„ჩვენ ხელი უნდა შევუშალოთ სკოლებში მოსწავლეების მოწყენილობას“[1].

„მე მწამს ისეთი სკოლის, რომელიც ასწავლის ბავშვს არა მარტო იმას, რაც ვიცით სამყაროს შესახებ, არამედ მის შესაძლებლობებზე ფიქრსაც“.

ჯერომ ბრუნერი

ოდესმე მიგიღიათ ერთსა და იმავე კითხვაზე მოსწავლეებისა და სტუდენტებისგან ერთნაირი პასუხი? ალბათ არასდროს.

რატომ ხდება ასე? რატომ არ არსებობს კითხვებზე ზუსტი პასუხები?

ვთქვათ, ახალგაზრდამ მე-10 კლასში წაიკითხა „ვეფხისტყაოსანი“. თუ მე-12 კლასში ჰკითხავთ: „წაგიკითხავს პოემა?“ – ის გიპასუხებთ: „დიახ!“ – მაგრამ ეს არაფერს ნიშნავს. ტექსტი უნიკალური და დაუსრულებელი სისტემაა, ისევე როგორც ადამიანის განვითარება და სანამ ადამიანი ვითარდება, შეუძლებელია, რამე სასრული არსებობდეს სამყაროში. ეს ძალიან ჰგავს სპირალს. დიახ, სპირალს და არა წრეს. წრე სასრულია და ჩაკეტილი, სპირალი მუდმივად განვითარებადი და გახსნილი.

ის, თუ როგორ შევიმეცნებთ ტექსტს ამა თუ იმ მომენტში, ბევრ რამეზეა დამოკიდებული: ჩვენს განვითარებაზე, ცოდნაზე, ახალ უნარებზე, ღირებულებებზე, სოციალურ კონტექსტზე, პირად მოტივებზე, ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე, განწყობაზე და ასე შემდეგ. სხვაგვარად რომ ვთქვათ, ტექსტის „მიღება“ სხვადასხვა დროს სხვადასხვა პარამეტრებით ხდება და ეს შედეგზეც აისახება. შინაარსის ცოდნა მხოლოდ პირველი ეტაპია, ტექსტის გაცნობიერება კი, შეიძლება ითქვას, მთელი ცხოვრება გრძელდება. იქნებ სწორედ ამას გულისხმობს ფრაზეოლოგიზმი – „სწავლა სიბერემდე“.

ეს ეხება არა მხოლოდ ტექსტებს, არამედ მთელ სამყაროს, მის ნებისმიერ დეტალს, ფაქტს, მოვლენას… ამიტომ „წაკითხვა“ თავისთავად ბევრს არაფერს ნიშნავს; მთავარია ჩვენი ცნობიერების ის ფოკუსები, რომლებიც ტექსტის/ცხოვრების მრავალფეროვნებას და სიღრმეს გვიჩვენებს.

ამ იდეას ეფუძნება განათლების თანამედროვე სისტემაში ჯერომ ბრუნერის „სპირალური განათლების მოდელი“.

რას გულისხმობს ის?

ფსიქოლოგს მიაჩნია, რომ მოსწავლეებს ჯერ ფუნდამენტური სტრუქტურები უნდა გავაცნოთ და მერე ნელ-ნელა სიღრმეებისკენ წავიყვანოთ.

წიგნში „სწავლის პროცესი“ ბრუნერი წერს: „ნებისმიერი საგნის საფუძვლები ნებისმიერ ასაკში შეიძლება გავაცნოთ ბავშვს, თუ  გასაგები ფორმით მივაწვდით. საქმე ის არის, რომ ბავშვს განვითარების ყოველ სტადიაზე აქვს სამყაროს ხედვისა და ახსნის თავისებური საშუალებები. თუ გვეცოდინება ამა თუ იმ ასაკის ბავშვის ენა და ამ ენაზე დავამყარებთ მასთან კონტაქტს, შევძლებთ დავეხმაროთ მას, გადავიდეს აზროვნების უფრო და უფრო მაღალი დონის საშუალებათა გამოყენებაზე. სწავლების ეს ხერხი ერთნაირია ყველა საგნისთვის, მათემატიკა იქნება ეს, ლიტერატურა, თუ საზოგადოებრივი მეცნიერებები“[2].

სპირალური განათლების მოდელი და სპირალური დინამიკა

საიდან უნდა მომდინარეობდეს და რას უნდა ეფუძნებოდეს ცოდნის მიღების სპირალურობა, თუ არა ჩვენი ცნობიერების ღრმა სტრუქტურებს? სამყარო, ადამიანი და მთელი კაცობრიობა – ეს უწყვეტი მოძრაობაა. ეს არ არის წრეზე ტრიალი, თუმცა ასეთი მარტივი ცნობიერებაც/საზოგადოებებიც არსებობს. და ვინაიდან ცნობიერება მოძრაობაშია და არ არის ჩაკეტილი, ტვინს შეუძლია შეცვალოს თავისი „პროგრამები“, შესაბამისად, ადამიანთა ქცევა და ცხოვრების ხარისხიც. კაცობრიობა სწორედ დღეს იმყოფება ასეთ მოცემულობაში.

არსებობს ასეთი ცნება – სპირალური დინამიკა. ეს არის ღირებულებათა ევოლუციის მოდელი. მისი ავტორია ფსიქოლოგიის პროფესორი კლერ გრეივზი. გრეივზი გვაფრთხილებდა: „მოცემულ მომენტში ჩვენი საზოგადოება ცდილობს გაუმკლავდეს ყველაზე რთულ და, ამავე დროს, ყველაზე მღელვარე ცვლილებას ყველა ცვლილებას შორის, რომელიც კი კაცობრიობას გაუვლია. ეს მხოლოდ არსებობის ახალ ეტაპზე გადასვლა კი არ არის, არამედ ახალი რიტმის დასაწყისი ადამიანური იდენტობის სიმფონიაში“.[3]

სპირალური დინამიკის იდეა განავითარეს გრეივზის მოსწავლეებმა. მათ შორის იყო დონ ბეკი, რომელიც წერდა: „40 წლის განმავლობაში მე პრაქტიკაში გამოვცადე გრეივზის თეორია და შევიტანე ჩემი თეორიული და პრაქტიკული წვლილი ამ ცოდნაში. მე მივხვდი, როგორ შევქმნა პრაქტიკაში „სამმაგი მოგება“ – იგებთ თქვენ, ვიგებ მე და იგებს მთელი პლანეტა!“[4]

დონ ბეკის წიგნში „Spiral Dynamics in Action: Humanity’s Master Code“ აღწერილი თეორია უკავშირდება რთულ პრობლემას: როგორ უმკლავდებიან ინდივიდები, ადამიანთა ჯგუფები და საზოგადოებები ცხოვრების პირობების შეცვლას; ხალხის, ორგანიზაციისა და საზოგადოების წარმოდგენა სისტემის სახით გვეხმარება იმის გაგებაში, როგორ ადაპტირდნენ ისინი ცვლილებებთან.

მართლია, ეს წიგნი პანდემიამდე დაიწერა, მაგრამ, ვფიქრობ, მასში წარმოდგენილი საკითხები ეხმაურება სამყაროს ამჟამინდელ მდგომარეობას და გამოსავალსაც გვთავაზობს. როგორც ჩანს, სამყარო დიდი ხანია ემზადებოდა ცვლილებებისთვის და პანდემიამ ეს ცვლილებები კიდევ უფრო დააჩქარა.

პრობლემებიდან გამოსავალი ცნობიერების სპირალურ მდგომარეობაშია, რომელიც ვლინდება როგორც ბუნებაში, ასევე სოციალურ ცხოვრებაში. სპირალურობა მატერიის საერთო მახასიათებელია.

დააკვირდით ბუნების მოვლენებს და ადვილად აღმოაჩენთ მსგავს ფორმებს: მცენარეებში, ქარის ქროლაში, წყლის ნაკადში, კოსმოსში, ცუნამიში, მორევში…

განათლებაში კი სპირალური მოდელი არის უწყვეტი განვითარება და ერთი ტექსტის სიღრმეში ეტაპობრივად ჩასვლა.

პასუხი კითხვებზე: „წაგიკითხავს „ვეფხისტყაოსანი“? „შეიცან თავი შენი?“ „ის ხარ, ვინც უნდა იყო?“ – არ არსებობს, რადგან კითხვის მოსმენის შემდეგ მე უკვე აღარ ვარ ის, ვინც კითხვის მოსმენამდე ვიყავი…

[1] ინტერვიუ, რომელიც ბრუნერმა El País– ს მისცა, ამერიკელმა ფსიქოლოგმა განმარტა, თუ როგორ უნდა ასწავლონ სკოლებმა ცოდნის სიყვარული

[2]  The Process of Education: Bruner, Jerome

Click to access Master.text_.3.pdf

[3] https://mybook.ru/author/don-bek-2/spiralnaya-dinamika-na-praktike-model-razvitiya-li/read/?page=2 გვ.3.

[4] by Prof. Don Edward Beck ...., Spiral Dynamics in Action: Humanity's Master Code

https://libribook.com/ebook/16648/spiral-dynamics-action-humanitys-master-code-pdf

საშინაო დავალებას, თუ მას „ტრადიციული დავალების“ სახე აქვს, ბავშვისთვის მოსაწყენია, შრომატევადი, უინტერესო. რატომ მივედი ამ დასკვნამდე? მშობლიურ სოფელში დასასვენებლად ჩასულს, მეგობრის შვილმა საზაფხულო საშინაო დავალების შესრულებაში დახმარება მთხოვა. საშუალება მომეცა, პროცესის კულისებში შემეხედა და ეს საქმიანობა ჩემთვისაც კი მოსაწყენი და შრომატევადი აღმოჩნდა. ბავშვებს, რომლებმაც სწავლის პერიოდში კარგად არ აითვისეს მასალა, აუცილებლად დასჭირდებათ უფროსების დახმარება, ხოლო მათთვის, ვინც კარგად სწავლობდა, ასეთი დავალება უსარგებლოა. მასწავლებელმა მოსწავლეთა მზაობის შესაბამისად უნდა მოახდინოს დავალებების დიფერენცირება და დამხმარე მასალებიც მიაწოდოს მათ დამოუკიდებელი სწავლისთვის.

შევეცადე, მეპოვა „კლასიკური საშინაო დავალების“ ალტერნატივა, რომელსაც ბავშვები ხალისით და სიამოვნებით შეასრულებენ იმ კავშირების შენარჩუნებით, რომლებიც ეროვნულ სასწავლო გეგმაშია და სკოლაში ისწავლება. ეს დავალება ზაფხულს უფრო მეტად შეეფერება. მართალია, საგნის ერთ მიმართულებასა და ერთ სამიზნე ცნებას ეხება, მაგრამ ინტეგრირებულია. მისი შესრულების დროს ბავშვები დაამყარებენ კავშირებსა და ასოციაციებს თავიანთ ცოდნასა და გამოცდილებაში.

