უსამართლობა იქნებოდა იმის მტკიცება,რომ ბავშვის შემოქმედებითი წარმატებისა თუ მარცხის განმსაზღვრელი ერთადერთი ფაქტორი მასწავლებელია.თუმცა დაფიქრება იმ კითხვებზე,თუ რა გავლენას ახდენს მასწავლებლის კოგნიტური,ინდივიდუალური და მოტივაციური ფაქტორები მოსწავლეებში შემოქმედებითობის განვითარების კუთხით,ან როგორ უნდა იყოს მოწყობილი გარემო,რომ ხელი შეუწყოს შემოქმედებითი უნარების განვითარებას,უკვე მნიშვნელოვანი ნაბიჯებია სასწავლო პროცესის შემოქმედებითად წარმართვისაკენ.ხოლო პასუხი კითხვაზე,თუ ვინ შეიძლება ჩაითვალოს შემოქმედებით მასწავლებლად,მარტივია -ის,ვინც ზრუნავს მოსწავლეებში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებაზე.

სამყარო დღეს ყველაზე მეტი სისწრაფით იცვლება, ვიდრე ოდესმე. და ამიტომ ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი გახდა უნარები, რომლებიც ახლებური ტიპის პრობლემებსა და სიტუაციებთან თავის გართმევაში გვეხმარება. დღეს, როგორც არასდროს კაცობრიობის ისტორიაში, ადამიანმა, თუ უნდა, რომ ფეხი აუწყოს თანამედროვე დინამიკას, სიცოცხლის ბოლომდე მოსწავლედ უნდა ჩათვალოს თავი. სწორედ ეს თანამედროვე დინამიკა ოჯახსა თუ სამსახურში, სახლში თუ გარეთ მუდმივად ახალ-ახალ გამოწვევებსა და პრობლემებს გვთავაზობს და მათ გადასაჭრელად სწორედ მოქნილი, შემოქმედებითი, განათლებასა და ცოდნაზე დამყარებული ბუნება გვჭირდება. ამ კუთხით, უპირველესად, სკოლას ენიჭება გადამწყვეტი როლი, რომ საზოგადოებას თანამედროვე ადამიანი შესთავაზოს.

ხშირად გაიგონებთ, რომ თანამედროვე საკლასო ოთახში სასწავლო პროცესი უფრო და უფრო რუტინული და ცოდნის გადაცემაზე ორიენტირებული გახდა. რომ მასწავლებელი ზღვა ინფორმაციის მიმწოდებელია და დრო აღარ რჩება მოსწავლეებში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარებისთვის. იმისათვის, რომ მათ შემოქმედებითობისკენ ვუბიძგოთ, შემოქმედებითი პროცესის მონაწილეები უნდა გავხადოთ; საკლასო ოთახში უნდა მივაღებინოთ გამოცდილება, თუ როგორ შეიძლება მათი შესაძლებლობების რეალობაში განხორციელება. ვინაიდან სწორედ შემოქ­მე­დებითობა შეიძლება იქცეს საუკეთესო პლატფორმად, მოსწავლეთა როგორც ცოდნის, ასევე ღირებულებების განვითარე­ბისთვის; საყრდენად, რომ ისინი ღირსეულ მოქალა­ქე­ებად, ხალისიან ადამიანებად და კომპეტენტურ პროფესიონალებად ჩამოყალიბდნენ.

დღევანდელ, ცოდნაზე დამყარებულ, საინფორმაციო-ტექნოლოგიურ ერაში მნიშვნელოვნად გართულდა მასწავლებლების გამოწვევა _ გადმოსცენ თავიანთი ცოდნა და ღირებულებები ფორმალურ თუ არაფორ­მა­ლურ, პირად თუ საზოგადო, უშუალო თუ ელექტრონულ გარემოში. საზოგადოება მასწავლებლისგან მოითხოვს, რომ მან ისეთი მიიღოს ბავშვი, როგორიც არის, თავისი ინდივიდუალური მახასიათებლებით და განავითაროს მისი ნიჭი და პოტენციური შესაძლებლობები ფსიქოლოგიურად უსაფრთხო და სოციო-კულტურულად ჯანსაღ გარემოში. ამ ურთულეს მისიას ვერც ერთი ქვეყნის მასწავლებელი თავს ვერ გაართმევს, თუ სასწავლო პროცესს შემოქმედებითად არ მიუდგა.

როდესაც სასწავლო პროცესის შემოქმე­დე­ბი­თობაზე ვსაუბრობთ, აუცილებელია განვსაზღვროთ, რა არის მასწავლებლის მიზანი ამ კუთხით: შემოქმედებითი აზროვ­ნების განვითარება მოსწავლეებში, რაც შემოქმედებითად სწავლების შემთხვევაში მიიღწევა. ამას კი უფრო მრავალფეროვანი და ღირებული შედეგები მოსდევს. შემოქ­მე­დებითი მიდგომების მორგებას გაკვეთილის გეგმაზე და მოსწავლეების დაინტერესებას მრავალფეროვანი, მიმზიდველი მასალით, ნამდვილად შეუძლია არამარტო მოსწავლეებში შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება, არამედ, ზოგადად, სწავლა-სწავლების პროცესის გაუმჯობესება.

განათლებაში შემოქმედებითობა ზოგჯერ მარგინალიზებულია. ვინაიდან ხშირად განსაკუთრებული ყურადღებითა და უპირატესობით სწორედ ის მოსწავლეები სარგებლობენ, რომლებიც მასწავლებლის იდეებს ავითარებენ, და არა ისინი, ვინც საკუთარ, ახალ, თუნდაც ჯერ ჩამოუყალიბებელ იდეებს გვთავაზობენ. აქვე აუცილებელია აღვნიშნოთ, რომ სასწავლო პროცესში შემოქმედებითობაზე აქცენტირება სულაც არ ნიშნავს სწავლებაში ნაკლებ სიმკაცრესა და აკადემიური მოთხოვნების შესუსტებას. პირიქით, მრავალი კვლევა სწორედ საპირისპიროს ადასტურებს, რომ გაუმჯობესებული აკადემიური მოსწრება მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული შემოქმედებითობაზე. სწავლა-სწავლების ის მეთოდები, რომელიც შემოქმედებითობაზეა დამყარებული, დადებითად მოქმედებს მოსწავლის სწავლის მოტივაციაზე და მის დამოკიდებულებაზე, ზოგადად, სკოლასთან.

