა, რომლებსაც მოსწავლეები ხელით შეეხებიან, მემორიალური ნივთების მიხედვით მათი ყოფილი მფლობელების წარმოსახვითი პორტრეტის შექმნა, კუთვნილ წიგნებში მინაწერებით მსჯელობა მათ ავტორებზე და სხვა.
  3. მუზეუმში მოქცევის წესების დაუფლება, კულტურულ მემკვიდრეობასთან ურთიერთობის სწავლება, სხვისი კულტურის მიმღებლობის ჩამოყალიბება და კულტურათა შორის დიალოგის შესაძლებლობა. ამისათვის რეკომენდებულია როლური თამაშები (მაგალითად, „მე – გიდი“),  სხვადასხვა კულტურის ზღაპრებში, ანდაზებში, თქმულებებსა თუ ლეგენდებში ვერბალიზებული მეტაფორების ახსნა…

იმისათვის, რომ უფრო თვალსაჩინო გახდეს, როგორ შეიძლება მოსწავლეებში ზოგადკულტურული კომპეტენციის განვითარება, გთავაზობთ მიზნების, მეთოდების, ფორმებისა და რესურსების ჩამონათვალს თითოეული კომპონენტის მიხედვით:

 

კომპონენტები  

 

სასწავლო მიზნები

 

სწავლების მეთოდები

 

სწავლების ფორმები

 

რესურსები

შემეცნებითი 1. კულტურულ-საგანმანათლებლო პრობლემატიკაში ორიენტაცია (მაგალითად, პრობლემის იდენტიფიცირება, პრობლემის აქტუალობის ანალიზი, პრობლემის გადაჭრის გზების შეფასება და ა.შ.).

2. კულტურის სხვადასხვა სფეროში თეორიული ცოდნის გაღრმავება და მაღალი დონის სააზროვნო უნარების (კვლევითი, შემოქმედებითი, კრიტიკული, მეტაკოგნიტური) განვითარება.

 

პრობლემური სწავლება, მინი კვლევები, აქტიური სწავლა-სწავლების მეთოდები: იმიტაციური (მაგალითად, სამუზეუმო ექსპოზიციის პროექტირების იმიტირება, ვირტუალური / წარმოსახვითი ექსკურსიები და სხვა) და არაიმიტაციური (რეალური პროექტირება, სამუზეუმო თამაშები, მაგალითად, ვიქტორინები, როლური თამაშები, დისკუსიები, ლექციები, მინი კვლევები, პრეზენტაციები. ჯგუფური მუშობა, მოსწავლეების დამოუკიდებელი მუშაობა,  ფრონტალური მუშაობა ვიზუალური საშუალებები, წიგნები, სამუზეუმო ექსპონატები, აუდიოვიზუალური, კომპიუტერული საშუალებები, სამუზეუმო გარემო.
ღირებულებებზე ორიენტირებული 1.   ემოციური აღქმის უნარის განვითარება.

2.   ინტერესის აღძვრა მუზეუმის, როგორც კულტურული ფასეულობების წყაროს, მიმართ.

3.სამუზეუმო ექსპოზიციის ხატოვანი (მეტაფორული) ენის აღქმა-გაგების უნარის განვითარება.

4.ესთეტიკური სიამოვნების მიღება კულტურულ ფასეულობებთან ურთიერთობისას; თანაგანცდის უნარის განვითარება.

5.ექსპონატების მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვის, შეფასების უნარის განვითარება.

 

ანალიტიკურ- შეფასებითი მეთოდების გამოყენება, ჯგუფური დისკუსიები, ექსკურსიები, დრამატიზაცია, იმიტაციური და როლური თამაშები. გუნდური და ჯგუფური მუშაობის ფორმები,  ინდივიდუალური, დამოუკიდებელი საკლასო და კლასგარეშე მუშაობა. ვიზუალური, კომპიუტერული საშუალებები, სამუზეუმო გარემო, სამუზეუმო ექსპონატები, ეპოქების ამსახველი ანტურაჟის ელემენტები.
კომუნიკაციაზე ორიენტირებული 1.    კულტურულ ფასეულობებთან ურთიერთობის უნარის განვითარება, ქცევისა  და ემოციების გამოხატვის კულტურის ჩამოყალიბება.

2.    ინფორმაციის დამუშავებისა და გამოყენების უნარის განვითარება.

3.    კომუნიკაციური კომპეტენციების განვითარება.

4.    შემოქმედებითი უნარების აქტივაცია.

 

როლური და იმიტაციური თამაშები, სიტუაციური ამოცანები (სიტუაციის ანალიზი), ინფორმაციის ანალიზი და მისი გადატანა პრაქტიკაში;

პროექტები.

წყვილებში მუშაობა, ჯგუფური  და ინდივიდუალური მუშაობა, ინდივიდუალური შემოქმედებითი საქმიანობა, საპროექტო მუშაობა. სამუზეუმო ექსპოზიციები, კომპიუტერული და მულტიმედიური ვიზუალური საშუალებები.

 

მუზეუმების სასწავლო დანიშნულებით გამოყენების უპირატესობა კიდევ ის არის, რომ არ არსებობს შეზღუდვა მოსწავლეთა ასაკის თვალსაზრისით. დაწყებითი კლასების მოსწავლეები ხალისით ერთვებიან შემოქმედებით საქმიანობაში – მაგალითად, ხატავენ ექსპოზიციის ასლებს, მონაწილეობენ სამუზეუმო ექსპონატების თემასთან დაკავშირებულ მხატვრული კითხვისა თუ კალიგრაფიის კონკურსში (ასეთ კონკურსებში მონაწილეობის მიღება შეუძლიათ საბაზო და საშუალო საფეხურის მოსწავლეებსაც). საქართველოს ეროვნულმა მუზეუმმა განახორციელა პროგრამა  „ზღაპრის დრო საქართველოს ეროვნულ მუზეუმში”. პროგრამამ უმცროსი სასკოლო ასაკის ბავშვებსა და მათ მშობლებს შესაძლებლობა მისცა გასცნობოდნენ მუზეუმის მრავალფეროვან კოლექციებს. ბავშვებმა მოისმინეს ზღაპრები, გააცოცხლეს ხელოვნების ნიმუშები, დამოუკიდებლად შექმნეს ნამუშევრები, ჩაებმენ განძის ძიების თამაშსა და სხვა შემეცნებით-გასართობ აქტივობებში. განსაკუთრებით ნაყოფიერი აღმოჩნდა უფროსკლასელთა თანამშრომლობა გიორგი ლეონიძის სახელობის ლიტერატურის მუზეუმსა და ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრთან. ლიტერატურის მუზეუმში დაცული მასალების საფუძველზე „ევროპული სკოლის“ მოსწავლემ ნინო კობაიძემ პერსონალური პროექტის ფარგლებში შექმნა დოკუმენტური ფილმი რეპრესირებულ ქართველ მწერლებზე „წითელი კალმით“ (ფილმი შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე:

