ახალ ეროვნულ სასწავლო გეგმაში თემის ფარგლებში დასამუშავებელი ცნებები ცალკეა გამოყოფილი:

ცნებების სახით განსაზღვრულია ის ცოდნა, რომელსაც მოსწავლე საგნის ფარგლებში უნდა დაეუფლოს. ცნებები შედეგებთან ერთად უნდა დამუშავდეს მოსწავლისთვის ნაცნობ კონტექსტში. ეს კონტექსტი სავალდებულო თემების სახითაა წარმოდგენილი.

აქ ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ მოსწავლე მექანიკურად კი არ იმახსოვრებს დეფინიციას (ცნების მოკლე, ზუსტი და ლოგიკური განსაზღვრება მისი ყველაზე არსებითი ნიშნების საშუალებით), არამედ ლოგიკურად აკავშირებს მას რეალობასთან. ამისთვის საჭიროა ანალიზის, კლასიფიცირებისა და განზოგადების უნარი, რომელიც სწავლა-სწავლების წარმატების გასაღებია. მნიშვნელოვანია, რომ ეს პროცესი არ იყოს სპონტანური. იგი უნდა მიმდინარეობდეს მიზანმიმართულად და შინაარსობრივად, სპეციალური სავარჯიშოების გამოყენებით. პირველი ორი წელი (VII-VIII კლასებში) ფაქტობრივად სწავლა-სწავლების პრინციპებს სხვადასხვა მარტივი აქტივობით ვასწავლი. მინდა, შემოგთავაზოთ ერთი მარტივი და სახალისო მეთოდი.

„შექმენი პასპორტი” არის მეთოდი, რომელიც ცნებების დასამუშავებლად გამოდგება. მისი არსი ის გახლავთ, რომ მოსწავლეები დამოუკიდებლად ადგენენ შესწავლილი ცნების ზოგად დახასიათებას გარკვეული გეგმის მიხედვით. ამ მეთოდის დახმარებით მოსწავლეები უკეთ იგებენ თემას, სწავლობენ ანალიზს, ხაზს უსვამენ მთავარ საკითხს.

ამ მეთოდის გამოყენებით:

• ცოდნა განზოგადებული, სისტემატიზებულია;
• მოსწავლეები სწავლობენ ძირითადი და მეორადი მახასიათებლების გამოვლენას;
• მათ შეუძლიათ მოკლედ აღწერონ შესწავლილი ცნება ან მოვლენა;
• მოსახერხებელია ცნებების ერთმანეთთან შედარება.

მეთოდის გამოყენება კარგია ახალი თემის შესწავლისას, უკეთესად გაგებისა და დამახსოვრების მიზნით (გრძელვადიანი მეხსიერება), რადგან ხაზგასმულია შესასწავლი დეფინიციის ძირითადი თვისებები; აგრეთვე შესაძლებელია მისი გამოყენება პრობლემების გადაჭრის გზების ძიებისას, როდესაც გვინდა მოსწავლეთა ცოდნისა და უნარ-ჩვევების სისტემატიზაცია (შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნების განვითარება) მასალის განმტკიცებისას.

როგორ გამოვიყენოთ მეთოდი „პასპორტის შექმნა“?

თავდაპირველად მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს გეგმას, რომლის მიხედვითაც ისინი შეავსებენ პასპორტს, შემდეგ, როდესაც ისწავლიან, თავადაც შეუძლიათ გააკეთონ იგი. მოსწავლეები იღებენ დეფინიციას, განსაზღვრავენ ძირითად მახასიათებლებსა და ინფორმაციის დამუშავების პროცედურის მიხედვით ასრულებენ სამუშაოს, ერთმანეთს უზიარებენ შედეგებს. სამუშაო შეიძლება იყოს ჯგუფური ან ინდივიდუალური.

დაწყებით კლასებში მოსწავლეებისთვის საუკეთესო გამოსავალი მასწავლებლის მიერ გაცემული პასპორტის ფორმის შევსება იქნება. მოსწავლეები მასში უბრალოდ ავსებენ ცარიელ სვეტებს. მაგალითად, ლიტერატურული გმირის პასპორტი ლიტერატურული კითხვის გაკვეთილზე შეიძლება ასე გამოიყურებოდეს:

შეგიძლიათ მოაწყოთ იგი, როგორც ნამდვილი პასპორტი – სათაურის გვერდზე დაწერეთ: „ლიტერატურული გმირის პასპორტი”.

უფროსკლასელები თავად ფიქრობენ საკვანძო საკითხებზე, გამოყოფენ მნიშვნელოვან მახასიათებლებს და ქმნიან პასპორტებს საკუთარი გეგმის მიხედვით. შესაძლებელია გამოიყენონ ტექნოლოგიებიც.

გეოგრაფიის გაკვეთილზე, კონტინენტების შესწავლისას მოსწავლეები ჯგუფებად იყოფიან და ქმნიან კონტინენტის პასპორტს:

სახელი: კონტინენტი აფრიკა

ფართობი: 29.2 მილიონი კმ 2.

მოსახლეობის სიმჭიდროვე: 30,51 ადამიანი / კმ 2.

ოკეანეები: ატლანტის, ინდოეთის.

კლიმატური სარტყელი: ეკვატორული, სუბეკვატორული, ტროპიკული, სუბტროპიკული და ა.შ.

ატმოსფეროს თემის შესწავლისას შეიძლება შეიქმნას შემდეგი ცნებების „პასპორტები“.

სახელი:  ციკლონი

დაბადების ადგილი: ტროპოსფერო

წარმოშობის მიზეზი:  ცენტრში დაბალი ატმოსფერული წნევა.

გავლენის სფერო: ღრუბლიანი, ნალექიანი და ქარიანი ამინდები.

სახელი:  ანტიციკლონი

დაბადების ადგილი: ტროპოსფერო.

წარმოშობის მიზეზი:  ცენტრში მაღალი ატმოსფერული წნევა.

გავლენის სფერო: ჰაერი თბება, ტენიანობა კლებულობს, ღრუბლიანობა მცირდება, ნალექები არ მოდის.

სტატიის წერის პერიოდში „შექმენი პასპორტი“ გამოვიყენე მსოფლიოს ქვეყნების თემის შესწავლისას. დავალებად მივეცი მონარქიული მმართველობის ქვეყნების პასპორტების გაკეთება.

სახელი: შვედეთი

მდებარეობა: ევროპა.

მმართველობის ფორმა: კონსტიტუციური მონარქია.

ადინისტრაციულ-ტერიტორიული მოწყობა: უნიტარული.

ჰუმანური განვითარების ინდექსი: 0.950 და მეტი.

ეს ამ ეტაპისთვის საკმარისად ჩავთვალე, რადგან სხვა საკითხები არ გაგვივლია. მოსწავლეებმა სამი თემატური რუკიდან დამოუკიდებლად მოიძიეს ინფორმაცია და შექმნეს ძალიან საინტერესო და ლამაზი „პასპორტები“. დროშა და მონარქის სახელი მათი ინიციატივაა. დროშები რუკიდან გადახატეს, მეფეებისა და იმპერატორის სახელები ინტერნეტში ჩემი ტელეფონის საშუალებით მოძებნეს. მართალია, ცოტა ვიხმაურეთ, მაგრამ ძალიან ვიხალისეთ.

მეთოდი „შექმენი პასპორტი” ქართული ენის გაკვეთილზე დაგეხმარებათ მეტყველების ნაწილების, წინადადებათა წევრების შესწავლაში; გეოგრაფიის გაკვეთილზე – კონტინენტზე, კლიმატური სარტყლების, ბუნებრივი ზონების, ბუნებრივი კატასტროფების გაცნობისას; ბიოლოგიის გაკვეთილზე – ცხოველების, მცენარეების, დაავადებების შესწავლისას და ა.შ.

თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ მეთოდი, როგორც დაწყებით კლასებში, აგრეთვე საბაზო და საშუალო საფეხურზე.

მეთოდის „შექმენით პასპორტის” გამოყენების მრავალი ვარიანტი არსებობს. ეს ყველაფერი მოითხოვს მასწავლებლის სურვილსა და წარმოსახვას. ეს მეთოდი მოსწავლეებს ეხმარება შემოქმედები აზროვნების უნარის განვითარებაში და შესწავლილი მასალის ხანგრძლივად დამახსოვრებაში.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდი: https://pedsovet.su

„ბევრ ჟანრს გამოვიგლოვებთ ცხოვრებაში,

დარჩება მხოლოდ მეტა-პოეზია და მეტა-ადამიანი“

ბესიკ ხარანაული

ამ სამყაროში ყველაზე თავისუფალი ლიტერატურაა.  წიგნებში აღწერილ სამყაროებსა თუ ქვეყნებში მოგზაურობას არც ვიზა სჭირდება და არც რაიმე  სახის ნებართვა. გარდა ამისა, მწერალიც და პოეტიც თავისუფალია საკუთარ არჩევანში: წეროს ის რაზეც უნდა, როგორც უნდა და სადაც უნდა.  საბოლოო პროდუქტს მკითხველი აფასებს. მკითხველი არ ცდება ხოლმე, თუ კი ქართული ლიტერატურის გამოცდილებას გავითვალისწინებთ.

თუ კი შევეცდებით პოეზიის ან პროზის ჩარჩოებში მოქცევას, თუ კი დავუწესებთ გარკვეულ პირობებს, კრიტერიუმებს და მსგავსს მწერლობისთვის შეუსაბამო რამე-რუმეებს, რომლებიც ყველაზე მთავარს და მნიშვნელოვანს (რის გამოც მწერლობა მწერლობაა და არა მაგალითად ბუღალტერია) – თავისუფლებას შეუზღუდავს, მაშინ ხელთ სტერილური, დავარცხნილი ტექსტები შეგვრჩება – დაცლილი ემოციებისგან, გრძნობებისგან და რაც მთავარია ავტორის ინდივიდუალურობისგან.

ბევრი მიიჩნევს, რომ ლიტერატურულმა კრიტიკამ საკუთარ თავზე ლიტერატურის დახარისხება უნდა აიღოს: კარგ და ცუდ მწერლებად, კარგ ლექსებად და ცუდ ლექსებად. უნდა განსაზღვროს წესები – რომლების დაცვაც სავალდებულო იქნება ნებისმიერი პოეტისთვის. და თუ არ დაიცავს მას ლექსის წერა უნდა აიკრძალოს, სწორედ ისე როგორც საბჭოეთის დროს მწერალთა კავშირის სხდომებზე განიხილებოდა ხოლმე პოეტები, მწერლები და მათი ტექსტები.  ფიქრობენ, რომ ლექსი აუცილებლად რითმიანი უნდა იყოს, რომ რელიგია არ უნდა შეურაცხყო, რომ „ძეგლებს“, წმინდანებს და რელიგიურ წინამძღოლებს არ უნდა შეეხო. არ უნდა შეეხო არც  მიცვალებულ მწერლებს, მიცვალებულის ტექსტზე რაიმე სახის კრიტიკული აზრის ქონა მკრეხელობაა. შენს ლექსებში არამც და არამც არ უნდა ახსენო ყოველდღიურობის, მოხმარების, არა რომანტიკული საგნები. პოეზია ხომ წმინდაა, აუცილებლად ამაღელვებელი, აუცილებლად სიყვარულზე მოქვითინე და რაღაცნაირად დეპრესიულიც.

რეალურად კი ლიტერატურული კრიტიკის ამოცანა უნდა იყოს, რომ ტექსტები განიხილოს ავტორებისგან დამოუკიდებლად, რომ მოუძებნოს პარალელები, გაანალიზოს სახე-სიმბოლოები, მხატვრული ხერხები, წერის სტილი და სხვ. შეადაროს მსოფლიოში მიმდინარე მოვლენებს, დაძებნოს  სახეების პარადიგმები.

დღეს, თანამედროვე ტექნოლოგიური ბუმის ეპოქაში, როდესაც ადამიანებს დრო აღარ ჰყოფნით საურთიერთოდ, შვილებისთვის, წიგნებისთვის – აი, ამ სულის შეძვრამდე   დეპრესიულ, ერთფეროვან, ეკრანებით და ღილაკებით გადატვირთულ საუკუნეში – პოეტს რითმებისთვის მარცვლების თვლა აღარ მოეთხოვება, იმიტომ რომ არც ამის დროა და აღარც განწყობა, იმიტომ რომ  სათქმელი იმდენად მძიმეა რომ რითმების ჩარჩოებს ვეღარ გაუძლებს. ყოველდღიური ყოფის აუტანლობა და სინაცისფრე ვერლიბრის ფორმას უფრო ირგებს. ვერლიბრი ურჩევნია ასევე ირეალურ სამყაროებს, ძველ მითებსა და ლეგენდებს – რომლებიც ფენტეზის ჟანრში მოექცა და დღეს საკმაოდ პოპულარულია.

