სამოდელო გაკვეთილები ჩვეულებრივი სტანდარტული გაკვეთილებისგან  განსხვავებულია. მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი კი ისაა, რომ ის გვთავაზობს გაკვეთილის ჩატარების არასტანდარტულ, ინოვაციურ მიდგომას.

სამოდელო გაკვეთილი შეიძლება იყოს:

1. 1. ინტეგრირებული
2. პრობლემაზე ორიენტირებული
3. გამჭოლი კომპეტენციების განვითარებაზე ორიენტირებული
4. ინოვაციური

ინოვაციური გაკვეთილის მახასიათებლებს წარმოადგენს:

გაკვეთილი იყოს თემატურად ან მეთოდურად ინოვაციური, სიახლე შემოქმედებით და საინტერესოდ იყოს შემოტანილი საგაკვეთილო პროცესში, მასალა თანმიმდევრულად და საინტერესოდ იყოს მიწოდებული მოსწავლეებისთვის, გაკვეთილმა უზრუნველყოს დაგეგმილ შედეგზე/შედეგებზე გასვლა.

ათასწლეულის გამოწვევის ფონდის მიერ ჩატარებულ ტრენინგზე გავეცანი “სასწავლო გაჩერებები”-ს მეთოდს. ამ მეთოდის გამოყენებით გადავწყვიტე ჩამეტარებინა XI კლასში სამოდელო ინოვაციური გაკვეთილი მათემატიკაში თემაზე “მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული ფუნქციების გამოყენების მაგალითები”

გაკვეთილის მიზანი:  ლოგარითმული და მაჩვენებლიანი განტოლებებისა და უტოლობების განხილვა. რეალური პროცესების მათემატიკური მოდელის შედგენა  მაჩვენებლიანი და ლოგარითმული ფუნქციების თვისებების გამოყენებით  და მათი მოდელების გამოყენების გააზრება

მისაღწევი შედეგი:  მათ.XI.4. მოსწავლეს შეუძლია პრაქტიკული საქმიანობიდან მომდინარე პრობლემების გადაწყვეტა.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

იყენებს რიცხვის ხარისხსა და ლოგარითმს, ხარისხისა და ლოგარითმის თვისებებს პრაქტიკული საქმიანობიდან ან მეცნიერების სხვადასხვა დარგებიდან მომდირე ამოცანების ამოხსნისას (მაგალითად, ენტროპია ბიოლოგიასა და ფიზიკაში, რადიოაქტიული დაშლა და დათარიღების მეთოდები);

მათ. XI.5             მოსწავლეს შეუძლია ფუნქციებისა და მათი თვისებების გამოყენება რეალური ვითარების მოდელირებისას.

შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე:

იყენებს (ტრიგონომეტრიულ, უბან-უბან წრფივ, საფეხურებრივ, მაჩვენებლიან, ლოგარითმულ) ფუნქციებს და მათ თვისებებს რეალური პროცესების მოდელირებისას;

აქტივობა 1.

საორგანიზაციო საკითხების მოგვარების შემდეგ მოსწავლეებს გავაცანი გაკვეთილის თემა, მიზანი და შეფასების კრიტერიუმები.

აქტივობა 2.

წინარე ცოდნის გააქტიურებისთვის გამოვიყენე შეკითხვების დაფა.  პირველ გრაფაში ჩამოწერილი მქონდა საკითხები, რომლებიც  მჭირდებოდა წინარე ცოდნის გასააქტიურებლად. მეორე გრაფაში საკითხების გასწვრივ მოსწავლეებმა დააფიქსირეს  თავიანთი სახელები, თითოეულ საკითხზე 1, 2 ან 3 მოსწავლე, რომლებმაც უპასუხეს  აღნიშნულ საკითხებს. საჭიროების შემთხვევაში ვუსვამდი შეკითხვებს. ეს დამეხმარა ინტერაქციის გზით  დამედგინა კლასის ცოდნის დონე. ამ შემთხვევაში მოსწავლეებს განუვითარდათ ცოდნის სხვისთვის გაზიარების, საკუთარი აზრის გამოთქმის, თანამშრომლობის უნარები.

საკითხები                  სახელები

მაჩვენებლიანი ფუნქცია                თათული, გვანცა, თამარი

შექცეული ფუნქცია                          ხატია, ანა

ლოგარითმული ფუნქცია               დიმიტრი

თათულიმ, გვანცამ და თამარმა ამომწურავად ისაუბრეს მაჩვენებლიან ფუნქციაზე. განსაზღვრის არე ნამდვილ რიცხვთა R სიმრავლეა, მნიშვნელობათა სიმრავლე დადებით ნამდვილ რიცხვთა სიმრავლე. თუ a>1 ფუნქცია ზრდადია, თუ 0<a<1 კლებადია, a-ს ნებისმიერი დადებითი მნიშვნელობისთვის y=a^x ფუნქციის გრაფიკი გადის (0; 1 ) წერტილზე. ააგეს გრაფიკი და ისაუბრეს თვისებებზე.

ხატიამ და ანამ ისაუბრეს,რომ

f : XY ფუნქციას ეწოდება შექცევადი, თუ არგუმენტის განსხვავებულ მნიშვნელობებს შეესაბამება ფუნქციის განსხვავებული მნიშვნელობები. (  (

ვთქვათ, f : XY შექცევადი ფუნქციაა. ფუნქციას, რომელიც f(X) სიმრავლის ყოველ  b ელემენტს შეუსაბამებს a წინასახეს f ფუნქციის შექცეული ფუნქცია ეწოდება და აღინიშნება   -ით.

y=f(x) შექცევადი ფუნქციის შექცეული ფუნქციის მოსაძებნად საჭიროა ამოვხსნათ y=f(x) განტოლება x-ის მიმართ. და შემდეგ x და y ცვლადებს შეუცვალოთ ადგილები.

ურთიერთშექცეული ფუნქციის გრაფიკები სიმეტრიულია y=x წრფის მიმართ.

მუდმივი ფუნქციის გრაფიკი სიმეტრიულია ox ღერძის პარალელური წრფეა. მუდმივი ფუნქცია არ არის შექცევადი.

დიმიტრიმ ისაუბრა: ლოგარითმი ხარისხებზე ფიქრის ახალი გზაა. მაგ;  კითხვაზე რომელ ხარისხში აყვანილი 2 უდრის 16-ს?  ეს გამოისახება  ტოლფასია

ზოგადად,   ტოლფასია   ორივე გამოსახულება აღწერს ერთსა და იმავე დამოკიდებულებას a-ს, b-ს  და c -ს შორის.  ლოგარითმული და მაჩვენებლიანი ფუნქციები ურთიერთშექცეული ფუნქციებია, ამასთან თუ f ფუნქციის განსაზღვრის არეა D  და მნიშვნელობათა სიმრავლე E.    -თვის განსაზღვრის არეა E , მნიშვნელობათა სიმრავლე D. თუ a>1 ფუნქცია ზრდადია, თუ 0<a<1 კლებადია,  a>1 ფუნქცია უარყოფითია (0; 1) შუალედში და დადებითია (0;  შუალედში. თუ 0<a<1, ფუნქცია დადებითია (0; 1) შუალედში და არყოფითია (1; ) შუალედში. ააგოო გრაფიკი და ისაუბრა თვისებებზე და ფუძის შეცვლის ფორმულაზე.

მოსწავლეებთან ერთად შევაჯამე აქტივობა.

აქტივობა 3. (მეთოდის “გაჩერებებით სწავლების” ინსტრუქციის გაცნობა)

წინარე ცოდნის გააქტიურების შემდეგ მოსწავლეებს გავაცანი ინსტრუქცია  მეთოდის ,,გაჩერებებით სწავლების“ ძირითადი პრინციპებისა და თანმიმდევრობის შესახებ. ყოველ გაჩერებაზე მოსწავლეები მუშაობდნენ 5წთ-ის განმავლობაში. შემდეგ გადაადგილდნენ საათის ისრის საწინააღმდეგო მიმართულებით წრიულად. შეასრულეს ოთხი  გაჩერება სავალდებულო და არჩევითი დავალებებით, ერთი ალტერნატიული გაჩერება შედარებით სწრაფი ჯგუფისთვის და საინფორმაციო გაჩერება საჭიროების შემთხვევაში. ( თეორიული ნაწილი – რაც შეიძლება დასჭირდეთ მაგ; თვისებები, ფუძის შეცვლის ფორმულა და სხვ.) ოთხი გაჩერების შემდეგ  ჯგუფებმა გააკეთეს პრეზენტაცია.

მოსწავლეები შემთხვევითობის პრინციპით გადანაწილდნენ  ჯგუფებში.

გაჩერება I

სავალდებულო

ანა მანქანის სწრაფად ტარების გამო დაჯარიმდა. თუ ის ჯარიმას ახლა დაფარავს, დამატებით არაფერი ექნება გადასახდელი. თუ ის გადადებს ჯარიმის გადახდას, დამატებითი ჯარიმა დაგვიანებული თვეების რაოდენობა t -ს მიხედვით განისაზღვრება. მისი სრული  ჯარიმა F (ლარებში) მოცემულია ცხრილის მეშვეობით (ეს რიცხვები მაჩვენებლიან ფუნქციას წარმოადგენენ.)

რისი ტოლია F -ის ერთმანეთის მომდევნო მნიშვნელობების საერთო შეფარდება      ———————–

დაწერეთ ამ ფუნქციის ფორმულა ——————————————–

რა თანხა ექნება ანას გადასახდელი, თუ იგი დროულად დაფარავს ჯარიმას? —–

არჩევითი

+ = 320

(< 4

გაჩერება II

სავალდებულო

აფხაზები მოადგნენ ნავებით გურიას. შეებრძოლა და სულ ერთიანად ამოწყვიტა მომხვდურნი გიორგი გურიელის ძემ. იმავე წელს მანუჩარ ათაბაგმა სამცხე ააჯანყა თურქთა წინააღმდეგ. ფეხზე დადგა ბრაზით ბოღმამორეული ოსმალეთის სასულთნო კარი. იპოვეთ ამ ამბების მოხდენის თარიღი, თუ იგი

= 0,5x განტოლების ამონახსნის ტოლია.

არჩევითი

2- 4= 150

გაჩერება III

ტფილისში სადარბაზოდ შეიყარნენ: ქართლის მეფე კონსტანტინე II, კახეთის მეფე ალექსანდრე I გიორგის ძე, იმერეთის მეფე ალექსანდრე I ბაგრატის ძე, სამცხის მთავარი ყვარყვარე ათაბაგი და ხელი მოაწერეს სამარცხვინო ზავს, რომლითაც დაადგინეს საზღვრები, ერთიანი საქართველოს წიაღიდან აღმოცენებული ,,საქართველოებისა“.

იპოვეთ, რომელ წელს მოხდა ,,საქართველოებად“ დაყოფა საქართველოსი, თუ ის თარიღი

lg (  lg (=  lg  + lg 497

განტოლების ამონახსნის ტოლია.

არჩევითი

გაჩერება IV

სავალდებულო

ორმოცდათვრამეტი წლის შაჰ-აბასი ლოგინად ჩავარდა და ერანს მოუკვდა ყველაზე დიდი აღმაშენებელი, ხოლო საქართველოს ყველაზე დიდი დამაქცევარი. დაკრძალეს ძველ ქალაქ ყუმში, ისფაჰანსა და თეირანს შორის.

იპოვეთ შაჰ-აბასის გარდაცვალების თარიღი, თუ იგი

არჩევითი

ალტერნატიული გაჩერება

აღმოაჩინეთ შეცდომა

განტოლება:

თუ გამოვიყენებთ ლოგარითმის ჯამის ნამრავლად გადაყვანის ფორმულას, მივიღებთ

საიდანაც

= 0

= 0       = 4                                    პასუხი: 0; 4.

2. უტოლობა

ამოხსნა:  ლოგარითმული ფუნქცია ერთზე მეტი ფუძით, ზრდადია, ამიტომ ფუნქციის მეტ მნიშვნელობას არგუმენტის მეტი მნიშვნელობა შეესაბამება. ეს ნიშნავს, რომ მოცემული უტოლობიდან გვექნება    2x-2 < x+3

რომლის ამოხსნით მივიღებთ   x < 5

პასუხი: x < 5

ვაკვირდებოდი მოსწავლეების მუშაობის პროცესს, ვეხმარებოდი  მათ საჭიროების შემთხვევაში, ვაძლევდი მითითებებს, ვინიშნავდი  შეცდომებს.

მას შემდეგ, რაც ჯგუფებმა ყველა გაჩერებაზე მიცემული დავალებები შეასრულეს, გააკეთეს პრეზენტაცია მათთვის სასურველ საკითხებზე.

აქტივობა 6.

მეთოდის გაჩერებებით სწავლების გააზრება და ანალიზი. შეფასება და შეჯამება

დავურიგე თვითშეფასების და ურთიერთშეფასების რუბრიკა და ვთხოვე შევსება.

მოსწავლეებმა იმსჯელეს, რით იყო ეს მეთოდი მათთვის მნიშვნელოვანი, რა მოეწონათ, რას შეცვლიდნენ.

მოსწავლეების შეფასებით, მათთვის  გაკვეთილი ინოვაციური  იყო. მათი განმარტებით, სიახლე შემოქმედებითად იყო შემოტანილი საგაკვეთილო სივრცეში. შერჩეული დავალებები საინტერესო იყო, რადგან სავარჯიშოები პრაქტიკული საქმიანობიდან და მეცნიერების სხვადასხვა დარგებიდან იყო მოყვანილი.

გამოყენებული ლიტერატურა:

გ.გოგიშვილი, თ. ვეფხვაძე, ი. მებონია, ლ.ქურჩიშვილი  XI კლასის მათემატიკის სახელმძღვანელო

გ.ლობჟანიძე, ნ. მჭედლიშვილი, ნ.სხირტლაძე, თ. ჯანგველაძე – მათემატიკა

ვ.ქელბაქიანი, თ.მორალიშვილი, ა. ახვლედიანი – მათემატიკის ამოცანათა კრებული

ს.კოლმოგოროვი მე-10-11 კლასის სახელმძღვანელო

გ.ჩაჩანიძე – ალგებრა და საქართველოს მატიანე.

თეიმურაზ ორმოცაძე მათემატიკა- “ვსწავლობთ სხვის შეცდომებზე”

                „ მტირალის სტვირის პატრონი

                                                                          ფეხს როგორ გავსწვდი  თქვენთანა?!

                                                                         მაგრამ გავიგებთ ერთხელაც,

                                                                         ვინ ახლოს არის ღმერთთანა’’…  

                                                                                                                             ვაჟა-ფშაველა

     კონსტანტინე გამსახერდიას   უთქვამს : “უტოლო ლოდს მაგონებს ვაჟა-ფშაველა. პირიქითა ხევსურეთში,მუცოს ციხის სანახებში , ერთი უზარმაზარი ლოდი იცავს ხეობის ყელს…არავინ იცის,საიდან გაჩნდა იგი. საიდან მოსულა ან საიდან მოუტანიათ ამ ხეობის ყელში…ყოველ დროში, ყოველ პოზაში, ყოველი მხრიდან სხვადასხვა აღნაგობისა მოგეჩვენება იგი. ვაჟა-ფშაველა მომაგონა ამ უტოლო ლოდმა“…

ხეობის ყელის  დამცველი ლოდივით დგას ვაჟა ყველა მისი ნაწარმოების შესავალში.თავისუფლად გიშვებს თავის ქმნილებებში,მაგრამ გამოსვლისას ლოდი დიდ წინააღმდეგობად გექცევა და გიჭირს თავი დააღწიო  მის სამყაროს,   რომლსაც  იმდენად გრძნობ,  რამდენადაც მიუხვდები  სათქმელს.

მისი    პერსონაჟებისათვის ძნელია  კაცებრივი  ტვირთის  ტარება,მაგრამ ბედნიერებაცაა  ამავდროულად.თავად ბრძანა-„მხოლოდ მაშინ ვარ ბედნიერ,როცა ვარ შეწუხებულიო“ და ,ალბათ, ამ წუხილის  ბრალია მისი მსოფლხედვა,აზროვნება, შემოქმედებითი ინდივიდუალიზმი და პერსონაჟთა შექმნის  საოცარი ნიჭი.გაოცებს ესთეტიკური იდეალისაკენ მიმავალი გზა,რომლის ბოლოში თავად დგას და ყოველთვის მაღლია თავისივე ქმნილებებსა და პერსონაჟებზე.

ყოველ წელს  ვცდილობ ალუდა ქეთელაურს პოემის დასრულებისთანავე  გამოვეთხოვო,აღარ გავაგრძელო ფიქრი მასზე, მაგრამ პირიქით- უფრო მეტად მაფიქრებს  იგი. მიხარია, რომ ბავშვებიც იზიარებენ ჩემს განცდებს.

