„ტექნოლოგიის განვითარების ტემპი იმაზე სწრაფია, ვიდრე წარმოგვიდგენია. ოცდამეერთე საუკუნეში ასი წლის შესაბამისი პროგრესის ნაცვლად ოცი ათასი წლის შესაბამის პროგრესს ვიხილავთ“.

სტატიაზე მუშაობის დროს გავეცანი რეი კრუზველის საინტერესო წერილს ადამიანისა და მანქანის შერწყმაზე. შესაძლოა, მის ყველა იდეას არ ვიზიარებდეთ, მაგრამ ზემოთ მოყვანილ ციტატას ალბათ მიაქცევთ ყურადღებას. ტექნოლოგიების პროგრესი შეუქცევადია და ისინი დღითი დღე უფრო და უფრო მტკიცედ იკიდებენ ფეხს ჩვენი ცხოვრების ყველა სფეროში. გვინდა თუ არა, უნდა ვაღიაროთ, რომ მსოფლიოს მომავალი ციფრულია.

კარჩაკეტილობის პერიოდმა ფიქრის, განსჯისა და დასკვნების გამოტანისკენ გვიბიძგა. მან დღის სინათლეზე გამოიტანა ჩვენი განათლების სისტემის შესაძლებლობები. მასწავლებელთა არმია ექიმებთან ერთად საზოგადოების სამსახურში წინა ფლანგზე დადგა. ამ სტატიით მინდა გაგიზიაროთ ჩემ მიერ დანახული პრობლემები, რომლებიც სკოლებში საინფორმაციო ტექნოლოგიების სწავლებას უკავშირდება.

საინფორმაციო ტექნოლოგიები ელვის სისწრაფით ვითარდება. რამდენად ვუწყობთ ფეხს ამ ცვლილებებს? არიან მზად ჩვენი მოსწავლეები, კონკურენცია გაუწიონ მსოფლიოს სხვადასხვა წერტილში მცხოვრებ თანატოლებს? ჩვენ ხომ კონკურენტუნარიანი ახალგაზრდობა გვჭირდება. დღეს საქართველოში ბევრი კომპანია ჩივის, რომ ადგილობრივ შრომის ბაზარზე ვერ პოულობენ კომპიუტერული ტექნოლოგიების სათანადო კვალიფიკაციის მქონე სპეციალისტებს და ამიტომ საზღვარგარეთიდან უწევთ მათი მოწვევა.

დისტანციური სწავლების დროს მოსწავლეები დავალებებს უმთავრესად ვორდში ასრულებდნენ, ამზადებდნენ პრეზენტაციებს; მათი უმეტესობა წერდა ფურცელზე, უღებდა ფოტოს და პირადი შეტყობინების სახით აგზავნიდა სასაუბროში. ყველამ ვიცით, რომ XXI საუკუნის მოსწავლე მრავალი ციფრული უნარით უნდა იყოს აღჭურვილი. დღეს ტექსტებისა თუ დავალებების გაციფრულების/ პოსტერების, საინფორმაციო ბროშურების, ანიმაციებისა და ვიდეოების სახით პროექტების შესრულების უამრავი შესაძლებლობა არსებობს. ვიცით, თუმცა კონკრეტული და დეტალური ინსტრუქციები შესაძლოა უცბად ვერ მოვიძიოთ და ეს ბუნებრივიცაა.

მოდი, ერთად დავსვათ გულწრფელი კითხვები: რატომ იქცა საინფორმაციო ტექნოლოგიები დისტანციურ სწავლებაში ჩართული მოსწავლეებისთვის ერთ-ერთ დამაბრკოლებელ გარემოებად?

დაწყებითი საფეხურის V-VI კლასებში ისწავლება საგანი „ინფორმაციული საკომუნიკაციო ტექნოლოგიები“. აღმოჩნდა, რომ ეს არ ყოფილა საკმარისი რამდენიმე მიზეზის გამო: მოსწავლეების უმეტესობას აღარ აქვს პრაქტიკა სწავლების ზედა საფეხურებზე, მხოლოდ ორი აკადემიური წლის განმავლობაში შესწავლილი საკითხები თუ შეძენილი უნარები კი არ არის მდგრადი. ჩვენი ზოგადი განათლების სისტემა არ არის ორიენტირებული ციფრული კომპეტენციებით აღჭურვილი მოსწავლის აღზრდაზე. საბაზო და საშუალო საფეხურებზე უკვე ცალკეული საგნის მასწავლებლის მოხალისეობრივ მონდომებასა და მოტივაციაზეა დამოკიდებული, რამდენად ჩაერთვებიან მოსწავლეები თუნდაც მედიაწიგნიერების საკითხებზე მუშაობის პროცესში.

რა მოხდება, თუ პირველიდან XII კლასამდე ცალკე საგნად ვასწავლით საინფორმაციო ტექნოლოგიებსა და ციფრულ წიგნიერებას და ეს ცვლილება საგაკვეთილო ბადეში აისახება?

შედეგი მალევე დადგება და:

* მოსწავლეებს ექნებათ შესაძლებლობა, თავდაპირველად მარტივი პროგრამები ისწავლონ;

* შემდგომ საფეხურებზე გაივლიან ვიდეოგადაღების, მონტაჟის, ანიმაციის აწყობის, პოსტერების/ბუკლეტების დამზადების, ფოტოების გადაღებისა და დამუშავების, ბლოგების შექმნისა და მართვის კურსებს;

* საშუალო საფეხურზე ექნებათ შესაძლებლობა, შეისწავლონ ვებდიზაინი, აპლიკაციების აწყობა და რობოტექნიკის შექმნა. მნიშვნელოვანია, „ბავშვები გავზარდოთ არა ტექნოლოგიების მომხმარებლებად, არამედ შემქმნელებად“!

თავი უკეთესად ვიგრძენი, როცა შინ ყოფნის დროს შევძელი სხვადასხვა ონლაინკურსის გასავლელად დროის გამონახვა. ყველაზე ნაყოფიერი აღმოჩნდა KQED-ის მიერ შემოთავაზებული მრავალფეროვანი პროგრამები. დავრეგისტრირდი ისეთ ონლაინპროგრამებზე, როგორებიცაა:

* ვიდეოს შექმნა საკლასო ოთახში;

* მედიის ანალიზი და შეფასება საკლასო ოთახში;

* ინფორმაციის მოძიება და შეფასება;

* უსაფრთხოება და კონფიდენციალურობა მონაწილეობით კულტურებში;

* დეზინფორმაცია და პროპაგანდა.

დროის სიმცირის გამო რამდენიმე საინტერესო კურსის გავლა ვერ მოვასწარი. მასწავლებლები მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხიდან თვითმართვადი კურსების მეშვეობით სწავლობდნენ მედიაწიგნიერებისა და საინფორმაციო წიგნიერების საკითხებს. ფორუმზე თვალს ვადევნებდი მათ დისკუსიას, სადაც დისტანციური სწავლების პროცესში წარმოშობილ სირთულეებზე მსჯელობდნენ. ჩვენი და მათი პრობლემები ძალიან განსხვავდება ერთმანეთისგან…

უკვე არსებობს საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა და ციფრული წიგნიერების სწავლების მდიდარი საერთაშორისო გამოცდილება. თავისუფლად შეიძლება სხვადასხვა წარმატებული კურსის ქართულ რეალობასთან ადაპტირება.

ამ იდეის სრულყოფილი რეალიზება დღეს საქართველოში მხოლოდ თითებზე ჩამოსათვლელ საჯარო სკოლებს შეუძლიათ. აუცილებელია კომპიუტერული ლაბორატორიების შესაბამისი ტექნიკით აღჭურვა, რაც, სავარაუდოდ, დიდ ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული.

დაწყებით საფეხურზე შესაძლებელია პროგრამა „ჩემი პირველი კომპიუტერის“ ფარგლებში მიღებული ლეპტოპების/ნოუთბუქების გონივრული გამოყენება. სამწუხაროდ, ისინი მალე ფუჭდება. სახელმწიფომ უნდა შეძლოს და პირველკლასელებს ისეთი კომპიუტერები გადასცეს, რომლებიც რამდენიმე წელი გამოადგებათ, არა ისეთი, როგორიც ახლაა…

რა გავაკეთოთ მაღალ კლასებში? ამ შემთხვევაში გამოსავალი შეიძლება მობილური ტელეფონები იყოს.

მობილური ტელეფონის საშუალებით შესაძლებელი იქნება ამ საკითხებზე მუშაობა, თუმცა არა მგონია, ადვილი იყოს, ყველა მოსწავლე სრულფასოვნად ჩავრთოთ სწავლის პროცესში და მობილური კლასში გასართობ ნივთად არ გვექცეს.

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ საბაზო საფეხურის ესგ (2018-2024) ითვალისწინებს ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების სტანდარტს VII-VIII კლასებისთვის (2020-2021 წელს უკვე ემატება VII კლასში). ასევე ახალი სკოლის მოდელით გათვალისწინებულია სხვადასხვა აქტივობები ამ მიმართულებით.

ჩვენ არ ვართ ნავთობით მდიდარი ქვეყანა, არ გაგვაჩნია რაიმე მნიშვნელოვანი ბუნებრივი რესურსი. მხოლოდ ტურიზმსა და სოფლის მეურნეობაზე დამოკიდებულებით საიმედო მომავალს ვერ შევქმნით.

რით შეიძლება წარვდგეთ მსოფლიოს წინაშე 10, 15, 20, 50 წლის შემდეგ?

საინფორმაციო ტექნოლოგიები – ეს ის მიმართულებაა, რომელსაც ჭკვიანური დაგეგმვის შემთხვევაში თავისუფლად შეუძლია, პატარა ქვეყანასაც მოუტანოს დიდი წარმატება. მაგალითი? ესტონეთი!

რამდენიმე წლის წინ პარიზში, სენის სანაპიროზე ნაჭრის ჩანთა ვიყიდე, წარწერით –  „სენის ბუკინისტები“ და თეთრთმიან, ასაკოვან ბუკინისტს, უფრო გასაგებად რომ ვთქვა, „ტიპს, ტიპურ გარემოში“, ვთხოვე, ჩემთან ერთად ფოტო გადაეღო. სიამოვნებით დამთანხმდა, რომელიღაც ძველი ფრანგული გამოცემა აიღო, ხელი გადამხვია და საკმარისადაც გაიღიმა. ის ფოტო ახლაც მაქვს. ვდგავარ თვითკმაყოფილი გამომეტყველებით და სახეზე მაწერია, რომ ყველაფერი კარგადაა, მას – რომ ამაში არაფერია ნამდვილი. შემწყნარებლური მზერით მაგრძნობინებს, რომ საკუთარი ილუზიების ტყვე ვარ, მორიგი ტურისტი რუკით ხელში, რომელიც სადაცაა ქუჩას გადაჭრის და კუთხის წითელ ბულანჟერიაში დალევს ჭიქა ყავას კროასანთან ერთად, რადგან ყველგან წერია, რომ პარიზში ასე უნდა მოიქცე. მეც საკუთარ თავს იმედს არ ვუცრუებ და ვიქცევი ისე, როგორც ათასობით ადამიანი ჩემამადე და ჩემ შემდეგ – ყავა გემრიელია, კროასანი ახალი, პარიზი – ქარიზმატული. თავადაც ვერ ვხდები, რომ ეს უკვე სხვების გათელილი გზაა, მე კი ჩემი უნდა ვიპოვო და ჩავუსაფრდე მომენტებს, როცა ნამდვილი ვარ, მაგალითად, როცა ქუჩებში ხეტიალისას მოულოდნელად წავაწყდები წარწერას – „სენტ ჟენევიევ“ – და გონებაში ამოტივტივდება ბავშვობაში დიდი ფრანგი მწერლის წიგნში ამოკითხული და აკვიატებული, ნევ-სენტ-ჟენევიევის ქუჩა. შევყვირებ კიდეც და რამდენიმე გამვლელს ჩემკენ მოვახედებ. არ შემიძლია მათ ჩემი სიხარული გავუზიარო. არადა, თითქოს, ძველ მეგობარს შევხვდი და ხელი მოვხვიე.

ცხოვრებაშიც ასე ხდება – ვიცით, რომ რაღაც უნდა გავაკეთოთ, რაღაცის თქმა აუცილებელია და ნაცნობ გზას მივყვებით მაშინ, როცა შეიძლება, მართლა მნიშვნელოვანი და ინდივიდუალური დაგვავიწყდეს ან გამოგვეპაროს.

– ქაოსია კლასში! – შემოვძახებ ენერგიულად.  (ყველა ხვდება, რომ გაკვეთილის დაწყებამდე რამდენიმე წამიღა დარჩა, კლასში აქეთ-იქით და წრეზე სირბილი უნდა შეწყდეს და იმის მიუხედავად, გრძელი ფეხები აქვს თუ მოკლე, მერხთან შეიყუჟოს).

– მხოლოდ მე მიყურებთ! (ეს სიტყვები ნიშნავს, რომ ნებისმიერი დიალოგი და დისკუსია დასრულდა და ახალი მასალის ახსნას ვიწყებ, რაც მაქსიმალურ ყურადღებას მოითხოვს).

– ყველამ საკუთარი თავი გააჩუმოს! (ადეკვატური რეაქცია გვქონდეს შენიშვნაზე და სხვაზე არ მივუთითოთ, სიტყვებით: მე რატომ, მას? ისიც ლაპარაკობდა!).

– გელოდებით! (ვგულისხმობ, რომ სანამ ჭამა, ხითხითი, ფხუკუნი და რომელიმე საჭირბოროტო ცხოვრებისეული საკითხის განხილვა არ დასრულდება, გაკვეთილს ვერ დავიწყებ, თუნდაც ზარი დაირეკოს).

