ბიძაჩემი რომ გარდაიცვალა, თორმეტი წლის ვიყავი. ის ბოლო იყო ბებიაჩემის და ბაბუაჩემის ვაჟებიდან. ძმებიდან არცერთს „გვარის გამგრძელებელი” არ დარჩენია.  იმ დღეებიდან მახსოვს მხოლოდ ბაბუაჩემი, რომელიც თავდახრილი იდგა შვილის ცხედართან და ჩუმად მოთქვამდა. მისი მწუხარე სიტყვებიდან ერთადერთი წინადადება ჩამრჩა გონებაში: „ეს რა გამიკეთეთ ჩემმა შვილებმა, ერთი ბიჭი მაინც დაგეტოვებინათ რომელიმეს!”

ჩვენ კი იქვე ვისხედით, შვილიშვილები, სამნი, მამების გარეშე დარჩენილი პატარა გოგოები, რომლებსაც ბაბუას გვარი გვქონდა, მაგრამ როგორც ჩანდა, ბაბუასთვის ეს საკმარისი არ იყო. მას „გვარის გამგრძელებელი” სჭირდებოდა, ის, ვისზეც შვილების სიყვარულს გადაიტანდა, ვისაც ოჯახის სიამაყედ გაზრდიდა, ასწავლიდა ცხენზე ჯდომას, იარაღის გამოყენებას და სადღეგრძელოებს. ჩვენ არ გამოვდგებოდით. ჩვენ სხვა გვარების გასამრავლებლად გაგვაჩინეს, ოჯახიდან წასასვლელად, სხვისი კერის გასათბობად. ასე სჯეროდა ბაბუაჩემის თაობის ბევრ მამაკაცს საქართველოში, მამაჩემის თაობიდანაც ბევრი ასე ფიქრობდა (თუმცა, საბედნიეროდ, მამაჩემი არა) და ვიცი, არ გაგიკვირდებათ, თუ ვიტყვი, რომ ჩემი თაობიდანაც ბევრს მიაჩნია ქალი მეორეხარისხოვან არსებად, რომელიც ჯერ თავის ოჯახს ეკუთვნის, მერე კი სხვისას.

მალე ოცდარვა წლის ვხდები. მთელი ჩემი ცხოვრება ერთი გაბმული, უძილო და შეუსვენებელი ბრძოლაა საკუთარი ადგილის დასამკვიდრებლად, იმის დასამტკიცებლად, რომ გოგოებს ყველაფერი შეგვიძლია, ყველაფერი კარგად გამოგვდის, რომ არ გვჭირდება, ვინმემ ხელი ჩაგვკიდოს და გზაზე დაგვაყენოს, რომ თავადაც ვიცით, რა გვინდა, რომ არავისზე ნაკლებად არ შეგვიძლია არც წერა, არც ფიქრი, არც საქმის გაძღოლა, არც მანქანის მართვა, რომ ჩვენც გვაქვს უფლება, გვიყვარდეს და ამაზე ხმამაღლა ვილაპარაკოთ, რომ ოჯახი მაშინ შევქმნათ, როცა მოგვინდება, ან საერთოდ არ შევქმნათ და მაინც ვიყოთ საზოგადოების სრულფასოვანი წევრები, რომ იმდენი შვილი გვყავდეს, რამდენსაც საჭიროდ ჩავთვლით, ან სულაც არ გვყავდეს, ვიყოთ მარტო და არ გვეშინოდეს, ვიყოთ მარტო და არავისგან ვითხოვდეთ შველას.

იშვიათად, მაგრამ მაინც მეფიქრება: ვეყვარებოდი თუ არა უფრო მეტად ბაბუაჩემს, ბიჭი რომ ვყოფილიყავი? ალბათ, კი. ალბათ ჩამეჭიდებოდა, თავის ჭკუაზე აღმზრდიდა და მეც ვიცხოვრებდი ბიჭების ახალი თაობის დაბადების მოლოდინში, რომ მერე მათთვის გადამეცა ჩემი წესები და ჩვეულებები, რომლებითაც, ალბათ, ვიამაყებდი.

