არასოდეს ვთქვათ “არა”

მიერ

27 მაისი, 2013 - 01:00

გვერდის პარტნიორია გამომცემლობა “ინტელექტი”

– ნობელის პრემია ყოველი მეცნიერის ოცნებაა.
თქვენთვის, ბატონო ბედნორცო, და ალექს მიულერისათვის 1987 წელი იყო ოცნებათა ასრულების
წელი. თქვენი აღმოჩენა, რომელმაც დაა- დასტურა ზოგიერთი კერამიკული ნივთიერების უნარი, გამოავლინოს ზეგამტარობის თვისება ისეთ ტემპერატურებზე, რაც ადრე წარმოუდგენელი იყო,
ჩათვალეს ისეთი მნიშვნელობის მოვლენად, რომ
მოგენიჭათ ნობელის პრემია ფიზიკაში. რა იყო გადამწყვეტი ამ გამარჯვებაში: კარგი ლაბორატორია, შეხმატკბილებული კოლექტივი,
მკვლევართა პირადი უნარი თუ მათი განსაკუთრებული
პატივმოყვარეობა? რა იყო თქვენი წარმატების წანამძღვარი?

გეორგ ბედნორცი:
– წარმატების ძირითადი წანამძღვარი ასეთია: მკვლევარი უნდა იყოს ცნობისმოყვარე, ხარბად
ეწაფებოდეს ცოდნას და ცდილობდეს, ჩასწვდეს ყველაფერს. ეს გახლავთ საფუძველი და ფუნდამენტურ
სამეცნიერო გამოკვლევათა მამოძრავებელი ძალა.

– ასე მუშაობს ათასობით ფიზიკოსი მთელს მსოფლიოში,
მაგრამ მხოლოდ მცირედნი ხდებიან ნობელის პრემიის ლაურეატები.

– დიახ, კიდევ საჭიროა
ცოტა გამართლებაც. უნდა გქონდეს მართებული იდეები, რომ დაადგე წარმატებისკენ მიმავალ გზას. ასევე მნიშვნელოვანია სამეცნიერო ჯგუფის სამუშაო მზადყოფნა.

– ამას უნდა დავუმატოთ ხელშემწყობი პირობები, რომელიც შექმნილია IBM ფირმის სამეცნიერო-კვლევით
ინსტიტუტში, სადაც თქვენ მუშაობთ. მაგალითად, ასეთია კვლევის მიმართულების არჩევანის
თავისუფლება.

– დიახ, როცა არ ხარ
მოქცეული მკაცრი სავალდებულო პროგრამის არტახებში, ამას დიდი მნიშვნელობა აქვს. კვლევის
პროცესში უნდა გქონდეს საშუალება, ხედავდე თანამდევ საკითხებსაც, რათა არ გამოგრჩეს
პერსპექტიული მიმართულებანი; დაინახო ის, რაც ყურადღების ღირსია მეცნიერების სხვა დარგებში,
დაინახო, კიდევ სად დარჩა გაუკვალავი ბილიკები. ნიმუშად შეიძლება მოვიყვანოთ ბინინგისა
და რორერის შრომები: როცა გერდ ბინინგი მოვიდა ჩვენს ინსტიტუტში, მან მუშაობა დაიწყო ზეგამტარობის საკითხებზე.

– ზეგამტარობაზე? ეგ ხომ თქვენი კვლევის სფეროა!

– მე კი დავიწყე მუშაობა
ხვრელურ მიკროსკოპიაში.

– მაპატიეთ, ხომ არ მოგვეყურა, ნობელის პრემია ჯეროვნად არ იყო
განაწილებული? როგორ შეიძლებოდა ეს მომხდარიყო?

– დიახ. ყოველ შემთხვევაში
გერდმა აქ მუშაობა ზეგამტარობაში ჩემთან ერთად დაიწყო, მაგრამ ჩვენ არაფერი არ გამოგვდიოდა
და ბინინგი გადაერთო ხვრელური მიკროსკოპიის სამუშაოებში. ჩვენს ინსტიტუტში კვლევის ეს დარგი საწყის მდგომარეობაში იმყოფებოდა, მაგრამ, რაც უფრო გვიძლიერდებოდა წარმატების
იმედი, მით უფრო მეტ ძალასა და ენერგიას ვაქსოვდით
ამ სამუშაოში.

– ასევე მუშაობდით ზეგამტარობის დარგში?

– ზუსტად ასევე.
1983 წლიდან ალექს მიულერი და მე ვმუშაობდით სეგნეტოელექტრიკებსა და ინდივიდუალურ ოქსიდებზე,
რომლებშიც ბევრი რამ საერთო აღმოვაჩინეთ. არაოფიციალურად ამ თემაზე შემდგომშიც ვმუშაობდით
და, როგორც კი გაჩნდა წინსვლის იმედი, ჩვენს მთელ ძალებს თავი მოვუყარეთ ამ მიმართულებით.
და, საერთოდ, გავაგრძელე ის სამუშაო, რომელიც დავიწყე ჯერ კიდევ ციურიხის უმაღლეს ტექნიკურ სკოლაში. კერძოდ, ვსწავლობდი ე. წ. პეროვსკიტებს თხელ აფსკებში, რისთვისაც ვამუშავებდი თხელაფსკიან ტექნოლოგიას
და ვიღებდი აუცილებელ მასალას. როგორც კი ტექნოლოგიაში
წარმატებას მივაღწიე, დადგა ხვრელურ მიკროსკოპიაზე მუშაობის რიგი, ხოლო შემდეგ ისევ დავუბრუნდი ახალ მასალას.

– ე. ი. საშუალება გქონდათ, საკვლევი საკითხი თვითონვე ამოგერჩიათ.

– იმ ჯგუფში, რომელიც
ზეგამტარობაზე მუშაობდა, გაჩნდა ვაკანსია. ლაბორატორიის თანამშრომლებს ჰკითხეს, ხომ არ იყო მათ შორის მსურველი, ვინც ერთი სამუშაო ჯგუფიდან მეორეში გადავიდოდა?
და ძალიან მიხარია, რომ ეს შესაძლებლობა დიახაც გამოვიყენე.

– რა არის საჭირო, რომ სამუშაოდ ამ ლაბორატორიაში მოხვდე?

– როცა ჩვენთან ვაკანსია
გაჩნდება, წარმოიქმნება არჩევანის გაკეთების პრობლემა. ყოველ ადგილზე უამრავი პრეტენდენტია და ხშირად დიდი დროა საჭირო, რათა
მათ შორის ამოარჩიო ისეთი, რომელიც კეთილსინდისიერად იმუშავებს და ყოველდღიური კონტროლი
არ დასჭირდება. თუკი ამგვარის მონდომებით შერჩეულ თანამშრომელს გაუჩნდება იდეა, რომელიც სცილდება ოფიციალურ პროგრამას,
მას საშუალება ეძლევა იმუშაოს მის მიერ ამორჩეული მიმართულებით.

– ამრიგად, წარმატების ერთ-ერთი საწინდარია არჩევანის თავისუფლება, რაც ინსტიტუტის თანამშრომლებს ეძლევა.

– დიახ, აქ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება სამეცნიერო კვლევის ხელმძღვანელობას. აქ ავშარას არავის ამოსდებენ, აქ არ არიან მარიონეტები, რომლებიც მხოლოდ სხვის
ნება-სურვილს ასრულებენ. ჩვენს თანამშრომლებს სრული უფლება აქვთ, ეძებონ პრობლემის საკუთარი გადაწყვეტა. არა გვყავს
კონტროლიორები, რომლებიც საშინაო დავალებას შეამოწმებენ.

– ე. ი. მუშაობას არანაირად არ აკონტროლებენ?

– რა თქმა უნდა, კონტროლდება, მაგრამ არა სამხედრო წესებით. უბრალოდ, ყოველ სამ თვეში ვაკეთებთ მოხსენებას გაწეული სამუშაოს შესახებ.

– მაშასადამე, ახალი იდეები არათუ დასაშვები, არამედ სასურველიც გახლავთ.

– ხანდახან ახალ იდეებზე
მუშაობენ სტაჟიორები, რომლებიც ინსტიტუტში მოდიან სამიდან ექვსი თვის ვადით, მაგრამ უფრო
ხშირად ახალ იდეებზე სტუდენტები მუშაობენ. მე თვითონ, როცა სტუდენტი ვიყავი, აქ არდადეგების დროს ვმუშაობდი.

– ის ფაქტი, რომ ადრე კრიტიკული ტემპერატურა არ აღე- მატებოდა
23.5 Ê, არ ითვლებოდა დამაკმაყოფილებლად?

– რა თქმა უნდა, მიმდინარეობდა
კვლევა; ყველანაირი ხერხითა და მონდომებით ცდილობდნენ, ეპოვათ შესაძლებლობა ინტერმატალური
შენაერთების კრიტიკული ტემპერატურა როგორმე აეწიათ, მაგრამ წარმატების არავითარი შანსი
არ ჩანდა. იაპონიაში შეიმუშავეს სამწლიანი პროგრამა ისეთი ნივთიერების მოსაძებნად,
რომელსაც შედარებით მაღალი კრიტიკული ტემპერატურა ექნებოდა. პროგრამაში თავიდან მონაწილეობას
იღებდა ოცამდე მკვლევარი. 1987 წლის მარტისათვის ამ პროგრამის მოქმედების დრო იწურებოდა
და ისე ჩანდა, რომ იგი უნდა დაეხურათ, მაგრამ, როგორც კი იაპონელებმა გაიგეს ციურიხში
გამოკვლეული ზეგამტარული ოქსიდების შესახებ, მაშინვე გააფართოვეს პროგრამა, რომელშიც
ახლა 2000-მდე მეცნიერი მუშაკია ჩართული.

– ამ მიმართულებით სხვა ქვეყნებში რამდენი ადამიანი მუშაობს?

– 1000-მდე კაცი ევროპაში
და დაახლოებით ამდენივე აშშ-ში.

– წინა წლებთან შედარებით, უკანასკნელი ნობელის
პრემიები მიენიჭათ ისეთი სამუშაოებისათვის, რომლებიც თვალსაჩინოა ფართო მასებისათვის. გვირაბული მიკროსკოპი იძლევა მიკროო- ბიექტების
თვალსაჩინო გამოსახულებას; ზეგამტარობის მოვ- ლენა ცხადად ჩანს მაგნიტურ ველში ზეგამტარის მოთავსებით, რომელიც ამ დროს ჰაერში თავისუფლად
ფარფატებს. ელემენ- ტარულ ნაწილაკთა მოვლენების დემონსტრირება კი, რომელთაც ბოლო წლების
ნობელის პრემია მიენიჭათ, ერთობ ძნელია.

– მართლაც, უკანასკნელი
ორი გამოკვლევის შედეგები, რომელთაც ნობელის პრემია მიენიჭათ, მარტივი და თვალსაჩინოა,
მაგრამ მათ საფუძველში არსებული მოვლენები, მაგალითად, ხვრელურობა, – არათვალსაჩინოა,
ხოლო ზეგამტარობის შემთხვევაში საერთოდ არაა ცნობილი, რა ხდება კერამიკული მასალის
კრისტალურ მესერში.

– როგორი იყო თქვენი კოლეგების რეაქცია, როცა გაიგეს, რომ ნობელის მეორე პრემია
ზედიზედ მიენიჭა ერთსა და იმავე კოლექტივს?

– იმ მომენტში, როცა
ნობელის პრემიის მინიჭების ირგვლივ გადაცემა მიმდინარეობდა, ტელეფონით ვლაპარაკობდი
და ცალი ყურით ვუსმენდი. ამიტომ ვერ შევნიშნე ჩემი კოლეგების რეაგირება, ხოლო შემდეგ,
როცა სტოკჰოლმში დავრეკე, თანამშრომლები შემომეხ- ვივნენ გულისყურით და უსმენდნენ საუბარს. უცნობი მამაკაცის ხმამ დაგვიდასტურა, რომ მართლაც მომენიჭა
1987 წლის ნობელის პრემია ფიზიკაში. მიუხედავად ამისა, მაინც ბევრი სულელური აზრი გამიელვებდა
ხოლმე და ნამდვილად მხოლოდ მაშინ გავიხარე, როცა მივიღე ტელექსი, რომელზეც შავით თეთრზე
ყველაფერი ეწერა. ამის შემდეგ ადგილობრივი რადიოგადაცემითაც გვაუწყეს ყოველივე, რამაც
დიდი აღელვება გამოიწვია.

– ამ ახალმა სიტუაციამ იმოქმედა თუ არა თქვენს
პირად ცხოვრებაზე? მაგალითად, გაქცევენ თუ არა ყურადღებას ქუჩაში?

– ხანდახან ვამჩნევ,
გამვლელები შემომაჩერდებიან. როცა მეგობარ ქალთან ერთად ქალაქგარეთ ერთ-ერთ სასაუზმეში
ვიჯექი, ვიღაცამ რამდენჯერმე გაიარა ჩვენს
მაგიდასთან, ალბათ, იმისათვის, რომ კარგად დავემახსოვრებინე, მაგრამ, ამავე დროს, კმაყოფილებით უნდა შევნიშნო: ადამიანები ცნობისმოყვარეობის გამოჩენით
თავს მაინცდამაინც არ მაბეზრებენ.

– თქვენი ეზოს მეზობლები? – ისინი როგორ მოიქცნენ?

– მათ ჩემთან ერთად
გაუხარდათ. იმავე დღეს, საღამოს, როცა სამსახურიდან დავბრუნდი, ზეიმიც გამიმართეს.

– ახლა, ალბათ, თავს გაბეზრებენ, რომ წაიკითხოთ
მრავალი ლექცია თქვენს დარგში.

– ამ მხრივ ცოტა რამ
თუ შეიცვალა. მიწვევები მანამდეც საკმარისი
მქონდა. ერთადერთი, რაც შეიცვალა – ეს ჰონორარია.

– როგორ ფიქრობთ, მაღალტემპერატურული ზეგამტარობის
აღმოჩენით დაიწყება თუ არა ტექნიკის ახალი ეპოქა?

– ეს ხსნის ფანტასტიკურ
პერსპექტივას, მაგალითად, ელექტროენერგიის გადაცემაში.

– ზეგამტარული კერამიკა არის საკმაოდ მყიფე
მასალა, ხოლო ენერგიის გადასაცემად საჭიროა სადენები. ეს არის ერთი მიზეზი, რაც ფანტასტიკური
პროექტების ავტორებს წინ ეღობება.

– ფანტაზია იმიტომ
არსებობს, რომ გადავწყვიტოთ პრობლემები და არა იმისთვის, რომ შევქმნათ ახალი წინააღმდეგობანი.
მით უმეტეს, რომ ასეთი მოსაზრებანი ეყრდნობა არასწორ ინფორმაციას. ხომ ისწავლეს გაეკეთებინათ სადენები ძალიან მყიფე ინტერმეტა- ლური
ზეგამტარებისაგან. ახლა ამუშავებენ ისეთი კომპოზიტების ტექნოლოგიას, როცა მყიფე მასალა
ჩაისმება პლასტიკურ მატრიცაში. ზეგამტარული კაბელის თვისებები, რომელიც ასეთი კომპოზიტების საფუძველზე მიიღება, შეიძლება გავაუმჯობესოთ
შემდგომი თერ- მული დამუშავებით.

– დასაშვებად მიგაჩნიათ, რომ ამგვარი ტექნოლოგია
დაძლევს კერამიკის ნაკლს?

– ამ მიმართულებით
უკვე გადაიდგა პირველი ნაბიჯები. დანამცეცებული კერამიკით ავსებული ლითონის ცილინდრებს
სადენივით ჭიმავენ. თერმული დამუშავების შემდეგ ასეთი სადენი ხდება ზეგამტარი, ოღონდ იგი კარგავს ზეგამტარობას უმნიშვნელო დენის გავლის დროს. ეს მაინც იძლევა უკანდახევის საფუძველს. გავიხსენოთ, რომ ინტერმეტალური ზეგამტარი
პრაქტიკული მიზნებისათვის გამოიყენეს მისი აღმოჩენიდან ოცი წლის შემდეგ. ჩვენ ჯერ მხოლოდ
ერთი წელი დავკარგეთ და ამის გამო სიძნელეებს არ უნდა შევუშინდეთ. ახლა მთელ მსოფლიოში
მუშაობენ ზეგამტარული კომპოზიტური მასალების შესაქმნელად, რაც პრაქტიკაში გამოდგება.

– როგორია ყველა ამ წამოწყების საბოლოო მიზანი?
როგორ გადაწყდება ენერგიის გადაცემის პრობლემა?

– დიახ, სპეციალისტები
ფიქრობენ, რომ ძლიერი გამტარები, რომლებიც იმუშავებენ აზოტის დუღილის ტემპერატურაზე,
დამზადდება 2000 წლისათვის. როცა საუბრობენ ენერგიის გადაცემაზე, მუდამ გულისხმობენ სადენებს, მაგრამ ამ მიზნისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ზეგამტარული აფსკები, რომელსაც უკვე აფენენ სხვადასხვა მასალის ზედაპირებზე. მაგალითად აშშ-ში
მინას პლაზმური ნახერხით ფარავენ. ერთი შეხედვით,
ამას სპორტული ინტერესი აქვს, მაგრამ ეს ტექნოლოგია
შეიძლება გამოყენებულ იქნეს იმ შემთხვევაში,
როცა ახდენენ გარეშე მაგნიტური ველის ეკრანიზებას. სურვილის შემთხვევაში ამგვარი აფსკით შეიძლება დაფარო დიდი შენობის კედლებიც. თუ ზეგამტარული აფსკით დავ- ფარავთ
სპილენძის ან ალუმინის გამტარს, მიიღება ზეგამტარული კაბელი.

– ოღონდაც, თქვენ დაგავიწყდათ სიცივე.

– აქ პრობლემას ვერ ვხედავ. ხომ შეიძლება, ნავთობის გადამტან მილებში
გავუშვათ თხევადი აზოტი? ამით არაფერი დაშავდება.

– და საერთოდ, შეიძლება თუ არა, რომ ზეგამტარობა წარმოიშვეს ოთახის ტემპერატურაზე?

– 1987 წლის აღმოჩენების შემდეგ ვერავინ გაბედავს იმის მტკიცებას, რომ ეს არ შეიძლება, თუმცა რამდენიმე
წლის წინათ ითვლებოდა, რომ ზეგამტარობის ტემპერატურული
ზღვარია 30° და მისი გადალახვა შეუძლებელია. ჩვენ მივეჩვიეთ: არასოდეს ვთქვათ
“არა”.

