ალბათ ძნელია, მოიძებნოს ისეთი აღმზრდელი, რომელსაც არასოდეს მიუმართავს აღზრდის შედარებით უფრო მკაცრი მეთოდებისთვის და არ გამოუყენებია ხმააწეული ტონი ბავშვთან საუბრისას. გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ თუ ჩვენ ხანდახან ავუწევთ ხმას ბავშვთან ურთიერთობისას, ეს არ ნიშნავს, რომ გამოუსწორებელ ზიანს ვაყენებთ მის ფსიქიკას, მაგრამ როდესაც აღმზრდელისთვის ყვირილი ბავშვზე ზემოქმედების ძირითად იარაღად იქცევა, ეს შეიძლება სერიოზული ზიანის მომტანი აღმოჩნდეს სრულფასოვანი პიროვნების ჩამოყალიბებისთვის.

მართალია, დღეს ბევრი მშობელი უარს ამბობს ბავშვის ფიზიკურ დასჯაზე, მაგრამ ვერბალური აგრესია აღმზრდელთა უმრავლესობისთვის ჩვეულებრივ სააღმზრდელო საშუალებად რჩება. იშვიათი არ არის შემთხვევა, როცა მშობელი ყვირილით ელაპარაკება ბავშვს. ზოგიერთი დედა ან მამა კი საერთოდ ხმააწეულ ტონს იყენებს ბავშვთან ურთიერთობისას.

     საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ ყვირილი ფიზიკურ დასჯაზე არანაკლები ზიანის მომტანია ბავშვისთვის. მაინც რა შედეგებს შეიძლება ველოდოთ, თუ ყვირილი ბავშვთან ურთიერთობის ყოველდღიურ ნორმად გვაქვს ქცეული:

• უფროსების ყვირილი ბავშვებს, როგორც წესი, აშინებს. ყვირილის დროს პატარა იმყოფება მუდმივი სტრესის მდგომარეობაში, რომელზეც ორგანიზმი სათანადოდ რეაგირებს. ყვირილს ხშირად ბავშვები თავდასხმად აღიქვამენ, ამიტომ, თავადაც ერთვებიან „ბრძოლაში“, პასუხად თავადაც სწავლობენ ყვირილს. გავითვალისწინოთ, რომ ბავშვი პირდაპირ ითვისებს უფროსების ქცევის მოდელს და ყვირის არა მხოლოდ მშობლების შენიშვნებსა და თხოვნაზე, არამედ უყვირის თანატოლებს, მეგობრებს და ნებისმიერ ადამიანს, ვინც რაიმე ტიპის საყვედურით მიმართავს მას. ამგვარად, ის ცდილობს თავი დაიცვას. თუმცა, არიან ისეთი ბავშვებიც, რომელთა ფსიქიკა და ქცევა, აღმზრდელთა მხრიდან მუდმივი ყვირილის შემთხვევაში, განსხვავებული მიმართულებით იცვლება – ასეთი ბავშვი ხდება ჩაკეტილი, ჩუმი, გულჩათხრობილი. მას აშინებს ნებისმიერი ხმააწეული ტონი, მით უმეტეს – ყვირილი. აკეთებს ყველაფერს, რომ უფროსებს ასიამოვნოს, ოღონდ არ გამოიწვიოს მათი რისხვა. ის მუდმივად დანაშაულის გრძნობას განიცდის და ფარული აგრესია უგროვდება;
• ბავშვი, რომელსაც მუდმივად უყვირიან, განიცდის მთელ რიგ ნეგატიურ ემოციებს: შიშს, რისხვას, წყენას, სევდას. ეს კი, თავის მხრივ, გავლენას ახდენს ხასიათის ისეთი თვისებების ჩამოყალიბებაზე, როგორიცაა: შფოთიანობა, აგრესიულობა, საკუთარი თავისადმი უნდობლობა, ჩაკეტილობა, დამოუკიდებლობის ნაკლებობა, დეპრესიულობა. ასეთ ბავშვებს, როგორც წესი, თვითშეფასებაც დაქვეითებული აქვთ. ზოგიერთ შემთხვევაში ფიქსირდება ნერვული, ფსიქიკური დარღვევები: ენურეზი, უძილობა, ნერვული ტიკები, ფობიები, მავნე ჩვევები (ფრჩხილების კვნეტა, ტუჩის კვნეტა და ა.შ.). თუ ბავშვი ბუნებით ლიდერია, ყვირილი შეიძლება გახდეს მისი ღია აგრესიული მოქმედების მასტიმულირებელი;
• ყვირილს შეუძლია სიყვარულის განადგურება. ბავშვები ყველაფერს სიტყვასიტყვით აღიქვამენ და როდესაც მათთვის ყველაზე ძვირფასი ადამიანი უყვირის, ისინი ფიქრობენ, რომ მშობლებს აღარ უყვართ, ან კიდევ უფრო უარესი – სძულთ იგი. რა სიტყვებიც არ უნდა ითქვას მოგვიანებით ქვეცნობიერის დონეზე ბავშვი სიტუაციას იმახსოვრებს. ის თავს გრძნობს დაჩაგრულად, შეურაცხყოფილად და შეიძლება ყველაფერში გამოიჩინოს მორჩილება, ოღონდაც მშობლის სიყვარული დაიმსახუროს;
• მუდმივი ყვირილის გარემოში გაზრდილი ბავშვები მოგვიანებით, როცა საკუთარ ოჯახს ქმნიან, ისევე უყვირიან შვილებს, როგორც თავად იყვნენ მიჩვეული ბავშვობაში. ყვირილი მათთვის, როგორც წესი, ოჯახური კომუნიკაციის ნაწილი ხდება;
• ყვირილი ფიზიკურადაც აზიანებს ბავშვის ჯანმრთელობას. ბავშვი, რომელსაც ყველა უყვირის, განწირულია ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული პრობლემებისთვის. მშობლების უხეშობა აფერხებს ტვინის, გულ-სისხლძარღვთა სისტემის მუშაობას და შეიძლება სიმსუქნეც კი გამოიწვიოს. და, რაც ყველაზე სახიფათოა, ყვირილმა, სიტყვიერმა შეურაცხყოფამ, დამცირებამ, გაკიცხვამ დედის ან მამის მიერ ბრაზის, მრისხანების დროს შეიძლება მნიშვნელოვნად და სამუდამოდ შეცვალოს ბავშვის ტვინის სტრუქტურა;
• ბავშვს უჭირს თბილი, ნდობით განმსჭვალული ურთიერთობა მშობლებთან, რომლებიც მუდმივად ყვირილით ცდილობენ მის დამორჩილებას – ის უბრალოდ ემოციურად იკეტება. ამას კი შედეგად ურთიერთობის გაუარესება მოჰყვება, რაც განსაკუთრებით საზიანოა სკოლამდელი ასაკის ბავშვებისთვის. თუ ბავშვთან აღნიშნული დამოკიდებულება დიდხანს გაგრძელდება, სერიოზული პრობლემები დაფიქსირდება მის სოციალურ განვითარებაშიც. ცნობილია, რომ საზოგადოებასთან ბავშვის ურთიერთობა დამოკიდებულია მის ურთიერთობებზე ოჯახში. მუდმივი ყვირილის გარემოში გაზრდილ ბავშვს, როგორც წესი, უყალიბდება უნდობლობა გარემომცველი სამყაროს მიმართ, რაც ხელს უშლის მოზარდს, განიცადოს სიხარული, დაამყაროს ნდობით განმსჭვალული ურთიერთობა სხვა ადამიანებთან, იპოვოს მეგობრები. თავს ზედმეტად გრძნობს ამ სამყაროში და კიდევ უფრო მეტად იკეტება საკუთარ თავში, რაც მის სოციალიზაციას სერიოზულად აფერხებს.

საეჭვოა, რომ რომელიმე მშობელს სურდეს საკუთარი შვილისთვის ასეთი მომავალი. ხშირად თავადაც განიცდიან და ნერვიულობენ კიდეც, როცა შვილთან ყვირილით უწევთ საუბარი და პრობლემების ამ გზით მოგვარება. უარსაც არ იტყოდნენ საკუთარი ქცევის შეცვლაზე. მართალია, ჩვევად ჩამოყალიბებულ ქცევაში ცვლილებების შეტანა არც ისე ადვილია, მაგრამ, თუ მშობელი კარგად გააცნობიერებს, რა ზიანის მომტანი შეიძლება აღმოჩნდეს მისი შვილისთვის, მისთვის ყველაზე ძვირფასი ადამიანისთვის  მისი აღზრდის სტილი, ვფიქრობ, ძალისხმევას არ დაიშურებს, რომ რაიმე შეცვალოს ბავშვთან ურთიერთობაში და უარი თქვას ყვირილზე.

იმისათვის, რომ მოვაგვაროთ პრობლემა, პირველ რიგში, უნდა ვაღიაროთ ის და ვიპოვოთ მისი გამომწვევი მიზეზები:

• ყვირილით ურთიერთობა, პირველ რიგში, საკუთარ თავზე და ემოციურ მდგომარეობაზე კონტროლის დაკარგვითაა გამოწვეული. ნეგატიური გრძნობები ზედაპირზე ამოტივტივდება და მათი „ადრესატი“ ხდება ბავშვი, ადამიანი, რომელიც ჯერ კიდევ ძალიან პატარაა შეტევის მოსაგერიებლად ან ასეთი აფეთქების თავიდან ასაცილებლად;
• უკმაყოფილება საკუთარი მდგომარეობით, საკუთარი ცხოვრებით, საყოფაცხოვრებო და ჯანმრთელობის პრობლემები, მიმდინარე მოვლენებზე ზემოქმედების მოხდენის უუნარობა – ასევე შეიძლება გახდეს ნერვული აფეთქებისა და ყვირილის მიზეზი. სასოწარკვეთილებაში ჩავარდნილი ადამიანი ყვირილით გამოხატავს თავის უსუსურობას;
• სასურველი შედეგის დროულად მიღების სურვილმა ასევე შეიძლება უბიძგოს ადამიანს ყვირილისკენ. დამაჯერებელი არგუმენტების მოძიება და სიტუაციიდან გონივრული გამოსავლის პოვნა ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე უბრალოდ ყვირილი. და, როდესაც მშობელს უსიამოვნებები აქვს სამსახურში ან სახლისკენ მიმავალი ქუჩაში კონფლიქტურ სიტუაციაში აღმოჩნდება, სახლში მოსული მთელ ბრაზს ბავშვზე ანთხევს და თავისუფლდება უარყოფითი ემოციებისგან. დროთა განმავლობაში კი ასეთი ქცევა ჩვევად გადაექცევა და ყვირილი ხდება ბავშვთან ურთიერთობის ძირითადი ხერხი. გარდა ამისა, ბევრის აზრით, ყვირილი მიზნის მისაღწევად ყველაზე მოკლე გზაა, თითქოს სასურველ შედეგსაც უცებ ვიღებთ, მაგრამ საეჭვოა, რომ ამ გზით შევძლოთ ბავშვში სასურველი უნარ-ჩვევების გამომუშავება. ასე, მაგ., თუ ბავშვმა ყვირილის ან შიშის გამო დაალაგა ოთახში მიმობნეული სათამაშოები თავის ადგილას, საეჭვოა, რომ ის ამას მომავალში თავისით, დამოუკიდებლად და შეხსენების გარეშე გააკეთებს. შემდეგ ჯერზე საჭირო იქნება უფრო ხმამაღლა დაყვირება;
• ყვირილი გვიჩვენებს მშობლების უმწეობას. ფსიქოლოგიურად მდგრადი ადამიანი, ემოციური ინტელექტის მაღალი დონით, საეჭვოა თავს დაატყდეს ბავშვს ყვირილით. ყვირილი მხოლოდ იმაზე მეტყველებს, რომ მშობელმა არ იცის, რა გააკეთოს მოცემულ სიტუაციაში და არ შეუძლია, იპოვოს საკუთარ თავში ძალა ემოციების „მოსათოკად“ და ქცევის სამართავად.

როგორ გავთავისუფლდეთ ყვირილის ჩვევისგან – რეკომენდაციები:

• პირველ რიგში, გავითვალისწინოთ, რომ ყვირილის პრობლემის დაძლევა და მისგან გამოწვეული ემოციური ზიანის შემცირება შესაძლებელია;
• საჭიროა ვაღიაროთ, რომ ჩვენ გვაქვს ეს ჩვევა. გავაანალიზოთ კვირის განმავლობაში რამდენჯერ „ავფეთქდით“ რაიმე მიზეზით თუ უმიზეზოდ. გვეუბნებიან თუ არა მეგობრები და ახლობლები, რომ ხშირად ვყვირით, ვიპყრობთ თუ არა უცხო ადამიანების ყურადღებას ჩვენი ყვირილით. თუ ეს ასეა, უნდა ვაღიაროთ და ვთქვათ: „მე ზედმეტად ხშირად ვყვირი, ეს ფაქტია“. თუ ადამიანი ამას უარყოფს და ცდილობს საკუთარი თავის გამართლებას, ის არ არის მზად ებრძოლოს ამ ჩვევას;
• ქცევის მართვის პროცესში დადებითი გავლენის მომტანი იქნება მოსალოდნელი შედეგების ვიზუალიზაცია. თუ ვგრძნობთ, რომ სადაცაა „ავფეთქდებით“, ერთი წუთით წარმოვიდგინოთ, რა ზიანს მივაყენებთ ბავშვს – როგორ ეშინია, ტირის, გაფართოებული თვალებით გვიყურებს, კანკალებს და პატიებას გვთხოვს. ასეთი სურათი სწრაფად გამოგვაფხიზლებს და ჩვენს ემოციებს გარეთ გამოსვლის საშუალებას არ მისცემს;
• წარმოვიდგინოთ, როგორ შეიძლება შეხედონ ჩვენს ქცევას ადამიანებმა, რომლებმაც არ იციან ჩვენი ყვირილის მიზეზი. შესაძლოა ამან შეგვაჩეროს;
• დავრწმუნდეთ, რომ ჩვენს ნერვულ სისტემაში ყველაფერი რიგზეა. ცხოვრების აჩქარებული ტემპი და მუდმივი სტრესი ადამიანის ნერვულ სისტემას დაუცველს ხდის. ზოგჯერ მუდმივი ყვირილი დეპრესიის, ნევროტული აშლილობის, ქრონიკული დაღლილობის სინდრომის შედეგია;
• გრძნობების გახმოვანება ასევე მნიშვნელოვან დამხმარე საშუალებას წარმოადგენს. არ უნდა შეგვრცხვეს ჩვენი ნეგატიური გრძნობების გამო, უნდა ვისაუბროთ ღიად: „ძალიან გაბრაზებული ვარ“! „აღშფოთებული ვარ შენი საქციელით“! – ასეთი ფრაზები უფრო კონსტრუქციულია, ვიდრე ყვირილი;
• ვაღიაროთ, რომ ყვირილი ძლიერების კი არა, ჩვენი სისუსტის მაჩვენებელია. ამ აზრმა შეიძლება გაგვაჩეროს და გვაიძულოს გადავხედოთ ჩვენს ქცევას;
• იმ შემთხვევაში, თუ ვერ მოვახერხებთ ყვირილის შეკავებას, ბოდიშის მოხდა მაინც უნდა შევძლოთ. გულწრფელი ბოდიში ნამდვილად არ ამცირებს ჩვენს ავტორიტეტს, პირიქით, ბევრად შეამსუბუქებს კონფლიქტის შედეგებს და ასევე დაგვეხმარება ბავშვთან ღია კომუნიკაციის დამყარებაში.

დაბოლოს, ყვირილი სრულიადაც არ ნიშნავს, რომ ბავშვი არ გვიყვარს. ბევრი სიტუაცია ნაკარნახევია საღი აზრით და კეთილი ზრახვებით. უბრალოდ, აუცილებელია დავფიქრდეთ იმაზე, როგორ ვავლენთ ჩვენს სიყვარულს და მზრუნველობას ბავშვის მიმართ. ყვირილი ვერ დაგვეხმარება აღზრდაში. ის ბავშვს მხოლოდ წყენისა და უმწეობის განცდას უქმნის. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ მივაღწიოთ ბავშვის მხრიდან  გულწრფელად ბოდიშის მოხდას და დაშვებული შეცდომების აღიარებას, თუ ჩვენი ურთიერთობა მასთან ყვირილის ფონზე მიმდინარეობს. ამიტომ, რაც უფრო იშვიათად დავკარგავთ მოთმინებას და არ დავიწყებთ ყვირილს, მით უკეთესი იქნება არა მხოლოდ ბავშვისთვის, არამედ საერთოდ ჩვენ გარშემო მყოფი ადამიანებისთვისაც.

პოეზია, ისევე როგორც ენა, ცოცხალი მოვლენაა და მუდმივად იცვლება – ფორმის, სტრუქტურის, სტილისა და ესთეტიკური კონტექსტის მიხედვით. ის სულიერ-ინტელექტუალური ემოცია, რომელსაც ლექსი მკითხველში/მსმენელში აღძრავს, უპირველესად, სწორედ ენის წყალობით მიიღწევა. ენა კი ფართო ცნებაა და მასში უამრავი კომპონენტი იგულისხმება.