დავალება სივრცული აზროვნების განვითარებას ისახავს მიზნად. ეს აზროვნება ყოველდღიურად გამოიყენება ჩვენს ცხოვრებაში, სარეკლამო, კომერციულ, ტექნოლოგიურ თუ სამრეწველო სფეროებში. სივრცითი მსჯელობა ინჟინერიის, არქიტექტურული დაგეგმარებისა და დიზაინის მრავალი პრობლემის გადაჭრის საფუძველია და მისი ეფექტური გამოყენება ამ კონცეფციის ცოდნას და გაცნობიერებას მოითხოვს. დავალების შესრულებისას მოსწავლეებს შეეძლებათ გაეცნონ სხვადასხვა სახის მასალებს, დინამიკურ ვირტუალურ სიმულაციებსა და რესურსებს, რომლებიც დაეხმარება მათ სივრცული ცნებების გააზრებაში და ფორმებისა და საგნების სივრცეში გადატანაში.

სივრცული აზროვნებისა და მსჯელობის განვითარებისთვის მნიშვნელოვანია „ობიექტის მშენებლობისა და დაშლისათვის“ სხვადასხვა სახის მანიპულატივების გამოყენება, რაც საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, უკეთ დაინახონ ფორმებისა და საგნების თვისებები.

მიღებული სასწავლო უნარები და შემოქმედებითი მიდგომები მნიშვნელოვანია შემდგომში ცხოვრებისეული სიტუაციების გადაჭრის სტრატეგიის შემუშავებისთვის. ბავშვებს საშუალება ეძლევათ, უპასუხონ მათ მიერ ხშირად დასმულ კითხვებს (სად გამოვიყენებ, რაში მჭირდება?). გარდა ამისა, მოსწავლეთა ინტერესის სფეროების უკეთ გაცნობის საშუალებაც მომეცემა.

დაწყებითი საფეხური (IV, V, VI კლასები)

საგანი: მათემატიკა

მიმართულება: გეომეტრია და სივრცის აღქმა

სამიზნე ცნება: გეომეტრიული ობიექტები. ორიენტირება სივრცეში

მკვიდრი წარმოდგენები:

• ჩვენ გარშემო და გარემომცველ ბუნებაში არსებულ უამრავ საგანს გეომეტრიული ფიგურების ფორმა აქვს.
• გეომეტრიული ფიგურები ერთმანეთისგან განირჩევიან თვისებრივი და რაოდენობრივი ნიშნებით – ფორმით, ზომით.
• გეომეტრიული ფიგურების თვისებების ცოდნა გვეხმარება გეომეტრიული ობიექტებისა და მოდელების აგებაში.
• გეომეტრიული ფიგურებისა და მათი ელემენტების ურთიერთგანლაგების სქემები და მოდელები სივრცეში ორიენტირების საშუალებას იძლევა.

საკვანძო კითხვა: როგორ გამოვიყენოთ გეომეტრიული ფიგურები, შლილები სხვადასხვა საგნისა და მოდელის დასამზადებლად და გასაფორმებლად?

მოსწავლეს შეუძლია:

• მსჯელობა იმის შესახებ, რომ ჩვენ გარშემო და გარემომცველ ბუნებაში არსებულ უამრავ საგანს გეომეტრიული ფიგურების ფორმა აქვს;
• რომ გეომეტრიული ფიგურები ერთმანეთისგან გარჩევა ნიშან-თვისებებით;
• გეომეტრიული ფიგურების თვისებების გამოყენებით გეომეტრიული ობიექტებისა და მოდელების აგება;
• მსჯელობა იმაზე, გეომეტრიული ფიგურებისა და მათი ურთიერთგანლაგების სქემების, მოდელების საშუალებით როგორ ხდება სივრცეში ორიენტირება.

დავალების ბარათი მოსწავლისთვის „მინიატურული ბაღი ჩემი პერსონაჟისთვის“

მოსწავლეთა მიერ შესრულებულ დავალებებს დიდი ინტერესით ველოდები. ნამუშევრებს განვათავსებ აქ .

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა

https://ncp.ge/ge/curriculum?subject=36&subchild=198

2. ქეთი ცერცვაძე. მათემატიკის გზამკვლევი კურიკულუმის შედგენისთვის. დამხმარე რესურსი მასწავლებლებისთვის (მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით)

https://clck.ru/SkNrc

3. https://www.allassignmenthelp.com/blog/summer-homework/
4. https://study.com/blog/why-is-summer-reading-so-important-for-kids-success.html
5. https://lebonbinome.fr/devoirs-de-vacances

საქართველოს ისტორია, ლიტერატურა და მთელი კულტურული მემკვიდრეობა ცხადყოფს ქართველი ერის შემწყნარებლობას სხვათა მიმართ. ეს ისტორია სავსეა დაცემისა და აღდგენის უამრავი მაგალითით, მაგრამ ყოველ ეპოქაში, სიძნელისა  და გაჭირვების, თვითგადარჩენაზე ფიქრისა და ზრუნვის მიუხედავად, ქართველს არასოდეს დაუკარგავს ტოლერანტობის გრძნობა. უცხოტომელებს ქართველი ყოველთვის ღირსეულად ექცეოდა,  იმსახურებდნენ თუ არა ამას ისინი.

შექსპირის „ჰამლეტის“ ცნობილი ეპიზოდი გავიხსენოთ, როდესაც ჰამლეტი პოლონიუსს მსახიობთა ღირსეულად დახვედრას ავალებს: „არ შეიძლება, ჩემო ბატონო, ეს აქტიორები კარგად დააბინავებინო, და უბრძანო კარგადაც დაუხვდნენ? თორემ ხომ იცი: ეგენი ამ დროის შემოკლებულნი მატიანენი არიან და სიკვდილის შემდეგ საფლავის ქვაზედ ცუდი წარწერა უნდა გერჩიოს, სიცოცხლის დროს მაგათთან ცუდი ხმების დაყრასა“. პოლონიუსი ჰპირდება: „მე ისე მივიღებ მაგათ, ხელმწიფისშვილო, როგორც ეკადრებათ“.  ჰამლეტი კი მახვილგონივრულად არიგებს ჭკუას: „ყველას რომ ისე მოექცე, როგორც ეკადრება, არავის არ აცდება გამათრახება. შენის სახელისა და ღირსების კვალობაზედ უნდა დაუხვდე მაგათ. რაც უფრო ნაკლების ღირსნი არიან, შენი სიკეთე მით უდიდესი გამოჩნდება“ (ივანე მაჩაბლის თარგმანი). ადამიანის ქცევას ღირსება უნდა განაპირობებდეს,  ჰუმანური ღირებულებები უნდა იყოს ზნეობის  მასაზრდოებლი.

როგორც გრიგოლ რობაქიძე აღნიშნავს, „გაიხარე, გამახარეს“ პრინციპი ქართველის ცხოვრების ძარღვია. ამ სულისკვეთებითაა გაჟღენთილი  უცხოელებთანაც მისი დამოკიდებულება. ამას წარსულის გამოცდილება მოწმობს. „სხვასთან“  ურთიერთობის ეს პარადიგმა დავით აღმაშენებელმა თავისი ძლიერი და მოქნილი პოლიტიკური იდეოლოგიის  ნაწილად აქცია და ეროვნული მსოფლმხედველობა სწორედ შემწყნარებლობის კონცეფციას დააფუძნა. უცხოტომელთა მიერ  საქართველოს სამშობლოდ შეგრძნება ერს გააერთიანებდა და განამტკიცებდა. დავითმა სახელმწიფოებრიობას დაუქვემდებარა რელიგიურ-ეთნიკური თუ კულტურული განსხვავებულობა. რა თქმა უნდა, მის ტოლერანტობას საფუძვლად ახალი აღთქმისეული პრინციპები ჰქონდა.

ქართველი თავისი სახელწიფოებრივ-ეროვნული იდეალებით მიისწრაფოდა მსოფლიოსკენ, მასთან კულტურულ დიალოგებს მართავდა. ეს დიალოგი ფილოსოფიურ-რელიგიური ლიტერატურის ბერძნულიდან, სომხურიდან, კოპტურიდან და სხვა ენებიდან ქართულად თარგმნასაც ითვალისწინებდა. ამ თვალსაზრისით,  განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ათონელ წმინდა მამათა ღვაწლი. მაგალითად,  ექვთიმე ათონელის თარგმანების სიტკბოება, როგორც მისი ცხოვრების აღმწერი გიორგი  მთაწმინდელი  აღნიშნავს, ოქროს საყვირის მაღალ ხმასავით ეფინებოდა მთელ ქვეყნიერებას, არა მხოლოდ ქართლს, არამედ საბერძნეთსაც.  ექვთიმემ  ქართულიდან ბერძნულად გასაოცარი სრულყოფილებით  თარგმნა  შუასაუკუნეების განთქმული ძეგლი „სიბრძნე ბალაჰვარისა“. სწორედ ამ  ბერძნული თარგმანიდან გადაიღეს ჯერ ლათინურ და შემდეგ ევროპის სხვადასხვა ქვეყნის ენაზე. როგორც რევაზ სირაძე აღნიშნავს: „საქართველოზე დასავლეთისა და აღმოსავლეთის დასაკავშირებლად მხოლოდ საქარავნო გზები კი არ გადიოდა, არამედ სულიერი ურთიერთობის გზებიც“.

შემწყნარებლობის თვალსაზრისით გამორჩეული მწერალია მიხეილ ჯავახიშვილი,  იგი, უპირველესად, ქართული ლიტერატურული ტრადიციისა და,  კერძოდ, ილიას გზის გამგრძელებელია. მის არაერთ ნაწარმოებში წარმოჩნდება ტოლერანტობა, როგორც ცხოვრების ხერხემალი. „არსენა მარაბდელში“ რუს ჯარისკაცებს არსენასთან ერთად ებრძვიან უკრაინელი ოსტაპი, ოსი მეშთა, სომეხი ბაღო, თათარი დალიჰასანი, რუსი კარპიჩა. მათ თავისუფლების წყურვილი და ადამიანური  ტკივილები აერთიანებთ. საბჭოურმა კრიტიკამ, მართალია, თავის დროზე არსენა მარაბდელის პერსონაჟთა მეგობრობა ინტერნაციონალიზმად მონათლა, ხოლო მათი ბრძოლა კლასობრივად მიიჩნია და არსენა ლამის ბოლშევიკთა წინაპრად გაიზრა, სინამდვილეში, მწერალი ამ რომანით წითელი რუსეთის იმპერიალისტურ ზრახვებს ამხელდა და საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობასკენ სწრაფვას გამოხატავდა, ქართველის  ოცნებად გადაქცეულ  მისწრაფებას – „ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნესო“ – წარმოაჩენდა.