https://www.youtube.com/results?search_query=nino+kobaidze+-+red+line).

საინტერესო საგანმანათლებლო პროექტებს ახორციელებს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრიც. მაგალითად, ყველა საფეხურის მოსწავლეებს შეუძლიათ ჩართვა ისეთ ინტერაქტიურ პროექტში, როგორიცაა „როგორ დავამზადოთ ქაღალდი? ქაღალდის დამზადება შუა საუკუნეების ტექნოლოგიით“. მოსწავლეები ჯერ ეცნობიან უნიკალურ დოკუმენტებს ქაღალდის დამზადების წესის შესახებ, შემდეგ კი თავად ამზადებენ მას ამ ტექნოლოგიით. ინფორმაცია ამ პროექტების შესახებ შეგიძლიათ იხილოთ ცენტრის ვებგვერდზე https://www.manuscript.ge/.

დარწმუნებული ვარ, მუზეუმების შესაძლებლობების გამოყენება გაამრავალფეროვნებს სასწავლო პროცესს, მისცემს მას მეტ სიღრმეს და გახდის ბევრად უფრო შედეგიანს.

 

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

Museums Imagination and Education/ Museums and monumente.XY UNESCO. 1973.

ТРОЯНСКАЯ С.Л. Музейная педагогика и ее образовательные возможности в развитии общекультурной компетентности.

 

 

 

 

 

 

 

კალეიდოსკოპის აღმოჩენების ცენტრი, ანუ რეცეპტები ცვლილებებისთვის

0

როლა პატარა საუნივერსიტეტო ქალაქია – სულ ოცი ათასი ადამიანი ცხოვრობს და მოსახლეობის მესამედი ან სწავლობს, ან ასწავლის მისურის მეცნიერებათა და ტექნოლოგიების უნივერსიტეტში. ამიტომ აქაურ მშობელთა უმეტესობას კარგად ესმის, რამდენად მნიშვნელოვანია მოზარდთა ტექნოლოგიური და საინჟინრო განათლება დღეს, როცა მომავალს სულ უფრო მეტად ქმნიან მანქანები და ალგორითმები. ვინაიდან ტექნოლოგიური, საინჟინრო და კომპიუტერული სფეროები ძალიან სწრაფად ვითარდება, ტიპური საჯარო სკოლებისთვის ძალიან რთულია ასეთივე სისწრაფით სასკოლო პროგრამის განვითარება. შესაბამისად, ამგვარი განათლებისთვის მნიშვნელოვანია კლასგარეშე აქტივობებისა და კლუბების არსებობა.

ამერიკის დიდ ქალაქებში ამ მხრივ უზარმაზარი შესაძლებლობებია: სამეცნიერო ცენტრები და საბავშვო მუზეუმები (იხ. „ჯადოსნური სამყაროს საწყისები“ https://mastsavlebeli.ge/?p=1903), სამეცნიერო-საჩხირკედელაო ბაზრობები (MakerFaire – იხ. სტატია), სასკოლო რობოტიქსის კლუბები და უნივერსიტეტებში არსებული საზოგადოებრივ-საგანმანათლებლო ორგანიზაციები, ფაბლაბები და  Makerspace ტიპის საინჟინრო სივრცეები საშუალო სკოლის მოსწავლეებს სთავაზობენ ფასიან და უფასო, ერთდღიან და ერთწლიან, საშაბათო და საზაფხულო კლასებსა თუ ბანაკებს.

ხუთი წლის წინ რამდენიმე დაინტერესებული მასწავლებელი და მშობელი მიხვდა, რომ როლა ასეთ შესაძლებლობათა სიმრავლით ვერ დაიკვეხნიდა. შეიკრიბნენ, შექმნეს 30-კაციანი საბჭო ადგილობრივი პროფესორების, მასწავლებლებისა და საჯარო მოხელეების შემადგენლობით. გადაწყვიტეს, რომ როლას აუცილებლად სჭირდება ერთგვარი სამეცნიერო-საბავშვო მუზეუმი და ამ პროცესის დასაწყებად, საჭიროებების პირველადი შეფასებისთვის საჭირო იყო ექსპერტის მოწვევა. ექსპერტის მოწვევა 40000$ ჯდებოდა, ეს ფული საბჭოს ჯერ არ ჰქონდა და მუზეუმის შექმნა გაურკვეველი ვადით გადაიდო.

განხილვას მარტინა ბაურიც ესწრებოდა, სამი შვილის დედა, რომლებსაც განათლებას შინ აძლევდა და ძალიან ბევრ ადგილობრივ საგანმანათლებლო ინიციატივაში იყო ჩართული. მარტინამ კარგად იცოდა, რომ მუნიციპალიტეტი კიდევ დიდხანს არ გამოყოფდა ექსპერტისთვის ამხელა თანხას. ისიც იცოდა, რომ ფულის მოძიების შემთხვევაშიც ექსპერტის დასკვნაც დიდხანს დარჩებოდა თაროზე. ამიტომ დაუკავშირდა თავისნაირ აქტიურ მშობლებს და დაიწყეს ზრუნვა საწყისი პროგრამების დაგეგმვაზე. როგორც მარტინა იხსენებს, „კალეიდოსკოპის აღმოჩენათა ცენტრი“ თავიდან მხოლოდ ვირტუალურად არსებობდა, ვებსაიტზე, რომელიც თავად შექმნა.