ზოგადად მწერალი პერსონაჟებს მხატვრული იერსახის შესაქმნელად ქმნის, იგონებს, ძერწავს.ეს იერსახე უნდა განზოგადდეს,მკითხველი დაფიქრდეს თუ რატომ,რის სათქმელად, რის საკეთებლად წერს მასზე ავტორი.ასე იქნებოდა ალუდა ქეთელაურის შემთხვევაშიაც.მას დიდი მისია დააკისრა ავტორმა და საამისიდ მრავალი მიზეზი მოუძებნა.ეს მიზეზებია:

• ტრადიცია რომ  დაერღვია: „მკლავზედაც გებას მარჯვენა,შენზედ ალალი არიო,შენ ხელ შენ გულზედ დამიწდეს,ნუ ხარობას ქავის კარიო…“
• თავი არ მოსწონებოდა: „პირს დასწოლია ნისლები, გულით ნადენი, შავია…“
• საკუთარი ცხოვრება შეეფასებინა- „ვისაც მტერობა მოსწყურდეს,გააღოს სახლის კარია,სისხლ დაიგუბოს კერაში, თვითონაც შიგვე მდგარია,..“
• სისხლში ცხოვრება ეღიარებინა- „სისხლშია ჰქონდეს ქორწილი, იქ დაიწეროს ჯვარია. დაიპატიჟოს სტუმრები, დაამწკრიოდეს ჯარია. სისხლში დაიგოს ლოგინი, გვერდს დაიწვინოს ცალია. ბევრი იყოლოს შვილები, ბევრი ქალი და ვაჟია,იქვე საფლავი გათხაროს,იქ დაიმარხოს მკვდარია…“
• საკუთარი ცხოვრების მიზანი შეეფასებინა- „შენ რო სხვა მაჰკლა, შენც მოგკვლენ, მკვლელს არ შაარჩენს გვარია…“
• ნანახი სიზმრით მიმხვდარიყო,რომ თემის კანონებით ცხოვრებამ კაციჭამიად აქცია: „დავჯე,ჯამ ვინმემ დამიდგა,კაცის ხორც იყო წვნიანი,ვსჭამდი,მზარავდა თუმცა-ღა კაცის ხელ-ფეხი ძვლიანი…“
• უარი ეთქვა ქავის კავზე დაეკიდა მინდიას მოტანილი მუცალის მარჯვენა- „თუ ხელის მოჭრა მდომიყო, გან ვერ მოვსჭრიდი თავადა?… რაად მინდარის, ვერ მიხმლობს, არ გამოდგება ფარადა… წაიღე თუ გწამ უფალი, ნუღარ მაჩვენებ თვალითა,კაი ყმის მარჯვენა არი,გული მეწვება ბრალითა“….
• დაპირისპირებოდა თემს-„მტერს მოვკლავ, კიდევ არ მოვსჭრი, მარჯვენას მაგათ ჯაბრითა…“
• შეეფასებინა თემის კანონი- „წესი არ არის მტრის მოკვლა, თუ ხელ არ მასჭერ  დანითა“ვაი, ეგეთას სამართალს, მონათლულს ცოდვა -ბრალითა…“
• დანანებოდა უცხო ყმა- „კაი ყმის მარჯვენა არი, გული მეწვება ბრალითა“
• პატივი მიეგო ურჯულოსათვის- „ეგ სამხვეწროა, ბერდიავ, ძოღან მოკლულის ქისტისა, მუცალს ეტყოდნენ სახელად, მაუნათლავის შვილისა. კარგადაც დამიმწყალობნე, გამიმეტებავ მისთვინა…“
• თავად აღესრულებინა მსხვერპლშეწირვა- „ხელი დაიკრა ფრაგულსა, შუქი ამოხდა მზისაო. უქნივა მოზვერს ქედზედა, თავი მიგორავს ძირსაო. თან შაეხვეწნა ბატონსა, ნუ შამიცოდებ შვილსაო. ალლადა ჰქონდეს მუცალსა, მაგ მოუნათლავ გმირსაო…“
• თავს დასტყდომოდა თემის რისხვა- „სამართალი ვქნათ, ვუმტვრიოთ, ალუდას სახლის დირენი; ნუ დაინანებთ, ექმენით, ცოლ-შვილის ამატირენი. მოკვეთილ იყოს, სხვა ქვეყნის ცა-ღრუბლის შენამზირები. წადით, უმტვრიეთ შავ-ბნელსა სახლისა, ციხის კარები. ცეცხლი მიეცით საძნოვარს,- ცასა სწვდებოდეს ალები. სათემოდ გამაირეკეთ ცხვარი, ძროხა და ხარები. შატილს ცოლ-შვილი უტირეთ, გუდანს- შინშნი და ქალები; ჰრისხავდეს ჩვენი ბატონი, არ არის შესაბრალები.“
• იძულებით დაეტოვებინა მშბლიური მხარე- „ წინ მიდის მგზავრი მიჰკვალავს, ხუთიც უკანა ჰყვებისა…“
• წასულიყო უგზო- უკვლოდ, დანანებოდა მთები და სოფელი- „ ერთხელ მოუნდის ალუდას,ერთხელ მობრუნვა თავისა“
• ოჯახთან ერთად ევლო სითეთრეში ზეციური თოვლის ფანტელების ქვეშ და კვალიც არ დაეტოვებინა, რადგან თოვლი ავსებდა მის ნაფეხურებს…

ვინ დარჩა უკან ალუდას?

• თემი,რომელიც ისევ მოიმარჯვებს ფარებს და „კაპასად“ააჟღებებს რვალს ახალი მოწოდების შესასრულებლად;
• სოფელი, რომელმაც მიწასთან გაასწორა მისი  ოჯახი;
• ახალგაზრდები-„ახალ-უხლები“ სიახლის გამოჩენისას „გადაიქციან ტყემლადა“;
• ბერდია- „ღვთისმოსავი“, „მსხვერპლშემწირავი“,მოყვასის გამმეტებელი,ავი ტრადიციის  გამგრძელებელი;
• მინდია-რომელმაც ცრემლიანი თვალებით გამოაცილა იგი…

თემი ვერ მიხვდა, რომ გასწირა კარსმომდგარი სიახლე, სიკეთე,სიყვარული, დაკარგა პიროვნება,რომელმაც კარგად იცოდა,რომ  ურაჯულოს სანთელს ვერ აუნთებდა, არც შესაწირს მიღებდა მისგან მუცალის სული,რომ  სხვაზე მეტადაც უწყოდა ეს ყველაფერი ალუდამ, მუცალთან შეხვედრამდე იცავდა თემის კანონებს, საფიხვნოს თავში  მჯდომს ეს არ შეეშლებოდა,მაგრამ  ამ შემთხვევაში, იგი ამწყალობებდა მუსულმან კაი ყმას და ზოგადად  ვაჟკაცობას,მოყვასს,ეს ერთგვარი  ჟესტი იყო დამარცხებული კაი ყმის პატივისცემისა და არა ხატის- სალოცავის შეურაცხყოფისა.  ცხადია,ამას თემი ვერ მიხვდებოდა,ვერც მინდია მიახვედრებს,რადგან  თავად ამის გასაგებად ჯერ მზად არ არის.

რა დაკარგა თემმა ალუდას სახით? მომავალი,ზოგადად ჰუმანური იდეები და გაღვიძებული შემეცნება –  “ჩვენ ვიტყვით მარტო ჩვენა  ვართ ,მარტოდ  ჩვენ  გვზრდიან დედანი,ჩვენა ვცხონდებით, ურჯულოთ კუპრში მოელის ქშნანი,ამის თქმით ვწარა-მარაობთ, ღვთის შვილთ უკეთეს იციან….“

ერთად-ერთი მინდია ვეღარ იქნება ისეთი,როგორიც იყო:თუ ტყემლად   ქცეულმა ახალგაზრდებმა შენიშნეს  თვალცრემლიანი, ეტყვიან–  ალუდას „გადუქცევიხარ  ქალადაო“.შეარცხვენენ, შეაჩვენებენ. აი, ამიტომაც „დადის ურმით სიმართლე და ჭეშმარიტება“. „ ჭეშმარიტება ზოგჯერ მსხვერპლსა გვთხოვს“-ბრძანებს ვაჟა.რაც უფრო ბევრი და „ღირებული“ იქნება ეს მსხვერპლი, ცნობიერებაც შეიცვლება,სიბნელეს სინათლე მოიცავს და გზის  გაგრძელების მსურველებიც მეტნი იქნებიან.

პერსონაჟები სიცოცხლეს აგრძელებენ ნაწარმოების დასრულების შემდეგაც. ისინი თავიანთი ღვაწლით ცოცხლები რჩებიან მკითხველის გონებაში. მათი მომავალი ჩვენი საფიქრელია.ბევრნი არ არიან ასეთები,  „ცოცხლადდარჩენილთა“ შორის ალუდა ქეთელაური ყველაზე გამორჩეულია და მასზე ფიქრი  დიდხანს მიჰყვება დაკვირვებულ მკითხველს, რადგან გარკვეული მისია აკისრია და ამას განზოგადება სჭირდება.

რამდენად მზადაა ალუდა ამ ცვლილებებისთვის? ის არ არის მზად.მან ამ ცვლილებებს მხოლოდ საფუძველი ჩაუყარა.ამიტომაცაა,რომ  დედას თემის საყვედურს არ ათქმევინებს- „ღმერთ  ეს  გვარგუნა ბედადა,  ჯვარს არ აწყინოთ,თემს ნუ სწყევთ“…თემის  განაჩენი  ღვთის ნება   ჰნგონია,ალბათ,მართალიცაა,რადგან  მტერში კაი ყმა დაინახა,მოყვასად აღიარა და ესაა ქრისტიანული მორალიც-„გიყვარდეს მტერი შენი“.წარმართულ თემს ამის გაგებაში ალუდასნაირი ადამიანნები  უნდა დაეხმაროს. მთავარია ,სულიერი სიმაღლისაკენ გზის გაკაფვა,დანარჩენი სხვებმა უნდა გააკეთონ,ოღონდ  არა ცრემლიანი თვალებით,არამედ ანთებული გულით,  ნათელი გონებითა და სწორი ქმედებით.

ყოველი  ქმნილება  ხელოვნებისა მომავლისთვის იქმნება. ლიტერატურაში ამ ტრადიციასთან თანხვედრას დიდი ძალისხმევა სჭირდება.  მწერალიც ასეა,იწერება აწმყო ვითარება,მაგრამ ის სამომავლო  საფიქრალიც ხდება.ჰოდა, ასეა დღესაც,  გრძნობა-გონების ჭიდილში დაკარგული ალუდა-ჯოყოლები,ცრემლიანი თვალებით  ხედვა და  ისევ შიში თანადგომისა.ვჯერდებით ფორმულირებას–მე მესმის შენი,მაგრამ ვერ  ვიზიარებ.

სად წავიდოდა ალუდა? გოდერძი ჩოხელის მოთხრობამ „სამანს იქეთ დასახლებულნი’’ მაპოვნინა ამის პასუხი.   საოცარი მოთხრობაა.თემის განაჩენით  მოკვეთილი ადამიანები ცხოვრობენ იქ. შემზარავი ისტორიებით აღწერს ავტორი მათი მოკვეთის მიზეზებს.  აქ  შვლის მკვლელი  მამაა; დედა-ახალშობილის მკვლელი; ქურდი; ლუკმის  ფასის არმცოდნე; მკვდრის ხსოვნის უარმყოფელი; მხდალი ჯიშის კაცი; მოშინაურებული ხის მჭრელი; ძმის მკვლელი; გვარის სიწმინდის ბზარის გამჩენი გოგონა; მკვლელ ხევსურთა მფარველი…,მაგრამ ალუდასთვის არ მიუსჯიათ სამანს იქით გადასხლება.ეს სხვა თემია,სხვა კანონებით. ალუდას ადგილი იქ არ არის.იქ  სხავა „ალუდა“უნდა გაჩნდეს.

ალუდს  მომავალი გაურკვეველია.მკითხველიც იქ ეთხოვება მას,სითეთრეში  დარჩენილს,რომლის გზა ეს  ფეხდაუდგმელი  თეთრი  თოვლი იქნება  და  ეს სითეთრე გააგებინებს მკითხველს,რომ ალუდა  „ ახლოს არის ღმერთთანა“,რადგან სრულოფილების მაძიებელი ჯერ არაა,ის სრულყოფილების გზის გამჩენია,ავტორის მზანიც   ეს იყო, ეჩვენებინა  ალუდას შინაგანი ფერისცვალება,ჭიდილი საკუთარ თავთან (მესთან) და პიროვნებად გარდაქმნის მცდელობა.ამით  იგი აამაღლა  დანარჩენ ხევსურებზე, შეარყევინა,შეაზანზარებინა დრომოჭმული ტრადიციები.

ალუდა წვიდა… როგორც „მამამ“,ძველმა,დრომოჭმულმა დამკვიდრებულმა მორალმა,თავისი მისია შეასრულა, მაგრამ დატოვა ნათელი კვალი ამაღლებული სულისა და ამ კვალის თვალის მადევნებელი მინდია, რომელიც ხვდება,რომ გაჩნდა  რაღაც ახალი,რაც მისგან პასუხისმგებლობას მოითხოვს, ეს  საკუთარი წვლილის შეტანაა თემის გამოღვიძებაში. სხვა რისი მანიშნებელი უნდა იყოს მისი ცრემლები  ან „გულზედ გადიწყვის მკლავები“. გულზე ხელების ჯვარედინად დადება ცალსახად  ჯვრის გამოსახვაა,ასევე მოკრძალებაც ბარძიმისაკენ მიმავალ გზაზე. ცხადია,ეს ყველფერი გაცნობიერებული  არა აქვს მინდიას ,მაგრამ იგი თაობათა ცვლაში „შვილად“ წარმოჩნდება,რომელმაც ალუდას- მამის კვალი უნდა  შიცნოს და გააგრძელოს იმ მიმართულებით,რომლითაც ალუდა წავიდა.ეს გზა ასევე ღვთისკენ მიმავალი იქნება.

ამით  ალუდას მისია დასრულდა,ახლა მინდიას მისია უნდა გაგრძელდეს,რადგან თუ ერთი კაცი მაინც იქნება „პატიოსანი“ „სოდომი“ გადარჩება,ესე იგი   თემს ნათელი მომავალი  ექნება. ეს მისია დააკისრა ალუდამ  მინდიას. თემის  სულიერ ამაღლებას დიდი დრო სჭირდება,ეს დრო აუცილებლად დადგება,მთავარია, მინდია-ალუდას ჟაჭვი არ გაწყდეს,ადამიანის ევოლუცია არ შეჩერდეს,მანამ კი ასე  ივლის ალუდა ფეხდაუდგმელ ქათქათა თოვლში   და ამით მიახვედრებს მკითხველს „ვინ ახლოს არს ღმერთთანა“…

ღმერთისკენ სვლა თავისუფლებისაკენ სვლაა. ვაჟა-ფშაველას აზრით,“თავისუფლება გამოიხატება ადამიანის ნდომა-მისწრაფებაში,თავისუფლება მოქმედებაა,განხორციელებაა ნებისა,აზრის,გრძნობისა.თავისუფლება თავმოყვარეობაა.თავმოყვარეობა ოგვარია:ბრიყვული და გონივრული“… აქედან გამომდინარე,თემის თავმოყვარეობა ბრიყვულია,რადგან იგი მხოლოდ თემზეა ორიენტირებული,ამიტომაც ემსგავსება მხეცს,ამიტომაცაა ასეთი დაუნდობელი.გონივრული თავმოყვრეობა კი პირიქით,სხვაზე ზრუნვაა,ამისთანა ადამიანი კი იშვიათად,მაგრამ მაინც გამოჩნდება ხოლმე.ასე გამოჩნდა ალუდა მხეცად ქცეულ თემში.იქ სინათლის სხივი შეიტანა,მიმდევარიც გაიჩინა და წავიდა!

„ვაჟა სულ სხვაგან არის,ჩენ კიდევ სულ სხვაგან დავეძებთ და ვერ გვიპოვნია ჯერ.ვერც ვიპოვით…ვაჟა-ფშაველა მომავალში დაელოდება თავის მპოვნელს“.(მიხო მოსულიშვილი)

მე არ  მაქვს „მტირალი სტვირი“,არ ვიცი „ფეხს როგორ გავსწვდი თქვენთანა“,მაგრამ მაინც შევბედე უტოლო ლოდს  მეფიქრა მასზე და ჯერ ჩემი მოსწავლეებისთვის გამეზირებინა,მერე კი თქვენთვის ის, რომ  ალუდაზე ფიქრი ამიტომაც მიმყვება დიდხანს და ყოველ წელს მიჭირს ვაჟას დიდებული სამყაროდან გამოსვლა.ვიცი ჯერ კიდევ ბევრი რამ მაქვს გასაგები. ასევე  ვფიქრობ, ვაჟა-ფშაველას „მპოვნელი“ სადღაც,რომელიღაც საკლასო ოთახში ქართული ლიტერატურის გაკვეთილზე ზის და დიდი ინტერესითა და სიყვარულით ისმენს ალუდას ამბავს,რომ მომავალში ჯეროვნად შეაფასოს იგი. ის ლოდი კი ისევ იქა დგას და,ასე მგონია, მას  ელოდება!

გამოყენებული ლიტერატურა

ვაჟა-ფშაველა – “ალუდა ქეთელაური”

ლევან ბერძენიშვილი „ალუდა ქეთელაური“ – მთა და ლიტერატურა

ლალი დათაშვილი- ალუდა ქეთელაური, თემი და საზოგადოება.