1927 წელს მიხეილ ჯავახიშვილს ლექცია უნდა წაეკითხა თემაზე: „ქართული ლიტერატურისა და მეტყველების განვითარების გზები“, შემონახულია თეზისები, რომელთა მიხედვითაც, ჩანს, რომ მწერალი საგანგებოდ ისაუბრებდა X-XII საუკუნეებში საქართველოში გაშლილ ჰუმანიზმზე და დააპირისპირებდა ამავე პერიოდში ევროპაში მიმდინარე ინკვიზიციასთან.

საგულისხმოა, რომ მწერალი წერაქვში დაიბადა და სიონში გაიზარდა, მაშინდელ  სადახლოს (დღევანდელი მარნეულის) რაიონში. ამიტომ მან ბავშვობიდანვე შეისწავლა აზერბაიჯანული და შემდეგ, როდესაც ევროპა მოიარა, ფრანგულს დაეწაფა, ეს ენა არ დავიწყებია. მის ნაწარმოებებში ფრანგი თუ სპარსი პერსონაჟები საუბარში თავიანთი მშობლიური ენის სიტყვებსაც გამოურევენ და, ამგვარად, მეტ უშუალობას და გულწრფელობას მატებენ ნათქვამს. მწერალმა ბავშვობის დროინდელი შთაბეჭდილებები, „იოლდაშები“ პროტოტიპებად გამოიყენა და პერსონაჟებად აქცია. ქართველთა შემწყნარებლობის თვალსაზრისით,  მოთხრობა „ლამბალო და ყაშა“ გამოირჩევა. მოქმედება I მსოფლიო ომის დროს ხდება სპარსეთში, ურმიის ტბის გარშემო. ამ ადგილებს რუსეთის იმპერია ებღაუჭება. დაუფარავია მათი განზრახვა. აქ ადგილობრივთა გასაქრისტიანებლად ჩამოსული ეპისკოპოსი პავლე ასე მრისხანებს: „სპარსეთში კი არა, რუსეთში ვართ, რუსეთში! სადაც რუსის სისხლი დაიღვრება და სადაც რუსის სამხედრო დროშა ჰფრიალებს, ის ქვეყანაც ჩვენია-მეთქი!“

მწერალი მოთხრობაში სიკეთესა და ბოროტებას ლამბალოსა და ყაშას სახეებით უპირისპირებს, თვითონ სახელებიც იტევენ თითქოს ამ სიყვარულისა და სიძულვილის ენერგიებს. სახელი ლამბალო მელოდიური და კეთლხმოვანია,  ყაშა კი ამ მუსიკას ახშობს, პირქუშია და დამთრგუნველი.

ლამბალო მოთხრობის ერთი უბრალო  პერსონაჟია, რომელიც სპარსეთში შემთხვევით შეხვდება ქართველ ექიმს და დაუმეგობრდება. მისი ნამდვილი სახელი მაშადი ჰასანია. მწერალი ცხოვრებისეულ დრამას საგანგებოდ ურმიის მიდამოებში გაათამაშებს. ის ერთგვარი ბაბილონის გოდოლია, სადაც სხვადასხვა რჯულისა და ეროვნების ხალხი ირევა. მწერალი არა მხოლოდ კოლორიტულობას უნარჩუნებს პერსონაჟს, როდესაც თავის მშობლიურ  ენაზე სიტყვებს წარმოათქმევინებს, არამედ სურს, რომ სხვა ენასაც მიუგდოს ყური მკითხველმა, სხვისი ენის სილამაზეც დააფასოს, ალბათ, უპირველესად, ამიტომ წერდა თეიმურაზ მეფე: „სპარსთა ენისა სიტკბომან მასურვა მუსიკობანიო“. ისიც შეიძლება გავიხსენოთ, რომ გრიგოლ რობაქიძემ „გველის პერანგში“ ქართული ასოებით ჩართო სპარსული ლექსი, რათა მკითხველს უცხო ქვეყნის ეგზოტიკა,  სხვათა ენის მუსიკა და სიტკბო ხელშესახებად შეეგრძნო.

მოთხრობის მიხედვით, დაუძლურებული სპარსეთი იძულებულია ეპირფეროს რუსეთსა და ინგლისს. ურმიის მმართველი ქართველ ექიმს წუხილით გაუზიარებს: „რა დღე დააყარეს საწყალ სპარსეთს ურუსმა და ენგლიზმა? ბულდოგი და დათვი ჩვენს კისერზე მორიგდნენო“. იმ დროს, როცა სპარსი თავის თანამემამულეს პატივმოყვარეობის გამო არ ინდობს, ქართველი ექიმი ესარჩლება.

მოთხრობაში კარგად ჩანს, თუ როგორ ამძაფრებს ომი ქვეყნიერებაზე გამეფებულ სულიერ ქაოსს, რომელიც სიძულვილისა და შეუწყნარებლობის წყაროა. სწორედ ამ უსულგულობის ფონზე გამოკვეთს მწერალი, მუსლიმანი და ქართველი ერთმანეთს როგორ ეძმობილებიან, რუსული იმპერიის „სულიერი  დამცველი“ ეპისკოპოსი კი  როცა გაიგებს, ექიმი ქართველია, „თანაგრძნობით“ ეტყვის: „ქართველობა დიდი უბედურება არ არის, რადგანაც ქართველიც ადამიანია და კეთილი ქრისტიანი ქართველებშიც მოიპოვება“. სრულ მორჩილებას შეჩვეული პავლე ეპისკოპოსი არც ამჯერად ელოდა შეწინააღმდეგებას, ამიტომაც ასე შეურაცხყო უდანაშაულო, ახლად გაცნობილი ექიმი, (შეიძლება შემთხვევითი არ არის, რომ, ამ ეპისკოპოსს იმ რეალური ეგზარქოსის, პავლეს, სახელი ჰქვია, რომელმაც სიონის საკათედრო ტაძარში ქადაგებისას საჯაროდ დაწყევლა ქართველი ხალხი. მაშინ ტაძარში ქართველმა დიდებულებმა უსიტყვოდ მოისმინეს ეგზარქოსის მიერ უდანაშაულო ქართველთა დაწყევლა. ხმა მხოლოდ დიმიტრი ყიფიანმა ამოიღო, რომელიც მაშინ წირვას არ ესწრებოდა და ეგზარქოსს ღია წერილით მიმართა, საჯაროდ ქართველი ხალხის წინაშე ბოდიშის მოხდა მოსთხოვა).

მოთხრობის მიხედვით კი, რუსი ეპისკოპოსი ქართველის მოულოდნელ ამბოხს გადააწყდა: „მართალს ბრძანებთ, თქვენო უსამღვდელოესობავ, – ეპისკოპოსის ლმობიერ კილოზევე დავიდასტურე მე. – კეთილი ადამიანი როგორც ქართველებში, ისე რუსებშიც მოიძებნება“. ეს პასუხი სიტყვიერ შეტევას და ბრძოლისთვის მზადყოფნას  ნიშნავდა. პავლემ იგრძნო, რომ ამჯერად შეცდა. ეს კაცი თავს ასე უბრალოდ არ დააჩაგვრინებდა და არც შეურაცხყოფას გადაყლაპავდა. ამიტომაც წერს მწერალი: „ერთმანეთი თვალებით დავხვრიტეთ. ჩემმა სიტყვამ გაკრავებული მგელი შიგ გულში დაჭრა“. ექიმმა იგრძნო, რომ სიტყვიერი ბრძოლის უპირატესობა მის მხარეს გადაიხარა, რადგან სიმართლე მისკენ იყო, ამიტომაც პავლეს სიტყვა შეაწყვეტინა: „ქართველობა ჩემთვის უდიდესი ბედნიერება გახლავთო“. ბერს ნერვიულობა დაეტყო და ბოდიში მოითხოვა, ქართველები მეტისმეტად ამაყები არიანო. ამაყი კი არა, თავმოყვარე გახლავართო, – შეუსწორა ექიმმა. მწერალი შენიშნავს პერსონაჟის პირით: „მისი ბოდიში ვიკმარე და ისე დავჯექი. ცხადი იყო, რომ გაბერებული მგელი არაფერს მაპატიებდა, არც „ქართველობის ბედნიერებას“ და არც თავის ბოდიშს დაივიწყებდა. ხილული იარაღი დავყარეთ და უხილავით აღვიჭურვენით“.

პავლე ეპისკოპოსი ასე აღიქვამს და ახასიათებს ურმიის ტბის შემოგარენში არსებულ სულიერ ვითარებას: „მართლმადიდებლებს ყველანი სდევნიან: ნესტორიელი პატრიარქი „მარშიმუნი“, ბენიამინე – ცრუ, ფლიდი და უსახლკარო ლტოლვილი, რომელსაც რუსეთი ინახავს, ამერიკელი მისიონერი – მზაკვარი დოქტორი შეედი, რომელიც დოლარებით ყიდულობს ასურელების საცხონებელ სულებს; რუსეთის მოკავშირე ფრანგი იეზუიტი მონსინიორი დეკრო, რომელსაც გაიძვერობაში მუსლიმანებიც კი ვერ დაეწევიან; ინგლისელი მისიონერი ბრაუნი – ორპირი და გამოქნილი ფარისეველი, რომელმაც სტერლინგებით გაავსო ურმია. ეს კიდევ არაფერი: სპარსელებიც: წუნკალი, ველური „პერსიუკებიც“ კი ჩუმ-ჩუმად სდევნიან მართლმადიდებელ ასურელებს და ათასი ხრიკით იბრძვიან თავიანთი „უწმინდური“ მუსლიმანების დასაცავად“. ასეთი შეუწყნარებელია მართლმადიდებელი პავლეს დამოკიდებულება ყველას მიმართ, ვინც მისი რჯულისა და ეროვნებისა არ არის.  ის დამპყრობელი ქვეყნის სულიერი სახეა, ხოლო ყაშა ლაზარე, გამართლმადიდებული ასურელი, მის ხელში საშინელ  იარაღად ქცეული, სადისტი და განსხეულებული ბოროტება, რომელიც თავის ბინძურ საქმეებს სწორედ პავლეს მფარველობით ჩადის. ამიტომაც არის, რომ ორივე კაცთმოძულე პერსონაჟს მოთხრობის ბოლოს ხალხის შურისძიება იმსხვერპლებს.