როდესაც შემოქმედებით ბუნებაზე ვლაპარაკობთ, არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ თავად შემოქმედებითობას ეს ე.წ. “ბუნება” ანუ თავისი სუბსტანციური არსებობა არ აქვს. ეს ერთგვარი თვისებაა, რომელიც აღწერს ან ხსნის გარკვეულ ადამიანურ შესაძლებლობებსა და უნარებს. და დამოკიდებულია კონკრეტული ადამიანის აზროვნებისა თუ ქცევის მანერაზე. ზოგჯერ მკვლევარები შემოქმედებითობას განიხილავენ როგორც სხვადასხვა კომპონენტის კომბინაციას. აზროვნების სტილსა და სხვა ინდივიდუალურ მახასიათებლებთან ერთად, ეს მნიშვნელოვანი კომპონენტებია ცოდნა,მოტივაცია და გარემო.

ყველა თეორეტიკოსი თანხმდება იმაში, რომ მენტალურ ვაკუუმში ვერანაირი შემოქმედებითი იდეა ვერ განვითარდება. ცოდნა განიხილება,როგორც შემოქმედებითობის მთავარი ინგრედიენტი, ვინაიდან ძნელად თუ ვინმეს მიუღწევია შემოქმედებითი წარმატებისთვის გარკვეული ცოდნის გარეშე. თუმცა ცოდნა აუცილებელი, მაგრამ არა საკმარისი პირობაა შემოქმედებითობისათვის. ხშირად სკოლა ცოდნის გადაცემით ამთავრებს საკუთარ პასუხისმგებლობას. ეს შეიძლება გადასაცემი ინფორმაციის სიუხვით იყოს გამოწვეული, შეიძლება პედაგოგების არაკომპეტენტურობით, შეიძლება იმით, რომ სკოლას ბოლომდე არ ჰქონდეს გააზრებული განათლების მნიშვნელობა. მასწავლებლისთვის სწორედ დაგროვილი ცოდნა უნდა იყოს შემოქმედებითობის ბაზისი. უბრალოდ, მას საინტერესო და მრავალფეროვანი გზების ძიება სჭირდება, რათა კონკრეტული ინფორმაცია ადვილად გასაგებად და საინტერესოდ გადასცეს კლასს. ანუ სწავლება უნდა განიხილებოდეს, როგორც შემოქმედებითი პროცესი, სადაც სათანადო ცოდნით აღჭურვილი მასწავლებელი თავის საკლასო ოთახში ერთგვარ შემოქმედებით ავტონომიას ქმნის. შემოქმედებითი მასწავლებლები ყველაზე სწორად განსაზ­ღ­ვრავენ მიზნებსა და შედეგებს, ავითარებენ მოსწავლეებში საბაზისო უნარებს, წაახალისებენ მოსწავლეებს ამა თუ იმ სფეროსთვის დამახასიათებელი სპეციფიკური ცოდნის დაგროვებისკენ, სტიმულს აძლევენ, რომ განუვითარდეთ ცნობისმოყვარეობა და ძიების უნარი, ზრუნავენ მათ მოტივაციაზე, თავდაჯერებულობაზე, რისკების გათვლაზე; დამხმარედ სთავაზობენ მაღალ მოლოდინებს, აძლევენ მათ არჩევანის გაკეთებისა და აღმოჩენის შესაძლებლობებს, უვითარებენ საკუთარი ქცევის მართვისა და მეტაკოგ­ნი­ტურ უნარებს, მუდმივად სთავაზობენ აქტივობებსა და მეთოდებს, რომლებიც ქმნის შემოქმედებით და საგნისთვის ადეკვატურ, კონსტრუქციულ გარემოს, სადაც ადვილად ვითარდება და მდიდრდება მოსწავლეთა წარმოსახვა და ფანტაზიაც.

რაც შეეხება მოტივაციას, როგორც დამხმარე ფაქტორს. შეუძლებელია ღირებული შემოქ­მედებითი პროდუქტის შექმნა, თუ არ გიყვარს ის საქმე, რასაც აკეთებ. ამ ძლიერი შინაგანი მოტივაციისა თუ სწრაფვის გარეშე, რთული იქნებოდა ჭეშმარიტად შემოქმედებითი დამოკიდებულებების გაჩენა. ბავშვისთვის მიმზიდველი ფორმებით მიწვდილმა საკითხებმა კი შეიძლება განაპირობონ კიდევაც საგნის სიყვარული.

შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება ადვილად შეიძლება შეაფერხოს არახელსაყრელმა სასწავლო გარემომ. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, არსებობს უამრავი ფაქტორი, რომელიც “კლავს” შემოქმედე­ბი­თო­ბას. სწორედ ამიტომ, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, თუ როგორ ზრუნავს მასწავლებელი გარემოს შემოქმედებითად ორგანიზებაზე.