მე გამიმართლა, გამიმართლა, რადგან დედაჩემი ყოველთვის მეუბნებოდა, ქალისთვის დამოუკიდებლობა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია. გამიმართლა, რომ ის და მისი დები სწავლობდნენ, მუშაობდნენ, მოგზაურობდნენ და ზუსტად იცოდნენ, რომ არც ჩემი ცხოვრება უნდა ყოფილიყო თუნდაც ყველაზე ახლობელი მამაკაცების მიერ დადგენილ ყალიბს მორგებული. სამწუხაროდ, მე ვიცნობ გოგოებს, რომლებიც სხვანაირად გაზარდეს, სხვა წესებს შეაჩვიეს. მათ, რა თქმა უნდა, თქვენც იცნობთ.

დღეს ბევრს ვლაპარაკობთ ქალთა მკველობებზე, ვწერთ, ვშფოთავთ, ვტირით კიდეც. მდგომარეობას კიდევ უფრო ამძიმებს ის, რომ დამნაშავე ქმრების დასჯა სირცხვილად ითვლება და, უფრო მეტიც, საზოგადოების ნაწილი მათ გამართლებას ცდილობს. შიში, რომ ქალთა მიმართ ჩადენილი დანაშაული ეპიდემიასავით მოედება მთელ ქვეყანას, საფუძველს მოკლებული არ არის. ფაქტია, რომ ყველა ქალი, ყველა გოგო, ვისაც განათლება არ აქვს მიღებული, ვისაც არჩევნის საშუალებას არ აძლევენ, ვისაც დამოუკიდებლობას დანაშაულად უთვლიან, ვინც ერთხელ მაინც გამხდარა ოჯახში ძალადობის მსხვერპლი, ვინც ერთხელ მაინც მიგვიტოვებია საკუთარი უფლებებისთვის ბრძოლაში მარტო, ვისაც უშედეგოდ უთხოვია შველა სამართალდამცავებისთვის, ყველა, ვისაც უთხრეს, რომ მისი მთავარი ფუნქცია ბიჭის გაჩენაა, ან უბრალოდ, არ მისცეს მუშაობის უფლება – ყველა ეს ქალი და გოგო ხვალ შეიძლება ცოცხალი აღარ იყოს.

ჩვენ უნდა გვესმოდეს, რომ ქალები, რომლებსაც კლავენ, არაფრით განსხვავდებიან ჩვენგან. სინამდვილეში, ყველანი ერთ ქვაბში ვთუხთუხებთ და თუ გვინდა, რომ გადავრჩეთ, უნდა ვიფეთქოთ, ქვაბს თავსახური გადავხადოთ და გზას ვეწიოთ.

ოდესღაც, ბავშვობაში, მითხრეს, რომ ოჯახის ამბების საჯაროდ მოყოლა ულამაზო საქციელია. თუმცა მე მაინც მგონია, რომ განსაკუთრებული არაფერი მიამბნია თქვენთვის, არაფერი მითქვამს ისეთი, რაც აქამდე არ იცოდით. აბა, რა დასამალია, რომ ჩვენს ქვეყანაში ქალობა ტვირთია, მით უმეტეს მაშინ, როცა ერთი ხარ და მთელი პასუხისმგებლობა შენზეა. ძალიან უნდა მოინდომო, რომ ნათესავებმა და ახლობლებმა თავი სინანულით არ გადააქნიონ და არ თქვან, რომ ბიჭი შენს ადგილას სულ სხვანაირად მოიქცეოდა, სხვანაირად ასახელებდა გვარს.

როგორც გითხარით, მალე ოცდარვის ვხდები. მართალია, „გვარის გამგრძელებლად” ვერ გამოვდექი, მაგრამ დამოუკიდებელი და ბედნიერი ქალი ვარ, რომელმაც უკვე რამდენიმე ბრძოლა მოუგო საკუთარ თავს, ოჯახს, საზოგადოებას.

„- ფუთქავს ცოტას, იცრიალებს და წაი, გადააბი, თვარა აღარაა იქინე აფერი და მიადგება თხილებს!”

გადააბამ და ზიხარ. ძროხა ძოვს, მერე ეზარება და დაწვება. იცოხნება, ბუზებსა და ქინქლებს იგერიებს. ფიქრობ სკოლაზე, გოგოზე, რომელიც ყველას უყვარს, შენი ჩათვლით, „დენდიზე” და „სუბორზე”, რომელიც ალბათ არასდროს გექნება და, შესაბამისად, მეზობლის „დენდიზე” და „ტანკების” მეხუთე ტურზე, „ტურბოს” „ნაკლეიკებზე” გამოსახულ ლამბორგინიზე და ბიმოტაზე, რომელიც გაიზრდები და გამდიდრები და გეყოლება. და კიდევ – ბოტასებზე, ფეხს რომ დაადგამ და ძირზე რაღაც ანათებს, ეგეთზე. უცებ ძროხა დრუნჩს მოაბრუნებს და თვალებში ჩაგხედავს. უყურებთ ერთმანეთს, ასე, ორი-სამი წუთი. მერე ისევ მიაბრუნებს თავს და აგრძელებს ცოხნას და შენ ისევ ფიქრობ ბოტასებზე, „ტურბოზე” და „ფინალ-94″-ზე, რომლის მეხუთე ნომერი, ბაჯო, ძნელად ამოდის.