ვინ იცის, თავადაც რამდენჯერ გამიგონია ეს სიტყვები! ალბათ, ამიტომ მეჩვენება, რომ არაუშავს, თუკი თავადაც გავიმეორებ, ორჯერ, ათჯერ, ოცჯერაც ვიტყვი, გავცვეთ თუ გავამრავალფეროვნებ, ისევ ავურევ ერთმანეთში „საზოგადოსა“ და „საკუთარს“.

შესაძლოა, სწორედ იმიტომ, რომ გავექცეთ ზოგადს, დამკვიდრებულსა და გათავისებულს და ვიპოვოთ ჩვენი, პირადი და განსაკუთრებული, რაც ასე რთულია, ვიწყებთ რაღაცის შექმნას, გამოგონებას, აგებას. ხანდახან ვჯდები და უბრალოდ ვწერ. შესაძლოა, არ ვიცოდე, რაზე უნდა დავწერო, ან აქვს თუ არა აზრი იმ ყველაფერს, რასაც ვწერ, მაგრამ თითქოს ვალდებული ვარ, დავჯდე და აღვწერო ყოველდღიურობის თითოეული დეტალი, ყველა ადამიანი, რომელმაც გვერდით ჩამიარა და კვალი დატოვა ჩემში, ან სულაც, სრულებით ვერ მოახდინა შთაბეჭდილება. მაგალითად, აღვწერო ლამაზად ჩაცმული ბავშვი ძვირადღირებული სათამაშოების მაღაზიის წინ, რომელსაც ვერ გადაუწყვეტია, რომელი სათამაშო უნდა, რადგან ისედაც უამრავი აქვს, მაგრამ რამდენიმე წამიც და მაინც მოითხოვს რომელიღაც მანქანის რომელიღაც კოლექციის ბოლო მოდელის განსხვავებული ფერს, რადგან ჩვენ ყველანი სტერეოტიპების, ტენდენციების, შეხედულებების მსხვერპლი ვართ და გვჯერა, რომ არსებობს ნივთები, რომლებიც აუცილებლად უნდა გვქონდეს, საქმეები, რომლებიც აუცილებლად უნდა გავაკეთოთ და იდეები, რომლებმაც ყოველ ეჭვს გარეშე უნდა გაგვინათონ გონება. მე კი ასეთ დროს ვფიქრობ აუცილებლად საკითხავ წიგნებზე, რომლებიც ნამდვილად მეგულება, რადგან ზოგ წიგნს მართლა შეუძლია, ჩვენს კითხვებს პასუხი გასცეს და რაღაც შეცვალოს ჩვენში, აუცილებელ ხურდა ფულზე, რომელსაც ჯიბეში ვიყრით, რომ კუთხეში მიმჯდარი რომელიმე თავჩახრილი მოხუცისგან ერთი ცალი ლიმონი ვიყიდოთ და ჩემს ნაცნობზე – ცნობილ, გემოვნებიან, „ბომონდში“ გარეულ ფოტოგრაფზე, რომელიც პარასკეობით სოფელში მიდის, რომ მიწა მოხნას, რადგან ყველაზე მეტად იქ ემსგავსება საკუთარ თავს.

„მეტისმეტად ნუ შეიყვარებ საკუთარ გამარჯვებებს. ნებისმიერ შემთხვევაში, პროაქტიულად უნდა გააგრძელო იმის ძიება, რამაც შესაძლოა მომავალში ბოლო მოგიღოს“.

„ადაპტაციის უნარი AQ – ყველა ჩვენგანისთვის საჭირო უნარია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ მსოფლიო ძალიან სწრაფად ვითარდება. ცვლილებებთან შეგუება კი ისე გვჭირდება, როგორც არასდროს კაცობრიობის ისტორიაში“.

ნატალი ფრატო

დღეს სამყარო ახალი გამოწვევების წინაშეა. ეს არ არის საუკუნის ან ათწლეულის გამოწვევები. მესამე ათასწლეული სრულიად განსხვავებულ რეალობას გვთავაზობს. უფრო სწორად, გვთავაზობს გაურკვეველ რეალობას. დღეს ბევრი ადამიანია დაბნეული: არ იცის, რა იქნება ხვალ, ამიტომ ვერ გადაუწყვეტია, რა გააკეთოს დღეს, რომ ხვალესთან თავსებადი იყოს…

იცვლება მსოფლაღქმა, ცხოვრების პარადიგმა… და რა შეგვიძლია ჩვენ ამ ვითარებაში? პარადიგმის შიგნით ცვლილებებს და გადაწყობას აზრი არ აქვს. თითქოს ძველ სამყაროს საყრდენი გამოეცალა… სწორედ ეს სიტუაცია ქმნის წინაპირობას, რომ ადამიანები ჩვეული მდგომარეობიდან გამოვიდნენ და ყველაფერს „უცხო თვალით“ შეხედონ. უცხოპლანეტელებივით დააკვირდნენ საკუთარ ქცევებს. ალბათ რამდენ გაუცნობიერებელ და გაუაზრებელ საქციელს აღმოაჩენდნენ… ავტომატურ ქმედებებს, რუტინას, უსიხარულობას… ალბათ საკუთარ თავზეც გაბრაზდებიან… რატომ… რატომ… რატომ ამდენი მექანიკა და ნაკლები შემოქმედებითობა? ყველა ადამიანი ხომ დაბადებით შემოქმედია?

ჰოდა, სწორედ ის დროა, ახალი შესაძლებლობები, ახალი უნარები აღმოვაჩინოთ. და როგორ მოვახერხოთ ეს? პირველ რიგში, სტერეოტიპული ხედვებისგან უნდა გავთავისუფლდეთ! რამდენჯერ გვითქვამს, რომ რაღაც „არ შეიძლება!“, „ეს როგორ შეიძლება?!“, „ასე არ გამოვა!..“ ამ სიტყვა-რწმუნებებით კი საკუთარი კარი ჩაგვიკეტავს, ცხრა ბოქლომი დაგვიდვია და შიგნით შევყუჟულვართ, რომ უფრო დაცულად გვეგრძნო თავი. ახალმა სამყარომ ყველა კარი შემოაღო და ახლა ან შიშით მოვიკუნტებით, ან ყველა კარს ფართოდ გავაღებთ და „გარეთ“ გავიხედებით – ჩვენი შესაძლებლობების კვანტურ ველს დავათვალიერებთ.

მთავარი ფრაზა იქნება „სეზამ, გაიღე!“ – და თუ ეს ნამდვილად გვინდა, ჩვენ წინ განუმეორებელი პერსპექტივა გადაიშლება.

ადამიანს კვანტური ცნობიერება აძლევს უნარს, სუპერპოზიციაში დადგეს და ყველა შესაძლებლობა ერთად დაინახოს. ბუნებრივია, ადამიანს არ შეუძლია ყველა შესაძლებლობით ცხოვრება, მაგრამ შეუძლია, არჩევანი გააკეთოს და, ამავე დროს, ყოველთვის დაიტოვოს გზა, ხელახლა დაბრუნდეს სუპერპოზიციაში ახალი არჩევანისთვის – ცვლილებები ხომ სპირალისებურია და არასდროს სრულდება. ჩვენ კი ჩაკეტილ სივრცეში კი არა, ღია სივრცეში უნდა ვიმოძრაოთ, წრეზე კი არა, – სპირალზე!

ადაპტაციის უნარი მეტაფორულად შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც სუპერპოზიციაში ყოფნა, როცა სტერეოტიპებისგან თავისუფლდები და უამრავ გზას ხედავ.

ადაპტაციის უნარი, პირველ რიგში, გულისხმობს შესაძლებლობების დანახვას, ცვლილებების მიღებას და გამბედაობას, რომ ყველაფერი შეიძლება დაიწყო თავიდან, რომ ყველაფერი შეიძლება დაიწყო ნულიდან და რომ „ნული“ საუკეთესო ადგილია მშენებლობისთვის. მაგრამ…. მაგრამ ამ წერტილში ვერ მოვხვდებით, სანამ მყარი დისკიდან ძველ ცოდნას არ წავშლით. ჩვენს დისკს თავისი შესაძლებლობები აქვს და ძველი ინფორმაციის წაუშლელად მასზე ახალი ვერ ჩაიწერება. თუ ჭიქაში წყალი ასხია, ღვინოს ვერ ჩაასხამ – ჭურჭელი ჯერ უნდა დაიცალოს და შემდეგ აივსოს სხვა სითხით.

მაგრამ რა უყოს ადამიანმა ამდენ „ნაგროვებ“ ცოდნას და გამოცდილებას, რომელიც გუშინ შესაძლოა მუშაობდა, მაგრამ ახალ სამყაროში სრულიად გამოუსადეგარია, რადგან სხვა მსოფლხედვა, სხვა კანონები და კანონზომიერებები მოქმედებს? მე მზად ვარ, ყველაფერი მოვნიშნო, თითი delete-ს დავაჭირო და კოსმოსის სანაგვეზე გავისტუმრო ცოდნა და გამოცდილება, რომელიც უკვე აღარ მუშაობს. თქვენ?

ადაპტაციის უნარი თანამედროვე სამყაროს მნიშვნელოვანი უნარია, რომელიც ყველას აქვს – როგორც ჩაწერილი, მაგრამ გაუაქტიურებელი პროგრამა. ის დროა, პროგრამა ამოქმედდეს და ჩვენში განუსაზღვრელი შესაძლებლობების სივრცეში გაგვიყვანოს.

ნატალი ფრატო Tedx-ზე ადაპტაციის უნარის შესახებ გვიყვება: ადაპტაციის უნარი AQ ყველა ჩვენგანისთვის საჭირო უნარია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ მსოფლიო ძალიან სწრაფად ვითარდება. ცვლილებებთან შეგუება კი ისე გვჭირდება, როგორც არასდროს კაცობრიობის ისტორიაში.

ადაპტურობის გასაზომავად ის 3 ხერხს გვთავაზობს.

პირველი: სამსახურებრივ გასაუბრებაზე, როგორც წესი, სხვადასხვა ვარიაციით სვამენ კითხვას: „მიამბეთ იმ დროზე, როცა…“

ადაპტურობის გასაზომ ინტერვიუში კი აქცენტი წარსულის ნაცვლად მომავალზე დაისმის. ასეთ დროს „რა მოხდება, თუ…“ ტიპის შეკითხვებს ვსვამ. მინდა, მან, ვისაც ვესაუბრები, მომავლის რეალობის სხვადასხვა შესაძლებლობა დაინახოს. მისი პერსპექტივები თუ სხვადასხვა სცენარის განვითარების დანახვის უნარი ძალიან სასარგებლო ინფორმაციას მომაწვდის ამ ადამიანზე.

თავისუფლად შეიძლება, ეს ხერხი მასწავლებელმაც გამოიყენოს ლიტერატურის გაკვეთილზე, მაგალითად, მოსწავლეებს მივცეთ ასეთი დავალება:

• რა მოხდებოდა, „ოთარაანთ ქვრივში“ გიორგი რომ არ მომკვდარიყო?
• რა მოხდებოდა, ლუარსაბ თათქარიძეს სიზარმაცე რომ დაეძლია?
• რა მოხდებოდა, წითელქუდა მგელს რომ არ გადაეყლაპა?
• რა მოხდებოდა, ხევისბერ გოჩას შვილი რომ არ მოეკლა?
• რა მოხდებოდა, ჯაყოს მარგო რომ ვერ დაეპყრო?

– და ასე შემდეგ.

ტექსტების მსგავსი ინტერპრეტაციები მოსწავლეებს განუვითარებდა მრავალმხრივი ხედვის და ადაპტაციის უნარს.

IQ ტესტი გცდის, რა ინფორმაციას იღებ და როგორ იმახსოვრებ მას, ხოლო AQ გამოცდა ნიშნავს, რაღაც ჩარჩოში მოქცევისას როგორ შეძლებ სიტუაციით მანიპულირებას კონკრეტული მიზნის მისაღწევად.

მეორე ხერხია ადამიანის იმ თვისებაზე დაკვირვება, რომელსაც შეგვიძლია ძველი ცოდნის დაკარგვისა და მისი ახლით შევსების პროცესისთვის მზაობა ვუწოდოთ. ჩვენი ტვინის ახალი ინფორმაციით შევსება ძალიან მნიშვნელოვანია. ხანდახან მასაც კომპიუტერის დისკივით სჭირდება გასუფთავება.

რაც შეეხება მესამე ხერხს, ეს არის ადამიანში აღმოჩენის სურვილის აღმოჩენა.

ის, რაც ცოტა ხნის წინ შეუძლებელი გვეჩვენებოდა, შესაძლებელი აღმოჩნდა. მაგალითად, პანდემიამდე ვერ ვიფიქრებდით, რომ სკოლები და უნივერსიტეტები ასე სწრაფად გადავიდოდნენ ონლაინ პლატფორმაზე; მიუხედავად ტექნიკური ხარვეზებისა, ეს გზა ეფექტური აღმოჩნდა იმ პირობებში, როდესაც სამყარო „შინ შეიკეტა“. პრობლემური სიტუაციები ერებსაც და კონკრეტულ ადამიანებსაც აიძულებს, იფიქრონ და ყველაფერს „სხვა თვალით“ შეხედონ, „სხვა სამყარო“ აღმოაჩინონ, „სხვა კანონზომიერებები“ შეიცნონ და აირჩიონ „სხვა გზა“, რომელიც ყოველთვის არსებობს, მაგრამ ვერ ვხედავთ.

წლების წინ, სასერტიფიკაციო გამოცდების ჩაბარების დროს, ერთ-ერთი ფსიქოლოგი, ვინც უპირობოდ გავიგე და მივიღე, ბენჯამინ ბლუმი იყო. ტრენინგებზეც ყველაზე მეტ აქცენტს ბლუმის საგანმანათლებლო მიზნების ტაქსონომიაზე ვაკეთებდი.