– იცოდი ვებსაიტის გაკეთება? ვკითხე გაოცებულმა.

– არა, მაგრამ რა მოხდა მერე, – გაეცინა.

– უამრავი პროგრამა არსებობს, რომელშიც მარტივი ვებსაიტის შექმნა შეიძლება, ვიდეოს ვუყურე, ვისწავლე, დომეინი კი სულ იაფად ვიყიდე; რაღაცით ხომ უნდა მომეზიდა მშობლები, რეკლამა გამეკეთებინა.

პირველი პროგრამისთვის ლაურა ანტოლაკმა 800 დოლარი გაიღო, რითაც 10 ცალი ლეგოს „მარტივი მექანიზმების“ ნაკრები შეიძინეს, მოხალისე სტუდენტები და მასწავლებლები მოძებნეს და ადგილობრივი სათემო ცენტრის მიერ გამოყოფილ პატარა ოთახში იმავე ზაფხულს მარტივი მექანიზმების ათი ერთკვირიანი კურსი ჩაატარეს 6-9 წლის ბავშვებისთვის. კვირაში 5-დღიან, დღეში 2-საათიან კურსში ყველა მშობელი სიხარულით იხდიდა 25 დოლარს. ასზე მეტი ბავშვი მოვიდა და ზაფხულის ბოლოს უკვე შემდეგი პროგრამისთვის საჭირო ფული დაგროვდა. სექტემბრიდან ლეგოს გუნდები შექმნეს Junior FIRST Lego League შეჯიბრებისთვის – ექვსი ბავშვისგან შემდგარი 16 გუნდი სექტემბრიდან აპრილამდე იკვლევდა შეჯიბრების თემას, აკეთებდა საგამოფენო დაფას, სწავლობდა მარტივი მექანიზმების მოქმედებას და ქმნიდა ლეგოს მოტორიზებულ მოდელს. გუნდები საკუთარ სკოლებში იკრიბებოდნენ გაკვეთილების შემდეგ, მწვრთნელებად კი მოხალისე მშობლები მარტინას და ლაურას ინსტრუქციებით მუშაობდნენ. შემდეგი პროგრამა უახლოესი დიდი ქალაქიდან გადმოიტანეს – გაძლიერებული მათემატიკის პროგრამა დაინტერესებული მეხუთე-მეცხრე კლასელებისთვის. პროგრამისთვის აუდიტორია უნივერსიტეტმა გამოყო, სწავლებაში ადგილობრივი მასწავლებლები ჩაერთნენ.

პროგრამების რაოდენობის ზრდას მოხალისეთა რაოდენობის ზრდაც მოჰყვა. უნივერსიტეტმა და ადგილობრივმა ტექნიკურმა ინსტიტუტმა ცენტრს ძველი კომპიუტერები, ელექტრონული ნაკრებები, წინა თაობის რობოტიქსის მასალები აჩუქეს, რომლებიც სასწავლად მაინც გამოდგებოდა. ამიტომ მალე დადგა ერთიანი სივრცის საკითხი. აქ ძალიან გაუმართლათ – ქალაქის ცენტრში უიაფესად იყიდებოდა ორსართულიანი შენობა, რადგან საშინელ მდგომარეობაში იყო.

„შიგნით რომ შევედი, შემეშინდა, – იხსენებს მარტინა, – მაგრამ ბევრ პროგრამაში ვყოფილვარ მოხალისე და ვიცოდი: ვერავინ დაგვეხმარებოდა მთელი შენობის გარემონტებაში, მაგრამ თითო ქილა ზედმეტ საღებავს ყველა მოძებნიდა საკუთარ გარაჟში. თითო ზედმეტ საათსაც გამონახავდა“.

შენობა ერთმა ქველმოქმედმა შეიძინა და უსასყიდლოდ გადასცა ცენტრს. მარტინამ და მისმა მეგობრებმა მაშინვე ყველგან გაავრცელეს თხოვნა და ვისაც შეეძლო – მოსახლეობამ თუ ორგანიზაციამ, ყველამ იპოვა ზედმეტი ქილა საღებავი, ფიცარი, ძველი მაგიდა თუ სკამი საწყობსა თუ გარაჟში. ამის შემდეგ დაიწყო შენობის შეკეთება ნაწილ-ნაწილ, რომელიც უკვე სამი წელია, გრძელდება და ჯერ არ დასრულებულა – ერთ შაბათ-კვირას ერთი სტუდენტური ორგანიზაცია მოვა და ერთ ოთახში იატაკს დააგებს, მეორე შაბათ-კვირას სხვა ორგანიზაცია კედლებს შეღებავს, უფროსკლასელები მაგიდებს დაჭედავენ, რამდენიმე მშობელი მუნიციპალიტეტისგან საჩუქრად მიღებულ ძველ კარადებს შეაკეთებს, ტექნიკური ინსტიტუტის სტუდენტები ელექტროობას გაიყვანენ.