არაფერია ბუკოლიკურ საათებზე უფრო გრძელი.

უკვე წვიმს. როცა წვიმდა, დედაჩემი ქოლგით მიშვებდა სკოლაში და ეგ ითვლებოდა ყველაზე სამარცხვინო ამბად. იმის იქით მხოლოდ რეიტუზები და კედელი იდგა. ჰოდა, როგორც კი მოსახვევს გავცდებოდი, ვკეცავდი ამ ქოლგას და ერთ მიტოვებულ სახლთან, ძველი ფოსტა-გაზეთების ყუთის უკან ვჩურთავდი. მივდიოდი სველი სკოლაში, ვითარცა გმირი. უკანა გზაზე იშვიათად წვიმდა. და იდგა მსოფლიოში ყველაზე რუხი ამინდები. მოვდიოდით და გუბეებს ვახტებოდით, როგორც ტრადიცია მოითხოვდა. გუბეებს ჰქონდათ გრძელი, ანუ „იშვიათიმანქანარომგამოივლისბენზინიჩამოწვეთავსდაააჭრელებს” ფერი. ჩვენ მოვდიოდით მხიარულად, ასეთი სევდიანი ამინდისთვის დიდად შეუსაბამოდ. ეს – ნახევარღამე დღეების გამო. და კიდევ – შეშის შემოსატანად რომ გავიდოდი, ბაბუაჩემის „ბუშლატას” მომახურავდნენ. წვიმას აქვს ამ „ბუშლატის” სუნი. სახსოვართაგან უსასტიკესია სუნი. არც იბზარება და არც ცვდება – იქით გცვეთს და გბზარავს. „სურნელი” ძნელად უხდება ამ სიტყვას – მეტისმეტად ანაზებს. არადა, სუნი მკვლელი რამაა. ადამიანის ცალკე ნაშრომია, ოდესმე შევეჭიდები საშრომად. არის გვიმრის სუნი, ახალმოჟლემილი ჩაის სუნი. კიდევ – თხის ნაკელის სუნი, სოფლის გზაზე რომ მიდიხარ და შორიდან გცემს. სველი ძაღლის სუნი, სახლის სუნი, ოთახით სავსე ჰაერის სუნი და სახლის სუნი, ოღონდ დიდი ხნის უნახავის. და სხვა. და სხვა.

და კიდევ: შემოდგომის წვიმიანი დილის ოთხმოცდაათიანების გურული მეტაფორა გალანცული ლამპის შუშაა. გალანცული გულისხმობს გაჭვარტლულს. გაჭვარტლული ნიშნავს, რომ წუხელ გვიანობამდე არჩიეს თხილი და ხან ქარი წამოუბერავდა, ხან მოხუცი ქალი აუწევდა უნებლიეთ ფითილს. უფრო სწორად, მეტაფორა ამ შუშის გაწმენდაა, დილით, ძველი წიგნიდან ამოხეული ფურცლით. ძველ წიგნებს ხომ ის ბედი ჰქონდათ გურიაში, რომ ან ცეცხლს ანთებდნენ, ან ჩეჩმაში მიჰქონდათ, ან ეგრე, ლამპის შუშას წმენდნენ. დასაკლავი ქათმებივით გამოჰქონდათ კარადიდან, ოღონდ ეგ იყო, რომ ამ წიგნებს კრიახი არ შეეძლოთ, მხოლოდ უცნაური სევდით თუ გათქვამდა მოსალოდნელი ინკვიზიციის შიშს „მსოფლიოს ისტორია მეოთხეკლასელთათავის. 1974 წელი” ან „მანდარინო, შენ გურიის ოქრო ხარ, კოლმეურნის ვერცხლ ხელებში მბზინავი” (ლექსების კრებული).