ქართველი ექიმი კი სწორედ შემწყნარებლობით გამოირჩევა, ალბათ, შემთხვევით არ შეურჩია მწერალმა ამ პერსონაჟს ექიმის ხელობა, ის მართლაც მკურნალია, არა მხოლოდ ხორცისა, არამედ, უპირველესად, სულისა. ამიტომაც არის, რომ მასთან საოცარ სულიერ ერთობას გრძნობენ მუსლიმანები და, განსაკუთრებით, ლამბალო და მისი ოჯახი. ლამბალომ მუსლიმანური ადათიც კი დაარღვია და ახლად შერთულ ცოლი ექიმს არა მხოლოდ გააცნო, არამედ მის წინაშე ჩადრიც კი ააწევინა და სახე აჩვენებინა, რომლის ნახვაც, ქმრის გარდა, ყველას ეკრძალებოდა: „აი, ჩემი ძმა და მამა. შენი პირით გადაუხადე მადლობა. ეგ ჩადრი მოიხსენი, ნუ გრცხვენიან… არავინ არა გვხედავს“.

ექიმი სპარსელებთან მათ ენაზე ლაპარაკობს, ისინიც ცდილობენ, თუ რამ იციან ქართული, ახლა გაიხსენონ და ასიამოვნონ უცხო რჯულის, მაგრამ მაინც მათ  ქართველ ძმას. სპარსეთის მმართველი, ფრანგული სპარსულზე უკეთ რომ ეხერხება, არ მფარველობს თანამემამულეებს, პირიქით, უდანაშაულო ლამბალოს ყურით ხეზე მიაჭედინებს, რათა რუს პავლეს ასიამოვნოს. მას უკვირს, ქართველს რაღა რჯის, რომ ვიღაც თათრისთვის თავს იწუხებს. ქართველი ექიმი კი მრავალმნიშვნელოვან პასუხს აძლევს, რომელიც სრულიად გამოხატავს ქართველი ერის შემწყნარებლურ ბუნებას: „მე უცხოელი ვარ. სპარსებს იმოდენა ჰმართებს გურჯებისა, რომ ასი ათასმა თქვენისთანამ რომ ჩამოიხრჩოს თავი და სპარსელის ხსენებაც მოისპოს, ჩვენი ვალიდან მაინც ვერ ამოხვალთ, მიუხედავად ამისა, მე თქვენი ისტორიული მტერი და რუსეთის  ქვეშევრდომი, თქვენს ქვეშევრდომს ვესარჩლები, ხოლო თქვენ, სპარსეთის გენერალ-გუბერნატორი, თქვენს უცოდველ ქვეშევრდომს ოდნავადაც არ იცავთ“. სპარსელ ითიმად  ოდ-დოულის რცხვენია, მაგრამ სხვა გზა არა აქვს. მწერალი კი დასძენს: „ფიცხსა და სიმართლის მდევარს ქართველს და მოშლილი ირანის ლაყე შვილს ერთმანეთისა არ გვესმის“. სამაგიეროდ, კარგად ესმის უბრალო სპარსელისა, უძველეს ტრადიციებს რომ ინახავს. ქართველი ექიმის  სამართლიანობა და უცხო ტომელის  გამოსარჩლება  სპარსელების  აღტაცებას იმსახურებს.  ბაზარში სიხარულით ხვდებიან და ხელს ართმევენ: „გურჯი აქიმბაშია, გურჯი!… ალაჰმა მშვიდობა მისცეს… ალაჰ იყოს მაგის შემწე… ალაჰ ონა ხეირ ვერსინ… ჩოხ საღოლ, აღა, ჩოხ! – მადლობელი ვართ, ბატონო, დიდი მადლობელი!“

როგორც მიხეილ ჯავახიშვილი წერს, დიდი სახელი ჰქონდათ მაშინ გურჯებს სპარსეთში. მოთხრობაში არც მთხრობელი და არც პერსონაჟი სპარსეთის  კონკრეტულად არცერთ აგრესიას არ იხსენებენ. ქართველი ექიმის ტოლერანტობის ფონზე განსაკუთრებით იკვეთება ასურელი ყაშას, რუსი ეპისკოპოსისა და სპარსელი მმართველის შეუწყნარებლობა. ყაშა ამბობს: „უწმინდური „პერსიუკის“ წყალი ქრისტიანს არ დაელევა, ცოდვაა, დიდი ცოდვა“.

რუსებისგან განსხვავებით, ქართველს არ აქვს რაიმე პრეტენზია ურმიის მიდამოებზე, თუმცა: „იყო დრო, როდესაც ურმიის მიდამოებში ქართული რაშები, ტაიჭები და ქურანები ჭიხვინებდნენ და ჩვენი ალმებიც ჰბიბინებდნენ. ეხლა კი ამავე გზებს დონის ცხენები სთელავენ და სამფეროვანი ბაირაღები აჭრელებენ. მარადიულობისათვის და მსოფლიოს ტრიალისთვის განა სულ ერთი არ იყო?!“.

ამ მოთხრობის მიხედვით, ქართველი სწორედ მარადიულობის გადასახედიდან აფასებს მოვლენებს და ამიტომაც არ ემონება წარმავალ ღირებულებებს, ყველაზე მაღლა ჰუმანურ იდეალებს აყენებს და სიკეთეს  საქმით ემსახურება. სიყვარული სიყვარულს  რომ ბადებს, ეს კარგად წარმოჩნდება სპარსი ლამბალოს ქორწილში: „მალე გამოირკვა, რომ მე, შორეული გურჯი, და ის მდაბიო თათრები, თურმე ღვიძლი ნათესავები ვიყავით: რომ მე და ინით შეღებილი ჯალილები, თავმოპარსული რაზახები და სუნიანი ჯებრაილები სადღაც და ოდესღაც ერთად შევიზარდენით და იდუმალი მეგობრული ჯაჭვებით შევიჯაჭვენით. ვინ, როდის, რად ან როგორ გააბა ეს უხილავი სიმები – არც ეხლა მესმის. რას ელოდნენ დაშრეტილი სპარსები და თარაქამა თათრები ოდესღაც თავიანთივე ხელით დაწრეტილი ერთი მუჭა გურჯებისგან? შველას? არ შეგვეძლო. დაჩაგრულთა იდუმალ კავშირს? აგრე მგონია. თანაგრძნობასაც? ვგრძნობდი, მესმოდა“.

უსამართლო და სასტიკი ცემით სულამოხდილი ლამბალოს მამა მაშადი შურს იძიებს ბოროტ და სადისტ ყაშა ლაზარეზე (გველებს დააკბენინებს). მომაკვდავ ყაშასთან მისულ  ექიმს ოდნავ გაუღიმებს. ექიმი მიხვდება ამ, ერთი შეხედვით, უადგილო ღიმილის არსს: „ერთმანეთის სათქმელი უსიტყვოდ გავიგეთ. მეც უნებურად გავიღიმე. რა მექნა? მეც თავდაპირველად ადამიანი ვარ, მერმე ექიმი და ბოლოს ქრისტიანი, ან ჯერ ქრისტიანი და შემდეგ ექიმი“.

მიხეილ ჯავახიშვილი შორსაა ეთნოცენტრიზმისგან, ამიტომაც  მის შემოქმედებაში წარმოჩენილია, როგორც ქართველთა ღირსებები, ასევე ნაკლოვანებანი. მთავარი კი ისაა, რომ მისთვის შემწყნარებლობა ადამიანის ზნეობის საყრდენია.

,,სიჩუმეს წიწკნი ბალახივით,

შენი ხვედრივით

ჟამს ელოდები,

სათავისოდ რომ დაგიგულებს

ფურცელი ქვიშის,

სიტყვა ჩუმი და მიხვედრილი

და შიშის განცდა,

რომ შიშიდან ვიღაც გიყურებს’’

გივი ალხაზიშვილი გასცდა ამ შიშს, ის ახლა სხვა სამყაროს ნაწილია, ჩვენ კი, ჩვენივე შიშების გასახედნად საკუთარი პოეზია დაგვიტოვა – დიდი და მნიშვნელოვანი.

იშვიათია ასეთი ზუსტი ავტორი, რომელიც ემოციურობასა და სიმშვიდეს ასე ათავსებდეს, ისევე როგორც ტრადიციულ ფორმას ვერლიბრთან. ამას მხოლოდ ნიჭი ვერ ყოფნის, ყოველდღიური წვრთნა და ვარჯიში სჭირდება. ყოველდღიურ ფიქრს და გარჯას კიდევ, გარდა კარგი ტექსტებისა, სხვა შედეგიც ეამაყება – მუდამ თანამედროვე ყოფნის განცდა.

გივი დამკვირვებელი იყო და მერე ამ დაკვირვების გაზიარებით გაკვირვებდა. მისი მეტაფორები ფიქრის ნაყოფია, რამდენჯერმე გააზრებული და მერე განდობილი ფურცელს. ავტორი მკითხველს უფრთხილდებოდა, ზერელე მასთან ამიტომაც არაფერი. დააკვირდით ამ სტრიქონებს, მათ წყობას და მდინარებას:

,,სიჩუმე, შენი სუფლიორი,

როცა გკარნახობს,

ხმა გესმის არაამსოფლიური

და ზოგჯერ ისეთს გამოურევს, ვეღარც იხსენებ,

მან ამოაშრო წყალი ლარნაკში,

გადაფურცვლისას თითებს ისველებს.

რითმების გადაწყობის მაღალოსტატობა, ხელს არ უშლის არ ტროპულ მეტყველებას და არც სათქმელს – მარტოობისა და განრიდების ხელოვნებას. ბოლო წლები გივი ალხაზიშვილი ასეც ცხოვრობდა – თავის დროზე სოციალური ქსელების პირველი ამთვისებელი საკუთარი თაობიდან, ამ სივრცესაც მოსწყდა და დიდად არც არ არავის აწუხებდა, ისე წავიდა ამ ქვეყნიდან.

თუმცა ანდერძი, რომელიც დაგვიტოვა, ანდერძის რომელსაც პოეზია ჰქვია, გვახსენებს, რომ

‘’ხანდახან ამოვყვინთავ იქ,

სადაც ყოფა ჩემს გარეშე არსებობს.’’

მისი პოეზია, ხანდახან კი არა, ხშირად ამოყვინთავს. და ამოისუნთქავს და ჩვენც ჩავისუნთქავთ.

ამომავალი მზის ქვეყანაში ჩატარებული ოლიმპიური თამაშები დაუვიწყარი გახადეს გამორჩეულმა ადამიანებმა, სიმბოლოებმა და ამბებმა.