თუმცაღა, „პოსტ“ პოსტმოდერნიზმში, ყველაფერი უკვე კარგად ნაცნობი და ბანალურია. სიახლე იშვიათი გახდა. იშვიათია აგაღელვოს ტექსტმა, რადგან თითქმის ყველა ლიტერატურული თამაშები, მოდერნისტული და პოსტმოდერნისტული ხრიკები, უკვე გაცხადებულია.   აღარავის უკვირს და აღარ იწვევს იმ განცდებს, იმ ემოციურ ზემოქმედებას რაც ლიტერატურამ უნდა მოახდინოს მკითხველზე. ეგ, ხომ ისედაც ნათელია, და მერე რა? ჰო, ამის თქმას უკვე ბევრი შეეცადა. ამიტომ, ჩვენს ეპოქაში – როცა კინემატოგრაფიის განვითარებამ პიკს მიაღწია, 3D- კინო დარბაზებით, როდესაც სოციალური ქსელების ბუმია, ხოლო სანახაობა – პირველ ადგილს იჭერს თანამედროვე ადამიანის ცხოვრებაში, რომელიც იმდენად გამოფიტული და დაღლილია, იმდენად ეძებს მძაფრ განცდებს, მძაფრ შეგრძნებებს, რომ  ლიტერატურას ისღა დარჩენია რომ ყველანაირად ეცადოს მკითხველს ადრენალინი გამოაყოფინოს, შეაშინოს, დაძაბოს, ანერვიულოს, მოკლედ გამოაცოცხლოს.

ტექსტი უნდა მეტა ტექსტად იქცეს და წიგნი მეტა წიგნად. მხოლოდ  კარგი მოთხრობა მკითხველს აღარ აკმაყოფილებს, მას ამავე დროს განცდებიც სჭირდება.

აი, სწორედ ამ ვითარებაში, ამ სიტუაციაში ლიტერატურული კრიტიკა ნამდვილად ვეღარ იხელმძღვანელებს იმ კრიტერიუმებით რითაც (ყოველ შემთხვევაში ჩვენთან, საქართველოში) ხელმძღვანელობდა წლების წინ.  როცა საგანი იცვლება და სხვაფერდება, უნდა შეიცვალოს ამ საგნის შემფასებელიც. და საერთოდაც, რა საჭიროა ლიტერატურული კრიტიკა? იმ გაგებით რა გაგებითაც ის ესმით. გვჭირდება კი მენტორის ტონის მქონე ორგანო რომელიც საკუთარი გემოვნებით შეფასებულ ლიტერატურას შემოგვტენოს და შესაძლოა გვერდზე დარჩეს ჭეშმარიტად კარგი ავტორი. იქნება და ვენდოთ მკითხველს, თავად გადაწყვიტოს რა წაიკითხოს. ეს მუდმივი ზრუნვა ხელოვნების ხარისხზე, მორალზე და ჩარჩოების დაწესებაზე, დღეს ფრიად სასაცილოც კია.  ვფიქრობ, რომ ლიტერატურული კრიტიკა როგორც ასეთი ტექსტის ანალიზით უნდა დაკავდეს, ხოლო რა წავიკითხოთ, რეკომენდაციები და რჩევები ლიტერატურული გამოცემების და კატალოგების პრეროგატივაა.

ახალი კვლევა გვეხმარება, დავიცვათ გოგონების უსაფრთხოება სოციალურ მედიაში.

ამ სტატიის სახელწოდება განზრახ არის დამაფიქრებელი და გულისხმობს, რომ მშობლებს, მასწავლებლებსა და მოქალაქეებს შესაძლოა, არ შესწევდეთ ძალა, გააკეთონ ერთი შეხედვით მარტივი რამ: დაიცვან თავიანთი შვილები. გვაქვს თუ არა ეს ძალა? ვიცავთ თუ არა უფლებას – კოლექტიურად და ინდივიდუალურად შევცვალოთ ის, რაც ჩვენი გოგონების თავს ხდება?

ეს შეკითხვა დღის წესრიგში იმიტომ დადგა, რომ ადამიანები მსგავსი პრობლემით ხშირად მოდიან ჩემთან კონფერენციებზე ან მწერენ ელექტრონულ ფოსტაზე: „მსურს, შევამცირო მის მიერ სოციალური მედიის გამოყენება, მაგრამ არ ვიცი, შემიძლია თუ არა – ის უკვე ისე ჩართულია მასში. ვაცნობიერებ, რომ სოციალური მედიის მუდმივად გამოყენება საზიანოა მისივე ტვინის განვითარებისთვის, და ვხედავ, რომ სტანჯავს შფოთვა, დეპრესია, მარტოობა, თუმცა არ მსურს, თავი იგრძნოს გარიყულად – ეს მისი დიდი შიშიც არის – და მე ვნებდები. უბრალოდ ვიმედოვნებ, რომ ის კარგად იქნება”.

მე, როგორც ორი ქალიშვილის მამამ, კარგად ვიცი, რას ნიშნავს ეს ბრძოლა. გოგონები საკუთარი თავის განვითარებას დიდწილად თავიანთი ურთიერთობების მიხედვით ზომავენ, და სოციალური მედიაც ხომ მთლიანად ურთიერთობებია. მაგრამ ამერიკის პედიატრიული ასოციაცია, ამერიკის სამედიცინო ასოციაცია და ბევრი მკვლევარი ამტკიცებენ, რომ „დროა, დავიბრუნოთ ჩვენი ძალა ბავშვის განვითარების ამ მნიშვნელოვანი საკითხის გადაჭრისას”.

კარგი და ცუდი ამბები

უმეტეს შემთხვევაში შეგვიძლია ვთქვათ, რომ დღეს ჩვენი გოგონები უკეთ არიან, ვიდრე ოდესმე. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ 2015 წელს მთელ მსოფლიოში აღიარა, რომ ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის ხანგრძლივობის სფეროში ქალების შედეგმა მამაკაცებისას გადააჭარბა (ნეგატიური სექსუალური ძალადობისა და სექსუალური ტრეფიკინგის მონაცემების გათვალისწინებითაც კი). კარგი ამბავი ბევრია, მაგრამ რაც ცუდია – ცუდია.

კვლევითი ცენტრის პიუსის (Pew)2019 წლის გამოკითხვამ გამოავლინა, რომ გოგონების 36% უჩივის ყოველდღიურ  შფოთვას. ეს სულ რამდენიმე წელიწადში საბაზო რიცხვების  თვალშისაცემი ცვლილებაა. ჩვენი შვილების ტვინი იზრდება, ვითარდება; თუკი ზრდის პროცესში ტვინი იკეტება შფოთვის პასუხებში, ის ნელ-ნელა ცვლის თავის აქტივობას ამ შფოთვასთან მიმართებაში.

ქალების გაზრდილ შფოთვას სხვადასხვა მიზეზი აქვს – ზეწოლა საზოგადოების, სკოლის, ოჯახის მხრიდან – მაგრამ ერთი რამ, რაც დღეს თითქმის ყველასთვის საერთოა, არის ის, რის მიმართაც მშობლებმა დათმეს თავიანთი ძალა(უფლება).

კვლევითმა ცენტრმა პიუსმა 2018 წელს გვიჩვენა, რომ თინეიჯერი გოგონების 95 პროცენტს ხელი მიუწვდებათ „სმარტფონებზე”. Common Sense Media-მ ამავე წელს გამოავლინა, რომ თინეიჯერები ონლაინ დღეში 6-9 საათს ატარებენ. მათი უმრავლესობა აცნობიერებს, რომ სოციალურ მედიაზე „დამოკიდებული” ხდება.

ამ სიტყვის გამოყენება არ ნიშნავს აუცილებლად იმას, რომ ბავშვი ერგება სახელმძღვანელოთი განსაზღვრული „დამოკიდებულების” დიაგნოზს, მაგრამ პიუსის მიხედვით, თინეიჯერების 72 პროცენტი თავს გრძნობს ტექნიკური კომპანიების მიერ მართულად, და ხშირად ისინი იმგვარად დამოკიდებული ხდებიან მასზე, რომ ეს ხელს უშლის სხვა სფეროში  წარმატების მიღწევას.

„დამოკიდებულებად” მონათვლა შესაძლოა არასწორი იყოს ბევრ ასეთ გოგონასთან მიმართებაში, მაგრამ „არაჯანსაღი დამოკიდებულება” საკმაოდ ზუსტი ტერმინია. იცვლება ტვინის სტრუქტურა, როდესაც თანდათანობით მცირდება დამოკიდებულება მის ნერვულ განვითარებაზე.

არაჯანსაღი დამოკიდებულება საკმაოდ ცუდია

აღნიშნული მიზეზების გამო ჩვენ უნდა გადავხედოთ ჩვენი, როგორც მშობლების იდეებს ბავშვის დაცვასთან დაკავშირებით. არ არის აუცილებელი რაიმეს დამოკიდებულება ერქვას, რომ ის „საკმაოდ ცუდი” იყოს. როგორც მშობელი და პროფესიონალი, ვფიქრობ, დროა მივცეთ ტერმინ „არაჯანსაღ დამოკიდებულებას” არსებობის უფლება.

როგორ მივხვდეთ, საჭიროა თუ არა ჩვენი ძალაუფლების გამოყენება?

იმის შესაფასებლად რამდენად დამოკიდებულია თქვენი ქალიშვილი მოწყობილობებსა და სოციალურ მედიაზე, პასუხი უნდა გაეცეს შეკითხვას: საშინაო დავალების ან სხვა მსგავსი მნიშვნელოვანი საქმიანობისას, უთმობს თუ არა თქვენი ქალიშვილი დროს ტექსტინგს, ონლაინსტიმულს, იუთუბვიდეოებს, ინსტაგრამს, სნაპჩატს და ა.შ.? თუ ასეა, თქვენი ქალიშვილი შესაძლოა ხვდებოდეს დღეში 6-9 საათამდე ონლაინკოეფიციენტში და დიდი ალბათობით მისი დამოკიდებულება სოციალურ მედიაზე საკმაოდ მაღალია.

მაგრამ ყველა გოგო (და ბიჭიც), ვინც დროს უთმობს სოციალურ მედიას, არ განიცდის შფოთვას. ეს სიმართლეა. თუკი თქვენს ქალიშვილებს შორის ერთ-ერთი უფრო მშფოთვარე  ხდება (განსაკუთრებით მოზარდობისას), მას ალბათ  შფოთვის გენეტიკური მარკერები აქვს. მისი დნმ მის მოზარდ ჰორმონებთან  შფოთვის მიმართ არის განწყობილი და შესაძლოა გამოიწვიოს პოტენციალი დეპრესიის, შფოთვის და/ან გარეგანი ფაქტორებისათვის.

ნებისმიერი ბავშვის ტვინისთვის სოციალური მედიის გადაჭარბებული მოხმარება შეიძლება საზიანო იყოს, მაგრამ თუ მისი დნმ უკვე ადრეული, შუა ან გვიანი მოზარდობისას განწყობილია შფოთვისა და დეპრესიისთვის, სოციალური მედია კიდევ უფრო საშიშია. ის ზემოქმედებს დოფამინსა და პარალიმბურ სისტემებზე ისე, რომ შეუძლია მენტალურ ჯანმრთელობაზეც იქონიოს ზეგავლენა.

ჩავუღრმავდეთ საკითხს

ტვინის ეფექტი არ არის მხოლოდ პირდაპირი ეფექტი, როდესაც ბავშვი სოციალურ მედიას იყენებს, ის ხასიათისა და ცხოვრების სტილის განმსაზღვრელი ეფექტიცაა. ყოველ მათგანს ზეგავლენა აქვს სოციალურ-ემოციურ განვითარებაზე და შესაძლოა გავლენა იქონიოს მენტალურ ჯანმრთელობაზეც.

მას შემდეგ, რაც ჩვენი ბავშვების ცხოვრებაში სმარტფონი შემოვიდა, 2007 წელს მიჩიგანის უნივერსიტეტის მომავლის მონიტორინგის პროექტის მკვლევრებმა დაადგინეს, რომ გოგონებმა „თვალშისაცემად შეამცირეს” მოლებში, მეგობრებთან, მათთან ერთად კინოში, ვარჯიშებზე და ბუნების წიაღში გატარებული დროის ხანგრძლივობა. ფიზიკური, კოგნიტური და ურთიერთობის აქტივობების ყოველი ასეთი შემცირება გავლენას ახდენს ტვინზე. ციგნას (Cigna) 2018 წლის კვლევებმა გვიჩვენა, რომ თანამედროვე გოგონების მარტოსულობის დონე გაცილებით მაღალია, ვიდრე ოდესმე ყოფილა ისტორიის მანძილზე. გამოკვლეული გოგონების უმეტესობა სოციალური მედიით იყო დაკავებული.

გოგონები, რომლებიც განიცდიან შფოთვას, ხშირად ხაზგასმულად განმარტოებული აქტივობებით არიან დაკავებული, როგორიცაა – საძინებელში ფილმის ყურება და თან სხვა გოგონასთან მიმოწერა; მეტი დროის გატარება ონლაინ და იუთუბზე, ვიდრე მეგობრებთან ერთად; სოციალურ მედიისთვის მეტი დროის დათმობა, ვიდრე მეგობრების ვარცხნილობაზე ზრუნვა, ერთმანეთის ტანსაცმლის მორგება ან მეგობრებთან ერთად ფეხბურთის თამაში.

ჩვენი გოგონების ახალი ყაიდის მარტოობამ შეიძლება შეცდომაში შეიყვანოს მშობლები: ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ჩვენი გოგონები მარტონი არ არიან, რადგან მათ ტელეფონებისა თუ მოწყობილობების მეშვეობით „უკავშირდებიან”, თუმცა ეს „კავშირები” უმეტეს შემთხვევაში ძალიან სუსტია.