– წინსვლაზე ფიქრი ემპირიულ ძიებას დაეფუძნება თუ თეორიულ მოსაზრებებს? მაგალითად, მასალათა კრისტალური სტრუქტურის განსაკუთრებულობას? თქვენ ხომ მუშაობა თეორიით დაიწყეთ?

– რამდენადაც ვიცი,
აქ ჯერ კიდევ არავითარი ახსნა-განმარტება არ არსებობს. ჩვენ უფრო მეტად უნდა შევისწავლოთ
კერამიკული ზეგამტარული ოქსიდების ფიზიკური
გარდაქმნები. უნდა შევისწავლოთ მასზე ციკლური თერმული დამუშავების
ზეგავლენა. ყველაფერი ეს მძიმე სამუშაოა, რაც
უნდა გაკეთდეს.

– თქვენ ოქსიდების ერთგული რჩებით?

– დიახ, ოღონდ ვცდილობთ
სხვა ელემენტების კომბინირებასაც.

– ამ სამუშაოთა ეშხია
სხვადასხვა ვალენტობასთან თამაში. ჩვენ კრისტალურ მესერში ერთმანეთს ვუკავშირებთ სხვადასხვა
რადიუსის იონებს, საფუძვლად ვიღებთ გარდამავალი
ელემენტების სხვა კომბინაციებსაც. ჩემთვის არ იქნება მოულოდნელი, თუ ექსპერიმენ- ტების
დროს უკუშედეგებს მივიღებთ. ჩვენ ეს ბევრჯერ მოგვსვლია და ამას კიდეც შევეჩვიეთ.

– როგორია თქვენი ახლანდელი კვლევის მიზანი?

ვცდილობთ, გავაფართოოთ
ზეგამტარულ მასალათა პალიტრა. აქ საჭირო იქნება ქიმიური ეშმაკობანი. ამჟამად ყველაზე მეტად დაინტერესებული ვართ სპილენძით, რომელიც ზეგამტარული კერამიკის ძირითად ელემენტად ითვლება.
სპილენძის შემცვლელს თუ ვიპოვით, ეს უდიდესი
წარმატება იქნება.

სიმშვიდის ადგილი უცვლელია

მიერ

admin

27 მაისი, 2013 - 01:00

მე და ჩემი საყვარელი პერსონაჟი ბავშვობაში არ შევხვედრივართ ერთმანეთს. ჯოან როულინგს ჰერმიონ გრეინჯერი ოთხმოცდაათიანებში რომ შეექმნა, ადრევე დავიჯერებდი, რომ ხუთოსანი, წიგნების გროვაში ჩაკარგული გოგოც შეიძლება წიგნის გმირი იყოს. არადა, ბევრი ვიარე და ვიკითხე, სანამ მას აღმოვაჩენდი და ის-ის იყო, შევეგუე აზრს, რომ ჩემისთანებზე არავინ წერს, რომ ჰერმიონიც გამოჩნდა იმის დასტურად, რომ კითხვა და თავგადასავლების ძიება ერთმანეთს ხელს არ უშლის და კარგად სწავლა სულაც არ გულისხმობს მოსაწყენ ცხოვრებას.

დეიდაჩემი ბიბლიოთეკაში მუშაობდა. ბავშვობის ბევრი კარგი დღე სწორედ იქ გავატარე. უზარმაზარ, ჭერს მიწვდენილ თაროებს შორის სეირნობა მიყვარდა. წიგნების გადმოლაგებას არავინ მიშლიდა. ვეძებდი, ვარჩევდი და ვკითხულობდი. წიგნების მტვრისა და სუნის ხსენებაზე დღემდე იქაურობა მახსენდება, ნახევრად ჩაბნელებული, უზარმაზარი საცავი, რომელიც უამრავ საიდუმლოსა და თავგადასავალს იტევდა.

ახლა ბიბლიოთეკებზე მეტად წიგნის მაღაზიები მიყვარს. არ ვიცი, ამას ჩემი მესაკუთრე ბუნება განაპირობებს თუ რაიმე სხვა, მაგრამ ფაქტია – თავს ვერსად ვგრძნობ ისე მშვიდად, როგორც წიგნის მაღაზიაში და ქალაქს, სადაც წიგნის კარგ მაღაზიას ვერ ვიპოვი, მგონია, რაღაც აკლია, სწორედ ის რაღაც, რაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია ჩემთვის.

ჰოდა, დღეს ჩემს მეხსიერებაში ვიქექები და ფრაგმენტებს წინ გილაგებთ. მათ წიგნების სუნი აქვთ, მე კი ეს სუნი ისევე მიყვარს, როგორც საკუთარი ბავშვობა.

ბოსტონი. თებერვალი ნამდვილად არ არის საუკეთესო თვე ამ ქალაქის მოსანახულებლად, მაგრამ მე და ჩემი მეგობრები ბოსტონში სწორედ თებერვალში აღმოვჩნდით, ჰარვარდის უნივერსიტეტის ორგანიზებულ კონფერენციაზე. რა თქმა უნდა, ციოდა, ოკეანიდან მონაბერი ქარი ქურთუკებშიც ატანდა და კანშიც, დღისით საშინლად გვეძინებოდა და ცხოვრების ხალისს შუაღამისას ვიბრუნებდით, მაგრამ მაინც მოვახერხეთ ბოსტონის ქუჩებში გასეირნება – ბოლო დღეს, ჩემი დაჟინებული მოთხოვნით, გზამკვლევში აღმოჩენილი პატარა გალერეის სანახავად წავედით, სადაც, ჩვენ ხელთ არსებული ინფორმაციით, პიკასოს რამდენიმე ნახატის ორიგინალი იყო გამოფენილი. მითითებულ მისამართზე გალერეა არ დაგვხვდა, სამაგიეროდ, ორიოდე ქუჩა გავიარეთ და წიგნის მაღაზიას მივადექით. ასეთი მაღაზია მანამდე მხოლოდ ფილმებში მენახა: უზარმაზარი, რამდენიმესართულიანი, ნათელი, უამრავი წიგნით, მოღიმარი ადამიანებით, ყავის სუნით, შექსპირით, ბიტნიკებით, სულის შეხუთვამდე მაგარი პოეტური კრებულებით. მოკლედ, მაშინ მივხვდი, როგორი შეიძლება იყოს სამოთხე ჩემისთანა ადამიანისთვის. უკან დაბრუნებულმა აღმოვაჩინე, რომ ჩემს მეგობარს ბენაზირ ბჰუტოს ავტობიოგრაფიული წიგნი უყიდია, მე კი არა. ჯერ ვითავხედე და მაჩუქე-მეთქი, ვთხოვე. უარი რომ მივიღე, შედარებით ძვირად მოყიდვაც შევთავაზე. ბოლოს უკან დავიხიე და მათხოვა. მას შემდეგ ექვსი წელი გავიდა და ბჰუტო დღესაც ჩემს თაროს ამშვენებს. დარწმუნებული ვარ, ჩემი მეგობარი ბედნიერია, რომ მისთვის „წართმეულმა” წიგნმა ჩემს მშვენიერ კოლექციას ჩაუყარა საფუძველი – იქიდან მოყოლებული, ცნობილი ქალების ავტობიოგრაფიულ და ბიოგრაფიულ წიგნებს ვაგროვებ.

თესალონიკი. ბერძნული გაზაფხული მიყვარს, ფორთოხლების სუნით გაჟღენთილი გაზაფხული. მიუყვები თესალონიკის ვიწრო ქუჩებს, გვერდით ფორთოხლის ხეების მწკრივი მიგყვება. აქ ყველა გზა ზღვისკენ მიდის და მაშინაც კი, როცა გგონია, რომ მზიანი, ხმაურიანი თესალონიკი, სადაც ყველაზე მეტად ცეკვა, სიმღერა და შუადღის მშვიდი ძილი უყვართ და თვეში ერთხელ აუცილებლად იფიცებიან, შენი ქალაქი სულაც არ არის, რომელიმე პატარა ქუჩაზე შეიძლება, იპოვო წიგნის მაღაზია, სადაც ნებისმიერ დროს გაიქცევი. გაქცევის მიზეზი კი ყოველთვის მოიძებნება: სახლიდან შორს ყოფნა, მონატრება, ბევრი სამეცადინო, მასპინძელი ერის ხასიათთან შეუგუებლობა, სრულიად გაუგებარი სიყვარული… ჰოდა, თუ გაქცევაა, წიგნის მაღაზიაში გაქცევა იყოს, მით უმეტეს, თუ მაღაზიის მეპატრონე სასწაულებს ახდენს შენი ხათრით, სპეციალურად შენთვის იწერს წიგნებს, აუცილებლად გადანახული აქვს წიგნები, რომლებიც მოგეწონება და არასოდეს ეზარება, შენ გამო საწყობი გადაატრიალოს. იქნებ ვინმემ თქვას, რომ ამაში არაფერია გასაოცარი – როცა ფულს იხდი, შესაბამისი პროდუქტიც უნდა მიიღო, მაგრამ დამიჯერეთ, ყველას არ შეუძლია წიგნის გაყიდვა, ყველას არა აქვს წიგნებსა და ადამიანებთან ერთდროულად ურთიერთობის ნიჭი.

ბრიუსელი. ბრიუსელი იმ ქალაქთაგანია, რომელთა ქუჩებსაც იშვიათად ვიხსენებ. თითქმის არასდროს მენატრება. ზოგჯერ მგონია, რომ არც გამიჩნდებოდა ბრიუსელში დაბრუნების სურვილი, რომ არა ორი რამ: შოკოლადიანი მარწყვი და სრულიად შემთხვევით აღმოჩენილი წიგნის მაღაზია. ზემოთ უკვე ვთქვი ორიოდე სიტყვა ჩემი ბავშვობის შესახებ. ბიბლიოთეკის თაროებს შორის თავგადასავლების მაძიებელ პატარა გოგოდ ყოფნის ის არაჩვეულებრივი შეგრძნება სწორედ ბრიუსელში დამიბრუნდა. იატაკზე ვიჯექი, წიგნებს ადგილს ვუცვლიდი, ჩემ გარშემო ვალაგებდი, არავინ არაფერს მიშლიდა. ცხადია, წიგნის კითხვა უდიდეს თავისუფლებასა და სიამოვნებას ანიჭებს ადამიანს და მგონი, წიგნის არჩევაც არ არის ნაკლები. ბრიუსელის წყალობით ჩემს ბიბლიოთეკას არაჩვეულებრივი წიგნები შეემატა და კიდევ ერთი რამ: ჩემი უძილო ღამეების ერთგული თანამგზავრი, ჩემი ნაწერების თანაავტორი – ჭიქა, რომელსაც ინგლისურად აწერია: ვირჯინია ვულფი, „საკუთარი ოთახი”.

თბილისურ მაღაზიებზე ბევრს არ ვილაპარაკებ. დარწმუნებული ვარ, თავადაც მშვენივრად იცით, სად გირჩევნიათ წიგნების შეძენა. უბრალოდ, ვიტყვი, რომ ყველაზე ხშირად „დიოგენეს” და „სანტა ესპერანსას” ვსტუმრობ. მიზეზი მარტივია – მიყვარს, როცა კონსულტანტები მართლა კონსულტანტები არიან და თავიანთი დამოკიდებულება აქვთ ავტორებისა და წიგნების მიმართ.

რადგან ქალაქებზე მოვყევი და თან ზაფხული მოდის, ბათუმს ვერ გამოვტოვებ. ბათუმი ჩემი სიმშვიდის ქალაქია, წელიწადის ყველა დროისთვის საუკეთესო ქალაქი, სადაც დანარჩენ სამყაროზე არ ვფიქრობ. მალე ბათუმს ისეთი მაღაზია ექნება, როგორსაც ნამდვილად იმსახურებს – „წიგნები ბათუმში”, მე კი – კიდევ ერთი მიზეზი აჭარაში ხშირად ჩასასვლელად.

რაზე შეიძლება ოცნებობდეს ჰერმიონ გრეინჯერი მას შემდეგ, რაც ბოროტება დამარცხდება და ჯიუტი რონ უისლიც დაყრის ფარ-ხმალს მის წინაშე? მგონი, საკუთარ წიგნის მაღაზიაზე, სადაც ჯადოსნური წიგნებით სავსე თაროები ჭერს მისწვდება, სადაც ადამიანები ყოველთვის იპოვიან თავშესაფარს მოსაწყენი ყოველდღიურობისგან გასაქცევად, სადაც სხვადასხვა თაობის ჰერმიონები ურთულეს კითხვებზე პასუხს იპოვიან მაშინ, როცა ეს ყველაზე მეტად დასჭირდებათ მათ, მათ მეგობრებს და საზოგადოებას.

ნოდარ ბეგიაშვილი – ხატვის პროცესში ნასწავლი „ვეფხისტყაოსანი“

მიერ

admin

27 მაისი, 2013 - 01:00

ანიმაციური ფილმი სრულიად საქართველოს ბავშვების ხმებითა და ნახატებით

„შემეცნების პროცესი ბევრად უფრო ეფექტური ხდება, როცა ბავშვებს მათსავე ენაზე ველაპარაკებით”, – ამბობს რეჟისორი ნოდარ ბეგიაშვილი, რომელიც უკვე ორი ათეული წელია, ბავშვების ნახატების გაცოცხლებით ანიმაციურ ფილმებს ქმნის. დაახლოებით ათი წლის წინ კი გადაწყვიტა, „გაცოცხლებული ნახატებით”, ანუ თამაშით, მათთვის „ვეფხისტყაოსანი” ესწავლებინა. მის მიერ დაარსებულ სტუდია „ტელევეზირს” მთელ საქართველოში ასეულობით ბავშვის ნახატი და ხმა აქვს შეგროვებული და პროცესი კვლავაც გრძელდება. ნოდარ ბეგიაშვილს გადაწყვეტილი აქვს, ბავშვთა ნახატებით შემნას ანიმაციური ფილმი „ვეფხისტყაოსანი”, რომელიც ბავშვების მიერვე იქნება გახმოვანებული. თუმცა წინ კიდევ რამდენიმე წლის შრომაა.

„სასკოლო ასაკის მოზარდებისთვის ნაწარმოების ძველი, არქაული ენა, ასევე გმირების, ერთი შეხედვით, წინააღმდეგობრივი ხასიათები, თავბრუდამხვევი პერიპეტიები ისეთ დიდ ბარიერებს ქმნის, რომ პოემის აღქმა ერთი შეხებით თითქმის შეუძლებელია, თუმცა ჩვენ მიერ მიგნებულიხერხი – ბავშვებთან ურთიერთობა `გაცოცხლებულინახატებით~, მათივე ენით, საშუალებას გვაძლევს, შემეცნებითი პროცესი უფრო სახალისო გავხადოთ”, – გვიზიარებს გამოცდილებას რეჟისორი.

– როგორია „ვეფხისტყაოსანზე” მუშაობის პროცესი?

– დღეს პროექტს ამგვარი ფორმა აქვს: კვირა დღეს ჩვენთან მოდიან 5-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვები, ვირჩევთ პოემიდან რომელიმე ამბავს, ვკითხულობთ, ვხსნით, ვმსჯელობთ და ვიწყებთ მის დასურათებას. და ხდება ისე, რომ „ჯდა მტირალი წყლისა პირსა” ოთხი სიტყვა კი აღარ არის, არამედ მთელი სამყარო. ამ პროცესში ერთია სტროფების ზეპირად სწავლა, მეორე – დასურათება, ხოლო როცა ამ სტრიქონებს უკვე ხმამაღლა ამბობენ, ეს სიტყვების რახარუხი კი აღარ არის, უკვე გაცნობიერებული ცოდნაა. სკოლაში ბავშვებისთვის ყველაზე საძულველი ფორმაა ტექსტის ზეპირად ჩაბარება, რაც, ამავე დროს, არაეფექტურია – სწავლობ არა იმისთვის, რომ შენთვის გქონდეს, არამედ იმისთვის, რომ თავიდან მოიშორო. ხატვის პროცესში კი ბავშვები იწყებენ „ვეფხისტყაოსანზე” ფიქრს. პოემის შესწავლის კიდევ ერთი ხერხია მისი ინსცენირება – ნიქოზში დავდგით 40-წუთიანი სპექტაკლი. და როცა თამაშობენ, ბავშვები ხვდებიან, რომ არაფერი ამ პოემაში უცხო არ არის.

ეს პროექტი იმიტომ დავიწყე, რომ ფილმის გაკეთება მინდოდა, მაგრამ სწავლების პროცესი ისეთი საინტერესო აღმოჩნდა, რომ მინდა, დიდხანს გაგრძელდეს. 3000-მდე ნახატი მაქვს და 800-ზე მეტი ბავშვი მყავს ჩაწერილი, მაგრამ მინდა, 2-3 წელი კიდევ ვიარო საქართველოში და ხმები და ნახატები მოვაგროვო. კულტურის სამინისტრო დაგვპირდა, რომ დაგვეხმარება, რეგიონებში ექსპედიციები მოვაწყოთ. მერე კი ეს ყველაფერი ფილმად აიკინძება. ბუნებრივია ფილმში ყველა ნამუშევარი ვერ მოხვდება, ამიტომ ვაკეთებთ ვებსაიტს, სადაც დაიდება ყველა ნახატი და ხმა, ხოლო მომხმარებელს შეეძლება, ამოირჩიოს ნახატები და სტროფების მიხედვით თვითონ დაალაგოს.

– თუ იცნობენ თქვენთან მოსვლამდე ბავშვები ამ პოემას?

– თბილისში „ვეფხისტყაოსანი” ზეპირად ძალიან ცოტამ იცის. მეგონა, რეგიონებში უფრო ეცოდინებოდათ, მაგრამ მთლად ასეც არ არის. იდეალური შემთხვევაა, როცა ადგილზე გვხვდება პედაგოგი, რომელსაც უყვარს ეს პოემა და მოსწავლეებს მის შესახებ ესაუბრება. ასეთი იყო, მაგალითად, ყაზბეგში მათემატიკის მასწავლებელი ნაზი ჩოლოყაშვილი, ხევსურეთში – შუქია არაბული. 23 წლის გოგო ასწავლის ბარისახოში. როცა 2-3 სტროფი უკვე იციან, სულ სხვა სიღრმეებზე ვიწყებთ მუშაობას.

თბილისის 43-ე სკოლის მასწავლებელი ნანო ნოზაიძე პირველი კლასიდან ასწავლიდა თავის მოსწავლეებს ამ ტექსტს, დღესაც მთელი კლასი მოდის ხოლმე ჩემთან სახატავად. ასეთივე სიტუაცია დაგვხვდა სკოლა „IB-მთიებში” – ბავშვებმა ავთანდილის ანდერძი იცოდნენ ზეპირად. ხდება ისეც, რომ ჩვენ ჩავდივართ და პირველად ჩვენგან იგებენ ამ პოემის შესახებ. მაშინ ყველაფრის თავიდან ახსნა გვიწევს.

