დასრულდა 2019-2020 სასწავლო წელი, რომლის მეორე სემესტრი უჩვეულოდ გამორჩეული გამოდგა. გაგვიჩნდა ახალი საზრუნავი – როგორ გავაგრძელოთ ცხოვრება სახლიდან აქტიურად და ნაყოფიერად.
დისტანციურ სწავლებაზე გადასვლა ადიდებულ მდინარეს ჰგავდა. მის ერთ ნაპირაზე ვიდექით ჩვენ მასწავლებლები, მეორე მხარეს კი – მოსწავლეები (მშობლები). ორივე მხარე თანაბრად ცდილობდა თავისი წილი ხიდის გადებას/აშენებას, რათა დაძლეულიყო ბარიერი.
ქართული საგანმანათლებლო სივრცის „ონლაინ ბიბლიოთეკა“ ძალიან მალე შეივსო სასარგებლო რესურსით. უამრავი წერილი დაიწერა დისტანციური სწავლების პროცესზე, მის დადებით და უარყოფით მხარეებზე, აქტივობებზე, რომელთა გამოყენებაც შეგვეძლო ამგვარ ფორმატში.
როგორც გითხარით, მდინარის მეორე მხარეს იყვნენ ჩვენი მოსწავლეები. მათაც არანაკლები ჯაფა და შრომა გასწიეს ამ პერიოდში. მით უმეტეს, ისინიც ყოველგვარი წინასწარი მზაობის გარეშე აღმოჩნდნენ ამ პროცესში. განსაკუთრებით მძიმე იყო პირველი ორი კვირა, კრიტიკული პერიოდის გავლის შემდეგ კი შედარებით დალაგდა ყველაფერი, ჩავდექით კალაპოტში და…
* * *
გულწრფელად მსურდა გამეგო, რას ფიქრობდნენ ჩვენი მოსწავლეები დისტანციურ სწავლებაზე, როგორია მათი თვალით დანახული ონლაინსწავლება, საგანმანათლებლო პლატფორმები და ელრესურსები. წერილში შემოგთავაზებთ (ანონიმურობის პრინციპის დაცვით) მათ გულახდილ საუბრებს – „როგორ გაილია 4 თვე დისტანციურ საკლასო ოთახში“…
ჩემი მიზანი მარტივი იყო – მოსწავლეებს მოეხდინათ თვითრეფლექსია, დაფიქრებულიყვნენ, რა შეიცვალა მათ ცხოვრებაში დისტანციური სწავლების გააქტიურებით. აქედან გამომდინარე აქცენტი რამდენიმე მიმართულებაზე გავაკეთე, კერძოდ:
- დაესახელებინათ დისტანციური სწავლების დადებითი და უარყოფითი მხარეები;
- გაეზიარებინათ, რა გამოცდილება შეიძინეს დისტანციური სწავლების პროცესში და რომელი დამატებითი პროგრამები შეისწავლეს დროის ამ მონაკვეთში;
- ეფიქრათ, მომავალში დისტანციური სწავლების რომელი კომპონენტის/კომპონენტების გამოყენებაა შესაძლებელი ტრადიციულ საგაკვეთილო პროცესის პარალელურად;
- როგორ ხედავენ ისინი მომავლის სკოლას?!
კითხვარში გავითვალისწინე, როგორც რაოდენობრივი ნაწილი, ასევე, მათ მივეცი საკუთარი პოზიციის დაფიქსირების საშუალება ღია კითხვების მეშვეობით. შედეგი კი სხვადასხვა გრაფიკულ ორგანაიზერში გავწერე, რომელიც ქვემოთაა წარმოდგენილი.
საერთო ჯამში კითხვარი შეავსო 207- მდე მოსწავლემ. აქედან 21% იყო დაწყებითი საფეხურის, 51% საბაზო საფეხურის, ხოლო, 28% საშუალო საფეხურის. კოლეგების დახმარებით კითხვარის შევსება შეძლეს კახეთის, ქვემო-ქართლის, თბილისის, რაჭის, სამეგრელოსა და აჭარის რეგიონების მოსწავლეებმა. შესაბამისად, მივიღეთ მრავალფეროვანი გეოგრაფიული არეალი.
საინტერესო იყო, ძირითადად რომელი მოწყობილობის საშუალებით ესწრებოდნენ ონლაინგაკვეთილებს და ასრულებდნენ დავალებებს. ჩემი დაკვირვებით, მოსწავლეების უმეტესობა იყენებდა, ძირითადად, მობილურ ტელეფონს. ეს დადასტურდა მცირე კვლევითაც.