იმისდა მიუხედავად, თქვენი ქალიშვილი მშფოთვარე გახდება თუ არა, მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ადამიანური კონტაქტების დაბალ დონეს (ყალბი ან სუსტი ურთიერთობები სოციალური მედიის მეშვეობით) შეუძლია, შეამციროს მოქნილობა  და თვითშეფასება. კავშირის გარეშე დაკავშირებულები, არასრულფასოვან ურთიერთობებზე დამოკიდებული ჩვენი გოგონები ვერ ააშენებენ საზღვრებს, ვერ გადაჭრიან პრობლემებს, ვერ განივითარებენ მოქნილობას  და, ზოგადად, ვერ გაიზრდებიან.

ამერიკის კოლეჯის ჯანმრთელობის ასოციაციის კვლევის მიხედვით 2011 წელს პირველკურსელი გოგონების 31% განიცდიდა ძლიერ პანიკურ/შფოთვით შეტევებს, ხოლო 2016 წლისთვის ეს რიცხვი 62%-მდე გაიზარდა. ერთადერთი რამ, რაც ამ წლებში გავლენას ახდენდა ქალების განვითარებაზე, სოციალური მედიის გამოყენება იყო.

განა ჩვენ გვსურს, სქესობრივ მომწიფებამდე და გვიან მოზარდობამდე ჩვენი გოგონებს მეტი შფოთვა და დეპრესია?

მომდევნო ნაწილში – ხუთი ქმედება, რომელიც შეგიძლიათ განახორციელოთ თქვენი ქალიშვილების გადასარჩენად.

წყარო: https://www.psychologytoday.com/intl/blog/the-minds-boys-and-girls/201909/the-power-protect-our-daughters?fbclid=IwAR0Z6phi-tJ8CnnJ9FFCHbXN3aLFGP1LuxcYWpJCu68I4bfYX3zWVMc8ZIM

„გავბრაზდი, ძალიან გავბრაზდი და შეურაცხყოფილი ვიყავი, როგორ გვატყუებდნენ, როგორ არაფრად გვთვლიდნენ, არანაირი ინფორმაცია არ გვქონდა, რა ხდებოდა მაშინ ჩვენს თავს” – მიყვებოდა ჩემი მეგობრის დედა, რომელიც წლებია ისტორიის მასწავლებელია, თავის შთაბეჭდილებას ახლახან გამოსულ მოკლე სერიალზე, „ჩერნობილი”.

„იმ ზაფხულს ზღვაზე ვიყავით, წარმოდგენა არ გვქონდა, რა საფრთხე გვემუქრებოდა, ახლაც არ ვიცით, როგორ იმოქმედა რადიაციამ ჩვენს ჯანმრთელობაზე, რა ზიანი მოგვადგა. მარტო ჩვენ კი არა, უამრავი ხალხი იყო ჩერნობილის აფეთქების მერე აფხაზეთში, სხვაგანაც”, – ამას ჩემი მეგობარი იხსენებს.  საბჭოთა კავშირში დაბადებულმა და გაზრდილმა მშობლებმა ატომური სადგურის აფეთქება და მომაკვდინებელი რადიაცია არაფრად ჩააგდეს და ჩემი მაშინ მცირეწლოვანი მეგობარი ჩვეულებისამებრ წაიყვანეს ლიძავაში.

„ჩერნობილის” გამოსვლის შემდეგ საბჭოთა კავშირის, როგორც გულგრილობისა და სიცრუის უზარმაზარი და საზარელი იმპერიის ხატმა რუსეთი ისე შეაწუხა, რომ ალტერნატიული ვერსიის გადაღებას შეუდგნენ. პროპაგანდის მანქანა ასე მოქმედებს – მას რაც არ მოწონს, საკუთარ ვერსიებს უპირისპირებს, ალტერნატიულ ამბავს ჰყვება, რომელსაც ვიღაც აუცილებლად დაიჯერებს.

„საბჭოთა კავშირი სიცრუემ მოკლა. მოსახლეობას პლაკატებით არწმუნებდნენ, რომ „სსრკ – მშვიდობის ბურჯია”, თან ამ დროს ჯარებს მთელ ქვეყნიერებაზე აგზავნიდნენ. ცენტრალური ტელევიზიით ხუთწლიანი გეგმების შესრულებას სიხარულით იუწყებოდნენ, მაღაზიების თაროები კი დაცარიელებული იყო. 1985 წელს სსკპ ცკ-მა ალკოჰოლი აკრძალა, მოსკოვის რესტორნებში კი სკკპ ცკ-ის გენერალური მდივნის ქალიშვილი მუდმივად მთვრალი დაეთრეოდა. კინოთეატრებში ფილმები „კომუნისტი” და „ლენინი ოქტომბერში” გადიოდა, კომუნისტური ნომენკლატურა კი დახურულ სეანსებზე მსოფლიო კინოს სიახლეებს ეცნობოდა. ხალხი აქოთებული სოსისებისთვის რიგში იდგა, სამსახურებრივი ავტომობილები კი სპეცმაღაზიებიდან დელიკატესებით გამოტენილი საბარგულებით გამოდიოდნენ. ტელევიზიით გაუთავებლად იმეორებდნენ, საბჭოთა კავშირი საცაა ამერიკას დაეწევა და გაუსწრებს კიდეცო”, – ეს ოლეგ პანფილოვია, რომელმაც საბჭოთა კავშირში ცხოვრებისა და ბევრი წლის განმავლობაში ჟურნალისტად მუშაობის გამოცდილება გააერთიანა წიგნში „ანტისაბჭოთა ისტორიები”, სადაც ბევრ საყურადღებო ამბავს ჰყვება იმაზე, როგორ ჰგავს ერთმანეთს დღევანდელი რუსეთი და საბჭოთა კავშირი და როგორი რთულია ადამიანის ბედი ქვეყანაში, სადაც ადამიანი არანაირ ფასეულობას არ წარმოადგენს.

დღეს, როცა ვინმე მიყვება ხოლმე ამბავს იმის შესახებ, როგორ აშინებენ ადამიანებს,  ქმნიან ცრუ ისტორიებს,  ითხოვენ დაიჯერონ ის, რასაც მათ პროპაგანდა სთავაზობს და  ცდილობენ ქვეყანა და ხალხი ისევე მართონ, როგორც საბჭოთა კავშირის დროს მართავდნენ, როგორ ეშინიათ განსხვავებულის, როგორ სურთ, დასაჯონ მოწინააღმდეგე და როგორ სძულთ ის, ვინც შეიძლება პრინციპების ერთგულება არჩიოს პირში წყლის ჩაგუბებას – ვფიქრობ, მაინც რა იყო ასეთი ეს საბჭოთა კავშირი, რომლის მემკვიდრეობაც აგერ ამდენი ხანია მძიმე ტვირთად გვაწევს, რომელიც შეიძლება არ გახსოვდეს, არ იცოდე, მაგრამ ხვდები, რომ მის მემკვიდრეობას ეხები.

იმ ისტორიის მასწავლებელმა, რომელიც „ჩერნობილის” ყურებით გამოწვეულ აღშფოთებას მიზიარებდა, მითხრა – მე ყველაფერს ვუყურებ და ვკითხულობ, რასაც ჩემი მოსწავლეები კითხულობენ და უყურებენ, მათთან საკომუნიკაციო ველი მოშიშვლებული რომ არ იყოს და ბევრი გადაკვეთის წერტილი გვქონდეს ერთმანეთთანო. გამიხარდა. განა ბევრს ესმის ის, რომ ერთმანეთის გაგებისთვის საერთო გამოცდილებები საჭიროა და თუ მაინცდამაინც თქვენი მოსწავლეებისთვის ან შვილებისთვის იმის ახსნას გადაწყვეტთ, რა ხდებოდა მაინც ასეთი საბჭოთა კავშირში, ალბათ საერთო გამოცდილებებისთვის კარგი ინსტრუმენტი იქნება თუნდაც სერიალი „ჩერნობილი” და ანდა წიგნი „ანტისაბჭოთა ისტორიები”. სავარჯიშოებიც შეიძლება – დანგრეული იმპერიის ნამსხვრევების პოვნა ჩვენს ყოველდღიურობაში, განგრძობადად, იმისათვის, რომ აღარავინ მოგცექცეს ისე უდიერად, როგორც საბჭოთა კავშირი ექცეოდა თავის მოქალაქეებს, როგორც თუნდაც დღევანდელი რუსეთი იქცევა.

ქიმია განყენებული მეცნიერება რომ არ არის, ამაზე ყველა თანხმდება. ვერც იქნება, რადგან ფიზიკა-მათემატიკასა და ბიოლოგიასთან პირდაპირ არის წილნაყარი. ჩემი წერილებით ვცდილობ, ისიც გაჩვენოთ, რომ მისი დაკავშირება ნებისმიერ სფეროსთან შეიძლება. მთავარი ფანტაზია და მონდომება გახლავთ. თუმცა, ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, რომ ქიმიით გაჯერებულია ჩვენი ცხოვრება. დიახ, ჩვენ ქიმიის გარემოცვაში ვცხოვრობთ. თუმცა ისიც სიმართლეა, რომ ბევრი ამას ყურადღებას არ აქცევს, ან სულაც არ იცის. ქიმიის გარემოცვაში ცხოვრება დაბინძურებულ გარემოში ყოფნაზე ყურადღების გამახვილებას  არ ნიშნავს. (ისე, არც უამისობაა). ეს ნიშნავს, რომ ყველაზე სუფთა საკვებიც კი ქიმიური ნაერთებისგან შედგება. სწორედ ამიტომ, ჩემს წერილებში შიგადაშიგ საკვების ქიმიასაც გამოვურევ ხოლმე და დღეს სწორედ ნიორზე უნდა დავწერო.

ადრე ნიორზე ალბათ ვამპირები ახსენდებოდათ. თანამედროვე დროში კი ღორის, ქათმის და ათასი ჯურის გრიპი წამოტივტივდება მეხსიერებაში. ორივე შემთხვევაში ნიორს საშველად უხმობდნენ. ვამპირებისგან დასაცავად კისერზე ჩამოკონწიალებული უნდა გეტარებინა და ვერავინ მოგეკარებოდა. გრიპის შემთხვევაში საგულდაგულოდ უნდა ღეჭო და ხალხი ნამდვილად ახლოსაც ვერ გაგეკარება, ვირუსების რა გითხრათ.

პირველი ვამპირი ჩვეულებრივი ადამიანი, სახელად ამბროჯო ყოფილა. სახელზეც ეტყობა, იტალიელი იყო. მოგზაური, ფათერაკების მაძიებელი გახლდათ. ერთ დღეს  ბერძნულ ქალაქ დელფიში ჩასულა. ხიფათიანი იყო ეტყობა ეს კაცი, თორემ რაღა მაინცდამაინც მზის ღვთაება აპოლონს გადაეყრებოდა. ახირებია აპოლონი რაღაცაზე და დაუწყევლია, მზის სხივის შეხებისას კანი დაგეწვასო. თითქოს ეს  წყველა არ ეყოფოდა,  ამბროჯომ სული მიწისქვეშა ღვთაებას დაუტოვა და სავარაუდოდ, უგუნებოდ უკან გამოტრიალებულს, მთვარის ღვთაება არტემიდესთან კინკლაობაც მოუვიდა. იმანაც დაუმატა, ვერცხლის და ნივრის  შეხებისას კანი დაგეფერფლოსო. მოგვიანებით, იმავე არტემიდას ეტყობა შეებრალა და  უკვდავი სიცოცხლე უბოძა, თუმცა სხვა ყველა წყევლა ძალაში დარჩა. აჩუქა ასევე სისწრაფე და ძალა… სისხლის სმაც მანვე დაავალა. მოგვიანებით ეს ახლად გამომცხვარი ვამპირი ამბროჯო ფლორენციაში დაბრუნდა და იქ ვამპირების მთელი კლანი შექმნა.

ასეთია ერთ-ერთი ლეგენდა. თუმცა, ვამპირები ჩვენ ირგვლივაც ბლომად არიან. ენერგეტიკულ ვამპირებს ვგულისხმობ. აი, იმ ხალხს, სხვების დაგესვლას, რომ არ ერიდებიან და სწორედ ამით არიან კარგად. 21-ე საუკუნეში მთლად ფრთები გაშალეს და სხვების ენერგიას ახლა მსოფლიო აბლაბუდაში მიმოფანტული სოციალური საიტებით იტაცებენ,  გულს უამრავი უცნაური კომენტარით იოხებენ. ნიორს რაც შეეხება, წინა დროის ნამდვილ ვამპირებზეც მეპარება ეჭვი და ენერგოვამპირებს ნამდვილად ვერ უშველის. ახლოდან თუ ვერ, შორიდან მოგტაცებენ ენერგიას.

თუმცა…

ნივრის რეგულარული მირთმევა გულ-სისხლძარღვთა სისტემისთვის ძალიან კარგია. თურმე, არტერიულ წნევასაც ამცირებს. ამაზე თანამედროვე ექიმებიც თანხმდებიან. გაცილებით ადრე კი ავიცენაც წერდა და ხოჯაყოფილიც თავის კარაბადინებში. მუდმივი გამოყენება ფილტვებისა და საყლაპავი მილის კიბოს განვითარებას 40%-ით აფერხებს. განსაკუთრებით კი დიაბეტით დაავადებული ადამიანებისთვის ყოფილა კარგი.