გინახავთ, როგორ ანთებს ცეცხლს ფრაზა: „ვეტექიმმა სხიერელმა გულმოდგინედ აიკაპიწა მკლავები და თქვა”? აღარ ვიცი, რა თქვა სხიერელმა. ფურცელი გაშავდა.

ბაბუაჩემმა თავი წვიმიან დღეს ჩამოიხრჩო. მე ვნახე და მზერა ამარიდებინეს, მაგრამ დაკრძალვის დღეს დავაკვირდი და ცალი თვალი ჩავარდნილი ჰქონდა – ის, რომელიც სტკიოდა და ვერ ხედავდა. და პირი – მკაცრად მოკუმული, ნერვიულად, თითქოს გვიბრაზდებოდა. ლექსებს წერდა და რომანტიკული კაცი ეთქმოდა, მაგრამ პრაგმატული საქმეებიც შეეძლო. უბრალოდ, ნერვიული იყო სიცოცხლეში და სიკვდილის შემდეგაც გადაჰყვა. ჰქონდა კი საბაბი: სულ ბოლოს შვილი მოუკვდა. მანამდე, სულ ადრე, დები ზრდიდნენ. მამამისმა, ჩემი სახელისა და გვარის კაცმა, გიორგი კეკელიძემ, ბოლო ცოლი 54 წლისამ შეირთო, 16 თუ 17 წლის, და მალევე დაშორდა. ბაბუაჩემი დარჩა მისგან. შაქრო მეუბნებოდა, როგორ აშინებდნენ ბავშობისას დედამისით, რომ რამე შვილისმიერი გრძნობები არ დაელანდათ ამ უცნობი ქალისადმი. 18 წლისამ ნახა დედა პირველად. მატარებელში მუშაობდა გამცილებლის თანაშემწედ, მაგრამ დიდი ფიქრები ჰქონდა. სოფელში რომ დაბრუნდა, სურებში, თეატრალური კლუბი შექმნა, თვითონ თამაშობდა და რეჟისორობდა. პარტიაშიც შევიდა. რადგან სოფლის მართვა მოესურვა და „უმაღლესი” ვალდებულებად უთხრეს – 30 წლისამ ჩააბარა ინსტიტუტში. ხულოში რომ გაუშვეს მასწავლებლად, იქვე განაწილებული ბებიაჩემი შეირთო და დაბრუნდა სურებში. იყო სკოლის დირექტორი და კულტურის სახლის გამგე და კოლექტივის თავმჯდომარე. მოკლედ, მინიამერიკული ოცნება.

სოფლის ღამეულ ხმათაგან ბევრია მაგიური. წვიმა თუნუქის სახურავზე ან მდინარის ჩხრიალი, თავი რომ თითქოს ქვებზე გიდევს. ან ბაყაყების ჯიუტი ყიყინი. ტურის ყრუ კივილი. ბუს ხმა – მარტოობის მანიფესტი. მაგრამ მთავარი მაინც ჭრიჭინაა, თუ რაღაც მწერი, ზაფხულის ღამის საუნდტრეკს რომ მღერის გაუჩერებლად. ამას ოთახში უცებ შემოფრენილი და ფარდაზე მიმჯდარი ციცინათელა თუ შეედრება, მაგრამ ეს სხვა ჟანრია. ამ ხმებზე მიყურადება ბაბუაჩემმა მასწავლა. დაყრუებული ჭა გეცოდინებათ. გაუქმებული, ანუ. უვარგისი, მომწვანო წყლით, შიგნით ჩამხრჩვალი ქათმის ფრთებით. დღემდე არ ვიცი, რატომ დაარქვეს დაყრუებული. შეიძლება, იმიტომაც, რომ რასაც ჩასძახებ, იმას აღარ ამოგძახებს, რა ვიცი… იმ ჭასთან ახლოს იყო ჩვენი ჭიშკარი. გურიაში ჭიშკარი ნიშნავს ჭრიალსაც და ყველა სახლის ჭიშკარი სხვადასხვანაირად გამოსცემს ხმას. „ციალეს კარი გეიღო”, „მაყვალიეს ჭიშკარი გეიღო”, „ალისტრახოს ჭიშკრის ხმაია მაი, ჩვენი არა”. ეს ხმა გულისხმობს, რომ „სტუმარი მევიდა”, მაგრამ ისეთი სტუმარი, დაძახება რომ არ უნდა. ან მეზობელი გადადის მეზობელთან შენი ეზოს გავლით. ამგვარი ჭრიალა ჭიშკარი არის მნიშვნელოვანი გასაღები გურული ცხოვრების ჭიშკრის შესაღებად. ჯერჯერობით – ისევ ცოცხალი.