შევხვედრივარ პოეზიის მგზნებარე მოყვარულებს (არ ვგულისხმობ ლიტერატორებს და ფილოლოგებს, ვისაც ისედაც პროფესიულად ევალება ლექსის ცოდნა), რომლებსაც ლექსის, პოეზიის სრულიად კონკრეტული სიყვარული აქვთ და შეუძლიათ ისე ზუსტად განიხილონ პოეტური ტექსტი – ტროპებად და მეტაფორებად, საზომებად, რითმის სახეებად დაშალონ და თითოეულზე იმსჯელონ, რომ კიდევ ერთხელ დავრწმუნებულვარ, ლექსმცოდნეობაც ერთგვარი პოეზიაა, უფრო სწორად კი, პოეზიას აქვს ეს უნარი – თავისი ენერგიის მაგიით მოიცვას ყველაფერი გარშემო, მათ შორის ერთი შეხედვით მოსაწყენი და პროზაული „მეცნიერული ჩხირკედელაობა“.

ცოტა ხნის წინ ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორის, ნინო პოპიაშვილის სამეცნიერო კრებული „პოეტური ენის საკითხები“ ჩამივარდა ხელში, რამაც ეს ფიქრი და განწყობა ხელახლა ამიშალა. მით უფრო, რომ ამ წიგნში მოყვანილ მაგალითებს შორის, კლასიკად ქცეულ ლიტერატურულ ტექსტებთან ერთად, არანაკლები წილი თანამედროვე ქართული ლიტერატურისაცაა. ეს კი ნიშნავს, რომ პოეტურ ენაზე საუბრისას მკვლევარი სრულყოფილ სურათს ქმნის – კლასიკური და თანამედროვე ტენდენციების, გრადაციებისა და სიახლეების რეტროსპექტივას.

პოეტური ენის ნაწილი ლექსიკაა, რომელიც თავის მხრივ უამრავი ქვეჯგუფისგან შედგება: სინონიმები, არქაიზმები, ნეოლოგიზმები, ტავტოლოგია, რეგიონალიზმები, ეთნოგრაფიზმები, ბარბარიზმები, ევფემიზმები, სოციოლექტები და ა.შ.

წიგნი პოეტური ლექსიკისა და ტროპის საკითხებს დაწვრილებით განიხილავს. „პოეტური ლექსიკა, ერთი მხრივ, ლიტერატურული უნივერსალიაა, შაბლონია, რომელიც მსოფლიო ლიტერატურული პროცესების თანმდევი და შემადგენელი ნაწილია. მეორე მხრივ, იგი ორიგინალური და დამოუკიდებელი შემოქმედებით ხასიათდება, ვლინდება ნაწარმოებში და სრულიად დამოუკიდებელ, განსაკუთრებულ, ინდივიდუალურ პოეტურ სახეს ქმნის“, – ვკითხულობთ შესავალში.

პოეტურ ენაში მხოლოდ პოეზია არ იგულისხმება (მიუხედავად იმისა, რომ ის, როგორც ტერმინი, იმ დროის კონტექსტში შეიქმნა, როცა მხატვრული მეტყველების ყველაზე გავრცელებული, დომინანტური ფორმა პოეზია იყო). პოეტური ენის/ლექსიკის მაგალითები უხვადაა ქართულ პროზაშიც და ამაში წიგნში მოყვანილი მაგალითებიც გარწმუნებთ. პოეტური ენა თანაბრად ემყარება ასევე, ენის განვითარების სამ ეტაპს: ხალხურს, ლიტერატურულსა და სახელმწიფოებრივს. „მხატვრული მეტყველება არ არის მხოლოდ ლიტერატურული ნაწარმოებებისთვის დამახასიათებელი. იგი გვხვდება ყოველდღიურ მეტყველებაშიც, მაგალითად, „ცეცხლი მეკიდება“, ან: „კოკისპირულად წვიმს“, – დასრულებული მხატვრული სახეა, რომელსაც ხშირად იყენებენ ჩვეულებრივ საუბარშიც“, – წერს ნინო პოპიაშვილი და იმასაც აღნიშნავს, რომ პოეტური მეტყველება ესთეტიკური ფუნქციის მატარებელია, შესაბამისად, პოეტური ენა შემოქმედებითი ენაა.

რაც უფრო მდიდარია ენა, მით უფრო მრავალფეროვანია მისი შესაძლებლობები. კლასიკური და თანამედროვე ლიტერატურული მაგალითების მოხმობით, ნინო პოპიაშვილმა იმ გზის/გენეზისის შთაბეჭდილებაც შეუქმნა მკითხველს, რომელიც ენამ საუკუნეების განმავლობაში განვლო. კულტუროლოგიურ-ფილოლოგიური ასპექტების გარდა, ეს მოვლენა ალბათ საინტერესო საკვლევია სოციოლოგიურ ჭრილშიც, როგორც ენის – ყოფიერების სახლის – მთავარი ბინადრის – საზოგადოების განვითარების რეტროსპექტივა. (თუმცა, თუ პოეტურ ენასა და პოეზიაზე მიდგება საქმე, „განვითარება“ ალბათ ძალიან პირობით და უხერხულ ტერმინადაც მოგვეჩვენება, რადგან საუკუნეების წინანდელი „პოეტური ენის რესურსი“ ისეთივე მომნუსხველი და თანამედროვე შეიძლება იყოს, როგორც, გუშინ ან დღეს შექმნილი ტექსტის პოეტიკა. პოეზია ცივილიზაცია არაა, პროგრესი რომ განიცადოს. ის თვითონ ბადებს პროგრესს ენობრივ-სააზროვნო სივრცეში და ამ პროგრესის „მომხმარებელია“ საზოგადოება).

ვფიქრობ, ეს წიგნი ძალიან დაეხმარება ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლებს. მისი კითხვისას, წარმოვიდგინე კიდეც გაკვეთილი, სადაც მოსწავლეები, პედაგოგთან ერთად, რომელიმე ლიტერატურულ ტექსტს ამ წიგნის მიხედვით არჩევენ, პოულობენ და განმარტავენ – ბარბარიზმებს, ევფემიზმებს, ოკაზიონალიზმებს, პოლისემიას, პარონიმებს, ტავტოლოგიას და ა.შ. ან შესაძლოა, თითოეულმა მოსწავლემ თითო საკითხი აირჩიოს და მასზე წარმოადგინოს მაგალითები. რაც უფრო მეტი, მით უკეთესი…

მით უფრო, რომ ნებისმიერი ლიტერატურული ტექსტი შეიძლება „ცდისპირად“ იქცეს. ასე, მათი შესწავლაც შესაძლოა ბევრად სახალისო აღმოჩნდეს, მაგალითად, ჟარგონიზმები აკა მორჩილაძის პროზაში, ან დიალექტიზმები ალექსანდრე ყაზბეგის რომანებში; ევფემიზმები გურამ დოჩანაშვილის მოთხრობებში ან დისფემიზმები ილია ჭავჭავაძესთან; ოქსიმორონის ნიმუშები ბესიკ ხარანაულთან, ან მეტაფორები იმავე პოეტთან, გნებავთ სხვა პოეტებთან; ან შესაძლოა, სულაც თავად შექმნან მოსწავლეებმა ახალი ტექსტები, სადაც პოეტური ენის ამ რესურსებს გამოიყენებენ. ეს თამაშიც საინტერესო იქნება თუნდაც იმის გასააზრებლად, რამდენად/როგორ ფლობენ მოსწავლეები მშობლიურ ენას, რამდენად მხატვრულად აზროვნებენ და რამდენად ანიჭებთ სიხარულს ენაში ახალი შესაძლებლობების აღმოჩენა…

იმის თქმა მინდა, რომ წიგნი „პოეტური ენის საკითხები – პოეტური ლექსიკა/ტროპი“ საჭირო თანასახელმძღვანელოდ შეიძლება აქციონ მასწავლებლებმაც და მოსწავლეებმაც და კიდევ უფრო მეტად გაიფართოონ ენობრივი პოეტიკის ცოდნა/აღქმა. მით უფრო, რომ პოეტური ენა „ღიაობით გამოირჩევა, მიისწრაფვის განახლებისა და ცვლილებებისკენ, ახალი ფორმებისა და შესაძლებლობების ძიებისაკენ“ (ნ.პოპიაშვილი), ამ პროცესში ჩართულობა კი ერთ-ერთი ყველაზე სახალისო და ორიგინალური სულიერ-ინტელექტუალური შთაბეჭდილებაა.

ნებისმიერი ბავშვის ცხოვრებაში შეიძლება დადგეს წუთი, როცა თავს მარტოსულად იგრძნობს, მიუხედავად იმისა, რომ ოჯახი, სკოლა და საზოგადოება მის გვერდით არიან.

ჩვენ შევეცდებით, ამ სტატიაში თავი მოვუყაროთ რესურსებს, რომლებიც არჩილ სულაკაურის „ბიჭი და ძაღლის“ სწავლებისას გამოვიყენეთ, რათა მოსწავლეებისთვის გვეჩვენებინა, როგორ შეიძლება გადააქციო სუსტი, მარტოსული ნაბიჯები მამაკაცურ, გაბედულ სვლად, დაგვეფიქრებინა ნებისმიერი ტიპის პრობლემის დაძლევის გზებზე ნებისმიერ საზოგადობაში.

უშუალოდ ტექსტის გაცნობამდე, გამოწვევის სახით, ვისაუბრეთ ჩაგვრაზე, ბულინგზე, განვიხილეთ, როგორ დგას ეს პრობლემა თანამედროვე ბავშვების ცხოვრებაში და ვნახეთ ანიმაცია „ბულინგი სკოლაში“. ანიმაციაში ნაჩვენებია ოჯახის, სკოლისა და საზოგადოების სწორი ჩართულობა პრობლემის მოგვარებაში.

ვიდეოს ნახვის შემდეგ გავეცანით ტექსტს და პარალელი გავავლეთ ნანახსა და წაკითხულს შორის. ანიმაცია ზედმიწევნით ეხმიანება ნაწარმოების იმ ეპიზოდს, სადაც პუპუზა, კურკა, გეო და ჭორფლიანი ჩაგრავენ ბიჭს. ვიმსჯელეთ იმაზე, როგორ უნდა მოიქცეს ბავშვი, თუ ასეთ ვითარებაში აღმოჩნდა, თუ მისი უფლებები დაირღვა. დახმარება მხოლოდ მსხვერპლს სჭირდება თუ მოძალადესაც? რატომ?

ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა, რომელიც ნაწარმოებში იკვეთება, ცხოველებზე ძალადობაა. მეხუთეკლასელებმა უკვე კარგად იციან, რას ნიშნავს კანონი და რატომ უნდა ვიცავდეთ მას. მათ გავაცანით სისხლის სამართლის კოდექსის 259-ე მუხლი, სადაც წერია: „ცხოველისადმი სასტიკი მოპყრობა, რამაც მისი დაღუპვა ან დასახიჩრება გამოიწვია, აგრეთვე ცხოველის წვალება ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე. იგივე ქმედება, ჩადენილი ჯგუფურად; არაერთგზის ან მცირეწლოვნის თანდასწრებით, ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე“. ერთად ვნახეთ ანიმაცია „კიტბული“, რომელშიც მოთხრობილია ძაღლისა და მისი მოძალადე პატრონის სევდიანი ამბავი.

შევთანხმდით, რომ თუ სადმე ცხოველების წამების ან მათზე ძალადობის შემთხვევას წავაწყდებით, აუცილებლად მივმართავთ პოლიციას და მოვითხოვთ დამნაშავეთა 259-ე მუხლით დასჯას.

ტექსტის სრულად გაცნობისა და გაანალიზების შემდეგ მოსწავლეებს ვთხოვეთ, ენახათ რეჟისორ ლეილა გორდელაძის ფილმი „ძაღლი“, გადაღებული ნოდარ დუმბაძის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით. შევადარეთ მოთხრობის პერსონაჟი გია ფილმის პერსონაჟ გოგიტას. შედარებისთვის ეფექტურად ვიყენებდით პერსონაჟის რუკებს.

საბოლოოდ მოსწავლეებმა ნაწარმოებში დასმული ძირითადი პრობლემები ამგვარად ჩამოაყალიბეს:

ყველაზე შთამბეჭდავი აღმოჩნდა ანიმაცია „გასაყიდი თაგვი“, რომელშიც ნაჩვენებია, როგორ იპოვა განსხვავებული გარეგნობის ბიჭმა მასავით განსხვავებული თაგვი და როგორ დაუმეგობრდა.

ნაწარმოებმა და ანიმაციამ მიგვახვედრა, რომ როდესაც გგონია, ყველაფერი დასრულდა და განსაცდელს ვერ გაუმკლავდები, სწორედ მაშინ შეიძლება გამოჩნდეს ვინმე ისეთი, ვინც გზას გაგინათებს, თვითშეფასებას აგიმაღლებს, საკუთარი თავის რწმენას შეგმატებს, დამოუკიდებლობას გასწავლის და გამართული ნაბიჯებით სიარულს შეგაძლებინებს.

ერთი სტატიის ფარგლებში, ბუნებრივია, შეუძლებელია, ამომწურავად ვისაუბროთ იმ მრავალფეროვან რესურსებზე, რომლებიც მუშაობის პროცესში გამოვიყენეთ, მაგრამ ჩვენი თანამშრომლობითა და აზრთა გაზიარებით მიღებული შედეგი, ვფიქრობთ, თქვენც გამოგადგებათ არჩილ სულაკაურის „ბიჭი და ძაღლის“ პრობლემებზე ორიენტირებული სწავლებისას.

ტიგრან თარზიანის საქმიანობა, მისი იდეები და განხორციელებული პროექტები მალალა იუსაფზაის ცნობილი გამონათქვამის – „ერთ ბავშვს, ერთ მასწავლებელს, ერთ წიგნს, ერთ კალამს შეუძლია შეცვალოს სამყარო“ – ერთგვარი დასტურია.

ტიგრანი ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში, სოფელ უჩმანაში ცხოვრობს.

ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში პოლიტიკის მეცნიერება შეისწავლა, ერთი წლის წინ თანამოაზრეებთან ერთად არასამთავრობო ორგანიზაცია „ახალგაზრდები დემოკრატიული ცვლილებებისთვის“ დააარსა და ამ მიზნის მისაღწევად, სასიკეთო ცვლილებებისთვის ნიადაგის მოსამზადებლად ყოველდღე შრომობს.

„ადამიანებს აქვთ მოთხოვნილება და უფლება, იცხოვრონ თანასწორ, განმავითარებელ და ჯანსაღ გარემოში. ამის მისაღწევი ერთადერთი გზა – ხარისხიანი განათლებაა“ – ამბობს ტიგრანი და იმ პრობლემების შესახებ გვესაუბრება, რომლებიც ამ უფლების მიღმა ტოვებს ჩვენს მოქალაქეებს.

 „რეგიონში, სადაც მე ვცხოვრობ, ბევრი გამოწვევაა. პრობლემების დიდი ნაწილი ერთმანეთთან კავშირშია. ჩემთვის უმთავრეს გადასაჭრელ პრობლემად რჩება განათლების ხელმისაწვდომობა. ხარისხიანი განათლების გარეშე სოციალურ-ეკონომიკური საკითხების მოგვარება, სამოქალაქო აქტივიზმის განვითარება, მუნიციპალიტეტიდან მიგრაციის შეჩერება რთულად წარმოსადგენია. ეთნიკურ უმცირესობათა ორგანიზაციებისა და სათემო გაერთიანებების პასიურობის მიზეზიც ეს გახლავთ. მოსახლეობას მათივე ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესების თაობაზე აზრს არავინ ეკითხება, მათი ინტერესი, ჩართულობაც არაა სათანადო. ესეც, რასაკვირველია, განათლების, ინფორმაციის უკმარისობის, საკუთარი უფლებების უცოდინარობის ბრალია“.

თავად, როგორც ამბობს, გაუმართლა. ის ბავშვობიდან ისეთ გარემოში იზრდებოდა, სადაც წიგნიერება, განათლება, სწავლა ფასობდა.

„მშობლები იხსენებენ, რომ ყოველთვის ძალიან აქტიური ბავშვი ვიყავი. მეც ასე მახსოვს ჩემი ბავშვობა. სოფელში არც მაშინ გვქონდა საბავშვო ბაღი, არც ახლა გვაქვს. განვითარების არანაირი საშუალება არ არსებობდა არც მაშინ, არც ახლა – არც რაიმე წრე, არც რაიმე შემეცნებითი სივრცე…

 ბავშვობიდან ჩართული ვიყავი სოფლის მძიმე ყოველდღიურ შრომაში, ფიზიკურ სამუშაოში. საღამოობით, როცა თავისუფალი დრო მრჩებოდა, ფეხბურთსა და დედაშვილობანას ვთამაშობდით. ჩემი თანატოლებისგან განსხვავებით, ამის გარდა, წიგნის კითხვაც მაინტერესებდა და ბევრს ვკითხულობდი.