სწავლების პროცესში ჩვენ პრივილეგია გვაქვს, რადგან ბავშვებს ვეუბნებით, რომ გვსურს, მათი ნახატებით გავაკეთოთ ფილმი, შესაბამისად, მოტივაცია უჩნდებათ და სწავლობენ, მაგრამ ჩემთვის მთავარი არ არის მხოლოდ ფილმის გაკეთება – მინდა, ბავშვებს გავუღვიძო ინტერესი „ვეფხისტყაოსნის” სამყაროსადმი. სვანეთში რომ ვიმუშავეთ, ბავშვებმა სამ-სამი სტროფი ისწავლეს.შემთხვევით მეორედ მომიწია ჩასვლა და გავოცდი: უკვე თავები იცოდნენ.

ადამიანები იმას ვირჩევთ, რაც ნაცნობია, მარტივი, გასაგები. თუკი „ვეფხისტყაოსანს” შევხედავთ როგორც მე-12 საუკუნეში შეთხზულ რთულ ტექსტს, მასთან მიახლოება დაგვაფრთხობს. როცა ბავშვებს სიტყვებს ვუხსნით, მათ მეტყველებაში ახალი ფერები ჩნდება, ლექსიკა მდიდრდება. პირველ და მეორე დღეს გაკვირვებულები გვიცქერიან, შეიძლება, ვერც გაიგონ. მესამე დღეს ნავსი ტყდება და მერე უკვე თვითონ მელაპარაკებიან რუსთველის ენით, აფორიზმებით. სწავლის პროცესში, ასევე, მივმართავთ კალიგრაფიასაც. როცა ასურათებ ან წერ, უფრო მეტად შენი ხდება ეს ნაწარმოები, პირდაპირ შენში გადმოდის, შენში იღვრება.

ჩემთან საუკეთესოები მოდიან. აღფრთოვანებული ვარ ამ თაობით. „თუ თავი შენი შენ გახლავს, ღარიბად არ იხსენები” – ეს ნაწარმოები სწორედ ამის რწმენას გაძლევს. ევროპული კანონები ვერ გვიშველის, თუ ჩვენ თვითონ არ გავიზარდეთ… და რომ ვიზრდებით, ამასაც ვგრძნობ.

– „ვეფხისტყაოსანი” თამამი არჩევანია, როდესაც საქმე ბავშვებს ეხება. რატომ აირჩიეთ ეს პოემა და არა რომელიმე ზღაპარი?

– მივხვდი, რომ გაცოცხლებული ნახატებით ყველაფერზე შეიძლება ესაუბრო ბავშვებს, ამიტომ იმაზე საუბარი ჯობია, რაც მნიშვნელოვანია, „ვეფხისტყაოსანზე” მნიშვნელოვანს კი რას ვიპოვიდი!

როცა ეს ხმამაღლა ვთქვი, გარშემო მყოფთა პირველი რეაქცია ორაზროვნი იყო. პირველი აქცია ახალგორში გავმართეთ 2003 წელს – მეუფე ისაიამ გვთხოვა, ბავშვთა სახლისთვის რამე გაგვეკეთებინა. როდესაც მივედით, 70 აღსაზრდელი დაგვხვდა. ვიკითხე, აბა, „ვეფხისტყაოსანი” ვინ იცით-მეთქი. მაშინ პირველად ჩავწერეთ ბავშვების ხმები. მასალა რომ გადავათვალიერე, იმდენად საინტერესო აღმოჩნდა, გადავწყვიტეთ, საქართველოს რეგიონებში მოგვეწყო ექსპედიციები და ბავშვთა ნახატებთან ერთად მათი ხმებიც შეგვეგროვებინა. მოვიარეთ ჯავახეთი, კახეთი, სვანეთი, მთიულეთი, თან ვაჩვენებდით ჩვენს ფილმებს, ვუხსნიდით, რა შეიძლებოდა გაგვეკეთებინა მათი ნახატებით. მერე ეკრანზე ვაჩვენებდით ერთ სტროფს და ვაჯიბრებდით, ვინ უფრო სწრაფად დაისწავლიდა. ეს პოემა იმითაა უნიკალური, რომ ყველა, თავისი ასაკის შესაბამისად, იღებს მისგან იმას, რისი აღქმაც შეუძლია. გარდა ამისა, იგი იძლევა პასუხს ყველა შეკითხვაზე, რაც ადამიანს პიროვნებად ჩამოყალიბებისთვის სჭირდება. ვფიქრობ, რუსთაველის სამყაროს გაცნობა 5 წლის ასაკიდან დროულია.

– „ვეფხისტყაოსნის” სწავლების მიმართ სკოლასა თუ საზოგადოებაში სხვადასხვაგვარი დამოკიდებულება არსებობს…

– მეკითხებიან, რატომ უნდა ვისწავლოთ ზეპირად. ახსნისას ასეთ მაგალითს ვიშველიებ ხოლმე: როდესაც გოგონას უკეთია სამკაული, ხედავთ, როგორი მშვენიერია ის, როგორ ბრწყინავს… ხოლო როცა ლექსი იცის ადამიანმა, შიგნიდანაა შემკული, შიგნიდან ანათებს.

„ვეფხისტყაოსანი”, ერთგვარად, ჩვენი ქვეყნის კონსტიტუციაა; მოიცავს უზარმაზარ საკრალურ ცოდნას, რასაც ქართველები ატარებდნენ გულით, ხოლო როცა ზეპირად სწავლობ ნაწარმოებს, მთელი ეს ცოდნა შენში გადმოდის, ხოლო იმის შეგნება, რომ რაღაც იცის, ხდის ადამიანს პიროვნებად.

ინდოეთში ვედების ჩაწერა სირცხვილად მიიჩნეოდა. პირველ საუკუნემდე არ ჩაუწერიათ. ცოდნის გარეთ გამოტანა მის გაუფასურებას ნიშნავდა, ამიტომ ძველმა ხალხმა ზეპირად იცოდა უზარმაზარი პოემები. ადამიანი ფასობდა იმით, რა იცოდა და არა იმით, რა ჰქონდა. მამაჩემი მიყვებოდა, რომ სოფლებში, სადაც მღვდელბი ასწავლიდნენ წერა-კითხვას, ვინაიდან წიგნები ცოტა იყო, ერთხელ აჩვენებდნენ ტექსტს და ზეპირად უნდა დაესწავლათ. რა უცნაურიც არ უნდა მოგეჩვენოთ, ეს შესაძლებელი იყო. ადამიანს შეუძლია წაკითხული ტექსტის მთლიანად დამახსოვრება, უბრალოდ, თანამედროვე ადამიანებმა გონება გავაზარმაცეთ. გონების ფლობა, მისი სრულყოფა, ისევე შესაძლებელია, როგორც სხეულის განვითარება ვარჯიშით. აზროვნების საშუალებით მაღლდება ადამიანი გარე სამყაროზე.

– სკოლასა და ოჯახს შორის გამუდმებით მიმდინარეობს კამათი ბავშვის აღზრდაში მთავარი როლის შესახებ. თქვენ რა დასკვნის გამოტანა შეგიძლიათ მოსწავლეების მაგალითზე?

– ყველაფერი მაინც ოჯახიდან მოდის. ბავშვი პირდაპირი ანარეკლია იმ შეხედულებების, ურთიერთობებისა და ფასეულობების, რაც ოჯახში ტრიალებს. სკოლაში ეს ყველაფერი წარმოჩნდება. თუ მასწავლებელი ძლიერი პიროვნებაა, რაღაც ცვლილებებს ისიც მოახდენს, მაგრამ სკოლა მაინც ასპარეზია, პიროვნება ოჯახში ყალიბდება. სკოლა ვერ უშველის, თუ ფასეულობებს ოჯახში არ ჩაეყარა საფუძველი. ამიტომ სკოლამ მშობლებს უნდა აუხსნას, რომ შვილის აღზრდა მათი პასუხისმგებლობაც არის, უპირველესად, მათი „ტვირთია”. ის, რომ მშობელი დაკავებულია და ბავშვისთვის აღარ სცალია, ტყუილი მიზეზია – ერთი წუთიც კი კმარა ბავშვისთვის მიმართულების მისაცემად – როგორ შეხედავ, რას გაუზიარებ, როგორ აჩვენებ შენს დამოკიდებულებას სამყაროს მიმართ, რად აღიარებ თვითონ მას. მე მინდა, ჩემი შვილი იყოს დამოუკიდებელი, თვითონ იყოს, თვითონ აირჩიოს, მე მხოლოდ ვაჩვენებ. სწავლის პროცესი, გარდა იმისა, რომ დაგროვილი ცოდნის გადაცემას გულისხმობს, საკუთარი თავის პოვნასაც ნიშნავს, საკუთარ შესაძლებლობებში დარწმუნებას, რომ პიროვნებას შეუძლია რაღაცის გაკეთება, შემეცნება.

– როგორ „გაცოცხლდნენ” პირველად ბავშვების ნახატები?

– საბავშვო გადაცემა „ტელევეზირი” პირველად 1994 წლის7 იანვარს გამოჩნდა „პირველი არხის” ეკრანზე. ეს ის დრო იყო, როცა ქვეყანაში უშუქობის, უფულობის პერიოდი იდგა და ჯიხურებში გამოჩენილ „სნიკერსებს” ბავშვები შორიდან შეჰყურებდნენ. ერთხელ ხილიანის ქუჩაზე ყური მოვკარი მათ ლაპარაკს, როგორ უხსნიდნენ ერთმანეთს ამ შოკოლადის გემოს. იმ დღეს, სახლში მოსულს, ჩემმა 4 წლის შვილმა დამახვედრა ნახატი – ტელევიზორის ჩარჩოში მოქცეული ბიჭის პორტრეტი. ნახატი ჩემს მეგობარს წავუღე, რომელიც სარეკლამო სააგენტო „ტვ-პლუსში” მუშაობდა და კომპიუტერი ჰქონდა – იქნებ ტუჩები აუმოძრაო-მეთქი. და აი, ტელევიზიის ეთერით სასაცილო კაცუნამ თავი „ტელევეზირად” გამოაცხადა და ბავშვებს სთხოვა მისთვის ნახატები გამოეგზავნათ, თან დაჰპირდა, გაგიცოცხლდებიანო… მოდიოდნენ მშობლები და მოჰქონდათ ნახატები. ძალიან პოპულარული გახდა ეს გადაცემა. თვითონ ნახატი გვეუბნებოდა, რა შეიძლებოდა გამოსულიყო მისგან. პირველი ანიმაციური ფილმიც მაშინ გავაკეთეთ – „ანდრო და დარო”, რომელიც და-ძმას შორის დიალოგს ასახავდა და მხოლოდ ერთი ნახატით გაკეთდა. საბავშვო გადაცემა „ტელევეზირმა” ოსტანკინოს საერთაშორისო ტელეფესტივალზე „ტელიკ-94″ მიიღო მთავარი პრიზი და პრიზი „ახალი ჟანრის წარმატებული ძიებისათვის”. პროექტით დაინტერესდნენ რუსული ტელეარხები, ჩამოვიტანეთ შეკვეთები, მაგრამ მაშინ ჩვენმა ტელევიზიამ ეს უზარმაზარი შეკვეთა ჩააგდო. ჩვენ ენთუზიაზმზე გავაკეთეთ 12 გადაცემა, მერე კი პირველი არხი დავტოვე. შემდეგ, 1998 წელს, გარემოს დაცვის სამინისტრომ შემოგვთავაზა, „ტელევეზირის” ხერხით გადაგვეღო ფილმი ოზონის შრეზე. ნახატების გაცოცხლება საუკეთესო ხერხია ბავშვებისთვის ინფორმაციის გადასაცემად. გავაკეთეთ 15-წუთიანი ანიმაციური ფილმი „უზარმაზარი ცა”, რომელმაც პარიზში, RIENA International Environmental Film Festival-ზე, მიიღო პრიზი „საუკეთესო ანიმაციური ფილმისათვის”, ხოლო ლონდონში ნაჩვენები იყო მსოფლიოს 50 ქვეყნის გარემოს დაცვისა და ჯანმრთელობის დაცვის მინისტრთა კონგრესზე. ამას მოჰყვა ფილმი „შემოდგომის ავტობუსი”. ორივე ეს ფილმი შეტანილია TACIS-ის ვიდეოთეკაში.

2001 წელს კი გაკეთდა ფილმი „პონტო – შავი, შავი ზღვა”, სადაც არა მხოლოდ ნახატები, ტექსტის ნახევარზე მეტიც ბავშვების დაწერილია და გახმოვანებითაც მათ გაახმოვანეს. ფილმმა უამრავი საფესტივალო ჯილდო დაიმსახურა დასავლეთ და აღმოსავლეთ ევროპასა და აზიაში.

მიზეზი, რამაც ამ ფილმების წარმატება გამოიწვია, ის უშუალობა, გულწრფელობა, სილაღე და თავისუფლებაა, რაც ბავშვთა ნახატებიდან გამოსჭვივის. ბავშვები ხომ გაცილებით გულწრფელნი არიან, ვიდრე დიდები. და მგონია, უფროსებმა კი არ უნდა ვასწავლოთ მათ, ჩვენ უნდა ვისწავლოთ მათგან გარე სამყაროსადმი დამოკიდებულება. მე პროფესიონალი ანიმატორი არ გახლავართ, დრამის რეჟისორი ვარ, ნახატების გაცოცხლება ჩემთვის მაყურებელთან, ბავშვებთან ურთიერთობის საშუალებაა, თან ისეთი ურთიერთობის, სადაც მაყურებელი არის არა პასიური, არამედ შემოქმედებითიპროცესის თანამონაწილეა.

საზღვარგარეთ ამ მოძრაობას ათასჯერ მეტი რეზონანსი აქვს. 2001 წელს თუმანიშვილის თეატრში გავმართეთ აქცია „გაცოცხლებული ნახატები”. ეს ერთდღიანი აქცია იყო იუნისეფის მხარდაჭერით,. მოდიოდნენ ბავშვები, იქვე ხატავდნენ, ჩვენც იქვე ვაცოცხლებდით მათ ნახატებს, ეკრანზე ვუშვებდით და ავტორები თვითონვე ახმოვანებდნენ. ეს აქცია ნახეს გერმანელებმა და მიგვიწვიეს ჰამბურგში, საბავშვო ფესტივალზე, სადაც ეს საბავშვო-შემოქმდებითი აქცია 5 დღეს გაგრძელდა.

– ამჟამად რა ეტაპზეა „ვეფხისტყაოსანი”?

– ყველაფერი კვლავ ენთუზიაზმით კეთდება, ჩემთან ერთდ მუშაობენ სტუდენტები, რომლებიც ჯავახეთის ექსპედიციაში გავიცანით. სურვილი გვაქვს, მოვიაროთ საინგილოს სკოლები, ტაო-კლარჯეთი და ფერეიდანი და იქაური პატარა ქართველების ნახატები და ხმებიც ჩამოვიტანოთ. ფერეიდანში პირველად 2004 წელს ვიყავი, შევხვდი იქაურ ბავშვებს. მათ „ვეფხისტყაოსანი” არ იცოდნენ, მე კი მაშინ დრო არ მქონდა, რომ ამეხსნა, მესწავლებინა… მათ თავიანთი ნახატები გამომატანეს, რომლებიც გავაცოცხლეთ და შემდეგ ბავშვთა ნახატების გალერეაში გამოფენაზე წარმოვადგინეთ. ფერეიდნიდან 30 კაცი ჩამოვიდა ამ გამოფენაზე და ბავშვებიც ჩამოიყვანეს. ირანში, ფესტივალზე ყოფნისას თეირანის საბავშვო ფილმების სტუდიის პრეზიდენტმა კარემია სარემიმ შემომთავაზა, დარჩი ჩვენთან და გააკეთე ფილმი ბავშვების ნახატებითო. კონოცენტრს წარვუდგინეთ პროექტი ქართულ-ირანული ფილმისა, რომელიც აგებული იქნებოდა ფერეიდნელი ბავშვების ნახატებსა და იქ შემორჩენილ ქართულ ფოლკლორზე. მაგალითად, ლექსი „წიმა, წიმა მოიდა” საქართველოში აღარ არსებობს, მაგრამ ფერეიდანში ახსოვთ. ეს, დაახლოებით, „მოდი, ვნახოთ ვენახის” ტიპის ლექსია. პროექტმა დაფინანსება ვერ მიიღო და ეს ხიდიც ჩაინგრა… მაგრამ კიდევ მინდა ფერეიდანში ჩასვლა, მსურს, ამჯერად „ვეფხისტყაოსანი” ჩავუტანო, ვასწავლო და დავახატვინო. თუ წარმოვიდგენთ იმასაც, რომ საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში მცხოვრები ბავშვები პოემის სტრიქონებს სხვადასხვა კილოკავზე კითხულობენ, ვფიქრობ, ფილმი მართლაც ძალიან ლამაზი და მრავალფეროვანი გამოვა – „გვაქვს უთვალავის ფერითა…”

P.S. ჩვენ კი ამ ყველაფერს დავამატებდით, რომ სტუდია „ტელევეზირის” სახელოსნოში მისვლა, „ვეფხისტყაოსნის” თემაზე ილუსტრაციების შექმნა და დასწავლილი სტროფების ჩაწერა შეუძლია 5-დან 13 წლამდე ასაკის ყველა ბავშვს, ვისაც კი შოთა რუსთაველის სახელი გაუგია და ვისაც ხატვა უყვარს. სტუდიის მისამართია: ლეონიძის ქ. 18, მე-2 სადარბაზო, მე-5 სართული, კარზე აბრაა – „გაცოცხლებული ნახატები”. ტელეფონი: 299 02 63; მობ.: 577 466 108)ხოლო სტუდია „ტელევეზირში” გაცოცხლებული ნახატები შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ ბმულზე :https://www.televeziri.org.ge

ინფორმაცია პროექტის შესახებ – „ჩვენ ვკითხულობთ, ვსწავლობთ, ვასურათებთ „ვეფხისტყაოსანს” (შემოქმედებითი აქციები – ექსპედიციები, საქართველოს კუთხეებში) – შეგიძლიათ ნახოთ ბმულზე

ასევე, შეგიძლიათ ნახოთ ბავშვების ნახატებით შექმნილი ფილმი „პონტო – შავი, შავი ზღვა”შემდეგ ბმულზე

ბერას ფრედერიკ სკინერის ოპერანტული განპირობებულობის თეორია და პედაგოგიკა

მიერ

admin

27 მაისი, 2013 - 01:00

ამერიკელი ფსიქოლოგი ბერას ფრედერიკ სკინერი, ფილოსოფიურ მეცნიერებათა დოქტორი, 1945-1948 წლებში ინდიანას უნვერსიტეტის ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის დეკანი იყო. 1948 წლიდან გარდაცვალებამდე ჰარვარდში მოღვაწეობდა. მის გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე ამერიკაში ფსიქოლოგიის ისტორიკოსებს შორის ჩატარებული გამოკითხვის შედეგად სკინერმა ყველა დროის ფსიქოლოგთა შორის – მერვე, ხოლო თანამედროვეთა შორის პირველი ადგილი დაიკავა.