და ნათებები. ნათებები. ღამის. ლობიოს ელვა – ასე ეძახდა ბაბუა ზაფხულის უმიზეზო და მოულოდნელ ელვებს, წვიმა და ქუხილი რომ არ მოჰყვებოდა. ლობიოს ზრდისო. ციცინათელა უკვე გითხარით. მთვარე არ უყვარდა, თუმცა, როგორც მითხრა, ადრე სიმთვრალისას ეხმარებოდა შინ მისაგნებად სოფლის რთულ ბილიკებზე. მერე უსარგებლო გახდა. შუაცეცხლის ნაკვერჩხალი: მიაშტერე თვალი, მიაშტერე. ეიხედე ახლა მაღლა. რას ხედავ? და კიდევ – ზღვისკენ, დასავლეთშით, სადღაც პორტისკენ, რომელსაც მე და ბაბუა ერთად ვუყურებდით, ცა ჩანდა ძალიან წითელი. და ხან მძაფრდებოდა ეს სიწითლე და ხან ბაცდებოდა. როგორც ცივილიზაციის გაუგებარი, შორეული დღესასწაული. ჩვენ ვუყურებდით და ვოცნებობდით. მე – მომავალზე. ის – წარსულზე. არსებობს წარსულზე ოცნებებიც. ეს სრულიად განსაკუთრებული რამეა, იშვიათი ხალხის ხელობა.

გთავაზობთ 5 აპლიკაციას, რომელიც, ვფიქრობ, რომ თქვენს შვილებსა და მოსწავლეებს უფრო ადვილად შეაყვარებს სხვადასხვა საგანს და  გაუჩენს ინტერესს. ისინი დაგეხმარებათ მიაწოდოთ  მათ თქვენთვის სასურველი ინფორმაცია მათთვის მისაღები ფორმით და ეკრანებთან გატარებული დრო ნაყოფიერი გახადოთ:

1.artCircles – ხელოვნების კატალოგი, რომელიც თემატურად, ჟანრობრივად, ფერთა პალიტრის მიხედვით დალაგებული ნამუშევრების დათვალიერების, შესწავლის და, სურვილის შემთხვევაში, სოციალურ ქსელებში გაზიარების საშუალებას გაძლევთ. მცირე ზომის აპლიკაცია ერთგვარი მინიმუზეუმია, რომლის საშუალებითაც რამდენიმე საათში შეიძენთ საბაზისო ცოდნას თანამედროვე და კლასიკური ხელოვნების შესახებ.

2.National Geographic World Atlas  – ატლასი National Geographic-ისგან გაცილებით ინფორმაციული და საინტერესოა, ვიდრე ჩემი სკოლის დროინდელი გეოგრაფიის გაკვეთილები, რომელსაც ხანში შესული მასწავლებელი ძირითადად წინა დღის სატელევიზიო პროგრამების განხილვისთვის იყენებდა. ატლასი National Geographic-ის ერთადერთი პროდუქტი არ არის, რომელიც თქვენს შვილებსა და მოსწავლეებს დააინტერესებს: შეგიძლიათ გადმოწეროთ მსოფლიოს დიდი ქალაქების, ეროვნული პარკების, ჩიტებისა და ცხოველების შესახებ აპლიკაციები, იმის მიხედვით, რა ინტერესი აქვს ბავშვს.

3.Duolingo – უცხო ენის შემსწავლელი მხიარული და მარტივი აპლიკაცია სასიამოვნოს ხდის ისეთ სირთულეებსაც კი, როგორიც არის უცხო სიტყვების დამახსოვრება და გრამატიკული კონსტრუქციების სწორად აგება. სრულიად უფასო სერვისის საშუალებით შეგიძლიათ ფრანგული, გერმანული, პორტუგალიური, დანიური, თურქული, რუსული, შვედური, პოლონური, რუმინული და უნგრული ენების სწავლა. აპლიკაციითა და ვებგვერდით (https://www.duolingo.com/) მსოფლიოში უკვე 11 მილიონზე მეტი ადამიანი სარგებლობს.

4.NASA Visualization Explorer – იმისათვის, რომ უკეთ შეისწავლო დედამიწა, მის გარშემო არსებული პლანეტები და გაეცნო ნასას კვლევების ახალ შედეგებს.