ნიორი ერთწლოვანი ბოლქვიანი მცენარეა და შროშანისებრთა ოჯახის წარმომადგენელია. მრავლდება კბილით და ბოლქვაკით. ახლა კი მთავარი კითხვა, რა შედის ნიორში ასეთი? რატომ არის ასე სასარგებლო?

100 გრამი ნიორი შეიცავს: 58გ. წყალს, 6,4გ. ცილას, 0,5გ. ცხიმს, 33გ. ნახშირწყალს, 1გ. დისაქარიდს, ბეტა-კაროტინს 5მკგ., თიამინს 0,2მგ., რიბოფლავინს 0,1მგ., ნიაცინს 0,7მგ., პანტოტენის მჟავას 0,6მგ., პირიდოქსინს 1,2მგ., ფოლიუმის მჟავას 3მკგ., ასკორბინის მჟავას 2მგ., კალციუმს 185მგ., რკინას 1,7მგ., მაგნიუმს 25მგ., ფოსფორს 155მგ., კალიუმს 402მგ., ნატრიუმს, 17მგ., თუთიას 1,2მგ., მანგანუმს 1,7მგ., სელენს 17 მკგ.

არ ვიცი, წინა აბზაცის წაკითხვისას შემადგენლობას თუ მიაქციეთ ყურადღება. თუ კარგად ჩახედავთ, შეამჩნევთ, რომ ვიტამინებს შეიცავს, ოღონდ ძალიან მცირე რაოდენობით. ამიტომ, ნიორი ვიტამინების მარაგის შესავსებად ვერ გამოდგება. ფიზიკურად ვერ მივირთმევთ ნივრის იმ რაოდენობას, რომ მათი აუცილებელი დოზა მივიღოთ. ნიორი მიკროელემენტების მისაღებად არის კარგი.

გარდა, ჩამოთვლილი მიკროელემენტებისა, ის შეიცავს ფიტონციდებს: დიალილდისულფიდს, ალილპროპილდისულფიდს, თიოპროპიონალდეჰიდ-S-ოქსიდს და ალიცინს. შემავალი ცილები შეიცავენ ამინმჟავა ცისტეინს, რომელიც ასევე გოგირდის შემცველია. როგორც კი ნიორი ხვდება პირის ღრუში, ღეჭვისას ქუცმაცდება და გადადის კუჭში, ფერმენტების ზემოქმედებით წარმოიქმნება აქროლადი ნაერთები. Allium ტიპის მცენარეების (ხახვი, ნიორი) სპეციფიკური  სუნი ძირითადად დისულფიდებით არის გამოწვეული. ნივრის სუნს უმეტესად იწვევს დიალილდისულფიდი, ხახვისას კი ალილპროპილდისულფიდი. გარდა ამისა, ხახვის გაფცქვნისას ან დაჭრისას,  მასში შემავალი ამინმჟავებიდან წარმოიქმნება თიოპროპიონ ალდეჰიდი. სწორედ ეს უკანასკნელი იწვევს ცრემლდენას და ტირილის ეფექტს ქმნის.

სხვათა შორის, რამდენიმე წლის წინ ხახვზეც დავწერე სტატია, რომელიც ახლაც შეგიძლიათ გაიხსენოთ https://mastsavlebeli.ge/?p=3906.

მაშ ასე, ნიორი სასარგებლოა, ოღონდ… მისი ჭამის შემდეგ გარეთ ვეღარ გამოვალთ. არა, კი არავინ აგვიკრძალავს, მაგრამ, დამეთანხმეთ, რომ ნიორნაჭამი ადამიანის აღმა-დაღმა სეირნობა მთლად კარგი და მოსაწონი საქმე ვერ იქნება. ზოგიერთი ფიქრობს, რომ დალევს ყავას, ან სულაც ყავის მარცვლებს დაღეჭავს, საღეჭ რეზინასაც მოსინჯავს და სურნელიც გაქრება. არა, არ გაქრება, რადგან… სუნი დგება იმიტომ, რომ სულფიდური ნაერთები (ალილმეთილსულფიდი) შეიწოვებიან სისხლში და შემდეგ ამოსუნთქულ ჰაერთან ერთად გარეთ გამოიყოფიან. ისინი ორგანიზმს ტოვებენ ასევე ოფლისა და შარდის მეშვეობით. სურნელს ჩვენ ვერ ვგრძნობთ, სხვები  გრძნობენ. ამიტომ, სანამ მათი გამოყოფა სრულად არ დასრულდება, ვერავითარი საღეჭი რეზინი საქმეს  ვერ უშველის.

ეს პრობლემა ეტყობა ბევრს ადარდებდა, რადგან ოჰაიოს უნივერსიტეტის მეცნიერებს მთელი კვლევა ჩაუტარებიათ და სამი პროდუქტი შეურჩევიათ, რომლებიც ნივრის სუნს 60%-ით ანეიტრალებს. ოღონდ, ეს პროდუქტები ნივრის ჭამიდან ნახევარი საათის განმავლობაში უნდა მიირთვათ, მერე გვიან იქნება.

პირველი მათგანი რძე გახლავთ. დიახ, ერთი ჭიქა რძე, უფრო სწორად მასში არსებული ცხიმები ბოჭავენ სულფიდურ ნაერთებს და აქროლადი აირის ალილმეთილ სულფიდის წარმოქმნას ხელს უშლიან. იმავეს მოიმოქმედებს ერთი ან ორი ვაშლის ჭამა (მწვანე ვაშლი განსაკუთრებით კარგია) ან სალათ „აისბერგის“ (ჩვენს სუპერმარკეტებში უხვად იყიდება) 5-7 ფოთოლი. მათში შემავალი ფენოლები ასევე ბოჭავენ სულფიდურ ნაერთებს, ამიტომ ისინი 60%-ით ნაკლები რაოდენობით გამოიყოფა ამოსუნთქულ ჰაერთან ერთად. გამოდის, რომ ეს სამი პროდუქტი სურნელს 60%-ით გაანეიტრალებს.

ავიცენას თავის „სამედიცინო ტრაქტატში“ გაახალგაზრდავების სხვადასხვა რეცეპტი უწერია. ის მას ელექსირის რეცეპტს უწოდებს. გახსოვთ არა? ალქიმიკოსები ელექსირს ეძებდნენ. მათი ნაწილი ელექსირით ოქროს მიღებას აპირებდა, მეორე ნაწილს კი მარადიული ახალგაზრდობის რეცეპტის მიგნება სურდა. ავიცენა, იგივე იბნს სინა, სწორედ მეორე ნაწილს მიეკუთვნებოდა და ორგანოებისა და უჯრედების ახალგაზრდობის გზებს ეძებდა. ერთ-ერთ მათგანს აქვე გაგიმხელთ.

აიღეთ ახალი მოსავლის ნიორი (ანუ, შემოდგომის) 350-400გ., გაფცქვენით, დანაყეთ და დაასხით 200-250 მლ. სამედიცინო სპირტი. ათი დღე მშრალ და გრილ ადგილას შეინახეთ. არ შედგათ მაცივარში, რადგან ავიცენას მაცივარი არ ექნებოდა და მისი წესები უშუალოდ უნდა დავიცვათ. შემდეგ გადაწურეთ და მიღებული ნაყენი, რძესთან ერთად,  ქვემოთ დაწერილი სქემით მიიღეთ:

პირველი დღე: საუზმემდე  ნახევარი საათით ადრე  1 წვეთი ნაყენი 50მლ. რძესთან ერთად. სადილამდე ნახევარი საათით ადრე  2 წვეთი ნაყენი 50მლ. რძესთან ერთად. ვახშმამდე ნახევარი საათით ადრე  3  წვეთი ნაყენი 50მლ. რძესთან ერთად. შემდეგ დღეებში თითო-თითო  წვეთი დაამატეთ და როდესაც 12 წვეთამდე ახვალთ, უკან დაიწყეთ წვეთების დაკლება. ამგვარად, მეათე დღეს, ვახშმის წინ კვლავ ერთი წვეთი ნაყენი უნდა მიიღოთ 50მლ. რძესთან ერთად.

მეთერთმეტე დღიდან დღეში კვლავ სამჯერ დალევთ 50მლ. რძეში გახსნილ 25 წვეთ ნაყენს, სანამ ბოლომდე არ დაცლით. იბნ სინა ამტკიცებს, რომ ორგანოები უჯრედულ დონეზე ახალგაზრდავდება და კურსის გამეორება მხოლოდ ხუთი წლის შემდეგ არის რეკომენდებული. თქვენი არ ვიცი და წელს მე გავაკეთებ. იბნ სინას ვენდობი და თან მეთოდის გამოცდაც არ იქნება ურიგო საქმე.

„სამედიცინო ტრაქტატში“ კიდევ ერთი ჩანაწერია, ე.წ. „შავ“ ნიორზე. ეს გამომშრალი ნიორი ყოფილა, რომელსაც ავიცენა ორმოცი დღის განმავლობაში 46 გრადუსზე სპეციალურ ღუმელში აშრობდა. შედეგად, ნიორი შავდებოდა და მოტკბო გემო დაკრავდა. სურნელი აღარ ჰქონდა. იბნ სინას ჩანაწერები ისლამური მეცნიერების მკვლევარს გაბრიელ ფერარიოს აქვს გაშიფრული (იხ. ჩემი ადრინდელი სტატია „ქიმიური ზღაპარი“ https://mastsavlebeli.ge/?p=3808, რომელიც ასევე პროფ. ფერარიოს კვლევის მიხედვით მაქვს დაწერილი). ჰოდა, პროფესორი ფერარიო წერს, რომ თურმე შავი, ანუ გამომშრალი ნიორი ყველა თავის თვისებას ინარჩუნებს და კარგავს მხოლოდ სუნს. იქვე მიუთითებს, თანამედროვე ყოფაში ხილის გამოსაშრობ ღუმელებში შეიძლება შავი ნივრის მიღებაო.

ბებიასგან კი უფრო მარტივი რეცეპტი მაქვს მოსმენილი. გაფცქვენი ნიორი და ზაფხულის პაპანაქებაში ჰაერზე გააშრე  5-7 დღე. მერე ადექი დაფქვი და შეინახე. ასეთი ფხვნილი უსუნო და სასარგებლოა.

…და თუ მაინც ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი რჩევის გათვალისწინება დაგვეზარება, შეგვიძლია გემრიელად მივირთვათ ერთი-ორი ნივრის კბილი და გარეთაც გავიდეთ. ბოლოს და ბოლოს… არც ერთი ვამპირი არ გაგვეკარება.

ტელეფონთან მეგობრობა

სტატისტიკის თანახმად (https://influence-central.com/kids-tech-the-evolution-of-todays-digital-natives/), ბავშვების დიდ ნაწილს პირველ მობილურ ტელეფონს ათი წლის ასაკში ჩუქნიან. თუმცა ამ თემის ირგვლივ მასწავლებლები გამუდმებით ეკამათებიან მშობლებსა და ბავშვებს. როგორ ვასწავლოთ პატარებს სმარტფონის გამოყენება ისე, რომ ამით არავინ იზარალოს და ტელეფონი დროის დაკარგვის კიდევ ერთ დამატებით ინსტრუმენტად არ გადაიქცეს?

Apple-ის დიზაინის ყოფილი დირექტორ ჯონატ აივს მიაჩნია, რომ მობილურის გამუდმებით მოხმარება, მისი არასწორი გამოყენების ტოლფასია.

ერთ-ერთმა ფართომასშტაბიანმა კვლევამ კი, სადაც მილიონამდე მოზარდმა მიიღო მონაწილეობა,  აჩვენა – სმარტფონების ბოროტად გამოყენება ბავშვებში ფსიქოლოგიური კეთილდღეობის გაუარესებას იწვევს. ბავშვებს, რომლებსაც ცოცხალი კომუნიკაცია, ფიზიკური აქტივობა და სწავლა გაჯეტებითა და ინტერნეტით აქვთ ჩანაცვლებული, უფრო დაბალი თვითშეფასება აქვთ და საკუთარ თავს უბედურებად თვლიან.

იმისათვის, რომ სოცქსელები და გაჯეტები ბავშვისთვის რეალობისგან გასაქცევ საშუალებად არ იქცეს, მნიშვნელოვანია, დავუდგინოთ მათ მკაფიო საზღვრები, როდის და რატომ უნდა გამოიყენონ ტექნოლოგიები.

ფსიქოლოგ ქეით ჰერლის რეკომენდაციით, ტელეფონის ხელში დაჭრისთანავე მშობლებმა უნდა შთააგონონ ბავშვებს, რომ ამას აუცილებლად უნდა ჰქონდეს რაიმე მიზეზი. ვთქვათ, თუკი ტელეფონი აიღე, ე.ეი. მულტფილმის ყურება, სტატიის წაკითხვა ან მეგობართან მიმოწერა გსურს. ტელეფონის პასიურად მოხმარება კი მხოლოდ მასზე დამოკიდებულებას განავითარებს.

ამიტომ მშობლებმა ოჯახში ტელეფონის გამოყენების წესები უნდა განსაზღვრონ. მაგალითად, ბავშვის ჭამის დროს ის ყოველთვის ცალკე გადადონ, სეირნობის დროს კი სმარტფონი ხელში არ დააჭერინონ და შეინახონ.