  „ჩვენც ვეცადეთ და განვდევნეთ

რაცა არი ჩვენში ცუდი“

        გიორგი ერისთავი. კომედია „გაყრა“

1850 წლის 2 (ძვ.სტილით – 14) იანვარს, თბილისის გიმნაზიის სცენაზე, ქართველმა მსახიობებმა წარმოადგინეს გიორგი ერისთავის კომედია „გაყრა“ და ეს მოვლენა აღდგენილი ქართული პროფესიული თეატრის დღედ იქცა.

მას შემდეგ საუკუნე-ნახევარი გავიდა და, ჩვენი საზოგადოება ყოველ 14 იანვარს ქართული თეატრის დღეს აღნიშნავს.

ქართული თეატრის ისტორია გაცილებით ხანგრძლივია და თუ თეატრს, როგორც სანახაობით, სინთეზურ ხელოვნებას ისე გავიაზრებთ, როგორც ეთნოკულტურულ გამოცდილებას, ის შესაძლოა იმდროინდელიცაა, როცა საერთოდ გაჩნდა დედამიწაზე თეატრის ჩანასახი. მაგრამ ახლა ამ ისტორიაზე არ ვწერ. იმ კაცზე მინდა ვთქვა, ვინც ქართული პროფესიული თეატრის ფუძემდებლად იქცა და ვინც, ამ წერილის დასაწყისში უკვე ვახსენე.

გიორგი ერისთავი – დრამატურგი, რეჟისორი, მთარგმნელი, საზოგადო მოღვაწე, ჟურნალ „ცისკრის“ დამაარსებელი. საერთოდ, იმ დრამატულ და პარადოქსულ მეცხრამეტე საუკუნეში ხომ ბლომად იყვნენ მანათობელი ადამიანები, ვისმა პროგრესულმა აზრმა და საქმემაც ეს ქვეყანა საღათას ძილიდან გამოიყვანა და საკუთარ ცოდვებზე, მანკიერებებზე დააფიქრა. ერთ-ერთი ასეთი გიორგი ერისთავიც გახლდათ, რომელმაც ისეთი ფასდაუდებელი საქმე გასწია, რომ, როგორც შინაურულად იტყვიან ხოლმე, მის ამაგს ვერასდროს გადავიხდით.

ის იყო ყველაზე მნიშვნელოვანი და პოპულარული კაცი იმ საუკუნის 40-იან წლებში. ქსნის საერისთავოს შთამომავალი, სახაზინო ექსპედიციის მწიგნობრის – დავით ერისთავისა და მარიამ ქობულაშვილის ვაჟი 1813 წელს, სოფელ ოძისში დაიბადა. ცოტა ხანს მოსკოვში სწავლობდა, მაგრამ ვერ გაძლო და მალევე დაბრუნდა. სოლომონ დოდაშვილის წრეში მოექცა, ახლობლობდა ორბელიანებთან, იყო 1832 წლის შეთქმულების აქტიური მონაწილე, თუმცა შეთქმულების გაცემის შემდეგ ისიც დააპატიმრეს და პოლონეთში გადაასახლეს.

პოლონეთმა დიდი გავლენა იქონია გიორგი ერისთავზე – საუცხოოდ შეისწავლა ენა, ისე, რომ „ვეფხისტყაოსნის“ თარგმნაც კი სცადა. (მოგვიანებით „ვეფხისტყაოსანი“ მისი თეატრალური შთაგონების წყაროდაც იქცა და განახორციელა კიდეც სცენაზე სამმოქმედებიანი პიესა).

ამბობენ, რომ ძალიან პრინციპული, ჯიუტი და ხისტი ბუნების კაცი იყო. ამის გამო ბევრჯერ შარსაც გადაყრია. ერთი ფაქტი კი, რომელიც მის ახალგაზრდობაში მოხდა, გიორგი ერისთავს, როგორც გულწრფელ პატრიოტს და ღირსეულ ადამიანს ახასიათებს – 1828 წელს, ნინო ჭავჭავაძის და ალექსანდრე გრიბოედოვის ქორწილში (რომელიც გენერალმა პასკევიჩმა გადაუხადა იმ დროის ყველაზე პოპულარულ წყვილს), გიორგი ერისთავი ქართული ჩოხით მივიდა. რა თქმა უნდა, კარშივე შეაჩერეს და ჩოხის გახდა მოსთხოვეს, მაგრამ ერისთავმა ძალიან იუკადრისა და საერთოდ აღარ დასწრებია ქორწილს.

სიყვარულშიც გულუხვი იყო. მუდმივი საზოგადოებრივი საქმის მიუხედავად, მაინც ბევრი თავგადასავალი ჰქონია, სატრფიალო წერილებიც უწერია, ბევრჯერაც დამწუხრებულა და გაბედნიერებულა. ქორწინებით კი ორჯერ იქორწინა – 1844 წელს, იაგორ ალიხანოვის ქალიშვილი ელისაბედი შეირთო და ხიდისთავში გადავიდა საცხოვრებლად. ელისაბედმა ტყუპი ვაჟი გაუჩინა – კონსტანტინე და დავითი, თუმცა კონსტანტინე მალე გარდაიცვალა, დავითი კი მომავალში ჩინებული დრამატურგი და მწერალი დადგა.

ელისაბედის გარდაცვალების შემდეგ, 1856 წელს  მეორედ იქორწინა – დავით თარხან–მოურავის ქალიშვილზე, მართაზე. მასთან გოგონა შეეძინა, მაგრამ ისიც მალევე გარდაიცვალა.

1845 წელს, მთავარმართებელ მიხეილ ვორონცოვის ხელშეწყობით, თბილისში რუსული თეატრი დაარსდა. საერთოდ, ამ ვორონცოვის შესახებ მრავალნაირი აზრი არსებობს და რამდენი მაქებელიც ჰყავს, იმდენი მაძაგებელიც მოიძებნება. ერთი რამ კი ფაქტია: მან სრულიად შეცვალა ცარისტული მმართველობის სისტემა საქართველოში, სამხედრო მმართველობიდან სამოქალაქო მმართველობისკენ, შესაძლოა გულწრფელად მოსწონდა და სჯეროდა კიდეც ქართველების ნიჭიერების, ჩვენს ეროვნულ წიაღში დაუნჯებული ათასნაირი პოტენციალის, რომლისგანაც, ამ პატიოსან რუსს „იმპერიის მარგალიტის“ შექმნა გადაეწყვიტა.

ხოლო იმაზე მეტად კი, ვიდრე თბილი სიტყვა, უხვი ხელშეწყობა, ხელისუფალის ალერსი და მხარდაჭერაა, არაფერი უყვარს ალბათ ბუნებრივად კომფორტისკენ (და მცონარებისკენაც) მიდრეკილ ადამიანს, მით უფრო ქართველს და, სულ არავის უნდა გაკვირვებოდა, რომ მიხეილ ვორონცოვის რეფორმატორულ სისტემას იმდროინდელი ქართველი დიდგვაროვნული საზოგადოების აღტაცებული ყიჟინა და მორჩილება მოჰყოლოდა.

სწორედ ვორონცოვს წარუდგინა მანანა ორბელიანმა ახალგაზრდა დრამატურგი და რეჟისორი გიორგი ერისთავი და სთხოვა – გადასარევია რუსული თეატრი, მაგრამ ჩვენ უკვე გვაქვს ჩვენი პიესები, გვყავს მსახიობები და რეჟისორები და მზად ვართ, ჩვენი თეატრიც გვქონდესო. ვორონცოვმა სიხარულით მიიღო ეს წინადადება და პრემიერისთვის სამზადისიც გამოაცხადა!

გიორგი ერისთავის კომედია „გაყრა“ იყო პირველი პრემიერა, რომლითაც პროფესიული ქართული თეატრი აღდგა. ამ უმნიშვნელოვანესი მოვლენით რაღაც სერიოზულად გარდატყდა იმდროინდელ საზოგადოებრივ ცნობიერებაში. გიორგი ერისთავის ბასრი, დაუნდობელი და საშინლად საჭირო რეალისტური სცენები ქართველი თავად-აზნაურებისთვის, ჩინ-მედლებიანი სამხედრო თუ სახელმწიფო ჩინოვნიკებისთვის მტკივნეულ სარკედ იქცა. ერისთავის მხატვრული პრინციპი იყო, ყველაფერი ზედმიწევნით ნამდვილი ყოფილიყო, რათა ყველას ეცნო საკუთარი თავი. თავად სპექტაკლ „გაყრის“ კოსტუმებზე სამუშაოდაც კი საგანგებოდ მოიწვიეს იტალიელი მხატვარი კორადინი, რომელმაც უზადო ოსტატობით შექმნა საუკეთესო სასცენო ესკიზები. დღეს ეს ესკიზები ქართული თეატრალური ისტორიის, სცენოგრაფიის ფასდაუდებელი ნიმუშებია.

ერისთავის მიმართ ინტერესი და პატივისცემა კიდევ უფრო გაიზარდა. თავადმა ვორონცოვმა საქართველოში ვიზიტით მყოფ იმპერატორ ალექსანდრეს ასე წარუდგინა იგი: „გაიცანით, თქვენო ბრწყინავლებავ – ეს ქართველი მოლიერიაო“. იმპერატორის პასუხი კი ყოფილა – არ ვიცოდი, ქართველებს თუ თავიანთი მოლიერი ჰყავდათო.

ამ ქართველმა მოლიერმა კიდევ ერთი დიდი საქმე ქნა – დააარსა ჟურნალი „ცისკარი“. ესეც, პირველი სახელოვნებო–სალიტერატურო ჟურნალი, რომელმაც გიორგი ერისთავის რედაქტორობით 2 წელი იარსება, გამოვიდა მისი 24 ნომერი. მოგვიანებით მას სხვა ადამიანები აღადგენენ და უპატრონებენ, ისევე, როგორც ბევრ საქმეს, რაც გიორგი ერისთავმა დაიწყო და შესწირა თავისი შინაარსიანი, საინტერესო, ტკივილებით, იმედგაცრუებებით, გამარჯვებებით სავსე ცხოვრება.

1860–იან წლებში გიორგი ერისთავი ევროპაში გაემგზავრა სამოგზაუროდ. შემორჩენილია მისი დღიურების ნაწილი. თუმცა, ამ მოგზაურობიდან მალე, 1864 წელს, ავადმყოფობის გამო მწერალი  გორში გარდაიცვალა.

მისი დაკრძალვის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით. ივანე კერესელიძემ „ცისკარში“ ნეკროლოგი გამოაქვეყნა. ითქვა, რომ გორში დიდძალი ხალხი ჩავიდა მის უკანასკნელ გზაზე გასაცილებლად.

დაკრძალეს იკორთის ტაძარში, რომელიც დღეს საოკუპაციო ხაზს მიღმაა და არის ცნობა, რომ მის საფლავსაც და იქ დარჩენილ სხვა საფლავებსაც დიდი ხანია ანადგურებენ…

ჩვენ გვყავს ქართველი მოლიერი და არ გვაქვს მისი საფლავი – ესეც იმ სევდიანი დრამატურგიიდანაა, რომლითაც დედამიწის სცენაზე ჩვენი ქვეყნის უცნაური, პარადოქსებით სავსე ისტორია დღემდე თამაშდება…

ხდება ისე, რომ დრო ქმნის რაღაცა ფასეულობას და მერე ისევ დროვე გადააფასებს მას. ამიტომ ყოველთვის წარმოიშობოდა ხოლმე კონფლიქტი: დამწერლობა თუ მეხსიერება? წიგნი თუ რწმენა? კომპიუტერი თუ წიგნი? თუმცა არის ის, რასაც ასეთი დახარისხების მიუხედავად, კვდომის საფრთხე არ ემუქრება და ისიც იარსებებს კაცობრიობასთან  ერთად. ასეთია სწორედ წიგნი. თუმცა დღეს, მიუხედავად ამისა, გაჩნდა წიგნის ბანალური, მაგრამ ძალიან მტკივნეული დაპირისპირება კომპიუტერთან.

არსებობს ორი ტიპის წიგნი: საკითხავი და საცნობარო. პირველს, როგორც წესი, თავიდან ბოლომდე კითხულობენ, იკვლევენ თუ სულიერად იზრდებიან. მეორეს (ცნობარს, ენციკლოპედიებს…) ხანგამოშვებით ,,ეწვევიან”, საჭირო ცნობების ამოსაკრებად. კომპიუტერს შეუძლია სწორედ ეს მეორე სახის წიგნი ჩაანაცვლოს, მაგრამ პირველს ვერ შეცვლის. თუმცა კომპიუტერი, როგორც ინფორმაციის წყარო, არცთუ ისე სანდოა, ისევ და ისევ, როგორც წიგნი, რადგან მისეული ინფორმაცია ხშირად ვერ დაიკვეხნის უტყუარობით. კომპიუტერს თავისუფლად შეიძლება ვუწოდოთ წიგნიერების ახალი სახე, თან, ამავე დროს, ეს თითქოს შეუცვლელი მოწყობილობაა ტექსტის ცვლის, შევსების, რედაქტირების თვალსაზრისით. თუმცა ამ საქმეშიც ვერ დაიკვეხნის ის ნოვატორობას, რადგან მთავარი რეფორმატორი, რომელიც ურიცხვი ტექსტის შექმნის საშუალებას იძლევა, საუკუნეების წინაა გამოგონილი და მას ანბანი ეწოდება.

დღეს ტექნოკრატიის საუკუნეა. ტექნიკასთან სიახლოვემ ადამიანები ერთმანეთთან გააუცხოვა, წიგნს დააშორა. თანამედროვე ახალგაზრდობის უდიდესი ნაწილი თავისუფალ დროს  კომპიუტერთან ატარებს. უფროსი თაობა შეშფოთებულია იმის გამო, რომ  წიგნის გარეშე, მხოლოდ კომპიუტერით მიღებული ცოდნა ღრმა, საფუძვლიანი არ  არის. ისინი თვლიან, რომ მხოლოდ წიგნზე შეიძლება აღიზარდოს ჯანსაღი ახალგაზრდობა, ფაქიზი გრძობებითა და ფართო თვალსაწიერით, სამყაროს შესახებ ღრმა და მრავაწახნაგოვანი ცოდნით, დახვეწილი სულიერებითა და სწრაფვებით, ცხოვრების სწორი ორიენტირითა და აღქმით.

წიგნთან დამოკიდებულების საკითხი დღეისათვის ძალზე მტკივნეულია. საინფორმაციო საშუალებათა სიმრავლემ, ნებისმიერი მასალის ვიზუალური  აღქმის შესაძლებლობამ, დროის დეფიციტმა ადამიანი დააშორა წიგნს და მისი  ადგილი კომპიუტერმა დაიჭირა. პროცესი ელვის სისწრაფით მიმდინარეობს და ადამიანის ცხოვრებიდან იგი ლამის სავსებით გამოიდევნოს. განსაკუთრებით საგანგაშოა ბავშვების მიჯაჭვულობა ტექნიკისადმი, რომელმაც ლამის მშობელიც ჩაანაცვლოს. ეს უკანასკნელი კი ზოგჯერ ძნელად ხვდება, რომ თუნდაც მულტფილმის ათასფრად მოხატული სამყარო აზარმაცებს, აპასიურებს პატარის ცნობიერებას და ისე ვეღარ ვითარდება მისი ფანტაზია, როგორც ამას ეს ანიმაცია წიგთან სინქრონში შეძლებდა.