ბლუმის მიერ შექმნილი ტაქსონომია სასარგებლო იყო გასული საუკუნის შუა პერიოდში საგანმანათლებლო სტანდარტების შეფასების, არსებული მეთოდებისა და ახალი მეთოდების შესამუშავებლად. მასწავლებლები მას ჯერ კიდევ იყენებენ, რადგან ბლუმის ტაქსონომია გვაფიქრებინებს დავალებების შემეცნებით სიღრმეზე. თუმცა არსებობს მოსაზრება, რომ ასეთი მარტივი კლასიფიკაციით შეუძლებელია მოსწავლის აზროვნების შეფასება.

თავად ბლუმი ლიტერატურაში არაერთხელ მიუთითებს იმაზე, რომ იგი არასწორად იყო გაგებული. მისი კლასიფიკაცია არ მიუთითებს დეტალურ მიზნებზე, რომლებისთვისაც მხოლოდ სწავლების ერთი მეთოდი უნდა იქნას გამოყენებული“ (Bloom, 1994). ბლუმმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მასწავლებელს სასწავლო პროცესში გადაწყვეტილების მიღებისას მეთოდური ტექნიკის ფართო არჩევანი უნდა ჰქონდეს. ტაქსონომიაში მხოლოდ გარკვეული მიზნების მაგალითებია განსაზღვრული სხვადასხვა დონეზე. მრავალფეროვანი მეთოდების არჩევისას, მასწავლებლებმა უნდა აირჩიონ ის, რომელიც მოსწავლეს დაეხმარება ცოდნის გამოყენებაში, ცხოვრებაში უცნობი პრობლემების გადაჭრაში. თუ მასწავლებელი ასეთი მეთოდებით ხელმძღვანელობს, მაშინ მოსწავლე დაცულია ისეთი საგანმანათლებლო მიდგომისაგან, რომელიც მზა მასალას ასწავლის – მიიჩნევს ბლუმი. სწორედ ამიტომ მომწონს ბლუმის ტაქსონომია.

მას შემდეგ, რაც ბლუმმა და მისმა კოლეგებმა 1956 წელს გამოაქვეყნეს პირველი ტაქსონომია, შეიქმნა 19-ზე მეტი ალტერნატიული სისტემა, რომლებიც ცდილობენ საგანმანათლებლო მიზნების კლასიფიკაციას (Anderson & Krathowl, 2001). დღეს სულ მცირე 30 ასეთი სისტემაა ცნობილი. სასწავლო გეგმის მისაღწევი მიზნების გასაანალიზებლად ყველაზე პოპულარული მაინც ბლუმის ტაქსონომიის განახლებული ვერსიაა.

ამჟამად გამოყენებული ტაქსონომიების შეფასებისას აუცილებელია აღინიშნოს, რომ თითოეული მათგანი გამიზნულია ერთი კონკრეტული მიზნისთვის, მაგრამ არ არსებობს ერთადერთი სწორი, რომელიც გამოყენებული იქნებოდა ყველგან. ზოგი ტაქსონომია კარგად ემსახურება სწავლის ახალი სტანდარტების შემუშავებას, ზოგი კი არსებული სტანდარტების შესაფასებლად გამოიყენება (ედმუნდ ვანაგსი).

განათლების თეორიებში კონსტრუქტივიზმის იდეების გაჩენასთან ერთად მოსწავლეები შეეცდებიან, აქტიურად შექმნან ცოდნა და მონაწილეობა მიიღონ სასწავლო პროცესში. ეს თავის მხრივ ნიშნავს, რომ თითოეულმა მოსწავლემ უნდა მიაღწიოს გარკვეულ პროგრესს, რომლის შეფასებაც ძალზე მნიშვნელოვანია (პიკარდი, 2007). თანამედროვე კვლევები ცხადყოფს, რომ სწავლა საკმაოდ რთული პროცესების ჯაჭვია (დევისი, სუმარა და ლუი-კაპლერი, 2018).

მოსწავლეთა სწავლის შეფასების ბევრად უფრო ცნობილი ტაქსონომიაა სოლო (SOLO) ტაქსონომია, რომელიც 1982 წელს ჯონ ბიგსმა და კევინ კოლისმა შექმნეს. ბიგსის თქმით, „სოლო ტაქსონომია, რომელიც წარმოადგენს დაკვირვებული სწავლის შედეგის სტრუქტურას, სწავლის შედეგების კლასიფიკაციის საშუალებაა“.

სოლო ტაქსონომია არის კიდევ ერთი პოპულარული მოდელი, რომლის მიზანია მოსწავლეთა კოგნიტური განვითარების დონის განსაზღვრა სწავლის პროცესში (Biggs & Collis, 1982; Biggs, 1992). ეს თეორიული მოდელი მიუთითებს შემეცნების დონის სხვადასხვა განზომილებებზე: პრესტრუქტურული, უნისტრუქტურული, მულტისტრუქტურული, მიმართებადი (რეგულირებადი) და გაფართოებული აბსტრაქტული. მოდელის ფარგლებში, გადაწყდა მოსწავლის კოგნიტური განვითარების დონის დადგენის სირთულე, რაც წინა ტაქსონომიების უდიდესი ნაკლი იყო. სოლო მოდელი მეტწილად გამიზნულია სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა კოგნიტური ზრდის შესაფასებლად (Biggs, 1995), მაგრამ ეს საკმარისი არ არის სასწავლო გეგმის შემეცნებითი მოთხოვნების გასაანალიზებლად (Brabrand and Dahl, 2009). სოლო ტაქსონომიის მოდელის საშუალებით შეგვიძლია უკეთესად გავიგოთ, როგორ ესმის მოსწავლეს, რასაც სწავლობს და რა პრობლემები შეიძლება შეექმნას მას სასწავლო პროცესის დროს. სოლო მოდელი მეტ ყურადღებას აქცევს კოგნიტურ პროცესებს, ვიდრე მისაღწევ შედეგებს. ამ მოდელის გამოყენებით, მასწავლებელს შეუძლია, უკეთ გააანალიზოს მოსწავლის პასუხები და გაიგოს, რა სირთულის გადალახვის შედეგად მიაღწია მან მას, ან რა არის კონკრეტული ინდივიდის აზროვნების პროცესის პროგრესი. ასევე, მოდელი საშუალებას აძლევს მასწავლებლებს, გამოიყენონ იგივე ტერმინები მოსწავლის დაკვირვებული ქცევის (შესრულების) შესახებ დროის გარკვეულ პერიოდში.

ტაქსონომიების მოდელები გამოიყენება მოსწავლეთა წინსვლისა და სწავლის შესაფასებლად, მაგრამ, მეორე მხრივ, მასწავლებელმა ყოველთვის უნდა გაითვალისწინოს, რომ ეს კლასიფიკაციები ხელოვნურია და არ შეიცავს პროცესის ყველა ეტაპს. თუ შეფასებისა და სწავლის პრაქტიკა უახლესი თეორიების შესაბამისად იცვლება, მაშინ ცვლილებები დაფუძნებული უნდა იყოს სწავლის თეორიულ მოდელებზე, რაც მასწავლებლებს საშუალებას მისცემს, უკეთ გააცნობიერონ მოსწავლეთა მიერ მიღწეული შედეგების არსი და აირჩიონ მათ მისაღწევად ყველაზე შესაფერისი მეთოდი (პელეგრინო, ჩუდოვსკი და გლაზერი, 2001). თეორიამ პედაგოგებს უნდა გაუკვალოს გზა ყველა ასპექტში თანმიმდევრულობის მისაღწევად – სასწავლო გეგმის შინაარსში, შეფასებასა და პედაგოგიკაში (ბიგსი, 1996).

ტაქსონომიის ჩარჩო უნდა განიხილებოდეს სხვადასხვა სფეროს კონტექსტში – ისინი არ უნდა აღიქმებოდეს, როგორც მზა რეცეპტები სასწავლო ან სწავლის არჩევისთვის. სასწავლო მიზნების ტაქსონომიის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი მინუსია არასწორი წარმოდგენა, რომელსაც ქმნიან მასწავლებლები. მაგალითად, რამდენიმე საკვანძო სიტყვა მარტივი დიაგრამების სახით ქმნის შთაბეჭდილებას, რომ აზროვნება არის სწორი და მასწავლებელმა მიზნის მისაღწევად საკმარისია, შეასრულოს თითოეული ეს ნაბიჯი. თანამედროვე შემეცნებითი და ნევროლოგიური მეცნიერებები კარგად აჩვენებს, რომ სწავლის შესახებ წინა ვარაუდები მცდარია და აზროვნების პროცესები არ არის ასე მარტივი, როგორც ეს გამოსახულია ტაქსონომიაში (მაგ., ჰატი, 2016; Illeris, 2018). ტაქსონომია შეიძლება გამოყენებულ იქნას აზროვნების, სასწავლო გეგმის გაგების, სასწავლო მეთოდების, შეფასებისა და მათ შორის არსებული რთული ურთიერთკავშირის შექმნის მიზნით.

ტაქსონომია შეიძლება გამოყენებულ იქნას საერთო ტერმინოლოგიის დანერგვისა და საერთო ცნობიერების განვითარებისათვის. ამასთან, მათი გამოყენება შეუძლებელია, როგორც წამყვანი თეორია, რომელიც განსაზღვრავს, რა და როგორ უნდა ასწავლოს მასწავლებელმა კლასში. „60 წელზე მეტი ხნის წინ ბენჟამინ ბლუმის განზრახვა იყო წესრიგის აღდგენა ქაოსში, რომელიც განათლების სფეროში მეფობდა. განათლების თანამედროვე ქაოსი მხოლოდ იზრდება, ამიტომ ტაქსონომიების გამოყენება კიდევ უფრო უნდა დაფასდეს”, (ანდერსონი, 2001).

სოლო ტაქსონომია უზრუნველყოფს კოგნიტური სწავლის შედეგების გააზრებას. ეს იერარქიული მოდელი არის ყოვლისმომცველი (ობიექტური კრიტერიუმებით), რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა საგანში, დავალებების განსხვავებული ტიპებით (Hattie & Purdie, 1998). მასწავლებლები სარგებლობენ იმით, რომ სოლო წარმოადგენს საკმაოდ მრავალფეროვან მასალას, აღზრდის სტრუქტურული სირთულის ეტაპზე, რომლებიც აჩვენებს თანმიმდევრობას ამოცანების შესაბამისად. გარდა ამისა, მოსაზრების ზედაპირული ან ღრმა დონეების დაგეგმვა და შეფასება შესაძლებელია მოსწავლის აზროვნების წარმოდგენის კოდირებით. ვიზუალური სიმბოლოების გამოყენება სოლო ტაქსონომიაში გაგების დონის წარმოსადგენად საშუალებას მოგვცემს, გავიგოთ, „სად უნდა წავიდეთ შემდეგ?“ გადაწყვეტილებები და აზროვნების ინტერვენციები უფრო ზუსტად მიზნად ისახავს მოსწავლის სწავლის საჭიროებების დადგენას. ეს უზრუნველყოფს უშუალოდ სწავლის შედეგებთან დაკავშირებულ უკუკავშირს.

სოლო მოდელის უპირატესობა ბლუმის ტაქსონომიის მიმართ, მოსწავლეთა სწავლის შეფასებაა. ეს უპირატესობები ეხება არა მხოლოდ ცოდნის შეძენასა და ქულას, არამედ მოიცავს შეფასების პროცესის თავისებურებებს, რომლებიც ყურადღებას ამახვილებენ იმაზე, თუ როგორ სწავლობენ მოსწავლეები და როგორ სწავლობენ მასწავლებლები, რათა დაეხმარონ მოსწავლეებს, პროგრესულად გამოიყენონ უფრო რთული შემეცნებითი პროცესები.

შეფასებამ უნდა მართოს სწავლა. ის არის დინამიკის მაჩვენებელი, სადაც მასწავლებლებმა და მოსწავლემ შეიძლება ერთად იმუშაონ საგნის ან თემის შესახებ საკუთარი ცოდნის გასაუმჯობესებლად. შეფასება უნდა იყოს ავთენტური.

სოლო სტრუქტურა ეხმარება მოსწავლეს საკუთარი აზროვნების ძლიერი და სუსტი მხარეების დადგენაში; „ისწავლოს სწავლა“ და დაეხმაროს სკოლებს, სწავლის შედეგები გახადონ თვალსაჩინო მოსწავლეებისთვის. სოლო ტაქსონომია ეხმარება სკოლებს, შეიმუშაონ:

1. სასწავლო პროცესი (სოლო და ძირითადი კომპეტენციები);
2. სკოლებში გამოყენებული სწავლების ენა. (სოლო სასწავლო ზმნები);
3. სწავლის მიზნები და სწავლის შედეგები (სოლო დიფერენცირებული სწავლის გამოცდილება);
4. სასწავლო პროცესის თვითშეფასება (სოლო დიფერენცირებული თვითშეფასების რუბრიკები);
5. ინტერვენციები, რომლებიც აძლიერებენ სწავლის დროს ღირებულების ჩამოყალიბებას (სოლო დიფერენცირებული ჩარევები).

სოლო ტაქსონომია გამოიყენება შემდეგი მიზნებისთვის:

• დიფერენციაციის გეგმის შემუშავება;
• თვითშეფასების რესურსების შემუშავება;
• ინოვაციური სასწავლო გეგმის შედგენა;
• ასახავს სწავლის პროცესებსა და შედეგებს;
• ელექტრონული სწავლებისა და აზროვნების სტრატეგიების ინტეგრირება.

სოლო ტაქსონომიის გამოყენება ნამდვილად აძლევს პედაგოგებსა და მოსწავლეებს იმის შესაძლებლობას, რომ უფრო ღრმად შეისწავლონ ის თემატიკა, რომელშიც ისინი მონაწილეობენ და შეაფასონ სწავლა სასწავლო პროცესში.

სოლო ტაქსონომიის ერთ-ერთი დადებითი მხარეა ის, რომ მასწავლებლებს გაუადვილდებათ დონის განსაზღვრა და დაეხმარებიან მოსწავლეებს სასწავლო პროცესის წარმართვაში.