გთავაზობთ რამდენიმე რეკომენდაციას:

ყურადღება მიაქციეთ და წაახალისეთ მოსწავლეთა განსაკუთრებული იდეები თუ პასუხები;

წარუმატებლობა თუ შეცდომა გამოიყენეთ როგორც დადებითი საშუალება იმისათვის, რომ მოსწავლეებმა გააანა­ლი­ზონ წარუმატებლობის მიზეზები, დასახონ გზები, თუ როგორ უნდა მიაღწიონ განსაზღვრულ შედეგებს დამხმარე და კეთილგანწყობილ ატმოსფეროში;

რამდენადაც შესაძლებელია, გაითვა­ლის­წინეთ მოსწავლეთა ინტერესები და იდეები სასწავლო პროცესის მიმდინარეობისას;

შექმენით კლასში ურთიერთპატივისცემაზე დამყარებული შეთანხმებული გარემო მოსწავლეებსა და მოსწავლე-მასწავ­ლე­ბელს შორის, სადაც მოსწავლეებს შეეძლებათ თავიანთი აზრების გაზიარება და ერთმანეთისგან სწავლა, როგორც მასწავლებლის მეთვალყურეობით, ისე – დამოუკიდებლად;

მიმართეთ მრავალფეროვან სასწავლო აქტივობებს;

მიმართეთ აქტიური მოსმენის ტექნიკას. თბილი, კეთილგანწყობილი ატმოსფერო მოსწავლეს თავისუფლად და დაცულად აგრძნობინებს თავს, რაც საუკეთესო პირობებია აზროვნების განვითარებისთვის;

მიეცით მოსწავლეებს არჩევანის გაკეთების საშუალება, ასევე, გახადეთ ისინი გადაწყვეტილების მიღების პროცესის თანამონაწილეები; გაუნაწილეთ, აგრძნობინეთ მათ პასუხისმგებლობა, რომ თავადაც არიან თავიანთი საგანმანათლებლო და სასწავლო პროცესის მაკონტროლებლები;

მოსწავლეთა პროექტებისა თუ იდეების განხორციელებაში ხელშეწყობის მიზნით, ხელი შეუწყვეთ სასწავლო პროცესში სხვა დაინტერესებული პირების ჯანსაღ ჩართულობას.

როდესაც სასწავლო გარემოს მოწყობასა და ორგანიზებაზე ვსაუბრობთ, ბუნებრივია, არ ვგულისხმობთ მხოლოდ სასწავლო ინვენტარისა და ინფრასტრუქტურის უზრუნველყოფას. უპირველესად, ეს ნიშნავს გარემოს გაშინაარსებას სასწავლო მიზნებისა და პრიორიტეტების შესაბამისად. იმისათვის, რომ უკეთ ავხსნა, თუ რას ვგულისხმობ სასწავლო მიზნებისა და პრიორიტეტების შესაბამისად გარემოს გაშინაარსებაში, გავიხსენებდი სინგაპურის ერთ-ერთი დაწებითი სკოლის სამკითხველო-ბიბლიოთეკას, ზღაპრის პერსონაჟებით მოხატულსა და ბავშვის თვალისთვის სახალისო დეკორაციებით მორთულს. ამ გარემოში ფეხისშედგმისთანავე მივხვდი, რატომ უკავია, საერთაშორისო საგანმანათლებლო კვლევების მიხედვით, სინგაპურს მსოფლიოში ერთ-ერთი წამყვანი ადგილი წიგნიერებაში.

ჩვენს, და არა მარტო ჩვენს საგანმანათ­ლებ­ლო სივრცეში ხშირად მსჯელობენ, რამდენად მნიშვნელოვანია კრიტიკული აზროვნების განვითარება მოსწავლეებში. სასკოლო განათლებისთვის თანაბრად საპატიო მიზანია, განუვითაროს მოსწავლეებს კრიტიკული აზროვნება (რომელიც განაპირობებს იდეების განვითარებას) და შემოქმედებითი აზროვნება (რომელიც განაპირობებს იდეების გენერირებას). ერთმანეთისგან ხშირად მიჯნავენ კრიტიკულსა და შემოქმედებით აზროვნებას. კრიტიკულად მოაზროვნეს სერიოზულ, ობიექტურ და ანალიტიკურ ადამიანად, ხოლო შემოქმედე­ბითად მოაზროვნეს კი გაუწონასწორებელ, ზოგჯერ ექსცენტრულ ადამიანად მიიჩნევენ. თუმცა ყველაზე სრულყოფილი საგანმანათლებლო შედეგები ამ ორივეს ბალანსითა და სინთეზით მიიღება. მომეტებული ფოკუსირება მხოლოდ ერთ-ერთზე ამ ორიდან, შედეგად გვაძლევს გაუწონასწორებელ პიროვნებას.

განათლების, სწავლებისა და პედაგოგიკის მიზანი, უპირველესად, პიროვნების სრული განვითარებაა. სწავლება ინტერაქტიული, ემპირიული და შემოქმედებითი პროფესიაა და სამომავლოდ პიროვნების სოციალურ და ეკონომიკურ მდგრადობასაც განსაზღვრავს. სწორედ შემოქმედებითი მასწავლებლის დახმარებით ხდება მოსწავლეებში იმ უნარების ფორმირება, რაც საზოგადოების სრულყოფილად ფუნქციონირებისთვისაა აუცილებელი.

ცვლილებები თანამედროვე სასკოლო ცხოვრებაში საკმაოდ ხშირად ხდება. სიახლის მიმართ დადებითი განწყობა ცვლილების უკეთესად გათავისების და პრაქტიკაში დანერგვის საშუალებას იძლევა. სიახლის ინიცირების საშუალება მასწავლებელსაც აქვს, განსაკუთრებით სასწავლო მეთოდების და გაკვეთილზე ინოვაციური მიდგომების დანერგვის კუთხით.

საზოგადოების განვითარება, 21-ე საუკუნეში, სულ უფრო მეტად უკავშირდება სიახლეებსა და ცვლილებებს. თვით ცვლილება და ცხოვრებაში მისი გატარება კი სამეცნიერო კვლევის საგანი გახდა.

მე-20 საუკუნის ბოლოდან შემეცნებითი მეცნიერებების მიღწევები სულ უფრო მეტად აისახა სასკოლო გაკვეთილის ორგანიზების პრაქტიკასა და მეთოდებზე. ისეთი სიახლეები, როგორიცაა პროექტებზე დაფუძნებული სწავლება, სასწავლო ამოცანების ჯგუფური გადაწყვეტა, სწავლა კეთებით, სოციალური კონსტრუქტივიზმის მიდგომები და კომპიუტერის სასწავლო კონტექსტში გამოყენება უფრო და უფრო დიდ გავლენას ახდენს თანამედროვე საგანმანათლებლო პროცესზე.

ამავე პერიოდში მომხდარმა სოციალურ-პოლიტიკურმა ცვლილებებმაც წარმოქმნა ახალი მოთხოვნები იმ ქვეყნებში, რომლებმაც დამოუკიდებლობა მოიპოვეს და განათლების სისტემის რეორგანიზაციის აუცილებლობის წინაშე აღმოჩნდნენ.

ამასთან ერთად, ტექნოლოგიების სწრაფმა განვითარებამ და ცხოვრების რიტმის აჩქარებამ განსაკუთრებული გამოწვევების წინაშე დააყენა ბევრი ქვეყნის საგანმანათლებლო დაწესებულებები.

განათლების ყველა სისტემაში ნებისმიერი სიახლის ხორცშესხმა დიდ დროს მოითხოვს. რეფორმების დანერგვას წლები სჭირდება, ხოლო მათი შედეგები სრულად მხოლოდ მთელი თაობის ახლებურად სწავლების შემდეგ ვლინდება.

მასწავლებელი – სიახლისმთავარიგამტარებელი

მასწავლებელს მთავარი როლი ეკისრება ახალი საგანმანათლებლო ამოცანების შესრულების საქმეში. სწორედ მისი სათანადო მომზადება და მზაობა სიახლეების გასატარებლად ქმნის იმის წინაპირობას, რომ სასკოლო გარემო 21-ე საუკუნის შესატყვისი ცოდნის კერად გადაიქცეს.

ასაკის მიუხედავად, თუ ღია ხართ სიახლის მისაღებად, ყოველთვის შეძლებთ გზების გამოძებნას მისი ეფექტიანად გამოყენებისთვის.

სიახლე შეიძლება ეხებოდეს სკოლის, როგორც ორგანიზაციის ფუნქციონირებას, სასკოლო გარემოს გაუმჯობესებას, ადმინისტრაციულ საკითხებს, თუმცა მასწავლებლისათვის, პირველ რიგში, ის ცვლილებებია განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი, რომლებიც მის პროფესიულ საქმიანობას ეხება. სასწავლო გეგმები, სახელმძღვანელოები, გაკვეთილის ორგანიზება, შეფასების სისტემა – ყველა ამ სფეროში თქვენ ხშირად ხვდებით სიახლეს ან მოთხოვნას, რომელიც ყურადღებას, მობილიზებას და ცოდნის გაღრმავებას ითხოვს.

რესურსები

სამასწავლებლო პრაქტიკაში სიახლეების დასანერგად განათლების სისტემა სხვადასხვა დონის ტრენინგს, პროგრამასა თუ სასწავლო-მეთოდურ მასალას გთავაზობთ. სერტიფიცირების სქემა ახალ მოთხოვნებს გიყენებთ და მომავალი პროფესიული განვითარების სწორად დაგეგმვის საშუალებას გაძლევთ.

ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა ორიენტირებულია მოსწავლის ინდივიდუალური შესაძლებლობების განვითარებაზე და მისთვის შესაბამისი ცოდნის მიცემაზე. ამასთან, “სწავლებაში მოიაზრება არა ერთი კონკრეტული გზის გავლა, არამედ მასწავლებლის და მოსწავლის მიერ ერთობლივად შერჩეული ოპტიმალური ვარიანტის ძიება.” ასეთი ინდივიდუალიზებული სწავლების სქემა სიახლეების განსახორციელებლად მასწავლებლის მზაობას გულისხმობს.

21-ესაუკუნისუნარები

სულ უფრო მეტი მკვლევარი და პრაქტიკოსი პედაგოგი თანხმდება, რომ ჩვენს აჩქარებულ დროში მოსწავლემ აუცილებლად უნდა განივითაროს ახალი ტიპის უნარები. მათ ხშირად 21-ე საუკუნის უნარებად მოიხსენიებენ. ესენია:

• კრიტიკული აზროვნება;
• პრობლემების გადაჭრის უნარი;
• გუნდური მუშაობა, ლიდერობა;
• ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო და მედია უნარები;
• საკუთარი სწავლების მართვა და ინოვაცია;
• კარიერის დაგეგმვა და სიახლეებთან ადაპტაცია.

მოსწავლეებში ამ უნარების განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესია მასწავლებლის მიერ მათი გააზრება, სათანადო მომზადება და სიახლეების ათვისება. აღნიშნული უნარების განვითარებისკენ მიმართული სიახლეები თანდათან ფართოდ დაინერგება.

ახალიმოთხოვნები

ახალი მიდგომები მასწავლებელსაც ახალ მოთხოვნებს უყენებს. მაგალითად, სასწავლო გეგმების რეფორმა: ტრადიციულ სახელმძღვანელოებთან ერთად სხვა ტიპის სასწავლო მასალების გამოყენება მასწავლებლისაგან სასწავლო პროცესის ახლებურად ორგანიზებს მოითხოვს.

სტანდარტული შეფასების მეთოდებთან ერთად ალტერნატიული საშუალებების გამოყენება (მაგალითად, სასწავლო პროექტი) მასწავლებლისაგან ითხოვს ახლებური შეფასების მეთოდებისა და საშუალებების შექმნის უნარის განვითარებას. ამ მხრივ მასწავლებელთა შორის თანამშრომლობას, სოციალური ქსელების წარმოქმნას და აქტიურ დისკუსიებს მნიშვნელოვანი როლი ენიჭება.

ციფრულიმკვიდრებიდაციფრულიემიგრანტები

თანამედროვე მოსწავლე დაბადებიდან გარშემორტყმულია კომუნიკაციისა და ტექნოლოგიების იმ საშუალებებით, რომლებიც არ არსებობდა ბევრი მასწავლებლის პროფესიული ჩამოყალიბების პერიოდში. ამდენად, ბუნებრივია, რომ კომპიუტერთან და ციფრულ მასალასთან თანამედროვე მოსწავლეს მეტი შეხება აქვს და უკეთესად იყენებს მას. ერთ-ერთმა მკვლევარმა შემოიტანა ტერმინი “ციფრული მკვიდრები” ციფრული ტექნოლოგიებისადმი ახალი თაობის დამოკიდებულების აღსაწერად. ამ ტერმინოლოგიით, მათი მასწავლებლები, ხშირად, “ციფრული ემიგრანტები” არიან. არ უნდა დაგაბრკოლოთ ამ დაყოფამ. პირიქით, ციფრულ ტექნოლოგიებში მოსწავლეთა გაწაფულობა შეგიძლიათ სწავლის მოტივაციის ასამაღლებლად გამოიყენოთ. გაკვეთილში ისეთი ელემენტების შემოტანა, რომლებიც კომპიუტერის ან ინტერნეტის გამოყენებას მოითხოვს, პირველ რიგში, მოსწავლეთა გაზრდილ კომპეტენციებზეა გათვლილი. მნიშვნელოვანია რისთვის გამოიყენებენ ისინი ამ უნარ-ჩვევებს.

თქვენ მიერ ამ პროცესის სწორად მართვას შეუძლია კლასში სწავლის დონის ამაღლება და ცოდნის ახლებურად მიღების კომპეტენციის განვითარება.

“ციფრულად მკვიდრი” მოსწავლის გარემო

დღეს მოსწავლე სხვა ტიპის გარემოში ცხოვრობს და ამის გათვალისწინება აუცილებელია პედაგოგიურ პრაქტიკაში.

სკოლის გარეთ მოსწავლე მზარდი ინფორმაციული ნაკადის გავლენის ქვეშ ექცევა. მისთვის დამახასიათებელია როგორც მრავალ ამოცანაში ერთდროულად ჩართულობა, ასევე თითოეულ საკითხზე ნაკლები კონცენტრაცია და სიღრმისეული წვდომის დეფიციტი. სასწავლო პროცესში ტექნოლოგიების სწორად გამოყენება უზრუნველყოფს მოსწავლის სათანადო კონცენტრაციას სასწავლო ამოცანის გადაჭრაზე, რომელიც შეიძლება ინოვაციური ფორმით იყოს წარმოდგენილი (მაგალითად, სასწავლო თამაში, სიმულაცია, ინტერნეტ-საინფორმაციო რესურსი, ვიდეო ან აუდიო მასალა და სხვ.)

გაკვეთილზე ახალი ტიპის სასწავლო მასალების გამოყენება უზრუნველყოფს თქვენს წარმატებას სწავლების პროცესში.

ციფრული სასწავლო მასალები და მათი მოძიება

ინტერნეტ-რევოლუციამ ძირეული ცვლილებები შეიტანა ინფორმაციის გადაცემისა და ცოდნის მიღების ფორმებსა და მასშტაბებში. სულ უფრო მეტი სახელმძღვანელო თუ სასწავლო მასალაა ხელმისაწვდომი ელექტრონულ ფორმატში. მართალია, ხშირად ასეთი მასალის ენა ინგლისურია, რაც ჯერ კიდევ ბარიერს წარმოადგენს, თუმცა ეს ერთგვარი სტიმულია ამ ენის უკეთ დასაუფლებლად. მეორე მხრივ, ქართულენოვანი ციფრული მასალებიც სულ უფრო მეტი რაოდენობით იქმნება და ხელმისაწვდომი ხდება.

ინტერნეტში საჭირო მასალის მოძიება კიდევ ერთი ახალი უნარია, რომელიც, პრაქტიკულად, შეუზღუდავი რესურსებით გაამდიდრებს მასწავლებლის მიერ დაგეგმილ სასწავლო პროცესს.

თანამშრომლობითი სწავლება, დამოუკიდებელი უნარების განვითარება

კიდევ ერთი გამოწვევა და ახალი შესაძლებლობების წყარო სამასწავლებლო პრაქტიკაში თანამშრომლობითი სწავლების ელემენტების შემოტანაა. სალექციო ტიპის გაკვეთილები, როცა მოსწავლეთა ჩართულობა ნაკლებია, თანდათან ადგილს უთმობს უფრო ინტერაქტიურ გაკვეთილებს. მაგალითად, ჯგუფებად განაწილებულ მოსწავლეებს კონკრეტული პრობლემის დამოუკიდებლად გადაჭრა ევალებათ. მასწავლებელს, ამ შემთხვევაში, უფრო დამაკვალიანებლისა და პროცესის წარმმართავის როლი ეკისრება. მისი ამოცანა მოსამზადებელი მასალების გაცნობა და შემდგომი დავალებების მიცემაა.

ლექტორის როლიდან კოორდინატორის როლზე გადასვლა, შესაძლოა, ადვილი არ იყოს, თუმცა ასეთი ტრანსფორმაცია, სავარაუდოდ, მასწავლებლის ავტორიტეტს გაზრდის და კლასის, როგორც შემმეცნებელთა გუნდის ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს.

სიახლის ინიცირება

თქვენ თავად შეგიძლიათ იყოთ სიახლის წყარო. მასწავლებლის მიერ შექმნილი სასწავლო მასალები, იქნება ეს სახელმძღვანელო, ვიდეო-ილუსტრაცია, პროექტი, თამაში თუ გაკვეთილის გეგმა, ხშირად ყველაზე ღირებული რესურსია კოლეგებისათვის. ამ მასალების ინტერნეტში განთავსება და გაზიარებაც ადვილად შეიძლება, როგორც სპეციალურ პორტალებზე, ასევე პირად გვერდებზე თუ სოციალურ ქსელებში.

მასწავლებლების მიერ ინიცირებული საინტერესო თანამშრომლობითი ინტერნეტ-პროექტები ფართოდ დაინერგა და საყოველთაო მოწონებითაც სარგებლობს.

სიახლის დანერგვის მოტივაცია

ახლებური მიდგომების დანერგვა, პირველ რიგში, მოსწავლეების ჩართულობის ზრდასა და სწავლისადმი ინტერესის გაღრმავებაში აისახება, რაც, საბოლოოდ, მათ სასწავლო შედეგებზეც მოქმედებს.

თქვენ მიერ გამოჩენილი ინიციატივა უყურადღებოდ არ დარჩება. მაგალითად, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ცენტრი ყოველწლიურად აწყობს ინფორმაციულ-საკომუნიკაციო ტექნოლოგიებით გამდიდრებული გაკვეთილების გეგმებისა და პროექტების კონკურსს. ამ კონკურსში გამარჯვებულ მასწავლებლებს საშუალება ეძლევათ, მასწავლებელთა საერთაშორისო კონფერენციაში მიიღონ მონაწილეობა და ენთუზიასტ უცხოელ კოლეგებთან ერთად ახალი პროექტების დაგეგმვასა თუ განხორციელებაზე იმუშაონ. საერთაშორისო ორგანიზაციები და კერძო კომპანიები ხშირად იჩენენ ინტერესს მასწავლებელთა ინიციატივების დასაფინანსებლად, რაც სიახლის დანერგვის წახალისების კიდევ ერთი საშუალებაა.

რეზიუმე

მოსწავლისათვის სწავლა სიახლის შემეცნება და პრაქტიკაში მისი გამოყენების უნარის განვითარებაა. ცოდნის გადაცემის ტრადიციული მეთოდები განათლების მყარ საყრდენს წარმოადგენს, თუმცა ყოველ ახალ თაობას სწრაფად ცვალებადი გარემო ახალი ტიპის ამოცანებს უყენებს. ამ სასწავლო ამოცანების ერთობლივად დაძლევის გზაზე სიახლის მიმართ ღია პედაგოგი უკეთესად შეძლებს იყოს მოსწავლის მთავარი მოკავშირე და გახსნას მისი ინდივიდუალური პოტენციალი.

– საით მივდივართ? – მუდამ შინისაკენ.
ნოვალისი

ჩემს ბავშვობაში ან სხვა ბავშვებზე დაკვირვებისას, აღმომიჩენია, რომ ყველაზე მტკივნეული სახლს მოწყვეტა იყო. რა საბაბითაც უნდა ყოფილიყო ეს წასვლა სხვაგან, ბრჭყვიალა საცდუნები, გასართობ-დასვენებითი სავანე, საზღვაო თუ სოფლური თავგადასავლები – ცოტა ხნის შემდეგსახლის მონატრება იწყებოდა.

ან რას ვთამაშობდით მუდმივად ჩვენ და ყველა ბავშვი?

სახლს ვაშენებდით: მაგიდის ქვეშ ვძვრებოდით, ხის ტოტებში ვიწყობდით სახლ-შტაბს, მუყაოსყუთებს ვიმხობდით თავზე;ლეიბებითაც კი მოგვიწყვია სახლი.

ბევრი შეგრძნება აღარ მახსოვს, მაგრამერთი ცხადი იყო: თავშესაფარს, სიმყუდროვეს და დაცულობას ვესწრაფვოდით. დედის მუცელი სახლიდან ცოტა ხნის გამოსულებს სამყარო ჯერ სახლადვერ აღგვექვა, რადგანძალიან დიდი იყო და თავს იქ უმწეოდვგრძნობდით. მართლაცდა, სად ახლა რომ გვაქვსგადაჯავშნული გულ-ტყავ-თავებიდა სად მაშინ:ჩვილი და უღინღლო.

ადამიანი ნაწარმოებია ფორმით და შინაარსით, მის ავტორსშემოქმედი ჰქვია. აქედანგამომდინარე, განა ბუნებრივი არ არის, რომ მას დაბადებიდან სიკვდილამდე შემოქმედებითი გარემოშეუქმნა. თუმცა ჯერ უნდა დაანახო ის სილამაზეები და იდუმლებები, რაც ბუნებაში უკვეა წარმოდგენილი და მერე ისწავლო მისგან, როგორი ფერებითა და რუდუნებით კვანძავს თავთავებს, ყვავილებს, რომ თვითონაც ასე მოექცე საკუთარ თავსა და შენს გარემოს. ჩვენ კი ჩვენი თავიდან გარეთ გახედვაც გვეზარება, ამ საოცრებათა დაფასებაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.

მაშ ასე, გვაჩუქა შემოქმედმა თავისი შედევრი ბავშვი და უფროსებს მოგვანდო. რა ძალისხმევას გამოვიჩენთ, რომ თვითონაც შემოქმედს დავემსგავსოთ. პირველი სიტყვაოჯახის წევრებზეა, შემდეგ,ყველა ზღაპარში ასეა, ბედის საძებნელად ოჯახიდან უნდა გამოვიდეს მოზარდი. პიროვნებად რომ ჩამოყალიბდეს, უნდა დაიწყოს ბრძოლაარსებობისთვის და აჰა, სკოლისდროც მოვიდა. აქ მასწავლებელი ჩნდება. რა არის სკოლა?ვინ არის მასწავლებელი?

განა კარგი არ იქნება,სკოლა სახლს დაამსგავსოს მასწავლებელმა – სახლს, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით, რომ მოსწავლემ თავი აქ მყუდროდ და უსაფრთხოდ იგრძნოს, დაიჯეროს, რომ იგი უყვართ,მისი ბედი აღელვებთ; ცხოვრებისთვის საჭირო უნარებსა და ცოდნას უზიარებენ ისე, რომ მუდმივად ჭკუას არ არიგებენ. არა, ჭკუის დარიგება როგორ არ არის საჭირო,ოღონდ – სხვანაირად, მეგობრულად და მისი პიროვნების გათვალისწინებით. მოსწავლე და მასწავლებელი ერთად ქმნიან სასწავლო გარემოს გულით, გონებითა და ქმედებით.