მთელი ქალაქის ასეთი შრომის, მოხალისე სტუდენტებისა და მშობლების ჩართულობის შედეგია ის, რომ დღეს კალეიდოსკოპის აღმოჩენათა ცენტრი 5-დან 17 წლამდე ბავშვების მეორე სახლია: აქ იკრიბება დაწყებითი სკოლის ლეგოს 15 გუნდი, საშუალო სკოლის რობოტიქსის 5 გუნდი, უფროსკლასელთა რობოტიქსის 4 გუნდი; „მომავლის ქალაქის“ შეჯიბრისთვის და სამეცნიერო ოლიმპიადისთვის აქ ემზადებიან; მთელი წლის მანძილზე უამრავი უფასო და დაბალფასიანი პროგრამა მოქმედებს: მაინკრაფტით პროგრამირების სწავლა, სამგანზომილებიანი მოდელირება და ბეჭდვა, ბიოლოგიური მოდელები, ატრაქციონების ფიზიკა, რობოტიქსი ყველა ასაკისთვის, არქიტექტურის საწყისები, სამშენებლო ინჟინერია, მუსიკისა და ხატვის გაკვეთილები, რადიოელექტრონიკა და ორიგამების გეომეტრია. ამ პროგრამების დიდი ნაწილი საგანმანათლებლო გრანტებით ხორციელდება, მასწავლებლებად კი სტუდენტები ან მშობლები ერთვებიან, მათ შორის მეც – ლეგოს რობოტიქსის ერთ-ერთი გუნდის მწვრთნელი ვარ. ზაფხულში რობოტიქსის ბანაკსაც ვხელმძღვანელობ და ორშაბათობით – GirlBots-პროგრამასაც, რომლის მიზანია სხვადასხვა ასაკის გოგონების ინჟინერიითა და რობოტიქსით დაინტერესება.

მარტინას და ლაურას შემდეგი მიზანი კალეიდოსკოპის აღმოჩენათა ცენტრში საჩხირკედელაო სივრცის შექმნაა – ერთგვარი Makerspace, ფაბლაბის, სადაც უფროსკლასელები შეძლებენ საკუთარი პროექტების რეალურ განხორციელებას სხვადასხვა კომპიუტერულ დაზგებსა და დანადგარებზე. დარწმუნებული ვარ, სულ ორიოდე წელიწადში ამ პატარა ქალაქში ასეთი მნიშვნელოვანი სივრცეც გაჩნდება – მარტინამ ხომ კარგად იცის რეცეპტები ცვლილებებისთვის, რომელთაც მხოლოდ ყოველი ჩვენგანის გარაჟში ნაპოვნი ზედმეტი ქილა საღებავი და კვირაში ორიოდე საათი სჭირდება, და არა 40 ათას დოლარად ღირებული ექსპერტული შეფასება.

 

 

გულიდან გაზომილი მანძილი

0

ქარი და ადამიანები

კვირაში ორჯერ, თითქმის ერთსა და იმავე დროს, მეტრო დელისში ამოვდივარ, იქვე მუდმივად გაჩერებულ 53 ნომერ ყვითელ სამარშრუტოში ვჯდები და ნუცუბიძის III მიკრორაიონის გადასახვევთან ჩავდივარ. გადავირბენ ზებრას და აქედან ნებისმიერ ამინდში ფეხით მივუყვები განიერ, ნაკლებად ხმაურიან ქუჩას.

დაახლოებით ორი გაჩერება მივდივარ. ხან ცხარე მზე მაჭერს, ხან წვიმა მაწვიმს. გზაზე კანტიკუნტად მხვდებიან ფეხით მოსიარულე, ძირითადად ერთი და იგივე ადამიანები –  უფრო ჩემი ასაკის ქალები და კაცები და ბავშვებიც. მათი უმეტესობა  იქიდან მოდის, სადაც მე მივდივარ. ვცნობთ, მაგრამ ჯერჯერობით არ ვესალმებით ერთმანეთს, ჩვენ-ჩვენთვის მივდივართ, ასე გვირჩევნია.

გარშემო ყველგან მშენებლობებია. ისე, როგორც მთელ ქალაქში. „მეც თითქმის მშენებლი ვარ, რისთვისაც ახლა მივდივარ, ისიც ხომ შენებაა?“ – გამკრავს თავში ამპარტავნული აზრი, რომელსაც ვერავინ ვერასოდეს გაიგებს, გარდა მუხათწყაროდან მონაბერი ქარისა, დრო და დრო შლეგიანივით რომ გამოექანება ხოლმე ჩემკენ და გულზე ისე მომაწყდება, ლამისაა წამაქციოს, ზოგჯერ კი ნამდვილი მეგობარივით ამომიდგება გვერდში და ზომიერი ქშუტუნით ფეხდაფეხ მომყვება. „ისე, ამას რომ ენა ჰქონდეს, რა გააჩერებდა! სასწრაფოდ გააფრიალებდა ჩემს ფიქრებს და ამ მშენებარე თუ უკვე აშენებულ სახლებს მოსდებდა; შეიძლება ახლად ამოწვერილ მწვანე ბალახზეც გაეფინა ფარდაგივით და მერე ზედ  კმაყოფილი სტვენით გაექროლ-გამოექროლა, – თუმცა, აბა, საიდან ვიცი, რას იზამდა,  რას გაიგებ ქარისას!

 

ჰერტა გოგოსავით

ახალი წაკითხული მაქვს ჰერტა მიულერის ავტობიოგრაფიული რომანი – „ჩემი სამშობლო იყო ვაშლის კურკა“ და, როგორც  კარგი წიგნის წაკითხვის შემდეგ ხდება, სამყაროს ცოტა ხნით მისი თვალით ვუყურებ. მე რომ იმ ბალახების, ყვავილების, ხეების და ბუჩქების სახელები ვიცოდე, რომლებიც გზად მიმავალს მხვდებიან, ახლა მეც ძროხების სამწყემსად წასული ჰერტაგოგოსავით დაველაპარკებოდი მათ, სახელებითაც მივმართავდი პატივისცემის ნიშნად, ამბებსაც გამოვკითხავდი, მაგრამ, ჩემდა სამარცხვინოდ, მე მხოლოდ რამდენიმე მათგანს ვცნობ თუ ვიცნობ: ყაყაჩოს, ყვითლად აბურბურებულ იელს, ჩიტის წიწმატს, რომელსაც ბუდიდან გადმოვარდნილი მკვდარი ჩიტების საფლავებზე ვაწყობდით სოფლელი ბავშვები; ბალბას, რომლის მკვრივი,  მრგვალი მწვანე  თესლებისგან `წო-წო-ბალბაწოს“ ვთამაშობდით და საათებსაც ვიბეჭდავდით თოთო მაჯებზე, მის მრგვალ, ხასხასა ფოთლებს კი ბუჩქებად ვკრავდით  და მანამდე ვკენწლავდით, სანამ ან ფეხი არ დაგვეღლებოდა, ან  „ბუჩქი“ არ დაიშლებოდა დაფლეთილ ფოთლებად; და ასკილის ბუჩქს, რომლის შარშანდელ, სიშავეშეპარულ ხმელ წითელ  ნაყოფს ისე ოსტატურად მალავენ მისი ღია ვარდისფრად მოყვავილე ნაზი ფურცლები, როგორც ჩვენი თავმოყვარე ბებიები იფარავდნენ ხელით ან წინსაფრით თავიანთ ჩაწყალებულ კაბის კალთებს…