გამოკითხულთა 14% იყენებდა მხოლოდ ლეპტოპს/კომპიუტერს. ჩემი დაკვირვებვით, შემიძლია გითხრათ, რომ მოსწავლეები, რომლებიც ლეპტოპის/კომპიუტერის საშუალებით იყვნენ პროცესში ჩართულნი, გამოირჩეოდნენ მაღალი პროდუქტიულობით, ვიდრე მობილური ტელეფონით ჩართული მოსწავლეები, რაც დასტურდება მათ მიერ შესრულებული დავალებებით.
შემდეგი კითხვა ეხებოდა მოსწავლეთა ზოგად დამოკიდებულებას სწავლის ამდაგვარი მეთოდის/საშუალების მიმართ. მათი პასუხები შემდეგნაირად გადანაწილდა.
ჩემ მიერ ჩატარებული მინი-კვლევის ერთ-ერთი, ყველაზე საინტერესო, ნაწილი იყო დისტანციური სწავლების დადებითი და უარყოფითი მხარეების გამოკვეთა. T დიაგრამაზე იხილავთ, ძირითადად, რაზე გაამახვილეს ყურადღება. ასევე მინდა, გაგიზიაროთ რამდენიმე გამორჩეული პასუხი.
| დადებითი მხარეები | უარყოფითი მხარეები |
| „არ დავრჩით გაკვეთილების გარეშე და არ ჩამოვრჩით პროგრამას“;„გვრჩება ძალიან დიდი დრო კლასგარეშე ლიტერატურის საკითხავად“;„მაქსიმალურად დაცული ვიყავით COVID-19-ისგან“;„გაკვეთილების ცხრილი უკეთესად იყო მორგებული მოსწავლეებზე“;„არ გვქონდა ზედმეტად გადატვირთული გრაფიკი“;„შესაძლებელია გაკვეთილის ჩაწერა და შემდგომში ნახვა“;„ჩანაწერის ყურების შემდეგ უფრო ადვილად ვაკეთებთ ჩვენთვის მნიშვნელოვან კონსპექტებს“;„გამოჩნდა რეალურად, ვის აინტერესებს სწავლა და ვის არა“;„აკადემიურ წლად არ გამოცხადდა“;„მასწავლებლები ბევრად მომზადებული არიან, ვიდრე სკოლაში და უფრო მოწადინებულნიც“;„გვქონდა ელექტრონული ტესტირებები“;„მასწავლებლების მიერ ელექტრონული პრეზენტაციების ხშირი გამოყენება“;„დავალებების (განსაკუთრებით თემების, ნარკვევების,ესეების) ელექტრონულად გადაგზავნა“;„ანიმაციებით, ფილმებით კონკრეტული საკითხის შესწავლის შესაძლებლობა“; „მასწავლებლები გვთავაზობდნენ პრეზენტაციებსა და სხვა თვალსაჩინოებებს“;„ნაკლები ზეწოლა გამოკითხვისას (ზეწოლაში არ იგულისხმება რაიმე სერიოზული, უბრალოდ არის ზოგჯერ შემთხვევები, როდესაც სტრესული ხდება მუდმივი გამოკითხვა)“;„მეტი ზოგადსაგანმანათლებლო ინფორმაციის მოწოდება (ეს ყველაფერი არის ის, რაც დისტანციურ სწავლებას მეტად სასიამოვნოს ხდის)“;„მასწავლებლებმა დაუღალავი შრომა გაწიეს (ვგულისხმობ მათ, ვინც არ იყვნენ მიჩვეულნი კომპიუტერთან, ინტერნეტთან მუშაობას, ყველაფერი გააკეთეს ამ მოკლე დროში, რომ აეთვისებინათ პროგრამა)“. | „ბავშვების ნაწილი არ/ვერ ერთვებოდა საგაკვეთილო პროცესში“;„ვერ მივიღეთ, ისეთი ცოდნა, როგორიც გვესაჭიროებოდა“;„ძალიან დამღლელია და დიდხანს გვიწევს მობილურთან კონტაქტი, რაც თავისთავად უარყოფითად მოქმედებს ადამიანის თვალებზე, ტვინზე და ა.შ“;„ხანგრძლივი დროის ტარება კომპიურეტთან, მობილურთან“; „ინტერნეტისა და შუქის პრობლემები (ამის გამო გავაცდინე რამდენიმე გაკვეთილი)“;„ტექნიკური სირთულეები;დროის სიმცირე (20-25 წუთი) არ არის საკმარისი“;„ბევრი ბავშვი, თავს აჩვენებდა თითქოს გაკვეთილზე იყო, მაგრამ სინამდვილეში სადღაც იყვნენ გასულნი“;„ყველას არ აქვს ინტერნეტი და მოწყობილობა; არ გვაქვს მეგობრებთან ურთიერთობა“;„ცუდი ინტერნეტი და მოუწესრიგებელი ელექტროსისტემა (შუქები ხან იყო ხან არა);მასწავლებლები ბევრ დავალებას გვაძლევენ ვიდრე სკოლაში“;„მასწავლებელთა ნაწილმა კარგად არ იცოდა პროგრამის გამოყენება“;„გაკვეთილის მოყოლის საშუალება არ გვქონდა“;„დისტანციური სწავლებისას თითქოს რაღაც თვალსაზრისით ბარიერია მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის ეკრანი და ისე ეფექტურად ვერ ხდება აზრების გაცვლა“;„ჩვენ არ ვიყავით მზად ამგვარი სწავლებისთვის“. |
აი, მაგალითად, ერთ-ერთი პასუხი ეხება ტრადიციულ სკოლაში მიყოლებით ჩანიშნულ გაკვეთილებს.