ლიტერატურა საუკეთესო საშუალებაა ჩვენი გემოვნების განვითარებისათვის. წიგნის სამყაროში გადანაცვლება უდიდესი ესთეტიკური სიამოვნებაცაა, მკითხველად ქცევისა და მასზე მხატვრული სახეების ზემოქმედების კრძალულ საიდუმლოსთან ინიციაცია,  პერსონაჟებად გარდასახვის ან მათი სრულიად რეალურ პიროვნებებად მიღება, თავის მათ რიგში ჩაყენების, თანაგანცდის, სულის ხვულებში მოგზაურობის საინტერესო პერსპექტივა. მართლაც, ჩვენი კლასიკოსის, გურამ დოჩანაშვილის არ იყოს, რა არ გამოგვიცდია წიგნის საშუალებით: “მეფედ ვუკურთხებივართ, სიკეთისათვის ხის ხმლით გვიბრძოლია, ხან დაფნა დაგვიდგამს თავზე, ხან – ეკალი. ქუსლში დავჭრილვართ, გილიოტინაზე ავსულვართ, მიწისათვის გვიკოცნია და მისი წმიდათაწმიდა ნაწილები ტუჩებზე აგვყოლია…”

წიგნის კითხვა მშვენიერებას გვაზიარებს. სამყაროში თითქოს არაფერია ახალი, მაგრამ თითოეულმა ჩვენგანმა ნებისმიერი, თუნდაც პატარა ჭეშმარიტება თავიდან უნდა აღმოაჩინოს. ამაში წიგნზე უკეთესი დამხმარე არავინ და არაფერია. ჩვენ გვეძლევა საშუალება, მწერლისა თუ პოეტის, ამ უნიკალური ინდივიდუმის, პრიზმაში გადატეხილი, ძველის, მილინოჯერ განცდილის, აბასოლუტურად ახლებური ხედვის კუთხე დავინახოთ, შევიგრძნოთ ის, რაც ხშირად მხოლოდ შეგრძნებების დონეზე რჩება, ვერბალურად ოსტატური გამოხატვისდა მიუხედავად. აი, მაგალითად, ვერავინ აგვიხსნის, რა არის ,,იისფერი თოვლი” ან ,,ნაწვიმარ სილაში ვარდი”, ეს მწერლის მიერ მოწვდილი მიღმიერი სამყაროს გამონაშუქია, რომლებსაც ჩვენ ყოველთვის მხოლოდ ჩვენებურად აღვიქვამთ, სწორედ ჩვენ წარმოვიდგენთ, როგორია აღაზა თუ ალუდა, მიუხედავად იმისა, რომ ვაჟა არ გვზღუდავს პერსონაჟის პორტრეტის დეტალური აღწერით, შევიგრძნობთ ,,ქუჩაში, მტვერში…” წაქცეული ბავშვის ,,თმის მიმოზების” სურნელს, განვიცდით, ბედისწერასთან მებრძოლ რაშზე ამხედრებული თავად ტრაგიკულ და უბედურ, მსოფლიო სევდით შეპყრობილ ადამიანს როგორ შეუძლია საუკუნეების შემდეგ ჩვენი გაბედნიერება და გამხნევება და ა.შ. ეს ყველაფერი სულიერი ზრდის წინაპირობაა…

კომპიუტერისაკენ ჩაციებით მომზირალ თაობასაც აქვს ახალი ტექნოლოგიების უპირატესობის დამადასტურებელი არგუმენტები: კომპიუტერის საშუალებით ნებისმიერი ინფორმაცია სულ მოკლე დროში შეიძლება მოიპოვო  სახლიდან გასუვლელად; აღარ გჭირდება ბიბლიოთეკაში ჯდომა და ძველი გაზეთების ფურცვლა ამა თუ იმ მასალის მოსაპოვებლად ან რომელიმე თარიღის დასაზუსტებლად. აუცილებელი არ არის მთელი თვის დაკარგვა სქელტანიანი ნაწარმოებების წასაკითხად, კინოფილმიდან მისი შინაარსი, შესაძლოა, ორ საათში გაიგო. მალე წიგნები დისკებზე გადაინაცვლებენ და მსოფლიო ლიტერატურის ათობით და ათი ათასობით შედევრი ერთ პატარა თაროზე დაეტევა. მკითხველები ახლა უკვე კომპიუტერულ წიგნებს ,,გადაფურცლავენ”, სანახაობის მოყვარულთ ეკრანული სურათები მიიზიდავთ, როგორც ბავშვებს – ნახატებიანი წიგნი. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ წიგნი კომპიუტერში მაინც წიგნია, შინაგანი წრთობისა და გარდასახვის უცვლელი მოცემულობა.

კომპიუტერს აქვს ზღვა შესაძლებლობანი ყველა სფეროში, მეცნიერების ნებისმიერ დარგში, მისი მნიშვნელობის უარყოფა არ შეიძლება. თანამედროვეობის ყოველდღიურ ცხოვრებაში იგი საფუძვლიანად დამკვიდრდა და მის გარეშე ცხოვრება  წარმოუდგენელიცაა. თითქოს იმ ორთაბრძოლაში, რომელიც 21-ე საუკუნის ადამიანების, უფრო კი მოზარდების გონებაში წარმოებს, კომპიუტერი იმარჯვებს, რადგან უფრო რთულია აგებულებით, სახმარად კი – მარტივი, განსაკუთრებით, ახალი თაობისთვის. წიგნი უმარტივესი რამაა და თავისი საქმის თავდაუზოგავი, უღალატო შემსრულებელი. წიგნი ასრულყოფილებს ადამიანს, კომპიუტერს კი ეს არ შეუძლია. ეს უკანასკნელი გწყვეტს ნამდვილ რეალობას და გადაჰყავხარ ილუზორულში, რომელიც ხშირად მატყუარაა, თვალისმომჭრელი, მაგრამ დამაბრმავებელიც (პირდაპირი მნიშვნელობითაც). წიგნი იწვევს სულიერ კათარზისს, კომპიუტერი კი ინფორმაციას კი გვაწვდის, მაგრამ ფიტავს გულსა და გონებას.

1923 წლიდან ესპანეთში, კატალონიაში აღნიშნავენ წიგნის საერთაშორისო დღეს, აი, ამგვარად: 23 აპრილს, მიგელ დე სრვანტესის გარდაცვალების დღეს, კაცები ქალებს ყვავილებს ჩუქნიდნენ, ხოლო ქალები კაცებს – წიგნებს და ამით თითქოს უმტკიცებდნენ ერთმანეთს მის შეუცვლელობასა და უკვდავებას. ამის შემდეგ კი იუნესკო-მ ეს დღე წიგნის საერთაშორისო დღედ გამოაცხდა და მსოფლიოც უკვე აღნიშნავს მას. კაცობრიობაც კიდევ ერთხელ იხსენებს ამ დღეს, თუ რაოდენ საჭიროა წიგნი მისი განვითარებისათვის. ეს დღე საქართველოშიც აღინიშნება და წიგნის პოპულარიზაციითვის აქაც იმართება ღონისძიებები, გამომცემლობების წიგნის გამოფენა-გაყიდვები.

კარგი იქნებოდა ბიბლიოთეკების პოპულარიზაციაც, მათი ისე კეთილმოწყობა, რომ, როგორც საზღვარგარეთის ქვეყნებშია, იქ იყოს მშვიდი, ლამაზი და კომფორტული სივრცე სააზროვნოდ, კითხვის, წიგნთან პატარა ასაკიდან ზიარებისთვის. თუმცა ეს ჩვენი ,,შავი ხვრელია” და როცა რამე კარგზე ვიფიქრებთ და საქმე ფინანსებამდე მიდის, ამ უცნაურ, უპერსპექტივო სიცარიელეში აღმოვჩნდებით ხოლმე.

ამ დაპირისპირებაში გამოსავალი ფუნქციათა სწორი გადანაწილება, ჰარმონიული შერწყმაა. კომპიუტერის გარეშე თანამედროვე ადამიანი ვეღარ იარსებებს, მაგრამ მისი გამოყენება არ უნდა იყოს გადაჭარბებული. ეს მავნე ჩვევადაც შეიძლება იქცეს, რომელიც კოლოსალურ დროს გაკარგვინებს და ჯანმრთელობასაც შეიძლება მიადგეს ზიანი (მხედველობის დაქვეითება, კვების სისტემის დარღვევა, ადამიანები ხდებიან ნაკლებად კონტაქტურნი, იზოლირებულნი, იკეტებიან საკუთარ სამყაროში, არიან ნაკლებყურადღებიანნი პირადი ჰიგიენის მიმართ, ინდიფერენტირებულები სხვა ნებისმიერი საქმიანობისადმი და ა.შ.). ახალმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ინტერნეტზე დამოკიდებული ადამიანები, თუ მათ არ აქვთ მასთან წვდომა, განიცდიან, ე. წ. ,,აბსინენტურ, დანანების სინდრომს”, რომელიც ფიზიკური თუ ფსიქიკური დარღვევების მაჩვენებელია და უვითარდებათ თუნდაც ნარკომანიით დაავადებულებს, როცა ისინი წყვეტენ ნარკოტიკის მიღებას. ესეც თათქარიძეობაა ერთგვარად. იმ საწყალ ლუარსაბსაც ილია სხვას ხომ არაფერს სთხოვდა, შინაგანი დინამიკის, განვითარებისა და სრულყოფის მეტს? ეს კი მხოლოდ წიგნს შეუძლია. ამიტომ, როგორც ამბობენ, სწორედაც რომ დამოკიდებულების ,,ოქროს შუალედია” საჭირო. შარშან სამაგისტრო ნაშრომების თემაც სწორედ ეს იყო: ტექნიკა თუ წიგნი და, უნდა ითქვას ჩვენდა სასიხარულოდ, რომ ახალგაზრდების უმრავლესობა აბსოლუტურად ზუსტ შეფასებას აძლევს და სწორ გზებს პოულობს ამ უკვე დილემისაგან თავდასაღწევად. მათ მშვენივრად ესმით, რომ წიგნის განუმეორებელ ფენომენს ვერაფერი ჩაანაცვლებს, ვერც ისეთი ფართო შესაძლებლობების მქონე, საჭირო და ბევრისთვის საყვარელი გამონაგონი, როგორიც კომპიუტერია.

წინამდებარე სტატიაში ვისაუბრებ გრამატიკული საკითხების სწავლების თავისებურებებზე – როგორ შეიძლება დავგეგმოთ და ჩავატაროთ გრამატიკის გაკვეთილი დაწყებით კლასებში. ასევე, კოლეგებს შევთავაზებ ჩემ მიერ ჩატარებული გაკვეთილის გეგმის ნიმუშს, რომელიც რესურსის სახით შეიძლება გამოიყენონ. გაკვეთილის მიმდინარეობის აღწერისას ყურადღებას გავამახვილებ ჩემ მიერ შექმნილ და გამოყენებულ რესურსზეც, რომლის დახმარებითაც მიიღწევა გაკვეთილის მიზანი.

1. გრამატიკული საკითხების თავისებურებები დაწყებით კლასში

ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით დაწყებით კლასებში განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა გრამატიკას. ამასთან ერთად, აღსანიშნავია, რომ ქართულის სწავლების დროს გრამატიკული საკითხების შესწავლას სისტემური და თანმიმდევრული ხასიათი აქვს. სწავლების მიზანია, მოსწავლეებს შეუქმნას აუცილებელი ბაზა მშობლიური ენის გრამატიკის დასაუფლებლად. ამასთანავე, სწავლების პროცესში მუდმივად უნდა იქნას გათვალისწინებული მოსწავლის ასაკობრივი თავისებურებანი. გრამატიკული მასალის სწავლებისას ყურადღება გამახვილებულია პრაქტიკული გრამატიკის საკითხებზე. ეს კი  ნიშნავს, რომ ამ ეტაპზე მოსწავლეები სწავლობენ არა აბსტრაქტულად, არამედ წინადადებების კონტექსტში თანდართული ილუსტრაციებით. გრამატიკული ტერმინების გაცნობა ხდება წინადადებებზე დაკვირვებით. გარდა ამისა, ჩემი დაკვირვებით, გრამატიკული საკითხების სწავლებისას შედეგზე გასვლას ხელს უწყობს ინტერაქტიული პრეზენტაციებიც, რომლებიც უნდა მოიცავდეს როგორც თეორიულ, ისე პრაქტიკულ ნაწილს. ინტერაქტიულ პრეზენტაციებში ყურადღება ექცევა ვიზუალურ ეფექტს. იგი გაფორმებული უნდა იყოს საინტერესო და სიტუაციის ამსახველი ანიმაციებით.

2. წარმოგიდგენთ ჩემ მიერ ჩატარებულ ერთ-ერთი გაკვეთილის გეგმას, რომელიც გრამატიკულ მასალას დაეთმო.

ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ახალი მასალის გაცნობისას მიზნად დავისახე წინადადებებზე დაკვირვებით გამეცნო მოსწავლეებისთვის მხოლობითი რიცხვის პირის ნაცვალსახელები. გადავწყვიტე, რომ სასწავლო მასალა ამეხსნა ინტერაქტიული პრეზენტაციის დახმარებით და მოსწავლეთა თანამონაწილეობით. ყურადღება გავამახვილე  ნაცვალსახელის სწორად გამოყენებაზე როგორც ზეპირმეტყველებაში, ისე წერის დროს. წარმოგიდგენთ ინტერაქტიული პრეზენტაციის სლაიდებს აქტივობების მიხედვით და შესასრულებელ დავალებებსაც. გარდა ამისა, ყურადღება გავამახვილე, ასევე, ისეთ მნიშვნელოვან ფაქტორზე, რომელიც გულისხმობს ახლად შესწავლილი მასალის მიხედვით შესრულებული დავალების გასწორებას თავად მოსწავლის მიერ. ეს კი, თავის მხრივ, ეროვნული სასწავლო გეგმის კიდევ ერთი მისაღწევი შედეგის გათვალისწინებაა.

№	აქტივობის მიზანი და აღწერა	გამოყენებული მეთოდი/მეთოდები	კლასის ორგანიზების ფორმა/ფორმები	სასწავლო რესურსები	დრო (წთ)
1	გაკვეთილის მიზნისა და შეფასების რუბრიკის გაცნობა: გაკვეთილის დასაწყისში მასწავლებელი აუცილებლად შეახსენებს მოსწავლეებს, რომ ახლა მათ გრამატიკის გაკვეთილი ჩაუტარდებათ, თემაზე – ნაცვალსახელი. შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეებს გააცნობს გაკვეთილის მიზანსა და მოსწავლეთა შეფასების რუბრიკას.	ვერბალური ახსნა ვიზუალური თვალსაჩინოებებით	საერთო საკლასო	ფლიპჩარტზე წარმოდგენილი გაკვეთილის მიზანი და მოსწავლის შეფასების რუბრიკა.	3 წთ
თემა – ნაცვალსახელი
2	საშინაო დავალების შემოწმება და წინარე ცოდნის გააქტიურება: მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს, ხმამაღლა წაიკითხონ წინადადებები, რომლებშიც უნდა ჩაესვათ გამოტოვებული არსებითი სახელები. დავალების შემოწმებასთან ერთად, მასწავლებელი  მოსწავლეებს კითხვებით გაააქტიურებინებს არსებით სახელზე არსებულ ცოდნას. საშინაო დავალებად მიცემული წინადადებები წარმოდგენილი იქნება სლაიდზეც. 1.      გავიხსენოთ, რომელ სიტყვებს უწოდეს ენის შემსწავლელებმა არსებითი სახელები? 2.      რა კითხვები დაესმის არსებით სახელებს? 3.      ამათგან რომელია სულიერი და რომელი უსულო? 4.      რომელ რიცხვშია ეს არსებითი სახელები? 5.      რა ემატება მრავლობითში არსებით სახელებს?	შეკითხვებზე მუშაობა	საერთო საკლასო	სლაიდზე წარმოდგენილი საშინაო დავალებითა და კითხვებით მოხდება არსებით სახელზე არსებული ცოდნის გააქტიურება	8 წთ
3	ახალი გრამატიკული მასალის ათვისება: მასწავლებელი სლაიდზე წარმოადგენს რამდენიმე წინადადებას, სადაც არსებითი სახელი ჩანაცვლებული იქნება ნაცვალსახელებით. მასწავლებელი მოსწავლეებს სთხოვს, დააკვირდნენ სიტუაციურ სურათებს და დაასახელონ რომელი არსებითი სახელი რომელი სიტყვით იქნება ჩანაცვლებული. დააკვირვებს სიტყვებზე „მე, შენ, ის“. მიუთითებს, რომ ამ სიტყვებს ენის შემსწავლელებმა უწოდეს ნაცვალსახელები. სიტუაციებზე დაკვირვებით მასწავლებელი მოსწავლეებს მიახვედრებს, რომ „მე“ გამოიყენება მაშინ, როდესაც ადამიანი თავის თავზე საუბრობს; „შენ“ გამოიყენება მაშინ, როდესაც თანამოსაუბრეს მიმართავ; „ის“ გამოიყენება მაშინ, როდესაც სხვა ადამიანზე საუბრობ. შემდეგ სთხოვს, გადაშალონ მოსწავლის წიგნი და დააკვირდნენ ტექსტში მოცემულ მასალას, სადაც ნაცვალსახელი მოცემული სლაიდების მსგავსია – ტექსტურ ინფორმაციას თან ერთვის შესაბამისი ნახატები.	ვერბალური               წიგნზე მუშაობა	საერთო საკლასო             საერთო საკლასო	სლაიდზე წარმოდგენილი სიტუაციური სურათები ახალი მასალის გაცნობა–ათვისებითვის           მოსწავლის წიგნი	15 წთ
4	გამოტოვებული ნაცვალსახელების ჩასმა წინადადებებში: მასწავლებელი მოსწავლეებს დაურიგებს ფერად ბარათზე მომზადებულ დავალებას. სთხოვს, დაუკვირდნენ თითოეულ წინადადებას და ჩასვან შესაბამისი გამოტოვებული ნაცვალსახელი.	დამოუკიდებელი სამუშაო	ინდივიდუალური	ფერად ბარათზე წარმოდგენილი დავალება ახალი მასალის განმტკიცების მიზნით	7 წთ
5	საკუთარი ნამუშევრის შემოწმება: მასწავლებელი სლაიდზე გამოიტანს შესრულებული დავალების სწორ ვარიანტს. მოსწავლეებს სთხოვს შეადარონ საკუთარი ნამუშევარი სწორ ვარიანტს და შეცდომის შემთხვევაში გაასწორონ.	დაკვირვება	საერთო საკლასო	სლაიდზე წარმოდგენილი დავალების სწორი ვარიანტი მოსწავლეთა მიერ საკუთარი ნამუშევრის შემოწმების მიზნით	5 წთ
6	მოსწავლეთა ჩართულობით გაკვეთილის შეჯამება და მოსწავლეთა შეფასება: მასწავლებელი სვამს შეკითხვებს: „საინტერესო იყო თუ არა გრამატიკული მასალა და მასზე მუშაობა და რატომ? როგორ გამოიყენებთ დღეს მიღებულ ცოდნას? რამე თუ დარჩა თქვენთვის ბუნდოვანი?“ მოსწავლეთა მიერ გამოთქმული მოსაზრებების მოსმენის შემდეგ მასწავლებელი მოსწავლეთა ყურადღებას წარმართავს შეფასების რუბრიკისაკენ  და აფასებს მოსწავლეებს.  აძლევს მათ განმავითარებელ შეფასებას კრიტერიუმებზე დაყრდნობით. ბოლოს მასწავლებელი უცხადებს მოსწავლეებს საშინაო დავალებას.	ვერბალური	საერთო საკლასო	მოსწავლის შეფასების რუბრიკა	7 წთ

გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები:

• მოსწავლემ შეძლო ზეპირმეტყველებაში პირის ნაცვალსახელების სწორად გამოიყენება;
• მოსწავლემ შეძლო წერის დროს პირის ნაცვალსახელების სათანადოდ გამოიყენება;
• მოსწავლემ შეძლო საკუთარი ნამუშევრის გადაკითხვა და ჩასწორება.