უფრო შორს, ფერდაზე, ლითონის ბადეებითა და მიბრეცილ-მობრეცილი სარებით შემორაგული პატარ-პატარა ბაღ-ბოსტნები მოჩანს, საიდანაც აყვავებული ატმისა და ვაშლის  ხეები მიწვევენ. მე კი მათ შორის მობორიალე პატარა ჰერტას ვხედავ, სამწყემსურში წასულს, რომელიც თან ჰერტაა და თან მე ვარ.

 

ბავშვთა სოფელი

გზა ნამდვილად შორია. თუმცა რომელი გზა არ არის შორი და დამღლელი?! მით უფრო, როცა შენით მიიკვლევ, მარტო. მაგრამ მთავარი მაინც ის არის, საიდან იწყებ მანძილის გაზომვას – გულიდან თუ საცხოვრებელი ადგილიდან. თუ გულიდან, იქაც სწორედ ასეთივე განწყობით გხვდებიან და გეუბნებიან: „კეთილი იყოს თქვენი მოსვლა SOS ბავშვთა სოფელში!  რა დასამალია, რომ მიხარია – რეკომენდაციის, „ნაცნობობის“, ყოველგვარი ბიუროკრატიული ფორმალობების გარეშე, უპრეტენზიო, არაფრით გამორჩეული CV-ით! ეზოში შესულს  ბევრი ნაძვი და 15-მდე ლამაზი, ევროპული სტილის წითელი სახლი მხვდება. ერთ-ერთი ასეთი სახლის  წინ  კი ჩემი უშუალო უფროსი, ბატონი ნიკო მელოდება. ჯერ დერეფანში ვიცდი, მერე დარბაზში შევდივართ და იქ სათითაოდ ვეცნობი ერთად შეჯგუფულ სხვადასხვა ასაკის ბავშვებს: ჩუმებს და ხმაურიანებს, კეთილგანწყობილებს და მოღუშულებს, მორცხვებს და თამამებს, სურვილით მოსულებს და გასაქცევად მომზადებულებს და იმ საერთო ნიშნით დაღდასმულებს, რომელსაც დედამიწაზე არცერთი ბავშვი არ იმსახურებს. ამ ნიშანს – მშობლების გარდაცვალებისა თუ ბევრი სხვა საპატიო და არასაპატიო მიზეზის გამო – მშობლიური სახლის არქონა, უფრო მოკლედ კი, ერთი სიტყვა –  ტკივილი ჰქვია, რომლის სატარებლადაც, ნებსით თუ უნებლიეთ, გაიმეტეს ეს ბავშვები ახლობლებლებმა. სწორედ ესაა პრობლემა, თორემ ადამიანური სიკეთეები –  საყოფაცხოვრებო პირობებით დაწყებული და გულწრფელი სიყვარულით დამთავრებული, აქ უხვადაა, ისევე როგორც თავისუფლება – ბავშვების  უფლებებს აქ არავინ ზღუდავს, უფრო მეტიც, ისინი აქ სწორედ იმიტომ არიან, რომ  მათი უფლებები დაიცვან.

 

 „შემოქმედებითი ქართულის“

მასწავლებლის ჩანაწერებიდან

„ბავშვებს პირველ დღესვე ვკითხე,  როგორი  მასწავლებელი გინდათ რომ გყავდეთ, ან რას ნიშნავს-მეთქი თქვენთვის კარგი მასწავლებელი. თავიდან დაიმორცხვეს, მერე გათამამდნენ, ამყვნენ საუბარში. ბოლოს კი იმას მივხვდი, რომ მათ წარმოსახვაში კარგი მასწავლებელი დედას უფრო ჰგავდა. არ გამკვირვებია, ოღონდ  მე დედა ვერ ვიქნები, ამას ვერც შევპირდები და  ვერც შევძლებ“.

„ბავშვები უკვე მენდობიან. მიყვებიან  თავიანთ საყვარელ ფილმებსა და წიგნებზე.  უფრო ფილმებს უყურებენ, ვიდრე კითხულობენ. ქართველ საბავშვო მწერლებზე  თითქმის არაფერი იციან. დღეს გაკვეთილი დაახლოებით 2 საათს გაგრძელდა. ბედნიერებაა,  როდესაც დროში  არა ხარ შეზღუდული“.

„გაკვეთილების შემდეგ ორმა საყვარელმა გოგომ ქუჩამდე მიმაცილა. დიდხანს ვიდექით „სოფლის“ ჭიშკართან. ისინი რიგრიგობით  მიყვებოდნენ თავიანთ შეყვარებულებზე. ბინდდებოდა რომ წამოვედი. დამშვიდობებისას ერთმანეთს ჩავეხუტეთ“.