რეკომენდებულია, მშობლები ესაუბრებოდნენ შვილს გაჯეტების მავნე ზემოქმედების შესახებ. ბავშვმა უნდა გააცნობიეროს, რომ  სმარტფონი ჩვენი ცხოვრების გასამარტივებლად შეიქმნა და არა იმისათვის, რომ ვირტუალობამ რეალობა შეცვალოს.

მშობელს უნდა ახსოვდეს, რომ არ არსებობს კონკრეტული ასაკობრივი პერიოდი, როდესაც ბავშვი იმდენად დიდი ხდება, რომ მისთვის აუცილებელია სმარტფონის შეძენა. ვიღაც ათი წლის ასაკშიც პასუხისმგებლიანია, ვიღაც კი გვიან მწიფდება. ასე რომ, ტელეფონის გონივრული გამოყენება მხოლოდ თქვენს შვილსა და ოჯახში გაჯეტებთან მიმართებაში უკვე არსებულ ურთიერთობებზეა დამოკიდებული.

ბევრი მშობელი ცუდი ჩვევების და ცუდი ქცევის წყაროს ოჯახს გარეთ ეძებს. მიაჩნიათ, რომ ბავშვი სკოლაში სწავლობს გინებას, მულტფილმებიდან – სულელურ ფრაზებს, ვიდეო თამაშებიდან – პერსონაჟების მავნე მანერებს. მაგრამ, პირველ რიგში, საჭიროა საკუთარ თავში ჩაღრმავება. კვლევებით დამტკიცებულია, რომ სწორედ მშობლები არიან ბავშვებისთვის პირველი მაგალითის მიმცემი. ამიტომაა მნიშვნელოვანია, რომ იყვნენ თანმიმდევრული და არ ეწინააღმდეგებოდნენ საკუთარ წესებს. სურთ თუ არა ეს, ბავშვობაში, ადრეულ მოზარდობაში ბავშვები ადვილად იღებენ მშობლების ჩვევებსა და ქცევებს.

უსამართლობაა შვილთან ჩხუბი იმის გამო, რომ „ის მუდმივად ზის ტელეფონში”, როდესაც დედა და მამა თავად არ იშორებენ სმარტფონებს, თუნდაც საუზმისა და სეირნობის დროს. თუ გსურთ, რომ თქვენმა შვილმა სმარტფონი გონივრულად გამოიყენოს, თავად იყავით მისთვის სამაგალითო.  იდეალურ შემთხვევაში, ციფრული ენის სასწავლებლად შეგიძლიათ ერთად შეიძინოთ მსგავსი ტელეფონები და ერთად ისწავლოთ მათი კომპეტენტურად გამოყენება.

სმარტფონი რომ გონივრულად გამოიყენოთ, უნდა იცოდეთ, როგორ შეიძლება ეს სასარგებლო აღმოჩნდეს ბავშვისთვის. ბავშვთა უმეტესობისთვის ტელეფონი, პირველ რიგში, სათამაშოსა და კომპაქტური კინოთეატრიის ფუნქციას ითავსებს, ამიტომ მრავალი მშობლის შიშიც გასაგებია. თუმცა მათ შეუძლიათ აუხსნან ბავშვებს, რომ სმარტფონის გამოყენებით შეიძლება ბევრი სასარგებლო რამ გაკეთდეს.

ვიდეოკავშირი – ბავშვთან ვიდეოურთიერთობის სწავლა აუცილებელია. ეს თქვენს სიმშვიდეს ნაწილობრივ მაინც უზრნველყოფს, თანაც ერთმანეთთან მიმოწერასაც სჯობს – უფრო მარტივია.

შემეცნებითი თამაშები – დიახ, გარდა Cut Rope-ის და Angry Birds-ისა, არსებობს ათასობით განვითარებადი და არანაკლებ საინტერესო პროგრამა. ვიქტორინები, ლოგიკური დავალებები, რთული სიმულატორები,  სტრატეგიები – თუ ტელეფონი „გითრევს“, მაშინ გონებრივი განვითარების სასარგებლოდ მაინც „ჩაითრიოს“ ბავშვი.

საგანმანათლებლო პროგრამები – სათამაშო და გასართობი გზით, შეგიძლიათ შეისწავლოთ არა მხოლოდ ენები, არამედ ყველაფერი დანარჩენიც: გეოგრაფია, ანატომია, ისტორია, მუსიკალური წიგნიერება და პროგრამირება. მართალია, სმარტფონებს იშვიათად გამოყენებენ საკლასო ოთახში, მაგრამ ეს მხოლოდ დროის საკითხია.

ფოტო და ვიდეო – ბავშვებს უყვართ ბლოგერები და სიამოვნებით უსმენენ მათ. თქვენ შეგიძლიათ გამოიყენოთ ისინი როგორც ინსპირაციისა და მოტივაციის წყარო („შენც შეგიძლია, იგივე გააკეთო!“). უბრალოდ, ასწავლეთ ბავშვს ფოტოგრაფიის საფუძვლები, კომპოზიციები და ვიდეოგადაღება.

საგანმანათლებლო ვიდეო – უცნაური ვიდეოებისა და მულტფილმების გარდა, YouTube სავსეა დოკუმენტური ფილმებით სხვადასხვა თემაზე, პოპულარული სამეცნიერო ვიდეოთი, როგორც ადგილობრივი, ისე უცხოელი ბლოგერებისგან, ასევე ლექციებით მოზრდილთათვის.

მეორე ნაწილი

სტატიის წინა ნაწილში ვისაუბრეთ სკოლაში ხარისხის უზრუნველყოფის სისტემის მიმართ გერმანულენოვან სივრცეში არსებულ რეგულაციებსა და ხედვებზე. ამჯერად დეტალურად განვმარტავთ ხარისხის კულტურის მნიშვნელობას, მის მახასიათებლებსა და მნიშვნელობას. ასევე შევრჩერდებით ისეთ თემაზე, როგორიცაა „შეცდომების კულტურა“ და შევეცდებით გავშალოთ გერმანულენოვან სივრცეში არსებული დამოკიდებულება სკოლის მართვისა და განვითარების საკითხებში დაშვებულ შეცდომებთან დაკავშირებით.

ხარისხის კულტურა გულისხმობს სკოლაში არსებულ თანხმობას, საერთო ნებას სასწავლო პროცესის, შეფასებისა და განვითარების საკითხებზე. სასწავლო პროცესთან დაკავშირებით კი პირველ რიგში „ხარისხის სპირალი“ (plan, do, chek, act) მოიაზრება და მისი მუდმივი რეფლექსურობა, შეფასება და განვითარება. როგორც სტატიის წინა ნაწილში აღვნიშნეთ, საქმე მხოლოდ ფორმალურ სქემებს არ ეხება, არამედ ღირებულებით ნაწილს. ღირებულებების ნაწილში ხარისხის კულტურის საფუძვლად განიხილება კონკრეტული ქცევები, დამოკიდებულებები და აზროვნების სტრუქტურა. ხარისხიც მხოლოდ იმ შემთხვევაში იმუშავებს გამართულად, თუ პიროვნებები მზად არიან ახლის მისაღებად, იჩენენ ღიაობას და გახსნილობას, პოზიტიურად აფასებენ სხვების მცდელობას – გააუმჯობესონ სასწავლო პროცესი. რადგან სკოლები როგორც საქართველოში, ასევე ევროპის ბევრ ქვეყანაში ძირითადად ტრადიციულ ორგანიზაციებს წარმოადგენენ, ისინი მიდრეკილნი არიან უკვე არსებული ქცევის სტრუქტურების შენარჩუნებისაკენ და სკეპტიკურად უყურებენ ცვლილებებს. ხშირ შემთხვევაში განხილვის გარეშე იქმნიან ნეგატიურ დამოკიდებულებას საწყის ეტაპზე კონკრეტული შემოთავაზების მიმართ. ამიტომაც პრაქტიკოსების რჩევაა, სკოლის განვითარების პროცესს ფრთხილად და კონსტრუქციულად მივუდგეთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში სურვილი სურვილად რჩება და გატარებული ცვლილებები ფასადურ ხასიათს იძენს. ხოლო იმ შემთხვევაში, თუ სასკოლო საზოგადოება ცვლილებებისთვის მზაობას ამჟღავნებს, კარგი იქნება ეს ყოველდღიურ საქმიანობაში იყოს ასახული. ხარისხის ციკლი გამართულად მუშაობს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ახალ იდეებსა და პროექტებთან დაკავშირებით საკმარისი და ეფექტური კომუნიკაციაა დირექციასა და მასწავლებლებს, მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს, მოსწავლეებსა და მშობლებს შორის. იმის მაგალითს, თუ რას ნიშნავს ცვლილებებისადმი ყოველდღიური გახსნილობა და მათი პრაქტიკაში დანერგვა – პირველ რიგში დირექცია უნდა აჩვენებდეს.

ხარისხის ციკლის დანერგვისას აქილევსის ქუსლის როლს ხშირად ითავსებს „შეცდომების კულტურა“ და შეცდომებისადმი პერსონალის დამოკიდებულება. ხარისხის უზრუნველყოფის ეფექტური სისტემის ჩამოყალიბებისას მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, თუ რა დამოკიდებულება აქვს განმახორციელებელს შეცდომების მიმართ და როგორ უმკლავდება ის ნეგატიური ხასიათის მოვლენებს. შეცდომის დაშვებისადმი დამოკიდებულებებს თუ გადავხედავთ, ორ მიდგომას შევნიშნავთ:  პირველი – შეცდომა პირდაპირ ნეგატიურ მოვლენას მოასწავებს, მაგალითად, ცუდი ნიშნის მიღება გაკვეთილზე ნეგატიური მოვლენაა და მეორე, თუ შეცდომა ნეგატიური მოვლენაა, მაშინ ყველაფერი უნდა გავაკეთოთ მისი თავიდან ასაცილებლად.

შეცდომები ხშირ შემთხვევაში პირდაპირაა სტიგმატიზებული როგორც „კარგი“ და „ცუდი“, „სწორი“ და „არასწორი“ – როგორც აბსოლუტური სიდიდის მახასიათებელი მოვლენები და არ განიხილება სიტუაციურად, სხვადასხვა გარემოებებისა და პერსპერქტივების გათვალისწინებით. როგორც წესი, ასეთი დამოკიდებულების დროს იწყება „დამნაშავეების“ ძებნა, ან მეორე უკიდურესობაში გადასვლა – რადგან მასწავლებელმა იცის, რომ მის ორგანიზაციაში შეცდომების მიმართ მსგავსი დამოკიდებულებაა და მუდმივად განტევების ვაცის ძებნა მიმდინარეობს. ცდილობს, დამალოს პრობლემა და არასოდეს ისაუბროს მასზე. ამით იგი თავიდან იცილებს პრობლემის გაცხადებისას შეფასებითი ხასიათის კომენტარების მოსმენასა და კრიტიკას. „შეცდომების კულტურის“ მიმართ ყველაზე გავრცელებულ, სტიგმატიზებულ მიდგომებში მსგავსი დამოკიდებულება ჩვეულებრივ მოვლენას წარმოადგენს, თუმცა საერთო შედეგისათვის უარყოფითი მნიშვნელობის მატარებელია. ყველაზე ცუდ შემთხვევაში:

• შეცდომებისადმი მსგავსი დამოკიდებულება იწვევს შიშს კონტროლის მიმართ; შერცხვენა, და მარტო დარჩენა საკუთარ შიშებთან შიდასასკოლო შეფასების საწინააღმდეგო ბარიერად განიხილება (რადგან არავინ საუბრობს პრობლემაზე, შიდა შეფასებაც არ აჩვენებს რეალურ შედეგებს);
• ხელს უშლის მასწავლებლებს, მოსინჯონ ახალი მეთოდები და მიდგომები;
• ხელს უშლის გაკვეთილის რეფლექსიას, კოლეგებს შორის აზრთა გაცვლა-გამოცვლას იმის შესახებ, თუ რა გამოუვიდათ წარმატებულად და რა საჭიროებს გაუმჯობესებას.

რა გავაკეთოთ მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად?

რა თქმა უნდა, ბევრი შეცდომა ნამდვილად არაა მისაღები და სასურველი, თუმცა პირველ რიგში დირექციამ უნდა გააცნობიეროს, რომ ისინი ასევე გვეხმარებიან განვითარებაში. შესაძლებელია პერსონალმა დაუშვას შეცდომა, მაგრამ მთავარია, სწორად შეძლოს თვითშეფასება და ისწავლოს განცდილი წარუმატებლობიდან. მსგავსი ხარისხის კულტურის შესაქმნელად მნიშვნელოვანია საერთო ხედვა და დამოკიდებულება შეცდომების მიმართ.