მინდა, ყველა გაკვეთილი მოლოდინით იწყებოდეს: აბა, რა სიახლემოგვიმზადა მასწავლებელმა? რადგანადამიანის ფანტაზიას საზღვარი არ აქვს. ერთხელ,როცა ზღაპარი უნდა ამეხსნა, თავზე გვირგვინი დავიდგი და ისე დავიწყე თხრობა.

ჯერ კიდევ საჯაროსკოლაში ვასწავლიდი, რომ მივხვდი, ბავშვებს ყველაზე მეტად მასწავლებელთა მხრიდან სიყვარული და მათი პიროვნებებად აღიარება აკლდათ. შევდიოდი კლანებად და კიდევ ვიღაც-ვიღაცებად დაყოფილ კლასში (ჩვენი საზოგადოების პატარა მოდელში) და ჩემს თავს ვეკითხებოდი: მოგწონს ეს და თუ არა, რას იღონებ?

ვიმეგობრებთ და ვამეგობრებ ერთმანეთთან – სიყვარულის წებო მოვიმარჯვე და კლასის სახლადქცევას შევუდექი. დავიწყე თანამშრომლობა მოსწავლეებთან და მათ მშობლებთან. აი, ერთი ბავშვიგარიყული ზის, ბაიყუშობს. ისე, რომ მან ვერ გაიგო,თანაკლასელები “მივუსიე” და გამთლიანდნენ. რომელიღაც მოსწავლე გაჭირვებული ოჯახიდანაა, ექსკურსიის ფულს ვერ დებს. მის ზურგს უკან, შეძლებულ მშობლებთან და შვილებთან მოვაგვარეთ ეს საქმეც. ფულის დამდებებიც კმაყოფილი არიან თავიანთი ქველმოქმედებით.

იმ სკოლაში რომ მივედისამუშაოდ, დირექტორმა მკითხა:ბავშვებთან მუშაობის გამოცდილება გაქვსო? – არა-მეთქი.ჰოდა, ძალიან კარგიო.კლასში შესვლის წინაც მკითხა:აბა, როგორი განწყობა გაქვსო? საშინლად მეშინია-მეთქი, – ვუპასუხე (დღემდეასე ვარ). ეგეც ძალიანკარგიაო. ახლა ვხვდები, რომ ბრძენი და გამჭრიახი იყო ის დირექტორი.

ძაღლი წყალშირომ ჩააგდეს, ცურვა მაშინ ისწავლაო – ამ ანდაზასავით იყო ჩემი საქმე.სწავლას მივეძალე – ტრენინგებზე დავდიოდი, სხვა მასწავლებელთა გაკვეთილებს ვესწრებოდი; რაღას არ ვიგონებდი, რომ გაკვეთილი შოკურიდა ფერადოვანი გამეხადა, ექსპერიმენტებს ვატარებდი საკუთარ თავზე და მოსწავლეებზე. ზოგჯერვფლავდებოდი, მაგრამ მაინც ჯიუტადგანვაგრძობდი ძიებას.

სახლის თემას თუ გავაგრძელებ, იატაკიდან საყვედურის გარეშევკრეფდი ქაღალდებს, ბუფეტის ნამუსრევს – ასე ვასწავლე მათ სისუფთავე და წესრიგი. სიყვარულის დღესთან დაკავშირებით, გაზაფხულზე ბიჭებს დავიმარტოხელებდი, ათ-ათ თეთრს ვადებინებდი (მე თვითონ ლარს ჩამოვდიოდი) და დილით, გაკვეთილის დაწყების წინ, თანაკლასელ გოგონებს მერხებზე თითო-თითო ყოჩივარდა ხვდებოდათ – ურთიერთპატივისცემა ისწავლეს. ერთიანი რომ გახდნენ, მშობლებიც მიხვდნენ, რომ მე მათი თანამებრძოლი და არა დაპირისპირებული ძალა ვიყავი.სკოლა ჩემი სახლი იყო. სიზმრებშიც მათ ვხედავდი. შეყვარებული ვიყავი ჩემს მოსწავლეებზე, ქუჩაში გამოსულიც ყველა ბავშვში მათთან მსგავსებას ვეძებდი. ერთ ჩემს მოსწავლეს უთქვამს: სკოლაში წასვლამიხარიაო და მივხვდი, რომ სკოლა მათთვისაც სახლად გადაქცეულიყო. მაგრამ,ერთ დღეს, ჩემს სახლში,საკუთარმა შვილებმა რევოლუცია მომიწყვეს, ლოზუნგით: “ან ჩვენ, ან ისინი”.მე შვილები ვარჩიეიმიტომ, რომ მათ ჩემს მეტი მშობელი არ ჰყავდათ და დიდხანს, ძალიან დიდხანს ცუდად ვიყავი,მოსწავლეებთან ვერყოფნის ავადმყოფობა ძლივს მოვიხადე. იმ სკოლისკენ აღარასოდეს გამიხედავს.

მერე ბედმა”კავკასიურ სახლში” მიმიყვანა, ჩემი ყოფილი უსაყვარლესი ლექტორის, მწერალ ნაირა გელაშვილის მიერ დაარსებულ კულტურულ ურთიერთობათა ცენტრში, სადაც იმხანად საკვირაო სკოლა იყო გახსნილი და დავიწყე მასწავლებლობა. აქ აღარ ვიყავიისეთი უმწეო და დაუცველი, როგორც მაშინ, როცა პირველად შევდგი ფეხი საჯაროსკოლაში – გამომწვევად, კევის ღეჭვითრომ შემხვდნენ ჩემთვის უცნობი ბავშვები: აბა ერთი, რას იზამსო.მადლობა ღმერთს, ბუნებრივი რეაქცია მქონდა: ჩანთა გავხსენი, კევი ამოვიღე და ყბებისქნევაში ავყევი მათ (იმის მერე გაკვეთილზე აღარავის დაუღეჭავს).

მას შემდეგბევრმა წყალმა ჩაიარა,მაგრამ მე ისევ მეშინია ბავშვებისა, გაკვეთილზე შესვლის წინ. და ღმერთმა ნუ ქნას, სხვანაირად იყოს. უკვე იმდენიხნის მასწავლებელი ვარ, რამდენი წელიც თვითონ ვიყავიმოსწავლე და ჩემს თავს ვეუბნები, მთავარია, ყურები არ ჩამოყარო, ხალისი არ გაიქრო; შენი მოსწავლეების ასაკიდან შეხედო სამყაროს და გახსოვდეს, რომ მათზე მეტი გამოცდილება მოგეცა იმიტომ, რომ შეგიძლია შენზე უმცროსები გაახარო. და ფიქრობ მეორე დღეზე,როგორ მოაწყო პატარაგაკვეთილი – სანახაობა, რომ შენც ითამაშო და მოსწავლეებიც ათამაშო, თან შენი მიზნები განახორციელო.

ერთხელ ბავშვები ჯგუფებად დავყავი, ცარცები დავურიგე, გარეთ ასფალტზე ტერიტორიები გამოვუყავი და დავალება მივეცი, დაეხატათ თავიანთი ოცნების სახლი, დაერქმიათ სახელი; პრეზენტაციის დროს მოეყოლათ, ვინ ან რა ცხოვრობდა ამ სახლშიდა რა სურდა. ჩემ მიერ შერჩეული ჟიური აფასებდა მათ ნაშრომებს. თან საჭიროა ბავშვები მუდმივად გრძნობდნენ, რომ შენ ისინი,ყველანი, განურჩევლად გიყვარს და ყურადღების ცენტრში გყავს. თუ გინდა რაიმე შენიშვნა მისცე, ცალკე გაგყავს და უსაბუთებ, რატომ არ მოგწონს მისი საქეციელი. საკუთარ შეცდომებს საჯაროდ აღიარებ მათ წინაშე და ბოდიშსიხდი. ძალიან კარგია,რომ სულ სადღაცდაგყავს, საუკეთესოს აჩვენებ. შეიძლება ყველაფერი ვერ გაიგოს,მაგრამ რაღაც აუცილებლად დაამახსოვრდება, ჩარჩება გონებაში, მის გემოვნებაზე იმოქმედებს და ჩვენი მიზანიც ხომ ეს არის. მთავარია კაცთმოყვარენი გავზარდოთ.

უკვე რაღაცეებს ვამეტაფორებ: ყოველი სასწავლო წელი შობა-ახალი წელივით არის, თავიდან იბადები, მოსწავლეებთან ერთად მთელი წლის მანძილზე იზრდები, თავს დაისხამ და პურდები.

სიახლეებია საჭირო.ამისათვის დრო გჭირდება, მარტო ეს საქმე უნდა გებაროს, ფიქრში და ფიქრის გარეთ.შენს თავს ამხნევებ, ხშირ-ხშირად ეუბნები: თუკი ჩვეულებრივი დღე ახლებურად თენდება და ღამდება?… გულში მეცინება, ეს, სხვათა შორის,ჩემი დამსახურებაცაა – ვფიქრობ. ჰოდა, მეტი რაღა გინდა,კეთილი ინებე და არ გაბედოერთფეროვნება.

ამ შაბათ-კვირისსკოლაში კიდევ უფრო რთულადაა საქმე. აქ არიან ახალი და ძველი დევნილები, სოციალურად დაუცველნი, ეროვნული და რელიგიური უმცირესობანი, მოკლედ, თუ ვინმე სადმე დაკარგულა და თავი ვერ უპოვნია, ისეთებიც. რაღაც თბილი ცისარტყელა გადავჭიმე მე ამ სკოლაში, რადგანეს მართლაც სახლი უნდა ყოფილიყო ტრავმირებული ბავშვებისთვის. თანაც შაბათ-კვირასბავშვს დასვენება და თამაშიუნდა. რომ იცოდეთ,რამდენ ფერს ვეძებდი, რამდენ ხანს ვქსოვდი ამ ცისარტყელას.

თანამოაზრეებთან ერთად დავიწყეთ სახლის შენება, მე, როგორცრიგითმა მასწავლებელმა, მერე -კოორდინატორმა და დღემდე ვაშენებთ, ყოველ წელს უფრო და უფრო თბილსადა მხიარულს ვხდით სახლს.ასეთია თანამედროვეობის გამოწვევები. ამ ხნის მანძილზე ჯერ არ შემხვედრია უუნარობავშვი, არასდროს ყოფილაჩვენს სკოლაში მოსწავლე, სიყვარულსა და ყურადღებას არ გაეკეთილშობილებინოს. აქ ბავშვები ერთმანეთს კარგი ბავშვობის გამო აფასებენ და არა სხვა რამეთაგამო. ამიტომ არის, რომ ეს პატარა,მრავალფეროვანი, მეგობრული სკოლა,ერთი სახურავის ქვეშ მოქცეული – სოლოლაკში, გალაკტიონ ტაბიძის ქუჩაზე, ¹20-ში – ცხოვრობს და ვითარდება. კიდევ ერთი პატარასახლი შევქმენით 2001 წლიდანევროპული ფონდის, “ჰორიზონტის” ფინანსური დახმარებითა და ნაირა გელაშვილის იდეით.

კარგი მასწავლებლობა კი გამოსდით ან ძალიანახალბედებს და გამოუცდელებს, ან მათ, რომლებიც სულ სწავლობენ და უყვართ.