1. რა არის ქცევათმეცნიერების ძირითადი დებულება?

ქცევათმეცნიერება აღმოცენდა აშშ-ში მე-20 საუკუნის დასაწყისში. მისი ძირითადი დებულების თანახმად, ფსიქოლოგიამ უნდა შეისწავლოს ინდივიდის ფსიქიკის ის გამოვლინებები, რაც დაკვირვებადი და გაზომვადია, ამიტომ შეიძლება, ობიექტურად და მეცნიერულად შევისწავლოთ და გავზომოთ მხოლოდ ის, რაც ზემოქმედებს ინდივიდზე გარედან (სტიმული) და ინდივიდის რეაქცია მასზე (ქცევა).

2. რატომ მიიჩნევა სკინერი „რადიკალური ბიჰევიორიზმის” მიმდრად და განმავითარებლად?

სკინერი „რადიკალური ბიჰევიორიზმის” მიმდევარი და განმავითარებელი იყო. ამ მეცნიერული მიდგომის მიხედვით, ფსიქიკური პროცესების მეცნიერული ახსნა და ზუსტი ინტერპრეტაცია შეუძლებელია, ვინაიდან ისინი ადამიანის „შიგნით” მიმდინარეობს და ხანდახან თვითონ ადამიანსაც არ ძალუძს, ბოლომდე გააცნობიეროს მათი არსი. მეცნიერებას შეუძლია ისეთი ფენომენის ახსნა, რაზე დაკვირვება და რის შემოწმებაც შესაძლებელია. ასეთად სკინერს ქცევა მიაჩნია. შესაბამისად, ფსიქოლოგიამ უნდა შეისწავლოს ორგანიზმის ქცევა და ამ ქცევის შედეგები. თუ ბიჰევიორისტული დასწავლის ზოგიერთი თეორეტიკოსი ადამიანის ან ცხოველის ქცევის ასახსნელად ხშირად იყენებს ტერმინებს „მოთხოვნილება”, „მოტივაცია”, ანუ ისეთ ფენომენებს, რომლებზეც პირდაპირ დაკვირვება შეუძლებელია, ის არ არის მნიშვნელოვანი რადიკალური ბიჰევიორიზმისთვის.

3. რას გულისხმობს ტერმინი „ქცევის ექსპერიმენტული ანალიზი”?

ქცევის ექსპერიმენტული ანალიზი სკინერის ტერმინია და გულისხმობს ქცევასთან დაკავშირებული სამი ცვლადის ანალიზს. ეს ცვლადებია:

1. ორგანიზმის ქცევა;

2. პირობები, რომლებშიც მიმდინარეობს ქცევა;

3. ქცევის შედეგები (მეორდება თუ არა ქცევა თანმხვედრ გარემოებათა შემთხვევაში).

4. როგორ ხდება ქცევის ექსპერიმენტული ანალიზის მეშვეობით ქცევის ახსნა?

ქცევის ახსნა სამი ცვლადის (ორგანიზმის ქცევა, პირობები, რომლებშიც მიმდინარეობს ქცევა და ქცევის შედეგები) ანალიზის საფუძველზე ხდება. ბავშვის პრობლემურ ქცევას ყოველთვის რაღაც მიზეზი აქვს, რაც მოცემულ მომენტში არ ჩანს, ამიტომ აუცილებელია იმაზე დაკვირვება და აღწერა, რაც უძღვოდა წინ პრობლემურ ქცევას, თვითონ ამ ქცევის აღწერა (როგორი ინტენსივობისაა და რას აკეთებს ბავშვი) და აღწერა მისი შედეგისა. სკინერს, ისევე როგორც სხვა ბიჰევიორისტებს, მიაჩნია, რომ ქცევის პირობების, თვით ქცევისა და მისი შედეგების აღწერა უნდა იყოს დეტალური, ზუსტი, ობიექტური, ყოველგვარი სუბიექტური შეფასების გარეშე.

5. ქცევის რამდენ ტიპს გამოყოფს სკინერი?

სკინერი ქცევის ორ ტიპს გამოყოფს:

1. რესპონდენტულს – რეაქცია სპეციფიკურ სტიმულზე (მაგ., ცემინება, თვალების ხამხამი, შიმშილი და სხვ.)

2. ოპერანტულს – სტიმულის გარეშე ორგანიზმის მიერ სპონტანურად შესრულებული გარკვეული ქცევა (მაგ., წერილის წერა, მანქანის მართვა, წიგნის კითხვა და სხვ.)

ოპერანტული ქცევა საპასუხო რეაქცია არ არის, ის შეიძლება გაკონტროლდეს ადამიანის მიერ და ემორჩილება ოპერანტული განპირობებულობის კანონებს.

6.რა არის ოპერანტული განპირობებულობა?

ოპერანტული განპირობებულობა – ეს არის დასწავლის ტიპი, როცა რომელიმე რეაქციის წარმოშობის ალბათობა იზრდება, თუ მას მოსდევს განმამტკიცებელი (მაგ., თუ მოსწავლე ყურადღებით უსმენს მასწავლებელს და მასწავლებელი მის ასეთ ქცევას ღიმილით ან ქებით აღნიშნავს, დიდია ალბათობა, მოსწავლე მომავალშიც ასეთივე ყურადღებიანი იყოს).

6.რა არის განმამტკიცებელი?

განმამტკიცებელი შედეგია, შემდგომი მოვლენა, რაც მაშინვე მოჰყვება პასუხად ინდივიდის მოქმედებას, ქცევას.

7.როგორ მოქმედებს განმამტკიცებელი ქცევაზე?

განმამტკიცებელი აძლიერებს ქცევის აღმოცენების ალბათობას.

8.რა სახის განმამტკიცებელი სტიმულები არსებობს?

არსებობს დადებითი და უარყოფითი განმამტკიცებლები.

9.აღწერეთ დადებითი და უარყოფითი განმამტკიცებლები

განმამტკიცებელი სტიმული შეიძლება იყოს:

* დადებითი – დაჯილდოება (მაგ., ყოველთვის, როცა მასწავლებელი აქებს მოსწავლეს, უწერს მას მაღალ შეფასებას ან ეუბნება მშობელს, რა ნიჭიერია მისი შვილი, ის იყენებს პოზიტიურ განმამტკიცებელს);

* უარყოფითი განმამტკიცებელი – შვება (უსიამოვნო სტიმულის გაქრობა ქცევის გამოსწორებისთანავე, მაგ., ყურის აწევა; როგორც კი არასასურველი ქცევა გამოსწორდება, ყურზე ხელს უშვებენ).

ორივე შემთხვევაში განმამტკიცებელი ზრდის მომავალში სასურველი ქცევის აღმოცენების ალბათობას.

10. რა არის დასჯა?

დასჯა ისეთი ქმედებაა, რომელიც ამცირებს მომავალში ქცევის აღმოცენების ალბათობას.

11. დავასახელოთ დადებითი და უარყოფითი დასჯის მაგალითები.

დადებითი დასჯა – სასჯელი თანამედროვე სკოლებში ნაკლებად გამოიყენება. მაგ., მოსწავლე ცუდი ქცევისთვის ისჯება საკლასო ოთახის დალაგებით.

უარყოფითი დასჯა – ჯარიმა – ამის მაგალითი უფრო ხშირია (მაგ., იმის გამო, რომ უმცროს დას აწვალებ, ტელევიზორს გამოგირთავ და დღეს შენს საყვარელ ფილმს ვერ ნახავ!).

12. რატომ ერევათ ერთმანეთში უარყოფითი განმტკიცება და დადებითი დასჯა და როგორ გავარჩიოთ ისინი?

ხშირად ერთმანეთში ერევათ უარყოფითი განმტკიცება და დადებითი დასჯა, იმიტომ, რომ ორივე შეიცავს უსიამოვნო, ე. წ. ავერსიულ სტიმულებს, თუმცა მათი გარჩევა ადვილია ქცევაზე თითოეულის ზეგავლენის მეშვეობით, რადგან ეს ზეგავლენა მნიშვნელოვნად განსხვავებულია. სკინერის მიხედვით, ოპერანტული სწავლის დროს მომავალში ქცევის განმეორების ალბათობას ზრდის განმტკიცება (თავისი ორი ფორმით), ხოლო ამცირებს დასჯა (თავისი ორი ფორმით).

13. დასჯის საწინააღმდეგოდ რა არგუმენტები მოჰყავს თავად სკინერს?

თავად სკინერს დასჯის საწინააღმდეგოდ მრავალი არგუმენტი მოჰყავს.

ა) მას მიაჩნია, რომ დროთა განმავლობაში დასჯა არაეფექტური ხდება, ის მხოლოდ ახშობს არასასურველ ქცევას; როცა დასჯის შიში გაივლის, ქცევის ინტენსივობა უბრუნდება პირვანდელ დონეს, ანუ ეფექტი დროებითია.

ბ) მნიშვნელოვან არგუმენტად უნდა ჩაითვალოს ისიც, რომ დასჯა მიუთითებს მხოლოდ იმაზე, რა არ უნდა გააკეთო და არა იმაზე, რის გაკეთება იქნებოდა მისაღები და კარგი.

გ) დასჯა ამართლებს სხვა ადამიანისთვის ტკივილის მიყენებას (ბავშვს, რომელიც დედამ მიტყიპა, ერთადერთი დასკვნის გამოტანა შეუძლია – რომ არსებობს სიტუაციები, როცა ტკივილის მიყენება ნებადართულია) და იწვევს აგრესიას დამსჯელის ან სხვების მიმართ.

14. სკინერის აზრით, აქვს თუ არა დასჯას ალტერნატივა?

სკინერის აზრით, დასჯას არაერთი ალტერნატივა აქვს:

1. სიტუაციის შეცვლა;

2. იგნორირება

3. განმამტკიცებლის მიგნება და გამორიცხვა.

15. სკინერის მიხედვით მოიყვანეთ მაგალითები, რატომაა დასჯაზე უფრო ეფექტური ალტერნატიული გზების გამოყენება.

დასჯაზე უფრო ეფექტურია ალტერნატიული გზების გამოყენება. მაგალითად:

1. სიტუაციის ცვლილება არასასურველი ქცევის თავიდან ასაცილებლად (წინასწარ მოვაცილოთ ძვირფასი ლარნაკი ბავშვისთვის ხელმისაწვდომი ადგილიდან),

2. უბრალოდ იგნორირება, რაც კარგ შედეგს იძლევა არასასურველი, პრობლემური ქცევის შემთხვევაში; მაგ., როდესაც ბავშვი ბრაზობს და ტირის, რადგან შოკოლადს სადილამდე არ აძლევენ, ეფექტურია იგნორირება. ამ დროს უფროსი არ აქცევს ყურადღებას ბავშვის ტირილს, თითქოს არც კი ესმის; სკინერის მიხედვით, ამ სტრატეგიის რამდენჯერმე გამეორება აქრობს ქცევას, რადგან იგი არ განმტკიცდება და ბავშვი ხვდება, რომ ამ გზით სასურველს ვერ მიიღებს.

3. განმამტკიცებლის მიგნება და გამორიცხვა – გაკვეთილზე, როდესაც ბავშვმა იცის, რომ მისი გამოკითხვის ჯერი მოვა, ისე იქცევა, რომ კლასიდან გაუშვან, რადგან ასეთი ქცევისთვის მასწავლებელი ყოველთვის კლასიდან უშვებს ხოლმე ბავშვს. ამრიგად, მოსწავლის მიზანი მიღწეულია – მან კლასში თავიდან აიცილა დავალების შესრულება. თუ მასწავლებელი გააანალიზებს ბავშვის ქცევას და აღმოაჩენს, რომ მას წინ უძღვის მოსალოდნელი გამოკითხვა, ის მიხვდება პრობლემური ქცევის მიზეზს და აღარ განამტკიცებს მას კლასიდან გაშვებით.

16. სკინერის აზრით, აუცილებელია თუ არა რთული თეორიების ჩამოყალიბება ადამიანის ქცევის შესასწავლად?

სკინერის აზრით, ადამიანის ქცევის შესასწავლად რთული თეორიების ჩამოყალიბება აუცილებელი არ არის. ის ძირითად ამოცანად მიიჩნევს სტიმულის ტიპებსა და რეაქციის ტიპებს შორის ურთიერთქმედების საფუძვლების შესწავლას. ეს გულისხმობს მასტიმულირებელი მოვლენისა და გაზომვადი ქცევის ფუნქციურ ანალიზს.

17. სკინერის თეორიის მიხედვით, რის საშუალებას იძლევა ფუნქციური ანალიზი?

სკინერს მიაჩნდა, რომ ფუნქციური ანალიზი საშუალებას იძლევა, სრული წარმოდგენა ვიქონიოთ ორგანიზმზე როგორც ქცევით სისტემაზე, ანუ იმაზე, რაზე რეაგირებს ან არ რეაგირებს ინდივიდი, რა პირობებში მიმდინარეობს ქცევა და რა შედეგი აქვს მას.

18. დაინტერესებული იყო თუ არა სკინერი განათლების სისტემაში საკუთარი თეორიის გამოყენებით?

სკინერი დაინტერესებული იყო განათლების სისტემაში საკუთარი თეორიის გამოყენებით. მას მიაჩნდა, რომ დასწავლა ეფექტურია, როცა:

1. ასათვისებელი მასალის მიწოდება ხდება თანდათანობით;

2. მოსწავლეები იღებენ დაუყოვნებელ უკუკავშირს იმის შესახებ, რამდენად სწორად დაისწავლეს მიწოდებული მასალა;

3. დასწავლა მიმდინარეობს მოსწავლეთათვის მისაღებ ტემპში.

ამ მიდგომით, მასწავლებელი ინფორმაციის, ცოდნის გადამცემია. ის ქმნის პირობებს ამ ცოდნის გადაცემისთვის და ასევე არჩევს მასალას, მოსწავლეები კი ამ ცოდნას ნაბიჯ-ნაბიჯ ითვისებენ.

19. რაში მდგომარეობს ბიჰევიორიზმის (ქცევათმეცნიერების) გავლენა სასწავლო გეგმასა და სწავლებაზე?

ბიჰევიორიზმმა რამდენიმე მიმართულებით მოახდინა მნიშვნელოვანი გავლენა საგანმანათლებლო პროგრამებსა და ტექნოლოგიებზე. კერძოდ:

. ქცევითი მიზნებისა და ამოცანების განსაზღვრა სასწავლო გეგმაში;

. ბიჰევიორიზმის გავლენით სასწავლო გეგმაში 40-იანი წლებიდან დაიწყეს სასწავლო მიზნების სპეციფიკური ფორმულირების პრინციპების დანერგვა. სასწავლო მიზნები და სწავლების შედეგები ისე უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ შეიძლებოდეს მათზე დაკვირვება და რაოდენობრივი შეფასება. მე-20 საუკუნის 60-იანი წლების დამლევისთვის ამერიკელი მასწავლებლების უმრავლესობა იყენებდა სასწავლო მიზნებისა და სწავლების შედეგების ფორმულირების წესებს. ქცევის მიზნებისა და შედეგების სპეციფიკური განსაზღვრის მოთხოვნამ მისცა ბიძგი გავარჯიშებით დასწავლის მიდგომას. კერძოდ, მორისონმა მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში სკოლაში შეიტანა ე. წ. „დაოსტატების ფორმულა”: წინატესტირება, სწავლება, შემდგომი ტესტირება, საჭიროებისამებრ – ადაპტაციისა და დახმარების პროცედურა, სწავლება და შემდგომი ტესტირება. მორისონის გეგმა გულისხმობს, რომ კლასში ყველა მოსწავლემ უნდა აითვისოს გაკვეთილზე გათვალისწინებული მასალა.

მე-20 საუკუნის 30–იანი წლები	მე-20 საუკუნის 40–იანი წლები	მე-20 საუკუნის 60–იანი წლები
ქცევის მიზნებისა და შედეგების სპეციფიკური განსაზღვრის მოთხოვნამ მისცა ბიძგი გავარჯიშებით დასწავლის მიდგომას	ბიჰევიორიზმის გავლენით სასწავლო გეგმაში დაიწყეს სასწავლო მიზნების სპეციფიკური ფორმულირების პრინციპების დანერგვა	აშშ-ში მასწავლებლების უმრავლესობა იყენებდა სასწავლო მიზნებისა და სწავლების შედეგების ფორმულირების წესებს

ა) სწავლებისადმი ინდივიდუალური მიდგომა

აშშ-ის განათლების სისტემაში ეს იდეა დაინერგა მე-20 საუკუნის 60-იანი წლებიდან და კელერის გეგმასთან არის დაკავშირებული. ამ გეგმის მიხედვით, სწავლება უნდა განხორციელდეს მოსწავლის ინდივიდუალურ საჭიროებათა განსაზღვრის საფუძველზე. ამ ტიპის სასწავლო გეგმის სპეციფიკაა სწავლის ინდივიდუალური ტემპის გათვალისწინება, დაოსტატების ტექნიკის გამოყენება, სასწავლო მოტივაციის გაძლიერება, მასალის ნაწილებად დაყოფა და მათი ათვისებისთვის საჭირო ეტაპების გამოყოფა, ყოველი ნაწილის ათვისების შეფასება. ამ გეგმის საფუძველზე მე-20 საუკუნის 70-იან წლებში პიტსბურგის უნივერსიტეტში შეიქმნა სწავლების ინდივიდუალური გეგმა და ფლანაგანის სასწავლო გეგმა, რომელშიც გათვალისწინებული იყო მოსწავლეთა დახმარება და დამატებითი სწავლება კონკრეტული საჭიროების გათვალისწინებით.