ბიძა ჟურნალისტი იყო, მისი სამუშაო მაგიდა მუდამ წიგნებით სავსე მახსოვს, ბაბუა ყოველ საღამოს წიგნს კითხულობდა. ეს ნათლად აღიბეჭდა ჩემს მეხსიერებაში.

ბიძაჩემი სულ ამარაგებდა ბიბლიოთეკას ახალი წიგნებით, ბაბუაც შეძლებისდაგვარად ავსებდა მარაგს საბჭოთა პერიოდის წიგნებით. ამ ორმა ადამიანმა წიგნის სიყვარული და ფასი მასწავლა.

დღეს მე ვამარაგებ ჩვენი სახლის ბიბლიოთეკას ქართულენოვანი წიგნებით. კი, ძალიან ნელი ტემპით, რადგან დღეს წიგნი ძალიან ძვირი ღირს, მაგრამ ვცდილობ, ჩემი ყოველთვიური შემოსავლიდან რაღაც ნაწილი ყოველთვის გადავდო ახალი წიგნის შესაძენად.

„საშინაო ბიბლიოთეკა ყველა მსურველისთვის“

„ახლო მომავალში ვგეგმავ სახლში პატარა ოთახის მოწყობას, სადაც იქნება საბავშვო ლიტერატურა, რუკა, მათემატიკისა და ფიზიკის სასწავლო მასალები. იქ თავისუფალ დროს ბავშვებთან გავატარებ. ეს სივრცე არამარტო ჩემი ბავშვებისთვის იქნება განკუთვნილი, არამედ სოფელში მცხოვრები ნებისმიერი ბავშვისთვის. ბოლოს და ბოლოს, მათ ექნებათ შესაძლებლობა კვირაში ერთი ან ორი საათი დაკავებული იყვნენ შემეცნებითი და შემოქმედებითი საქმიანობით“.

სკოლა მაშინ და სკოლა ახლა

მე სოფელ უჩმანის სომხურენოვანი სკოლა დავამთავრე. სკოლაში არ იყო ლაბორატორია, ბიბლიოთეკა, ქართული და ინგლისური ენის მასწავლებელი, ქართული ენის სწავლებისა და უბრალოდ, ზოგადი განათლების მიღების შესაძლებლობა. ზუსტად იგივე ვითარებაა დღესაც. კვლავ არ გვყავს კვალიფიციური კადრები, პროფესიონალი მასწავლებლები, მოსწავლეებს არ აქვთ სახელმძღვანელოები. მოკლედ რომ შევაფასო, მთელი 12 წელი უბრალოდ დროს ვატარებდი სკოლაში და რომ არა ჩემი ოჯახის მონდომება და მხარდაჭერა, მეც უმრავლესობის მსგავსად არასრული განათლებით დავრჩებოდი. რა მახსოვს სკოლიდან? რამდენიმე სომეხი პოეტის ლექსი – ზეპირად და სკოლაში რაღაც ღონისძიებებში მონაწილეობის მიღება. სულ ესაა. რა გასაკვირია, რომ ვისაც სწავლა უნდა, ქვეყნიდან მიდის.

„ჩვენ მივხედავთ“…

ჩემი სოფელი, უჩმანა, ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში მდებარეობს, აქ ადრე 130-მდე კომლი ცხოვრობდა, ახლა 40-45. საბჭოთა ინფრასტრუქტურიდან ძირითადად ნანგრევებია დარჩენილი. ახლა გვინდა, რომ ბიბლიოთეკის აღდგენაზე შევიტანოთ პროექტი. მუნიციპალიტეტს ვთხოვთ, რემონტი თავის თავზე აიღონ, წიგნებისა და კომპიუტერების საკითხებს ჩვენ მივხედავთ.

ახლა

ვმუშაობ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრში“, პერიოდულად ჩართული ვარ სხვადასხვა პროექტშიც. ასევე, 1 წლის წინ დავაარსეთ არასამთავრობო ორგანიზაცია „ახალგაზრდები დემოკრატიული ცვლილებებისთვის“. ჩვენი აზრით, საკმაოდ პასიურია ამ რეგიონში აქტივიზმი და მესამე სექტორი. ახალგაზრდების მობილიზება დღემდე გამოწვევაა, თუმცა, მაინც ვახერხებთ პატარა ნაბიჯებით წინსვლას. მაგალითად, ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროექტია ქალთა უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლება. შეხვედრები ყველა მსურველთან გვაქვს, განურჩევლად ასაკისა და სქესისა. პროექტის გაკეთება გადავწყვიტეთ არა წმინდად იურიდიული ან კანონის გაცნობის მიმართულებით, არამედ ზოგადად, უფლებების გაცნობის კუთხით. ადამიანები მათთვის გასაგები ენით, სიტუაციური სავარჯიშოების პრაქტიკულად შესრულებით იგებენ საკუთარი უფლებების შესახებ. ევროსაბჭოს ერთ-ერთ ტრენინგზე ვნახე ასეთი მოდელი და გადმოვიტანეთ. მნიშვნელოვანია, რომ ჯავახეთში ფუნდამენტურ უფლებებზე ვისაუბროთ. ადამიანებმა უნდა იცოდნენ, რომ მათ აქვთ უფლება, უზრუნველყოფილი იყვნენ ისეთი საჭიროებებით, როგორიცაა, მაგალითად, საბავშვო ბაღი, რომელიც აქ ან არ არსებობს, ან არის, მაგრამ არ არის დაცული შესაბამისი პირობები, ჰიგიენა, სტანდარტები და ა შ.

არჩევანი – დაბრუნება

ჩემი სამოქალაქო აქტივიზმი უნივერსიტეტის მეოთხე კურსზე დაიწყო. ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში 4+1 პროგრამით მოვხვდი. სტუდენტურ ცხოვრებასთან ადაპტირება თავიდან ძალიან რთული იყო. პირველ კურსზე ქართულად ვერც ვსაუბრობდი თავისუფლად. უნივერსიტეტის 5 წელი თვითგანვითარების არაჩვეულებრივი შანსი აღმოჩნდა ჩემთვის. უნივერსიტეტი იყო ადგილი, სადაც ყველა საჭირო რესურსი მქონდა – ბიბლიოთეკა, თანამედროვე ტექნოლოგიები, ლაბორატორიები, ლექტორებთან ურთიერთობა. ამ 5-მა წელმა ბევრი რამ შემძინა. ზოგადად, პროგრამა 4+1 2010 წლიდან მოქმედებს და უამრავი ახალგაზრდაა ჩართული. პრობლემა ისაა, რომ განათლების მიღების შემდეგ ახალგაზრდებს არ სურთ რეგიონში დაბრუნება. ეს გასაგებია, არც სამუშაო ადგილებია, არც განვითარების საშუალება.

უნივერსიტეტის შემდეგ კერძო სექტორში ვმუშაობდი. ხელფასიც კარგი მქონდა და თბილისში ვცხოვრობდი, მაგრამ მივხვდი, რომ უნდა დავბრუნებულიყავი. ეს საჭირო იყო. დავტოვე სამსახური და ჩემს მშობლიურ ნინოწმინდაში დავბრუნდი, გავერკვიე პრობლემებში და დავიწყე მუშაობა.  

არ ვიცი, რამდენად დავეხმარები ჩემს მხარეს, მაგრამ, ვიცი, რომ რაღაცაში დავეხმარები…

2015-2016 წლიდან საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის საჯარო სკოლებში დაინერგა არჩევითი საგანი „მეწარმეობის საფუძვლები“. საგანი ზოგადი განათლების საშუალო საფეხურის მოსწავლეებს სამეწარმეო უნარ-ჩვევების განვითარებასა და შესწავლაში ეხმარება. თამარ მორგოშია – პროფესიით ეკონომისტი და N175 საჯარო სკოლის მეწარმეობის, ეკონომიკისა და სამოქალაქო განათლების მასწავლებელია. როდესაც სკოლაში არჩევითი საგნის მასწავლებლობა შესთავაზეს, ახალ გამოწვევას დასთანხმდა, მიუხედავად იმისა, რომ არასდროს უფიქრია მასწავლებლობაზე. თამარს მოსწავლეებთან მუშაობა მოეწონა, რამაც მისი შემდგომი საქმიანობაც განაპირობა. ის მეწარმეობის სწავლების პროექტში 2008 წლიდან არის ჩართული და პირველი წარმატებებიც ამავე წელს მოიპოვა თავის მოსწავლეებთან ერთად. სამეწარმეო გაკვეთილების და მოსწავლეებში სამეწარმეო ხედვების განვითარებაზე იგი ჟურნალ „მასწავლებელთან“ საუბრობს.

თამარ, გვესაუბრეთ თქვენი საგნის „მეწარმეობის საფუძვლების“ შესახებ. რა არის მეწარმეობა და რატომ უნდა ისწავლოს მოსწავლემ ეს საგანი?

დავიწყოთ იქიდან, რა არის მეწარმეობის საფუძვლები და რას ითვალისწინებს ამ საგნის შესწავლა. პროგრამა „კომპანია“ წარმოადგენს მეწარმეობის საფუძვლების მეთოდს, რომელიც ეფუძნება თანამედროვე ეკონომიკური და ბიზნესმეცნიერების პრინციპებს, ამავე დროს ეს არის უნიკალური მეთოდი, რომელიც საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, მიღებული განათლება რეალური ბიზნესპრობლემების გადასაჭრელად გამოიყენონ.

პროგრამა „კომპანია“ 2016 წელს აღიარებულ იქნა, როგორც საუკეთესო სამეწარმეო უნარების განმავითარებელი პროგრამა.

კომპანიის პროგრამაში მოსწავლეები შეისწავლიან, როგორ უნდა დააფუძნონ საკუთარი ბიზნესი და მოახდინონ მისი ოპერირება.

პროგრამის ფარგლებში ისინი მუშაობენ იდეების გენერირებაზე, იკვლევენ ბაზარს, ირჩევენ დირექტორთა საბჭოს. ისინი ასევე მოიზიდავენ სააქციო კაპიტალს, დააფინანსებენ, განავითარებენ და ბაზარზე გაიტანენ პროდუქტს ან მომსახურებას მათი არჩევანის მიხედვით. გასცემენ ხელფასს, წლის ბოლოს კი მოამზადებენ ფინანსურ ანგარიშგებას მათი აქციონერებისათვის და მოახდენენ კომპანიის ლიკვიდაციას, რადგან ეს არის სასწავლო პროექტი და იგი მხოლოდ ერთი წლის განმავლობაში ფუნქციონირებს.

პროგრამის მიზანია, მოსწავლეებს გამოუმუშაოს მეწარმეობის პრაქტიკული უნარ-ჩვევები, რაც მომავალში მათ თავის დამკვიდრებაში დაეხმარება; ასევე გააცნოს მათ ბიზნესის და ეკონომიკის რთული ცნებები მოქმედებაში (პრაქტიკაში), დაანახოს თავისუფალი მეწარმეობის ღირსებები, გაუჩინოს პროფესიონალად ჩამოყალიბების სურვილი, აქციოს ისინი თავისუფალ მოქალაქეებად დემოკრატიულ საბაზრო ეკონომიკის საქართველოში. ამ პროგრამის ფარგლებში, მოსწავლეებს ასევე საშუალება აქვთ, ჩაერთონ სამეწარმო უნარ-ჩვევების სერტიფიცირების პროგრამაში „The Entrepreneurial Skills Pass“ (ESP).

დაგვიზუსტეთ დეტალები ამ პროგრამის შესახებ – ვის შეუძლია მონაწილეობის მიღება და რაში დაეხმარება ეს პროგრამა მოსწავლეებს?

„The Entrepreneurial Skills Pass“ (ESP) არის სამეწარმეო უნარ-ჩვევების სერტიფიცირების პროგრამა ევროპაში დამკვიდრებული სტანდარტებით 15-დან 25 წლამდე ასაკის მოსწავლეებისა და სტუდენტებისთვის. საქართველოში ამ სერტიფიცირების პროგრამაში ჩართვის უფლება აქვს მხოლოდ იმ მოსწავლეებს ან სტუდენტებს, რომლებიც „Junior echievement საქართველოს“ „მოსწავლეთა კომპანიის“ მეთოდოლოგიით სწავლობენ „მეწარმეობას“. აღნიშნული პროგრამის გავლა მოსწავლეს სძენს საჭირო უნარ-ჩვევებსა და კომპეტენციებს, რაც დაეხმარება საკუთარი ბიზნესის წამოწყებაში ან წარმატებით დასაქმებაში. ESP ჩაბარებით დასტურდება, რომ მოსწავლე/სტუდენტი ფლობს სამეწარმეო უნარებს და კომპეტენციებს, რაც კონკურენტულ უპირატესობას სძენს მას სამუშაო ბაზარზე შესვლისას, ზრდის დასაქმების შანსს და დამსაქმებლებს ნათელ წარმოდგენას აძლევს პოტენციური კანდიდატის შესახებ. ESP-ის სერტიფიკატი აღიარებულია მთელს მსოფლიოში დამსაქმებელსა და საგანმანათლებლო ორგანიზაციებს შორის, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ ამ სერტიფიკატის მქონე ახალგაზრდები საუკეთესო მუშაკები არიან.

გვესაუბრეთ სასწავლო პროცესის პრაქტიკულ ნაწილზე, როგორ ასწავლით და როგორ გეგმავთ გაკვეთილებს მოსწავლეებისთვის?

საგანი „მეწარმეობის საფუძვლები“ უნიკალურია იმით, რომ დაფუძნებულია კეთებით სწავლებაზე. თავდაპირველად ვიწყებთ იდეების გენერირებას, ვიკვლევთ მიზნობრივ ბაზარს, ვაკეთებთ ამ იდეის SWOT-ანალიზს და ვარჩევთ სასურველ იდეას. ამის შემდეგ ვიწყებთ კომპანიის ჩამოყალიბებას. არჩევნების წესით ვირჩევთ კომპანიის გენერალურ მენეჯერს (CIO). დანარჩენი მოსწავლეები თავდაპირველად აკეთებენ საკუთარი უნარების შეფასებას, რის მიხედვითაც ავსებენ CV-ს კონკრეტულ პოზიციაზე სამუშაოდ: მარკეტინგის მენეჯერი, ფინანსური მენეჯერი, წარმოების მენეჯერი, HR მენეჯერი. გაივლიან გასაუბრებას. მოსწავლეთა კომპანია გადის ყველა იმ საფეხურს, რომელსაც ნებისმიერი ბიზნესკომპანია ახორციელებს. კომპანიის „სტაფის“ დაკომპლექტების შემდეგ დარჩენილი მოსწავლეები ნაწილდებიან მათთვის სასურველ განყოფილებაში. ამის შემდეგ უკვე იწყება მთლიანი პროცესი პროდუქციის შექმნიდან მის რეალიზაციამდე – სააქციო კაპიტალის მოზიდვა, ნედლეულის შესყიდვა, წარმოება, გასაღების ბაზრის ძიება, რეკლამირება, გაყიდვა, ხელფასების გაცემა და წლის ბოლოს კომპანიის ლიკვიდაცია. (როგორც სასწავლო კომპანია თავისუფალი ვართ გადასახადებისგან).

2020 წელს თქვენი სკოლა ევროპის 25 ქვეყნის 39 საუკეთესო სამეწარმეო სკოლებს შორის დასახელდა. გვესაუბრეთ ღონისძიებაზე, რომელსაც „სამეწარმეო სკოლის ჯილდო“ ჰქვია, რომელშიც თქვენც მონაწილეობდით.

ჩვენი სკოლა 2008 წლიდან თანამშრომლობს „Junior echievement საქართველოსთან“. ჩვენ ყოველწლიურად ვვითარდებით და ვიზრდებით. ვცდილობთ, ყოველთვის განსხვავებული და საინტერესო პროდუქტი შევქმნათ. ამ მუშაობის შედეგი იყო ის, რომ 2020 წელს N175 საჯარო სკოლა დასახელდა როგორც საუკეთესო სამეწარმეო სკოლა, რაც, რა თქმა უნდა ძალიან მნიშვნელოვანია. შეხვედრა უნდა ჩატარებულიყო გერმანიაში, მაგრამ, სამწუხაროდ, პანდემიის გამო ჩატარდა ონლაინ. მასში მონაწილეობდნენ ევროპის 25 ქვეყნის საუკეთესო სამეწარმეო სკოლის მეწარმეობის პედაგოგები. ევროპის საუკეთესო სკოლების 2020 წლის დაჯილდოების მეორე ნაწილი დაეთმო ვორქშოფებს. სადაც მოხდა უცხოელი კოლეგების მიერ, ჩვენთვის, მიწვეული მასწავლებლებისთვის, გამოცდილების გაზიარება, რაც ძალიან საინტერესო იყო და დამეხმარა ჩემი პრაქტიკული საქმიანობის განვითარებაში.

მოგვიყევით იმ პროექტებზე, რომლებსაც ამ წლების განმავლობაში ახორციელებთ თქვენს სკოლაში. რომელ პროექტს გამოარჩევთ განსაკუთრებით და რატომ?