• სკოლისა და გაკვეთილის წარმატება დამოკიდებულია ბევრ ფაქტორზე, მიზნობრივი კონფლიქტები და დილემები ყოველდღიური სამუშაო პროცესის ნაწილია;
• არ არსებობს საუკეთესო სკოლა, საუკეთესო მასწავლებელი, საუკეთესო მოსწავლე, რომლებიც შეცდომებს არ უშვებენ;
• ხარისხის უზრუნველყოფის პროცესის დროს საქმე მაინცდამაინც „კარგსა“ და „ცუდს“ არ ეხება, არამედ იმას, რომ ერთი მოვლენა/პროცესი განსხვავებულად დავინახოთ/შევაფასოთ და გავაკეთოთ.
• მნიშვნელოვანია, გამოვიდეთ ყოველდღიური რუტინიდან ერთხელ მაინც, მოვსინჯოთ ახალი, მიუხედავად იმისა, რომ ვხედავთ – ყველაფერი ისე არ მიდის, როგორც ვგეგმავდით;
• შეცდომები გვაძლევენ სწავლის საშუალებას;
• შეცდომების დამალვის ნაცვლად ავიღოთ მათზე პასუხისმგებლობა, გავიაზროთ ისინი და სწორად წარვმართოთ შიდასასკოლო შეფასების პროცესი.

როგორც ვხედავთ, შეცდომების დამალვის, შეცდომაზე პასუხისგების, ავტორიტარული დამოკიდებულებისა და მომხდარში დამნაშავის ძიების კულტურა არამხოლოდ საქართველოშია პრობლემური. ამ შემთხვევაში შეგვიძლია საკითხი მხოლოდ სკოლის შიდაპერსპექტივიდან არ განვიხილოთ, არამედ მაკონტროლებლის მიერ სკოლისადმი დამოკიდებულებაც ჩავრთოთ სქემაში (რა დამოკიდებულებაც მოდის მაკონტროლებლისგან, ანალოგიური აისახება სკოლაზე). რაც არ უნდა ზედაპირულად მოგვეჩვენოს, შეცდომებისადმი მსგავს დამოკიდებულებას დიდი გავლენა აქვს სკოლაში ხარისხის კულტურის ჩამოყალიბების საკითხზე. ამის ერთ-ერთი მანიშნებელია ის ფაქტიც, თუ რა დიდი როლი ენიჭება ამ თემას გერმანულენოვან სივრცეში (თავად მაკონტროლებლის მხრიდან).

სტატიების ამ ციკლის შემდეგ ნაწილში შემოგთავაზებთ ხარისხის უზრუნველყოფის კონკრეტულ და ფოკუსირებულ მიდგომას, რომელიც განიხილავს შეცდომას, როგორც თვითსწავლისა და თვითგანვითარების მეთოდს.

(ტუვე იანსონის მოთხრობის, ჯოდი ფოსტერის ფილმისა და დომი შის ანიმაციის მიხედვით)

პირველი ამოსუნთქვა, პირველი კლასი, პირველი სიყვარული – ყოველი ახალი ეტაპი შვილებსა და მშობლებს ერთმანეთისგან აშორებს, თუმცა როგორი მტკივნეულიც არ უნდა იყოს ეს პროცესი, მისი გადალახვა გარდაუვალია. მნიშვნელოვანი ის გახლავთ, რამდენად შენარჩუნდება ურთიერთობაში ყველაზე ძვირფასი განცდები და ემოციები.

ამ წერილში სეპარაციის პროცესზე ვისაუბრებ, ბავშვებთან თავშეკავებულ დამოკიდებულებასა და ჰიპერმზრუნველობას შორის პარალელებს გავავლებ. თვალსაჩინო ნიმუშებს კი ლიტერატურიდან და კინემატოგრაფიიდან შემოგთავაზებთ.

„ბაო“

2018 წლის მოკლემეტრაჟიანი ანიმაციური ფილმების ნომინაციაში „ბაომ“ (https://www.imovies.cc/ka/movies/878369857/Bao/ENG/MEDIUM) ოსკარი დაიმსახურა.

სათაურს ორმაგი დატვირთვა აქვს: ბაო პოპულარული ჩინური კერძია, ერთგვარი ღვეზელი მრავალფეროვანი შიგთავსებით, რომელსაც ორთქლზე ხარშავენ და ძირითადად საუზმეზე მიირთმევენ. ამავდროულად ბაო მთავარი გმირის კნინობით-ალერსობით სახელადაც შეგვიძლია მივიჩნიოთ. გმირისა, რომელიც ფარშით გამოტენილ ცომის გუნდასთან გაუიგივებია ანიმატორს. დანახვისთანავე მისი მოფერება, გულში ჩახუტება და ლოყაზე ჩქმეტა გინდება (ანიმაციის პერსონაჟი ქალბატონების მსგავსად). თუმცა… შვიდწუთიანი სიუჟეტის განმავლობაში „ჩვენი გმირი“ იზრდება, ეცვლება გარეგნობა, მისწრაფებები… დედის დამოკიდებულება კი უცვლელი რჩება! უდავოდ ნაცნობი თემაა: მშობლების უმეტესობისთვის შვილები ხომ მარადიულ ბავშევბად რჩებიან, ხუთი წლისანი იქნებიან ისინი თუ ორმოცდაათის, მაინც პატარები იქნებიან.

ბაოს დედიკოს ემოციებით გაჯერებული მიმიკა და ჟესტები ორჯერ, საკმაოდ მკვეთრად არღვევს ჩინური მელოდიის მშვიდ ჟღერადობას: პირველად ბაო დედის სხეულს რომ მოსწყდება („გამოჩნდება“) და მეორედ, როდესაც გულის რჩეულთან ერთად მშობლიური სახლიდან მიდის (ყოველ შემთხვევაში, ცდილობს).

შვილის დაბადება განშორების პირველი ეტაპია, რაც დედებს არც თუ იოლად გადააქვთ. თუმცა სეპარაციის რთული პროცესი ამით როდი სრულდება. ნებისმიერმა მშობელმა სათანადო მომენტში უნდა გაიაზროს, რომ შვილი მისი განუყოფელი ნაწილაკი არ არის და დამოუკიდებელ ცხოვრებას იმსახურებს. ეს ერთმნიშვნელოვნად აქტუალური თემა რეჟისორ-ანიმატორმა დომი შიმ მართლაც  ოსტატურად შეფუთა ზღაპრული ფაბულით (ცომის გუნდისა და დიასახლისი ქალის ყოველღიური ყოფის მაგალითზე). მან მარტივი და მსუბუქი მხატვრული ხერხებით დაგვანახა, რომ მშობლისგან შვილის გამოყოფის პროცესი მხოლოდ ფიზიკურ განცალკევებას არ გულისხმობს და გაცილებით მნიშვნელოვანი ფსიქოლოგიური ასპექტია. მშობელმა „ბავშვი“ უნდა „გაუშვას“ და არ „შეჭამოს“ ამ სიტყვების პირდაპირი თუ გადატანითი მნიშვნელობით. ბაოს გადასანსვლა, სხეულში უკან დაბრუნების მცდელობა რთული სიტუაციიდან გამოსვლის მაგალითად ნამდვილად არ გამოდგება – ბაოს გაუჩინარებით პრობლემები არ ქრება!

დედიკო მერი და სარა 

კიდევ ერთი დედა-შვილი მინდა გაგაცნოთ ფილმიდან „არქეინჯელი“ (https://www.imovies.cc/ka/movies/39494/Black-Mirror/S04/E02/GEO/HIGH).

„არქეინჯელი“ გახმაურებული ბრიტანული ტელე-ანთოლოგიის „შავი სარკის“ მეოთხე სეზონის მეორე ეპიზოდია. თითოეული სერია ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი მხატვრული ფილმია, რომელშიც სხვადასხვა მსახიობები თამაშობენ, განსხვავებული გარემო და თემებია წარმოჩენილი. სერიალის იდეის ავტორი და რეჟისორი ბრიტანელი მწერალი-სატირიკოსი, ტელეწამყვანი და ჟურნალისტი ჩარლი ბრუკერი გახლავთ. „არქეინჯელის“ გადასაღებად კი მან მსახიობი ჯოდი ფოსტერი მიიწვია.

ARKANGEL ტექნოლოგიური იმპლანტანტის სახელია, რომელიც საშუალებას აძლევს მშობლებს შვილებს თვალყური ადევნონ, უფრო ზუსტად და უხეშად რომ ვთვათ –  უთვალთვალონ. მარტოხელა მერი თავის სამი წლის ქალიშვილ სარას ამ ექსპერიმენტისთვის ყოყმანითა და სიფრთხილით, მაგრამ მაინც იმეტებს – მან ხომ პარკში სეირნობისას ბავშვი დაკარგა და ძალიან ინერვიულა! ამართლებს თუ არა დედის შიში მის საქციელს? შესაძლოა, ფილმის დასაწყისში მზრუნველ მერის გამოუჩნდეს კიდეც მხარდამჭერები, მაგრამ მნიშვნელოვანია რამდენი მომხრე შერჩება მას ფილმის დასასრულამდე!

დრო გადის და მერი სათვალთვალო პლანშეტის დამატებით ოფციებს იყენებს: აკონტროლებს შვილის სასიცოცხლო მონაცემებს, ჰიდროკორტიზონის დონეს სისხლში, ადრენალინის მერყეობას, განავლის სიმკვრივეს, ჰორმონალურ ცვლილებებს და ბლენდერის დახმარებით მომზადებულ კერძებსა თუ წვენებში შესაბამის პრეპარატს თავისი ინიციატივით, შვილისგან მალულად აზავებს. არც ამას სჯერდება და ქალიშვილის მხედველობის არეალიდან ბლოკავს არასასურველ სანახაობებს: ავ ძაღლებს, სისხლს, ჩხუბის, ძალადობის სცენებს და აშ. რვა-ცხრა წლამდე სარასთვის გარემომცველი სამყარო სანახევროდ გაუჩინარებულია. თუმცა რიგი გაუთვალისწინებელი შემთხვევების შემდეგ, მერი პლანშეტს დროებით აძინებს (მაგრამ სამუდამოდ ვერ თმობს).

მერის ჰიპერმზრუნველობას სავალალო შედეგები მოაქვს, თვალთვალით თავმობეზრებული სარა ერთ დღეს პირველივე შემხვედრ ტრაილერს აჩერებს და გარბის -უჩინარდება. უჩინარდება სიტყვის პირდაპირი და გადატანითი მნიშვნელობით, ვინაიდან სათვალთვალო პლანშეტი დამსხვეულია (ახლის შეძენას მერი ვეღარ მოახერხებს, იმის გამო, რომ ARKANGEL წარმატებულ პროექტად არ მიიჩნიეს და გაყიდვიდან ამოიღეს).

რეჟისორი ცდილობს დაგვანახოს, როგორი უსიცოცხლო ყოფილა დედა-შვილის ურთიერთობა გოგონას პარკში დაკარგვიდან ტრაილერით გაუჩინარებამდე. დედა კვლავ სასოწარკვეთილი დარბის ქუჩაში, შვილს დაეძებს და არაფერი გააჩნია ხელჩასაჭიდი. მოსწავლეებთან ერთად, სხვადასხვა ჯგუფში არაერთხელ მინახავს და მისაუბრია ამ ფილმის შესახებ. ბავშვები ერთმნიშვნელოვნად ადანაშაულებენ მერის, იმის გამო, რომ ის მხოლოდ ბლენდერისა და სათვალთვალო პლანშეტის დახმარებით ცდილობდა საკუთარი შვილის პრობლემების მოგვარებას.

მისაღებია შვილებზე ტოტალურად თვალყურისდევნება, მათ ცხოვრებაში უხეშად ჩარევა? – ურთულესი კითხვაა და პასუხის გაცემა მხოლოდ მშობლების პრეროგატივა როდია. არც „არქეინჯელი“ იძლევა ამომწურავ პასუხებს. ეს ფილმი შავ სარკეში საკუთარი ანარეკლის დანახვის კიდევ ერთი მცდელობაა. ჩარლ ბრუკერი და ჯოდი ფოსტერი ციფრული ტექნოლოგიებისა და ფენტეზის მცირე ელემენტების დახმარებით გვაიძულებენ კიდევ ერთხელ გავიაზროთ მანქანების გარეშე რამდენად სწორად ვმართავთ ჩვენს უნარ-ჩვევებს. რა უნდა მოვიმოქმედოთ, რომ არ გაუჩინარდნენ ბავშვები, თვალთვალის გარეშე როგორ უნდა დავინახოთ, შვიცნოთ და მივიღოთ ისინი.

უჩინარი ნინი და დედა მუმინი

მეოცე საუკუნის ლიტერატურაში ნაკლებად მიოიძებნება ისეთი წიგნები, ერთნაირი ინტერესით რომ კითხულობს დიდი თუ პატარა.  და გაცილებით ცოტაა ისეთი საბავშვო მწერლები მშვენიერ სადიდო ტექსტებსაც რომ ქმნიან. სწორედ ასეთი ავტორების  რიცხვშია ტუვე იანსონი. რა თქმა უნდა ის არ გახლავთ პირველი მეზღაპრე, უცნაური არსებებით დასახლებული სამყარო რომ გამოიგონა. მაგრამ… როგორ მოახერხა უფროსების გულების დაპყრობაც, რაში იმალება მისი საიდუმლო? ლიტერატურათმცოდნეები და ფსიქოლოგები მიზეზს იოლად ხსნიან: მუმინსაგაში სახლი არსი უმნიშვლენელოვანესი, ყველაზე მიმზიდველი ადგილი, ის ტუვეს ზღაპრული სამყაროს ცენტრია, ისეთი ადგილია, სადაც გსურს იცხოვრო, სადაც შესაძლებელია საოცნებო ბავშვობა გაატარო.