სოლო ტაქსონომიის ხუთი დონე:

პრესტრუქტურული დონე – მოსწავლეს არ ესმის ინფორმაცია, ამიტომ ვერ ახერხებს გაგებას. ამ დონეზე არაფერია ცნობილი დავალების შესახებ;

უნისტრუქტურული დონე – მოსწავლეს ამ დონეზე აქვს მხოლოდ ძირითადი კონცეფცია საგნის ან დავალების შესახებ; მას შეუძლია მარტივი და აშკარა კავშირის დამყარება, მაგრამ ინფორმაციის ფართო მნიშვნელობა არ არის გაგებული.

მულტისტრუქტურული დონე – მოსწავლეს ამ დონეზე შეუძლია გააცნობიეროს საგნის ან დავალების რამდენიმე ასპექტი, მაგრამ თემის გარშემო იდეებსა და ცნებებს არ აქვთ ურთიერთკავშირი. მოსწავლეს შეუძლია მთელი რიგი კავშირების დამყარება, კლასიფიცირება, მაგრამ მთლიანობის მნიშვნელობა არ არის გასაგები. ცნობილია რამდენიმე შესაბამისი დამოუკიდებელი ასპექტი. მოსწავლეს შეუძლია ჩამოთვალოს, განსაზღვროს, აღწეროს, დააკავშიროს, შეუსაბამოს ან გააკეთოს ალგორითმები. ამ დონის შეფასება, პირველ რიგში, რაოდენობრივია.

მიმართებადი დონე – მოსწავლეს ამ დონეზე შეუძლია გააცნობიეროს ნაწილების მნიშვნელობა მთლიანთან მიმართებაში. იდეები და კონცეფციები უკავშირდება ერთმანეთს და ისინი ქმნიან მთლიანობის თანმიმდევრულ გაგებას. მოსწავლეთა სწავლის შედეგები აჩვენებს შედარების, მიზეზ-შედეგობრივი აზროვნების, თანმიმდევრობის, ანალიზის, მთლიანი აზროვნების, ანალოგის, გამოყენებისა და კითხვების ფორმულირების მტკიცებულებებს. ეს ის დონეა, რომელიც საგნის ადეკვატურ გაგებას გულისხმობს.

გაფართოებული აბსტრაქტული – ამ დონეზე მოსწავლეს შეუძლია შეასრულოს კავშირები არამარტო მოცემულ საგნობრივ ჭრილში, არამედ ასევე შეუძლია კავშირი დაამყაროს მის მიღმა. მას შეუძლია განაზოგადოს და გადაიტანოს პრინციპები და კონცეფციები ახალ განსხვავებულ კონტექსტში; შექმნას ახალი იდეები და კონცეფციები; შეუძლია პროგნოზირება, განზოგადება, შეფასება, თეორიზაცია, ჰიპოთეზირება, შექმნა და ასახვა.

სოლო ტაქსონომიას რეალური უპირატესობები:

• ეს უპირატესობები ეხება არა მხოლოდ საგნების სწავლებასა და ქულას, არამედ მოიცავს შეფასების პროცესის თავისებურებებს, რომლებიც ყურადღებას ამახვილებენ იმაზე, თუ როგორ სწავლობენ მოსწავლეები და როგორ ასწავლიან მასწავლებლები, რათა მოსწავლეებს დაეხმარონ უფრო რთული კოგნიტური განვითარების პროცესში;
• როგორც მასწავლებლები, ასევე მოსწავლეები ხშირად გადადიან უფრო ღრმა კონსტრუქციებზე და ეს ხდება სოლო ტაქსონომიის დონეზე;
• დონეების ინტერპრეტაცია შესაძლებელია მოსწავლეთა ცოდნის შესაბამისად. ექვსი წლის მოსწავლეს შეიძლება ვასწავლოთ ზოგადი პრინციპები და ჰიპოთეზების წამოყენება, თუმცა განსხვავებული აბსტრაქციისა და დეტალების განსხვავებულ დონეზე. სოლო მეთოდის გამოყენებით, ამგვარი აბსტრაქციების შესაფასებლად გაცილებით მარტივია შეფასების კრიტერიუმების შექმნა.
• ბლუმის ტაქსონომიასთან დაკავშირებული ზოგიერთი გამოცდილებისგან განსხვავებით, სოლო დონის იდენტიფიცირება და კატეგორიზაცია შედარებით ადვილია.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:

https://znanio.ru/media/obzor_veduschih_obrazovatelnyh_kontseptsij-298402 ; https://edqualt.tj/ru/

https://pamhook.com/solo-taxonomy/;

https://blogs.edweek.org/edweek/finding_common_ground/2014/02/whats_our_best_taxonomy_blooms_or_solo.html ; https://www.nwlink.com/~donclark/hrd/Bloom/SOLO_taxonomy.html

ვერავინ იფიქრებდა, რომ 2020 წელი ასეთი დიდი გამოწვევების წინაშე დაგვაყენებდა. დარწმუნებული ვარ, ეს წელი განსაკუთრებულ ადგილს დაიკავებს თითოეული ჩვენგანის მოგონებათა ყუთში. სკოლისა თუ უმაღლესი სასწავლო დაწესებულებების მასწავლებლები COVID-19-მა საკმაოდ რთული და ამავდროულად საინტერესო გამოწვევების წინაშე დააყენა, რამაც კიდევ ერთხელ დასვა ციფრული ინტელექტის (Digital Intelligence) ქონის აუცილებლობის საკითხი როგორც მასწავლებლებში, ასევე შემსწავლელებში. დადგა აუცილებლობა გაგვერღვია დროისა და სივრცის საზღვრები და ვყოფილიყავით ყველგან და ყველასთან; ვყოფილიყავით უფრო ხელმისაწვდომი, შემოქმედებითი და მეტად ყურადღებიანი ჩვენი შემსწავლელების და ჩვენი საკუთარი პიროვნული და პროფესიული განვითარების მიმართ.

თავდაპირველად, ალბათ ყველა ჩვენგანს დაეუფლა შიში და მღელვარება ახალი ფრიად საინტერესო გამოწვევის მიმართ, რაც ლექციებისა და გაკვეთილების ონლაინრეჟიმში ჩატარებას გულისხმობს. ბევრ ჩვენგანს გაუჩნდა უამრავი შეკითხვა, რომლებზე პასუხიც არც თუ ისე ადვილი აღმოჩნდა, მით უმეტეს მაშინ, როცა მთელი მსოფლიოს საგანმანათლებლო სისტემაც იმავე უპრეცედენტო გამოწვევის წინაშე დადგა.

• როგორ შევინარჩუნო მოსწავლეთა ჩართულობა გაკვეთილზე?
• როგორ გავზარდო მოსწავლეთა მოტივაცია, ენთუზიაზმი და ცნობისმოყვარეობა?
• როგორ მოვახდინო მოსწავლეთა მუშაობის მონიტორინგი, როცა მხოლოდ მათ სახეებს ვხედავ და არ ვიცი, სინამდვილეში ეკრანის წინ რას აკეთებენ, მართლა ასრულებენ თუ არა დავალებებს?
• როგორ მივცე მოსწავლეებს ეფექტური უკუკავშირი?
• როგორ მოვარგო ონლაინგაკვეთილების აქტივობები მათ ინდივიდუალურ საჭიროებებს? და საერთოდ, როგორ გამოვყო მათი ინდივიდუალური საჭიროებები მაშინ, როცა ჩვენ შორის დიდი სივრცე და მხოლოდ კომპიუტერის/მობილური ტელეფონის/ტაბლეტის ეკრანია?
• როგორ უზრუნველვყო ჯგუფური/წყვილში მუშაობა და როგორ ვაწარმოო მოსწავლეთა მუშაობის მონიტორინგი ამ დროს?
• როგორ დავეხმარო მოსწავლეებს სირთულეების დაძლევაში?
• როგორ დავეხმარო და მივაწვდინო ხმა იმ მოსწავლეებს, რომელთაც არ აქვთ წვდომა ინტერნეტთან, ან საერთოდ არ აქვთ ის მოწყობილობა, რომლის საშუალებითაც გაკვეთილზე ჩაერთვებიან?

დაბოლოს, როგორ გადავრჩე, რომ ემოციურად და ფიზიკურად არ გადავიწვა?

ინტერნეტი ხომ საოცარი რამაა. ჩაწერეთ საძიებო ველში ნებისმიერი ამ შეკითხვათაგანი და უამრავ სტატიას აღმოაჩენთ, მაგრამ რომელი ინფორმაცია მოვარგოთ ჩვენს საჭიროებებს ჩვენს რეალობაში? რომელი რჩევები გავითვალისწინოთ და რა რესურსები გამოვიყენოთ, რომ ჩვენს კონკრეტულ შეკითხვებს გავცეთ პასუხი? ამის გააზრება ყველაზე მნიშვნელოვანია იმისთვის, რომ ნებისმიერ გამოწვევას შეიარაღებული შევხვდეთ.

ნებისმიერი ინფორმაციის მიღების, დამუშავებისა და ჩვენს რეალობასთან ადაპტირების გარდა, ვფიქრობ, პირველ რიგში უნდა ვიფიქროთ იმაზე, თუ როგორ შევინარჩუნოთ ყველაზე ძვირფასი, რაც საკლასო ოთახსა და უნივერსიტეტების აუდიტორიებში გვაქვს შემსწავლელებთან – ეს არის კომუნიკაცია და  ურთიერთთანამშრომლობითი ატმოსფერო, რომელიც ონლაინგაკვეთილებზეც შესაძლებელია შევქმნათ და შევინარჩუნოთ, მიუხედავად ისეთი ბარიერებისა, როგორიცაა ფიზიკური კონტაქტის ნაკლებობა, სხეულის ენის ამოცნობის შესაძლებლობის ნაკლებობა, მოსწავლეთა ანთებულ თვალებში მათი საჭიროებების ამოკითხვა, ან ზოგიერთი მათგანის ჩამქრალი მზერის კვლავ ანთება. მთავარია, მუდამ გვახსოვდეს, რომ ყველაზე ძვირფასი კომუნიკაციაა.

მინდა, ინგლისური ენის მასწავლებლებს (და არა მხოლოდ) და ჩემს კოლეგებს უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში ვურჩიო, დავივიწყოთ ფოკუსირება იმაზე, რა გვაკლია და რამდენი სირთულის წინაშე ვდგავართ და ჩვენი ფიქრების პროექცია მოვახდინოთ იმაზე, რაც გვაქვს და როგორ შეგვიძლია ჩვენს ხელთ არსებული რესურსების გამოყენება ეფექტური და ჯანსაღი სასწავლო პროცესის შექმნისთვის. ვიფიქროთ იმაზე, როგორ ვაქციოთ მთელი მსოფლიოს წინაშე არსებული ასეთი უპრეცედენტო გამოწვევები ახალ საინტერესო შესაძლებლობებად და როგორ აღმოვაჩინოთ ჩვენში ახალი რესურსები ისე, რომ ონლაინგაკვეთილზე ყველა სტუდენტისა და მოსწავლის ხმა გავაჟღეროთ.

ჩემი პირადი გამოცდილებიდან მინდა, აღვნიშნო, რომ ის სტუდენტები, რომლებიც აუდიტორიაში შედარებით პასიურობდნენ, ონლაინლექციებზე საგრძნობლად თამამი და გახსნილი გახდნენ და ამან ჩვენი ეფექტური კომუნიკაციის ხარისხიც საგრძნობლად გაზარდა. იგივე ტენდენცია შევამჩნიე ჩემს თინეიჯერ მოსწავლეებს. სწორედ მაშინ დავფიქრდი იმაზე, როგორ ვკონცენტრირდე ონლაინსწავლების დადებით მხარეებზე და როგორ ვაქციო ისინი ჩემს მეკავშირედ.

გარდა ამისა, როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ყველაზე ღირებული კავშირისა და კომუნიკაციის შენარჩუნებაა, რაც არა მხოლოდ მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის ურთიერთობას ეხება, არამედ კოლეგებთან ურთიერთობასაც. არანაკლებ მნიშვნელოვანია, გვერდში დავუდგეთ ერთმანეთს ისე, როგორც არასდროს და გამოვიყენოთ ყველა შესაძლებლობა – ერთმანეთს გავუზიაროთ გამოცდილება, სასწავლო რესურსები, სხვადასხვა ონლაინსაგანმანათლებლო პლატფორმები. სწორედ ამიტომ გადავწყვიტე ინგლისური ენის მასწავლებლებისთვის და ლექტორებისთვის გამეზიარებინა ძალიან პრაქტიკული და ეფექტური ონლაინსაგანმანათლებლო პლატფორმები, რომლებსაც ვიყენებ გაკვეთილებსა და ლექციებზე და რაც მეტად შეიარაღებულსა და შესაბამისად, მეტად თავდაჯერებულს გაგხდით სწავლების პროცესში. გარდა ამისა, მინდა აღვნიშნო, რომ ზოგიერთი რესურსი შესაძლებელია სხვა საგნის მასწავლებლებმაც მოარგონ საკუთარ საჭიროებებს.

1. https://puzzlemaker.discoveryeducation.com/

აღნიშნული პლატფორმის მეშვეობით თქვენ შეძლებთ ძალიან სწრაფად და მარტივად შეადგინოთ კროსვორდები, ლაბირინთები, კრიპტოგრამები და სხვადასხვა ქვიზი, რომლებიც დაგეხმარებათ, უფრო მეტად ჩართოთ მოსწავლეები, ამუშაოთ ისინი წყვილებში/ჯგუფებში და შეამოწმოთ მათი ცოდნის დონე. საიტზე ნავიგაცია ძალიან მარტივია. რაც მთავარია, არ გჭირდებათ ვებგვერდზე რეგისტრაცია, ან თანხის გადახდა.  მაგალითისთვის გაჩვენებთ ჩემ მიერ შექმნილ კროსვორდსა და სიტყვების საძიებო აქტივობას. მე ამ აქტივობებს ძირითადად ახალი სიტყვების გამეორებისთვის ვიყენებ. შესაძლოა, თქვენ მათ ახალი ფუნქციაც მოუძებნოთ.