ამ წლების განმავლობაში ჩემს მოსწავლეებთან ერთად საკმაოდ ბევრი წარმატებული პროექტი განვახორციელეთ. გამოვყოფდი ორ მათგანს, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა.

2017-2018 სასწავლო წელს სამეწარმეო განათლების ფარგლებში X კლასის მოსწავლეებთან განვახორციელე პროექტი ,,Skill board“. კომპანიის მიერ შექმნილი პროდუქტი – მოტორული უნარებისა და აზროვნების განმავითარებელი დაფა, რომელიც გათვლილი იყო სპეციალური საჭიროების მქონე პირებისთვის, ასევე სამ წლამდე ბავშვებისათვის.

თებერვლის თვეში „Junior echievement საქართველომ“ კომპანია „Skill board“ შეარჩია ესტონეთის საერთაშორისო გამოფენა-გაყიდვაში მონაწილეობის მისაღებად. სადაც დავიმსახურეთ ტიტული „Best foreign company“ და გადმოგვეცა სერტიფიკატი.

ამის შემდეგ დავიწყეთ მზადება „Junior echievement“-ის მიერ ორგანიზებული საქართველოს გამოფენა-გაყიდვისათვის. სადაც, ჟიურის გადაწყვეტილებით კომპანია „Skill board“-მა დაიმსახურა ჯილდო „Best company“და გადავიდა შემდეგ ეტაპზე.

„თბილისი მერიოტში“ „Junior echievement საქართველოს“ მიერ წლის კომპანიის შესარჩევ კონკურში წარმოდგენილ იქნა ხუთი კომპანია, მათ შორის იყო 175-ე საჯარო სკოლის კომპანია „Skill board“.  ჟიურის შემადგენლობაში შედიოდნენ ქართველი და უცხოელი სპეციალისტები. კომპანია „Skill board“ წარმატებით დაიცვა თავისი პროექტი და დამსახურებულად მოიპოვა ტიტული „წლის კომპანია“ – „Company of the year“ და თასი.

ივლისის თვეში „Skill board“-წარადგინა საქართველო „Junior echievement ევროპის“ კონკურსზე სერბეთში, ქალაქ ბელგრადში.

2019 წ. – მოსწავლეთა კომპანია „skill board“-მა მონაწილეობა მიიღო ორგანიზაციების „სიქასა“ და „EMT“-ის მიერ ორგანიზებულ „Diamond Callenge“-ის სოციალური საწარმოების კონკურსში, სადაც ასევე პირველი ადგილი დაიმსახურა და მიწვეულ იქნა აშშ-ში, დელავერის უნივერსიტეტში, აპრილის თვეში. აშშ-ში გასამგზავრებლად ტექნოპარკის „GITA“-ს სამგზავრო გრანტი მოიპოვა. მსოფლიო სოციალურ საწარმოთა კონკურსზე, დელავერის უნივერსიტეტში „skill board“ დასახელდა მსოფლიოს ტოპ 9 სოციალურ საწარმოთა შორის.

მეორე პროექტი, რომელიც ასევე ძალიან განსაკუთრებულია ჩემთვის, რომელიც განვახორციელეთ 2020 წელს – „Helmet Vision“ მეხანძრის ჩაფხუტი, აღჭურვილია იმგვარი მოწყობილობით, რომელიც ეხმარება მეხანძრეს დაკვამლიანებულ გარემოში ორიენტირებაში. (პროდუქტი აღჭურვილია ულტრასონიკებით, რომელიც აღიქვამს წინაღობებს და მეხანძრეს კარნახობს რომელ მხარეს უნდა გადაადგილდეს). მოსწავლეთა კომპანია „Helmet Vision“ თებერვლის თვეში „Junior Achievement Georgia“-ს მიერ შერჩეულ იქნა ესტონეთის მოსწავლეთა კომპანიების გამოფენა-გაყიდვაში მონაწილეობის მისაღებად. „Junior Achievement Estonya“-ს  – მიერ დაჯილოდოებულ იქნა ნომინაციაში  „Best innovation company“. აპრილში მონაწილეობა მიიღო საქართველოს მოსწავლეთა კომპანიების გამოფენა-გაყიდვაში და დასახელდა ნომინაციაში „Best company“. დაცვის ეტაპზე კი დაიმსახურა ჯილდო „2020 წლის კომპანია“ და თასი. პანდემიით გამოწვეული შეზღუდვების გამო ონლაინ გამართულ ევროპის მოსწავლეთა კომპანიების ჩემპიონატზე „Helmet Vision“ წარადგინა საქართველო პორტუგალიაში. დაიმსახურა „Citi Fundition“-ის სიმპათია და მოსწავლეებმა მიიღეს ფასიანი პრიზები.

რას გვეტყვით თქვენს მოსწავლეებზე, როგორ მუშაობენ ისინი და რამდენად ინტერესდებიან საგნით?

ამ პროგრამის მიმართ დაინტერესება დიდია ჩვენს სკოლაში, ძალიან ბევრი მოსწავლე ირჩევს ამ არჩევით საგანს.

მოსწავლეები ამ პროექტზე მუშობისას გამოიმუშავებენ გუნდური მუშაობის, პრობლემების გადაჭრის, კომუნიკაციის, მარკეტინგის, ოპერირების, ფინანსების მართვის უნარებს. მაგრამ ყველაზე მთავარი არის ის, რომ მოსწავლეებმა, რომელთაც გაიარეს ეს პროგრამა ისეთი უნარების შეიძინეს, რამაც მათი მომავალი პროფესია განსაზღვრა. მათ იმავე მიმართულებით განაგრძეს სწავლა უნივერსიტეტში რა პოზიციაც ეკავათ კომპანიაში. (მაგ: HR მენეჯერი- ფსიქოლოგიის ფაკულტეტზე ჩაირიცხა და ა. შ.).

გარდა ამისა, ჩვენი სკოლის კურსდამთავრებულები, რომელთაც სხვადასხვა დროს გაიარეს ეს პროგრამა, სერიოზულად  ფიქრობენ, დაარეგისტრირონ თავიანთი კომპანია, როგორც სტარტაპი და დაიწყონ რეალური ბიზნესი.

სამომავლო გეგმებზე რას გვეტყვით, ხომ არ მუშაობთ ახალ პროექტზე?

junior Achevement საქართველო ხშირად გვანებივრებს საინტერესო პროექტებით, სემინარებით, ვორქშოფებით. ამჟამად ვმუშაობ მათ მიერ შექმნილ მოდულზე „პროექტების მართვის მენეჯმენტი“, რომლის ტრენინგსაც უკვე ვიწყებ მეწარმეობისა და ეკონომიკის ჯგუფის მოსწავლეებთან. ეს არის ელექტრონული სწავლების რესურსი https://jag-elearning.ge, რომელიც შეიქმნა JA კომპანიის პროგრამის დამატებით მოდულად და უკავშირდება მის სასწავლო გეგმას. იგი ეტაპობრივად საშუალებას აძლევს სტუდენტებს, გაეცნონ პროექტის მენეჯმენტის ყველაზე მოთხოვნად პროცესებს, უნარებსა და კონცეფციებს. ამ გზით მათ შეეძლებათ გამოიყენონ ისინი მოსწავლეთა კომპანიაში ან ნებისმიერ სამომავლო პროექტში. პარალელურად ჩართული ვარ სასკოლო პროექტში „ფინანსური წიგნიერება“, რომლის ფარგლებშიც ეკონომიკის კლუბის წევრ მოსწავლეებთან ერთად ვატარებთ „junior Achevement“-ის პროგრამას „ბიზნეს უნარ-ჩვევები დაწყებით განათლებაში“ მე-3, მე-4 და მე-5 კლასის მოსწავლეებისათვის.

რაც შეეხება უშუალოდ მეწარმეობის საფუძვლების პროექტებს, ერთი მათგანის შესახებ გესაუბრებით.

მიმდინარე წელს ჩამოვაყალიბეთ მოსწავლეთა კომპანია „ROBOBOOK“, რომელიც აწარმოებს ინტერაქციული წიგნს, რომელიც წარმოადგენს ინოვაციურ გზას რობოტიკის შესასწავლად. მასში სასწავლო კურსთან ერთად თავმოყრილია პრაქტიკული სავარჯიშოები, რაც სწავლისა და შემეცნების პროცესს კიდევ უფრო პროდუქტიულსა და ნაყოფიერს ხდის. სასწავლო კურსის გავლის შემდგომ, მიღებული ცოდნისა და წიგნში არსებული დეტალების საშუალებით, მოსწავლეს შეუძლია ააწყოს სმარტსათამაშო. წიგნი წარმოდგენილია როგორც სტანდარტული სახით, ასევე უზრუნველყოფილია აუდიოვიზუალით. რობობუქის მთავარი მიზანია, მოზარდებში STEM-უნარების განვითარების ხელშეწყობა. დღესდღეობით საქართველოში, მართალია მიმდინარეობს მუშაობა ამ სფეროს განვითარებაზე, თუმცა საქართველო მაინც რჩება მხოლოდ ტექნოლოგიების მომხმარებელ და არა მწარმოებელ ქვეყნად. ჩვენი კომპანიის მიზანია, მოკრძალებული წვლილი შევიტანოთ ამ მნიშვნელოვან საქმეში და შევქმნათ ისეთი სასწავლო რესურსები, რომლებიც ახალგაზრდებს დაეხმარება ამ მიმართულებით განვითარებაში.

საბავშვო წიგნების სერიას „საოცრება“ ჰქვია და არაერთ საინტერესო თანამედროვე საბავშვო ნაწარმოებს აერთიანებს. სერიის ანოტაციაში ვკითხულობთ: „სერიაში გაერთიანებული უჩვეულო ამბები სასკოლო ასაკის ბავშვებს, მათ მშობლებსა თუ მასწავლებლებს არაერთხელ დაარწმუნებს, რომ მთავარია, აირჩიო სიკეთე“.

შეიძლება ითქვას, რომ ამ სერიით წარმოდგენილი ერთ-ერთი წიგნი, რომლის წაკითხვაც მოვასწარით, მოლოდინს ნამდვილად ამართლებს. ლაპარაკია ამერიკელი ქალი მსახიობისა და მწერლის, ჯენი პირსონის ნაწარმოებზე, რომელსაც: „ფრედი იეიტსის სუპერ სასწაულებრივი მოგზაურობა ჰქვია“. წიგნი ლაშა გველესიანმა თარგმნა და ქართულად 2020 წელს გამოიცა. მასში აღწერილია 11 წლის პერსონაჟის, ფრედი იეისტსის და მისი ორი მეგობრის მოგზაურობა მთავარი გმირის ბიოლოგიური მამის საპოვნელად. მოქმედება დიდ ბრიტანეთში, კერძოდ კი, უელსში ვითარდება.

წიგნის ავტორის ბიოგრაფიიდან ვიგებთ, რომ ის საკმაოდ წარმატებული კინომსახიობია და ძირითადად კომედიური ჟანრის ფილმებში მონაწილეობს. პროფესიულ ასპარეზზე მიღებული გამოცდილება წიგნსაც ეტყობა. მთხრობელი მთავარი გმირი ძალიან ჰგავს ჰოლივუდური ნარატივიდან ლიტერატურაში გადმოსულ პერსონაჟს. თხრობისთვის დამახასიათებელი მსუბუქი იუმორი, ან სიუჟეტური კომიზმი, რომელშიც რომანის გმირები ხშირად ეხვევიან, აჩენს შეგრძნებას, თითქოს მსუბუქი ამერიკული კომედიის ჟანრის ფილმს უყურებთ. რადგან კინოსა და ლიტერატურას შორის კავშირი ბავშვებს ყველაზე მეტად იზიდავთ, ეს ნამდვილად ჩაითვლება ამ ნაწარმოების ღირსებად და თავისუფლად მოგვცემს მე-6, მე-7 კლასელი მოსწავლეების ცნობისმოყვარეობაზე მანიპულაციის შანსს. დანარჩენი კი თავისით მოხდება. ამ ფათერაკიანი მოგზაურობის საფუძველი ტრაგიკული შემთხვევა ხდება – 11 წლის უდედოდ გაზრდილ მთავარ გმირს ბებია გარდაეცვლება. მიუხედავად ნაწარმოების პირველსავე გვერდზე აღწერილი ტრაგიკული შემთხვევისა, ჯენი პირსონი განწყობას გლოვის ხელოვნური სურათით არ აუფერულებს, პირიქით, ამ უჩვეულო სევდაშივე მსუბუქი იუმორი შემოაქვს, რითაც კიდევ ერთხელ გვახსენებს, რომ რომანის მთხრობელი პერსონაჟი 11 წლის, გამოუცდელი ბავშვია. ობიექტური დასკვნებისა თუ ფასეულობათა სწორი სისტემის ჩამოყალიბებისთვის მას გზის გავლა სჭირდება, თუნდაც ისეთი სახიფათოსი და უჩვეულოსი, რომელსაც მომდევნო რამდენიმე დღეში უნდა დაადგეს. დედის გარეშე გაზრდილ ფრედის ბიოლოგიური მამა არასდროს უნახავს, ამიტომაც ბებიას გარდაცვალების შემდეგ დილემის წინაშე დგება: დარჩეს კაცთან, რომელიც მამობას წლებია უწევს და ძალიან უყვარს, თუ დაკარგული მამის კვალს გაჰყვეს და იპოვოს ერთადერთი სისხლით ნათესავი, რომელიც ცოცხალი დარჩა. ფრედი მეორე ვარიანტს აირჩევს და თავის ორ მეგობართან, ჩარლისთან და ბენთან ერთად გრძელ და თავგადასავლებით სავსე გზას დაადგება. ეს არ არის შინაარსისგან და მნიშვნელობისგან დაცლილი გზა. მკითხველი პერსონაჟის მეტამორფოზის მოწმე ხდება. 11 წლის ფრედი თავის მეგობრებთან თავს გადამხდარი სასაცილო და სახიფათო ისტორიის ბოლოს მიდის დასკვნამდე, რომ სიტყვა „ოჯახის“ მნიშვნელობა არასწორად ესმოდა. ეს ბიჭისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი დასკვნაა, რომ თავის მამობილთან ცხოვრება ბედნიერმა განაგრძოს.

ჯენი პირსონის მიერ შექმნილი ნაწარმოების გმირები თანამედროვე ეპოქის ბავშვები არიან, თანმდევი საფიქრალითა და ინტერესებით. ეს მახასიათებელი კიდევ უფრო ზრდის შანსს, დავაინტერესოთ ჩვენი მოსწავლეები. თითოეულ ეპიზოდში იგრძნობა ის ჩასაფრება, რაც ასე გამოარჩევს კამერებით, სოციალური ქსელებით, მასმედიის სხვადასხვა ინსტრუმენტით აღჭურვილ, სანახაობაზე ორიენტირებულ თანამედროვე სამყაროს. და თავგადასავლის მასშტაბიც უმალვე იზრდება, როცა ის სოციალური ქსელების მომხმარებლებისთვის ხდება ხელმისაწვდომი. ეს ინსტაგრამის, ფეისბუკისა და ტვიტერის ეპოქაა, დაჩქარებული რიტმის საუკუნე. მის გადმოცემას წინა ეპოქებისგან განსხვავებული ტემპის თხრობა სჭირდება, რასაც ავტორი თავს ოსტატურად ართმევს. მოვლენები სწრაფად, უწყვეტად ენაცვლება ერთმანეთს და უმეტეს შემთხვევაში, მოტანილი ისტორიები წარმოდგენილია, როგორც სტერეოტიპებისგან გასათავისუფლებელი რეცეპტი. ფრედისა და მისი მეგობრების მიამიტი და იუმორით სავსე თავგადასავალში კი, ვაწყდებით მეტაკოგნიტურ პაუზებსაც, რომლებიც სხვა კუთხით წარმოგვიჩენენ ერთი შეხედვით ამ პატარა, 11 წლის გამოუცდელ ბიჭებს. ზოგიერთი მათგანი იმდენად ღიმილისმომგვრელი და დამაფიქრებელია, რომ ზედმეტი არ იქნება, თუ აქ დასკვნის სახით წარმოვადგენთ:

„…მერე ბენმა მითხრა:

– იცოდი, რომ ღორებს არ შეუძლიათ ცაში ახედვა?

– რა?!

– ერთხელ იოგურტის კოლოფზე წავიკითხე, – მიპასუხა და ფანჯარას გახედა, – წარმოიდგინე, რომ ცხოვრებაში არასოდეს გინახავს ვარსკვლავები და მერე აგიღებენ და ორ ნაჭერ პურს შორის პამიდორთან და სალათის ფოთლებთან ერთად ჩაგტენიან.

ბენისგან ეს ძალიან მოულოდნელი იყო.

– რა?! – გავიმეორე.

– როგორ ცუდადაც არ უნდა წაგვივიდეს საქმე, მაინც კარგია, ღორები რომ არ ვართ, ჩვენ ხომ ცაში ახედვა და ვარსკვლავების დანახვა მაინც შეგვიძლია“.