მუმინების დედა იდეალური დედაა და ეს კიდევ ერთი მიზეზია, რის გამოც გვიყვარდება მუმინების შესახებ დაწეტრილი წიგნები. მის დიდ, შავ ჩანთაში ეტევა ყველაფერი, რაც უსათუოდ საჭირო და აუცილებელია. მას მუდამ მზად აქვს უგემრიელესი კერძები და სასმელები. რაც ყველაზე მთავარია, დედა მუმინს უპირობო სიყვარულით უყვარს თავისი ვაჟი, მუმინტროლი, ყოველთვის ემხრობა მის იდეებს, მხარს უჭერს მის ნებისმიერ სურვილსა და წამოწყებას. არ ზღუდავს და მზადაა ხანგრძლივ და ხიფათიან მოგზაურობაშიც კი გაუშვას. მარტივად რომ ვთქვათ, გვერდში უდგას და უგებს. ალბათ დამეთანხმებით, რომ უდიდესი ბედნიერებაა, როდესაც შენი ესმით!

ზემოთ ჩამოთვლილი მიზეზების გამო დედა მუმინის სახლი საუკეთესო ადგილია ნებისმიერი ბავშვისთვის. სწორედ ამიტომ, ერთ წვიმიან საღამოს ტუუტიკი სწორედ იქ მიიყვანს პატარა ნინის (ასე იწყება ტუვე იანსონის „უჩინარი ბავშვის“ სევდიანი ამბავი). როგორც ირკვევა, პატარა ნინის ახლობლები არ ჰყავდა, მისი აღმზრდელი დეიდა კი „ყინულივით ცივი იყო და ირონიული.“ მზრუნველობისა და სითბოს გარეშე პატარა გოგონა ნელ-ნელა გაფერმკრთალებულა და უჩინარი გამხდარა. თურმე, „ადამიანს ხშირ-ხშირად თუ შეაშინებ, ადვილი შესაძლებელია გაუჩინარდეს!..“

რა მეთოდებითა და ხერხებით უნდა გადაიჭრას ნინის პრობლემა? პასუხებს ამ ურთულეს კითხვებზე კიდევ ერთი, ზღაპრულად შეფუთული ამბავი იძლევა. ნინის გამოჩენა ფსიქოლოგიური ქვეტექსტებით დატვირთული, აბზაც-აბზაც თვალყურსადევნებელი პროცესია. „უჩინარი ბავშვი“ მიგვანიშნებს, როგორ უნდა მოვექცეთ ნებისმიერ პატარას ჩვენს გარშემო (როგორ აღმოვაჩინოთ, „გამოვაჩინოთ“ მისი შინაგანი სამყარო) და კიდევ ერთხელ გვარწმუნებს, რომ ტუვე იანსონის ზღაპრები და მოთხრობები ემპათიის ნამდვილი სახელმძღვანელოებია.

სერიიდან „ჩემი მასწავლებლები“ – ალექსანდრე (საშა) ღლონტი

ადამიანი ამბებისგან შედგება და, საბოლოოდ, ეს „ამბები“ იქცევა ხოლმე ჩვენს ნავიგაციად ცხოვრებაში…. ამა თუ იმ შემთხვევის დროს გაგვახსენდებიან ჩვენი ძვირფასი მასწავლებლები და გზას გვასწავლიან: მარჯვნივ თუ მარცხნივ…

იქნებ პირდაპირ?

ნამდვილი მასწავლებლები მხოლოდ აუდიტორიაში არ გვასწავლიან, ისინი გვასწავლიან ყოველთვის – ნებისმიერი ურთიერთობის დროს და თან ისე, წარმოდგენაც არ აქვთ, რომ ამ დროს მისგან სწავლობ… ეს არის ოსტატისა და შეგირდის ნამდვილი ურთიერთობა; სწავლების მიზანი ხომ ცნობიერების ფორმირებაა და ჩვენს ყოველდღიურ კითხვებზე პასუხი. ეს შესაძლებელია – მეცნიერების შესწავლის გზით, ხელოვნების გზით და ერთი შეხედვით ჩვეულებრივი ურთიერთობისას.

ასეთი იყო პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი  – ენათმეცნიერი, მრავალი წიგნის, გამოკვლევის, ჯილდოს მფლობელი, თუმცა მის საყოველთაოდ ცნობილ დამსახურებებზე კი არ მინდა საუბარი, არამედ იმაზე, რაც მე მაკავშირებდა და რის გამოც ის ჩემთვის უნიკალური ადამიანი და მასწავლებელი იყო.

მრავალთაგან სულ სამ ამბავს მოგიყვებით, რომლებიც ახლა წამოტივტივდება ცნობიერების ზედაპირზე.

ამბავი პირველი: პირველი შეხვედრა

დამფრთხალი აბიტურიენტი ვარ… ქართულის გამოცდაზე გავდივარ და მითხრეს, რომ კომისიის თავმჯდომარეა  პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი… მანამდე ჩემმა ქართულის მასწავლებელმა, მურად მთავრელიძემ, ხაშურიდან რომ გამოამცილა, დამარიგა: რომ მაღალ ნიშნებს მხოლოდ კომისიის თავმჯდომარეები წერენო (ვერაფრით ვერ  გავიგე, ეგ რას ნიშნავდა და რატომ არ შეეძლო კომისიის წევრს მაღალი ნიშნის დაწერა და თუ სამაგისო კომპეტენცია არ ჰქონდა, რატომ იჯდა კომისიაში!) და ამიტომო კომისიას რომ ჩააბარებ და თუ არ გაგიშვეს თავმჯდომარესთანო, ეს ნიშნავს, რომ დაბალ ნიშანს გიწერენ და აუცილებლად მოითხოვე თავმჯდომარეო, უფლება არა აქვთ, არ გაგიშვანო! ფეხი არ მოიცვალო, იცოდეო… შენ მხოლოდ ფრიადი გეკუთვნისო!

მოკლედ, ქართულის საკითხებთან ერთად ეს შეგონება კარგად ჩავიბეჭდე გონებაში. შევედი ქართულის ზეპირ გამოცდაზე და 2 ქალია გამომცდელი. ავიღე ბილეთი…. რა თქმა უნდა, არცერთი საკითხი არ ჩამიგდია, დამატებითი ბილეთიც ამაღებინეს, კითხვებიც დამაყარეს… ამხედ-დამხედეს კიდეც და კარგიო, თავისუფალი ხარო! აი, აქ გამახსენდა მურადი მასწავლებლის: ფეხი არ გამოადგა, სანამ თავმჯდომარეს არ ჩააბარებო. ჰო და, გაგულისებულმა: – მეთქი, რას ნიშნავს თავისუფალი ვარ? – შევუტლიკინე დიდ გულზე მყოფმა, თავმჯდომარე სად არის მეთქი? ერთ-ერთმა სათვალეებს ზემოდან გადმომხედა გაკვირვებულმა (როგორ გავბედე აბიტურიენტმა თავმჯდომარის მოკითხვა) და წარბაწეულმა მკაცრად მომახალა: – თავმჯდომარე გასულია და დიდხანს არ მოვაო! მაგრამ ასე ადვილად თავიდან ვერ მომიშორებდნენ და ვუთხარი: – ჰო და, სანამ მოვა, აქ ვიჯდები და დაველოდები მეთქი! (ზუსტად ისე, როგორც „ცისფერ მთებშია“: „დალოდება ხომ შეიძლება?“) თავად, რა თქმა უნდა, არც გამოუძახებიათ და დამივიწყეს კუთხეში მიმჯდარი საერთოდ.

არ ვიცი, რამდენი დრო გავიდა… მინიმუმ 2 საათი…  უკვე სრულდებოდა გამოცდა ყველა აუდიტორიაში. უცებ ღია კარში შემოვიდა მომცრო ტანის და სანდომიანი სახის პროფესორი და გამომცდელებს მიმართა: – მე ხომ არავინ მელოდებაო…? გუმანით მივხვდი, რომ სწორედ ეს იყო თავმჯდომარე. ეგრევე ფეხზე წამოვხტი, სანამ გამომცდელები არას ეტყოდნენ და: – მე გელოდებით, პატივცემულო მეთქი. – ოჰ, მობრძანდითო, – ღიმილით და პატივისცემით რომ მომმართა, გული მომეცა. დავსხედით, გადახედა ჩემს საკითხებს და გადადო გვერდზე. ხელახლა ამაღებინა ბილეთი…. ერთი….მეორე….მესამე…. მისმენდა გულდასმით, კითხვებსაც მისვამდა და კეთილგანწყობა ეწერა სახეზე, რაც ძალას მმატებდა. მერე გადავედით წინადადების გარჩევაზე, რაც ჩემი ყველაზე სასიამოვნო პროცესი იყო და ვნებითი გვარის დეტალური განხილვა რომ დავიწყე, უკვე გამაჩერა…. დაავიწყდა გამოცდა და ყველაფერი და დაინტერესდა, ვინ ვარ, საიდან ჩამოვედი და ვინ მასწავლიდა და ასე შემდეგ. ვუთხარი, რომ ხაშურიდან ვარ… – შიგ ხაშურიდან? – მეკითხება…  – ვაჰ, ვფიქრობ… ახლა ჩემი სოფელი რომ ვუთხრა, საიდან ეცოდინება და ნეტა, რას მეძიება მეთქი. არა და, ჩამეძია…. ვუთხარი, რომ ხაშურთან ახლოს, არის ერთი სოფელი, რომელსაც ჰქვია ოსიაური და იქიდან ვარ და სკოლაც იქ დავამთავრე მეთქი. – ოსიაურიდან ხარო? – კარგი მეზობელივით შემეკითხა, – კი მეთქი… და პირველი გაოცება იყო მისი შემდეგი კითხვა: – ზემო ოსიაურიდან თუ ქვემოდანო? მაშინ რა ვიცოდი, ტოპონიმების მკვლევარს რომ ველაპარაკებოდი… ოსიაურიდან გადავიდა ფრონეს ხეობის სოფლებზე და უკვე 100 წლის მეგობრებივით ვგრძნობთ თავს… გულიანი საუბრის შემდეგ გამომცდელებიც გაგვახსენდა და მკითხა: – რაო, რა გითხრეს ამ გამომცდელებმაო? შევჩივლე ჩუმად: – თქვენთან არ მიშვებდნენ მეთქი? – ჰმ… უყურე ამათო და მოუბრუნდა და ეუბნება: აბა, დამენახეთ, ვინ არ უწერდა ამ გოგოს ხუთსო? უუუჰ…. რა ამაყად გადავხედე ჩემს მტარვალ გამომცდელებს და საგამოცდოს ფრიალით გამოვედი შენობიდან…

ამბის შეგონება:  ამ დღეს მივხვდი, რომ ბრძოლას ყოველთვის აქვს აზრი! რომ ზოგჯერ აღმოჩნდები ისეთ ტერიტორიაზე, სადაც ვერავინ დაგიცავს! რომ: გამოცდა, სიკვდილი და სიყვარული – ის ადგილებია, სადაც მარტო ხარ! ჰოდა, მარტომ უნდა ისწავლო თავდაცვა!

გაგარძელება: ამ ამბის გაგრძელება ის იყო, რომ იმ წელს ჩავირიცხე და სულ მინდოდა კიდევ შევხვდეროდი ჩემს მხსნელ პროფესორს… მაგრამ როგორ…? პირველკურსელი პინგვინი ვარ… და პირველივე კვირას აუდიტორიაში შემოდის ახალგაზრდა ქალი და კითხულობს: – ცირა ბარბაქაძე რომელი ხართო? -მე ვარ მეთქი…. წამომყევითო და გავყევი და ვკვდები ინტერესით, სად მივყავარ? შემიყვანა ერთ-ერთ კათედრაზე, სადაც დამხვდა პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი (ქართული ენის კათედრის გამგე ყოფილა), რომლიც დიდი სიყვარულით გადამეხვია და მთელ კათედრას გააცნო ჩემი თავი, როგორი ნიჭიერი და ჭკვიანი ვარ (დავიწვი სირცხვილით)… ის დღე იყო და ის დღე… კათედრიდან რომ ბატონი ალექსანდრე მომიკითხავდა, მეძახდნენ: ბაბუა გეძახის, ბარბაქაძე…. და მეც გავრბოდი სიხარულით.

ამბავი მეორე: „ფანჯარა“

ეს უბრალო ფანჯარა არ გეგონოთ, ამ სახელით პროფესორები აღნიშანვენ ლექციებს შორის არა შესვენებას, არამედ დიდ შუალედს, როდესაც 1 ან 2, ან 3  ლექციის შემდეგ აქვთ ლექცია და ამ დროს შინ წასვლასაც ვერ მოასწრებენ…

სულ კადრივით ვხედავ დღემდე ამ სურათს:

სულხან-საბა ორბელიანის (ამჟამინდელი ილიაუნი) სახელმწიფო უნივერსიტეტი… ქართული ენის კათედრა… პროფესორი ლეო კვაჭაძე და პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი… პროფესორებს ე.წ. “ფანჯარა” აქვთ და ამ დროს ყოველთვის ჭადრაკს თამაშობდნენ… მიყვარდა მათი მოსმენა და ყურება… ჯერ რა ამბებს იხენებდნენ და ჰყვებოდნენ… ჭადრაკის თამაშის დროს კი ნამდვილი “ბრძოლის ველი” იყო… ერთხელ ბატონმა ალექსანდრემ ფიგურა დამალა და შენიშნა ბატონმა ლეომ… იქ ამბავი დატრიალდააა….მოკლედ, სულ შუაში ვიყავი  და ორივე მიმოწმებდა: – ხედავ, რა ჰქნა….? – ხედავ, რა იკადრა…?