„დღეს 22 აპრილია. დედამიწის საერთაშორისო დღე. ბავშვებს ვუამბე ამერიკელ სენატორ გეოლორდ ნელსონზე – მსოფლიოში პირველ გარემოს დამცველზე –  რომელმაც გააპროტესტა 1970 წელს სანტა-ბარბარას საბადოდან ოკეანეში დაღვრილი ნავთობით წყლის დაბინძურება, რის გამოც უამრავი ცხოველი დაიღუპა. როგორ მინდა ხეები დავრგოთ ერთად!“

ასე თანდათან მიჰყვა ერთმანეთს გაკვეთილები – წიგნის საერთაშორისო დღეზე, პიქტოგრამებზე, დედაენის დღეზე, კომუნისტურ რეჟიმზე, იაკობ გოგებაშვილის პიროვნებასა და დედაენაზე, სამოქალაქო გმირობაზე,  ექვთიმე თაყაიშვილისა და დიმიტრი ყიფიანის ცხოვრებაზე; გვქონდა ემოციური საუბრები ოსკარ უაილდის “თავკერძა გოლიათის”, სიკეთისა და ბოროტების,  სამოთხისა და ჯოჯოხეთის არსებობაზე. არ მიკვირს, რომ რელიგიური თემების მიმართ დიდ ინტერესს ამჟღავნებენ ბავშვები. მათ უნდათ, სხვა ბავშვებისგან განსხვავებულ პირობებში ყოფნის ნამდვილ მიზეზებს ჩასწვდნენ  და უამრავ  ბავშვურ თუ არაბავშვურ კითხვაზე მიიღონ პასუხი…“

ამასობაში საწავლო წელიც დასრულდა. მე წამოვედი „სოფლიდან“. სულ წამოვედი. მაგრამ წამოსვლამდე ერთი უხერხული ამბავი გადამხდა თავს, რომელზეც ახლაც  ხშირად ვფიქრობ ხოლმე: ერთხელ, გაკვეთილზე, მე ბავშვებისა შემრცხვა, მაგრამ  დღემდე თავს იმით ვინუგეშებ, რომ მე არ შევრცხვი ბავშვებთან.

 

სად არის ქრისტე

გამოცდა

თავიდანვე გამაფრთხილა, ტეტე დამიძახეო. ყველა ასე მეძახის და თქვენც ასე დამიძახეთო. ყველაზე მოუსვენარი იყო, თავდაჯერებული, ყოყლოჩინა და გონიერი. რამდენჯერმე ჩემი გამოცდაც გადაწყვიტა და „ჩამჭრელი კითხვებიც“ დამისვა. ბევრი ლექსი იცოდა ზეპირად, გვიკითხავდა ხოლმე, როცა ხასიათზე იყო, და „განძის კუნძული“ უყვარდა ძალიან. ერთხელ გაკვეთილზე გვიან შემოვიდა და თითქმის კარიდანვე მომაძახა, უფრო კი, მომთხოვა – მღვდელი მოიყვანეთ სკოლაში, ბევრი კითხვა მაქვს დასასმელი, თქვენ იმიტომ არ გკითხავთ, რომ მაინც ვერ მიპასუხებთო. გაღიზიანებული იყო, ჩვეულებრივზე სწრაფად და აგდებული ტონით ლაპარაკობდა. წავხდი. მისი მოულოდნელი მოთხოვნა  დაუმსახურებელი უნდობლობის გამოცხადება იყო ჩემთვის. იქნებ მაინც შევძლო რამით დაგეხმარო-მეთქი, –  ვუთხარი იმ ხმით, რომელიც ამომივიდა გამშრალი ყელიდან.

– მაშინ მითხარი, – თითქმის იყვირა, – რატომ გაუჩნდა მამაჩემს კიბო, რატომ ვერ დგება ეტლიდან, რატომ ვერ არჩენენ ექიმები, რატომ ვცხოვრობ მე აქ, ამდენ სხვა ბავშვთან ერთად, რა მინდა ამათთან, როცა ჩემი სახლი მაქვს, სად არის ქრისტე, რომელმაც ლაზარე გააცოცხლა თუ აღადგინა და თავისი თავიც გაიცოცხლა, რატომ არ შველის მამაჩემს, რომელსაც არაფერი დაუშავებია, ის კარგი მამაა,  კარგი კაცი, არასოდეს უჩხუბია, ჩემზე ბევრი ლექსი იცის, თქვენზე მეტ წიგნს კითხულობს და მაინც ცუდად არის, და რადგან ცუდად არის, მე ვერ მივდივარ ჩემს სახლში… რა დავუშავეთ მე და მამაჩემმა ქრისტეს… თქვენ მიპასუხებთ  ამ კითხვებზე? – ბოლო წინადადება გათანგულმა თქვა და სკამზე დაეშვა. არ უტირია. მარტო თვალები აუწყლიანდა. ისიც ცოტა ხნით.

არა, წახდენა აი ეს ყოფილა-მეთქი, გავიფიქრე. სკამი მივიტანე და გვერდით მივუჯექი.

– ტეტე, მომისმინე, – ვუთხარი წყნარად და ჩემსავით დაბნეულ ბავშვებს ტუჩებთან თითის მიტანით  ვთხოვე, არ ეხმაურათ. პატარა ტანის ბიჭი იყო ტეტე, დამჯდარი კიდევ უფრო პატარა ჩანდა. – ყველაფერი ყოველთვის ისე არ ხდება, როგორც ჩვენ გვინდა. – სიტყვებს ფრთხილად ვარჩევდი, ლაპარაკი მიჭირდა. – მე მჯერა, რომ მამაშენი საუკეთოსო მამაა და არაფერი დაუშავებია საიმისოდ, რომ ასე ავად გახდა…

– მაშინ მე მაქვს ბევრი ცოდვა და ჩემ გამოა  ცუდად, მაშინ  მე დამსაჯოს ღმერთმა და მამაჩემი მოარჩინოს, მე ცუდ სიტყვებს ვიძახი, ცუდად ვიქცევი, ბავშვებს დავცინი და მასწავლებლებს ვაბრაზებ, ჰკითხე ნიკოს თუ არ გჯერა, მასწავლებელსაც არ ვეძახი, ნიკოა და იმიტომ, ჰოდა, მოვიდეს ქრისტე თუ არსებობს და დამსაჯოს, სად არის, მოვიდეს, ან თუ მაგარია, მამაჩემმა ფეხზე გაიაროს, აქ ფეხით მოვიდეს და სახლში წამიყვანოს…