თამუნა, მარიამი, გიორგი, გუკა, დიანა ჩემი მოსწავლეები არიან. ისინი სამ სხვადასხვა სკოლაში სწავლობენ. თამუნასა და მარიამს სოფელ უწერის საჯარო სკოლაში ვასწავლიდი, გიორგისა და გუკას – წმ. გიორგის სახელობის საერთაშორისო სკოლაში, დიანას თბილისის 59-ე საჯარო სკოლაში.

სხვადასხვა ასაკის მოსწავლეებმა სტატიაში ერთი მიზეზით მოიყარეს თავი – თითოეულმა ახალი წიგნი აღმომაჩენინა. ჩემთვის ამაღელვებელია მოსწავლის რეკომენდაციით წიგნის წაკითხვა, მით უმეტეს მაშინ, როცა მის მკითხველად ჩამოყალიბებისთვის ზრუნვა არ დაგიკლია.

მოსწავლეთა რჩევების მიხედვით წაკითხული თუ წასაკითხი წიგნების ავტორები, სათაურები, ჟანრი ერთმანეთისგან განსხვავებულია, თუმცა, თითოეული ჩემთვის სწორედ იმ ნიშნით არის გამორჩეული, რომ ის ჩემმა მოსწავლემ აღმომაჩენინა.

ჯ. რ. რ. ტოლკინის „ჰობიტი“

თამუნა 11 წლის იყო, რომ გავიცანი. უწერის სკოლაში პირველი გაკვეთილის ჩასატარებლად საკლასო ოთახისკენ მივეშურებოდი. კართან ჭაღარათმიანი ქალი დამხვდა, თამუნას ბებიად გამაცნო თავი და უზარმაზარი კეთილგანწყობა გამოხატა. შავი ქვედაბოლო, თეთრი პერანგი და მარგალიტისთვლებიანი შაბიამნისფერი ჟაკეტი მეცვა. ოთახში სამი მერხი დამხვდა, მერხებთან – კესო, თამუნა და მარიამი. მე და ბავშვებმა ჯერ არ ვიცოდით, რა ჯადოსნური თავგადასავლები გველოდა წინ. ისინი ინტერესით მელოდნენ. ფიქრობდნენ, რომ კვლავ ასაკოვანი მასწავლებელი ეყოლებოდათ. ფილმის კადრებივით მახსოვს ჩემი ცხოვრების შესანიშნავი დღე – ტანსაცმლის ფერები, ბავშვების გამომეტყველება, გაუბედავი ღიმილი, მზისგან აჭრელებული მთები. თამუნას დედა მაშინ საზღვარგარეთ იყო სამუშაოდ წასული. გამძაფრებული პასუხისმგებლობა ჩამომიყალიბდა მწვანეთვალება, ხორბლისფერთმიანი გოგონას მიმართ.

მერე იყო ერთად ყოფნის სამი დაუვიწყარი წელი, საინტერესო გაკვეთილები, ერთმანეთისთვის დაწერილი წერილები და შერჩეული საჩუქრები. სამ წელს კიდევ ოთხი წელი მოჰყვა. რამდენიმე დღის წინ ეროვნული გამოცდების შედეგებმა გვამცნო, რომ თამუნა სტუდენტი გახდა. ის ფილოლოგიურ ფაკულტეტზე აბარებდა. ქართულის გამოცდისთვის მარიამთან და ჩემს ძმისშვილთან, ლუკასთან, ერთად ვამეცადინებდი. დისტანციურად, მესენჯერში მიგზავნიდა ესეებს, ვმართავდით პრეზენტაციებს, ერთმანეთს ხმამაღლა ვუკითხავდით „ვეფხისტყაოსანს“ . თამუნამ 48 ქულა მიიღო. მეტს ველოდით. მერე მომწერა, მე მიყვარს ჩემი 48 ქულაო და დარდი შევწყვიტე. უმაღლეს შეფასებამდე რედაქტირებაში 2 ქულა დააკლდა, ესეიში – 1, „ოთარაანთ ქვრივის“ ანალიზის წერისას გამოცდაზე კალმები აუჯანყდა – 5 კალამი გამოცვალა, არცერთი არ წერდა. ძლივს გაართვა თავი. არადა, თამუნას ულამაზესი, წვრილი თითები აქვს და როცა წერს ან როცა ხატავს თითები სულ ოდნავ, შეუმჩნევლად უკანკალებს. რაც მთავარია, ერთად დავრწმუნდით, რომ სკოლაში მიღებული ცოდნით შესაძლებელია ეროვნული გამოცდებისთვის თავის გართმევა.

ზოგჯერ მგონია, რომ თამუნა ერთ-ერთია, ვისთვისაც რაჭაში აღმოვჩნდი. ზოგჯერ იმასაც ვფიქრობ, რომ განდალფი მყავს – კეთილი ჯადოსანი, რომელმაც მხრებში ხელები მომკიდა და ქალაქიდან სოფლად ჩამიყვანა.

გალდალფი კი თამუნამ გამაცნო და შემაყვარა. მეექვსეკლასელ გოგონებს რიონის პირას ნოდარ დუმბაძის „ძაღლს“ ვუკითხავდი, მერე იყო „მწვანეთითება ტისტუ“, „ოლივერ ტვისტი“ და მათთვის აღმოჩენილი ბევრი წიგნი თუ პერსონაჟი. მალე როლები შეიცვალა და თავად გახდნენ ახალი ავტორების აღმომჩენები.

ჯ.რ.რ. ტოლკინის „ჰობიტი“ თამუნამ გამაცნო. ხშირად მოჰყავდა პარალელად ბილბო აბგელი, ხშირად ახსენებდა ჯუჯებსა და განდალფს. მისი აღფრთოვანების მიზეზის გასაგებად მეც კითხვა დავიწყე, ოღონდ ხმამაღლა და ჩემს შვილებთან ერთად.

„ჰობიტი“ მალევე თავდავიწყებით შემიყვარდა და ჩემს გულში სამუდამოდ დაიდო ბინა.

აუცილებლად უნდა აღვნიშნო ნიკა სამუშიას შესანიშნავი თარგმანი, ლექსები კი ქალბატონ ციცო ხოცუაშვილს უთარგმნია.

ჰობიტები ჯადოსნური არსებები არიან – პატარა, სრული ტანით, ბანჯგვლიანი ფეხებით, სიმშვიდის მოყვარულები მიწისქვეშა გათხრილ სოროებში ცხოვრობენ.

ბილბო აბგელის ცხოვრება ერთ საღამოს სრულიად შეიცვლება – მას ჯადოსანი, გრძელწვერა განდალფი ესტუმრება და თავგადასავალიც იწყება. ბილბო აბგელს დიდი მისია დაეკისრება – ჯუჯებს დაკარგული განძის დაბრუნებაში უნდა დაეხმაროს.

ბილბო ზღაპრის გმირივით, ოდისევსივით, ავთანდილივით სახლიდან გადის და უკან გაწეული თავდადებისთვის ოქროთი სავსე სკივრითა და დიდი ცოდნით ბრუნდება. მერე ჯდება და წიგნის წერას იწყებს.

ბილბოსთვის ადვილი არ აღმოჩნდება კომფორტის ზონიდან გასვლა, ჩვენ გულიანად გვეცინებოდა ყოველ ჯერზე, როცა ბატონი აბგელი შინ ყოფნასა და ნოყიერ საჭმელს ნატრობს.

ჯუჯებიც ეჭვის თვალით უყურებენ, ხშირად უსამართლოდ სტკენენ გულს. ყოველი ასეთი შემთხვევისას განდალფი ჩნდება და ხმას იღებს, ის ბილბოს იცავს და არა მარტო ჯუჯებს, არამედ თავად ბილბოსაც არწმუნებს საკუთარ შესაძლებლობებში.

მთელი გულით ვიყვარებ კეთილ ჯადოსანს, რომლის შესახებ ბევრი არაფერი ვიცით და დიდი სურვილი მიჩნდება, რომ ის ჩემს ცხოვრებაშიც საჭირო დროსა და ადგილას გაჩნდეს, ხმა ამოიღოს, ისეთი საქმის კეთებისკენ მიბიძგოს, მეც რომ გამზრდის პიროვნულად და სხვასაც სიკეთეს მოუტანს.

„სუადი – ცოცხლად დამწვარი“

მარიამს ხვეული თმა, მუქი თაფლისფერი თვალები აქვს და სიცილისას თავს უკან წევს ხოლმე. მამას თივის დადგმაში ეხმარება, ცხენსაც დააქროლებს და დედასთან ერთად კარტოფილსაც საგულდაგულოდ არჩევს მიწიდან. ჩვენი ურთიერთობა თამართან და კესოსთან ერთად დაიწყო. მარიამი უფრო თამამია და გაკვეთილი მისი კომპლიმენტებით იწყებოდა. ახლა ხშირად მახსენებს, პირველ გაკვეთილზე რომ გვითხარით, გემის კაპიტანიც ვყოფილვარ, წყალქვეშ და კოსმოსში მიმოგზაურია – ყველაფერი, სულ ყველაფერი დაგიჯერეთ სოფლის ბავშვებმაო და გულიანად იცინის.

მარიამმა ორი წლის წინ სუადის ამბავი წაიკითხა, მერე სკოლის ყველა მასწავლებელს, დირექტორს, დამლაგებლებს წააკითხა და რადგან უმეტესობა ქალია, ფემინისტური მოძრაობის წამოწყება გამოუვიდა. მერე უწერიდან თბილისში გამომიგზავნა. ერთი სული ჰქონდა, როდის გავიზიარებდი მის განცდებს.

„სუადი მქვია, პალესტინელი ვარ, მდინარე იორდანეს დასავლეთ ნაპირზე მცხოვრები ბავშვი, ჩემს დასთან ერთად ცხვრებსა და თხებს ვმწყემსავ… ვირსაც კი არ ამუშავებენ ჩემსავით“, – სუადი გვიამბობს თავისი ცხოვრების შესახებ და რასაც კითხულობ, ძალიან მტკივნეულია.

17 წლის სუადს ოჯახის წევრებმა ბენზინი გადაასხეს და დაწვეს. ცეცხლმოკიდებული გოგონა გაიქცა და სასწაულებრივად გადაურჩა სიკვდილს. სუადის დანაშაული მხოლოდ ის იყო, რომ მას შეუყვარდა და მიატოვეს.

თანამედროვე სამყაროში მდინარე იორდანეს ნაპირებზე ახლაც ცხოვრობენ კაცები, რომლებიც ქალებს ცხოველებად თვლიან; ქალები, რომლებიც გოგო შვილებს ცხვრის ტყავში გუდავენ; ოჯახები, რომლებიც ღირსების სახელით ცოცხლად წვავენ და ქოლავენ გოგოებს, ქალებს.

სუადი გადარჩა და მთელ მსოფლიოს უამბო თავისი ტრაგედიის შესახებ. მან ხმა ამოიღო, თუმცა, დასახიჩრებული სხეული ტრაგედიის დავიწყების საშუალებას არ აძლევს და ტრავმებს ახლაც ებრძვის.

სუადის სულისშემძვრელ ამბავში ბევრი ნათელი ადამიანია, რომლებიც საკუთარი სიცოცხლის საფრთხეში ჩაგდებით თავდადებით იბრძვიან უკეთესი მსოფლიოსთვის. ჟაკლინი ახლო აღმოსავლეთში, ჰუმანიტარულ ორგანიზაციაში მუშაობს.

„დასავლური გონებისთვის, განსაკუთრებით დღეს, დაუჯერებელია, რომ ძმას ან მამას და და ქალიშვილი შეუძლია იმიტომ მოკლას, რომ ის შეყვარებულია. დასავლეთში ქალები თავისუფლები არიან, ისინი არჩევნებში ხმას აძლევენ…“, – წერს ჟაკლინი.

ერთხელ ჩემმა მეგობარმა მკითხა, რა გატირებს ხოლმეო, რეალობასა და წიგნებშიც ჟაკლინისნაირი ადამიანები მატირებენ – უფრო რომ დავაზუსტო, სიკეთის გამოვლენა, სიმამაცე, სხვისი კეთილდღეობისთვის ზრუნვა, მეგობრობა.

„სუადი – ცოცხლად დამწვარი“ ყველას გამოაფხიზლებს და სხვისი თავისუფლების სადარაჯოზე ყოფნას მოასურვებს.

მარიამმა მომწერა, ერთი მასწავლებელი სუადის ამბის წაკითხვის შემდეგ ქმარს „აუჯანყდა“, მარტო მე აღარ მოვწველი ძროხებსო.

ემი იტერანტა – „ნაქსოვი ქუჩების ქალაქი“

გიორგის სკოლა 13 ივნისს ადიდებულმა მდინარე ვერემ დატბორა. მეხუთე კლასიდან სწავლა მან წმ. გიორგის სახელობის საერთაშორისო სკოლაში განაგრძო. იქ გავიცანით ერთმანეთი. ლიტერატურული კაფეებს ვმართავდით და წაკითხული წიგნების ირგვლივ ვსაუბრობდით.  მეხუთე კლასის დასრულების შემდეგ მშობლები დაითანხმა და რამდენიმე დღე სოფელ უწერაში გვესტუმრა. საზაფხულო სკოლის გაკვეთილებსა და მთაში გამართულ ლიტერატურულ კაფეს  დაესწრო. ძალიან კარგად წერდა, განსაკუთრებით, თვითირონია და იუმორი ეხერხებოდა და სკოლის ბლოგზე ხშირად ვაქვეყნებდით წერილებს.

ერთხელ წიგნის ფესტივალზე ემი იტერანტას „ნაქსოვი ქალაქების ქუჩა“ მიყიდა და მაჩუქა.  ფინელი მწერლის სადებიუტო რომანის – „წყლის საიდუმლოს“ – შესახებ  ლიტერატურულ კაფეში ვისაუბრე, გიორგის მწერლის სახელი და გვარი დაამახსოვრდა.  დისტოპიურ რომანში გამოგონილი სამყაროა აღწერილი. მთავარი პერსონაჟი, ელიანა, პირველივე გვერდზე  ენაამოგლეჯილ გოგოს პოულობს. მქსოველთა ქალაქში ყველას ეშინია და სიზმრის ნახვა აკრძალულია.  რომანში ამბები მოთხრობილია ულამაზესი შედარებების ფონზე. „ნაქსოვი ქუჩების ქალაქის“ წაკითხვა პანდემიის დაწყების პერიოდს დაემთხვა და კიდევ უფრო მძაფრად აღვიქვამდი ელიანას დარდს. ჩემი აზრით, რომანის მთავარი სათქმელი ალეგორიულია – შეიძლება, სიზმრების ნახვა აკრძალული არ გვაქვს, მაგრამ ხმამაღლა სიმართლის გაჟღერება ჩვენს საზოგადოებაშიც უდიდეს გამბედაობას მოითხოვს. ერთი ეპიზოდი ხშირად მახსენებს თავს – მარჯნების საპოვნელად ადამიანებს ყვინთვას აიძულებენ, რაც გაუსაძლისია. თვითგადარჩენისთვის კი მაინც მიცურავენ წყლის სიღრმეში. ერთი გოგონა წყალქვეშ გაუჩინარდება, ამოყვინთვას დააგვიანებს და ელიანა მას გამალებით ეძებს წყალმცენარეებს შორის. „ნაქსოვი ქუჩების ქალაქი“ ისეთი წიგნია, რომლის წაკითხვას თამამად ვერ გირჩევთ. მასთან დამოუკიდებლად უნდა მიგიყვანოთ ცხოვრებამ საჭირო დროსა და ადგილას. მე კი მუდამ გიორგის გამახსენებს.

ალექს ფერგიუსონი – „ჩემი ბიოგრაფია“

გუკა გიორგის კლასელია. ფეხბურთელობის პარალელურად კარგად სწავლობს და კითხვაც უყვარს. ერთი წლის წინ მომწერა, რომ ალექს ფერგიუსონის ავტობიოგრაფია წავიკითხეო. ჩემს მეგობარს, ზვიად კვარაცხელიას მოვუყევი გუკასთან მიმოწერის ამბავი და რამდენიმე დღეში წიგნი მაჩუქა.

ალექს ფერგიუსონის გაცნობამდე ჩემთვის ფეხბურთის სამყარო უცხო იყო. წიგნს „ჩემი ავტობიოგრაფია“ ჰქვია და სერ ფერგიუსონი თავისი ცხოვრების შესახებ ნაბიჯ-ნაბიჯ გვიამბობს.

შოტლანდიელი მწვრთნელის კარიერა გლაზგოში იწყება, სადაც ლუდხანის მართვის პარალელურად მწვრთნელად იწყებს მუშაობას. ჩვენც, მკითხველებიც ჯერ გლაზგოში ვართ და ბავშვობის მეგობრებთან და მეუღლესთან, კეტისთან ერთად წიგნის ბოლო გვერდამდე დიდი ინტერესით მივყვებით.

„მანჩესტერ იუნაიტედის“ მწვრთნელად სწორედ იმ წელს იწყებს მუშაობას, მე რომ დავიბადე – 1986 წელს და 26 წლის განმავლობაში ქმნის უზარმაზარ ისტორიას თავისი მარცხითა და გამარჯვებებით.