პანდემიის ფონზე, ნიღბებით ჩატარებული ოლიმპიადა იყო ცოტათი სიურეალისტური, მაგრამ – მეტად ადამიანური და პირველად, ამდენი წლის მანძილზე, გასცდა სპორტის საზღვარს: ბევრი დაუვიწყარი და ამაღელვებელი გზავნილი მიიღო მსოფლიომ ტოკიოდან.

ჩემი დაუვიწყარი ოლიმპიური ამბების ათეული ასეთია:

ოლიმპიური თაიგულები

ხსოვნა და მომავლის მარადისობა – ეს გზავნილი ჩადეს იაპონელებმა ოლიმპიელებისთვის განკუთვნილ მინიმალისტური სტილის, უმშვენიერეს თაიგულებში. ყვავილები იაპონიის იმ ადგილებში იკრიფებოდა, რომლებიც 2011 წელს მიწისძვრამ და ფუკუშიმას ბირთვულმა აფეთქებამ გაასწორა მიწასთან.

თაიგულის მზესუმზირები მიაგის პრეფექტურიდანაა, მაღლობიდან, რომელსაც თავს აფარებდნენ სტიქიას გამოქცეული ადამიანები. ცუნამმა იქამდეც მიაღწია და ათიათასამდე ადამიანი იმსხვერპლა. მოგვიანებით მზესუმზირები იქ დაღუპული ბავშვების მშობლებმა გააშენეს.

ეუსტომები და ე.წ. სოლომონის ბეჭდები ფუკუშიმას პრეფექტურიდანაა, სადაც, რადიაციული დაბინძურების გამო, სოფლის მეურნეობის პროდუქტები დღემდე ვერ მოჰყავთ. პრეფექტურამ არაკომერციული ორგანიზაცია დააარსა, რომელსაც, ფუკუშიმას მიწის საბოლოო გაჯანსაღებამდე, აქ მილიონობით ყვავილი გამოჰყავს. რეალურად, ყვავილებმა იხსნეს ეს რეგიონი აგრარული კოლაფსისგან.

ტოკიო 2020 ოლიმპიური თამაშების ემბლემისფერი, ინდიგო ჯენტელები ივატეს რეგიონიდანაა, რომელიც ასევე მთლიანად გაანადგურა მიწისძვრამ და ცუნამმა.

მეხუთე ყვავილი ასპიდისტრა ტოკიოში მოჰყავთ და ის ოლიმპიადის მასპინძელი ქალაქის სიმბოლოა.

ანიმეს პერსონაჟი მირაიტოვა, რომელიც ოლიმპიელების თაიგულზეა დატანილი, სპეციალურად ოლიმპიადისთვის შეიქმნა და იაპონიის წარსულის და მომავლის ერთიანობის სიმბოლოა. მირაი მომავალია, ტოვა კი – მარადისობა.

პარაოლიმპიელების თაიგულისთვის ასევე სპეციალურად შეიქმნა ანიმეს პერსონაჟი სომეიოშინო, რაც იაპონურ ალუბალს ნიშნავს – საკურას ყველაზე გავრცელებულ სახეობას.

მედლები

პირველად ოლიმპიადების ისტორიაში, სხვადასხვა სინჯის 5000-მდე მედალი იაპონელი მოსახლეობისგან ჩაბარებული მეორადი ელექტრო მოწყობილობების (სამომხმარებლო ელტექნიკის) გადამუშავების გზით შეიქმნა. მედლების დიზაინის კონკურსშიც ყველას შეეძლო მონაწილეობა. მიზანი ცხადია:  საყოფაცხოვრებო ელტექნიკის ნარჩენებისგან გარემოს დაცვა; საკუთარი მოსახლეობის ფინანსური წახალისება და ოლიმპიადის საერთო სახალხო პროექტად ქცევა;

იყო კიდევ ერთი, მთავარი გზავნილი, რაც უშუალოდ ოლიმპიელებს უნდა ეგრძნოთ, როცა ამ მედლებს მკერდზე ჩამოიკიდებდნენ. ამ გზავნილის უზუსტესად წამკითხველიც  მალე გამოჩნდა – ოლიმპიური ვიცეჩემპიონი, ფილიპინელი 23 წლის მოკრივე კარლო პაალამი, რომელმაც იაპონელების მიერ ნატიფად მიწოდებული სიბრძნე უშეცდომოდ წაიკითხა კუთვნილ ვერცხლის მედალზე და ტვიტერზე დაწერა:

„ბავშვობაში ჯართში ვიქექებოდი. ვიცი, რომ ეს მედალიც  გადამუშავებული მეტალისგანაა შექმნილი. მე მას ჩემს თავთან ვაიგივებ“.

კიმონო პროექტი – კიმონოთი მოთხრობილი ქვეყნების ისტორია

ოლიმპიადამდე 6 წლით ადრე იაპონელი დიზაინერების ჯგუფმა ოლიმპიადაში მონაწილე თითოეული ქვეყნის კულტურის, იდენტობის შესახებ ინფორმაციის მოძიება დაიწყო, მოიძიეს სპონსორებიც და ოლიმპიადისთვის შექმნეს 206 სახელობითი კიმონო.

თითოეული ქვეყნის კიმონოზე ამ სამოსისთვის დამახასიათებელი სკურპულოზურობით და სიფაქიზით არის დატანილი კონკრეტული ქვეყნის კულტურის, იდენტობის, ლეგენდის, ხელოვნების, მეცნიერების და ა.შ. შესახებ ნიშნები.

კიმონო, სახელად საქართველო 2015 წელს შექმნეს დიზაინერებმა მარი ნაკაკიტამ და კობო მასოჰომ. ქართული კიმონოს პროექტის სპონსორი იაპონური ღვინის კომპანიაა (კომპანია ქართული ღვინის ექსპორტით ჩანს დაკავებული. ლოგოდ ქვევრი აქვს, რომელზეც ქართული სიტყვა ჯ არის დატანილი (Jani). თითოეული კიმონოს კონცეფცია ტექსტადაა განთავსებული კიმონო პროექტის საიტზე. ქართული კიმონოს მოტივებია: ღვინო, ვაზი, წმინდა ნინო, ჯვარი, ფიროსმანი, მილიონი წითელი ვარდი (სიყვარული) და მთვარის შუქზე მოლივლივე კავკასიონი. კიმონოს კალთაზე კი, ჯვართან ერთად, ორი ქართული სიტყვაა დატანილი: სიყვარული და მშვიდობა.

ტექსტში პიკასოცაა ნახსენები ფიროსმანთან მიმართებაში(„…რომელზეც პიკასომ თქვა, რომ მას ვერ შეედრება“). ვკითხე, უფრო ზუსტად, რისი თქმა სურდა კონცეფციის ავტორს. პასუხად მომწერეს: „პროდიუსერ მისტერ ტაკაკურას იმის აღნიშვნა სურდა, რომ პიკასო ძალიან დიდ პატივს სცემდა ფიროსმანს, რომელსაც, სამწუხაროდ, იაპონიაში ნაკლებად ვიცნობთო.“ აქვე დააზუსტეს, რომ კიმონოები იაპონიაში დარჩება და ქვეყნის სტუმრებს ოლიმპიადაში მონაწილე ქვეყნების ისტორიას მათი საშუალებით მოუთხრობენ. იაპონიაში სტუმრობამდე აბრეშუმის უმშვენიერეს კიმონოებზე „დაწერილი“ ქვეყნების ისტორია შეგიძლიათ, წაიკითხოთ აქ https://kimono.piow.jp/kimonolist.html

ადამიანები – ოლიმპოზე მაღლა

25 წლის პოლონელმა მარია ანდრეიჩიკმა – შუბის ტყორცნაში ოლიმპიადის ვერცხლის პრიზიორმა საკუთარი ვერცხლის მედალი აუქციონზე გაყიდა – უცხო ბავშვის დასახმარებლად, რომელსაც გულის ოპერაცია სჭირდება.

მარიამ აუქციონზე მედალი 190 ათას დოლარად გაიტანა (ვერცხლის მედლის ღირებულება (500 გრ. ვერცხლი) 450 დოლარამდეა). აუქციონის გამარჯვებული პოლონური კომპანია გახდა, რომელმაც შეძენილი მედალი ოლიმპიურ ვიცე ჩემპიონს დაუბრუნა. „აღფრთოვანებული ვართ ჩვენი ოლიმპიელის დიდებული ჟესტით… … გადავწყვიტეთ, რომ ტოკიოში მეორე ადგილისთვის მოპოვებული მედალი მარიასთან დარჩება“ – დაწერა კომპანიამ „ტვიტერზე“.

მარიამ, რომელსაც სამი წლის წინ ძვლის კიბოს დიაგნოზი დაუსვეს, თავის გულშემატკივრებთან ერთად, თითქმის მთლიანად შეაგროვა პატარა მილოსჩეკის ოპერაციისთვის საჭირო თანხა – 390 ათასი დოლარი.

ოლიმპიელი ქალები სამეცნიერო ლაბორატორიებიდან

მედიამ იმ ქალების სია შეადგინა, რომლებიც ოლიმპიადაზე „პირდაპირ“ სამეცნიერო ლაბორატორიებიდან გაემგზავრნენ. დისციპლინირებულმა მეცნიერებმა სპორტის უმაღლეს დისციპლინებშიც მაღალი ქულები ჩაიწერეს.

ანა კიზენჰოფერი (ავსტრია) – ოლიმპიური ჩემპიონი-ველოსიპედისტი, მწვრთნელების გარეშე. მათემატიკის დოქტორი, განათლება: ვენის ტექნიკური უნივერსიტეტი, კემბრიჯი, მუშაობს ლოზანას ტექნიკურ უნივერსიტეტში კვლევისა და სწავლების სფეროში;

ჰადია ჰოსნი (ეგვიპტე) – ოლიმპიადაზე დაასრულა შთამბეჭდავი კარიერა ქალთა ბადმინტონში. ბიომედიცინის მაგისტრი, ფარმაკოლოგიის დოქტორი ქაიროს უნივერსიტეტიდან.

შარლოტა ჰიმი (საფრანგეთიდან). ტოკიოს ოლიმპიადაზე შედგა მისი დებიუტი ქუჩის სკეიტბორდინგში. ნეირომეცნიერი. ამჟამად იკვლევს ახალშობილებზე დედის ხმის გავლენას  მოტორული უნარების განვითარებაში.