ვერც კი ვხვდები, ისე ვიხრები ტეტესკენ, მინდა, გულზე მივიხუტო. არ მანებებს. მაშინ სკამს ვაჩოჩებ, უფრო ახლოს რომ ვიყო. მის გვერდით ახლა ფიზიკურად უსაშველოდ დიდი  და დამნაშავე მეჩვენება ჩემი თავი. უცებ ამომხედა, ეტყობა ცოტა დაისვენა, ძალა მოიკრიბა და კიდევ  რაღაცის თქმა უნდოდა, მაგრამ სიტყვა პირზე შეაცივდა, გაოცებული მომაშტერდა. წამებში გავიაზრე რაც მოხდა:  როლინგში ვითომ საიმედოდ ჩამალულ ჩემს უხვად ნაირევ ყელს წააწყდა ქვემოდან და სათქმელიც დაავიწყდა, მღვდელიც, ქრისტეც, თავისი „ცოდვებიც“ და მოულოდნელად, ისევ ძველ, ჩვეულებრივ ტეტედ იქცა –  თვალებანთებულ „ჰიპერაქტიურ“ ბიჭად – როგორც „სოფელში“ ამბობდნენ მასზე – და ნანახით უდავოდ გაოცებული და შთაბეჭდილების ქვეშ მყოფი, მეკითხება:

„- ეს როგორი ყელი გაქვთ, მას, რა დაგემართათ, ნამდვილი ყელი რა უყავით, ვინმემ მოგაჭრათ თუ ასე დაიბადეთ, როგორ სუნთქავთ, საჭმელს როგორ ყლაპავთ,  არა გტკივათ, უფრო კარგად მაჩვენეთ რა, ჩაიწიეთ საყელო, გეხვეწებით რა, მას!.. ტყვიებივით ისროდა ტეტე კითხვებს. თან  აზარტში მყოფი დანარჩენ ბავშვებსაც იწვევდა „სანახაობაზე“. გახევება და გაქვავება ერქვა  ჩემს ჯდომას. ამასობაში სხვა ბავშვებმაც გაბედეს მოახლოება. უკვე ყველას უნდოდა იმის ნახვა, რაც ტეტემ „აღმოაჩინა“.

დაახლოებით 2-3 წუთი დამჭირდა ძალის მოსაკრებად და იმის გასააზრებლად, როგორ მოვქცეულიყავი. მერე კი ყველაფერი თავისით მოხდა: ბავშვებს ვუთხარი, ერთად ნუ დამესევით, უკან დაიწიეთ და ყველას გაჩვენებთ-მეთქი, როლინგის საყელო გადავიკეცე, ყელი გადავწიე და მათი ბავშვური ცნობისმოყვარეობა ღიმილით დავაკმაყოფილე.

… აი, 6-ღა დარჩა, უკვე – 5, ახლა 4, 3…  – ისინი ვერასოდეს გაიგებენ, როგორ ვითვლიდი, როგორ ვნატრობდი, რომ ამ „ცოცხალ რიგში“, რომელიმე მათგანს მაინც ეგრძნო ოდნავი უხერხულობა და სხვებისთვის შეეძახა: „რას აკეთებთ, ბავშვებო, რას!“…  მაგრამ ეს არ მოხდა.

ზოგჯერ ძალიან, ძალიან ძნელია მასწავლებლობა!

თუმცა, გამოცდა ჩავაბარე!

 

„პასუხი ტეტეს“, რომელმაც ჩემს გაკვეთილებზე აღარ იარა

–  როცა ძალიან ავად ვიყავი, მე მისი მჯეროდა. ვთხოვე და მომარჩინა, თან სწორედ იმ ავადმყოფობისგან, რომელიც შენს მამას დაემართა. იცოდი, რომ ქრისტეს  შენსავით ბავშვის გული აქვს? მართლა ასეა, არ გატყუებ. როცა მისთვის რაიმეს თხოვნა მოგინდება, ყვირილით არ სთხოვო, სიყვარულით სთხოვე. თუ გინდა, საერთოდაც უხმოდ.  მან იცის, როგორ დაგეხმაროს ისე, რომ გაგახაროს, ან ძალიან არ გეტკინოს. ყოველთვის, როცა  დახმარება დაგჭირდება, დაუძახე და მოვა. შენს ღმერთს შენზე უკეთ ვერავინ გააგონებს.

თუ გაკვეთილებზე ისევ ივლი, გპირდები, პატარა ოსკარივით – შენ გახსოვს ოსკარი, მე გიამბეთ მასზე და ვარდისფერ ქალბატონზე – ყოველ დღე მეც მივწერ ღმერთს წერილს, ვეტყვი, რომ კარგი ბიჭი ხარ და დაგეხმაროს შენი პრობლემების მოგვარებაში.

ისე, რომ იცოდე, მეც დამჭირდა დრო  იმის დასაჯერებლად, რომ თურმე ჭრილობები – შენ რომ ასე გაგაოცა – სასირცხვილო სულაც არ არის, არც უცოდველია ამქვეყნად ვინმე, არც  შიში არსებობს გადაულახავი და ოცნებებიდანაც, თუ მოინდომებ, ბევრი არ  რჩება აუხდენელი. ოღონდ, სანამ მამა გამოჯანმრთელდება და მშობლიურ სახლში დაბრუნდები, გაკვეთილებზე უნდა იარო.

ამასობაში გაიზრდები კიდეც. მე დაგავიწყდები. ბევრ კითხვაზე პასუხს წიგნებში ამოიკითხავ, დანარჩენს კი ცხოვრება გასწავლის – ის იქნება შენი საუკეთესო მასწავლებელი, ხოლო შენ, ამაში დარწმუნებული ვარ, მისი გამორჩეული მოსწავლე!..