წიგნის წაკითხვის შემდეგ ალექს ფერგიუსონის გაგონებისას რამდენიმე სიტყვა მახსენდება – მადლიერება, გამბედაობა, ხასიათი, ამბიცია, შეუპოვარი, გამჭრიახობა, ოჯახი, საქმე, სიყვარული, პატრიოტიზმი.

ალექს ფერგიუსონი დიდი მადლიერებით იხსენებს ადამიანებს, რომლებმაც მის ცხოვრებაში თუნდაც პატარა როლი ითამაშეს. საკვირველი ის არის, როგორი დიდი პატივისცემით ახასიათებს მოწინააღმდეგეებს. მუდამ აღნიშნავს თითოეული მათგანის ღირსებას. ცდილობს, საქმიანი უთანხმოებები პიროვნული დაპირისპირებისგან გამიჯნოს, მაგალითად, ეს შეფასება: „მიუხედავად ჩვენ შორის არსებული პიროვნული უთანხმოებისა, სამართლიანობა მოითხოვს, ვთქვა, რომ ბენიტესს ჰქონდა უნარი თავის მოთამაშეების მობილიზება მოეხდინა და საბრძოლოდ განეწყო. ამისთვის, ცხადია, ის, როგორც გუნდის მწვრთნელი, შექებას იმსახურებს“.

მწვრთნელობა მასწავლებლობას ჰგავს – „იმისათვის, რომ ფეხბურთელებს ჩემ მიმართ რწმენა და ერთგულება ჰქონოდათ, საჭირო იყო, პირველ ყოვლისა, თავად გამჩენოდა მათდამი ასეთი გრძნობები. ეს ის ქვაკუთხედია, რომელზეც მტკიცე ურთიერთობები უნდა აშენდეს. ამ ყოველივეს მისაღწევად დაკვირვების უნარი დამეხმარა. ხანდახან ადამიანი ოთახში შედის და ვერაფერს ამჩნევს. საჭიროა თვალები ფართოდ გავახილოთ. სწორედ ამას ვიყენებდი ფეხბურთელების ვარჯიშის, განწყობისა და ქცევების შესწავლისას“, – წერს იგი და მეც დიდ ძალას ვგრძნობ ჩემი მოსწავლეების დაფარული შესაძლებლობების აღმოჩენის გზაზე.

ალექს ფერგიუსონი უდიდესი სიყვარულით საუბრობს თავის გაზრდილ ფეხბურთელებზე. რაიან გიგზი, ნევილი, დევიდ ბექჰემი, კრიშტიანუ რონალდუ – ჩემთვისაც ახლობელი ადამიანები გახდნენ. ფეხბურთის ერთდროულად მშვენიერ და სასტიკ სამყაროში, დიდი გამარჯვებების პარალელურად, ყოველი მარცხისას გულშემატკივრებისა და ჟურნალისტების დაუნდობლობა მწვრთნელსაც მყისიერი, მკაცრი გადაწყვეტილებების მიღებისკენ უბიძგებს.

მწვრთნელი გულღიად წერს, რომ ვერასდროს უხელმძღვანელებდა ინგლისის ნაკრებს, რადგან შოტლანდია მისთვის მუდამ პირველ ადგილას იქნებოდა.

ალექს ფერგიუსონი იხსენებს 21 წლის ასაკში გარდაცვლილ ფეხბურთელს, ჯიმი დევისს. ერთ-ერთი ღონისძიების ბოლოს მინისტრი მომიახლოვდა და ჯიმის საფლავზე წასვლა შემომთავაზაო. დაუვიწყარია, როცა მოქალაქეებს – მწვრთნელსა და მინისტრს – სხვა ადამიანის ხსოვნისადმი პატივისცემა აერთიანებს.

დაძაბული რეჟიმისგან განსამუხტად ცხენები, ღვინის შეგროვება და კითხვა შეიყვარა. „წიგნების კითხვა მშვენიერი საშუალებაა ყოველდღიური სტრესისგან თავის დასაღწევად“. – წერს ფერგიუსონი და საინტერესოა მის მიერ ჩამოთვლილ ავტორებზე დაკვირვება. პრეზიდენტ კენედის მკვლელობის შესახებ დაწერილ წიგნებს აგროვებს და დიქტატორების ცხოვრებას იკვლევს. ჩემს ყურადღებას იქცევს წიგნი სახელად „ახალგაზრდა სტალინი“, საიმონ სებაგ მონტეფიორეს ავტორობით.

ასეთივე დიდი გულწრფელობით წერს ლივერპულთან და ბარსელონასთან გამართულ თამაშებზე და მოწინააღმდეგე გუნდების ღირსებებზეც თამამად აღნიშნავს.

ავტობიოგრაფიული წიგნების წერა სახიფათოა. საკუთარი ცხოვრების შეფასებისას მკითხველის გაღიზიანებისგან ალექს ფერგიუსონს ობიექტურობა, სხვისი აღიარება, გამარჯვებისა და მარცხისადმი თანაბარი დამოკიდებულება იცავს. თამამად შემიძლია გითხრათ, რომ ალექს ფერგიუსონის „ჩემი ავტობიოგრაფია“ ჩემს სამაგიდო წიგნად იქცა. ხშირად ვუბრუნდები და ვკითხულობ, რადგან ფეხბურთის სამყარო ცხოვრებას ჰგავს. შოტლანდიელი მწვრთნელის თავგადასავალი ქმედებისკენ გიბიძგებს. დიდი მადლობა გუკას ამ წიგნის აღმოჩენისთვის და ზვიადს, წაკითხვის შესაძლებლობისთვის.

მარიანე კაურინი „ჩვენი სამხრეთი“

დიანა მეშვიდე კლასშია. მეორე წელია მისი ქართულის მასწავლებელი ვარ. ყოველი გაკვეთილის ბოლოს მადლობას მიხდის, რაც ძალას მმატებს. უყვარს მათემატიკა, ფიზიკა, ჭადრაკი და კითხვა. ზაფხულის არდადეგებამდე სკოლაში მარიანე კიურინის „ჩვენი სამხრეთი“ მოიტანა და მასზე იმდენად ემოციურად ილაპარაკა, წაკითხვის სურვილი გამიჩნდა. ამ წიგნის შესახებ შორენა ტყეშელაშვილმა და ნასტასია არაბულმა Mastsavlebeli.ge-სთვის უკვე დაწერეს.

წიგნის ბოლოს საკვანძო საკითხები თეზისებად მქონდა ჩამოწერილი:

1. ნუთუ იმას ვამჩნევ, რასაც აქამდე ვერ ვამჩნევდი?
2. გვინდოდა, წარსულ დროზე გაგსაუბრებოდით.
3. შენი აზრი გქონდეს.
4. როდის ვითვლით დროს?
5. ვის ვუშლით გულს?

თუმცა, მთავარი სათქმელისა და დასამახსოვრებელი პერსონაჟების პარალელურად, ეს წიგნი ჩემთვის უძვირფასესი სულ სხვა მიზეზით გახდა. ბოლო გვერდები მქონდა დარჩენილი, წიგნი ჩანთაში ჩავიგდე და ჩემს ძმასთან, ზურასთან გლდანის ფსიქიატრიულ კლინიკაში წავედი. იმ დღეს მე და ზურა „ფსიქიატრიულში“ ბოლოჯერ შევხვდით ერთმანეთს. საღამო იყო. ვისხედით ზაფხულის ხვატისგან ჩახუთულ ოთახში და ძალიან ბევრს ვლაპარაკობდით. მაშინ ვკითხე ბავშვობაში წაკითხული წიგნების შესახებ. ჩანთიდან „ჩვენი სამხრეთი“ ამოვიღე და ფანქრით ავტორებსა და სათაურებს ვიწერდი. ზურას ბავშვობის წიგნების ჩამონათვალი ამგვარია:

„მონტესუმას ასული“, დედოფალი იყო ფერადკანიანი, ხელი გადაიჭრა საქმრომ;

„ამერიკის შვილი“, ბიგერი, ბალიში დააფარა, გაგუდა;

„აივენჰო“ – არ დამიმთავრებია;

„საიდუმლო კუნძული“ – საჰაერო ბუშტით მიფრინავდნენ. ტყის თამბაქოს აგროვებდნენ. პურის მარცვალი დათესეს და მოიყვანეს;

„პატარა მაწანწალა“;

„თეთრი თათმანი“ – აღარაფერი მახსოვს;

„15 წლის კაპიტანი“ – კუზენი ბენედიქტი იყო.

როცა შარშან „15 წლის კაპიტანს“ ჩემს მოსწავლესთან, ანდრიასთან ერთად ვკითხულობდი, კუზენი ბენედიქტი გამუდმებით ჩემს ძმას მახსენებდა. ზურა და კუზენი ბენედიქტი ბავშვური გულუბრყვილობითა და გულწრფელობით ერთმანეთს უზომოდ ჰგვანან.

შეიძლება ფიქრობთ, რომ ფსიქიატრიული კლინიკა სასჯელია ოჯახის წევრებისთვისა და პაციენტისთვის. მე კი ვფიქრობ, რომ ის იყო ჩემი და ზურას, საერთოდ, ჩვენი ოჯახის, „ჩვენი სამხრეთი“ – ადგილი, სადაც ზოგჯერ ერთმანეთს ვხვდებოდით, ვეხუტებოდით, ვეფერებოდით, ვკოცნიდით, ვესაუბრებოდით.

ამგვარია მოსწავლეების გავლენით წაკითხული წიგნების ჩემეული ამბები, რომლებმაც დრო ხელშესახებ მოცემულობად აქცია.

„ჩემში არსებული ყველა სათნო, ჭეშმარიტი და ძლიერი გრძნობა უნებურად მას ევლება თავს, ვიცი, უნდა დავფარო ყოველივე ეს, უნდა ჩავიქრო ყოველივე იმედი, უნდა მახსოვდეს, რომ არ შეიძლება ვუყვარდე მას. მას ვგავარ-მეთქი, რომ ვამბობ, ეს არ ნიშნავს, თითქოს მეც გამაჩნია ისეთი ძალა და ენერგია, რომ შემეძლოს მისი მოხიბვლა და მისებური გავლენის მოხდენა. ამით მხოლოდ იმის თქმა მინდა, რომ ჩვენ ერთნაირი გემოვნება და გრძნობები გვაქვს. აი, რატომ უნდა მახსოვდეს: ჩვენ ერთმანეთისთვის არ ვართ დაბადებული. თუმცა, ვიდრე პირში სული მიდგას და ვაზროვნებ, ის მუდამ მეყვარება“.

„გული ძალიან სწრაფად მიცემდა და ნელ-ნელა ვიძაბებოდი, მერე ელიზაბეტმა ბრენდით სავსე კიდევ ერთი ჭიქა გამომიწოდა და იმ მომენტში ხელზე ნაზად შემეხო. ფეხი ფეხზე გადამადო და ააქანავა. მერე კისერზე მისი ხელი ვიგრძენი. ნელა მოძრაობდა, მე კი გულმა არანორმალური სისწრაფით დამიწყო ძგერა“.

ორივე ამონარიდი სიყვარულს შეეხება და მთხრობლის ემოციასა და გრძნობებს გვიზიარებს. თუმცა მათ შორის უზარმაზარი სხვაობაა: პირველი კლასიკად ქცეული ნაწარმოებიდან, შარლოტა ბრონტეს „ჯეინ ეარიდანაა“, მეორე კი თანამედროვე მწერლის: სტივენ ჩბოსკის რომანიდან: „მარტოსულობის უპირატესობანი“. ამ ორ ავტორს ერთმანეთისგან ორი საუკუნე აშორებს, და ეს იგრძნობა არა მხოლოდ ტექსტის სტილში, პერსონაჟების ხასიათში, არამედ მათ მკითხველებშიც. კი, მკითხველი ტყუილად არ მიხსენებია, განსაკუთრებით კი ახალგაზრდა მოზარდი თაობა. მათთვის კლასიკამდე მისასვლელი გზა ეკალ-ბარდებით დაიფარა და იშვიათად თუ გამოჩნდება ხოლმე ის მეგზური, ვინც გზას გაუკვალავს. დიახ, მოზარდებს უჭირთ კლასიკად ქცეული ტექსტების კითხვა და დანაკლისს თანამედროვე რომანებით ინაზღაურებენ, რომლებიც ასე სოკოებივით მომრავლდა, სიუჟეტით კი ასე ძალიან წააგავს ძველ რომანებს და არა მხოლოდ მათ, არამედ ძველ, ათასწლეულების წინანდელ, ჩვენამდე მოღწეულ ამბებს, ზღაპრებსა და ეპოსებს: თინეიჯერობის/მოზარდობის, სრულწლოვანებაში გადასვლის პრობლემები, სიყვარული, ამბოხი, სახლიდან გაქცევა და მობრუნება საკუთარ იდენტობაში გარკვევა, ძიება, დაცემა და შემდეგ ფერფლისგან ისევ გაცოცხლება. მოკლედ, სიუჟეტური ქარგა სულ რამდენიმე არსებობს და ჩვენთვის ცნობილი და მომავალში დაწერილი თითოეული წიგნი ამ ქარგას მიუყვება. სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლა, ვნებები და სურვილები, უკვდავება და ღმერთები, ოღონდ აქ მთავარი ისაა, ავტორი – როგორი სახეებით, პერსონაჟებით, სიტყვებით კინძავს და აბამს ამ სიუჟეტურ ძაფზე, საბოლოოდ ძვირფასი თვლებით შემკული მძივი გამოიძერწება თუ უბრალო ბიჟუტერია, ცრუ და წარმავალი ბრჭყვიალებით.

თანამედროვე რომანებს სიბრჭყვიალე და მრავალფეროვნება აკლია, ის, რითაც კლასიკური რომანები იწონებენ თავს – ეპითეტები და მეტაფორები, სიმბოლოები და პეიზაჟები, პორტრეტები და ლამის სრულყოფილი პერსონაჟები, შინაგანი დიალოგები და წიგნის ფურცლებზე გამართული ვნებათაღელვები. თანამედროვე ტექსტებში ამბავი ისე მიდის, როგორც რეალობაშია, ყოველგვარი სამკაულების გარეშე, თითოეულ წინადადებაში რაღაც ხდება, თხრობა დინამიკურია, ძალიან ახლოსაა მკითხველთა სამყაროსთან. აი კლასიკურ რომანებში, კი დრო ჩერდება, დრო ჩერდება იმიტომ, რომ მკითხველი დატკბეს კუნძულთა სილამაზითა და ოკეანეების ქარიშხლებით, ტყეების იდუმალებით და პერსონაჟების შინაგანი ბრძოლებით. რომ ჩაძვრეს მათ კანში და პერსონაჟთან ერთად იმოგზაუროს, შეიყვაროს, იბრძოლოს და შეიძლება მოკვდეს კიდეც. ოღონდ ეს სულ სხვა განზომილებაა, ის ჯადოსნური, არამიწიერი სამყარო, სადღაც „შორს“, „ოდესღაც“ მყოფი – ასე ძალიან რომ იზიდავს მკითხველს, და მოდით პირდაპირ ვთქვათ: ოცნებას რომ აჩვევს, რომ ასწავლის, იდეალებს უჩენს და საკუთარ თავთან დიალოგსაც ასწავლის.

თანამედროვე რომანები – სწორი რომანებია, აი, ზუსტად ამ სიტყვის ზედმიწევნითი გაგებით. ისინი პოლიტკორექტულები და ძალიან ფრთხილები არიან. მათი მსოფლხედვა თანამედროვე ადამიანის მსოფლხედვას ემთხვევა, ფემინისტური შრეებით, უმცირესობების პატივისცემით, ეკოლოგიური ხედვით. რაც, რა თქმა უნდა, ძალიან მაგარია! და ასეც უნდა იყოს, ეს მოიტანა დღევანდელმა დღემ, ეპოქამ. ჩვენს თაობას ისინი ძალიან სჭირდება და უნდა იკითხონ, თუმცა და აი მივადექით კიდეც ერთ მნიშვნელოვან მიზეზს, რატომ არ კითხულობენ მოზარდები კლასიკას? ჩემი დაკვირვებითა და გამოკითხვით რამდენიმე მიზეზია. მოდით, ჩამოვთვალოთ:

1. არქაული ლექსიკა – არის სიტყვები, რომელთა შინაარსი მათთვის უცნობია. ბევრი უცხო სიტყვა მათ აბნევთ, ვერ იგებენ, ბრაზობენ, და საბოლოოდ წყვეტენ კითხვას.

2. ჭარბი მხატვრული ხერხები – ეპითეტები, მეტაფორები, შედარებები, აღწერები, პორტრეტები, პეიზაჟები – ისინი არ არიან მიჩვეული ასეთ მეტყველებას. მათთვის ეს უცხო და ეგზოტიკურია. იღლებიან, ერთი სული აქვთ ამბის დასასრული მალე შეიტყონ, ნებისყოფა არ ჰყოფნით, და რაც ყველაზე მთავარია: არ იციან ტექსტით ტკბობა, ტექსტისგან სიამოვნების მიღება, ისინი ამბისგან იღებენ სიამოვნებას და არა ტექსტისგან. დაახლოებით ისე, როგორც ფილმებისგან. შესაბამისად, გამუდმებული სიტყვების ჩუქურთმები და ლირიკული წიაღსვლები, დაბრკოლებად იქცევა – სასურველის მიღებამდე, ანუ დასასრულამდე.