– როგორ თამაშობ, ვაჟბატონო? – ცხარობდა ბატონი ლეო… როგორ მალავ ფიგურებს? ჩამოყალიბდი კიდევ, ცხრა სვლას რომ აკეთებ ერთდროულად და მერე უკან აბრუნებ ფიგურებს… გადაწყვიტე, რა გინდა?

– შენ…შე როგორ იქცევი ბიჭო…?

– როგორ ვიქცევი…? – აღშფოთდა ლეო

– რომ წაავლებ ფიგურას ხელს და ერთი საათი არ უშვებ, რატომ არ აკეთებ სვლას…?

– იმიტომ რომ ვფიქრობ…

– ჰოდა, მეც ვფიქრობ და იმ სვლებს იმიტომ ვაკეთებ…

მე ვიცინოდი და ზუსტად ვიცოდი, რომ მათი ჭადრაკული ვნება მაშინვე დასრულდებოდა, როგორც კი აუდიტორიაში შესვლის ზარი დაირეკებოდა… უცებ ხდებოდნენ სხვანაირები და აღარც ახსოვდათ, თამაშის დროს რომ “ხოცავდნენ” ერთმანეთს…

– წავედით, ბიჭო, ლექციაზე…?  (ალექსანდრე (საშა) ღლონტი)

– წავედით, წავედით… შენგან მაინც არაფერი არ გამოვა… (ლეო)

ფაქიზად ჩაყრიდნენ ჭადრაკის ფიგურებს და მორიგ შესვენებამდე გადაინახავდნენ საპატიო ადგილას.
გამოიცანით, აბა, ამ ფრაგმენტის შეგონება რა შეიძლება იყოს?

თავს უფლება მიეცით, ყოველთვის იყოთ ბავშვები!

ამბავი მესამე: მოგზაურობა

ჩემი რჩეული მასწავლებლები მხოლოდ ლექციებზე არ გვასწავლიდნენ… მათთვის სასწავლო პროცესი“ იყო მთელი ცხოვრება, ყოველი დღე, ყოველი სიტუაცია…  ბატონი ალექსანდრე ფოლკლორისტიც იყო და შემოვლილი ჰქონდა მთელი საქართველო, ამიტომ თავის მოვალეობად თვლიდა, რომ სტუდენტებისთვისაც გაეცნო ეს ადგილები და მეცნიერული ცოდნა ადგილზე გადაეცა. ასე მოგვატარა მთელი საქართველო და, შეიძლება ითქვას, მისი მოგზაურობებიდან პირველად ვნახე და მოვისმინე ბევრი რამ. როგორც კი შესაბამის ტრანსოპრტში ჩავსხდებოდით, ბატონი ალექსანდრე მოიმარჯვებდა მიკროფონს და იწყებოდა ყველა ადგილის, ტიპონიმის დახასიათება, აღწერა, შესწავლის ისტორია… არცერთი უმნიშვნელო დეტალი არ გამორჩებოდა… ან სად იტევდა ამდენ ინფორმაციას?

მისი მთავარი სიტყვები იყო: „- გაიხედეთ მარჯვნივ… გაიხედეთ მარცხნივ… ახლა გამოჩნდება“:  ეს სოფელი, ეს მდინარე, ეს ციხე, ეს ტაძარი, ეს ადგილი…. ეს სახელი ასე დაერქვა, ტოპონიმი ამას ნიშნავს…  მოკლედ, ამოსუნთქვის საშუალებას არ გვაძლევდა და გართობისკენ მიდრეკილებს ავტობუსიდან სვამდა… არასდროს არ კარგავდა დროს ჭამაზე… სულ სირბილ-სირბილში ვჭამდით… ან გამოაცხადებდა: წახემსება 5-7 წუთი… დროს არც დაამრგვალებდა. ცოტა ხანში დაიხედავდა საათზე: დარჩა 1 წუთი… გავდივართ! იმდენი ჰქონდა მოსაყოლი და გადმოსაცემი, სანამ თავის პროგრამას არ ამოწურავდა, შანსი არ იყო, მოვდუნებულიყავით… ამ „პროგრამაზე“ კი წამოსვლამდე გულდასმით მუშაობდა.

ერთხელაც შატილში ვართ… მოვიარეთ ანატორი… ავედით კოშკებზე… ბატონ ალექსანდრეს ყველა კუთხეში თავისი ნაცნობი, მეგობარი, კოლეგა, ნასტუდენტარი ხვდებოდა… შატლშიც აღმოჩნდა ასეთი. ისედაც სულ რამდენიმე მოსახლე იყო. შეგვიპატიჟა კოშკში, მუზეუმივით სახლი იყო, მასპინძელი გვიყვებოდა თავის ამბებს და ბატონი ალექსანდრე უსმენდა და თვალებიდან ცრემლი ჩამოსდიოდა… მერე გარეთ გამოვედით… გავიფანტეთ. მე ვუყურებდი, როგორ იდგა კოშკზე დიდი ხანი დუმილში და სველი თვალებით… ამ სურათმა ძალიან იმოქმედა და იმ დღეს ლექსპრომტი დავუწერე. აი, ისიც:

ხევსურეთში

ზეცის ლილაში გარხეულან

თავქვე დაკიდული ჩანჩქერები,

ჯიხვის რქასავით დახვეულა

გზა და… მივუყვებით დაჯერებით,

უნდოა ცა და მთების ფერი,

ნისლებით სავსეა ხევ-ხუვები,

მაგრამ აღარსად ხევისბერი,

არსად – ამაყგულა ხევსურები.

შატილში მზე ღრუბლებს გაერია,

სხივები წვიმის წვეთებს დააცილებს,

ამ ღრუბლებს გზა თუ აერიათ,

აბა, კოშკის თავზე რა ატირებთ?

და ვიდრე საღამოს გავლექსავდეთ,

სევდა ლოდებისა გვანადგურებს,

კოშკიდან ბატონი ალექსანდრე

სრულიად საქართველოს გადაჰყურებს.

მასპინძელს თვალები ენამება,

წარსულზე გვიყვება დანანებით,

დაცლილი ბუდეები ენანება,

მთებიდან გაფრენილი არწივები…

უნდოა ცა და მთების ფერი,

ოცნებით სავსეა ხევ-ხუვები…

ნეტავ, სად არის ხევისბერი?

ან საით წასულან ხევსურები?

ამ ამბის შეგონება: სწავლებას ბევრი ფორმა აქვს და ის მხოლოდ აუდიტორიაში არ მიმდინარეობს!

დასასრულის მაგიერ: ქუდით ხელში და წერილით ჯიბეში

ერთხელ ბატონი ალექსანდრე ხითხითით შემოდის კათედრაზე: სადღაც 85 წლისაა… გვეძახის: მოდით… მოდით… რა უნდა გიამბოთ. უცებ შევიკრიბეთ: – რა მოხდა, ბატონო საშა?

– რა მოხდა და სახლიდან მოვდივარ (კეკელიძეზე ცხოვრობდა და ფეხით ჩამოდიოდა უნივერსიტეტში) და გზაში ცოტა შეუძლოდ ვიგრძენი თავი და იქვე, სადღაც, უადგილო ადგილას ჩამოვჯექიო. რომ დავჯექი, ქუდი მოვიხადე და მუხლებზე დავიდეო, ვფიქრობ, ცოტას დავისვენებ და წამოვდგებიო…. ამ დროს კი რა ხდება…? უცებ ჩემს ქუდში ისმის ფულის ჩხრიალი… ხალხს მათხოვარი ვეგონე ამობრუნებული ქუდითო… წამოვხტი საწარაფოდ, ვიღას ახსოვდა ცუდად ყოფნა: ავტეხე ამბავი: პროფესორი ღლონტი ვარ… პროფესორი ღლონტი ვარ, დამეხსენით!

ამ ამბავს ისე მხიარულად ჰყვებოდა, ჩვენც დაგვხოცა სიცილით. ბოლოს დაამატა: – აგერ ბატონო, რაღად მინდა პროფესორობა, ფულის იოლად შოვნის გზა ვიპოვეო… თან მაშინდელი პროფესორის ხელფასი….

ერთხელაც ჯიბიდან რაღაც ფურცელი ამოუვარდა. ჩემკენ გადმოფრიალდა, მე დავწვდი და მივაწოდე. უცებ მეუბნება: – იცი, ეს რა არის…? – არ ვიცი, ბატონო საშა. გაშალა ფურცელი და მეუბნება: საიდუმლოდ გეტყვი, ამ ბოლო დროს ცუდად ვხდები ხოლმე, არ ვიცი, შეიძლება ისე მოხდეს, რომ გონება დავკარგო, ქუჩაში დავეცე… ჰო და, ჯიბით სულ დამაქვს, რა უნდა ჰქნან ამ დროს და რიხიანად და ღიმილით მიკითხავს ფურცლიდან: „მე ვარ პროფესორი ალექსანდრე ღლონტი, თუ ქუჩაში მნახოთ დაგდებული, მიმიყვანეთ ამ მისამართზე: კეკელიძის #…“

მაშინაც და ახლაც ცრემლებით ამევსო თვალები…. ვერასდროს ვერ დავუშვებდი, ჩემი ძვირფასი მასწავლებლების გარდაცვალებას… ასეცაა! ისინი გამუდმებულად ჩემთან არიან, როგორც ჩემი განსაკუთრებული ელემენტები…. მე მათგან შევდგები…

ამ ბოლო ამბის შეგონება კი ასეთია: memento mori, ადამიანებო! და იცხოვრეთ სიყვარულით!

ეს კი მისი ბიოგრაფიაა. წყარო https://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00013815/

ალექსანდრე (საშა) ღლონტი

ბიოგრაფია

დაბადების ადგილი: სოფელი დვაბზუ, ოზურგეთის რაიონი.

დაამთავრა საქართველოს სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის ფაკულტეტი 1932 წელს.

1931-1933 წწ. მუშაობდა გაზეთ “კომუნისტის” კულტურული მშენებლობის განყოფილების გამგედ; 1933-1934 წწ. გაზეთ “ახალგაზრდა კომუნისტის” რედკოლეგიის წევრად და განყოფილების გამგედ; 1934-1936 წწ. იყო საქართველოს სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ასპირანტი; 1935-1937 წწ. საქართველოს სახელმწიფო გამომცემლობის ახალგაზრდობისა და საბავშვო ლიტერატურის განყოფილების გამგე, ამავე წლებში ლექციებს კითხულობდა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში; 1935-1940 წწ. და 1947-1980 წწ. იგი ხელმძღვანელობდა დიალექტურ სამეცნიერო ექსპედიციებს გურიაში, ქართლში, კახეთში, მესხეთში, ხევსურეთში, ფშავში, თუშეთში, სვანეთში, კოლხეთში, ბორჯომის ხეობაში; 1938-1941 წწ. გორის ნ. ბარათაშვილის სახელობის პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის დეკანი, ასევე ხელმძღვანელობდა ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრას და იყო საპროფილო დისციპლინების ლექტორი, შეთავსებით მუშაობდა ცხინვალის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრის დოცენტად; 1941-1945 წწ. მონაწილეობდა მეორე მსოფლიო ომში. დემობილიზაციის შემდეგ, 1945-1952 წწ. კვლავ ხელმძღვანელობდა გორის ნ.  ბარათაშვილის სახელობის პედაგოგიური ინსტიტუტის ენისა და ლიტერატურის კათედრას; 1953-1958 წწ. ცხინვალის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის ქართული ენის კათედრის გამგე; 1960-1967 წწ. თბილისის ა. პუშკინის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტის პროფესორი; 1967-1990 წწ. თბილისის სულხან-საბა ორბელიანის სახელობის სახელმწიფო პედაგოგიური უნივერსიტეტის ქართული ენის კათედრის გამგე, 1990 წლიდან  გარდაცვალებამდე – ამავე კათედრის პროფესორი. ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი. მიღებული აქვს: საქართველოს უმაღლესი და საშუალო სპეციალური განათლების სამინისტროს რესპუბლიკური პრემია (1981), საქართველოს უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის საპატიო სიგელი (1985), საქართველოს უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის საპატიო სიგელი (1988) და 7 მედალი.

წყარო: საქართველოს მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატები 1993-2004 წწ. . -თბ., 2012.-გვ.84

ორგანიზაციის, ასოციაციის ან ჯგუფის წევრი

• საქართველოს ლიტერატურათმცოდნეობის აკადემია, ნამდვილი წევრი
• საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, აკადემიკოსი

ჯილდოები, პრემიები და პრიზები

• 1995 – ვაჟა-ფშაველას სახელობის პრემია
• 1961 – შრომის წითელი დროშის ორდენი
• საქართველოს სახელმწიფო პრემია, მეცნიერებისა და ტექნიკის დარგში
  1961-1993 წლებში გამოქვეყნებულ შრომათა ციკლისთვის – “ქართული ლექსიკოლოგიისა და ლექსიკოგრაფიის საკითხები” (2 მონოგრაფია, 12 ლექსიკონი – 15 წიგნად)
• საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე
• სამამულო ომის I ხარისხის ორდენი