მოსწავლის შეფასების რუბრიკა

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა, 2018-2024;
2. გორდელაძე, ნინო და კუხიანიძე, თინათინ. 2018. ქართული: მოსწავლის წიგნი, მე-3 კლასი. თბილისი: ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა.

„მიმაჩნია, რომ მეცნიერება გეოგრაფია, რასაც გადავწყვიტე, მოვკიდო ხელი, ისევე, როგორც ყველა სხვა მეცნიერება, შედის ფილოსოფიის საქმიანობის წრეში… ისინი ხომ, ვინც პირველად გაბედა ჩასწვდომოდა მას, როგორც ერატოსფენი ამტკიცებს, ერთგვარი თვალსაზრისით ფილოსოფოსები იყვნენ: ჰომეროსი, ალექსანდრე მილეთიდან და ჰეკათეი, მისი თანამემამულე; შემდეგ დემოკრიტე, დიკარექი, ეფორი და ზოგიერთი მისი თანამედროვე. ფილოსოფოსები იყვნენ მათი საქმის გამგრძელებელიც: ერატოსფენი, პოლიბიუსი და პოსიდონიუსი. მეორე მხრივ, მხოლოდ დიდი განსწავლულობა იძლევა შესაძლებლობას, ხელი მოვკიდოთ გეოგრაფიას”…

ასე იწყება “გეოგრაფია”, დიდი ბერძენი მეცნიერის სტრაბონის ხელნაწერი.

სტრაბონის წიგნის მთავარი ღირსებაა – ქვეყნებისა და მათი ხალხების დაწვრილებითი აღწერა. ორ წიგნში სტრაბონი მსჯელობს გეოგრაფიული მეცნიერების ფილოსოფიაზე.

მისი თხზულებები საშუალებას გვაძლევს, გავიგოთ სტრაბონის შეხედულება მიწათაღწერილობაზე, როგორც ფილოსოფიურ მეცნიერებაზე, გეოგრაფიის ცოდნის როლზე ყველა განათლებული ადამიანისთვის, განსაკუთრებით მხედარმთავარებისა და მმართველებისთვის. ჩვენ კი სტრაბონის შეხედულება შეგვიძლია გამოვიყენოთ მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივებისთვის. ფილოსოფიური გეოგრაფიის სათავეები საუკუნეების წინ იწყება. ამჯერად მინდა შემოგთავაზოთ ძალიან საინტერესო რესურსი, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ გეოგრაფიის გაკვეთილზე დისკუსიისთვის.

ფილოსოფიური გეოგრაფიის კონცეპტუალური ჩარჩო განსაზღვრავს ფილოსოფიური გეოგრაფიის შესასწავლ საგანს.

ფილოსოფიური გეოგრაფიის კონცეპტუალურ ჩარჩოში გამოიყოფა კვლევის სამი დონე: ლოკალური, რეგიონალური და გლობალური.

ლოკალურ დონეზე ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ უნდა შეისწავლოს ის მიმართებები, რომლებიც არსებობს, ერთი მხრივ, ადგილებს/სივრცეებს და მეორე მხრივ, ინდივიდუალურ და კოლექტიურ იდენტობებს შორის. ადგილების/სივრცეების და ადამიანების ურთიერთქმედება ფილოსოფიური გეოგრაფიის ლოკალური დონის შესწავლის უმთავრესი ობიექტია. ადგილი გაიგება არა როგორც სტატიკური წერტილი სივრცეში, არამედ, როგორც მნიშვნელობის ცენტრი, რომელსაც ცდომილების ხასიათი აქვს. ადგილი არის პროცესი, რომლის განმავლობაშიც ის კარგავს ძველ იდენტობას, რეინტერპრეტირდება, ახალ მნიშვნელობას იძენს, ურთიერთქმედებს ადამიანებთან და სხვა ადგილებთან და ა. შ. ფილოსოფიური გეოგრაფია ადგილის დინამიკურ გაგებას უნდა დაემყაროს. ადგილები ქმნიან სივრცეებს. ადგილებისა და ადამიანების ურთიერთქმედების შედეგად წარმოქმნილი სივრცეები განსხვავებული ბუნებისაა. ფილოსოფიური გეოგრაფიის ლოკალურ დონეზე შეიძლება გამოიყოს სამი სახის სივრცე: საკრალური, ისტორიული და ყოველდღიური მოძრაობისა და მოქმედების სივრცე (შემოკლებით: ყოველდღიური სივრცე). თითოეულ ამ სივრცეში შესაძლებელია იმ კომპონენტების (ადგილების) გამოყოფა, რომელთა ურთიერთქმედებაც (ადამიანებთან და ერთმანეთთან) მოცემულ სივრცეს წარმოქმნის.

აღნიშნულ სივრცეებს შორის არსებობს დინამიკური დამოკიდებულება: სოციალური ცხოვრების პროცესში ისინი ერთმანეთს განმსჭვალავენ და განსაზღვრავენ. საკრალური, ისტორიული და ყოველდღიური სივრცეები ერთიანდებიან სოციალური სივრცის წიაღში, რომელიც საერთოდ ადამიანური მოქმედების სივრცეს წარმოადგენს. თავის მხრივ, სოციალური სივრცე წარმოიშობა ადამიანთა მიერ გეოგრაფიული სივრცის გარდაქმნით, ანუ ადგილებისა და სივრცეების შექმნით.

ადამიანების, ადგილებისა და სივრცეების ურთიერთმიმართება ყოველთვის როდია ჰარმონიული. ამას ისიც აჩვენებს, რომ შესაძლებელია ურთიერთგამომრიცხავი და ურთიერთუარმყოფელი ადგილების არსებობა. ურთიერთქმედების დროს, შესაძლოა, გარკვეულმა დაძაბულობებმა იჩინოს თავი. ლოკალურ დონეზე ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ ეს დაძაბულობები და კონფლიქტებიც უნდა შეისწავლოს და გააანალიზოს.

ფილოსოფიური გეოგრაფიის ლოკალურ დონეზე საკვანძო ცნებებია: ადგილები – სივრცეები – იდენტობები – ურთიერთქმედებები. შესაძლებელია, კიდევ უფრო დავაზუსტოთ ლოკალურ დონეზე ფილოსოფიური გეოგრაფიის შესწავლის საგანი: ლოკალურ დონეზე ფილოსოფიური გეოგრაფია შეისწავლის იმ მიმართებებს, რომლებიც არსებობს ადგილებსა (და ამ ადგილების ურთიერთქმედებით წარმოქმნილ სივრცეებს) და ინდივიდუალურ და კოლექტიურ იდენტობებს შორის. უფრო კონკრეტულად მოცემული ადგილის შემადგენელი სივრცეების კომპონენტების გამოვლენით ფილოსოფიური გეოგრაფია აანალიზებს:

1. რა გავლენას ახდენს ინდივიდთა ქმედებები ადგილზე და ადგილის, როგორც

მთელის, შემადგენელ სივრცეებზე;

2. რა ზეგავლენას ახდენს ადგილის/სივრცის შემადგენელი ელემენტები ინდივიდთა იდენტობებსა და ქმედებებზე;
3. რა სახის დაძაბულობები/კონფლიქტები წარმოიშობა ინდივიდების, ადგილებისა და სივრცეების ურთიერთქმედების პროცესში.

კვლევის ლოკალურ დონეზე ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ უნდა ისარგებლოს ინტერდისციპლინური მეთოდოლოგიით: ადგილის თეორიული კვლევისას, შესაძლოა, წარმატებით იქნეს გამოყენებული ფენომენოლოგიური მეთოდი, ხოლო ემპირიული კვლევების დროს – ჩართული დაკვირვება, გადმოცემებისა და თქმულებების ანალიზი, სიღრმისეული ინტერვიუები და ა. შ.

აღნიშნული მეთოდების გამოყენებისას სასურველია მაქსიმალურად მოქნილი კვლევითი სტრატეგიის შემუშავება და ტრიანგულაციის აქტიური გამოყენება, რადგან ეს საშუალებას მოგვცემს, უკეთ ჩავწვდეთ ადგილების, სივრცეებისა და იდენტობების დინამიკური ურთიერთკავშირის ბუნებას.

ფილოსოფიური გეოგრაფიის რეგიონალურ დონეზე შესწავლის ობიექტი რეგიონალურ სივრცობრივ ერთეულებსა და იდენტობებს შორის არსებული მიმართებებია. კვლევის ამ დონეზე ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ პასუხი უნდა გასცეს შემდეგ შეკითხვებს:

1. რა მომენტები შეიძლება გამოვყოთ რეგიონის, როგორც ცნების, კონსტრუირების პროცესში?
2. რა გავლენას ახდენს დედამიწის ზედაპირის რეგიონებად დაყოფა ამ რეგიონთა მცხოვრებლების იდენტობებზე?
3. ხომ არ იწვევს ასეთი დაყოფა განსხვავებას სააზროვნო ტრადიციებს შორის?

ამ შეკითხვების ბუნებიდან გამომდინარე ნათელია, რომ ფილოსოფიური გეოგრაფიის რეგიონალური დონე ინტერკულტურული ფილოსოფიის ჭრილში უნდა გავიაზროთ. იმისათვის, რათა უფრო ნათელი გახდეს, თუ რა უნდა შეისწავლოს ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ რეგიონალურ დონეზე, მოვიყვან კონკრეტულ მაგალითს. ეს მაგალითი ეხება საქართველოსა და ევროპის მიმართებას.

ამ კონტექსტში ჩვენთვის საინტერესო შეკითხვები ასეთ სახეს მიიღებს:

1. როგორ ხდებ(ოდ)ა საქართველოში ევროპის ცნების კონსტრუირების პროცესი? რას მოიაზრებდნენ ადრე ქართველები ევროპაში?
2. რა საზღვრებში მოიაზრებოდა ევროპა?
3. რა სახის ღირებულებები/პოლიტიკური ალტერნატივები უკავშირდებოდა ევროპის ცნებას სხვადასხვა ეპოქაში?
4. თავის მხრივ, როგორ გაიაზრებდნენ ევროპელები საქართველოს?
5. რას მოიაზრებდნენ ისინი ამ რეგიონალურ სივრცეში?
6. რა გავლენას ახდენდა (და ახდენს) ევროპელობა/ არაევროპელობის დიხოტომია ქართველთა იდენტობაზე?
7. რა ვითარებაა ამ მხრივ დღეს? ხომ არ უიგივდებოდა ევროპის ცნება ცენტრის ცნებას და ამით ხომ არ ექცეოდა საქართველო ცნებობრივ პერიფერიაზე?
8. რა გავლენა ჰქონდა ამას ქართულ სააზროვნო ტრადიციაზე?
9. რა კონტექსტში შეიძლება ვისაუბროთ კავკასიის რეგიონზე საქართველო-ევროპის მიმართების ჭრილში?

ეს არის იმ კითხვების არასრული ჩამონათვალი, რომლებიც საქართველოსა და ევროპის მიმართების კონტექსტში ფილოსოფიური გეოგრაფიისათვის ინტერესს წარმოადგენს. რა თქმა უნდა, ამ შეკითხვებს პასუხები ერთბაშად ვერ გაეცემა. ამისათვის საჭიროა სისტემატური მუშაობა, რომლის დროსაც მკვლევარმა უნდა გამოიყენოს ისეთი განსხვავებული მეთოდოლოგიები, როგორებიცაა ისტორიული წყაროების შედარებითი ანალიზი, დისკურსული პრაქტიკის ანალიზი, ანკეტური გამოკითხვები და ა.შ. მხოლოდ ასეთი ინტერდისციპლინური მიდგომის ფარგლებშია შესაძლებელი იმ კომპლექსური პრობლემების კვლევა, რომლებიც ფილოსოფიური გეოგრაფიის რეგიონალურ დონეზე იჩენს თავს.

გლობალურ დონეზე ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ უნდა გააანალიზოს ის გლობალური პრობლემები და საკითხები, რომლებიც გეოგრაფიული ელემენტებისა და ადამიანთა ურთიერთქმედების შედეგადაა წარმოქმნილი. გლობალური დათბობა და ადამიანთა სივრცობრივი ცნობიერების ჰორიზონტების მკვეთრი გაფართოება ორი ასეთი მნიშვნელოვანი საკითხია. პირველი მათგანი სერიოზულ გამოწვევას უქმნის დედამიწის მოსახლეობას, ხოლო მეორემ რადიკალურად შეცვალა ადამიანთა ცხოვრების წესი. კვლევის ამ საფეხურზე საკვანძო კონცეპტს წარმოადგენს დედამიწის ისეთი ცნება, რომელიც მას ადამიანთა საცხოვრებელ სახლად, ანუ ადგილად გაიაზრებს.

ფილოსოფიური გეოგრაფიის გლობალურ დონეზე დედამიწა მოიაზრება როგორც ისეთი ადგილი და მნიშვნელობის ცენტრი, რომელიც თავის თავში მოიცავს და ამდენად, შესაძლებელს ხდის ყველა სახის ადგილისა და სივრცის არსებობას. ადგილსა და რეგიონს შორის არსებული დიალექტიკური მიმართება სინთეზირდება დედამიწის, როგორც ადგილის ცნებაში, რომელიც ყველა ადგილსა და რეგიონს მოიცავს და ერთგვარ ადგილთა ადგილად გვევლინება. ამრიგად, ფილოსოფიური გეოგრაფიის გლობალურ დონეზე დედამიწის, როგორც საცხოვრებელი სახლის ცნება საშუალებას გვაძლევს, დინამიკურ ურთიერთქმედებაში გავიაზროთ ადგილის, რეგიონისა და დედამიწის ცნებები. სივრცობრივი ჰორიზონტების გაფართოებამ ადამიანებს საშუალება მისცა,  ერთმანეთთან დაეკავშირებინათ განსხვავებული ადგილები და შეექმნათ რეგიონალური კონცეპტები. მეცნიერებისა და ტექნოლოგიების განვითარებამ დრო და სივრცე შეკუმშა და დედამიწა „გლობალურ სოფლად“ აქცია.

თავის მხრივ, გლობალიზაცია იწვევს გლობალური ცნობიერების განვითარებას და გლოკალიზაციის თანამდევ პროცესებს. ეს პროცესები გავლენას ახდენს ადამიანთა იდენტობებზე და მათ მიერ გლობალური სივრცეების აღქმაზე. აღნიშნული საკითხები ფილოსოფიურმა გეოგრაფიამ ინტერდისციპლინურ მეთოდოლოგიაზე დაყრდნობით უნდა იკვლიოს.

ადგილისა და იდენტობის ცნებები ფილოსოფიური გეოგრაფიის სამივე (ლოკალურ, რეგიონალურ და გლობალურ) დონეზე საკვანძო მნიშვნელობისაა. ამიტომ, ადგილისა და იდენტობის ცნებები ფილოსოფიური გეოგრაფიის კონცეპტუალურ ბირთვს წარმოქმნის. ლოკალურ დონეზე ადგილებისა და იდენტობების მიმართებები ინდივიდთა მიერ გეოგრაფიულ სივრცეში სოციალური სივრცის (რომელიც საკრალური, ისტორიული და ყოველდღიური სივრცეებისგან შედგება) შექმნას უკავშირდება. რეგიონალურ დონეზე ხდება განსხვავებული ადგილების გაერთიანება გარკვეულ რეგიონალურ კონცეპტებში, რომლებიც მძლავრ ზეგავლენას ახდენენ იდენტობებზე. გლობალურ დონეზე ადგილისა და იდენტობის ცნებები უკავშირდება გლობალური სივრცის (დედამიწა, როგორც ადამიანთა საცხოვრებელი სახლი) ცნებას. ზემოთქმულის გათვალისწინებით შესაძლებელია, მოვახდინოთ ფილოსოფიური გეოგრაფიის ისეთი განსაზღვრება, რომელიც მისი კონცეპტუალური ბირთვის შემადგენელ ელემენტებზე იქნება ფოკუსირებული: ფილოსოფიური გეოგრაფია შეისწავლის ადგილებისა და იდენტობების ურთიერთქმედებას ლოკალურ, რეგიონალურ და გლობალურ დონეებზე ინტერკულტურულ და ინტერდისციპლინურ ჭრილში.