Across

5. ​too easily upset or offended
6. that can be trusted to do something well
7. too interested in things that do not involve you, especially other people’s affairs
8. very direct; saying exactly what you think without trying to be polite
9. willing to listen to, think about or accept different ideas
10. not given or giving willingly; not generous, especially with money
11. determined to be successful, rich, powerful, etc.
12. criticizing them too quickly

Down

1. annoyed by somebody/something, especially because you have to wait for a long time
2. involving the use of skill and the imagination to produce something new or a work of art
3. ​putting a lot of effort into a job and doing it well
4. enjoying spending time with other people
5. ​having a lot of confidence in yourself and your abilities

1. https://www.studyblue.com/

აღნიშნული ვებგვერდი დაგეხმარებათ, შექმნათ ფლეშქარდები, სიტყვებს დაურთოთ განმარტებები და სურათები და ავარჯიშოთ მოსწავლეები ახალ სიტყვებზე. საიტს აქვს სხვადასხვა ქვიზის შედგენის ფუნქციაც, რომელსაც თქვენ არ ქმნით და გამზადებულ ფლეშქარდებზე თვითონ ავტომატურად ადგენს სხვადასხვა ტიპის ქვიზების მრავალფეროვანი ტიპის შეკითხვებით. ფლეშქარდების შექმნა ძალიან ცოტა დროს მოითხოვს. თქვენ დაგჭირდებათ საიტზე მარტივი რეგისტრაციის გავლა, რის შემდეგაც უფასოდ შეძლებთ ფლეშქარდების მომზადებას, სხვადასხვა folder-ბის (საქაღალდეების) შექმნას სხვადასხვა კლასის ან უნივერსიტეტის ჯგუფის მიხედვით და ნებისმიერ დროს მიუბრუნებას ამავე ფლეშქარდთან. გარდა ამისა, მოსწავლეებს შეუძლიათ აღნიშნული ფლეშქარდები ერთმანეთს გაუზიარონ და თავადაც შექმნან ისინი, რაც მათ ჩართულობას კიდევ უფრო გაზრდის. გთავაზობთ ჩემ მიერ შექმნილ რამდენიმე ფლეშქარდს:

• 
• https://eastoftheweb.com/
• 

აღნიშნული ვებგვერდის მეშვეობით შეძლებთ, მოსწავლეებს კლასგარეშე საკითხავები მისცეთ, რომელზე წვდომაც სრულიად უფასოდ ექნებათ. შეგიძლიათ მათთან ერთად შეარჩიოთ სასურველი ჟანრი, სირთულის დონე და დაეხმაროთ მათ მკითხველად ჩამოყალიბებაში. საიტზე ასევე შეგიძლიათ ნახოთ გამზადებული შეკითხვები და ქვიზები ტექსტებიდან. შეგიძლიათ ქვიზები თავადაც შეადგინოთ, ან მოსწავლეებმა თვითონ შექმნან ერთმანეთისთვის სხვადასხვა სახის შეკითხვები. საიტზე ნავიგაცია ძალიან მარტივია და არ მოითხოვს რეგისტრაციას ან თანხის გადახდას.

1. https://www.storyboardthat.com/

აღნიშნული ვებგვერდი ძალიან საინტერესოს და შემოქმედებითს ქმნის სასწავლო პროცესს. მისი საშუალებით შესაძლებელია განვლილი ლექსიკური და გრამატიკული მასალის სინთეზირება და მოსწავლეებისთვის პროექტის სახით მიცემა. მისი სასწავლო პროცესთან მორგება მრავალმხრივ შეიძლება. ქვემოთ იხილავთ ციფრული სთორითელინგის მაგალითს. აღნიშნული ვებგვერდი დაგეხმარებათ, განავითაროთ მოსწავლეებში ისეთი შემოქმედებითი უნარებიც, როგორიცაა წერა.

რაც შეეხება მოსმენის უნარ-ჩვევის განვითარებას, ამისთვის ხშირად ვიყენებ National Geographic-ის, TED talk-ის youtube არხებსაც მოსწავლეთა დონისა და საჭიროებების მიხედვით. ასევე, ვიყენებ ისეთ საიტებსაც, როგორიცაა https://www.esl-lab.com/. როგორც ხედავთ, უამრავი საშუალება არსებობს, გავხადოთ სასწავლო პროცესი საინტერესო და შემოქმედებითი ონლაინ სწავლების დროსაც. რაც მთავარია, აღნიშნულ სტატიაში თქვენთვის მარტივი ონლაინპლატფორმები შევარჩიე, რომელთა გამოყენებაც დიდ დროსა და ენერგიას არ წაგართმევთ და რაც ყველაზე მთავარია, განუვითარებს მოსწავლეს ავტონომიურობასა და შემოქმედებით უნარებს. სტატიაში არცერთი ისეთი პლატფორმა არაა წარმოდგენილი, რომელსაც თავად არ ვიყენებ სტუდენტებთან ან მოსწავლეებთან ინგლისური ენის სხვადასხვა დონეზე.

მინდა, კიდევ ერთხელ გავიაზროთ ის, რომ ჩვენ გარშემო დიდი სამყაროა, რომელიც არც თუ ისე შორსაა ჩვენგან, როგორც შეიძლება გვეჩვენოს. მასში არსებულ რესურსებს კი ნათლად მხოლოდ მაშინ დავინახავთ, როცა დავიწყებთ ფიქრს არა იმაზე, რა არ გვაქვს, არამედ ვფოკუსირდებით იმაზე, რაც გვაქვს.

დედაჩემი მასწავლებელია. ბავშვობაში ამას მის პროფესიად კი არა, ბუნებრივ, თანდაყოლილ მოცემულობად აღვიქვამდი, რადგან არამასწავლებელი დედაჩემი სრულიად წარმოუდგენელი ამბავია. აჰა – თავჩახრილი, მხრებში მოხრილი ზის მაგიდასთან და რვეულებს ასწორებს. წითელი კალმით, რა თქმა უნდა. ესაა დედაჩემი. ესაა ჩემი ბავშვობის მოგონებებში მისი სურათ-ხატი. მისი ყველა მოძრაობის ზედმიწევნით გამმეორებელი კიდევ – დედაჩემის ჩრდილია. ჩრდილი აუცილებელია, იმიტომ, რომ ჩემი ბავშვობა 90-იანებს დაემთხვა და ნავთის ლამპა თავისთავად იგულისხმება. სადაც ლამპა – იქაც ჩრდილი. სადაც მხრებში მოხრილი დედაჩემი, იქაც – ალაგ-ალაგ დაძენძილი შავი შალი – მოხრილ მხრებზე.

იმ საღამოსაც მოსწავლეების რვეულებს ასწორებდა. ლამპის სინათლე, რეალურად, მხოლოდ რვეულების და დედაჩემის პროფილის განათებას უწვდენდა თავის სიგრძე-სიგანეს, დანარჩენი უბრალოდ ანასხლეტი იყო დედაჩემის გამხდარი, კანთხელი ხელებიდან, „თხელი რვეულის“ ფურცლებიდან, ფურცელზე უცებ წითლად ჩატეხილი „პწიჩკიდან“.

ვიჯექი ტახტის კიდეზე, ხელით ნაქსოვი რამდენიმე ჯემპრის გორგალიდან თავამოყოფილი და დედაჩემის კედელზე აკრული ჩრდილის მოძრაობებს ვაკვირდებოდი. ეს საქმე თავიდან დროის გასაყვანად გამოვიგონე და ბოლოს ისე გავიწაფე, სახეზე რომც არ შემეხედა, მხოლოდ ამ ჩრდილის მოძრაობაზე დაკვირვებით (ხან არ ინძრეოდა, ხან წინ-უკან ირწეოდა…) შემეძლო გამომეცნო, როგორ განწყობაზე იყო დედა.

იმღამინდელი ჩრდილი – მოწყენილი ჩრდილი იყო. მოწყენილი იყო, წყალი არ გაუვა, მაგის გამოცნობას რა უნდა?!

უცებ, შუქი მოვიდა. შუქის მოსვლა, გასაგები მიზეზის გარდა, კიდევ იმიტომ მიყვარდა, რომ ამ ჩვენს ერთფეროვან უძრაობას უცებ გამოსდებდა ხოლმე თავის ბრჭყვიალა კაუჭს და ჩამაბამდა მეც და გარშემო ყველაფერსაც – მოქმედებების ჯადოსნურ ჯაჭვში. აი, ახლაც:

ნათურა აინთო თუ არა, დედამ ლამპა ჩააქრო.

დედამ ლამპა ჩააქრო თუ არა, მე ტელევიზორი ჩავრთე.

ტელევიზორი ჩავრთე თუ არა (ფილმი გადიოდა), ფილმში ქალმა ჩამრთველს თითი ამოჰკრა, შუქი აანთო.

ქალი დაახლოებით დედაჩემის ასაკის იყო, მაგრამ გაცილებით ლაღი, გაპრანჭული, ბედნიერი, თავდაჯერებული. თითქოს ეს არ იყო საკმარისი – ფილმის ქალს აბრეშუმის ლამაზი პენუარიც ეცვა. საწოლიდან ადგა ეგრე პენუარით. მარტო ადგა, უჩრდილოდ. პირსახოცის თეთრი, თხელი ხალათი გრაციოზული მოძრაობით შემოიცვა და სამზარეულოში გავიდა.

თვალი დედაჩემისკენ გავაპარე, უფრო კი – იმის მხრებზე მოხვეული სქლად ნაქსოვი შალისკენ. თითქოს, უნდა მოეხსნა და ტახტზე მიეგდო, ან რა ვიცი, რაღაც ექნა, იმ ქალის უხილავად გადმოცემული ესტაფეტა უნდა გადმოებარებინა, მაგრამ არა, დედა ისევ უძრავად იჯდა. ზოგჯერ ეგრეც ხდებოდა, შუქის „ჯადოსნური ჯაჭვი“ მოკლე გამოდგებოდა ხოლმე.

უცებ, დედაჩემის თვალებს იქითაც ამოჰკრეს ჩამრთველს თითი – თვალები გაუნათდა. გაუნათდა და თითქოს რაღაც ძალიან ინტიმურზე წავასწარი, თვალი მოვარიდე. თვალი მოვარიდე, მის ჩრდილს გავხედე. ჩრდილმა კიდევ უცნაური რაღაც თქვა:

– რა ბედნიერებაა ასეთი ქათქათა თეთრი ხალათი რომ გექნება ადამიანს, ადგები საწოლიდან – შემოიცვამ…

ხმამაღლა იოცნება დედამ და რა ვიცი, მთელი იმ 90-იანების ცხოვრება ხომ სატირალი ამბავი იყო, მაგრამ მაინცდამაინც ამ ფრაზაზე მომინდა ტირილი. ისეთი დრო იყო, უშუქო, უგათბობო, დედაჩემის მხრებზე მოსხმული შალივით ჩაბნელებული და უცებ ამ თეთრ, თხელ ხალათზე ოცნება რაღაცნაირად ამოვარდნილი იყო ყველაფრიდან.

ამომაკრა მეხსიერებამ ის ერთი კადრი ეგრე, დღემდე გაუხუნებლად:

დედა ეკრანს უყურებს და თვალები უბრწყინავს. ეს მბრწყინავი წერტილები ამბობენ: „ასეთ ხალათზე ვოცნებობთ, აი ზუსტად ასეთზე!“ და მე ამ ყველაფერს ჩრდილზე ვხედავ.

მახსოვს, თვალები მაგრად დავხუჭე და ჩემს თავს, დედას, ღმერთს, ლამპას, ყველას და ყველაფერს შევფიცე, რომ გავიზრდებოდი თუ არა, დედაჩემს ოცნებას ავუსრულებდი. ავუსრულებდი და პირსახოცის ქათქათა ხალათშემოცმული დედაჩემი იქნებოდა სულ ასეთი გაღიმებული და ბედნიერი. იმ ქალზე ლაღი, იმ ქალზე ლამაზი. აეგრე!

თავიდან, ჩრდილს, ჩემს წარმოდგენაში „კაპიშონს“ ვამატებდი, ვითომ დედას ხალათი ეცვა. მჯეროდა, რომ ასე ასტრალში მომავლის დაპროგრამებას ცოტათი მაინც წავეხმარებოდი. მერე და მერე ჩემს მიზანს და დადებულ პირობას სიმტკიცე დაეკარგა. ბოლოს სულაც სადღაც, გონების თუ გულის მიყრუებულ კუნჭულში ეგდო მომჩვარული, მანამ, სანამ –

ერთხელ დედამ დეიდაჩემს უთხრა, შენმა ნაჩუქარმა კრემისფრმა „პლაშმა“ დიდი საქმე გააკეთაო. მოსწავლემ, რომელიც თითქმის არასდროს იწევდა ხელს გაკვეთილის მოსაყოლად, დღეს ხელი აიწიაო.

თურმე – ამის სათქმელად:

• მასწავლებელო, მშვიდობაში… ხალათი.
• ჰა-ჰაა, მე კიდევ თავი მომქონდა, ამ გაჭირვების ჟამს ჩემი და „მაგარ პლაშში“ გამოვპრანჭე-მეთქი, – იცინის დეიდაჩემი.

დედაჩემსაც გაეცინა. ერთად იცინიან დედაც, დეიდაც. გულიანად იცინიან და ეს ისეთი იშვიათობაა იმ დროს, ისეთი… მე კიდევ, როგორც ხდება, სრულიად შუფერებელ დროს მინდა, მოვაღო პირი და მთელი ხმით ვიტირო.

– რა გინდა, თეთრი ხალათი ხომ გინდოდა და აჰა, გაქვს! – ამბობს დეიდაჩემი და სირცხვილისგან აღარ ვიცი, სად დავიმალო. მრცხვენია, რომ დედისთვის ოცნების ასრულებაზე ფიქრი მივივიწყე.