3. დრო, დრო და დრო – ჩვენი ეპოქა ძალიან აჩქარებულია, თვალის დახამხამებაში გადის დღეები. მოზარდების დღის განრიგი ძალიან გადატვირთულია. ჰოდა, რთულია გამონახო დრო – ძველი საუკუნეების გაცოცხლებისთვის, მით უმეტეს, აგერ სოციალურ ქსელებში იმდენი ამბავია, ერთი ჩამოსქროლა და წამებში იგებ ანტარქტიდის პრობლემებსა თუ ცნობილი ვარსკვლავების ცხოვრების დეტალებს. იქვე ლაივი გელოდება: დედამიწას მეტეორი უახლოვდება, მარსზე წყალი აღმოაჩინეს და ასე შემდეგ. ჰოდა, 15 წლის მოზარდისთვის პრიორიტეტი ცხადია, რაც იქნება.

4. საჭიროების ვერგაცნობიერება – ვერ ხვდებიან, რატომ უნდა წაიკითხონ, რაში გამოადგებათ? თუ გამოცდებზე დასჭირდებათ – კიდევ, ჰო, წაიკითხავდა კაცი.

5. ღირებულებები – ბავშვები დღევანდელი გადმოსახედიდან აფასებენ ტექსტებს და არა მხოლოდ ბავშვები, ძალიან ბევრი ზრდასრულიც. არ მოსწონთ ძველი ქალების ყოფა, უმცირესობების ეპითეტები, რასისტული გამონათქვამები. ეპოქიდან გამომდინარე ვერ იაზრებენ, გვერდს უვლიან ისტორიას. აგერ ჩემი თინეიჯერი შვილი მეუბნება, თურმე „ბიძია თომას ქოხი“ რასისტული ყოფილაო.
6. დიდი მოცულობა – ბევრი გვერდი აშინებს გამოუცდელ, თანამედროვე მკითხველს.

7. ეკრანიზაციები – კლასიკურ ნაწარმოების უმრავლესობა ფილმებადაა ქცეული, ფილმის ნახვის შემდეგ რთულია, წიგნს მიუბრუნდე, დასასრული ხომ უკვე იცი, მათივე ტერმინით რომ ვთქვათ: „დასპოილერებული ხარ“.

და საერთოდ, უნდა კითხულობდნენ კი? იქნებ ეპოქის ცვლილებებმა კლასიკის საჭიროებაც გადააფასა? იქნებ სხვა რამეები უფრო მნიშვნელოვანია? ტექნოლოგიურმა პროცესებმა, ელექტრონულმა წიგნებმა, ადაპტირებულმა კლასიკამ – გადაფარა თუ არა ძველი, კლასიკური წიგნები? მე მგონია, რომ არა და ვფიქრობ, რომ მოზარდები უნდა მივაჩვიოთ კლასიკური რომანების კითხვას: ლექსიკის გასამდიდრებლად, მხატვრული სახეებით აზროვნების მისაჩვევად, შემოქმედებითი ძალების გასააქტიურებლად, ისნპირაციებისთვის, იდეებისთვის, თვალსაწიერის გასაფართოებლად, ინტელექტის ასამაღლებლად, განათლების მისაღებად და საბოლოოდ კარგ ადამიანად ჩამოსაყალიბებლად. რადგან, ადამიანს ადამიანურ სიკეთეებს კარგი წიგნები ჩუქნის.

ეს გზა, რა თქმა უნდა, მარტივი არ არის და არც ამ ეკალ-ბარდებში მეგზურობაა იოლი საქმე. ხშირად დავყრით ფარ-ხმალს, და ხშირად გაგვიჩნდება სურვილი დანებების, თუმცა შედეგად ღირს!

პირველ რიგში მოზარდებს წიგნის კითხვის სურვილი უნდა აღვუძრათ, კარგი იქნება თუ მისი ინტერესების გათვალისწინებით შევურჩევთ რომანს. საინტერესო ამბებს მოვუყვებით იმ კონკრეტულ ეპოქაზე, შესაძლოა დოკუმენტური ფილმებიც დავიხმაროთ, ანუ ჩვენი მიზანია, რომ ინტერესი გავუღვიძოთ,

წიგნის ფორმა – ბავშვებს უყვართ უცნაურობები და ეგზოტიკურობა. შესაძლოა ძალიან ძველი წიგნები მოეწონოთ, გაყვითლებული ფურცლებითა და სპეციფიკური სუნით. შესაძლოა ამ წიგნზე რაიმე ისტორიაც გქონდეთ, ან განსაკუთრებული ადამიანის საჩუქარი იყოს – საინტერესო წარწერით, ან ბავშვობის, გამხმარი ყვავილებით სავსე. შესაძლოა ვიღაცას ელექტრონულად ერჩიოს წაკითხვა და ამისთვის, ელექტრონული წიგნის წამკითხავიც კი აჩუქოთ. ჩემს შვილს ძალიან მოსწონდა, მიწისქვეშა გადასასვლელებში, ბუკინისტური წიგნების შერჩევა, და მერე მათი კითხვა, თან თუ წარწერებიც ჰქონდათ. გამოთქვამდა ვარაუდებს, ვის ეკუთვნოდა და რატომ აღმოჩნდა ბუკინისტის ხელში.

მნიშვნელოვანია, წასაკითხი მასალა დღეებზე გადაუნაწილოთ, მაგალითად, დღეში ერთი ფურცელი. შესაძლოა მაღვიძარას დაყენება, მაგალითად, საღამოს 5 საათზე, კლასიკის დროა! ვწყვეტთ ყველაფერს და ერთ ფურცელს ვკითხულობთ. არ მგონია, რთული შესასრულებელი იყოს, თან დრო ძალიან ცოტა ეხარჯებათ, სახალისოც კია. (ერთი ფურცელი, რა თქმა უნდა, პირობითია).

უცხო სიტყვების მარკერით მონიშვნა და შემდეგ დიდ, ძველ ლექსიკონში ქექვა – ესეც საინტერესო პროცესია!

ბავშვებს უყვართ კვლევა-ძიება, აღმოჩენები – ჩვენც მივცეთ ამის საშუალება და აღმოვაჩენინოთ მეტაფორები და ეპითეტები, ვისაც ხატვა უყვარს, დავახატვინოთ პეიზაჟები და პორტრეტები.

მოკლედ მიზნად უნდა ვიქციოთ, რომ მივაჩვიოთ კლასიკის კითხვას. წიგნის დასრულებისას გრანდიოზული ჯილდოს მოფიქრებაც შეიძლება.

ვფიქრობ, ადამიანის ჩამოყალიბების გზაზე მნიშვნელოვან როლს თამაშობს კარგი ლიტერატურა.

მედია, ანუ ინფორმაციული წიგნიერება უნარების ნაკრებია, რომელიც ინდივიდისაგან მოითხოვს,  გააცნობიეროს, ,,როდის არის საჭირო ინფორმაცია და  შეძლოს მისი ადგილის განსაზღვრა, შეფასება და ეფექტურად გამოყენება“ (ნატალია ინგოროყვა).

მედიაწიგნიერება ეროვნული სასწავლო გეგმის  ერთ-ერთი გამჭოლი კომპეტენციაა. მედიაწიგნიერების უნარები ყველა მოსწავლეს უნდა განუვითარდეს, რადგან თანამედროვე სამყარო სხვადასხვა მედიასაშუალებით უამრავ ინფორმაციას ავრცელებს, რაც განსაზღვრავს  მათ მოსაზრებებს, ცოდნასა და ურთიერთობებს.  აქედან გამომდინარე, მოსწავლეს უნდა შეეძლოს როგორც  მულტიმედია ტექსტების აღქმა-გააზრება,  ასევე შექმნა, გამოყენება, ინტერპრეტირება; ახალი ინფორმაციის მიღება,  გაფილტვრა, მისთვის  მნიშვნელოვანი საკითხის გამორჩევა, კრიტიკულად აზროვნება და შეკითხვების დასმა. მოსწავლე, რომელიც ამ უნარებით იქნება აღჭურვილი, არ დაიკარგება ინფორმაციის ,,უსიერ ტყეში“ .

მედიაწიგნიერება თავისთავად გულისხმობს წიგნიერებასაც, რადგან  წიგნიერება  მხოლოდ წერისა და კითხვის უნარი არ არის. წიგნიერ ადამიანს უნდა შეეძლოს სხვადასხვა წყაროდან, მათ შორის ციფრული ტექნოლოგიებიდან მიღებული ინფორმაციის  დამუშავება; ზეპირი, ვიზუალური, ნაბეჭდი თუ ციფრული ტექსტების გააზრება და ინტერპრეტირება.

ციფრულმა ეპოქამ  ყველას გაუადვილა მედიის შექმნა. ჩვენ ყოველთვის არ ვიცით,  ვინ შექმნა გზავნილი, რატომ შექმნა და რამდენად სანდოა. ამიტომ თანამედროვე მოსწავლე  კრიტიკულად უნდა აანალიზებდეს ყველა მედიაგზავნილს და უნდა შეეძლოს დასვას შეკითხვები:

• ვინ შექმნა ეს პროდუქტი?
• რა არის მისი შექმნის მიზანი?
• ვისთვის არის განკუთვნილი?

მოსწავლემ უნდა იცოდეს, რომ მედიაწიგნიერება  გულისხმობს კონტროლის დამყარებას, რეალურ სამყაროსა და მედიის მიერ შექმნილ სამყაროს შორის  ზღვრის დანახვას; რომ ყველა მედიაგზავნილი იყენებს დარწმუნების ენას და რაიმე ქმედებისკენ უბიძგებს ადამიანს. მოსწავლისთვის შესაძლებელი რომ  იყოს რეალურ სამყაროსა და მედიის მიერ შექმნილ სამყაროს შორის ზღვრის დანახვა, უნდა შევთავაზოთ ბევრი ისეთი აქტივობა, რომელიც განუვითარებს მედიაწიგნიერების აუცილებელ უნარებს. მოსწავლეები იქნებიან როგორც მედიის შემქმნელები, ასევე  მედიამესიჯის კრიტიკულად შემფასებლებიც.

მედიაწიგნიერების აქტივობები (დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებისთვის)

• პროექტული სწავლება შესანიშნავი საშუალებაა, მოსწავლეს ციფრული უნარ-ჩვევები განუვითარდეს. ამ დროს მას სხვადასხვა ტიპის ტექსტთან უწევს ურთიერთობა, ინფორმაციის სხვადასხვა წყაროს იყენებს; სწავლობს მიღებული ინფორმაციიდან არასასურველის  ,,გაფილტვრას“, უვითარდება ზეპირი მეტყველების,  აზრის გადმოცემისა და კრიტიკულად აზროვნების უნარები.
• მოსწავლეებს შეაქმნევინეთ სხვადასხვა სახის მედიაპროდუქტი: მულტიმედიური, PowerPoint-პრეზენტაციები, კომიქსები, რეკლამები, ანიმაციური ვიდეორგოლები. ამ აქტივობით მოსწავლეები მედიის შემქმნელები და კრიტიკულად შემფასებლებიც გახდებიან.
• აქტივობა „ მცდარი ინფორმაცია“ – მოსწავლეებს მიეწოდებათ ისეთი ინფორმაცია ისტორიულ  ფაქტთან დაკავშირებით, რომელიც შეიცავს დაუზუსტებელ, მცდარ მონაცემებს. ინფორმაციის გაანალიზების შემდეგ ბავშვები მასწავლებელთან ერთად ამოწმებენ და პოულობენ  შეცდომებს ლიტერატურულ თუ ინტერნეტ წყაროებში.  მათ ეძლევათ შესაძლებლობა, ამოიცნონ: მცდარი ინფორმაცია, გაზვიადება, დეზინფორმაცია და სიცრუე​.
• აქტივობა ,, ნამდვილისა და მოგონილის გარჩევა“

მოსწავლეები  ნახავენ  სატელევიზიო  სიუჟეტს  კონკრეტულ თემასთან დაკავშირებით. აანალიზებენ ნანახს, მასწავლებელი კი უბიძგებს იმისკენ, რომ მოიძიონ მოცემული თემა სხვადასხვა წყაროში (რეკომენდებულია 10 წყარო). ამის შემდეგ მათ ევალებათ მოძიებული ინფორმაციის გაანალიზება, შედარება ნანახთან და  საკუთარი აზრის გამოხატვა სტატიის, ნარატივის ან ესეის სახით. ამ აქტივობით მოსწავლე შეძლებს დაინახოს ზღვარი ნამდვილსა და მედიის მიერ გამოგონილ ამბებს შორის.

• აქტივობა ,,ჟურნალისტი“

მონაწილეებს ენიჭებათ ნომრები, ირგებენ ჟურნალისტის როლს. პირველი ნომერი იწყებს ამბის თხრობას (წინასწარ შერჩეულ თემასთან დაკავშირებით), რაც გრძელდება 2 წუთის განმავლობაში. საინტერესო მომენტში წყვეტს მოყოლას ფრაზით – „გაგრძელება იქნება შემდეგ ნომერში“  და აგრძელებს მეორე მოთამაშე. აქტივობა მოსწავლეს უვითარებს  იმპროვიზაციის, მეტყველების, ფანტაზიის, მოსმენისა  და შემოქმედებით უნარებს.

მედიის შემქმნელები ცდილობენ, კონკრეტული გზავნილი მიაწოდონ მომხმარებელს, მაგრამ ადამიანები ამ გზავნილებს სხვადასხვანაირად აღიქვამენ, შინაარსს განსხვავებულად იგებენ.

• აქტივობა ,, გაშეშებული კადრი“

კონკრეტულ თემაზე მოსწავლე ერთ-ერთი ფილმიდან ირჩევს პერსონაჟს, ასახიერებს და ახმოვანებს რომელიმე  კადრს, ეპიზოდს. დანარჩენებმა უნდა აღნიშნონ, რამდენად სწორად შეძლო მან მედიაგზავნილის აუდიტორიამდე მიტანა. ამ აქტივობით მოსწავლეები დარწმუნდებიან, რომ ყველა  ადამიანი ინფორმაციას – მოსმენილს, გაგონილსა თუ ნანახს თავისებურად აღიქვამს. ამიტომ აუცილებელია პირველწყაროს მოძიება/გაცნობა.

• აქტივობა „წერილი მთავარი გმირისგან“

მოთამაშეებს სთავაზობენ, დაწერონ წერილი მთავარი გმირის სახელით; მოირგონ რომელიმე სატელევიზიო წამყვანის, ფილმის გმირის, ან სარეკლამო რგოლის შემქმნელის როლი. დავალების შესრულების შემდეგ ისინი წარადგენენ თავიანთ წერილს და სხვებმა უნდა გამოიცნონ, რომელი გმირი გაახმოვანა. ამ აქტივობით მოსწავლე თავად ქმნის მედიაგზავნილს და ავრცელებს. ეს მას უვითარებს  აღქმისა და მედიაგზავნილის გადმოცემის უნარს.

• აქტივობა ,,რეკლამის განხილვა“

შეარჩიეთ რეკლამა  და შეაფასებინეთ მოსწავლეს – რა მოსწონს, რა არ მოსწონს, რის გაყიდვას ცდილობს და არის თუ არა წარმატებული; დაწუნების რა ხერხებს მიმართავს შემქმნელი? თქვენ რას დაამატებდით, როგორ გააუმჯობესებდით?  ამგვარი აქტივობით  მოსწავლე შეძლებს განსაზღვროს გზავნილის მიზნები და შეხედოს მედიას კრიტიკული თვალით.

რეკლამის ანალიზისთვისს.

• აქტივობა ,,იაზროვნე კრიტიკულად“

გამოიყენეთ ვიზუალური მედია, როგორიცაა ფილმი ან სატელევიზიო შოუ, რათა დაეხმაროთ მოსწავლეებს, გაეცნონ პერსონაჟის თვისებებს. ანახეთ წაკითხული წიგნის მიხედვით გადაღებული  ფილმი.

დაუსვით შეკითხვები:

• რით განსხვავდება ფილმი წიგნისგან?
• რით არის ფილმის შემქმნელის ღირებულებები მსგავსი ან განსხვავებული ავტორის ღირებულებებისგან?
• როგორია ეს განსხვავებები?
• ცვლის ტექსტის შინაარსს?

ამ აქტივობით მოსწავლე ეჩვევა სხვადასხვა მედიაპროდუქტით მიღებული ინფორმაციის შედარებას, განხილვას, ანალიზსა და დასკვნების გამოტანას.

• აქტივობა ,,შექმენი რეკლამა“

მოსწავლეებს კონკრეტულ საკითხთან დაკავშირებით დაავალეთ, შექმნან რეკლამა. გამოიყენონ დარწმუნების სხვადასხვა მეთოდი და შეძლონ ნივთის გაყიდვა,

პროდუქტის მიმზიდველად წარმოჩენა.