გაბი ტომასი (აშშ) – ბრინჯაოს მედალოსანი მძლეოსნობაში (200 მეტრი), ლეგენდა ამ დისციპლინაში – მესამე უსწრაფესი ქალი. სწავლობდა ნეირობიოლოგიას და გლობალურ ჯანმრთელობას ჰარვარდში. ტეხასის უნივერსიტეტის მაგისტრანტი ეპიდემიოლოგიასა და ჯანმრთელობის მენეჯმენტში.

ლუიზ შანაჰი (ირლანდია) – ემზადებოდა პარიზი 2021-ის ოლიმპიადისთვის, მაგრამ მოახერხა საკვალიფიკაციო ეტაპის გადალახვა ტოკიოში -მძლეოსნობაში (800მ). ირლანდიაში კორკის უნივერსიტეტის კვანტური ფიზიკის კურსდამთავრებული, კემბრიჯის დოქტორანტი. მუშაობს კიბოს დიაგნოსტიკის და მკურნალობის ახალ მეთოდებზე. „მე მომწონს ორი რბოლა; როცა ლაბორატორიაში საქმე კარგად არ მიმდის, ჩემს თავს ვამხნევებ, რომ მორბენალი ვარ“ – ამბობს ლუიზი.

ნადინ აპეცი (გერმანია) – პირველი გერმანელი მოკრივე ქალი ოლიმპიადაზე, მიღებული აქვს მედლები ევროპულ ტურნირებზე და კრივის მსოფლიო ჩემპიონატზე. ბრემენის უნივერსიტეტის მაგისტრი ნეირომეცნიერებაში. აპირებს დოქტორანტურას კიოლნის საუნივერსიტეტო კლინიკაში. სწავლობს ტექნიკას, რომელსაც ეწოდება „ტვინის ღრმა სტიმულაცია“ – პარკინსონით დაავადებულთა დასახმარებლად.

ანდრეა მურესი (ისრაელი) – მოცურავე. აუზის გარეთ – ბიოლოგი სტენფორდის უნივერსიტეტიდან.

„ბაბუა, ჩვენ ეს გავაკეთეთ!“ –  – წერილი ცაში

ეს ბაბუებისთვის მოსაყოლი ამბავი, უფრო სწორად – შვილიშვილებისთვის, ან უფრო სწორად – ორივესთვის ერთად, ამტკიცებს, რომ გამარჯვება ადრესატით ფასობს: როცა კონკრეტულად ვინმეს ან რამეს ეძღვნება, მაშინ იძენს ყველაზე დიდ აზრს და ფასეულობას.

“ბაბუა, ჩვენ ეს გავაკეთეთ. 2020-ის ოლიმპიური ჩემპიონი!“ – ეწერა თაბახის ფურცელზე, რომელიც ამერიკელმა სპორტსმენმა, რაიან კრუზერმა გაშალა მას შემდეგ, რაც ჩემპიონი გახდა და ოლიმპიური ოქრო აიღო ბირთვის კვრაში. ბაბუა კრუზერის გაჩემპიონებამდე ერთი კვირით ადრე გარდაცვლილა.

„ბოლოს მან სმენა დაკარგა, მე ვწერდი, რისი თქმაც მინდოდა, ის კითხულობდა და ნაწერითვე მპასუხობდა. ეს იყო ბოლო ჩანაწერი, რისი დაწერაც მინდოდა მისთვის, რომლის შანსი არ მომეცა. მაგრამ ვიცი, მისი სული აქ იყო, ჩემთან ერთად“, – თქვა რაიანმა.

ოლიმპიური ჩემპიონი, სახელად მეგობრობა

ორმა მეგობარმა, სიმაღლეზე მხტომლებმა, იტალიელმა ჯანმარკო ტამბერიმ და ყატარელმა მუტაზ ბარშიმმა ფინალში ერთნაირი შედეგი დააფიქსირეს. წინა ოლიმპიადაზე ჯანმარკომ სიცოცხლისთვის საშიში ტრავმა მიიღო და თითქმის მთელი ხუთი წელი გაატარა თაბაშირში, რომლის ნატეხიც ამ ოლიმპიადაზე წამოუღია საკუთარი თავისთვის შესახსენებლად, თუ რა გამოიარა.

ერთნაირი შედეგის მერე, მსაჯებმა ე.წ. გადათამაშება შესთავაზეს, მაგრამ ბარშიმმა იკითხა, შეიძლებოდა თუ არა, ორივეს გაეყო ჩემპიონობა. მსაჯები და ორგანიზატორები დათანხმდნენ. ამ უპრეცედენტო გადაწყვეტილებით და მათ მიმართ გამოხატული ემოციებით, მეგობრები ავტომატურად იქცნენ ოლიმპიადის დღის გმირებად და მსოფლიო პრესის ყურადღების ცენტრში აღმოჩნდნენ. „საუკეთესო მეგობართან ოქროს მედლის გაზიარება კიდევ უფრო ლამაზი, სასიამოვნო და ჯადოსნურია!“ – თქვა იტალიელმა, ბარშიმმა კი ამ გადაწყვეტილებას „ახალი თაობისადმი გზავნილი“ უწოდა.

ოლიმპიელი არაქნე – ამბავი მქსოველი ბიჭისა

არაქნეს გარეშე, აბა, რა ფასი ექნებოდა ოლიმპიადას და ქსოვის ქალღმერთმაც არ დააყოვნა: ბრიტანელი წყალში მხტომლის სახით მოგვევლინა. ოლიმპიური ჩემპიონი, ბრიტანეთის განძად აღიარებული ტომ დეილი, ჩემპიონობის გარდა, საქსოვით ხელში მოექცა მსოფლიოს ყურადღების ცენტრში.

„რას ქსოვს ტომ დეილი?“ – აი, კითხვა, რომელზეც ბჭობდა სრულიად სპორტული და არასპორტული მედია, მათ შორის BBC და CNN.

ორი ტიპის საქსოვს ვხედავდით ბრიტანელი ჩემპიონის ხელში. ოლიმპიადის დასასრულს გაირკვა, რომ ტომსიკა მოუქსოვია – თავისი ოქროს მედლისთვის.

ერთ დღეს, სახლში: და–ძმა ოლიმპიური ჩემპიონები

საჰოლივუდე „სცენარი“ დაწერეს იაპონელმა ძიუდოისტებმა, და-ძმამ ჰიფუმი და უტა აბეებმა; საათის ინტერვალით, თავის მიწაზე, სახლში, ერთ დღეს გახდნენ ოლიმპიური ჩემპიონები. ჯერ და გახდა ჩემპიონი და მაყურებელს დიდხანს დაამახსოვრდება მისი ემოციები ძმის გულშემატკივრობისას და გაბრწყინებული სახე – გამარჯვების შემდეგ.

„როგორც მის უფროს ძმას, არ მქონდა დამარცხების უფლება“ – თქვა 24 წლის ოლიმპიურმა ჩემპიონმა, რომელმაც ფინალში ქართველი ძიუდოისტი ვაჟა მარგველაშვილი დაამარცხა. ქართველ გულშემატკივართა ნაწილი დიდი განსაცდელის წინაშე დადგა: იმდენად გადამდები იყო ჰიფუმის სურვილი, გამარჯვებული ძმა ენახა, კინაღამ დაგვავიწყა, რომ ქართველი ჭიდაობდა იაპონელის წინააღმდეგ.

ოლიმპიადა დედისთვის

„მე ვიშოვი ფულს დედაჩემის სამკურნალოდ“ – ეს ოლიმპიადის ყველაზე პატარა მონაწილის, ჩინელი სოფლელი გოგოს ქოან ჰონ ჩანის სიტყვებია.

„მან დაამყარა მსოფლიო რეკორდი და შექმნა ახალი ისტორია“ – დაწერა პატარა მყვინთავის გამაოგნებელი პერფორმანსით მოხიბლულმა მსოფლიო პრესამ 5 აგვისტოს.

უკვე ჩემპიონმა გოგონამ კიდევ ერთი სურვილი გაამხილა: რომ სიამოვნებით წავიდოდა გასართობ პარკში, სადაც არასოდეს ყოფილა.

ქოანის პატარა სოფელ იმაიჰე სამხრეთ ჩინეთის პროვინციაში სწრაფად გახდა ტურისტების სამიზნე: იმდენი ხალხი მიაწყდა, მთავრობა იძულებული გახდა, ჩაეკეტა სოფელი საცობის თავიდან აცილების და ეპიდემიის პრევენციის მიზნით.

ოლიმპიური ჩემპიონი გოგონას ოჯახში არ წყდება საჩუქრების მიმტანთა რიგი. ერთ-ერთმა ჰოსპიტალმა სრულად აიღო თავის თავზე ავარიაში მოხვედრის შემდეგ დაინვალიდებული ქოანის დედის და ბაბუის სამედიცინო მომსახურების ხარჯები. გასართობმა პარკებმა, ზოოპარკებმა და კურორტებმა ჩემპიონ გოგონას უვადო აბონემენტები გამოუყვეს.

ადგილობრივმა ბიზნესმენებმა ქოანის მამას შესთავაზეს ბინა, კომერციული ფართი და ფული 200000 იუანი (30 800 დოლარი), რაზეც უარი განაცხადა: „გმადლობთ შემოთავაზებისთვის, მაგრამ არ ავიღებ. დარჩით სახლში – აქ მოსვლა არ არის საჭირო“. ოლიმპიური ჩემპიონის მამა ჩვეულ რეჟიმში აგრძელებს მუშაობას ფორთოხლის მცირე საწარმოში.

ბაბუაჩემმა ულამაზესი, ლაპლაპა „ტოზი“ რომ გაყიდა და მსუნაგი, შვილივით ნაჩვევი კურცჰაარი ბიმიც მიაყოლა, იმის შემდეგ მხოლოდ ერთხელ წავედით კვათარებზე.

გადმოფრენა უწევდა. შებინდების დრო იყო. ძეძვმოდებულ ჩაის პლანტაციებში ჩავუსაფრდით, გილზებით სავსე ფალასკა მე მქონდა გადაკიდებული და რომ ჩავუჯექით, არც მაშინ მომიხსნია. ვიცოდი, რომ ღამურასავით სწრაფად ჩაიქროლებდა კვათარი და თვალის კიდება და სროლა ერთი უნდა ყოფილიყო.

წინა კვირას ველზე რომ გავიდნენ, გასაყიდად გამეტებულმა ბიმიმ ნაბული ნაბულზე წააწყო და ხუთი კვათარი გამოიტანა ბაბუაჩემმა. „საბაკუ ნე პრადაიუ“, თქვა, მაგრამ ჩვენს შემხედვარეს პირში გაეჩხირა განწირული კაცის სიტყვები. მთლად ღარიბები არ ვიყავით, მაგრამ თვიდან თვემდე თავის გატანა მაინც უჭირდა ჩვენს ოჯახს.