გამოყენებული ლიტერატურა: გიორგი თავაძე – ფილოსოფიური გეოგრაფია ისტორია, პრობლემები, პერსპექტივები. თბილისი 2016

მოსმენა უმნიშვნელოვანესი  უნარია. მოსმენის საშუალებით მოსწავლე უცხო ენას და, საერთოდ, ენას შეისწავლის. როგორც ჰ. დუგლას ბრაუნი აღნიშნავს, ენის ,,მიღებით ჩვენ ვითავისებთ ლინგვისტურ ინფორმაციას, რომლის გარეშეც ვერ წარმოვქმნით ენას.“

უცხო ენის გაკვეთილზე თითოეული მოსწავლე მეტწილად ისმენს. იგი უსმენს თანაკლასელს ან მასწავლებელს. მიუხედავად იმისა, რომ ,ზოგადად, მოსმენას დიდი დრო ეთმობა, ენის მატარებლის მეტყველების მოსმენისას მოსწავლე ხშირად ბევრ სირთულეს  გადააწყდება და ვერ ან ცუდად იგებს ნათქვამს. მიზეზი ხშირად ისაა, რომ სათანადოდ არა აქვს გავარჯიშებული ყური.  თავისთვის უჩვეულო (ენის მატარებლის მიერ წარმოთქმული) გაბმული მეტყველების მოსმენისას მოსწავლე შეიძლება დაიძაბოს, რაც, როგორც ცნობილია, ასევე ხელს უშლის მოსასმენი მასალის გაგებას. ამ ბარიერის შემცირება ან დაძლევა მხოლოდ გაკვეთილზე მოსმენილი ტექსტის საშუალებით შეუძლებელი ჩანს, რადგან კვირის განმავლობაში გაკვეთილზე მცირე დრო ეთმობა ენის მატარებლის მიერ წაკითხული ტექსტის/ტექსტების მოსმენას.  იმისთვის, რომ მოსწავლე შეეჩვიოს უცხო ენაზე მეტყველების მოსმენას და მოსასმენი მასალა დაძაბვის გარეშე ან ნაკლები დაძაბვით აღიქვას,  საჭიროა ,,ყურის“ რეგულარული ვარჯიში. ამიტომ მოსწავლეებს ვავალებ უსმინონ სახლში სხვადასხვა ტიპის მოსასმენ მასალას და ვამოწმებ, თუ შეასრულეს ეს დავალება. ამ ტიპის დავალებას შესაძლოა მოსმენითი საშინაო დავალება ან დამოუკიდებლად მოსასმენი დავალებაც ვუწოდოთ. ვიდრე რეგულარულ მოსმენას დავიწყებთ, მოსწავლეებს ჯერ ინტერაქტიური მინი ლექციით ვუხსნი, თუ რატომაა სასარგებლო მოსასმენი დავალების შესრულება, მომყავს შესაბამისი მაგალითები სარგებელის შესახებ (პირველ რიგში ჩემი პრაქტიკიდან) და შემდეგ ვურჩევ, ყოველდღიურად უსმინონ ენის მატარებლების საუბარს, (ლექციას, მონოლოგს და სხვ.) იქნება ეს ტელე ან რადიო გადაცემა, ფილმი თუ ინგლისური ენის შესწავლისთვის ჩაწერილი სავარჯიშო. მოსმენის გეგმას და წესებს მოსწავლეებთან თანამშრომლობით ვადგენ.

დღეს ბევრი ბავშვი თავადაც უსმენს ენის მატარებლის მეტყველებას ონლაინ თამაშებში მონაწილეობის, ფილმების ან მულტფილმების ყურების დროს, მაგრამ არიან მოსწავლეები, რომლებიც ამას არ აკეთებენ, ან რეგულარულად არ აკეთებენ  ან რუსულ ენაზე საუბრის მოსმენას ანიჭებენ უპირატესობას. ამიტომ  მოსწავლეებს ხშირად ვთავაზობ   შეასრულონ მოსმენითი საშინაო დავალება ინგლისურ ენაში.

სასურველია, თავდაპირველად მოსწავლეებს მასწავლებელი  დაეხმაროს მოსასმენი მასალის შერჩევაში. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ არჩევანის საშუალება მოსწავლეებსაც მივცეთ. როგორც ცნობილია, ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეს  მოტივაცია ემატება.  მასწავლებლის დახმარება საჭიროდ მიმაჩნია იმ მიზეზით,  რომ მოსწავლემ საეჭვო  ხარისხის ( როგორც ინგლისური წარმოთქმის,  ასევე შინაარსის მხრივ) ჩანაწერი არ                                                                                                                                  შეარჩიოს ყოველდღიური მოსმენისთვის. ვფიქრობ, მას შემდეგ, რაც მოსწავლე ვებგვერდების შერჩევას შეეჩვევა, მას სრული ავტონომია უნდა ჰქონდეს მასალის შერჩევაში.

მოსასმენ მასალას ხშირად ვიღებ ბრიტანეთის საბჭოს ვებგვერდიდან. გამომიყენებია პოდკასტები ბიბისის ვებგვერდიდან. მოსასმენი მასალის შერჩევისას ტექსტის სირთულესთან ერთად ვითვალისწინებ შინაარსსაც. არის მოსასმენი მასალა, რომელიც მოსწავლეთა კარიერულ წინსვლას უწყობს ხელს (ასეთია ბევრი გამომსვლელის სიტყვა ,,თედთოქის“ ვებგვერდზე https://www.ted.com/  ).

შესაძლებელია, მთელი კლასისთვის დამზადდეს და საკლასო ოთახში იყოს ენის შესწავლის  პოსტერი ქაღალდის ჯიბეებით. ერთ-ერთი ჯიბე განკუთვნილია მოსასმენი მასალისთვის. აქ მოსწავლეები ათავსებენ მოსმენილი მასალის  მოკლე რეზიუმეს რეკომენდაციით. შესაძლებელია, მოსწავლემ მოიტანოს დისკზე ჩაწერილი მასალა და შეიქმნას აუდიობიბლიოთეკა. მოსასმენი მასალები მასწავლებელმა და მოსწავლეებმა ერთმანეთს შეიძლება გაუზიარონ რომელიმე ონლაინ პლატფორმის (მაგალითად, ედმოდო) საშუალებითაც.

მოსასმენი მასალა შესაძლებელია იყოს როგორც ავთენტური, ასევე რომელიმე სახელმძღვანელოსთვის და საკითხავი მასალისთვის ჩაწერილი გამარტივებული ტექსტი, რომელიც ენის ფლობის  გარკვეულ დონეს არის მორგებული. როგორც ცნობილია, ავთენტურ მასალაზე მუშაობა ზრდის მოსწავლის მოტივაციას. თუმცა, იგივე მასალა შესაძლოა მოსწავლის დემოტივაციის გამომწვევიც გახდეს, თუ იმდენად რთულია, რომ მოსწავლე ვერ იგებს ან დიდ ნაწილს ვერ იგებს მასში. და მაინც, ავთენტურ მასალაზე მუშაობისას, ისევე როგორც სხვა დავალების  შერჩევის დროს, გასათვალისწინებელია მოსწავლის ინდივიდუალური თვისებები. ჩემი დაკვირვებით, მიუხედავად სირთულისა, ზოგიერთი მოსწავლე მაინც ავთენტურ მასალას ანიჭებს უპირატესობას მაშინაც კი, როცა იგი ძალზე რთული გასაგებია.  ავთენტური მოსასმენი დავალების გამარტივების მიზნით მოსწავლეს შეიძლება მივცეთ შემდეგი დავალებები:  ამოიცნოს, თუ რის შესახებაა ზოგადად მოსასმენი მასალა, ან ამოიცნოს რომელიმე კონკრეტული ინფორმაცია ან დახატოს დროის ხაზი, რომლითაც გამოხატავს მოსასმენ მასალაში გადმოცემული მოვლენების თანმიმდევრობას. ამ და მსგავსი ტიპის დავალებებს უწოდებენ ზოგადი გაგების დავალებებს (‘generic comprehension tasks’) და მათ მოსწავლეებს ხშირად აძლევენ ონლაინ საკითხავი მასალის დამუშავებისას.

შესაძლებელია, მასწავლებელმა და მოსწავლეებმა  პერიოდულად ერთად შეადგინონ მოსასმენი მასალის (ვთქვათ, ფილმების) სია, ან შეარჩიონ თემატიკა და გარკვეული დროის განმავლობაში მხოლოდ ამ თემის ირგვლივ უსმინონ მასალას. მაგალითად, ერთი კვირის განმავლობაში ყველა უსმენს წარმატებული ადამიანების ბიოგრაფიებს ან ვიდეომასალას წარმატების მიღწევის შესახებ. ამ მასალის გამოყენება შესაძლებელი იქნება საკლასო დისკუსიისთვის. ამ შემთხვევაში მოსმენითი საშინაო დავალება დისკუსიისთვის მოსამზადებელი ერთ-ერთი აქტივობა იქნება.

მოსმენითი  საშინაო დავალებების შესრულების დაწყებამდე მასწავლებელი მოსწავლეებს შეახსენებს მოსმენის სტრატეგიებს , რომელიც მათ დამოუკიდებლად მოსმენის პროცესში დასჭირდებათ. ამ სტრატეგიების მითითება საჭიროა, რომ მოსწავლეებმა ეფექტურად იმუშაონ და მოტივაცია არ დაეკარგოთ დავალების შესრულებისას. გარდა ამისა, სასურველია, დროდადრო წარმოთქმისა და ინტონაციის გავარჯიშება და მოსწავლეების ყურადღების მიქცევა წარმოთქმის იმ თავისებურებებზე, რაც გაბმულ მეტყველებას ახასიათებს ინგლისურში.

მასალის მოსმენასთან ერთად მოსწავლეს შესაძლებელია დავავალოთ მოსმენის დღიურის /ჟურნალის წარმოება, რომელშიც ჩაიწერება, თუ რას მოუსმინეს მოსწავლეებმა, მოსმენის თარიღი, მოსასმენი მასალის ხანგრძლივობა, მოკლე ჩანაწერი (ერთი ან ორი წინადადება), თუ რის შესახებაა მოსასმენი მასალა. შესაძლებელია, მოსწავლემ დაწეროს მოსასმენი მასალის რეზიუმე და რამდენიმე წინადადებით წერილობით გადმოსცეს შინაარსი. დღიურის წარმოების წესების შედგენა სასურველია მოსწავლისა და მასწავლებლის თანამშრომლობით. დღიური მასწავლებელს ეხმარება გადაავლოს თვალი თუ რას უსმენს მოსწავლეს და მისცეს შესაბამისი მითითებები.

მოსმენითი საშინაო დავალების შესრულებისას მოსწავლეს შესაძლოა დავავალოთ უშუალოდ მოსმენის პროცესში ჩანაწერების გაკეთება.  ეს დაეხმარება მას, გაიაზროს მოსმენილი, გადმოსცეს შინაარსი საკუთარი სიტყვებით, გამოთქვას აზრი მოსასმენი მასალის შესახებ და გასაგებად გადასცეს თანატოლს, თუ რას მოუსმინა.  შესაძლებელია, ჩანაწერების გაკეთების ფორმატი, ჩანაწერების ფურცელი მასწავლებელმა და მოსწავლემ ერთობლივად შეიმუშაონ ან უკვე გამზადებული შაბლონი ჩამოტვირთონ შესაბამისი ვებგვერდიდან.

შესაძლებელია, მოსასმენი დავალების გამოკითხვა მოხდეს გაკვეთილის დასაწყისში ან რომელიმე სხვა ეტაპზე წყვილებში აზრის გაზიარებით.  ერთმანეთისთვის აზრის გაზიარება შესაძლებელია გაგრძელდეს რამდენიმე წუთი. ამ დროს მოსწავლეები ერთმანეთს გაუზიარებენ, თუ რას მოუსმინეს, რის შესახებ იყო მოსასმენი მასლა და რეკომენდაციას აძლევენ თანაკლასელს, მოუსმინოს თუ არა ამ მასალას და  რატომ.

გარდა ამისა, შესაძლებელია მოსწავლეებმა ინდივიდუალურად რამდენიმე წუთი წერონ გაკვეთილის დასაწყისში (რამდენიმე წუთიანი წერის აქტივობა), თუ რა ახსოვთ მოსმენითი დავალებიდან და მასწავლებელს ჩააბარონ ნაწერები.

კიდევ ერთი დავალება, რაც მოსწავლეებმა მოსასმენ მასალაზე დაფუძნებით შეიძლება შეასრულონ, არის მოსწავლეების მიერ ამოცნობილი უჩვეულო წარმოთქმის და ინტონაციის ნიმუშების სიის შედგენა. ამ სიაში მოსწავლეები ჩაიწერენ და აღწერენ წარმოთქმის ყველა იმ თავისებურებას,  რომელიც თავად ამოიცნეს და რომელთაც ტექსტის გაგება გარკვეულწილად გაუძნელეს, ან, უბრალოდ, მათთვის სრულ სიახლეს და მოულოდნელობას წარმოადგენდა.

   დავალების გამოკითხვის კიდევ ერთი გზაა, როცა შემთხვევითობის პრინციპით გაძახებული ან მოხალისე მოსწავლე კლასის წინ გააკეთებს რამდენიმეწუთიან პრეზენტაციას მოსასმენი მასალის შესახებ. ამ პრეზენტაციაში, ისევე როგორც წყვილებში აზრების გაზიარებისას, მოკლე შინაარსის გადმოცემასთან ერთად მოსწავლე ისაუბრებს იმის შესახებ, თუ რატომ ურჩევს ან არ ურჩევს მეგობარს მოუსმინოს იმავე ჩანაწერს, მასალას.

იმისთვის, რომ კლასელებს ურჩიონ, მოუსმინონ თუ არა კონკრეტულ მასალას, მასალის შეფასების კრიტერიუმებს  მასწავლებელი და მოსწავლეები წინასწარ შეათანხმებენ. სავარაუდოდ, ასეთი კრიტერიუმები იქნება:

1. მასალა ჩემი დონის შესაფერისი იყო;
2. თანამედროვე ინგლისურია;
3. თემა საინტერესო იყო;
4. ახალნასწავლი ლექსიკური მასალის განმეორება შევძელი
5. და ა.შ.

  შედეგები. ყოველდღიური მოსმენითი დავალება აუმჯობესებს როგორც მოსმენის, ასევე საუბრის უნარ-ჩვევებსაც. მოსწავლეები სწავლობენ იმ  სტრატეგიებს, რომლებსაც მათ ცხოვრებაში პრაქტიკული დანიშნულება აქვთ. მოსწავლეებს უუმჯობესდებათ წარმოთქმა, ინტონაცია. ისინი იმეორებენ ნასწავლ ლექსიკურ ერთეულებს და ეცნობიან თანამედროვე ინგლისურს. ენობრივი უნარ-ჩვევების განვითარებასთან ერთად მოსწავლეები იძენენ ცოდნას მათთვის საინეტერესო საკითხების შესახებ. გარდა ამისა, დამოუკიდებლად მოსმენის შემთხვევაში მოსწავლეები  უფრო მეტ პასუხისმგებლობას გრძნობენ საკუთარ სწავლის მიმართ. მოსასმენი სამუშაოს ერთობლივად დაგეგმვა ხელს უწყობს  მასწავლებელისა და მოსწავლის თანამშრომლობის განვითარებას. მასწავლებელი მეტს იგებს მოსწავლის ინტერესებისა შესახებ. მოსასმენმა მასალამ შესაძლოა უბიძგოს მოსწავლეებს განახორციელონ პროექტი ან რაიმე სხვა მათთვის საინტერესო აქტივობა.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა
2. Brown Douglas H., Teaching by Principles: An INgteractive Approach to Language Pedagogy, Second Edition, Longman, 2001
3. Harmer Jeremy, The Practice of English Language Teaching, Fourth Edition, Pearson Education Limited, 2007
4. Lindsay Cora with Knight Paul, Learning and Teaching English, Oxford University Press, 2006

ძილს არასდროს ვუჩივი, კარგად მძინავს. დღის განმავლობაში ისე ვიღლები, რომ „თვლემის“ , „მსუბუქი ძილის“ და „ზომიერად ღრმა ძილის“ ფაზებს მგონი საერთოდაც ვტოვებ და ძილს პირდაპირ „ღრმა ძილით“ ვიწყებ. სიზმრებიც აქედან იწყება. სიზმრის ქვეყანა „მსუბუქი ძილის“ ან „ზომიერად ღრმა ძილის“ ფაზაშია. „ღრმა ძილში“ კი სიზმრის იქეთაც კი შეიძლება წახვიდე და ათასი დაუჯერებელი რამ იხილო.

როგორც აღვნიშნე, სიზმრების ქვეყანა „მსუბუქი ძილიდან“ იწყება. ნელ-ნელა გიხმობს და გიმორჩილებს.

„შეღამდა, მე წაველ იქ, სადაც სიზმრები

წიგნებში დარდობენ დახუჭულ თვალებით,

ჰანგები დაქრიან, ვით ქარში ისრები

და სული ფითრდება ნათელის ცვალებით“.

(„სიზმრები“, გალაკტიონი)

შემდეგ ლექსში უკვე სიზმრის იქეთა ქვეყანაზეა საუბარი, თორემ მსგავს სიზმარს ჩვეულებრივ სასიზმრეთში ვერ ნახავ.