***
ბევრი წლის შემდეგ, ჟურნალისტად რომ დავიწყე მუშაობა, პირველი ჰონორარით ვერაფერი (5 ლარი იყო), მაგრამ მერე ხალათის სამყოფი ფული მაინც შევაგროვე და ერთ დღეს დედაჩემს ვთხოვე, ბაზრობაზე გამომყევი-მეთქი. არ მითქვამს – რისთვის.

– მიდი, აბა, გაისინჯე, როგორ გაქვს, – ვეუბნები.

ჭრაჭუნა პარკში ჩაკეცილ პირსახოცის თეთრ, თვალისმომჭრელად თეთრ ხალათს ვუწვდი.

დედამ ცელოფანს ხელი გადაუსვა, შეყოყმანდა, თითქოს ვერ გადაეწყვიტა, გაეხსნა თუ არა. ვეცი, გავუხსენი, მივაწოდე. ფრთხილად ამოიღო. აუჩქარებლად შემოიცვა, სარკეში ჩაიხედა, უხერხულად შეისწორა „კაპიშონი“, შეათვალიერა, მიტრიალდ-მოტრიალდა.

საკუთარ თვალში ერთიორად გავმაღლდი, გავიბღინძე. დედას ოცნების თეთრი ხალათი ეცვა! უკვე თითქმის მისი, საკუთარი. ერთი სული მქონდა, რამე ეთქვა, ფრაზა თუ არა, ნებისმიერი ბანალური, სიხარულის გამომხატველი შორისდებული მაინც: „აუჰ!“ „იფ!“ ან ჯანდაბას, თუნდაც ის ყველასგან მივიწყებული და გაუცხოებული „ვიშ!“, მაგრამ დედა არაფერს ამბობდა, საერთოდ არაფერს.

• რა ვიცი… – თქვა ბოლოს მორიდებულად, – თეთრი არაპრაქტიკულია, მაინც… – და გაიხადა.

გაიხადა, დაკეცა, ჭრაჭუნა პარკში დააბრუნა. თან – მშვიდად, ძალიან მშვიდად. გულგრილადაც კი.

დავიბენი. თვალებს ვერ დავუჯერე, მაგრამ რელობა ეს იყო:

სანამ მე მისი ოცნების ახდენა შევძელი, დედა პირსახოცის თეთრ ხალათზე უკვე აღარ ოცნებობდა.

დრომ, როცა დედაჩემის ოცნების კვირტი ხელუწვდენელ კენწეროში სასურველ, გემრიელ ნაყოფად გამონასკვა – ჩაირა. მანამდე კი ის ოცნების ნაყოფი გაიზარდა და დამწიფდა ეგრე ხელშეუვლებლად, დაუგემოვნებლად. ჩამოჭკნობაც მოასწრო და ახლა, როცა ტოტს როგორც იქნა მოსწყდა და მის ფეხებთან ჩამოვარდა, აღარ იყო გულმისასვლელი, დახრად და აღებად აღარ ღირდა.

ოცნებები უნდა ახდეს იქ და მაშინ, როცა ისინი ჩნდებიან. დაგვიანებული ახდენა არ არსებობს. სამწუხაროდ.

ალბათ ახლაც აქვს რამე სხვა ოცნება, მაგრამ ამ ახალზე მე არაფერი ვიცი. ამაზე არ მიფიქრია. არ მიფიქრია, იმიტომ, რომ ფილმებს ერთად აღარ ვუყურებთ, აღარც იმას ვაკვირდები გაფაციცებით: რა თქვა? რატომ თქვა? როგორ განწყობაზეა, უხარია რამე? სწყინს? სტკივა? აღარ ვაკვირდები და თავს ვიმართლებ, რომ აბა, ლამპის შუქზე კედელს აკრული ჩრდილები აღარ არსებობენ და აბა, როგორ?

იმ გამქრალ ჩრდილზე ყოფილა გამობმული ჩემი ბავშვობის ურყევი რწმენაც, რომ

1. მასწავლებლობა დედაჩემის ბუნებრივი, მარადიული მდგომარეობაა;
2. დედაჩემის ერთადერთი ოცნება პირსახოცის თეთრი ხალათია.

გაქრა ჩრდილი და აჰა:

დედაჩემს წელს რვეულები აღარ გაუსწორებია. არც წითლით, არც ლურჯით, არანაირით. დედაჩემი სკოლიდან წამოვიდა. წარმოუდგენელი ამბავია, მაგრამ წამოვიდა ჩემი შვილების ოცნებების ასახდენად (ახალი პროექტით, სახელმწიფომ პენსიონრებს, ვინც სკოლა დატოვა, გარკვეული თანხა დაურიცხა).

და აი, ისევ ზის დედაჩემი კედელთან მიდგმულ მაგიდასთან. ადრინდელზე უფრო მოხრილი, მაგრამ უშალოდ, უჩრდილოდ. ახლაც წერს, მაგრამ აღარც წამში წითლად ჩატეხილი „პწიჩკა“, არც „შცდომების გასწორება“. საერთოდაც უკალმოდ, შავი ფანქრით წერს –

საყიდლების გრძელ სიას.

და ამ სიაში

არსად,

არსად,

არსად წერია: „პირსახოცის თეთრი ხალათი“.

ვფიქრობ, ყველა, ვისაც ერთხელ მაინც ჰქონია შეხება სასკოლო ასაკის ბავშვის პრობლემებთან, დამეთანხმება, რომ სკოლის მოსწავლის პრობლემა, განურჩევლად იმისა, სასწავლო იქნება ის თუ ქცევითი, მხოლოდ პედაგოგისა და მშობლის ურთიერთთანამშრომლობით შეიძლება გადაიჭრას. ასე იყო ყოველთვის, ასეა დღესაც და, სავარაუდოდ, ასევე იქნება მომავალშიც. თანამშრომლობის აუცილებლობა განსაკუთრებით ცხადი გახდა დისტანციური სწავლების პირობებში. ალბათ, ეს ბუნებრივიცაა, რადგან სწავლების ამ ფორმის გამოყენების დროს პედაგოგი გაცილებით ნაკლებ ინფორმაციას ფლობს ბავშვის, მისი ემოციური მდგომარეობის, სასწავლო პროცესში მისი ჩართულობის, ქცევის შესახებ, ვიდრე მშობელი. უფრო მეტიც – ონლაინ სწავლების პირობებში პედაგოგისა და მშობლის როგორც ინფორმაციის გადამცემისა და მიმღების როლებიც კი შეიცვალა. თუ ადრე, რეალურ სასკოლო გარემოში სწავლა-სწავლების დროს მშობლები აკითხავდნენ პედაგოგებს და ცდილობდნენ მათგან მიეღოთ ინფორმაცია იმის შესახებ, როგორ იქცევა მათი შვილი, როგორ ერთვება საგაკვეთილო პროცესში, როგორია მისი სასწავლო მოტივაცია, ახლა, დისტანციური სწავლების პირობებში, პირიქით, პედაგოგს უწევს მშობლისგან ინფორმაციის მიღება ბავშვის ემოციური მდგომარეობის, მისი ქცევის, სასწავლო პროცესში ჩართულობისა და სასწავლო მოტივაციის შესახებ. ეს ბუნებრივია, ვინაიდან ონლაინ სწავლების დროს, სწავლების აღნიშნული ფორმის თავისებურებებიდან გამომდინარე, მშობელს უფრო მეტი შესაძლებლობა აქვს დააკვირდეს ბავშვს, მის ქცევას როგორც საგაკვეთილო, ისე არასაგაკვეთილო პროცესში; გაიგოს მისი ემოციური მდგომარეობა, რა აწუხებს, რა უხარია, რა სჭირდება, რა სირთულეებს ეჯახება ასეთი ფორმით სწავლების დროს. ბავშვის შესახებ ასეთი ინფორმაცია პედაგოგისთვის საკმაოდ ფასეულია და დიდ დახმარებას უწევს ბავშვთან საგაკვეთილო მუშაობის პროცესში. 15, 20 თუ 30-წუთიანი ონლაინ ჩართვების დროს პედაგოგისთვის ზემოაღნიშნული ინფორმაციის მოპოვება არ არის ადვილი და, რომც მოიპოვოს, ის ვერ იქნება სარწმუნო, მაშინ როდესაც მშობლისთვის, რომლის თვალწინაც ტრიალებს ბავშვი მთელი დღის განმავლობაში, ეს პრობლემას არ წარმოადგენს.

მაინც რა სირთულეებს შეიძლება შეეჯახოს პედაგოგი ონლაინსწავლების დროს, რა სახის ინფორმაციის დეფიციტს შეიძლება განიცდიდეს ის ბავშვთან ურთიერთობისას და როგორ შეიძლება დაეხმაროს მას მშობელი აღნიშნული ინფორმაციის მოპოვებასა და მის შვილთან დაკავშირებული სირთულეების დაძლევაში?

ბავშვი სისტემატურად აცდენს ონლაინგაკვეთილებს. გაკვეთილებზე არდასწრება შესაძლოა სრულიადაც არ ნიშნავდეს იმას, რომ ბავშვს არ აინტერესებს სწავლა, არ უნდა გაკვეთილზე ყოფნა, მასში მონაწილეობა. რასაკვირველია, ერთ-ერთი მიზეზი ესეც შეიძლება იყოს, მაგრამ ხშირად მიზეზი ისეთია, რომ ბავშვი მას დამოუკიდებლად ვერ გაართმევს თავს. მაგალითად, შესაძლოა, ბავშვს საერთოდ არ ჰქონდეს საჭირო ტექნიკური მოწყობილობები, ან ჰქონდეს კომპიუტერი ტექნიკური პრობლემებით, რომლებიც ხელს უშლის, საგაკვეთილო პროცესში სრულფასოვნად ჩაერთოს. შესაძლოა, ბავშვს ხელს უშლიდეს უქმნიდეს ის გარემოება, რომ ოჯახში რამდენიმე მოსწავლეა, კომპიუტერი კი ერთი აქვთ, გაკვეთილები ერთდროულად მიმდინარეობს და ყველა ბავშვი ვერ ახერხებს საგაკვეთილო პროცესში ჩართვას. დისტანციური სწავლების დროს ბავშვის გაკვეთილზე დაუსწრებლობას კიდევ უამრავი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს და ამის შესახებ ინფორმაცია პედაგოგმა სწორედ მშობლისგან უნდა მიიღოს.

* ბავშვი გაკვეთილს ესწრება, მაგრამ მიკროფონი მუდმივად გათიშული აქვს. ხშირად მაშინაც არ რთავს, როცა მასწავლებელი კითხვას უსვამს, თავის გასამართლებლად მესიჯებს უგზავნის მასწავლებელს და ატყობინებს, რომ მის კომპიუტერს ტექნიკური პრობლემა აქვს. არ არის გამორიცხული, ეს მიზეზი ნამდვილად არსებობდეს, მაგრამ არის ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც ბავშვი გაკვეთილისთვის მოუმზადებლობას ტექნიკური პრობლემებით ნიღბავს. გარდა ამისა, შესაძლოა ის ამ დროს საერთოდ არ იმყოფებოდეს გაკვეთილზე, ან, იმისთვის, რომ ბავშვს გაცდენები არ დაუგროვდეს და მომდევნო კლასში მის გადაყვანას საფრთხე არ დაემუქროს, შესაძლოა, თავად მშობელი ან ვინმე სხვა „კეთილისმყოფელი“ დაფიქსირდეს მისი სახელითა და გვარით გაკვეთილზე დამსწრეთა სიაში და გამორთული მიკროფონით მთელი გაკვეთილი პასიური მსმენელის როლში გაატაროს. შესაძლოა, ბავშვი არ რთავდეს მიკროფონს იმის გამო, რომ ამ დროს ოჯახის წევრები ხმამაღალი საუბრით ერთმანეთში ურთიერთობას არკვევენ და ბავშვს არ სურს, ამის მოწმენი მისი მასწავლებელი და თანაკლასელები გახდნენ. ონლაინსწავლების დროს ბავშვისთვის ემოციურად და სოციალურად უსაფრთხო სასწავლო გარემოს შექმნა მთლიანად ოჯახზეა დამოკიდებული. თუ ბავშვს არ ექნება დაცულობისა და კომფორტის განცდა, მას ძალიან გაუჭირდება საგაკვეთილო პროცესში ინტერესით ჩართვა.

* ბავშვი გაკვეთილს ესწრება, მიკროფონსაც რთავს და, მართალია, უხალისოდ და პაუზებით, მაგრამ მაინც პასუხობს, როცა მასწავლებელი პირადად მას მიმართავს, მაგრამ ვიდეოკამერა მუდმივად გათიშული აქვს. ამასაც უამრავი მიზეზი შეიძლება ჰქონდეს, მაგრამ თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ ვიდეოკამერების გათიშვა, როგორც დაკვირვება გვიჩვენებს, უფრო მეტად საშუალო და უფროსი ასაკის მოსწავლეებს ახასიათებთ, სწორედ იმ მოსწავლეებს, რომლებთანაც აშკარად ვლინდება დეპრესიის ნიშნები (მოტორული აქტივობის დაქვეითება, გუნება-განწყობის შეცვლა, შენელებული აზროვნება, უძილობა, უმადობა, გულგრილობა, ჩაციკვლა ერთ აზრზე – „მე ყველაფერი ცუდად მაქვს“, „მე არავის ვუყვარვარ“), დიდი ალბათობით, მუდმივად გათიშული ვიდეოკამერაც შეიძლება დეპრესიისა და ემოციური არამდგრადობის მაჩვენებელი იყოს.