„სკოლაში ისეა აწყობილი ცხრილი, რომ ამოსასუნთქი დრო არ გვრჩება. 5–წუთიანი დასვენებები და ერთი დიდი დასვენება არაფერია. დისტანციური სწავლების დროს ხანდახან ერთსაათიანი თავისუფალი დრო გვქონდა. ამ დროის განმავლობაში ვისვენებდი და შემდეგი გაკვეთილისთვის მოტივაციაც მეზრდებოდა. ახლა ვფიქრობ – რა იქნება, ჩვეულებრივ, სკოლაშიც რომ გვქონდეს თუნდაც 45–წუთიანი თავისუფალი დრო?“
ეს კონკრეტული მოსწავლე ღიად საუბრობს მისი თვალით დანახულ პლიუსებზე და მინუსებზე.
პირველ რიგში, ვიტყვი, რომ ძალიან გაგვიმართლა, რადგან სწავლის გაგრძელება ონლაინ მაინც შევძელით. ეს იყო რაღაც ახალი, რამაც თავიდან ძალიან დამაინტერესა, მაგრამ შემდეგ თითქოს მოტივაციამ იკლო. რატომ? უმეტესწილად გვესმოდა მხოლოდ მასწავლებლისა და მოსწავლეების ხმა, რაც მოსაბეზრებელია, აჯობებდა ეთქვათ ჩვენთვის, რომ კამერები ჩაგვერთო, ასე ერთმანეთს დავინახავდით და ასე უფრო საინტერესო გახდებოდა გაკვეთილი. იყო ხოლმე დენის პრობლემა, როცა თიშავდნენ და ვერ ვახერხებდი შესვლას, ასევე ხანდახან, ინტერნეტი ჭედავდა. იყო შემთხვევები, როდესაც მასწავლებლის ხმა არ ისმოდა. ყველაზე მეტად ვბრაზდებოდი, როცა იტყოდნენ მასწავლებლები გაკვეთილის დაწყების დროს, ხან 10 წუთის მერე რეკავდნენ, ხან ნახევარი საათის და ხანაც ერთი საათის მერე, რაც ძალიან მოქმედებდა ჩემს ნერვებზე. კიდევ შემიძლია ვთქვა, რომ თიმსით არ ვარ კმაყოფილი, რადგან როცა ტელეფონით ხარ შესული, არ ჩანს, ვინაა შემოსული გაკვეთილზე. ვყოფილვარ გაკვეთილზე და მასწავლებელს ხან მერეღა შევუმჩნევივარ, რადგან ეტყობა ჩემი და სხვა კლასელის ხმა ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. ხო, სხვა რა შეიძლება ვთქვა? – წესით, გაკვეთილი რომ უნდა ჩატარებულიყო მაქსიმუმ 30 წუთი,ზოგი 1 საათი გვიტარებდა, ზოგი საათ–ნახევარი და შემდეგ გაუსაძლისი ხდებოდა მასწავლებლის მოსმენა. იყო შემთხევები, რომ თავის ტკივილიც კი გამოუწვევია და შემდეგ იმის სურვილიც და ძალაც აღარ მქონია, დავალება შემესრულებინა. მანაღვლებს ის ფაქტი, რომ თითქმის ყველა საგანი (პროგრამა) ვერ ჩავამთავრეთ და არ გვაქვს ის ცოდნა, რაც, წესით, უნდა გვქონოდა. მაგრამ, იმედია, ეს გამოსწორდება. მაინც კარგია, რომ აკადემიურ წლად არ გამოაცხადეს ეს წელი და კიდევ ტელე–გაკვეთილები ძალიან მომეწონა, მით უმეტეს, ქართულის მასწავლებელი უფრო მრავალფეროვანი იყო და უფრო საინტერესო იყო, ვიდრე მანამდე, სკოლაში. მართლა, რამხელა მნიშვნელობა ჰქონია – ვინ გასწავლის?!