– თვალი არ მიჭრის ისე, ადრინდელივით, – უცებ მითხრა ბაბუაჩემმა, – ჩხუბშიც და ნადირობაშიც თვალია მთავარი… დვესტი სოროკ ნა სტო დვაცატ – წნევა ვერ გამიჩერეს გუშინ. ვიცი, რომ ახლოსაა. წუხელისაც შეიძლება მოსულიყო, ამაღამაც შეიძლება მოვიდეს. უფრო ღამით ველოდები. გამთენიასაც.

ხელი მყარად მოეხვია ახალნაყიდი „იჟისთვის“, სასხლეტს გარეთ დარჩენილი თითები საუბრისას ოდნავ თუ შეკრთებოდნენ.

– ჩემი ბიჭები ფულის საშოვნელად არიან წასულები უცხო ქვეყანაში. უცხო ქვეყანა ქვია, ჩვენ კი გვეგონა პრიბალტიკა და უკრაინა ჩვენი ქვეყანა, მაგრამ უცხო ქვეყანაა. ღამე რომ რამე დამემართოს, ვარო დამხედავს და მიხვდება, ბებიაშენი, დილით კიდე კაცი არაა, ვინც მოსულ ხალხს დახვდება, ხელს ჩამოართმევს და ორ სიტყვას ეტყვის.

თვალებში შიში და გაკვირვება შემატყო, სახის უპე ოდნავ, ნაძალადევმა ღიმილმა გაუპო – უფრო ჩემს დასამშვიდებლად – და ჩურჩულით მითხრა:

– შვიდი და რვა წლის ბიჭებს ყინულივით ცივი წენწყარის* გადაცურვისას ეტყობათ ბიჭობა. რამე რომ დამემართოს, შენ უნდა დაივიწყო, რომ რვა წლის ხარ!

P.S. ერთმა მეგობარმა მკითხა, ცხოვრებაში ყველაზე დიდი პასუხისმგებლობა როდის იგრძენიო და ამას მის პასუხად ვწერ.

*წენწყარი – (მეგრ.) მდ. ჭანისწყალი.

მასწავლებლებმა ვიცით, რას ნიშნავს ისეთ ბავშვებთან მუშაობა, ვინც ადვილად ითვისებს. განურჩევლად იმისა, რას ვაკეთებთ ჩვენ, ისინი იმახსოვრებენ ასოებს და მათ შესაბამის ბგერებს.

მაგრამ როგორ მოვიქცეთ მოსწავლეებთან, რომლებიც, მიუხედავად ჩვენი ძალისხმევისა, ასო-ბგერების დამახსოვრებას ვერ ახერხებენ? ზოგჯერ ისინიც ითვისებენ, მაგრამ არა ყოველთვის. ჩვენ ვასკვნით, რომ ეს ბავშვები სხვებივით გონიერები არ არიან. მაგრამ იქნებ მათი გონება სხვაგვარად არის მოწყობილი და ერთი და იმავე მეთოდების უსასრულოდ გამეორების ნაცვლად ამ მეთოდების მათთვის მორგებაა საჭირო?

ბოლოდროინდელმა კვლევამ აჩვენა, რომ ტვინს შეუძლია ზრდასრულ ასაკშიც კი წარმოქმნას ახალი კავშირები. ჩვენი ტვინი მუდმივად იცვლება ახალი ინფორმაციისა და ახალი გამოცდილების მიღებასთან ერთად. როდესაც აღმოვაჩენთ, რომ ბავშვი არ რეაგირებს და ვერ იმახსოვრებს ინფორმაციას ტრადიციული გზით, უნდა დავფიქრდეთ, როგორ იღებს ტვინი ინფორმაციას. ის განიცდის სტიმულის (ტელეფონის ზარის გაგონება, სპაგეტის დაგემოვნება) ზემოქმედებას, რა დროსაც ის აანალიზებს და აფასებს ინფორმაციას. ჩვენი ხუთი გრძნობა (მხედველობა, შეხება, სმენა, ყნოსვა და გემო) უგზავნის ინფორმაციას ტვინს, რომელიც მოწყობილია შეგრძნებების აღსაქმელად, ქცევისთვის ბიძგის მისაცემად და მოგონებების შესანახად.

რითია მნიშვნელოვანი სკოლამდელი და დაწყებითი კლასების მასწავლებლებისთვის იმის ცოდნა, თუ რა საოცარია ჩვენი ტვინი? ჩვენ შეგვიძლია მოვიფიქროთ, როგორ ჩავრთოთ მულტისენსორული აქტივობები წიგნიერების სწავლებაში. ეს ყველა მოსწავლისთვის სასარგებლოა და შეიძლება, ყოველდღიურად გამოვიყენოთ კლასში. ამ აქტივობების არსია ერთდროულად ერთზე მეტი გრძნობის გამოყენება ცოდნის განსამტკიცებლად.

მულტისენსორული აქტივობები აძლიერებს ძლიერ მხარეებს და აუმჯობესებს სუსტს.

მხედველობა: მოსწავლეები ხედავენ სტიმულებს. საკლასო ოთახში ეს შეიძლება იყოს ავეჯზე ან სხვა ნივთებზე მიკრული ეტიკეტები, სიტყვის კედლები, დიაგრამები ან დიდი წიგნები, ფლეშბარათები ან გრაფიკული ორგანიზატორები. მათი დახმარებით მასწავლებლებს შეუძლიათ, აჩვენონ მოსწავლეებს სიტყვა, რომელსაც ბავშვები ააწყობენ ასოების ფილების გამოყენებით, მერე კი დაწერენ.

სმენა: მოსწავლეები ისმენენ სტიმულებს. ეს ხდება ბგერების დასახელების, სიმღერის, ერთობლივი კითხვის დროს. ერთობლივი კითხვა ასევე მძლავრი საშუალებაა წიგნიერების განსავითარებლად.

შეხება: მოსწავლეები ეხებიან სტიმულებს. ეს ალბათ ყველაზე მეტად გვაკლია კლასებში, მაგრამ ეს პრაქტიკული მიდგომა გადამწყვეტია პატარებისთვის.

მოსწავლეებს შეუძლიათ ასოების ფილებით მანიპულირება სიტყვების დამარცვლისას ან ბგერების შეერთებისას. მათ შეუძლიათ ასოების ან სიტყვების შექმნა კინეტიკური ქვიშით ან პლასტილინით.

ჰაერში წერა და მკლავზე კაკუნი  ავითარებს მსხვილ მოტორულ უნარებს. ჰაერში წერის დროს მოსწავლეები ფეხზე დგანან და ჰაერში „წერენ“ სიტყვას წამყვანი ხელით. მოძრაობა მხრიდან იწყება, რათა ხელი შეუწყოს დიდი კუნთის მოძრაობას. მკლავზე კაკუნის დროს მოსწავლე აკაკუნებს მკლავზე წამყვანი ხელით მარცხნიდან მარჯვნივ. სიტყვის ყოველი ბგერის წარმოთქმა კაკუნისას აძლიერებს ბგერებს. შემდეგ მოსწავლემ უნდა შეასრულოს წაშლის მოძრაობა მკლავის გასწვრივ და წარმოთქვას მთელი სიტყვა, თითქოს ხაზს უსვამს მას.

ზემოხსენებული სამი გრძნობა მარტივად ერგება წიგნიერების ცნებას. პროცესში ყნოსვისა და გემოვნების ჩართვა გაცილებით რთულია, რადგან ისინი არ იძლევიან ისეთსავე შედეგს, როგორსაც ასოების ცნობა მხედველობით, სმენით ან შეხებით/წერით. წიგნიერების უნარის უკეთ განსავითარებლად მომდევნო სენსორული აქტივობები უფრო ეფექტურია, როცა გამოიყენება წინა ჯგუფების, სულ ცოტა, ერთ აქტივობასთან ერთად.

ყნოსვა: მოსწავლეები ყნოსავენ სტიმულებს. მაგალითად, მოსწავლეს შეუძლია გამოსახოს ასოები სურნელოვანი საპარსი კრემით ან სურნელოვანი მარკერებით (მაგალითად, ასო “მ” – მარწყვისსუნიანი მარკერით). უფრო პატარა მოსწავლეებს შეუძლიათ წაიკითხონ „გაკაწრე და იყნოსე“ (scratch-and-sniff) წიგნი, ან თვითონვე შექმნან ის სურნელოვანი სტიკერების გამოყენებით.

გემოვნება: მოსწავლეები აგემოვნებენ სტიმულებს. ეს აქტივობის ყველაზე პოპულარული ტიპია. შეგიძლიათ მისცეთ მათ ასოების ფორმის კრეკერები, ორცხობილები და სხვ., მათ კი შეუძლიათ დაწერონ ან დამარცვლონ სიტყვები მათი გამოყენებით. მერე კი, რა თქმა უნდა, მიირთმევენ თავიანთ შემოქმედებას.

მულტისენსორული აქტივობების საუკეთესო მხარე ის არის, რომ ბავშვები მათ ჩვეულებრივ თამაშად აღიქვამენ. მაგრამ ვინაიდან ვიცით, როგორ ქმნის ტვინი კავშირებს და იმახსოვრებს, ეს მძლავრი სტრატეგიებია ბავშვებისთვის კითხვის სწავლაში დასახმარებლად. წიგნიერების განვითარებისთვის განკუთვნილი მულტისენსორული აქტივობები საჭირო ზემოქმედებას ახდენს იმ მოსწავლეებზე, რომლებსაც ეს სჭირდებათ და უფრო სახალისოს ხდის სწავლას ყველა დანარჩენისთვის.

წყარო: www.edutopia.org

მუზეუმები ჩემი სიყვარულია. ყველგან, სადაც ჩავდივარ, აუცილებლად ვგეგმავ მუზეუმში სტუმრობას. ლუვრებსა და მოდერნ ტეიტებზე კი არ მოგახსენებთ (ამ პანდემიის გამო ქვეყნიდან ცხვირის გაყოფა სანატრელი გახდა), არამედ ჩვენი ქვეყნის დიდი და პატარა ქალაქების მუზეუმებზე. გორის მუზეუმში ყოფილხართ? დაფნის ფოთლების უნაზესი ოქროს თავსამკაული გინახავთ? ნუმიზმატიკური საგანძური? უძველესი ბელადის მუმია? იქნებ ადამიანის გამოსახულებები, რომლებსაც ღვთაებას სწირავდა უძველესი ქართველი, რომ ჯანმრთელობა გამოეთხოვა? ბორჯომის მუზეუმი, რკინიგზის მაკეტი და რომანოვების პირადი ნივთები? საოცარი წარწერები და უძველესი ჭურჭელი? იქნებ ონის მუზეუმი – ჩემი დიდი სიყვარული? ყოფითი კულტურის საგანძური და ერთი პაწია ქანდაკება, რომელსაც ონის სიმბოლოდ ვაქცევდი – პაწია ბიჭი, რომელიც უზარმაზარ ვარდს იხუტებს, ექსპონატი ონის სასაფლაოდან, საოცარი ბარელიეფები და ჭვირვალი ბალთები? ფოთის მუზეუმი? ვანის, მესტიის? თბილისის, თელავის, ბათუმისა და ქუთაისის? ზღვაზე წასულებმა აუცილებლად შეიარეთ ბათუმის ხელოვნების მუზეუმში და პატარა, მაგრამ უძვირფასესი ექსპოზიცია ნახეთ: ფიროსმანი, გუდიაშვილი, ესმა ონიანი და გიგო გაბაშვილი.