* ბავშვმა დიდი ხალისით და ინტერესით დაიწყო ონლაინ რეჟიმში სწავლა, მიკროფონი და ვიდეოკამერაც თითქმის ყოველთვის ჩართული ჰქონდა, აქტიურობდა, პედაგოგის კითხვებს ხალისით პასუხობდა, დავალებებსაც მონდომებით ასრულებდა, მაგრამ გარკვეული ხნის შემდეგ პასიური გახდა, თითქოს ინტერესიც დაკარგა, საგაკვეთილო პროცესშიც ადრინდელი ხალისით აღარ ერთვება და, თუ შესაძლებლობა მიეცა, შეიძლება საერთოდ გააცდინოს გაკვეთილი, ან დაესწროს, მაგრამ მთელი გაკვეთილი პასიური მსმენელის როლში იყოს და ვერც მასწავლებელმა და ვერც ბავშვებმა მისი გაკვეთილზე ყოფნა ვერ შეამჩნიონ. თუ გავითვალისწინებთ, როგორი საზიანო შეიძლება აღმოჩნდეს სასკოლო ასაკის ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობისთვის ყოველდღიურად 5-6 საათი კომპიუტერთან ჯდომა, ადვილი მისახვედრი იქნება, რომ ბავშვის ზემოაღნიშნული ქცევა შეიძლება მისი გადაღლით იყოს გამოწვეული და აქტიური დასვენების შემდეგ ის კვლავ თავდაპირველი ინტერესითა და მონდომებით ჩაერთოს სასწავლო პროცესში.

ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი პრობლემის დაძლევა მხოლოდ და მხოლოდ ამ პრობლემის მიზეზის დადგენის შემდეგაა შესაძლებელი, განსაკუთრებით – დისტანციური სწავლების პროცესში, და ამაში დიდი დახმარების გაწევა შეუძლიათ მშობლებს. მათთან თანამშრომლობა იმის საწინდარია, რომ ბავშვთან დაკავშირებული ნებისმიერი პრობლემა, განურჩევლად იმისა, სასწავლოა ის თუ ქცევითი, წარმატებით დაიძლევა.

საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს ინიციატივითა და მხარდაჭერით, Microsoft-მა განათლების მართვის საინფორმაციო სისტემასთან (EMIS) თანამშრომლობით, გლობალური პანდემიის პირობებში, წარმატებით განახორციელა დისტანციური სწავლების დანერგვის პროცესი.

Microsoft Teams-ის საგანმანათლებლო პორტალი საშუალებას იძლევა, ერთ სივრცეში განთავსდეს ონლაინკლასები, ჩატარდეს სახალისო, ინტერაქტიული გაკვეთილები, საქაღალდეებში აიტვირთოს შესაბამისი საჭირო მასალა, შეფასდეს შესრულებული ნამუშევრები და ასე შემდეგ.

მინდა, გაგაცნოთ Microsoft Teams-ის ,,ჯადოსნური სამყაროს’’ კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი აპლიკაცია Praise. მისი დახმარებით შეგვიძლია დისტანციური სწავლების პროცესში მოსწავლეთა მიერ განხორციელებული აქტივობების შეფასება, განმავითარებელი კომენტარის გაკეთება და ციფრული სამკერდე ნიშნით დაჯილდოება.

ამისთვის საჭიროა:

1. შევიდეთ Teams-ის პლატფორმაზე, ავირჩიოთ კლასი და მარცხენა სვეტში დავაწკაპოთ სამ წერტილს, ხოლო შემდეგ – More apps;
2. საძიებო ველში ჩავწეროთ Praise;
3. დავაწკაპოთ Praise-ს, შემდეგ – open-ს და ბოლოს – got it-ს.

გამოჩნდება აპლიკაცია, სადაც განთავსებულია სხვადასხვა სტატუსისა და შინაარსის გამომხატველი სამკერდე ნიშნები:

ამავდროულად, აპლიკაცია Praise ავტომატურად განთავსდება მთავარ კედელზე (დააკვირდით ისრის მიმართულებას), რაც საშუალებას მოგვცემს, პირდაპირ კედლიდან ავიღოთ სასურველი სამკერდე ნიშანი და ხელახლა არ ვეძებოთ ის საძიებო ველში.

ავირჩიოთ სამკერდე ნიშანი ,,განსაკუთრებულობა’’.  გახსნილ ფანჯარაში ვაწკაპებთ Type a name-ს, ვწერთ მოსწავლის სახელს და გვარს, ხოლო ქვედა ველში – განმავითარებელ კომენტარს და ვუგზავნით მოსწავლეს send ღილაკის საშუალებით. ჩვენ მიერ შექმნილი სამკერდე ნიშნის საბოლოო სახე ასეთია:

შენიშვნა: შეგვიძლია, Type a name გრაფაში რამდენიმე მოსწავლის გვარი და სახელი ერთდროულად ჩავწეროთ. შესაბამისად შევცვლით განმავითარებელი კომენტარის შინაარსსა და ფორმას.

რუსული ავანგარდული კინოს კლასიკოსმა, დოკუმენტალისტმა ძიგა ვერტოვმა, ოცდაათიანი წლების მიწურულს გადაიღო ფილმი “ადამიანი კინოაპარატით”. ამ სათაურის კორექტირებული ვარიანტი – “ადამიანი ფოტოაპარატით” – ზუსტად მოერგება რობერტ მესხს. უფრო ზუსტი კი იქნებოდა ასეთი მეტაფორული ფორმულირება: “ადამიანი-ფოტოაპარატი”. რაც რობის ვიცნობ, მუდამ ფოტოგრაფიით იყო გატაცებული, ფოტოაპარატს მუდამ თან დაატარებდა. ახლაც ხშირად დებს ფეისბუქზე თავის გადაღებულ ფოტოებს. მისი ინტერესის საგანი სხვებისთვის შეუმჩნეველი დეტალებია.
ეს არ არის უბრალო ჰობი. ჩემი აზრით, რობის ლირიკა და ფოტოგრაფიული ინტერესი მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან. იმას, რის “ჩავლებასაც” ფოტოაპარატით ვერ ახერხებს (ან ახერხებს, მაგრამ არასაკმარისად ამომწურავად), სიტყვიერ ადეკვატს უძებნის, ლექსად გადმოსცემს ხოლმე. ამ შემთხვევაში მას ფოტოაპარატი არ სჭირდება, ის თვითონ ხდება ერთგვარი “აპარატი”, “დამაფიქსირებელი”. მას, როგორც პოეტს, ლანდშაფტური და ურბანული სურათ-ხატების ლექსად გარდაქმნის ნიჭთან ერთად, აქვს საოცარი უნარი: ნებისმიერი გამვლელის განცდები გაშიფროს, მისი “სულის ფოტოგრაფირება” მოახდინოს და ავტორის პერსპექტივიდან გადმოცემული ბრწყინვალე ლირიკული ნიმუშების საშენ მასალად გამოიყენოს.

რობი ბაგებში, სტუდქალაქში ცხოვრობს და სოხუმის უნივერსიტეტში მუშაობს, მისი ყოველდღიური მარშრუტია: ბაგები-მაღლივის ხიდი-ქავთარაძე-პოლიტკოვსკაიას ქუჩა (რომელსაც რობი, ჩემი არ იყოს, ჯიუტად ძველი სახელით – “ჯიქიას ქუჩით” – მოიხსენიებს) და იგივე გზა უკან. ეს მოსაწყენი ლოკაცია მან თავისი პოეზიის უმთავრეს ტოპოსად აქცია. მხოლოდ რობის თუ შეუძლია, ერთსა და იმავე მარშრუტზე ყოველდღიური ოდისეა საინტერესო გახადოს და ყოველ ჯერზე აღმოაჩინოს ისეთი რამ, რაც მანამდე არ აღმოუჩენია. დიდი პოეტური ნიჭი სწორედ ეს არის: არაფერში, სრულიად უმნიშვნელო რამეში, იპოვო ლექსის ინსპირაციის წყარო. მის ლექსებს რომ კითხულობ, გრჩება შთაბეჭდილება, რომ ის ამ სივრციდან იშვიათად გადის და როცა გადის, მაშინაც აქედან უყურებს გარესამყაროს. ეს შემოქმედებით ჩაკეტილობას როდი ნიშნავს – რობის შემოქმედება თემატურად მრავალფეროვანია; უბრალოდ, იმას ვგულისხმობ, რომ ეს ლოკაციაა მისი სახლი, სადაც თავს კარგად გრძნობს და მედგრად უმკლავდება დაკარგული სახლის – სოხუმის – მწვავე ნოსტალგიას. მის ლექსებში სოხუმი, დედის აჩრდილივით, მტკივნეულად გაიელვებს ხოლმე. მისი თითქმის ყველა ლექსიდან ზღვის ხმა და ნიჟარის შიშინი ისმის, ეს, ცხადია, ბგერწერული ეფექტი არ არის, რობის შინაგანი ექოა.

ჩემი აზრით, რობერტ მესხი თანამედროვეობის საუკეთესო ლირიკოსია (ამ სიტყვის ავთენტური, ზუსტი გაგებით). ეს არ არის გაზვიადება. პოეზია დიდი ხანია მიწაზე დაეშვა და სულ სხვა რამეებით დაინტერესდა წარმოადგენს. ადამიანის ფაქიზი განცდები (როგორც არ უნდა ჟღერდეს ეს) პოეტების ინტერესის მიღმა, ან თითქმის მიღმა დარჩა. ცხადია, დღესაც არიან კლასიკური გაგებით ლირიკოსი პოეტები, მაგრამ უმეტესობა ყავლგასული პოეტიკის ჩარჩოებშია გამოკეტილი. დავაზუსტებ, რომ აქ მხოლოდ კონვენციურ ლექსს არ ვგულისხმობ – ვერლიბრისტიც შეიძლება იყოს ყავლგასული პოეტიკის ტყვე. კონვენციაშიც და ვერლიბრშიც თავისუფლად შეიძლება იყო დროის ადეკვატური, რასაც რობი ბრწყინვალედ ახერხებს. ის არ არის ერთ რომელიმე ფორმაში გამოკეტილი ანემიური პოეტი, ვერლიბრსაც წერს და კონვენციურ ლექსსაც, ერთნაირად ძლიერია ლირიკასა თუ ნარატივში, აქვს ბრწყინვალე მინიმალისტურები, უმაღლეს დონეზე ფლობს ისეთ მყარ სალექსო ფორმებს, როგორებიცაა ტრიოლეტი და სონეტი. სონეტს სიმბოლისტები პირქუშ გოთიკურ სასახლეს ადარებდნენ, რობის სონეტები კი მოდერნისტული არქიტექტურული ესთეტიკის შუშის გამჭვირვალე შენობებს უფრო ჰგვანან თავიანთი სიფაქიზით. პოეტები, რომლებიც კონვენციურ ლექსებს წერენ, როგორც წესი, ერთ ან რამდენიმე საზომს მიმართავენ ხოლმე, რობის კონვენციური ლექსები კი პროსოდიულადაც მრავალფეროვანია. ვერლიბრებში უყვარს სპორადული რითმების გამოყენება, სილაბურ ლექსში კი სტრიქონების (ძირითადად – ფინალური სტრიქონის) დაკოჭლება. ეს ორი მახასიათებელი (სხვებთან ერთად) მისი ლირიკის განუმეორებელ კოლორიტს ქმნის. თუ ერთხელ მაინც მოისმინე რობის წაკითხული ლექსი, მერე უკვე მის ყველა ლექსს მისივე ხმით კითხულობ.

ცალკე უნდა გამოვყო რობის პიროვნული თვისებები: თავის პოეზიასავით სუფთა და ალალი კაცია. მას არ უყვარს ხმაური. ის არ აწუხებს ლიტ. პერიოდიკის რედაქტორებს, რომ დაბეჭდონ, არ აწუხებს ლიტერატურული ელიტის შეფებს, რომ რომელიმე პროექტში ჩართონ, საზღვარგარეთ წაიყვანონ და ა. შ. მისი ნიჭის პოეტს ეს ისედაც ეკუთვნის, მაგრამ ჩუმადაა, რადგან ასეთია. ზუსტად არ ვიცი, რას, მაგრამ ჩვენი ლიტერატურული სამყაროსგან რობი ნამდვილად მეტს რომ იმსახურებს, უეჭველია.

მახსოვს, 2008 წლის აგვისტოს ომის დროს რუსებმა ბორჯომში ტყე რომ გადაწვეს, რობერტმა ლექსი დაწერა:

ხეები

/”ხის სიმაღლე მიწის ზევიდან კი არ იზომება, – ფესვებიდან”./
ომში ხეებიც ჯარისკაცებივით იხოცებიან,

ცეცხლის ენებით…

არ ენდობიან მატყუარა სინოპტიკოსებს,

გრძნობენ ხეები,

ამ თვის ბოლომდე მიწას მხოლოდ სისხლი დაალბობს, –

შვლების,

არჩვების,

დაბნეული ხოხბების სისხლი…

ინაცრებიან ცადაწვდილი ასეულები,

ცოცხლად დარჩენილ ჭირისუფლებს –

ფესვებს – დარდობენ…

ამ ლექსში, ხეების გლოვაში, მათ გაპიროვნებაში, ჩააქსოვა მთელი თავისი ტკივილი და ის ადამიანური ტრაგედიები, რაც მაშინ დაგვატყდა თავს. სწორედ ესაა მისი ხასიათის და ლირიკის იმანენტური შტრიხი.

ბლოგს კი დავასრულებ ნაწყვეტით მისი ლექსიდან “ნიჟარები”:
“… უფერული ღრუბლები,

უსახელო გმირები და

უპილოტო თვითმფრინავები დაფრინავენ

ჩემი სამშობლოს ცაზე.

ჩემს სამშობლოში,

როგორც ექსპერიმენტულ ელექტროღუმელში,

მილეთის მზარეულები ჩამოდიან და

უცნაურ ნამცხვარს აცხობენ:

ერთი მეორედი მე,

ერთი მეორედი შენ,

ერთი მეორედი ის…

(ნახევარი კაციო, რომ იტყვიან!..)