მონაცემების დამუშავებისას, ჩემი ყურადღება მიიქცია ისეთმა დადებითმა მხარეებმა, როგორებიცაა: სიმყუდროვე/კომფორტი, მოსწავლეებზე მორგებული გრაფიკი და ნაკლები დატვირთვა. ხოლო, უარყოფით მხარედ ძირითადად დასახელდა ცუდი ინტერნეტი, არასრულფასოვანი განათლება, მოწყობილობასთან გატარებული დიდი დრო და ეკრანი – როგორც ბარიერი.
კითხვარში, მოსწავლეებს ვთხოვე, დაეკონკრეტებინათ და ემსჯელათ, თუ რა განსხვავება დაინახეს სახლიდან სწავლასა და ტრადიციულ საგაკვეთილო პროცესს შორის. გთავაზობთ ამონარიდებს მათი პასუხებიდან:
დამაინტერესა, მოახერხეს, თუ არა, ახალი შესაძლებლობების აღმოჩენა და ათვისება. გამოკითხული მოსწავლეების გარკვეულმა ნაწილმა დისტანციური სწავლების დაწყების შემდეგ, თვითონ დაიწყო რესურსების შექმნა. მოსწავლეებს ვთხოვე, დაესახელებინათ, რა გამოცდილება შეიძინეს დისტანციური სწავლების პროცესში/რომელი პროგრამები შეისწავლეს/რომელ პროგრამებში დაიწყეს მუშაობა ამ დროის განმავლობაში.
გამოკითხული მოსწავლეების დიდი ნაწილი შეკითხვის პასუხად ასახელებდა დავალების ვორდში დაწერას, Power Point-ში პრეზენტაციის აწყობასა და ზოგადად Teams აპლიკაციას.
დისტანციური სწავლების დაწყებიდან მოსწავლეთა ჩართულობა იყო პრობლემა. აღნიშნულს ადასტურებს მოსწავლეთა პასუხები შეკითხვაზე: თქვენი კლასელების, დაახლოებით, რამდენი პროცენტი იყო ჩართული დისტანციური სწავლების პროცესში?
ჩვენ არ ვიცით, რა იქნება მომავალში. აქედან გამომდინარე, დავინტერესდი მომავალში, რამდენად ისურვებდნენ სწავლის გაგრძელებას. 207 გამოკითხული მოსწავლიდან, მხოლოდ, თხუთმეტმა ისურვა სამომავლოდ დისტანციურ სწავლებაში ჩართვა. ამ ნაწილის მიგნება არის ის, რომ გამოკითხულთა 55% ნაწილობრივ მზადაა, ჩაერთოს დისტანციურ საგაკვეთილო პროცესში. ალბათ, გაინტერესებთ, რომელი კომპონენტის/ნაწილის გამოყენებას თვლიან შესაძლებლად მომავალში საგაკვეთილო პროცესის პარალელურად. მოდით, გავეცნოთ მათ პასუხებს.
ცხადია, იყვნენ მოსწავლეები, რომლებიც ფიქრობენ, რომ არცერთი კომპონენტის გამოყენებას არ ისურვებდნენ სამომავლოდ. სასიამოვნოა, რომ გამოკითხული მოსწავლეების უდიდესი ნაწილი საკუთარ საქმიანობას ონლაინსწავლის პროცესში დამაკმაყოფილებლად მიიჩნევს.
პასუხების ანალიზმა მიჩვენა, რომ ჩვენი ახალგაზრდები ზედმიწევნით აცნობიერებენ არსებულ რეალობას. გადაწყვეტილების მიმღები პირები საინტერესო მიგნებებს გააკეთებენ.
სამწუხაროდ, ჩვენს ქვეყანაში, ბავშვებს აზრს არ ეკითხებიან, არ ხდება მათი გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართვა, არც მათი მოსმენის კულტურა გვაქვს. გადაწყვეტილებების მიმღები პირები (მშობლებიდან დაწყებული, სამინისტროებით დამთავრებული) ხელმძღვანელობენ პრინციპით – „ჩვენ უკეთ ვიცით“, ბავშვებს რა სჭირდებათ. ამ მცირე გამოკითხვამ ნათლად დამანახა, თუ როგორი მოაზროვნე თაობა გვყავს დღეს, როგორ უნდათ, რომ მათ ვინმე რამეს ეკითხებოდეს. მათი პასუხების გაცნობის შემდეგ დასკვნა თქვენთვის მომინდია. მთავარია, ვისწავლოთ მათი მოსმენა დღეს და ეჭვგარეშეა, ხვალ მომავლის შეცვლას უკეთესობისკენ შევძლებთ.