• აქტივობა ,,ნამდვილი და მოგონილი“

სთხოვეთ მოსწავლეებს, კრიტიკულად შეაფასონ და გააუმჯობესონ ახალი ამბები 30-წუთიანი აქტივობით. გაკვეთილი იწყება  ახალი ამბების კლიპის ყურებით. დასასრულს ჰკითხეთ კლიპის შინაარსისა და სიუჟეტის შესახებ. ეს საშუალებას გაძლევთ, გამართოთ  დისკუსია იმის შესახებ, თუ როგორ გააუმჯობესებდნენ კლიპს. მოსწავლეები დაყავით ჯგუფებად. მათ  უნდა დაწერონ კლიპის შეცვლის ხუთი გზა. შემდეგ შეუძლიათ წარმოადგინონ განახლებული ახალი ამბების სიუჟეტი. ამ აქტივობით მოსწავლე არის როგორც მედიაპროდუქტის კრიტიკულად შემფასებელი, ასევე შემქმნელიც.

• აქტივობა ,,შექმენი კომიქსი“

კომიქსი არის კითხვისა და წერის ეფექტური მეთოდი; მოსწავლეს ეხმარება წიგნიერებისა და შემოქმედებითი უნარების განვითარებაში. კომიქსებით ხდება პერსონაჟების გაცოცხლება, ტექსტის მოკლე შინაარსის გადმოცემა.  ასეთი აქტივობით მოსწავლეს უვითარდება ციფრულ ტექნოლოგიასთან  ურთიერთობის  უნარი, ასევე   წაკითხულიდან, მოსმენილიდან თუ ნანახიდან ძირითადი, მნიშვნელოვანი საკითხების გამორჩევის უნარი.

• დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებს მოეწონებათ აქტივობა

,, ფოტომანიპულაცია“.   მოსწავლე შეძლებს ფაქტების გადამოწმებას და დეზინფორმაციის გაკონტროლებას. აქტივობა მოსწავლეს დაეხმარება იმის გარკვევაში, რამდენი ინფორმაციაა გაყალბებული და რამდენად შეესაბამება ფოტოში აღწერილი ამბავი რეალობას.

Google Image Search -ის საძიებო სისტემაში ფოტოს ატვირთვა შესაძლებელს ხდის, მოიძიოთ: 1) იდენტური ფოტო; 2) მასთან დაკავშირებული ტექსტი; 3) ვებგვერდები, სადაც ფოტოა განთავსებული. საძიებო სისტემა ატვირთული  ფოტოს გამოყენებით გავრცელებულ  უამრავ რესურსზე გვაძლევს წვდომას. ცხადია, ყველა მოძიებული მასალა სანდო ვერ იქნება. შესაბამისად, საჭიროა ნაჩვენებ შედეგებს შორის ყველაზე სანდო წყაროების გამორჩევა და მათი კრიტიკული ანალიზი.

მედიის მანიპულაციის, ყალბი ინფორმაციის ზეგავლენის  მსხვერპლი ბევრი ადამიანი გამხდარა. ამ პრობლემის თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია, დაწყებითი საფეხურიდანვე განვუვითაროთ მოსწავლეს კრიტიკული აზროვნება, მედიაგზავნილის შეფასების, ანალიზის, ინტერპრეტირების უნარები. ვფიქრობ, ზემოთ მოყვანილი აქტივობები დაეხმარება მასწავლებელს, მოსწავლეს მედიაწიგნიერების საწყისი უნარები განუვითაროს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მასწავლებლის წიგნი ,,გამჭოლი კომპეტენციები“

https://mastsavlebeli.ge/?p=12743

2. მედიაწიგნიერების  გზამკვლევი  https://www.mythdetector.ge/sites/default/files/Guidelines-web.pdf
3. https://uonovtr.narod.ru/TK/fm.pdf?fbclid=IwAR243gdxqF54PjgV7bu8bEmNdJMWGswqS_abwek1lsyr01eGD34kPHmoxlY
4. Media Literacy Activites ( Grades 2-3)

https://www.teacherspayteachers.com/Product/Media-Literacy-Activities-Lesson-Plan-Grades-2-3-Aligned-to-Common-Core-4512883?fbclid=IwAR3-OPMgyV1xVR1nX

თანამედროვე სკოლა უნდა ზრუნავდეს ისეთი მოსწავლის ჩამოყალიბებაზე, რომელიც შეძლებს, კონკურენცია გაუწიოს მსოფლიოს სხვა ქვეყნის მოქალაქეს. მრავალმა კვლევამ დაადასტურა, რომ კონკურენტუნარიანი მოსწავლის ჩამოსაყალიბებლად მხოლოდ ცალკეული დისციპლინის დასწავლა საკმარისი არ არის. მნიშვნელოვანია, სკოლამ მოსწავლე აღჭურვოს სხვადასხვა უნარით, რაც მას საკუთარი უნარების გამოვლენაში, თვითრწმენის ჩამოყალიბებასა და საბოლოოდ, თავის დამკვიდრებაში დაეხმარება. სასკოლო პროექტები ამის საუკეთესო საშუალებაა. ამ დროს ხდება არა მარტო მოსწავლის განვითარება, არამედ ხელი ეწყობა მასწავლებლებს შორის თანამშრომლობასაც. თავად სასკოლო პროექტის იდეა ძალიან მნიშვნელოვანია, თუმცა პროექტის სახით გაწერა საკმაოდ შრომატევადი და საპასუხისმგებლო საქმეა. გთავაზობთ სასკოლო პროექტის რამდენიმე მახასიათებელს და საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მხარდაჭერით განხორციელებულ სასკოლო პროექტის ნიმუშს.

სასკოლო პროექტის ზოგიერთი მახასიათებელი:

• სასკოლო პროექტი დაკავშირებული უნდა იყოს ეროვნული სასწავლო გეგმის რომელიმე საგნის სამიზნე ცნებასთან და მასთან დაკავშირებულ მკვიდრ წარმოდგენებთან, ინტეგრირებული პროექტების შემთხვევაში მაკროცნებასთან;
• სასკოლო პროექტი ორიენტირებული უნდა იყოს მოსწავლეთა პროგრესზე;
• პროექტის შედეგები მოსწავლეს უნდა ეხმარებოდეს კომპლექსური დავალებების შესრულებაში;
• სასკოლო პროექტის ფარგლებში მჭიდრო თანამშრომლობა უნდა იყოს კათედრებს, მასწავლებლებსა და სკოლის ადმინისტრაციას შორის;
• სასურველია სასკოლო პროექტის იდეა მოდიოდეს მოსწავლეებისგან;
• სასკოლო პროექტის განსახორციელებლად შესაძლებელია სკოლამ მოიზიდოს დონორი ორგანიზაცია;
• სასკოლო პროექტი შესაძლებელია გათვლილი იყოს როგორც ფორმალურ, ასევე არაფორმალურ განათლებაზე;
• სასკოლო პროექტის დროს მნიშვნელოვანია მშობლების ჩართულობა.

სასკოლო პროექტის დაგეგმვის დროს გასავლელი ეტაპები:

1. პრობლემის იდენტიფიცირება;
2. მიზნისა და ამოცანის განსაზღვრა;
3. ინდიკატორებისა და მონიტორინგის გზების შემუშავება;
4. პროექტის ბენეფიციარებისა და ჩართული მხარეების განსაზღვრა;
5. რისკების შეფასება;
6. SWOT-ანალიზი;
7. სამოქმედო გეგმის შედგენა;
8. პროექტის ბიუჯეტის შედგენა;
9. პროექტის შეფასება.

მნიშვნელოვანია, პროექტის სათაური იყოს მოკლე და ლაკონიური, მარტივი გასაგები.

პრობლემის იდენტიფიცირებისთვის გასათვალისწინებელია მისი აქტუალურობა.

პროექტის სახელწოდება: „სპორტი და სწორი კვება“

 პროექტის სავარაუდო ხანგრძლივობა:  5 კვირა

(მასწავლებელი ან მასწავლებლების ჯგუფი მიუთითებს პროექტის დაწყების და დასრულების სავარაუდო დროს).

 პროექტის ბენეფიციარები:

        (აქ მასწავლებელი მიუთითებს ბენეფიციარებს, კარგი იქნება, თუ პროექტი განხორციელდება რამდენიმე კლასის ბაზაზე).

 პროექტის მოკლე ანოტაცია:

მრავალმა კვლევამ დაადასტურა, რომ ზრდასრულ ასაკში საჭმლის მომნელებელი სისტემის დაავადებები დაკავშირებულია კვების არასწორ რეჟიმთან და არასწორ რაციონთან. დაძაბული ცხოვრების რიტმის გამო მოსწავლეთა უმეტესობა (მშობლები სათანადოდ ვერ უზრუნველყოფენ მოსწავლეების სწორ კვებას, ზოგჯერ წაახალისებენ კიდეც, რამდენადაც ბავშვებისთვის ჯილდო სწორედ „შაურმა“ და „მაკდონალდსის“ მენიუა) იკვებება სწრაფი კვების ობიექტებში, სკოლის კვების ობიექტებში, სადაც მოსწავლეებს სთავაზობენ დიდი რაოდენობით ნახშირწყლების შემცველ პროდუქტებს. აქედან გამომდინარე ძალიან მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებს სწორი შეხედულება შეექმნათ კვების ნორმალური რეჟიმის მნიშვნელობაზე. პროექტი მნიშვნელოვანია იმდენად, რამდენადაც მათ უკან დგას მშობლები და და-ძმები. პროექტი ითვალისწინებს ასევე სპორტულ აქტივობებს, რაც უფრო სახალისოს გახდის მოსწავლეებისთვის სპორტის გაკვეთილებს, მით უმეტეს, რომ სკოლაში სპორტის გაკვეთილები გათვლილია ფრენბურთის შესწავლაზე.

არსებული სიტუაციის ანალიზი/პრობლემის იდენტიფიცირება:

პროექტის აქტივობების დაგეგმვამდე სკოლის მოსწავლეებს შორის ჩაატარეთ გამოკითხვა, რომლითაც დაადგენთ, რა ინფორმაციას ფლობენ სხვადასხვა ჯგუფის მოსწავლეები ჯანსაღ კვებასთან დაკავშირებით. კვლევა მასწავლებელს დაეხმარება საჭიროებების დადგენასა და აქტივობების სწორად დაგეგმვაში.

პროექტის მიზანი:

მოსწავლეთა ინფორმირება ცხოვრების ჯანსაღი წესის მნიშვნელობასთან დაკავშირებით

პროექტის ამოცანები:

კვლევის ჩატარება ძირითადი საკვების გამოსავლენად;

სწორი კვების პოპულარიზაცია;

ფრენბურთის სასკოლო ჩემპიონატის ჩატარება (საჯარო სკოლებს შერჩეული აქვთ სპორტის გარკვეული სახეობა, პროექტის ფარგლებში სასურველია სპორტის შესაბამის სახეობაში ჩაატაროთ სასკოლო ჩემპიონატი).

მოსალოდნელი შედეგები: პროექტის განხორციელების შედეგად:

1) მოსწავლეები გაიუმჯობესებენ პრეზენტაციის, კვლევის, ანალიზის, შეფასების უნარს;

2) გაიზრდება ინტერესი სპორტის და საბუნებისმეტყველო დისციპლინების შესწავლის მიმართ;

3) ხელი შეეწყობა სკოლაში პროექტსა და პრობლემაზე დაფუძნებულ სწავლებას.

დაგეგმილი აქტივობების დეტალური აღწერა:

1. აქტივობა 1. გეგმის შედგენა და განხილვა (მასწავლებელი მათ წარუდგენს პროექტის მიზანს და გეგმას, მოახდენენ ანალიზს). (პასუხისმგებელი: აქ ჩაწერთ პასუხისმგებელ პირს, უმჯობესია იყოს მასწავლებელი)
2. აქტივობა 2. კვლევა – კითხვარის მიხედვით (კითხვარს შეადგენენ მოსწავლეები მასწავლებელთან კონსულტაციის შემდეგ) მოხდება სკოლის მოსწავლეების გამოკითხვა სამი ასაკობრივი კატეგორიის მიხედვით (მეექვსე, მეცხრე და მეთერთმეტე კლასელები). შედეგად გაირკვევა, რომელი ასაკობრივი კატეგორია რა პროდუქტით იკვებება სახლში და სკოლაში.

მიზანი: კვლევის ჩატარების გამოცდილება; კვლევის შედეგების ანალიზისა და კლასიფიკაციის უნარის განვითარება (პასუხისმგებელი: ————-).

3. აქტივობა 3. კვლევის შედეგების ანალიზი და ვიზუალიზაცია დიაგრამების სახით (დიაგრამის ფორმას ჯგუფები თავად შეარჩევენ) ( პასუხისმგებელი: ————- ).
4. აქტივობა 4. თითოეული ჯგუფი ანალიზის საფუძველზე დადგენილ პროდუქტებში წინასწარ მიცემული ინსტრუქციის საფუძველზე განსაზღვრავს ცილების, ცხიმების, ნახშირწყლების და ვიტამინების (C და D) შემცველობას, მიღებულ მონაცემს შეადარებენ პროდუქტის ეტიკეტზე მოცემულ მონაცემს. მოსწავლეები შედეგებს წარადგენენ და განიხილავენ მასწავლებელთან ერთად.

მიზანი: ექსპერიმენტის ჩატარების უნარის განვითარება. (პასუხისმგებელი: ————-).

5. აქტივობა 5. ერთ-ერთი ჯგუფი მოიძიებს ინფორმაციას, თუ რა ენერგიაა საჭირო სხვადასხვა ასაკობრივი კატეგორიისთვის, ასევე სპორტის სხვადასხვა სახეობით დაკავებული და გონებრივი სამუშაოებით დატვირთული მოსწავლეებისთვის.

მიზანი: ინფორმაციის შეგროვებისა და კლასიფიკაციის უნარის განვითარება. (პასუხისმგებელი: —– ).

6. აქტივობა 6. ჯგუფები გააკეთებენ ნამუშევრის პრეზენტაციას, სადაც დაასაბუთებენ თავიანთი გადაწყვეტილების სისწორეს. გაიმართება დისკუსია ჯგუფებს შორის, დისკუსიას წარმართავს მასწავლებელი.

მიზანი: არგუმენტირებული პასუხის გაცემის უნარის განვითარება, სხვისი მოსაზრების გაზიარება. (პასუხისმგებელი: ————-).

7. აქტივობა 7. თითოეული ჯგუფი შემთხვევითობის პრინციპით შეადგენს სხვადასხვა ასაკობრივი კატეგორიისთვის სწორი კვების დღიურ რაციონს.

მიზანი: მონაცემების დამუშავებისა და პრეზენტაციის უნარის განვითარება (პასუხისმგებელი: ——-).

8. აქტივობა 8. თითოეული ჯგუფი მასწავლებელთან კონსულტაციის შემდეგ დაამზადებს პლაკატებს სადაც მოცემული იქნება კვების რაციონი და მეათეკლასელები გაავრცელებენ სკოლაში და თემში.

მიზანი: თანატოლების დაინტერესება სწორი კვების რეჟიმით (პასუხისმგებელი: ————- ).

9. აქტივობა 9. საშუალო საფეხურზე ფრენბურთის შიდა სასკოლო ჩემპიონატის ჩატარება (პასუხისმგებელი: აქ საჭიროა სპორტის მასწავლებლის მითითება).
10. აქტივობა 10. სპორტის მასწავლებლების დავალებით მოსწავლეები შექმნიან თამბაქოს და ჩიფსის ანტირეკლამას. (პასუხისმგებელი: აქ საჭიროა სპორტის მასწავლებლის მითითება).
11. აქტივობა11. პროექტის შედეგების წარდგენა, ანალიზი და შეფასება. (პასუხისმგებელი: პროექტის წარდგენაზე პასუხისმგებელია მასში ჩართული ყველა მასწავლებელი).

პროექტის მდგრადობა:

პროექტი მიზნად ისახავს სპორტისა და სწორი კვების პოპულარიზაციას. მისი განხორციელების შემთხვევაში მოსწავლეები თვითონ იპოვიან პასუხს კითხვაზე: რა მნიშვნელობა აქვს სწორ კვებას და სპორტს მათი და მათი თანატოლების ცხოვრებაში. თუ პროექტში ჩართული მოსწავლეები მაინც შეცვლიან თავიანთი ცხოვრების წესს და აქტიურად ჩაერთვებიან სპორტულ ღონისძიებებში, ეს უკვე პროექტის დიდი წარმატება იქნება.

აქტივობების სავარაუდო ვადები:

მონიტორინგი და შეფასება

                                      სავარაუდო  ჯამური ბიუჯეტი

(თანხა მიუთითეთ ლარებში)

დეტალური ბიუჯეტი ( ცხრილში მითითებულია სავარაუდო თანხა)

(თანხა მიუთითეთ ლარებში)

ინფორმაცია განმცხადებლის (პროექტის განმახორციელებელი ჯგუფის) გამოცდილების შესახებ

ორგანიზაციის მიერ განხორციელებული პროექტები/აქტივობები: (აქ ჩაიწერება თქვენი სკოლის მიერ უკვე განხორციელებული პროექტები)