ერთი მეორედი მთვარე

(ცაზე რომ მოჩანს, ის კი არა, – რომ არ მოჩანს),

ნახევარი ჭიქა გესლი,

გესლზე ცოტა მეტი იმედი,

ბებიაჩემი – გასული საუკუნის მრავალწერტილი…

მისი ჩაწურული თვალები

(თუკი ეს ჯერ კიდევ შესაძლებელია)…

კარგად მოვურიოთ,

ვაცხოთ ნელ ცეცხლზე რამდენიმე თვე,

ან რამდენიმე წელი…

ზემოდან მოვაყაროთ წვრილად დაფშვნილი მიწა

გაგრიდან,

გუდაუთიდან,

სოხუმიდან,

გულრიფშიდან,

ოჩამჩირიდან,

ტყვარჩელიდან,

გალიდან…

აი ის, ცხვირსახოცებით რომ ჩამოაქვთ

დევნილთა კუბოებზე მოსაყრელად…”

ზაფხულში მშობლებს არდადეგების სახალისოდ და საინტერესოდ დაგეგმვის საზრუნავი ემატებათ. ეს შეიძლება დაუკავშირდეს მოგზაურობას, გასართობ ადგილებზე სტუმრობას, სპორტულ სივრცეებს, თუმცა ,,კორონას“ გამო ოჯახების უმრავლესობა საკუთარ გარემოში (სოფლად თუ  ქალაქად) დარჩენას ამჯობინებს. ამიტომაც აქტუალობას იძენს საოჯახო შემეცნებითი-გასართობი თამაშების მოფიქრება.

თამაშების მოგონება შეიძლება რთულ ამოცანად მოგეჩვენოთ,  მაგრამ ამ პროცესში  ჩვენთვის ცნობილი, წაკითხული ან გაგონილი თამაშების, აქტივობების მოდიფიცირებაც იგულისხმება,  ბავშვების ასაკის, ინტერესებისა და ჩვენს ხელთ არსებული რესურსების გათვალისწინებით. განვლილი სემესტრის შემდეგ და ზოგადადაც, ჩვენი მიზანი  კომპიუტერზე მიჯაჭვულობის მინიმუმამდე შემცირებაც უნდა გახდეს.

ვიწყებთ ბავშვის საჭიროებების, ინტერესების განსაზღვრით. გამოგვადგება პირადი გამოცდილებაც – ,,ჩვენი“ თამაშები,  მაგრამ  დავაკვირდეთ, როგორ რეაგირებენ მათზე პატარები. შეიძლება პაპა-ბებიებისა და დედ-მამის საყვარელმა თამაშებმა მათ  ინტერესი არ აღუძრას და ჩვენი მცდელობა უსარგებლო აღმოჩნდეს. ამიტომაც აუცილებელია დაკვირვება.

სახლში არსებული უამრავი ნარჩენით (მუყაოს ყუთები, პლასტმასის ბოთლები, მათი სახურავები, ცარიელი ფლაკონები, ფერადი ნაკუწები, კენჭები, ნიჟარები, საწრუპი ჩხირები, ძველი ტანსაცმელი  და ასე შემდეგ), უსარგებლო ნივთებით შეიძლება საინტერესო თამაშების დაგეგმვა. ბავშვის მოტივაციას ხომ ძალიან ზრდის საკუთარი ხელით შექმნილი საგნები, მათ შორის,  სათამაშოები.

ყველა ასაკობრივ ჯგუფს თავისი გამოწვევა აქვს. სასკოლო მზაობის პროგრამა, ცნობილი მიზეზების გამო,  საბავშვო ბაღებში არასრულფასოვნად წარიმართა. ასეთი ბავშვებისთვის უამრავი თამაში შეგვიძლია ,,გამოვიგონოთ“.  ეს მათ სასკოლო ამოცანებთან გამკლავებაში დაეხმარება.

მომავალი მოსწავლისთვის დიდი მნიშვნელობა აქვს დაკვირვების, შესაბამისობის დადგენის, მეტყველების, შემოქმედებითი, რაოდენობრივი და სხვა უნარების განვითარებას.

შემოთავაზებული თამაშები ამ უნარებზეა ორიენტირებული.

შეურჩიე ადგილი

მოვამზადოთ თაბახის ზომის მუყაოს  3-3 ფირფიტა (იმდენი წყება, რამდენი ბავშვიც უნდა ჩავრთოთ თამაშში). პირველ ფირფიტაზე დავხაზოთ სხვადასხვა გეომეტრიული ფიგურა, მეორეზე – სხვადასხვა ფერით შემოხაზული თანატოლი წრეების კონტურები, მესამეზე – სხვადასხვა ზომის კვადრატები. ფერადი ფურცლების ან  თექის ფირფიტებისგან გამოვჭრათ ამ ფორმებისა და ფერების შესატყვისი თითო ფიგურა. შეიძლება მათი რაოდენობა გავზარდოთ კიდეც, რომ მოთამაშეებს არჩევანი გავურთულოთ. ფირფიტების და დეტალების თითო ნაკრები  მოვათავსოთ ცალკე ფაილში, რომელსაც თამაშის დაწყებისას მაგიდასთან მსხდომ მონაწილეებს დავურიგებთ. ვაძლევთ ინსტრუქციას: გაშალეთ ფირფიტები  და მათზე ასახულ კონტურებზე დაალაგეთ  შესაბამისი ფიგურები. შეიძლება თამაშის გაძღოლა უფროს დას ან ძმას მივანდოთ, რომელიც საჭიროების შემთხვევაში, დაეხმარება კიდეც უმცროსებს და დამატებით ინფორმაციასაც გააცნობს.

ანალოგიური თამაში პირველკლასელისთვის შეიძლება გავართულოთ და შემოსახაზად გვერდების ოდენობის ჩანაწერები დავამატოთ, როგორც ამ სქემაშია:

გეომეტრიულ ფიგურებთან დაკავშირებული შემდეგი აქტივობები შეიძლება ამ ფიგურების გარემოსთან დაკავშირება და შემდეგ  მათი გამოყენებით სხვადასხვა აპლიკაციების შექმნაც იყოს.

ფერების თავგადასავალი

თამაშის მონაწილეებს ურიგდებათ სხვადასხვა ფერის ბარათი. თამაშის წამყვანი დაიძახებს ფერს, მონაწილეები ასწევენ შესაბამის ფირფიტას. თამაშის წამყვანი შეიძლება ვცვალოთ. მომდევნო ეტაპზე დავალება შეიძლება გავართულოთ და მონაწილეებს ფერის შესაბამისი ნივთების ჩამოთვლა ვთხოვოთ.

შემდეგი აქტივობა, რომელიც მათ მეტყველებისა და შემოქმედებითი უნარების განვითარებაში დაეხმარება, „ფერების თავგადასავალი“ შეიძლება იყოს. ბავშვები ინაწილებენ ფერებს; უფროსები იწყებენ თავისი ფერის ამბის მოყოლას. მაგალითად, „მე წითელი ვარ, ყველაზე მხიარული ფერი, ბავშვებს ძალიან ვუყვარვარ, რადგან ვალამაზებ ყაყაჩოებსა და ვარდებს, ლოყებს ვუწითლებ მათ საყვარელ ხილს, წითელქუდას ქუდს ფერს ვაძლევ… მართალია, ტყუილშიც ვამხელ ხოლმე, როცა მთქმელის ლოყებზე გავიშლები, მაგრამ ბავშვებს მაინც ძალიან ვუყვარვარ. ჩვენს დროშაზე თეთრ ფერთან ვმეგობრობ, აბა, თეთრო, შენი ამბავიც გვითხარი!“. და ასე გადასცემენ ერთმანეთს სიტყვას. უმცროსებიც, უფროსების მიბაძვით, შეეცდებიან, შეთხზან თავისი ფერის თავგადასავალი.

ამ თამაშის რამდენჯერმე გამეორება პატარებს საკმაო ონფორმაციასაც მისცემს და შემოქმედებითობასაც განუვითარებს.

საჭირო ჩვევები

თითოეულ მონაწილეს გადაეცემა  პერანგი, რომელსაც რამდენიმე ღილი აქვს შესაკრავი (ხმარებიდან გამოსული პერანგები ყველას მოეპოვება. ღილები და შესაკრავები პერანგს სრულად უნდა ჰქონდეს). მონაწილემ ეს ღილები უნდა შეკრას და გახსნას. შემდეგ შეეცადონ, ერთმანეთის პერანგის შესაკრავებს მეორე  პერანგის  ღილები მოარგონ და პირიქით. აქ უკვე ერთობლივი მოქმედება და ერთმანეთთან თანამშრომლობა დასჭირდებათ.

შემდეგი თასმების გაყრა და შეკვრა იქნება. გამოვიყენებთ თასმიან კედებს ან სხვა ფეხსაცმელს. ფეხსაცმლის მოდელი შეგვიძლია მუყაოთი დავამზადოთ.

თამაშების ამ სერიაში შეგვიძლია, ჩავრთოთ ელვაშესაკრავის შეკვრა-გახსნა,  ჩანთის ჩალაგება-ამოლაგება, შეკვრა-გახსნა და ყველა სხვა საჭირო პროცედურა, რომლიც გვინდა, ბავშვმა დამოუკიდებლად შეძლოს.

რას ვხედავ? რას წარმოვიდგენ?

ეს თამაში პატარას აღწერის, დეტალებზე ყურადღების გამახვილებისა და წარმოსახვის უნარს განუვითარებს. დავალების შინაარსი შეიძლება სულ ვცვალოთ. მაგალითად, რას ხედავ შენი ფანჯრიდან, აივნიდან, ეზოში, ცაში, მარჯვნივ, მარცხნივ და ასე შემდეგ.  შეიძლება გამოვიყენოთ ფოტოები, ნახატები. ბავშვი აღწერს, მაგალითად, ეზოს და ამბობს, რომ „ეზოში არის ხეები და ბუჩქები“. მსმენელები უსვამენ შეკითხვებს, რომლებიც დეტალების დაზუსტებას, ახალი სიტყვებისა და ენობრივი კონსტრუქციების შემოტანას ითხოვს. საჭიროა წარმოსახვის გასააქტიურებელი შეკითხვებიც: რა მოუვა ზამთარში ხეს? ვინ შეიძლება ცხოვრობდეს ხეზე? და ასე შემდეგ.

წარმოსახვისთვის კარგია ცაზე და ღრუბლებზე საუბარი (რას გაგონებენ ღრუბლები? რა იმალება მათ უკან?).

შემდეგში, იმავე თამაშში შემოგვაქვს პირობა: მთხრობელი უნდა შეეცადოს, ისე აღწეროს ხედი თუ სურათი, რომ მსმენელებმა მეტი გაიგონ და ნაკლები კითხვა გაუჩნდეთ.

ეს თავშესაქცევი ყველა ასაკის ბავშვისთვის შეიძლება გამოგვადგეს, თუ  პირობებსაც  მისი განვითარებისა და ინტერესების შესატყვისად შევცვლით (ამინდი, ბუნებრივი მოვლენები, წელიწადის დროები, ქალაქი, სოფელი და სხვა).

თამაში ,,ტყუილი თუ მართალი“

ამ თამაშში ოჯახის ყველა თაობა შეიძლება ჩაერთოს. რაოდენობა გადამწყვეტი არ არის, მაგრამ რამდენიმე პირის მონაწილეობით უფრო სახალისოდ წარიმართება.

მონაწილეები რიგ-რიგობით ჰყვებიან თავს გადახდენილ ამბავს. მსმენელებმა უნდა გამოიცნონ, ტყუილია მონათხრობი თუ მართალი. თან დაასახელონ 2 არგუმენტი, რატომ ფიქრობენ ასე.

როცა მოსაზრებას ყველა დააფიქსირებს, მთხრობელი უმხელს ჯგუფს, მართლა გადახდა ეს ამბავი თუ გამოიგონა.

თამაში  უფროსებს საშუალებას აძლევს, წამოიწყონ გულახდილი საუბრები უმცროსებთან;  ერთად იმსჯელონ, რომელი ქცევაა მოსაწონი, რომელი – არა და რატომ;  დისკუსია ბუნებრივად შეეხება შეცდომების დაშვებისა  და მათგან დასკვნების გამოტანის შესაძლებლობას.

საზაფხულო სურვილები

ამ ბარათების შესადგენად ძველი გაზეთები და ჟურნალები დაგჭირდებათ. მაკრატელი და წებოც არ დაგავიწყდეთ.

ამოჭრილი სიტყვებით, მარცვლებით, ასოებით, სასვენი ნიშნებითა და წებოთი ოჯახის წევრები ადგენენ 2-3 წინადადებიან ბარათს, რომელშიც მათი საზაფხულო სურვილებია აღწერილი.

„სურვილების კიდობანი” (პატარა ყუთი, ქვაბი ან რაიმე კიდობანი)  სამზარეულოში, ან საერთო სარგებლობის სხვა ადგილას მოთავსდება. „კიდობანი“ ღია იქნება ერთი კვირის განმავლობაში,  მასში საკუთარი სურვილის ჩაგდების უფლება ექნება ყველას.

დათქმულ დროს ოჯახი იკრიბება და განიხილავს ყველა სურვილს. რომელიმე მათგანი კითხულობს თითო  სურვილს და ყველა, მათ შორის, ავტორიც (ოღონდ არ ამხელს ავტორობას), გამოთქვამს მოსაზრებას, შესაძლებლი და მისაღებია ამ სურვილის შესრულება თუ – არა, და რატომ? როდის და როგორ შეუძლია ოჯახს ამ სურვილის გათვალისწინება?

ყველა ბარათზე მსჯელობის შემდეგ მიიღებენ ისეთ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც ნაწილობრივ მაინც ყველას სურვილს მოიცავს.

თუ ბარათებში აღმოჩნდა სურვილი, რომელიც ვერ დაკმაყოფილდება,  მეტი განმარტება იქნება საჭირო, რადგან სურვილებს არასდროს აქვს ზღვარი, მაგრამ მათი შესრულებისთვის საჭირო რესურსები ხშირად შეზღუდულია და ამის გათვალისწინება ყოველთვის საჭიროა.