ბ) კომპიუტერის დახმარებით სწავლება. აშშ-ში გავრცელდა მე-20 საუკუნის 50-იანი წლებიდან და ძირითადად მიმართული იყო ჩვევების გავარჯიშებისა და მექანიკური დასწავლისკენ. სწავლების პრინციპი ბიჰევიორისტულ მიდგომაზე იყო დაფუძნებული: მიზნის განსაზღვრა, დავალების ნაწილებად დაყოფა, ყოველ ნაწილზე მუშაობა კონკრეტული ალგორითმის საფუძველზე და შედეგის შეფასება. დღეს კომპიუტერს სასწავლო პროცესში მრავალმხრივ იყენებენ არა მხოლოდ სასწავლო კომპიუტერული პროგრამების სახით, არამედ სასწავლო პროცესში დავალების შესრულების დროს კომპიუტერის გამოყენების გზითაც.

გ) სწავლებისადმი სისტემური მიდგომა. მე-20 საუკუნის 50-60-იან წლებში ჩამოყალიბდა და კომპიუტერული მეტაფორა დაედო საფუძვლად. შესაბამისად, სწავლების სისტემის დიზაინი გულისხმობს მოსწავლის საჭიროებათა შეფასებას, გრძელვადიანი მიზნების დადგენას, მათ საფუძველზე მოკლევადიანი მიზნების ჩამოყალიბებას, შეფასების სტრატეგიის განსაზღვრას, სწავლების მეთოდის შემუშავებას, მასალების შერჩევას, მიმდინარე და შემაჯამებელ შეფასებას.

20. რა არის თეორიის ძლიერი მხარე?

თეორიის ძლიერი მხარეები:

ა) ბიჰევიორისტული მიდგომა ეფექტურია ჩვევების ასათვისებლად, მასალის შინაარსის დასასწავლად, ქცევის მართვისთვის, სასურველი ქცევის მისაღწევად და ქცევის შესაცვლელად.

ბ) სწავლების მეთოდოლოგია:

* დავალების ანალიზი და კომპონენტების გამოყოფა;

* მოსწავლეთა მისაღები ქცევების განსაზღვრა და მათი განმტკიცება;

* სწავლების მეთოდიკა დამყარებულია ხშირ ასოციაციურ კავშირებზე, შესრულებასა და მისაღწევ მიზანს შორის მკაფიო უკუკავშირზე.

გ) დავალებები იყოფა მცირე კომპონენტებად და მათ ასათვისებლად საჭირო ეტაპებად, შემდეგ კი ხდება გამთლიანება. გამოიყოფა დახმარების ხარისხები: ფიზიკური დახმარება, ერთობლივად კეთება, სიტყვიერი, მითითებით დახმარება და დამოუკიდებელი შესრულება. დავალებების მიწოდება ხდება მარტივიდან რთულისკენ და მოსწავლე ოსტატდება კონკრეტული დავალების დამოუკიდებლად შესრულებაში.

გზაგასაყარი უდაბნოში

მიერ

admin

24 მაისი, 2013 - 01:00

ასე ერქვა პატარა მოთხრობას, რომელიც დიდი ხნის წინ რომელიღაც გაზეთიდან თუ ჟურნალიდან ამოხეულ ფურცლებზე ამოვიკითხე. მას შემდეგ ამ მოთხრობის გმირები სულ თვალწინ მიდგანან. შევეცდები, გიამბოთ მისი შინაარსი.

უდაბნოს გრძელ ბილიკს თაკარა მზის ქვეშ ორი გლახაკი დასდგომოდა. კერიის მიტოვება ორივეს დუხჭირი ცხოვრებით გამო მოუწია. გზაც თითქმის ერთი ჰქონდათ – უდაბნოს მეორე ნაპირი. ერთს იქ პორტი ეგულებოდა, მეორეს – საყდარი. პირველს იმედი ჰქონდა, პორტში რაიმე საქმეს იპოვიდა, ცოტა ფულს იშოვიდა, თავსაც გაიტანდა და შინ დარჩენილ ცოლ-შვილსაც დააპურებდა… მეორეს გაეგონა ძველი სასწაულმოქმედი ეკლესიის ამბავი და იქ მიეჩქარებოდა. ეს მისი უკანასკნელი იმედი იყო. მანამდე თავის მხარეში ყველა წმინდა ადგილი მოელოცა, მრავალჯერ დაჩოქილიყო ხატების წინაშე, მრავალი საათი გაეტარებინა ვედრებაში, შეეწიეო, უფალო, ჩემს ოჯახს, მაგრამ მუდმივი თანამგზავრებისთვის – შიმშილისა და სიცივისთვის – ვერა და ვერ დაეღწია თავი.

მიუყვებოდა ბილიკს ეს ორი გლახაკი – მაშვრალი და მლოცველი – და დაუსრულებელ, მომქანცველ გზას ფიქრებით იმოკლებდა. ერთმანეთს ბილიკზე შეხვედრისას გამოლაპარაკნენ. გაანდეს თავ-თავიანთი გულისნადები და მიხვდნენ რა, რომ მათი გზები უდაბნოს ბოლოს უნდა გაყრილიყო, დადუმდნენ… გზას ჩუმად მიუყვებოდნენ. ერთი კია, ერთმანეთის ფიქრები თითქმის ესმოდათ…

“უფალო, რა იქნება ამ მაშვრალ კაცს თვალი აუხილო და შეაგნებინო, რომ ხსნა მხოლოდ შენს სიყვარულშია. ერთადერთი სწორი გზა შენკენ მოდის. იქნებ დაინახოს გზა ჭეშმარიტებისა და ჩემთან ერთად წამოვიდეს შენს ტაძარში…” – ფიქრობდა მლოცველი.

“ეჰ, რა იქნებოდა, ჩემი თანამგზავრიც პორტში მოდიოდეს. ერთად ხომ უფრო ადვილად ვიშოვით ლუკმაპურს. ერთს გვექნებოდა – მეორეს გავუზიარებდით… გზაც გაგვიიოლდებოდა, ერთად უკეთაც მოვიფიქრებდით ამ ძაღლუმადური ცხოვრებიდან გამოსავალს…” – ფიქრობდა, თავის მხრივ, მაშვრალი.

“ღმერთო, როგორ შეიძლება, ასე უგუნურად იცხოვროს ადამიანმა, ეს გლახაკი რომ ცხოვრობს? მთელი ცხოვრება წელებზე ფეხს იდგამს, დღესა და ღამეს ასწორებს ლუკმაპურის საშოვნელად და ერთხელაც არ მომდგარა შენს კარზე, გროშიც არ გაუღია სანთლის დასანთებად…” – კიცხვაზე გადავიდა ტაძრისკენ მიმავალი.

“ალბათ დიდი ჭკუა-გონებით არ გამოვირჩევი… თუნდ ჩამქოლოთ, არ მესმის, როგორ შეიძლება, მთელი ცხოვრება მხოლოდ ღმერთს ევედრო სარჩოს და თავად ერთი კვალიც არ გაავლო ხნულში, ხორბლის ერთი მარცვალიც არ ჩააგდო მიწაში”, – ბრაზი მოერია მაშვრალსაც.

უცებ ზურგს უკანიდან შორეული სიცილი შემოესმათ. ორივე შედგა და უკან მიიხედა. არავინ ჩანდა… წინ დიდი გზა ედოთ, ამიტომ გააგრძელეს სიარული, თუმცა ნაბიჯს უკლეს, იმ იმედით, რომ ის მესამე წამოეწეოდათ.

“რა იქნება, ისიც პორტში მოდიოდეს… მაშინ ხომ ჩემს თანამგზავრს ადვილად დავაჯერებდი, რომ მე უფრო სწორ გზას ვადგავარ დღეს. მაშინ უკვე სამნი ვიქნებოდით ერთად…” – ფიქრიდან ოცნებისკენ გადაუხვია მაშვრალმა.

“ღმერთო, მიეცი ძალა, რომ მალე დაგვეწიოს და დაინახოს ამ გლახაკმა, საით უნდა მიდიოდეს”, – გაიფიქრა მლოცველმა, თითქმის დარწმუნებულმა, რომ ის მესამეც მისნაირი იყო.

კვლავ შემოესმათ სიცილი, ახლა – უფრო ახლოდან… ისევ მიიხედეს – ისევ ვერავინ დალანდეს… თუმცაღა დიდი იყო მესამის შემოერთების წადილი, დრო არ ითმენდა და არც ამათ შეუნელებიათ ნაბიჯი.

“ღმერთო დიდებულო, უზომოა შენი მოწყალება. ჰქმენი მადლი და მოაბრუნე ჭეშმარიტი გზისკენ ეს ცოდვილი. როგორ შეიძლება, ერთხელაც არ მიხვიდე წირვაზე, ერთხელაც არ მოინანიო შეცოდებანი?! აბა, შეხედეთ, სული ისე აქვს დამძიმებული ცოდვებით, რომ ფეხებს ძლივს მოათრევს”, – ფიქრობდა მლოცველი.

“განა მე არ ვიცი, რომ ცოდვილი ვარ, განა დაიარება ამ ქვეყანაზე სულიერი, ცოდვა არ ჩაედინოს? მაგრამ ყველაზე დიდი ცოდვა იმ ცოდვის მონანიება მგონია, რომელსაც ვიცი, რომ ისევ ჩავიდენ. ღმერთო, ნუ მიწყენ, რომ არ მოვდივარ შენს ტაძარში და არ ვინანიებ ცოდვებს შენ წინაშე. ვერ მოგატყუებ… უკანასკნელი ამოსუნთქვის წინ მოვალ შენთან, მაშინ გეტყვი აღსარებას, მეტად ვეღარ შემაცდენს ცხოვრება… მანამდე კი მაპატიე ჩემი თავნებობა…” – თითქოს მიუხვდა მაშვრალი მლოცველს…

ასე მიუყვებოდნენ უსასრულო ბილიკს და მათი ფიქრებიც განაგრძობდნენ ხეტიალს ფიქრთა უკიდეგანო სამყაროში. ხან კიცხავდნენ ერთმანეთს, ხან იცოდებდნენ და ხანაც, ვინ იცის, ოცნებით რომელი მთის მწვერვალს იპყრობდნენ… დროდადრო ისევ ესმოდათ მოგუდული სიცილი, თუმცა მესამე ჯერ კიდევ არ ჩანდა… მათაც ნელ-ნელა მიავიწყდათ იგი. ახლოვდებოდა გზის დასასრული… იმდენად დიდი იყო საწადელის მიღწევის სურვილი, რომ უხილავი თანამგზავრის სიცილს ყურადღებას აღარც აქცევდნენ.

ბოლოს, როგორც იქნა, მიაღწიეს გზის გასაყარს… აქ მათი გზები იყრებოდა. წუთით შეჩერდნენ და თვალებში ჩახედეს ერთმანეთს მდუმარედ.

“მენანები, გლახაკო, დიდ შეცდომას უშვებ, სალოცავად რომ არ მომყვები. წამოდი, ილოცე და შენც გეშველება და შენს ოჯახსაც…”

“მე გამომყევი, თანამგზავრო, ერთად ვღვაროთ ოფლი, ერთად მოვიპოვოთ სარჩო. ასე უფრო შეისმენს უფალი შენს ლოცვა-ვედრებას…”

გაიფიქრეს ეს, ზურგი აქციეს ერთმანეთს და მარტონი გაუყვნენ თავ-თავის ბილიკს.

ღმერთი კი იცინოდა…

რატომ დამამახსოვრდა ეს ამბავი ასე კარგად? ვინც ლაბორატორიაში ერთხელ მაინც ყოფილა და ორგანული ნაერთის სინთეზი უცდია, ადვილად მიმიხვდება სათქმელს… ვიღებთ რეაგენტებს, ვურჩევთ რეაქციის პირობებს, მოწყობილობებს, მერე რამდენიმე საათის განმავლობაში თავს დავტრიალებთ, ცივ ნიავს არ ვაკარებთ… მაგრამ, მთელი ჩვენი ცოდნისა და რამდენიმესაათიანი მუყაითი გარჯის მიუხედავად, სულ სხვა ნაერთს ვიღებთ… რატომ? ალბათ ქიმიის ჯერ კიდევ შეუცნობელი კანონზომიერებები დაგვცინიან…

მასწავლებელი ზოგჯერ უშვილო, ანუ სასიკვდილო ჩვენ ვართ მხოლოდ

მიერ

admin

24 მაისი, 2013 - 01:00

მეგობარი მყავს ერთი, უნივერსიტეტის, მასწავლებელი თუ ვარ დღეს, მისი დამსახურებაა. კაი ხნის ამბავს ვყვები, იმდენი ხნისას, ჩემმა დირექტორმა გაიცინა ერთი კვირის უკან, მე და შენ მგონი შევაბერდით ერთმანეთსო.

გამექცა სიტყვა. ჰოდა, იმას მოგახსენებდით, ჩემი ძმაკაცის დამსახურებაა-მეთქი ჩემი მასწავლებლობა, „თხამ შეჭამა ვენახს” ჰგავს ეგ ამბავი. ჩემი ძმაკაცის ნაცნობს თავისმა ნაცნობმა ჰკითხა, ვინმე ახალგაზრდა ხო არ იცი, სკოლაში რომ გამოდგებოდეს, ისეთიო, ჩემი ძმაკაცის ნაცნობმა ჩემს ძმაკაცს ჰკითხა, – სტუდენტები ვიყავით მაშინ ჯერ კიდევ, – შენიანს მუშაობა ხო არ უნდა ვინმესო, ამ ჩემმა ძმაკაცმა – ჩვენს საერთო ძმაკაცს, რას იტყვიო, იმან – მე არა, მაგრამ ეგ იზამსო, ჩემზე, მერე ჩემმა ძმაკაცმა მითხრა მე, მე ვუთხარი „კი” ჩემს ძმაკაცს, იმან – თავის ნაცნობს, იმ ნაცნობმა – თავისას და ის ნაცნობის ნაცნობი აგერ ამდენი წელია ჩემი დირექტორია, მოკლედ, უკუღმა დატრიალდა ეს კარუსელი.

ამ ოდესღაც მომხდარს იმიტომ არ ვყვები ახლა, რომ სენტიმენტები შემომაწვა და მაისის ხვატში იანვრის გაყინული დილით ჩატარებული პირველი გაკვეთილი გამახსენდა, რომლის, ვაღიარებ და, ნახევარი რაა, მეოთხედიც არ ჩამრჩენია გონებაში, ნერვიულობისგან. არა სულ სხვა ისტორია მინდა გიამბოთ, სიტყვა გამექცა ისევ.

ჩვენ შორის მუშაობა ყველაზე ადრე იმ ჩემმა ძმაკაცმა დაიწყო. ჩვენ სკოლაში წასვლა არ გვიფიქრია თავიდან, გოგოების არ ვიცი და ფილოლოგი ბიჭები ცოტა სხვას ფიქრობდნენ ხოლმე გუნებაში, როცა უნივერსიტეტის პირველ კორპუსში პირველ სექტემბერს 103-ე აუდიტორაში მოხვედრაზე ოცნებობდნენ. ჰოდა, ჩვენც მივედ-მოვედებოდით ათას საქმეს, მასწავლებლობას შორს ვიჭერდით, სკოლაში მაინც, – უიღბლოთა საქმედ ჩანდა 19 წლის პოეტებისა და მთარგმნელებისთვის ორმოცწუთიანი ლაყაფი, „წესიერად მოიქეცი, გაკვეთილი რატომ არ იცი” მონოლოგები, ჟურნალის წარმოება და წლის ბოლოს გამოყვანილი ნიშნები. ახალი გამოქცეულები ვიყავით ბავშვობიდან და არავითარი სურვილი უკან დაბრუნების არ გვქონდა.

ამ ჩემმა ძმაკაცმა კიდე დაადო თავი და პირველმა დაიწყო მუშაობა, შეჰყვა და შეჰყვა, ახლა ვიცი, როგორც არი, მაშინ გვეუცხოებოდა; ჩვენ რომ მომავლის გეგმებზე დავიწყებდით ხოლმე ლაპარაკს, ის თავის ბავშვებზე გვიყვებოდა – როგორ გაჰყავდა თითისტოლა პირველკლასელები ტუალეტში მოსაფსმელად და როგორ წითლდებოდა თვითონ ყურებამდე.

ჰოდა, იმან თქვა ერთხელ, უკეთესი სამსახური შემომთავაზეს და არ ვიცი, რა ვქნაო, მეთქი, როგორ რა უნდა ქნა, დათანხმდი. მოვიდა ერთ კვირაში, უარი ვთქვიო. დავცინეთ, მახსოვს, მარტო მაშინ კი არა, მთელი სტუდენტობა ვეშაყირებოდით, ის კიდე ჩვენთან ერთად იცინოდა და თავის მართლებასავით გაიძახოდა, რა ვქნა, არი რაღაცაო, ვერ დავტოვებო. იმის მერე წლები გავიდა, უკვე ვიცი, რო მართალი იყო ის ჩემი ძმაკაცი, მართლა არი ის რაღაც და ბავშვმა ერთხელ თუ გკითხა, „მომავალ წელსაც ხო თქვენ გვასწავლით, მასწავლებელოო”, მერე მოკვდები და მთლად ოქროს საბადო თუ არ შემოგაძლიეს, იმ ბავშვს იმედს ვერ გაუცრუებ. არადა მაინც დიდივით ეტყვი, რომ არ იცი, სასექტემბროდ რა და როგორ იქნება.

ერთი კვირის უკან ძალიან გაიქაჩნენ ჩემი მეათეები. ბოროტებით არ მოსდიოდათ – რასაც ისმენდნენ და უყურებდნენ, იმას იმეორებდნენ, მე კიდე ტვინში სისხლი ჩამექცა კინაღამ, მეთქი, „ვეფხისტყაოსანი”, მეთქი, შუშანიკი, მეთქი, ხანძთელი, მეთქი, „აბოს” პირველი თავი, მეთქი, გეი ვარ და თუ ვინმე გინდათ შეიძულოთ, პირველ რიგში ჩემი შეძულება მოგიწევთ. დაიზაფრნენ, დაიზაფრნენ უბედურად. თან ახლა „,დავითიანის” პირველ ნაწილს გადიან, აი, იმას, „ისწავლე სწავლის მძებნელომდე” როა, რომელიღაც ჭკუის კოლოფმა სკოლის პროგრამიდან რომ ამოიღო, ჰოდა, მაგრად უჭირთ ეს გურამიშვილისეული სახარება და ქრისტიანობა.