 

 

 

 

 

 

საკალმახე წყალი

0

ალბათ მეექვსე კლასში ვიქნებოდი, როცა სოფლის ბიბლიოთეკაში ტარიელ ხარხელაურის სადებიუტო კრებული „წყალი საკალმახე“ ვნახე, მანამდე მასზე არაფერი მსმენოდა. გარეკანი მომეწონა, წავიღე სახლში და იმ საღამოსვე დაიწყო შედევრების ამ მომცრო კრებულის და ჩემი მრავალწლიანი ძმაკაცობა, რომელიც დღემდე გრძელდება (ბიბლიოთეკისთვის არ დამიბრუნებია). შემიძლია ვთქვა, რომ ამ წიგნში ვცხოვრობდი, მუდმივად ვკითხულობდი და ყველა ლექსი ზეპირად ვიცოდი (ზოგი დღემდე მახსოვს). მათი მიბაძვით მეც დავიწყე წერა. ასე გრძელდებოდა წლების განმავლობაში.

ბავშვობის საყვარელ წიგნებთან, ზოგადად, განსაკუთრებული დამოკიდებულება გვაქვს და მოზრდილ ასაკში გადაკითხვისას აღმოჩენილ სისუსტეებზე სუბიექტურად ვხუჭავთ თვალს, მაგრამ „წყალი საკალმახეს“ საშეღავათო არაფერი სჭირს, პირიქით – სრული პასუხისმგებლობით ვაცხადებ, რომ ეს არის ქართულ ენაზე გამოცემული ერთ-ერთი საუკეთესო პოეტური კრებული, დაწერილი სრულიად უჩვეულო ვერსიფიკაციით, პოეტური მეტყველებითა და ტროპებით. ვერსიფიკაციული თვალსაზრისით მკრთალი პარალელის გავლება შეიძლება ადრინდელ პაოლოსთან („ფარშავანგები ქალაქში“, „წითელი ხარი“, „წერილი დედას“ და სხვა.), როცა ლექსი ალაგ-ალაგ ლამის პოლიმეტრული კონვენციისა და შიდა რითმებით გაწყობილი ვერლიბრის ზღვარზეა, მაგრამ თუ პაოლოსთვის ეს ფორმალისტური ძიება იყო, ტარიელ ხარხელაურთან ასეთი ფორმა კონცეპტით არის გამართლებული, მთის მწყემსურ-პასტორალურ გარემოში ქოშინით დაჰყვები ლექსების ლირიკულ სუბიექტ-ობიექტ(ებ)ს, გიწევს მათთან ერთად „მგლის მუხლებით / ბილიკების გადაღუნვა“.

წიგნში შეხვდები ძია ტარიელის კოლეგა-მწყემსების (თვითონაც ხომ მწყემსია) ბრწყინვალე პორტრეტებს, ხედავ, როგორ დააბიჯებენ „უროკვერით ნაბრტყელები“ მხრებით და „მეტრიანი ნაბიჯებით“ თედო, იორამი, თოლიგე, ღვთისავარი, ჩალხია, ჯუღურა, ბესა, ბაღათირი, ავტორთან ერთად შენც გიკვირს „რის ამტანობა აქვთ ამ ღმერთძაღლებს“. კითხულობ: „ო, რა ბრწყინვალე კაცები ხართ…“ ან „არ ვიცი, / რად მიყვარს ამგვარი კაცებით, / ამგვარი ხალხით სიამაყე“. და ხვდები, თუ რატომ გარბოდა შუა სემესტრში უნივერსიტეტის სტუდენტი ტარიელ ხარხელაური თიანეთში, საიდანაც ვახუშტი კოტეტიშვილს ძალით ჩამოჰყავდა ხოლმე.

როცა იცი ძია ტარიელის ტრაგიკულად დაღუპული ვაჟიშვილის (ჩემი სეხნიის) შესახებ, ძნელია მის დაბადებამდე დაწერილი ამ სტრიქონების წაკითხვა:

„შვილი გამეზრდება

ჩემზე ძლიერი,

ჩემზე ამაყი.

კარგს არ დააყრის

მამულის მოშუღარს,

თვალებს აუნთებს

უწმინდეს სანთლებად.

მოკვდება ხნიერი

და ჩასვლა საფლავში

ჩემზე ამაყი“.

მახსოვს, ძია ტარიელს „წყალი საკალმახე“ მივუტანე, მოვუყევი, თუ რა მაკავშირებდა ამ წიგნთან და წარწერის გაკეთება ვთხოვე, დღემდე უემოციოდ ვერ ვკითხულობ ამ წარწერას: „ჩემო ბექა, ამ სახელის გამოთქმა შენმა სიყვარულმა გამიადვილა. მამა-შვილური სიყვარულით“.

ერთხელ, რომელიღაც ლიტერატურული საღამოს დაწყებამდე, მე, ნუკრი ბერეთელი და გიო არაბული ფოიეში ვიდექით და ვსაუბრობდით. უცებ დავინახე ძია ტარიელი, როგორ იდგა და გაღიმებული, ნათელი თვალებით გვიყურებდა, მერე მოვიდა და გვითხრა: ჩემს დროს ერთი თაობის პოეტები ასე ძმურად კი არ ლაპარაკობდნენ, ზურგს უკან ერთმანეთს ლანძღავდნენო. თვითონ ალბათ ამ ჭუჭყს გაერიდა სოფელში.

კიდევ ერთ ამბავს გავიხსენებ: ჩამოსული იყო და ერთხელ, ოპერასთან, თავის სახლში წამიყვანა და ბოლოს გამოცემული თავისი წიგნები მაჩუქა. ნასვამი მოვდიოდი რუსთაველზე, იღლიაში ძია ტარიელის ნაჩუქარი წიგნები მქონდა ამოჩრილი და პირველი ბიჭი ვიყავი ქალაქში.

ამას წინათ, ვირსალაძის ქუჩაზე, პატარა ბიჭმა ჩამიარა სირბილით, ძია ტარიელის სქელი წიგნი ეჭირა. იქნებ ჩემსავით მასაც დააწყებინეს წერა ძია ტარიელის ლექსებმა და სახლში გარბოდა, რომ პირველი ლექსი ფურცელზე გადმოეტანა. გამორიცხული არაფერია.

 

 

 

 

 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...