„ტახტზე იჯდა თამარ მეფე,

მომხიბლავი, ეშხიანი!..

მარცხნით უდგა თინათინი,

მარჯვნით – ნესტან-დარეჯანი…

შემოვიდა რუსთაველი,

ის სულმნათი და მგოსანი,

ხელში ეპყრა მოწიწებით

მისი „ვეფხისტყაოსანი…“

(„სიზმარი“, ა. წერეთელი)

ჰოდა, სიზმრის იქეთა ქვეყანაში მეც ვიმოგზაურე. დავდე თუ არა თავი ბალიშზე, მაშინვე დამეძინა. მართალია, ჩვენს ქვეყანაში ადამიანებმა არ იციან, რომ ღამის საათებში არ უნდა იხმაურონ და სხვა ადამიანების მოსვენებას პატივისცემით მოეპყრან, მაგრამ მსგავსი ანთროპოგენური ხმაურის მიუხედავად, მაინც დამეძინა და … ცოტა ხანში ერთ მინდორში აღმოვჩნდი. ცაზე უზარმაზარი მთვარე გამოკიდებულიყო და იქაურობას ისე ანათებდა, უცბად იფიქრებდი, დღე არისო.

კაბის კალთაზე ვიღაცამ ჩამომქაჩა. ჯერ ყურადღება არ მივაქციე. მეგონა, ჩემი ფისო „კატუშა“ მეთამაშება-მეთქი. ეს ფისო ფაქტობრივად, ძალით შემომეკედლა. პირდაპირ გამომიცხადა, დღეიდან მე შენი ფისო ვარ და შენ ჩემი ადამიანიო. უარის თქმისთვის გასაქანიც არ მომცა და დღემდე ასე ვართ დამეგობრებული. ჰოდა, ვიფიქრე „კატუშა“ ცელქობს რაღაცას-მეთქი. მერე მივხდვი, რომ „კატო“ კი არა, ქაღალდის ერთჯერადი ჭიქა გახლდათ. პაწაწინა ხელებით კაბის კალთაზე მებღაუჭებოდა და წრიპინა ხმით რაღაცას მეძახდა. დავიხარე, რომ კარგად გამეგო, რა უნდოდა.

• ჩემთან ერთად წამოდი, საიდუმლო ბარათები გვაქვს შენთვის, – მითხრა ჭიქამ.

უნებურად ლექსი გამახსენდა.

„საიდუმლო ბარათო!

გითხრეს: „ექმენ მარადო

სიხარულის მიმნიჭედ

და სევდისა ფარადო“

(„საიდუმლო ბარათი“, ა. წერეთელი)

• წამოდი რა, – არ ისვენებდა ჭიქა.

აღმართზე ავედით თუ არა, მარჯვნივ გავუხვიეთ და ერთ პატარა ქოხში შევედით. ქოხი გარედან ჩანდა პატარა, თორემ შიგნით უზარმაზარი აღმოჩნდა.

• ვაშააა, მოვიდნენ! დაიძახეს გარშემო.

სიზმარს რა ვუთხარი, თორემ რეალურ დროში ჭიქას რაღაც ქოხში, ხომ არ გავყვებოდი. თუ მაინც გავყვებოდი, ყიჟინაზე, მოვიდნენო, ხომ გული შემიქანდებოდა. ახლა კი, სიზმარში არც შემშინებია და არც გამკვირვებია, უფრო ცნობისმოყვარეობა მომეძალა და გარშემო მიმოვიხედე. ერთჯერადი ქაღალდის ჭიქები, ჩაის ერთჯერადი პაკეტები, პლასტმასის ბოთლები და კიდევ რა აღარ, ცნობისმოყვარედ მიყურებდნენ და წრიპინებდნენ:

• ადამიანო, შენთვის საიდუმლო ბარათი გვაქვსო.

იქვე ჩამოვჯექი და გისმენთ-მეთქი, ამის თქმაღა მოვახერხე.

ბარათის კითხვა ქაღალდის ერთჯერადმა ჭიქამ დაიწყო.

• ადამიანო, მე ერთჯერადი ჭიქა ვარ. თქვენმა მოდგმამ ჩემი თავი იმისთვის გამოიგონა, რომ სითხე დავიტიო და თქვენ ნელ-ნელა სიამოვნებით მიირთვათ. ქაღალდისგან ვარ დამზადებული. თუმცა, ჩემს უმეტეს და-ძმებს და ნათესავებს შიგნიდან პოლისტიროლის (PS) თხელი აფსკი გვაქვს გადაკრული. ის ჩვენთან მთელი ცხოვრება რჩება. ამ აფსკის გამო მეორად ქაღალდად ვეღარ გადაგვამუშავებენ და ამის გამო ვდარდობ ხოლმე.

შემდეგ ცხოვრებაში რვეული რომ ვყოფილიყავი, ხომ კარგი იქნებოდა. არადა, ადრე ხე ვიყავი, მზის ამოსვლას და ჩასვლას ვუყურებდი. ახლა კი მიწაში ვიქნები, რადგან ხელახალ გადამუშავებას აღარ ვექვემდებარები. სულ საძაგელი აფსკის გამო.

თავზე ქუდი მახურავს. ისიც პოლისტიროლისგან არის. როდესაც ქაფქაფა ყავას ან ჩაის მასხამენ და ქუდსაც მახურავენ, ცხელი ორთქლისგან ქუდი არასასურველ ნივთიერებებს გამოყოფს… არავინ მისმენს.

• და მე? მე ვინმე მისმენს? – ოთახის შუა გულში ჩაის ერთჯერადი პაკეტი გადმოხტა.

ჩაის ერთჯერადი პაკეტი ვარ. მთლად ქაღალდისგან არ ვარ დამზადებული. პოლიპროპილენის ძაფები მაქვს დატანებული, მათი მეშვეობით ფორმას ვინარჩუნებ და ცხელ წყალში არ ვიშლები. ქაღალდი ჩემში 65%-ია. ფილტრის ქაღალდში შედის თერმოპლასტიკური ბოჭკო. თავად ქაღალდს კი ქლორით ათეთრებენ. მეორადად არ გადავმუშავდები.

ბრიტანელები დღეში 165 მილიონ ფინჯან ყავას სვამენ. მათი 90% ჩაის ერთჯერად პაკეტს იყენებს. წელიწადში მხოლოდ ჩემგან გარემოში 150 ტონა პოლიპროპილენი გროვდება. რა უცნაურები ხართ, გეზარებათ ჩაის დაყენება? დასაყენებელი ჩაი ხომ ეკოლოგიურად უფრო სუფთაა?

სხვათა შორის, 1904 წელს ვაჭარმა თომას სალივანმა ჩაისთვის აბრეშუმის პაკეტების გამოყენება დაიწყო. ნიუ-იორკში რესტორნებმა იდეა აიტაცეს და ასეთ პაკეტებს ხშირად ნახავდით. 1929 წელს კი ადოლფ რამბოლდის მარლის პაკეტები გამოჩნდა. თუმცა, ზოგიერთი პაკეტი საკვები ნაილონისგან და პოლიეთილ ტერეფტალატისგანაა დამზადებული. შიგნით ძველი ან გადამუშავებისგან მორჩენილი ჩაის მტვერი მაქვს. უმეტესად არომატიზატორებსაც შევიცავ. ჩაის ფოთლებს ხშირად არ რეცხავენ, ამიტომ შესაძლოა ეპიქლორჰიდრინპესტიციდიც დამრჩეს შიგნით. ადამიანის იმუნიტეტს ემტერება.

– მორჩი ახლა, – უხეშად გასწია ჩაის პაკეტი პლასტმასის ბოთლმა. ისე მკაცრად იქცეოდა, ვიფიქრე, მეც გარეთ გამიძახებს-მეთქი.

– მე პლასტმასის ბოთლი ვარ და არავის უყვარვარ. არადა, ლამაზი ვარ, გამჭვირვალე, მოსახერხებელი და არ ვიმტვრევი. პლასტმასის ბოთლებს 1947 წლიდან იყენებენ, თუმცა მასიურად წარმოება პოლიეთილენიდან 1960 წელს დაიწყეს. 1970 წელს კი პოლიეთილენტერეფტალატისგან (PET 01) განაგრძეს, სიცოცხლის ხანგრძლივობა 500 წელია.

პლანეტის დაბინძურების პრობლემა ბოთლების რაოდენობაშია.

ერთ წუთში ერთი მილიონი პლასტმასის ბოთლი იყიდება. ანუ, ყოველ წამს ადამიანები 20 000 ჩემნაირს ყიდულობენ. 2016 წელს გაიყიდა 480 მილიარდი ბოთლი, 2018 – კი 520 მილიარდი.

სახურავი პოლიეთილენის მაქვს. წესით, მე ბოთლისგან ცალკე უნდა ჩამაბარონ.

ერთხელ უნდა გამომიყენოთ და გადასამუშავებლად მიაბაროთ ჩემი თავი. ან, რაიმე მხატვრული მიზნებისთვის გამომიყენოთ. ადამიანები ან ნაგავზე მოგვისვრიან ან გვწვავენ. საწყენია…

თუ ღია წყლებში მოვხვდებით, იქ თევზებს და სხვა ცხოველებს დავაზიანებთ. არ გადაგვყაროთ წყალში!

• ახლა ჩემი რიგია, მეც მაცადეთ. ნათურა ვარ. მეგობრებიც მყავს, ჰალოგენის და დიოდური. ბევრ ელექტროენერგიას მოვიხმარ და ჩემი გამოყენების დროც ამ საუკუნეში ნელ-ნელა იწურება, ასე ვფიქრობ. იმ კუთხეს, რომ ანათებს, ჰალოგენის ნათურაა, მავნე მეტალები არ აქვს. იოდი აქვს. ორივენი ვცდილობთ, დიდხანს გემსახუროთ. თუმცა… ყველაფერს თავისი დრო აქვს.

ამ დროს საუბარში მესამე ნათურა ჩაერთო. მე ელექტროენერგიას ეკონომიურად მოვიხმარ, ფლუორესცენტური ნათურა ვარ. თუმცა, გარემოსთვის საფრთხეს წარმოვადგენ, რადგან ჩემს ლუმინოფორში მერკური (ვერცხლისწყალი) შედის. ჩემი გადაგდება არ შეიძლება, სპეციალურ პუნქტში უნდა ჩამაბაროთ (თუ არის თქვენს ქალაქში ასეთი).

კიდევ ერთი მეგობარი გვყავს, დიოდური ნათურა. ეკოლოგიურად ყველაზე სუფთად ვითვლები. თუმცა, ნაგავსაყრელზე გადაყრილი ჩემი ნაწილები, ეკოლოგიურ ბალანსს მაინც არღვევს.

ამასობაში ვიგრძენი, რომ „ღრმა ძილის“ ფაზა ჯერ „ზომიერად ღრმა ძილში“ გადამივიდა, შემდეგ კი „მსუბუქ“ ფაზაში. ამ ფაზიდან კი ხუთიოდე წუთიც არ იყო გასული, რომ თვალები გავახილე.

გავიღვიძე.

სანამ ბოლომდე გამოვფხიზლდებოდი, სიზმრისიქეთა ქვეყნის მეგობრები მომძახოდნენ, კიდევ გვაქვს საიდუმლო ბარათებიო. მგონი, „მსუბუქ“ ფაზაში გადასვლამდე, კვლავ დაბრუნებასაც დავპირდი. ვნახოთ…

ახლა კი, სანამ დეტალები მახსოვს, სასწრაფოდ მათი ნაამბობი უნდა ჩავიწერო, რომ თქვენ, პლანეტა დედამიწაზე დასახლებულ ადამიანებს გადმოგცეთ.

ყოველ დროსა და ვითარებაში ხელოვანი ფერის, მუსიკისა და სიტყვის იდუმალი თანაზიარობით, თავისუფალი ნებით ქმნის სამყაროს, რომლის ინტერპრეტაციას მსმენელს, მაყურებელსა თუ მკითხველს მიანდობს. თუმცა ხანდახან ხელოვანნი, მწერლები, მუსიკოსები, ფერმწერნი და სხვანი ისეთ წიგნებს წერენ, რომლებიც მკითხველს ხელოვნების ლაბირინთებში მიუძღვებიან და იმგვარ ცოდნასა თუ გამოცდილებას აზიარებენ, რომელიც სხვა გზითა და საშუალებით, იმავე ინტენსივობითა და სიღრმით, შეუძლებელია მოიპოვო. ერთი ასეთი წიგნია ვასილი კანდინსკის „სულიერების შესახებ ხელოვნებაში“ (თარგმნა ლევან ღამბაშიძემ). რუსეთი, გერმანია, საფრანგეთი – ეს ის ქვეყნებია, რომლებშიც სხვადასხვა დროს ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა ვასილი კანდინსკი, მეოცე საუკუნის გამორჩეული ხელოვანი, ავანგარდისტი, აბსტრაქციონისტული მხატვრობის ფუძემდებელი, ფერებისა და ფორმების გამოსახვის ექსპერიმენტატორი. მისი ნამუშევრები წარმოაჩენს ადამიანის სწრაფვას შემეცნებისკენ რაციონალური ხაზების, ფორმების, ფერებისა და ირაციონალური შეგრძნებების გზით. მისი თამამი ექსპერიმენტები ხელოვნებაში აოცებს მნახველს, რადგან სამყაროსეულ თუ ადამიანურ საიდუმლოებათა ამოცნობისკენ უბიძგებს. მისი აზრით, ხელოვანი ადამიანის სულს, „კლავიშებიან პიანინოს“, ფერისა და ფორმის საშუალებით ათრთოლებს და უცნაურის დანახვისთვის „აღვიძებს“. კანდინსკის ეს წიგნი მკითხველს ფერთა საიდუმლო მნიშვნელობებს აზიარებს და აბსტრაქციონისტული ხელოვნების ერთგვარად ჩაკეტილი სივრცეების გასაღებს აპოვნინებს.

სიტყვა, როგორც სიმბოლისტები მოიაზრებენ, არა მხოლოდ აზრის, არამედ ფერის, მუსიკის, პლასტიკისა და სურნელის გამომხატველიცაა. ამავე დროს, ფერები, მელოდიები თუ სურნელებიც თავიანთ ენაზე „ლაპარაკობენ“. ამ თვალსაზრისით, მხატვართა ნააზრევი საინტერესო და საგულისხმოა. ვასილი კანდინსკი ამ წიგნში წარმოაჩენს, როგორია სულიერი ცხოვრება და რა გზით ვლინდება ის ყოფასა თუ ხელოვნებაში. ამ წიგნის ზემოქმედება იმდენად ძლიერია, რომ ჩვენს ესეს პარაფრაზირების სახე მიეცა. მთავარი მიზანი კი ისაა, მკითხველს მისი წაკითხვის სურვილი გაუჩინოს. წიგნი 1910 წელს დაიწერა, მაგრამ დღესაც აქტუალურია, რადგან ხელოვნების ნამდვილ არსსა და დანიშნულებაზეა.

კანდინსკის აზრით, ხელოვნების ყველა ნიმუში თავისი დროის პირმშოა. თუმცა, თუ მომავლის პოტენციას არ შეიცავს, თუ მხოლოდ დროის შვილია და ვერასდროს გახდება მომავლის დედა, მაშინ იგი „კასტრირებული ხელოვნებაა“. ესე იგი, მხოლოდ ექო და სარკე კი არ არის, არამედ გამომაფხიზლებელი და წინასწარმეტყველური ძალაც აქვს. ავტორი მაიმუნურ მიმბაძველობად მიიჩნევს იმას, როდესაც ვინმე, მაგალითად, პლასტიკაში ბერძნული პრინციპების გამოყენებას ცდილობს. ამგვარად შექმნილი ფორმა უსულო იქნება და ისეთივე უსაზრისო, როგორიც მაიმუნის მიერ წიგნის ფურცლების გადაშლა.

კანდინსკი მოდერნისტული ხელოვნების მთავარ კონცეფციას წარმოაჩენს, როდესაც მიიჩნევს, რომ ადამიანური სული ხანგრძლივი მატერიალისტური პერიოდის შემდეგ გამოღვიძების პროცესშია. ცივილიზაციის განვითარებამ, ტექნიკურმა პროგრესმა ადამიანს, ერთი მხრივ, ხორციელი ცხოვრება გაუადვილა, მეორე მხრივ კი სულიერი ყოფა დაუმძიმა და დაუცარიელა. მას „აწუხებს“ სასოწარკვეთილება, ურწმუნოება და უმიზნობა. მატერიალისტურ შეხედულებებს კანდინსკი მიიჩნევს კოშმარად, რომელმაც სამყაროს სიცოცხლე ბოროტ და უაზრო თამაშად აქცია. სული თითქოს გაბზარულია და ძლივსღა ბჟუტავს გაწყვდიადებულ რეალობაში. ხელოვნების ნამუშევრები კი სულს გაუხეშებისაგან იცავენ. იგი სვამს კითხვას: რისი თქმა სურს ხელოვანს? – და პასუხად კომპოზიტორისა და მწერლის, შუმანისა და ტოლსტოის პასუხებს მოიხმობს. შუმანის აზრით, „ხელოვანის მიზანი ადამიანის გულის წიაღში შუქის გაგზავნაა“, ხოლო ტოლსტოი ფიქრობს, რომ მხატვარს ყველაფრის დახატვა შეუძლია. კანდინსკის ტოლსტოის პასუხი უფრო მოსწონს, რადგან, როგორც წიგნის წაკითხვისას ვრწმუნდებით, ხელოვანს სულის დახატვაც შეუძლია. „მშიერი სულები უკან მშიერი ბრუნდებიან“ – ასე აფორისტულად გამოთქვამს იმ განცდას, რომელიც მაშინ ეუფლება, როცა უყურებს საგამოფენო დარბაზებიდან თუ მუზეუმებიდან გამოსულ ბრბოს, რომელიც ხელოვნებისგან ვერაფერს იღებს, რადგან ვერაფერს უგებს.

კანდინსკის აზრით, სულიერი ცხოვრება (რომლის ნაწილია ხელოვნება) მიიწევს წინ და მაღლა. ეს გზა დაბრკოლებებითაა სავსე. ამ სახიფათო, მტანჯველ გზაზე ჩნდებიან გამორჩეულნი, რომელთაც „წინ და მაღლა მიაქვთ ქვებში გაჩხერილი კაცობრიობის ურემი“. ავტორი სულიერი ცხოვრების ზუსტ სქემატურ გამოსახულებად მიიჩნევს სამკუთხედს, რომელიც ქვემოდან ზემოთ მიიწევს. „ყველაზე მაღალ წერტილზე, წვერზე, ხშირად მხოლოდ ერთი ადამიანი დგას ხოლმე“. მისი არ ესმით და ამიტომ გიჟად ნათლავენ, როგორც თავის დროზე გალანძღეს ბეთჰოვენი. კანდინსკი განყოფილებებად წარმოიდგენს სამკუთხედს, რომლის ქვედა ნაწილები ფართოა. ყველა განყოფილებაში შეიძლება იყოს ხელოვანი და რაც უფრო ქვემოთაა, მით მეტი გამგები ეყოლება. ხოლო ის, ვისაც საკუთარი განყოფილების მიღმა ცქერა და ზემოთ სწრაფვა შეუძლია, კანდინსკისთვის კაცობრიობის სულიერი ცხოვრების მამოძრავებელია. იგი იმოწმებს სენკევიჩის გამონათქვამს, რომელმაც სულიერი ცხოვრება ცურვას შეადარა: ის, ვინც დაუღალავად არ შრომობს და და გამუდმებით არ ებრძვის ჩაძირვას, აუცილებლად ფსკერისკენ წავა. ასეთ ადამიანს ნიჭი წყევლად ექცევა. ამ ფრაზამ ქართველი სიმბოლისტის სანდრო ცირეკიძის აზრი გაგვახსენა, რომელიც წერდა, რომ „კულტურა კონუსით შენდება: მეტი მაღალი მეტი ვიწროა და მწვერვალებზე დგომა შეუძლიათ მარტო ერთეულებს… მწვერვალებმა იცის სიცივე მარტოობის.., მსმენელები მრავლადაა კონუსის დაბლა ფენებში. მსმენელები ჯოგად მიჰყვებიან ეპიგონებს უკვე მიღწეულ სიმაღლეზე. კონუსი წვრილდება და ვიწროვდება რკალი მკითხველების… ოსტატ გენიოსს სჭირდება მკითხველი გენიოსი, რომელიც მისი თანაბარი იქნება ხედვის და სმენის დაწვრილებით. პოეტს გენიოსს უნდა შეხვდეს მკითხველი გენიოსი, რომლის თვალები გაუძლებს ქვეყნის ახალი გვერდით დანახვას“ („პოეტი და მკითხველი“, 1922 წ.).

კანდინსკის აზრით, ხელოვანს ქვემოთ ექაჩება დაბალი მოთხოვნილებანი, ამიტომ ხშირად ცვივიან ზემოდან ქვემოთ. ამ დროს სულიერი სამყაროც ეცემა და „სამკუთხედი“ ქვავდება. ასეთ დროს მატერიალური საზრუნავები, ტექნიკური პროგრესი ყველაფერს შთანთქავს, „უფრო და უფრო ისადგურებს სულიერი ღამე“. ამ დროს ხელოვნება მხოლოდ მატერიალურ მიზნებს ემსახურება. ხელოვნებას თითქოს სული ეცლება. ძიება გარეგნული და წარმატებაზე ორიენტირებული ხდება. კანდნისკი ამას დაბრმავებად მიიჩნევს, თუმცა ფიქრობს, რომ სულიერი ცხოვრების სამკუთხედი ნელა და შეუჩნევლად, მაგრამ მაინც განაგრძობს მოძრაობას. აქ იგი აზრის სიცხადისა და თვალსაჩინოებისთვის ბიბლიურ მაგალითს მოიხმობს: „უხილავი მოსე ჩამოდის მთიდან, ხედავს ოქროს ხბოს გარშემო მოცეკვავე ხალხს, მაგრამ მაინც მოაქვს ადამიანებისთვის ახალი სიბრძნე“. ხელოვანს ესმის წინასწარმეტყველის ხმა და მიჰყვება მას. ის შეუქმნის გამოღვიძებულთ სულიერ საზრდოს. სამკუთხედის ზედა განყოფილებაში არიან თავისუფლად მოაზროვნენი, ფილოსოფოსები, მწერლები, მეცნიერები, მათ შორის – ნიცშესეული დაცარიელებული ცისა და მკვდარი ღმერთის მიღმა დარჩენილნი, მაგალითად, ვიხროვი, რომელმაც გამოაცხადა, რომ უამრავი გვამი გაკვეთა, მაგრამ სული ვერსად იპოვა, პოზიტივისტები, რომლებიც მხოლოდ იმას აღიარებენ, რაც იზომება და იწონება. მაგრამ აქ ქაოსი და დაბნეულობა იმძლავრებს, რადგან გუშინდელი სიბრძნე და აღმოჩენა ხვალ ახლით გადაილახება და უარიყოფება. ირყევა რელიგიის, მეცნიერებისა და მორალის საყრდენები, ამიტომ უფრო მეტად ჩნდება წყურვილი მატერიალურის მიღმა გახედვისა. სულიერი შემობრუნება უპირველესად ლიტერატურაში, მუსიკასა და ფერწერაში ხდება. კანდინსკი ასეთ მწერლად მეტერლინკს მიიჩნევს, რომელიც ზეგრძნობად სამყაროში შეუძღვა მკითხველს. მისი აზრით, თუ სიტყვას მრავალგზის გაიმეორებ, მნიშვნელობას დაკარგავს და წმინდა ჟღერადობად იქცევა, გაშიშვლდება. ეს ხმა ზეგრძნობადია და სულის შერხევა შეუძლია. ამგვარი სიტყვის შინაგანი მნიშვნელობის აღმოჩენით ხელოვანი სულთან საუბარს ახერხებს. კანდინსკის ასეთ მუსიკოსებად მიაჩნია ვაგნერი, რომლის მუსიკაც „სულიერად ასხივებს“, დებიუსი, რომელიც სულიერ სურათებს გადმოშლის. კანდინსკი მსჯელობს სულიერ მშვენიერებაზე, რომელიც გარეგან სილამაზეს დახარბებულ მზერას შეიძლება სიმახინჯედაც მოეჩვენოს. შეჩვეული მშვენიერების უარმყოფელად ის მიჩნევს არნოლდ შონბერგს, რომელმაც „აღმოაჩინა ახალი მშვენიერების ოქროს მაღარო“. შონბერგი თავისი მუსიკით წმინდა სულისმიერ განცდებს წარმოაჩენს, ამიტომ ეს მომავლის მუსიკაა. გამოჩნდნენ მხატვრებიც, რომლებიც გარეგანში შინაგანის მაძიებლები არიან, მაგალითად, სეზანი: „მას შეეძლო ჩაის ჭიქისგან სულიერი არსება შეექმნა“. მის ნატურმორტებში მკვდარი საგნები შინაგანად ცოცხლდებიან. ის საგნებს ადამიანებივით ეპყრობა, თავის ნახატებში ვაშლისა თუ ადამიანის, ფერისა და ფორმის გამოსახვის საშუალებით ის ღვთაებრივის გადმოცემას ცდილობს. ავტორი პიკასოსაც მოიხმობს, რომელმაც კუბისტურ ნახატებში მატერიალური ფორმები დაანაწევრა და მათი მოჩვენებითობა გამოსახა. კანდინსკი სოკრატესეულ საკუთარი თავის შეცნობას ხელოვნების მიზნად წარმოაჩენს, რომელსაც ახალი ხელოვნება მიჰყვება. ის მუსიკისგან იღებს შინაგანი სამყაროს გადმოცემის საშუალებებს. ყოველგვარი ექსპერიმენტი კი იმას ემსახურება, რომ „პირამიდის წვერი ზეცას მისწვდეს“. ადამიანი იზრდება, შეიმეცნებს და მის თვალში სამყარო ხიბლს კარგავს.

ავტორი ფერების ზემოქმედებაზე მსჯელობს და სხვადასხვა ფერის ძალას გამოკვეთს. იგი მუსიკასა და სურნელთან ფერის კავშირს წარმოაჩენს. ფერი სულზე პირდაპირ მოქმედებს. „ფერი კლავიშია, თვალი – ჩაქუჩი, სული კი – პიანინო მრავალი სიმით“. იგი ხელოვანის სამ მნიშვნელოვან უნარს უსვამს ხაზს: 1. ინდივიდუალურობას; 2. ეპოქის სულის წარმოჩენას; 3. ზოგადის გამოხატვას (ხელოვნების წმინდა და მუდმივი ელემენტისა, რომელიც ყველ ადამიანს, ხალხს, სივრცესა და დროს მსჭვალავს). ამიტომ არის ასეთი ცოცხალი ინდიელთა უძველეს ტაძარზე გამოსახული ელემენტი, რადგან სულიერებით არის გამსჭვალული. რაც უფრო გადაწონის ხელოვნებაში ეს ზოგადი, ესე იგი, სულიერი, მით უფრო დიდებულია ის და უკვდავი. თუმცა ხელოვნების ამგვარ ნიმუშთა გაგება თანამედროვეებს უფრო უძნელდებათ. მისი აზრით, ხელოვანი ბრმა და ყრუ უნდა იყოს დროის მოთხოვნების მიმართ. ის შინაგან სამყაროს უნდა ჩაუღრმავდეს და მიჰყვეს სულით ნაკარნახევ კანონებს.

კანდინსკის მსჯელობა აბსტრაქტული ხელოვნების სიღრმეებისკენ მიუძღვება მკითხველს. მისი აზრით, ფერის სითბო და სიცივე, ზოგადად, ყვითლისკენ ან ლურჯისკენ მიდრეკილებაა. თბილი მაყურებლისკენ მოძრაობს, ცივი კი შორდება. ავტორი ყურადღებას ამახვილებს ლურჯი ფერის ჩაღრმავებისაკენ მიდრეკილებაზე. „რაც უფრო მუქდება ლურჯი, მით უფრო მოუწოდებს ადამიანს უსასრულობისაკენ, აღვიძებს მასში სწრაფვას ამაღლებულისა და ზეგრძნობადისკენ. ეს არის ზეცის ფერი, როგორსაც სიტყვა „ზეცის“ ჟღერადობის გაგონებისას წარმოვიდგენთ. ბუნებრივად გვახსენდება ნიკოლოზ ბარათაშვილის გატაცება ლურჯი ფერით, მასში დანთქმის წყურვილი, რომელსაც ის ლექსში „ცისა ფერს“ ამჟღავნებს. ამ ფერს უწოდებს პოეტი „პირველად ქმნილ ფერს“, არაამქვეყნიურს, რომელსაც ეტრფის და ყველაფერს შესწირავს, სიცოცხლესაც კი. ლურჯი შავისკენ გადახრისას არაადამიანური სევდის ელფერს იღებს, ხოლო ნათლისკენ გადახრისას ადამიანს შორდება, გულგრილი და ინდიფერენტული ხდება. კანდინსკი ყურადღებას ამახვილებს მწვანეზე, რომელიც ყვითლისა და ლურჯის შერევით მიიღება. „აბსოლუტური მწვანე არის ყველაზე მშვიდი ფერი: იგი არსაითკენ არ მოძრაობს და სიხარულის, სევდის, გრძნობის არანაირი თანხმოვანება არ აქვს, იგი არაფერს მოითხოვს, არსაით გეძახის. მოძრაობის ეს მუდმივი არარსებობა დაღლილ ადამიანებზე კარგად მოქმედებს“, თუმცა გარკვეული ხნის შემდეგ მოსაწყენი ხდება. მისი აზრით, ყვითლად დახატული სულიერ სითბოს ასხივებს, ლურჯი გამაგრილებლად მოქმედებს, მწვანე პასიურია. კანდინსკი მწვანე ფერს თვითკმაყოფილ ბურჟუას ადარებს, თეთრს – შესაძლებლობებით სავსე დუმილს, არარას, დაბადებამდე არსებულს, ხოლო შავს აღიქვამს, როგორც ყოველგვარ შესაძლებლობას მოკლებულ არარას, უიმედო მარადიულ დუმილს. თეთრისა და შავის ნარევი, ნაცრისფერი, უხმო და უმოძრაოა. წითელი უზარმაზარი ძალის შთაბეჭდილებას ტოვებს. გვაგონებს ჩელოს ვნებიან დაბალი და მაღალი ტონების ელემენტებს. იისფერი გაგრილებული წითელია, ჩამქრალი, მოწყენილი. მისი აზრით, ფერთა ტონები, ისევე როგორც მუსიკისა, სულის უფრო დახვეწილ ვიბრაციას იწვევს, რომლის გადმოცემაც ენით შეუძლებელია.

კანდინსკი საუბრობს სულიერ ატმოსფეროზე, რომელსაც გამოხატული თუ გამოუხატავი ფიქრები, განცდები ქმნიან. ის სულიერ არსებებად მიიჩნევს სიძულვილს, ძალადობას და ამ რიგის მოვლენებს, რომლებსაც სიყვარული, სამართლიანობა მიკრობებივით ანადგურებენ და ჰაერს ასუფთავებენ.

ადამიანი დიდი სიამოვნებით არ მიდის სიღრმისკენ, იგი ზედაპირზე ყოფნას ამჯობინებს, რადგან ეს ნაკლებ გარჯას მოითხოვს. ხელოვნების ნიმუშმა არ უნდა აღძრას ადამიანის გარეგანი ინტერესები. სწორედ ეს არის დამახასიათებელი აბსტრაქტული ხელოვნებისთვის. ის საიდუმლოს შესაცნობად აღძრავს ადამიანს. ყოველგვარი ჟღერადობა და ფერადოვნება მშვენიერია, თუ იგი შინაგანი აუცილებლობიდან მომდინარეობს. მისი აზრით, ნამდვილი ხელოვნება სულს უშუალოდ მისთვის დამახასიათებელი ფორმით ესაუბრება. ხელოვანს უნდა ჰქონდეს სათქმელი, მას უნდა ახსოვდეს, რომ ცხოვრებაში კი არა, მხოლოდ ხელოვნებაშია თავისუფალი. მისი აზრით, ხელოვანი სხვებთან შედარებით სამმაგად პასუხისმგებელია: 1. მან ნაყოფიერად უნდა გამოიყენოს მისთვის ბოძებული ტალანტი; 2. მისი ქმედებები, აზრები ქმნიან სულიერ ატმოსფეროს (ან აბინძურებენ, ან წმენდენ მას); 3. მისი ქმედებები, აზრები, გრძნობები მისი ქმნილებების მასალაა. მისი ქმნილებებიც მონაწილეობენ სულიერი ატმოსფეროს შექმნაში. მისი აზრით, „მშვენიერია ის, რაც შინაგანი აუცილებლობიდან გამომდინარეობს. მშვენიერია ის, რაც შინაგანად მშვენიერია“. იგი ისევ მეტერლინკის გამონათქვამს მოიხმობს იმის თაობაზე, რომ სული ესწრაფვის მშვენიერებას. ნამდვილი ხელოვნება სულიერ სამყაროს განამტკიცებს. ამგვარად, კანდინსკი მკითხველს კიდევ ერთხელ არწმუნებს, რომ ფერი, მუსიკა და სიტყვა იდუმალ თანაზიარობაში სულის უკიდეგანო სივრცეებისკენ მიგვიძღვიან, რათა, როგორც ბარათაშვილი იტყვის, ადამიანმა შეძლოს ამაოების დაძლევა და, გალაკტიონის ლურჯა ცხენების დარად, მოიხილოს უხილავი სამყაროები. კანდინსკის ცნობილი ტილო „ლურჯი მხედარი“ კი თვითონ ავტორის და ყველა რჩეული ხელოვანის სიმბოლოა, დაუძლეველი სწრაფვით ბედისწერის საზღვრების გადალახვისკენ. ამ თვალსაზრისით, მრავალმხრივ საგულისხმოა რევაზ სირაძის წერილი „გალაკტიონის „ლურჯა ცხენები“ და კანდინსკის „ლურჯი მხედარი“ (ინტერტექსტუალური წაკითხვისთვის), რომელშიც შესანიშნავადაა წარმოჩენილი ამ ორ შედევრის ესთეტიკური ნათესაობა.