პარასკევს არ ვიცი რომელიმემ მიბედა თუ არა იმ მუშტის ტრიალში, აღარც მიკითხავს მერე, იმედი კი მაქვს, რომ უმრავლესობა შინ დარჩებოდა. არადა რამდენი სკოლისჩანთაგადაკიდებული დაგლიჯინობდა აქეთ-იქით ჩვიდმეტში, იგინებოდა და უხაროდა ბრბოს ნაწილობა. იმის ილუზია არა მაქ, მე დამიჯერეს და იმიტომ დაეტივნენ-მეთქი სახლში – პირიქით, დარწმუნებულიც ვარ, რაღაც სულ ერთი გრამი არ ეყოთ ველურობისა, თორე წამსვლელები იყვნენ. თავის მოტყუება იქნება სხვანაირად ფიქრი, თავის მოტყუება კიდე რა საკადრისია.

რატო მოვყევი ამ ყველაფერს და ჩემს ეზოში ჩემს თაობაში სამი კაცის გარდა ყველა ან ყოფილი ნარკომანია, ან მოქმედი. ჩემი კლასელებიდან ერთი ჩხუბში დაჭრეს და სისხლი მოეწამლა, ერთი კაიფში ჩარჩა და, რაც თავი მახსოვს, სულ მკურნალობდნენ, ზოგი დაიჭირეს, გოგოები დათხოვდნენ, ბიჭები კიდე სულ თითზე ჩამოსათვლელები ვართ გადარჩენილები. ჩემი დის კლასიდანაც ეგრეა. ერთი თვის უკან ჟვანიას მოედანზე თოთხმეტიოდე წლის ბიჭი ჩემ წინ აჭერდა ხელს შუქნიშნის ღილაკს და იგინებოდა, კარი რატო არ იღებაო. პარასკევს კიდე ზღვა ხალხი დარბოდა ჩვენი ქვეყნის მთავარ მოედანზე, დაგხოცავთო, ყვიროდნენ.

თევზი თავიდან ყროლდებაო, ნათქვამია. რამდენი თაობა უნდა დავკარგოთ ჩვენ, ქართულმა სკოლამ, ქართველმა მასწავლებლებმა, რომ მივხვდეთ – ეტყობა, რაღაცას ისე ვერ ვასწავლით, როგორც საჭიროა. იმ ხუთმა, ათმა თუ თხუთმეტმა ათასმა კაცმა ხო არაფერი არ იცოდა თავისი ქვეყნის, სამშობლო რა არი, არ იცოდა, ,,ვეფხისტყაოსანი” არ იცოდა, ვაჟა არ იცოდა და გურამიშვილი. სულ იმას ვფიქრობ, ეტყობა, ვერ ვასწავლით კარგად. არადა წლებია, მამაცურად ვდუმვართ, ოო, რა მამაცები ვართ თვალის მოხუჭვაში, ხმის ჩაკმენდაში. თქვენი არ ვიცი და მეხუთე დღეა, ეგ დუმილი კივილად რეკავს ჩემს გულგვამში, კივილად რეკავს, ხმაჩახლეჩილი.

ეგრე მგონია, ჩვენ, მასწავლებლებს, ყველას, ქართული სახელმწიფოს წინაშე ბოდიში გვაქვს მოსახდელი, პატიება უნდა ვთხოვოთ არა მხოლოდ იმათ, ავტობუსებში მსხდომებს, დაზარელებულებს, ვითომ ბარიკადს იქით გადადენილებს, არამედ პირველ რიგში იმ ბიჭების, იმ გოგოების მშობლებს, შეშლილი სახეებით რომ დარბოდნენ რუსთაველის გამზირზე. პატიება უნდა ვთხოვოთ – ვერ გაგვიზრდია, წაგვიხდენია მშობლებისგან გულმხურვალედ მობარებული შთამომავლობა. თორმეტი წელი გვიწვალია და დაგვიმახინჯებია, ნაიარევებით აგვივსია ოდესღაც ტუალეტში მოსაფსმელად გაყვანილი თითისტოლები. არ იფიქროთ, ექვსი წლისანი, როცა პირველად დასხდნენ მერხებთან, ამგვარები იყვნენო; არა, არა და არა – ჩვენ ვაქციეთ ისინი ასეთებად, პოტენციურ კაცის მკვლელებად. ჩვენ ვერ ვასწავლეთ სიყვარული მათ, ვერც ადამიანის, ვერც სამშობლოსი, ვერც ზნეობის და კარგი კაცობის.

ჩვენ, ქართველმა მასწავლებლებმა, 17 მაისს კიდევ ერთხელ გავუცრუეთ იმედი საქართველოს.

დაუსჯელად

მიერ

admin

24 მაისი, 2013 - 01:00

ჩემი პედაგოგიური პრაქტიკის დასაწყისშივე მიმაჩნდა, რომ დასჯა (რასაკვირველია, ფიზიკურ დასჯას არ ვგულისხმობ, რომელიც საერთოდ მიუღებელია) არ იყო იმ შედეგის მომტანი, რომლის იმედიც შეიძლებოდა გვქონოდა. ეს შეხედულება კიდევ უფრო გამიმყარდა და დღეს უკვე ვთვლი, რომ დასჯას არ მოაქვს სასურველი ეფექტი. უფრო პირიქით, უმეტესად ვნებს სასწავლო პროცესს და უარყოფით გავლენას ახდენს სწავლა-სწავლების ხარისხზე. წინამდებარე სტატიაში შევეცდები ამ მოსაზრების დასაბუთებას როგორც საკუთარი პედაგოგიური გამოცდილებიდან მოყვანილი, ასევე იმ ექსპერტების არგუმენტებით, რომლებიც დასჯას არაეფექტურ სასკოლო ღონისძიებად მიიჩნევენ.

სტატიის დასაწყისში მინდა აზრი გამოვთქვა დღევანდელ თაობაზე, რომელიც მე ძალიან მომწონს. ის მასწავლებლები და მშობლები, რომლებმაც, სულ ცოტა, 40 წელს მაინც გადავაბიჯეთ, ალბათ დამეთანხმებით, რომ დღევანდელი ბავშვები სკოლაში სულ სხვა შეხედულებებით მოდიან, ვიდრე წინა თაობები. აქ, რასაკვირველია, არ ვგულისხმობ 20 და მეტი წლის წინანდელ თაობებს – განსხვავება 10 წლის წინანდელ თაობასთანაც თვალში საცემია. ყველაზე დამახასიათებელია პიროვნული თავისუფლების მძაფრი მოთხოვნილება, ბავშვები ვერ ეგუებიან მის შეზღუდვას და მტკივნეულად, ხშირად აგრესიულადაც კი რეაგირებენ დასჯაზე. სულ უფრო ცხადი ხდება – მოსწავლეთა დისციპლინირების ძველი მეთოდები ახალი თაობების მიმართ სრულიად უშედეგოა. სკოლიდან უკვალოდ არის გამქრალი არათუ ის წესები, რომლებსაც დაახლოებით ოცდაათი წლის წინ, ჩემი მოწაფეობისას იყენებდნენ მასწავლებლები, არამედ ვხედავთ, რომ ყველა ახალი თაობა ახალ მიდგომებს მოითხოვს.

მშობლების იმ თაობას, რომელიც 60-70-იან წლებში გაიზარდა, მიაჩნია, რომ მათი თაობა ავტორიტეტების გავლენას განიცდიდა. მათ ზოგჯერ პროტესტის გრძნობაც ჰქონდათ, მაგრამ უმეტესად ვერ ბედავდნენ ,,ჩარჩოებს გარეთ” გასვლას. დღეს მშობლების უმეტესობა თავიანთი შვილების დახასიათებისას ალბათ იტყვის, რომ მისი გოგონა ან ვაჟი „შესანიშნავი ბავშვია, მაგრამ, მისი თაობის სხვა ბავშვებივით, არათუ პატივს არ სცემს ავტორიტეტებს, არამედ საერთოდ არ ეშინია მათი”.

მასწავლებლები დღეს საკმაოდ რთული ამოცანის წინაშე დგანან: ჩაუნერგონ მოსწავლეებს ავტორიტეტების პატივისცემა ისე, რომ მათ უკმაყოფილება არ გამოთქვან მათი უფლებების რღვევის გამო, თავი შეურაცხყოფილად არ იგრძნონ და ა. შ.

მაშ, როგორ მოვახერხოთ მოსწავლეთა დისციპლინირება, რათა ჩვენ, მასწავლებლებმა, შევძლოთ ჩვენი საქმიანობის განხორციელება და ვასწავლოთ იმ მოსწავლეებსაც, რომლებსაც არ სურთ სწავლა?

როცა მასწავლებელი მოსწავლეს სჯის, ამ ღონისძიებას მისი მოტივაციის ამაღლების საშუალებად განიხილავს. ეს მოსაზრება, როგორც კვლევები ადასტურებს, მცდარია. მაგალითად, დადგენილია, რომ მოსწავლეები, რომლებსაც სჯიან ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმით, გაკვეთილების შემდეგ დატოვებით, ამის წყალობით არავითარ პროგრესს არ განიცდიან. სასწავლო ფორუმებზე, რომლებზეც ასეულობით მასწავლებელია გაწევრებული, ძალზე იშვიათად აღნიშნავენ, რომ გაკვეთილების შემდეგ დატოვება მოსწავლეთა ცუდი ქცევის გამოსწორების ეფექტური საშუალებაა.

საქმე ის გახლავთ, რომ, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, ახლანდელ თაობას არ აქვს შიში, ხოლო როცა მოსწავლეებს არ ეშინიათ, დასჯა კარგავს ეფექტურობას. თუ ამ ფაქტორს ყურადღება არ მიექცა და დასჯა მაინც გაგრძელდა, მისი ეფექტურობა კიდევ უფრო დაიკლებს და დადებით შედეგს, პრაქტიკულად, ვერ გამოიღებს.

განათლების ფსიქოლოგებსა და თეორეტიკოსებს მიაჩნიათ, რომ როდესაც მასწავლებელი დასჯას მიმართავს, მისი მოქმედება დაფუძნებულია რწმენაზე, რომ სწავლა რთული, საწვალებელი საქმიანობაა და სასწავლო პროცესის სამართავად ზოგჯერ ძალის გამოყენებაა საჭირო. სინამდვილე კი ის არის, რომ ადამიანები უკეთესად სწავლობენ მაშინ, როცა თავს კარგად, თავისუფლად გრძნობენ და არა მაშინ, როცა მათ სწავლას აიძულებენ.

გახსოვდეთ, დასჯა რომ ეფექტური საშუალება ყოფილიყო არასასურველი ქცევის გამოსასწორებლად, მაშინ დისციპლინასთან დაკავშირებული ყველა პრობლემა სკოლებიდან საერთოდ გაქრებოდა.

დასჯის ირონია ის გახლავთ, რომ რაც უფრო მეტად იყენებ მას მოსწავლეთა ქცევის გასაკონტროლებლად, მით უფრო ნაკლებ ძალაუფლებას ინარჩუნებ მათზე. ამის მიზეზი მარტივი ჭეშმარიტებაა: იძულება შობს უკმაყოფილებას. და კიდევ, თუ მოსწავლეები იქცევიან ისე, როგორც აიძულებენ მოქცევას, ეს არ შეიძლება მასწავლებლის ნამდვილ წარმატებად ჩაითვალოს. მოსწავლეები კარგად საკუთარი სურვილით უნდა იქცეოდენენ და არა დასჯის შიშით.

აქ იმის გახსენებაც უპრიანი იქნება, რომ დასჯა გარეგანი მოტივაციაა. როგორც ცნობილია, გარეგანი მოტივაციის ფაქტორები შინაგანზე სუსტია და დროებითი ეფექტი აქვს. მოსწავლეები შეიძლება დროებით დაემორჩილონ იძულებას, მაგრამ შინაგანი მოტივაცია, რომელიც ადამიანებს შეცვლის სურვილს აღუძრავს, უფრო ძლიერი და ეფექტურია. დასჯა როგორც მოსწავლეთა დისციპლინირების ინსტრუმენტი არ არის ხანგრძლივი მოქმედების აგენტი. გაცილებით პოზიტიური იქნება, თუ მოსწავლეებს შინაგან მოტივაციას ავუმაღლებთ და არა გარეგანს. მასწავლებელმა უნდა იცოდეს, რა ინსტრუმენტები გამოიყენოს იმისთვის, რომ სწავლის პროცესი იყოს საინტერესო, სახალისო და ეფექტური.

განათლების ექსპერტები გვთავაზობენ მეთოდოლოგიურ რჩევებს, რომლებიც თანამედროვე მასწავლებლებმა უნდა გაითავისონ და სასწავლო პრაქტიკაში დანერგონ მოსწავლეთა მოტივაციის ასამაღლებლად დასჯისა და თუნდაც დაჯილდოების გარეშე, რადგან ჯილდოც გარეგანი მოტივაცია გახლავთ.

1. წარმატებულ მასწავლებლებს კარგად ესმით, რომ მათი საქმიანობა ურთიერთობების სფეროს განეკუთვნება. ბევრი მოსწავლე, განსაკუთრებით – დაბალი სოციალური წრიდან, ძალიან მცირე ძალისხმევას გაიღებს სასურველი შედეგის მისაღწევად, თუ ნეგატიური გრძნობები ექნება მასწავლებლების მიმართ. წარმატებული მასწავლებლები კარგ ურთიერთობას ამყარებენ მოსწავლეებთან და ბევრს ელიან მათგან.

2. წარმატებული მასწავლებელი ყოველთვის პოზიტიური გზით ახერხებს კომუნიკაციას. ის საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, კარგად გაიაზრონ, რა სურთ მათგან მასწავლებლებს, ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, როგორი მოქცევა იქნებოდა კარგი და არამც და არამც არ მიუთითებს მოსწავლეებს, რისი გაკეთება ეკრძალებათ მათ.

3. წარმატებული მასწავლებელი არ ცდილობს მოსწავლეთა დამორჩილებას. მისი მიზანია, ხელი შეუწყოს მოსწავლეებში პასუხისმგებლობის გრძნობის ჩამოყალიბებას და არა მორჩილებას. მან კარგად იცის, რომ მორჩილება კლავს შთაგონებას.

4. წარმატებულმა მასწავლებლებმა კარგად იციან, როგორ გახადონ სასწავლო მასალა იოლად დასაძლევი, ხოლო გაკვეთილები – მიმზიდველი. მათ ესმით, რომ სასწავლო პროცესის წარმატება და მოსწავლეთა შთაგონება ცნობისმოყვარეობაზე, გამოწვევასა და შესაბამისობაზე გადის.

5. წარმატებული მასწავლებლები აღუძრავენ მოსწავლეებს საკუთარ საქციელზე პასუხისმგებლობის აღების სურვილს და სტიმულს აძლევენ მათ, უფრო მეტი ძალისხმევა გაიღონ უკეთესი აკადემიური შედეგის მისაღწევად.

6. წარმატებული მასწავლებლები რეალისტურად აღიქვამენ სასწავლო პროცესს. ისინი გრძნობენ, როცა გაკვეთილის ბოლოს სასურველი შედეგს ვერ იღებენ და სწორად განსაზღვრავენ ამის მიზეზს. ისინი ცდილობენ, თვითონ შეცვალონ რამე და არ ცდილობენ მოსწავლეების შეცვლას.

7. წარმატებულმა მასწავლებლებმა იციან – სწავლა მოტივაციის გარეშე არ არსებობს. მასწავლებლებს შეუძლიათ, მოტივაციის ასამაღლებლად გამოიყენონ გარეგანი დადებითი სტიმულები: სტიკერები, ქება და სხვ., – რათა მოსწავლეებს ბედნიერება და კმაყოფილება აგრძნობინონ, მაგრამ ამ დროს არ უნდა გამოეპაროთ უნივერსალური და მარტივი ჭეშმარიტება: ადამიანი თვითკმაყოფილებას და დადებით თვითშეფასებას მხოლოდ იმ შემთხვევაში განიცდის, როცა წარმატებას საკუთარი ძალისხმევით აღწევს.

კითხვის ხელშემწყობი საქმიანობები

მიერ

admin

24 მაისი, 2013 - 01:00

კითხვა სტრუქტურირებული პროცესია, რომელიც სამი ეტაპისაგან შედგება: კითხვამდე ეტაპი, უშუალოდ კითხვის ეტაპი და კითხვის შემდგომი ეტაპი.

კითხვამდე ეტაპზე გამოყენებული სტრატეგიები მოსწავლეს ეხმარება იმ ცოდნის შეხსენებაში, რომელიც მას მოცემულ საკითხთან თუ თემასთან დაკავშირებით უკვე აქვს, ანუ ააქტიურებს თემის, პრობლემის, კონცეფციის შესახებ არსებულ ცოდნასა და პასიურ ლექსიკას.

ამ ეტაპზე მასწავლებელს შეუძლია მოსწავლეთა დონისა და კითხვისათვის მზაობის დადგენა, აქედან გამომდინარე, იმის განსაზღვრაც, რა და როგორ მიაწოდოს მათ.

კითხვამდე ეტაპის მიზნებია:

_ მოსწავლეთა ინტერესის გაღვივება, მოტივაციის აღძვრა. კითხვის წინარე აქტივობებით დგინდება მოსწავლეების ინტერესები, წინარე ცოდნა და გამოცდილება, რომლებიც უკავშირდება წასაკითხ ტექსტს. Eეს ხელს უწყობს კითხვის სურვილის გაღვივებას.

_ მოსწავლეთა ლინგვისტური ცოდნის შეფასება და აქტივაცია. მასწავლებელი ტექსტის წაკითხვამდე აცნობს მოსწავლეებს ძირითად ტერმინებს, ახალ ცნებებს, ახალ სიტყვებსა და გამოთქმებს. ამ ეტაპის საქმიანობებით მასწავლებელი აფასებს მოსწავლის ლექსიკურ მარაგს და ხელს უწყობს ამ მარაგის გამდიდრებას.

_ კითხვის მიზნის განსაზღვრა. როცა მოსწავლემ იცის, რისთვის კითხულობს, რა შეიძლება იყოს მისთვის მნიშვნელოვანი ტექსტში, კითხულობს უფრო მეტი ინტერესით.

საქმიანობები, რომლებიც წინ უძღვის კითხვას:

მოსწავლეებს მასწავლებელი აძლევს ტექსტის შესახებ ვარაუდების გამოთქმის საშუალებას ფოტოებზე, სურათებზე, ილუსტრაციებზე, თავებსა და ქვეთავებზე დაყრდნობით (როგორ ფიქრობთ, რაზე შეიძლება იყოს ტექსტი? რა მიგანიშნებთ ამას? როგორ განვითარდება ამბავი მოთხრობის იმ თავში, რომელსაც ჰქვია. . .).

მასწავლებელი თავად აწვდის ინფორმაციას თემის შესახებ ან მოსწავლეთა ფონური ცოდნის დასადგენად შეკითხვებით მიმართავს მათ (რა იცით ან გგონიათ, რომ იცით . . . ? გაიხსენეთ . . . და ა. შ.).