მოკლედ, თქვენს პაწია თუ დიდ ქალაქებში მუზეუმებს ალბათ თავადაც მიაგნებთ თქვენს მოსწავლეებთან ერთად. მე მინდა, ჩვენი პირადი მუზეუმის გაკეთებასა და რამდენიმე საინტერესო შემოქმედებით გაკვეთილზე მოგიყვეთ.

პირადი ნივთებისა და ამბების მუზეუმი

გიფიქრიათ, რამდენ საინტერესო ამბავს მალავენ ნივთები? ჩვეულებრივი, ყოფითი ნივთები, აი, თუნდაც ისეთი, როგორიც ჯინსის შარვალი, თმის სამაგრი, საათი ან გულსაკიდია? კი, კი, კალამიც, წიგნიც, რვეულიც, კოვზიც.

რატომაც არ შეიძლება, შექმნათ თქვენი ამბების მუზეუმი, ეს შემოქმედებით აქტივობად აქციოთ და როგორც წერისა თუ კითხვის, ისე პრეზენტაციის უნარებიც გამოიყენოთ?

მაშ, ასე, მომყევით:

1. პირველი და მნიშვნელოვანი მუზეუმისთვის ადგილის შერჩევაა. ეს შეიძლება იყოს რომელიმე თარო, ფანჯრის რაფა ან სულაც ვირტუალური სივრცე. ამ ეტაპზე შეგიძლიათ, მოსწავლეებს ვირტუალურად დაათვალიერებინოთ მუზეუმები, ისაუბროთ არქიტექტურასა და კონცეფციაზე.
2. ექსპონატების შეგროვება. ამისთვის საჭიროა, მოსწავლემ აარჩიოს თავისთვის მნიშვნელოვანი ერთი, ნებისმიერი ნივთი, რომელსაც თავისი პატარა ამბავი აქვს, ვთქვათ, ჩვილობის დროინდელი ქუდი, კალამი, რომელიც მეგობარმა აჩუქა, თმის სამაგრი, რომელიც მამამ ჩამოუტანა, ნიჟარა, რომელიც ზღვის პირას იპოვა, რვეული, რომელიც პირველ კლასში ჰქონდა…

მოსწავლეს ევალება, თვითონ აღწეროს თავისი ექსპონატი და პაწია ამბავიც დაურთოს. თუ ვირტუალური მუზეუმი გვაქვს, მაშინ დავალებაში ფოტოს გადაღებაც შევა.

როდესაც ექსპონატები შეგროვდება, მოსწავლეებთან ერთად თემატურად დავახარისხოთ, აღვნუსხოთ და დავნომროთ.

3. ახლა ექსპოზიციის ჯერი დადგა. ძალიან მნიშვნელოვანია, როგორ განვალაგებთ ექსპონატებს. ყველა ნივთის ამბავი თავისთავად მნიშვნელოვანია, თუმცა ექსპონატების ერთობლიობასაც უნდა ჰქონდეს თავისი შინაარსი, სიუჟეტი, სათქმელი.
4. როდესაც მუზეუმი უკვე მზადაა და ბოლო სამუშაოებიც დასრულებულია, ფინალური დავალების დროც დგება: ყველა მოსწავლემ ან მოსწავლეთა მცირე ჯგუფებმა ისეთი საექსკურსიო პროგრამა უნდა შექმნან, რომ დამთვალიერებლები მუზეუმში მოიზიდონ. შესაძლოა. ბროშურები, პლაკატები, სლოგანები მოამზადონ. იქნებ აუდიოგიდიც ჩაწერონ სხვადასხვა ენაზე? ეს უკვე ინტერდისციპლინური გაკვეთილების ახალი ეტაპი იქნება.

სასიამოვნო მუშაობას გისურვებთ!

(ნაწილი პირველი)

თანამედროვე, ინტერაქტიური გაკვეთილის ჩასატარებლად განმანათლებლებს გვესაჭიროება რესურსები. გაკვეთილზე მოსწავლეების საჭიროებებისა და შესაძლებლობების გათვალისწინებით შეთავაზებულმა ერთმა რესურსმა, შესაძლოა ხელი შეუწყოს მათ გააქტიურებასა და ჩართულობას სასწავლო პროცესში, მოტივაციის ზრდას და ა.შ.  ხშირად მასწავლებლები თვითონ ვქმნით მათ, რაც დროსა და ენერგიას მოითხოვს.

ჩემი მასწავლებლობის პირველი წლებიდანვე საგაკვეთილო პროცესის გამრავალფეროვნების მიზნით, მუდმივად ვიყენებდი დამხმარე წყაროს. გადავწყვიტე, შემომეთავაზებინა სტატიათა ციკლი, სადაც  თავს მოვუყრი იმ ვებგვერდებს, რომლებსაც აქტიურად ვიყენებ, როგორც  სამოქალაქო განათლების სწავლებისას რესურსების სახით, ასევე პროფესიული ზრდის კუთხით. მნიშვნელოვანია, რომ შემოთავაზებული ვებგვერდები შესაძლებელია გამოვიყენოთ პირისპირი და დისტანციური სწავლების ფორმატში.

სამოქალაქო განათლების პორტალი რესურსების ნამდვილი საბადოა. ვებგვერდზე ჩაშენებულ განყოფილებებში აღმოაჩენთ დამხარე სახელმძღვანელოებს (ნაწილი თარგმნილია ეთნიკური უმცირესობების მშობლიურ ენებზე), მოსწავლეთა მიერ განხორციელებულ პროექტებს, ადაპტირებულ ტექსტებს, ტესტებსა და ა.შ. აქვე მოიძიებთ ახალი, მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით,  სხვადასხვა თემატიკაზე შექმნილ კომპლექსურ დავალებებს.

სამოქალაქო განათლება ყველასათვის ერთ-ერთი ყველაზე დახვეწილი ინტერნეტპორტალია. აქ თქვენ ნახავთ თეორიულ მასალას ისეთ ვრცელ საკითხებზე როგორებიცაა:

1. პიროვნული განვითარება;
2. მოქალაქე და სახელმწიფო;
3. მდგრადი განვითარება;
4. მე, ოჯახი და საზოგადოება.

შემოთავაზებული გაკვეთილების უმეტესობა არის გახმოვანებული და დამატებული აქვს ვიზუალური შტრიხები. რეგისტრაციისა და ავტორიზაციის გავლის შემდეგ, თეორიული მასალის გვერდით ჩანს დამატებითი წყაროები, გაკვეთილის სცენარები და ა.შ. მოსწავლეებს ცოდნის შესამოწმებლად შეუძლიათ შეასრულონ  ტესტები.

ვებგვერდზე დამატებულია პუბლიკაციების სვეტი, სადაც შეგიძლიათ, გაეცნოთ ქართველი განმანათლებლების, მწერლების, საზოგადო მოღვაწეების სხვადასხვა პრობლემურ საკითხზე დაწერილ პუბლიკაციებს.

საქართველოს სასამართლოების მოხელეთა პროფესიულ ასოციაციისა და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ გერმანიის საერთაშორისო თანამშრომლობის საზოგადოების (GIZ) ფინანსური მხარდაჭერით შექმნილ ვებგვერდს რესურსების შერჩევის მიზნით ხშირად ვსტუმრობ.

პლატფორმაზე თავმოყრილია მასალა სამოქალაქო განათლების საკვანძო საკითხების შესახებ. თუ გაინტერესებთ ბავშვთა და ადამიანის უფლებების, არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების, ბავშვთა მიმართ ძალადობისა და ბულინგის, თანასწორობის და სხვა საკითხები, სწორედ აქ ნახავთ მრავალფეროვან მულტიმედია თუ თეორიულ რესურსებს.

პლატფორმა დემოკრატიული მოქალაქეობისათვის განათლება და ადამიანის უფლებათა შესახებ სწავლება ქართულ ენაზე მასწავლებლებს გვთავაზობს ევროპის საბჭოს ეგიდით გამოცემულ დამხმარე სახელმძღვანელოებს. შესაბამისი ფილტრის გამოყენებით შესაძლებელია თემატიკისა, დონისა და აქტივობის შერჩევა. კონკრეტული აქტივობის ქვეშ ნახავთ გაკვეთილის სცენარს, საჭირო რესურსების ჩამონათვალს, სამსჯელო საკითხებს და ა.შ.

მედიაწიგნიერებისა და ადამიანის უფლებების სწავლების პლატფორმა გვთავაზობს დოკუმენტური ფილმებსა და მათ მიხედვით შემუშავებულ სახელმძღვანელოებს. პლატფორმაზე რეგისტრაციისა და ავტორიზაციის შემდეგ, თქვენ ფილმებთან ერთად წვდომა გექნებათ დამხმარე სახელმძღვანელოებზე, რომლებშიც მოცემულია მრავალფეროვანი აქტივობები. მედიაწიგნიერება გამჭოლი კომპეტენციაა და ამ უნარის განვითარება სხვა საგნებთან ერთად სამოქალაქო განათლების გაკვეთილზე მიმდინარეობს.

შემოთავაზებულ ფილმებს პრაქტიკაში კარგად ვიყენებ, როგორც ფორმალური, ასევე არაფორმალური განათლების  მიმართულებით.

ამდენად, ზემოთ ჩამოთვლილი ვებგვერდები გვიზოგავს დროს და გვეხმარება, რომ ჩვენი გაკვეთილები გახდეს უფრო მრავალფეროვანი და საინტერესო. ამ სტატიას აუცილებლად მოჰყვება გაგრძელება, რადგან ინტერნეტსივრცე მდიდარია მსგავსი პროდუქტით და ერთ სტატიაში შეუძლებელია ყველას თავმოყრა და გაცნობა.