მასწავლებელი წინასწარ აცნობს მოსწავლეებს ტექსტის მოკლე შინაარსს.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აძლევს ტექსტიდან წინადადებებს არეული თანამიმდევრობით და მათ ინტუიციით უნდა დაალაგონ ისინი (შემდეგ, კითხვისას, ისინი საკუთარ ვერსიას შეადარებენ ტექსტს).

მოსწავლეები წინასწარ ეცნობიან ტექსტში გამოყენებულ ლექსიკას (უცნობ, სპეციფიკურ სიტყვებს) და იდიომატურ გამონათქვამებს (უცნობი სიტყვების განმარტებებს პოულობენ ლექსიკონში, მასწავლებელი აძლევს იდიომების განმარტებებს ან მასალას, სადაც შეუძლიათ თავად მონახონ ისინი).

მასწავლებელი ასმენინებს აუდიომასალას ან აჩვენებს ფილმს იმ თემაზე, რომელზედაც არის წასაკითხი ტექსტი და აძლევს მსჯელობის საშუალებას.

მოსწავლეები წინასწარ შეისწავლიან იმ საკითხებს, რომლებიც საფუძვლად უდევს წასაკითხ ტექსტს, ააქტიურებენ იმას, რაც უკვე იციან, მოიძიებენ და წარმოადგენენ ახალ ინფორმაციას.

მასწავლებელი მოსწავლეებს აცნობს ტექსტის თემას და ამ თემაზე იმართება დისკუსია, რომელშიც ისინი გამოთქვამენ საკუთარ მოსაზრებებს. დისკუსია რომ არ ასცდეს წასაკითხი ტექსტის თემას, მასწავლებელი შეკითხვებით აბრუნებს მათ სასურველ კალაპოტში.

მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს ორ ურთიერთსაწინააღმდეგო მოსაზრებას. მათ უნდა გამოხატონ საკუთარი პოზიცია: რომელს ეთანხმებიან და დაასაბუთონ _ რატომ. ტექსტის წაკითხვისას მათ შეუძლიათ შეადარონ საკუთარი პოზიცია ავტორისას.

მასწავლებელი აწვდის საყრდენ სიტყვებს ან რამდენიმე ფრაზას და მოსწავლეები ამ სიტყვებისა და ფრაზების გამოყენებით ადგენენ ტექსტს, რათა შემდეგ შეადარონ წასაკითხს. შეიძლება ტექსტის შედგენა სათაურზე ან ილუსტრაციაზე დაყრდნობით.

უშუალოდ კითხვის ეტაპზე ისეთი სტრატეგიები გამოიყენება, რომელთა საშუალებითაც მოსწავლე თავად ადევნებს თვალს და აფასებს კიდეც კითხვის პროცესს. რა იცოდა, რა გაიგო ახალი, რის გაგება სურს კიდევ? _ აი, შეკითხვები, რომლებზედაც ის პასუხს სცემს.

მოსწავლე კითხვისას უნდა გრძნობდეს პირად პროგრესს, წარმატებას, ეს კი დამოკიდებულია ტექსტის გაგების ხარისხზე, იმაზე, თუ რამდენად ჩასწვდა იგი ავტორის იდეას, რამდენად გაიაზრა ტექსტის თემა და მასში ასახული პრობლემა/პრობლემები. მან უნდა შეძლოს იმ სტრატეგიების შერჩევა და გამოყენება, რომლებიც ტექსტის გააზრებაში დაეხმარება. ამ ეტაპზე მას აუცილებლად ესაჭიროება მასწავლებლის რეკომენდაციები, რჩევები.

უშუალოდ კითხვის ეტაპის მიზნებია:

ტექსტის შინაარსისა და იდეის გაგება.

ამაში მოსწავლეებს დაეხმარება:

_ კითხვის მიზნის გააზრება.

_ ფონური ცოდნა (თემასთან დაკავშირებული ცოდნა).

_ გაგების ხელშემწყობი სტრატეგიების ცოდნა.

სხვადასხვა ტიპის, სახისა და ჟანრის ტექსტების ნიშნების, სტრუქტურის, ორგანიზაციის თავისებურებების გააზრება.

ტექსტის სტრუქტურის და მისი ორგანიზაციის თავისებურებების ცოდნა მოსწავლეებს ეხმარება როგორც წაკითხულის უკეთ გააზრებაში, ისე წერის დროს მათს გამოყენებაში. მასწავლებლის მიერ ასეთ საკითხებზე ყურადღების გამახვილება მათ დამოუკიდებელი კითხვის პროცესს გაუადვილებს.

ენის ეფექტიანი გამოყენება.

მოსწავლეები მუდმივად უნდა ვავარჯიშოთ ენისათვის დამახასიათებელი ფრაზეოლოგიის, ხატოვანი გამონათქვამების (იდიომები, ანდაზები, სხვა მყარი სიტყვათშეთანხმებები) ჯერ გაგებასა და შემდეგ მათს გამოყენებაში. ეს დაეხმარება მოსწავლეებს როგორც წაკითხულის გაგებაში, ისე ენის თავისებურებების გააზრებაში. ამ ცოდნას მოსწავლეები გამოიყენებენ წერისა და ზეპირმეტყველების დროს.

ავტორისეული იდეებით, თემებით, ენობრივი საშუალებებით აღძრული რეაქციების გამოხატვისათვის ხელშემწყობი გარემოს შექმნა.

მოსწავლეებს ყოველთვის უნდა ჰქონდეთ საკუთარი რეაქციის, გრძნობების, დამოკიდებულების გამოხატვის საშუალება. ამით ისინი ამყარებენ კავშირს ტექსტსა და სუბიექტურ გამოცდილებას შორის, რაც კითხვის პროცესში მათი აქტიური ჩართვის აუცილებელი პირობაა. არსებითია, მოსწავლეებს ამ რეაქციების დროს შეექმნათ ინტელექტუალურად და ემოციურად უსაფრთხო გარემო.

საქმიანობები უშუალოდ კითხვის პროცესში:

განსაზღვრა:

_ ტექსტის ტიპის.

_ ჟანრის.

_ თემის.

_ აუდიტორიის (ვისთვისაა ტექსტი შექმნილი, ვინ არის სავარაუდო მკითხველი?).

_ ტექსტის მიზნის (მაგალითად, ინფორმირება, გართობა, დარწმუნება და ა. შ. ).

_ აბზაცის, რომელშიც თავმოყრილია ტექსტის ძირითადი ინფორმაცია.

_ თითოეული აბზაცის ძირითადი იდეის და მისი განცალკევება დამატებითი ინფორმაციისაგან (მაგალითად, საყრდენი წინადადებები აბზაცის დასაწყისში ან ბოლოში).

_ ტექსტის ტონის (მაგალითად, ირონიული, სატირული . . . ).

_ მწერლის დამოკიდებულების.

_ ციტატების ტექსტიდან (ვინ თქვა? როდის თქვა? სად არის ამის შესაბამისი ადგილი ტექსტში. . . ).

_ ენობრივი საშუალებებისა და მხატვრული ხერხების (მაგალითად, დროის რომელი ფორმაა გამოყენებული, რომელ პირშია თხრობა, მხატვრული განსაზღვრებები, მეტაფორები და ა. შ.).

_ თანამიმდევრულობის (რა მოხდა ჯერ, შემდეგ და ა.შ.).

ურთიერთმიმართების დადგენა:

_ სათაურის ან თავების სათაურების შინაარსთან;

_ ნახატების, ფოტოების და სქემების ტექსტებთან;

_ ერთმანეთის შემავსებელი ტექსტების (მაგალითად, წერილები და მათზე პასუხები);

_ ტექსტის ნაწილებს შორის;

_ სათაურის ტექსტის რომელიმე ნაწილთან.

ლოგიკური თანამიმდევრობით დალაგება:

_ გათიშული აბზაცების ან წინადადებების.

შედარება:

_ ორი ტექსტის, რომლებშიც საპირისპირო ინფორმაციაა მოცემული (მაგალითად, ორი საგაზეთო სტატია, რომლებშიც ერთი და იგივე თემა სხვადასხვა პოზიციიდან არის განხილული).

_ ორი სხვადასხვა ტიპის ტექსტისა ერთ თემაზე (მაგალითად, საგაზეთო სტატიისა და მხატვრული ნაწარმოების).;

_ მოთხრობისა და მისი ილუსტრაციის.

_ ორი პერსონაჟის.

ინფორმაციის მონიშვნა და ორგანიზება:

_ ინფორმაციის შეტანა შესაბამისი სათაურებით სქემაში ან დიაგრამაში.

_ ძირითადი იდეის ჩამოყალიბება.

_ არგუმენტების დაჯგუფება პრინციპით: “მხარდამჭერი” _ “საწინააღმდეგო” (ე.წ. სქემა).

_ სპეციფიკური და მნიშვნელოვანი მომენტების მონიშვნა.

_ პირობითი ნიშნების ან მარკერების გამოყენება სხვადასხვა ადგილის მოსანიშნად და დასაჯგუფებლად.

გამოტოვებულის შევსება:

_ დაუსრულებელი წინადადების ან აბზაცის დასრულება.

_ ტექსტში გამოტოვებული სიტყვების ან წინადადებების შეტანა.

_ სქემის ან “გონებრივი რუკის” დასრულება ტექსტიდან ამოღებული ინფორმაციის საფუძველზე.

მესამე, კითხვის შემდგომ ეტაპზე სასურველია ისეთი სტრატეგიების გამოყენება, რომლებიც მოსწავლეს მიღებული ინფორმაციის ორგანიზებაში ეხმარება. ორგანიზებისას ის გაცილებით უკეთ იმახსოვრებს მასალას და ხელახლა გაიაზრებს, გადააფასებს მიღებულ ინფორმაციას, ცოდნას. ამ ეტაპზე ის იმასაც აფასებს, რამდენად ნაყოფიერი იყო მისთვის კითხვის მთელი პროცესი.

სწორად წარმართული საქმიანობებით მოსწავლეებს გონებაში უყალიბდებათ ანალიზის, სინთეზის და შეფასების სქემები, რომლებსაც ისინი წარმატებით გამოიყენებენ დამოუკიდებელი კითხვის დროს. ამ ეტაპზე განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთი გარემოს შექმნა, სადაც ისინი თავისუფლად, შეუზღუდავად გამოთქვამენ მოსაზრებებს წაკითხული ტექსტის შესახებ, დაამყარებენ კავშირს ადრინდელ ცოდნას, პირად გამოცდილებასა და ახალ წაკითხულს შორის, გამოიყენებენ მიღებულ ინფორმაციას და იმ ლექსიკას, რომელზედაც იმუშავეს როგორც კითხვამდე, ისე კითხვის პროცესში. მათ ეძლევათ საშუალება, თვალი ადევნონ საკუთარი ცოდნის კონსტრუირებას: რა იცოდნენ, რა ისწავლეს და რის სწავლა სჭირდებათ კიდევ.

კითხვის შემდგომი ეტაპის მიზნებია:

ავტორისეულ იდეებზე, ჩანაფიქრზე, პრობლემებზე ფიქრისა და მსჯელობის წახალისება.

ავტორის მხატვრული ოსტატობის შეგრძნებისა და შეფასების უნარის ჩამოყალიბება.

ლიტერატურასა და ცხოვრებას შორის კავშირის დანახვის ხელშეწყობა.

შედარებითი ანალიზის სქემების შემუშავება, რაც მათ დაეხმარება სხვა ქვეყნების ლიტერატურის გაგებასა და შეფასებაში, სხვისი კულტურის მიმართ ტოლერანტული დამოკიდებულების ჩამოყალიბებაში.

მოსწავლეთა აქტიური ჩართვა ტექსტის ანალიზის, სინთეზის პროცესში (მოსწავლეებს, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართული ამ პროცესში, უმყარდებათ საკუთარი შესაძლებლობების რწმენა, უვითარდებათ კრიტიკული აზროვნება).

ტექსტის ორგანიზაციის თავისებურებათა გააზრებისათვის ხელის შეწყობა.

გააზრების პროცესის განგრძობადობის უზრუნველყოფა (მოსწავლეებს უნდა დარჩეთ დაუკმაყოფილებლობის განცდა, სურვილი, რომ კიდევ უფრო მეტი ინფორმაცია მიიღონ, გააგრძელონ მუშაობა ტექსტზე, კიდევ ერთხელ გადაიკითხონ);

კითხვისა და კითხვის შემდგომ პროცესში მიღებული ცოდნისა და უნარ-ჩვევების (ანალიზი, სინთეზი, შეფასება) გამოყენება წერაში.

წინარე ცოდნის დაკავშირება და შედარება ახალ იდეებსა და ინფორმაციასთან (ეს მოსწავლეებს აძლევს საშუალებას, თვალი გაადევნონ საკუთარ პროგრესს, მიმართონ ძალისხმევა ხარვეზების გამოსწორებისაკენ, ეძებონ გზები და საშუალებები ახალი იდეებისა და ინფორმაციის მოსაპოვებლად, სრულყონ საკუთარი ლინგვისტური და თემასთან დაკავშირებული ცოდნა).

კითხვის შემდგომი საქმიანობებია:

საკუთარი მოსაზრებების გამოთქმა ტექსტის შესახებ და ტექსტში ასახული ამბის (თემის) დაკავშირება როგორც პირად, ისე ჯგუფის სხვა წევრთა გამოცდილებასთან.

ტექსტის საკუთარი ინტერპრეტაციის ახსნა და დასაბუთება.

ახალი ტექსტების შექმნა (მაგალითად, თხრობითი ტექსტის გადაკეთება დრამად, მწერალსა და პერსონაჟებთან წარმოსახვითი ინტერვიუსათვის შეკითხვებისა და პასუხების მომზადება, წაკითხულის ჟანრობრივად ან თემატურად მსგავსი ტექსტის შექმნა).

ტექსტის აღდგენა, მისი შინაარსის გადმოცემა საყრდენი სიტყვების მიხედვით.

ტექსტის გამოყენება გრამატიკასა და ლექსიკაში სავარჯიშოდ (მაგალითად, მოქმედების გადატანა სხვა გრამატიკულ დროში _ აწმყოდან წარსულში ან, პირიქით; ანტონიმებისა და სინონიმების მოძებნა და სხვა).

უფრო დეტალურად კითხვის თითოეული ეტაპის საქმიანობებს შემდეგ სტატიებში შემოგთავაზებთ.

მასწავლებლის მოსაზრება- დახანების დრო არ არის

მიერ

admin

23 მაისი, 2013 - 01:00

მინდა, ყველა ჩვენგანისთვის მტკივნეულ საკითხზე, ქართული ენის სწავლებაზე, გესაუბროთ. განათლების სფეროში მიმდინარე რეფორმა ამ საგანში, უპირველესად, გამოიხატა იმით, რომ ორი სახელმძღვანელო – ქართული ენისა და მშობლიური ლიტერატურისა – ერთში: „ქართულ ენასა და ლიტერატურაში” – გაერთიანდა. რა შედეგი მოგვცა ლიტერატურასთან ინტეგრირებულმა ენის სწავლებამ? დღეს, რეფორმის დაწყებიდან საკმაო ხნის შემდეგ, უკვე შეიძლება ამ კუთხით გარკვეულ შეფასებათა გაკეთება, სისტემის ღირსება-ნაკლოვანებების შესახებ მსჯელობა.

ფაქტია, ერთადერთ საგანს, რომელსაც, თავისი სახელწოდებიდან გამომდინარე, მშობლიურთან ასოცირების ამბიცია ჰქონდა, ეს ფუნქცია აღარ გააჩნია, თაობისთვის, რომელიც ისედაც სიყვარულს დეფიციტს განიცდის, ქართული (და არა მშობლიური!) ენა ჩვეულებრივ საგანთა რიგში აღმოჩნდა. შესაძლოა, ვინმემ საკითხის ასე დასმა არასერიოზულად მიიჩნიოს, მაგრამ ზღვა კოვზით დაილიაო, ნათქვამია… განწყობა კი, ისიც მოზარდისთვის, სულაც არ არის უმნიშვნელო ფაქტორი. არც ის მგონია საკამათო, რომ ეროვნული მენტალიტეტის ჩამოყალიბებასა და ფორმირებაში გადამწყვეტი როლი სწორედ მშობლიურმა ენამ უნდა შეასრულოს, როგორც ეროვნული თავისთავადობის განმსაზღვრელმა უპირველესმა მოვლენამ. ასე რომ, ის, ვინც ქართულის სწავლების „გათანამედროვეების” საბაბით მისი როლის დაკნინებას ვარაუდობდა, მართლაც იჭერდა ორ კურდღელს: ჯერ ერთი, აუფასურებდა მრავალსაუკუნოვან, თავისი არსით სრულიად უნიკალურ და წარმოუდგენელი ფასეულობის მქონე ეროვნულ ღირებულებას, მეორეც, მის მომავალ აქტიურ მომხმარებელს, დღევანდელ მოსწავლეს, აგუებდა იმ აზრს, რომ ის, რაც ხდება, სავსებით ბუნებრივი რამაა და არაფერი დაშავდება იმით, თუ მის მშობლიურ ენას განიხილავენ რომელიმე სხვა დისციპლინის ბადალად, საათებს ჩამოაკლებენ, შეკვეცენ. მოზარდის ცნობიერებაში რა კვალს დატოვებს ეს, რამდენად გააღარიბებს მის სულს (და არა მხოლოდ გონებას), ამაზე, მეეჭვება, ვინმეს ეფიქროს, გარდა იმისა, ვისაც სწორედ ამგვარი ქართველი უნდა სამომავლოდ „გლობალიზებული” სამყაროსთვის.

ახლა – რა ხდება საკუთრივ ამჟამად მოქმედ სახელმძღვანელოებში. ჩვენი სკოლა განსვენებული ბატონი ვახტანგ როდონაიას ჯგუფის სახელმძღვანელოთი მუშაობს. მიგვაჩნია, რომ ეს ერთ-ერთი ყველაზე წარმატებული პროექტია მოქმედ სახელმძღვანელოთა შორის და წიგნის მიმართ არც გვაქვს რაიმე პრეტენზია – აქ არსებითია სახელმწიფოებრივი მიდგომა, ამ საკითხისადმი გენერალური პოზიცია, რომლის კორექტირების უფლება არავის, არც ერთ ავტორს, არ აქვს. ამ მხრივ კი ასეთ სურათს ვაწყდებით: ენობრივი მასალა სახელმძღვანელოში, რა თქმა უნდა, წარმოდგენილია, მაგრამ, საკითხავია, რა დოზით, რა მეთოდით არის იგი მოწოდებული. ნებისმიერი კლასის სახელმძღვანელოში მასალა (მეხუთე და მეექვსე კლასები გადიან ნათელა მაღლაკელიძის, საბაზო საფეხური კი ვახტანგ როდონაიას ჯგუფის სახელმძღვანელოთი) შეტანილია სპონტანურად. ყოველ პარაგრაფს მოსდევს ე.წ. ენობრივი თემები რუბრიკებით: „გრამატიკა”, „სინტაქსი”, „მართლწერა”, „პუნქტუაცია”. რუბრიკების თანმიმდევრობა, ჩემი აზრით, მოკლებულია რაიმე ლოგიკას, გარდა ერთისა – იგი შერჩეულია მოცემული ლიტერატურული მასალის სპეციფიკურობის გათვალისწინებით, უფრო ხშირად კი ლიტერატურული მასალის ენობრივ დახასიათებას წარმოადგენს. ყველა მწერლის ენა რომ საგანგებო შესწავლის საგანი უნდა იყოს, ამაზე არც არავინ დავობს, მაგრამ ნუთუ ამით უნდა ამოიწურებოდეს მშობლიური ენის შესწავლა? ხომ ცხადია, რომ ამგვარი დამოკიდებულებით ჩვენ ვიღებთ სრულიად ქაოსურ სურათს ერთიანი, მწყობრი სისტემის ნაცვლად? მაგ., თუ გადავშლით მეშვიდე კლასის სახელმძღვანელოს, ვთქვათ, 107-ე გვერდზე, ვნახავთ, რომ აქ განხილულია არსებითი სახელის ნაცვალსახელთან და არსებითის ზედსართავთან ერთად ბრუნების წესები. მომდევნო მასალა კი გახლავთ სათაურის მართლწერა. ამგვარად არის აგებული ყველა კლასის ყველა სახელმძღვანელო. თუ რეფორმამდელ სახელმძღვანელოს გავიხსენებთ, აკ. შანიძისა და ლ. კვაჭაძის „ქართულ ენას” განსაზღვრული, ჩამოყალიბებული კურსი ჰქონდა: იგი მარტივიდან რთულისაკენ სვლას გულისხმობდა, ფონეტიკის მარტივი კურსის შემდეგ მორფოლოგიის შესწავლას მოსდევდა ენის სინტაქსი. ამჟამად, როგორც მოგახსენეთ, მოქმედ სახელმძღვანელოში ქაოსურად არის მოცემული გრამატიკის სხვადასხვა ნაწილის სხვადასხვა საკითხი. რამდენად გამართლებულია ამგვარად ენის სწავლება, ამის თაობაზე დასკვნის გამოტანა მიჭირს, თუმცა ერთი რამ ნათელია: მოსწავლეს ენისადმი მომხმარებლური დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდა, ამასთანავე, მას არ ეძლევა საშუალება, ენა აღიქვას როგორც ერთიანი ცოცხალი ორგანიზმი, რომლის შიგნითაც საინტერესო პროცესები მიმდინარეობს, დაინახოს ენის განვითარების მაგისტრალური ხაზი.

მდგომარეობის ხსნის მისია ეკისრება „მოსწავლის რვეულს”, რომლის შექმნაც მართლაც გადაუჭარბებლად შეიძლება შეფასდეს ენის გადარჩენის ვაჟკაცურ და გაბედულ ცდად, ოღონდ რამდენად ინტენსიურად ვიყენებთ მას პრაქტიკულად, აი, ეს არის საკითხავი… იმ პირობებში, როცა ქართულის სწავლება ყველა კლასში ხუთსაათიან კვირეულ დატვირთვაზეა დაყვანილი, მასწავლებლის წიგნში კი არანაირი მინიშნება არ არის ენობრივი მასალის მიწოდების მეთოდიკაზე, ეს პრობლემა ღვთის განგებას, ანუ მასწავლებლის კეთილსინდისიერებას, არის მინდობილი. რა შედეგს უნდა ველოდოთ ასეთ სიტუაციაში?..

„რვეულებიც” იწვევს უკმაყოფილების გრძნობას. თუ ბატონი ავთანდილ არაბულის „რვეულები” თემატური პრინციპითაა დალაგებული, მეშვიდე კლასი მთლიანად მოიცავს ზმნას და მის კატეგორიებს, მერვე – სინტაქსს, მარტივი წინადადებით დაწყებული, რთულით გათავებული, მეცხრეს კი სისტემაში მოჰყავს მთელი ცოდნა, – მეექვსე კლასში ეს მიდგომა დარღვეულია (სხვა ავტორი შემოდის), იგივე ლიტერატურული მასალა, რომელიც შეისწავლება ლიტერატურის გაკვეთილზე, ხელახლა მუშავდება რვეულში. სახელები, მათი წარმოება, მორფოლოგია აქაც ისევე სპონტანურად, ნაგლეჯ-ნაგლეჯ არის გაბნეული, როგორც სახელმძღვანელოში. ასე რომ, ალბათ, ამ ხარვეზის გასწორება სასურველი იქნება. საბოლოოდ, ჩემი აზრით, ამგვარი სურათი იშლება ჩვენ წინ: არასისტემურად, ფრაგმენტულად მიწოდებული ენობრივი მასალა სტაბილურ ცოდნას არ იძლევა. ლიტერატურულ მასალაზე „მიბმული” ესა თუ ის გრამატიკული საკითხი, შერჩეული ნებისმიერად და არა ლოგიკური თანმიმდევრობით, მოსწავლეს არ აძლევს საშუალებას, რაიმე ენობრივ პროცესს გაადევნოს თვალი. ცხადია, ენის ერთიანი ორგანიზმის დანახვა-შეთვისებაც რთულდება, მით უფრო ძნელდება მისი შეყვარება. უსიყვარულობის შედეგს კი ახალგაზრდობის განათლებულობის დღევანდელი დონეც გვიჩვენებს.

მიმაჩნია, რომ საკითხით სასწრაფოდ უნდა დაინტერესდეს განათლების სამინისტრო, რომ დროზე გასწორდეს ის, რაც უხეშად გამრუდებულა. კეთილი ნების გამომხატველი პირველი, უმარტივესი ნაბიჯი კი იქნება ენისთვის დამატებითი საათების გამოყოფა და ამ გზით ქართული ენის როგორც დამოუკიდებელი დისციპლინის სტატუსის აღდგენა. როცა უკვე არსებობს ყოველმხრივ დამაკმაყოფილებელი დონის, სწავლების თანამედროვე მოთხოვნილებების გათვალისწინებით შექმნილი კრებულები ყოველი კლასისათვის (მერე რა, თუ მათ ყდაზე „რვეულები” აწერია!), რა გვიშლის ხელს, დროულად დავუბრუნოთ ქართველი ბავშვი მშობლიური ენის წიაღს, მასში დამარხულ საიდუმლოებებთან ზიარების სიხარულს?

ირინა ტაბატაძე

180-ე საჯარო სკოლის ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელი

მამაცი გოგო “ჭყიტა”

მიერ

admin

23 მაისი, 2013 - 01:00

სულ ხელიდან რომ წავიდა მაისი და თავი მარტი ჰგონია, ამას ყოველდღე ვწუწუნებთ: ვიჭმუხნით წარბებს, ვიყურებით გარეთ და თავს უკმაყოფილოდ ვიქნევთ. გარეთ კი, გამვლელები თავების ნაცვლად ქოლგებს ისე საშიშად იქნევენ, ლამის სხეულის რომელიმე ნაწილით ზედ წამოგვაგონ და ჩვენ, უქოლგოები, მივდივართ და წვიმასთან ერთად ქოლგების ჯარს მივარღვევთ. ერთ– ერთი მსგავსი გარღვევისას, რომელიღაც წინა თავსხმაში მოყოლილი დინჯად მოვუყვებოდი უნივერსიტეტის პირველი კორპუსის მიმდებარე ტერიტორიას. პირველი კორპუსი ვისთვის “ცოდნის ტაძარია”, ვისთვის– საინტერესო არქიტექტურის მქონე შენობა, ვისთვის– სრულიად არასაკრალური ნაგებობა, სადაც ფიქრად არასდროს მოსვლია ცოდნის კელაპტრების აგიზგიზება, ვისთვის კი შენობაა, რომელიც სამი წელი რემონტდებოდა.

თანაც, მე ჩემი მეექვსე კორპუსის მორყეული მოაჯირები პირველი კორპუსის დიდებულ მარმარილოებს ყოველთვის მერჩივნა და დიდად არ განვიცდიდი “დედა შენობაში” ვერჩატარებულ ლექციებს. სამაგიეროდ, ძალიან მაფიქრებდა იქვე, მიწისქვეშა გადასასვლელის კიდეებზე ფენა– ფენად დალაგებული წიგნების ბედი. მათი წიგნური ბედი მუდამ ამინდზე იყო დამოკიდებული: ხან ქარი ფურცლებს აუფრიალებდათ, ხან წვიმა პურივით დაალბობდათ, ხან სეტყვა ყდებს, როგორც თავებს, გაუჩეჩქვავდათ.

ერთი სიტყვით, მკვდარი წიგნების ნახვის მოლოდინით მოვდიოდი. მაგრამ ბუკინისტებს მოუფიქრებიათ, პოლიეთილენის პარკები გადაუფარებიათ და საბანივით საგულდაგულოდ შეუმოუკეცავთ. ჰოდა, მკვდარი წიგნების ნაცვლად მძინარე წიგნები დამხვდნენ. საბჭოთა ენციკლოპედიებით დაწყებული, კამიუთი გაგრძელებული და ფამუქით დამთავრებული ყველას შუადღის ძილით ეძინა. ფამუქის არსებობა გამიკვირდა: უმტვერო, ახალი და თეთრფურცლებიანი წიგნები მიწისქვეშა გადასასვლელებში ან მათ კიდეებზე ჩემი სტუდენტობისას, როგორც წესი, არ ხვდებოდა.

ვათვალიერებ წიგნებს და მგონია, რომელიმე გადაბრუნდებიან, გვერდს მოიცვლიან ან ხვრინვას ამოუშვებენ. თან მეცინება. ვდგავარ უქოლგოდ თავსხმა წვიმაში და ვიცინი. ეს კი სიცილისთვის სრულიად შეუფერებელი დროა. ძირითადად, მშრალსა და კომფორტულ გარემოში ეცინებათ ხოლმე.

მსუქანი, ექვსასგვერდიანი ფამუქის გვერდით გაჩხიკული ჰარპერ ლი რომ აღმოაჩინო, ან მახვილი თვალი უნდა გქონდეს, ან იყო მე, რომლისთვისაც ჰარპერ ლი არა მხოლოდ უცნაური ლიტერატურული წარსულის მქონე, რასობრივი დისკრიმინაციის თემით დაინტერესებული, პულიცერის პრემიის მფლობელი მწერალია, არამედ– პატარა ჯინ ლუიზა ფინჩის და დიდი ატიკუს ფინჩის შემქმნელი. წიგნების წერა ისეთი მარტივი საქმე არ არის, როგორც ბლენდერით ბოსტნეულის დამუშავება და არც გარკვეული ხერხი არსებობს, რომელიც გამოუცდელ მწერალს ისე გამოადგება, როგორც სანტექნიკოსს– სუპერქანჩი. პირველი და თითქმის ერთადერთი ტექსტი ძალიან იშვიათად გამოდის კარგი და მით უმეტეს, იშვიათად ხდება პოპულარული.

იურისტი ლი კი იმაზე იღბლიანი აღმოჩნდა, ვიდრე ჯეკპოტის რომელიმე მფლობელი. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ნებისმიერი მილიონი ერთხელაც აუცილებლად დაიხარჯება და “ნუ მოკლავ ჯაფარას” კიდევ ხშირად აღმოაჩენენ მელიქიშვილის კუთხეში.

იმას ვამბობდი, ვხედავ ამ მჭლე, მწვანე წიგნს თეთრი ზოლებით. მერე ვაღვიძებ, ლარნახევრად ვყიდულობ და სახლში მოტანილს გადაშლამდე ისე ვუღიმი, როგორც ძველ, დაკარგულ მეგობარს, რომლის სუნი და ტემპერატურაც ისევ შესანიშნავად მახსოვს და რომელიც წლების შემდეგაც ისევ ჩემი მეგობარივით გამოიყურება, ოღონდაც, ჩუმად, ჩემთვის მგონია, რომ მე შევიცვალე და საერთო აწმყოს არსებობა ცოტათი მაბნევს.

ახალნაყიდი წიგნი ტყუპისცალივით ჰგავს ჩემი ბავშვობის წიგნს, რომელიც თავისი სიგამხდრის გამო დაიკარგა: რამდენი თხელტანიანი წიგნიც ვათხოვე ნაცნობებს, იმდენი აღარ დამიბრუნეს. მეც ვიფიქრე, რომ ზოგისთვის წიგნის წონა განსაზღვრავს მის ლიტერატურულ ღირებულებას და ჰიპოთეტურად, ასოცდათხუთმეტგვერდიანი რომანი მფლობელისთვის დიდი დანაკლისი არ იქნება. თითქოს წიგნი ხორცის ნაჭერი იყოს, თითქოს სასწორზე დაუდევრად აგდებდე, თითქოს ქონის სისქეს უმოწმებდე, თითქოს ხურდაში კევს გიბრუნებდნენ…

ეს ის განსაკუთრებული შემთხვევაა, როცა ვამბობ ხოლმე, რომ წიგნს აქვს საკუთარი დრო და რაც უფრო ადრე წაიკითხავ, მით უფრო ადრე გახდები უკეთესი, მით უფრო დიდხანს გემახსოვრება, რომ უკეთესი ხარ, ვიდრე წინათ იყავი და მით უფრო ადრე გეცოდინება, რომ ყველა ადამიანი თანასწორია, განურჩევლად სქესისა, რწმენისა თუ კანის ფერისა. რაც მთავარია, კისრისტეხით არასდროს მიირბენ სახლში ხელების სასწრაფოდ და საგულდაგულოდ დასაბანად იმ მიზეზით, რომ ცოტა ხნის წინ ხელი “ზანგმა” ჩამოგართვა. ასეც ხდება ოცდამეერთე საუკუნის საქართველოში, აქვე, ჩემს მეზობლად, ზუსტად ორი სართულის ქვევით მაშინ, როცა მეოცე საუკუნის დასაწყისის ამერიკაში, შავკანიანების მასობრივი, ამაზრზენი ჩაგვრის პირობებში მეიკომელი ატიკუს ფინჩი “თეთრი” ქალის გაუპატიურებაში ეჭვმიტანილ “ზანგს”, ტომ რობინსონს, იცავს. პატარა “ჭყიტა”, ატიკუსის უმცროსი შვილი კი მთხრობელია და ყველაზე საზრიანი გოგო დედამიწის ზურგზე.

ამერიკულ სასკოლო პროგრამაში შეტანილ ამ წიგნში ძალიან ხშირად არის ნახსენები მათი ფაქიზი ყურებისთვის მჭახე და მართლაც არასასიამოვნო, საფრთხილო სიტყვა “ზანგი”. აქ “ზანგები” ყველაფრის ჩამდენები არიან, აქ “ზანგებს” დედამიწის საუკუნო ცოდვები აწევთ კისერზე, აქ არ არსებობენ კარგი “ზანგები”, აქ “ზანგები” ადამიანები კი არა, უსიცოცხლო ხორცები არიან, რომელთა ერთადერთი ფუნქცია “თეთრებისთვის” შრომაა, აქ “ზანგებს” სიკვდილს ისე მარტივად უსჯიან, თითქოს საქმე სიცოცხლეს კი არა, შაურმაში წიწაკის არსებობა– არარსებობას შეეხებოდეს. აქ “ზანგებს” ფიქტიურად იცავენ და კონსტიტუციაც ადამიანის ფერის მიხედვით იცვლის შინაარსს. აქ კანონები ფიქციაა.

ამ ფონზე შავკანიანის უდანაშაულობის დამტკიცების ყოველგვარი მცდელობა თვითმკვლელობის ტოლფასია. ეს არის “შავ– თეთრი” წიგნი მეიკომელების შესახებ, რომლებმაც ადამიანის სიცოცხლე ისე უბრალოდ მოიპარეს, როგორც მანქანა იპარავს ბენზინს. ეს არის წიგნი რეგრესისა და პროგრესის შესახებ და იმის შესახებ, რა მახე უნდა დაუგო ბუა რედლის, რომ, ბოლოსდაბოლოს, თვალი შეავლო. ეს არის წიგნი ადამიანების სიყალბის შესახებ და ბავშვის შესახებ, რომელიც ფართოდ გახელილი თვალებით აკვირდება გაუგებარ სამყაროს, სავსეს სრულიად გაურკვეველი ადამიანებით: ისინი, ფარისევლობით გართულები, ქუჩაში საკუთარ თავებსაც რომ შეხვდნენ, უცნობი გამვლელები ეგონებათ. რაც მთავარია, პატარა “ჭყიტა” ძალიან ჰგავს ჰერმიონ გრეინჯერს გამჭრიახობით, მოხერხებულობით და მბრძანებლური თვისებებით. ის ჰერმიონივით მეტისმეტად მამაცი და კარგი გოგოა.

“საბჭოთა აჭარას” მიერ 1986 წელს მიერ გამოცემული, წინა მკითხველის მიერ გადაფხეკილი “მონო” ბარათით ჩანიშნული წიგნი რომ გიდევს წინ და თან გეღიმება, რადგან ამდენი წლის შემდეგაც ისევ მეორე ნაწილი ჩაგივარდა ხელში, უკვე დროა, პირველი ნაწილის მოძიებაზეც იფიქრო. ახლავე თუ არა, მომდევნო წვიმისას მაინც.

1...1,0071,0081,009...1,085 გვერდი 1,008 of 1,085

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

21 იანვარი, 2025 - 10:39

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

mastsavlebeli.geინტერნეტგაზეთი

არასოდეს ვთქვათ “არა”

სიმშვიდის ადგილი უცვლელია

ნოდარ ბეგიაშვილი – ხატვის პროცესში ნასწავლი „ვეფხისტყაოსანი“

ბერას ფრედერიკ სკინერის ოპერანტული განპირობებულობის თეორია და პედაგოგიკა

გზაგასაყარი უდაბნოში

მასწავლებელი ზოგჯერ უშვილო, ანუ სასიკვდილო ჩვენ ვართ მხოლოდ

დაუსჯელად

კითხვის ხელშემწყობი საქმიანობები

მასწავლებლის მოსაზრება- დახანების დრო არ არის

მამაცი გოგო “ჭყიტა”

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე