კვირა, ივნისი 8, 2025
8 ივნისი, კვირა, 2025

ჩემი არდადეგები

0

ვიცი, დამაგვიანდა. ვიცი, იტყვით, რაღაც დროს არდადეგებიაო, მაგრამ რა ვქნა. დიდი გოგოების არდადეგები ზოგჯერ არ ემთხვევა კალენდრით გათვალისწინებულსა და საყოველთაოს. შეიძლება, სწორედ ესაა ზრდასრულობის ჭეშმარიტი სევდა.

ჰოდა, მიუხედავად იმისა, რომ სულ ორი კვირა დავისვენე, ჩემთვის სექტემბერსაც ზაფხულის სუნი აქვს. ყოველთვის ასე იყო. სექტემბერი ის თვეა, ზაფხულის ფერადი დღეებისთვის ხელის გაშვება რომ უჭირს და მუდმივად გაიძულებს, შორს დარჩენილ ზღვაზე იფიქრო. ვიღაცები ალბათ მთაზე ფიქრობენ. ჩემთვის ზღვაა მთავარი. ზღვა ჩემი მშვიდი ძილი და ნათელი დღეებია.

სკოლაში რომ ვსწავლობდი, ჩემი „როგორ გავატარე ზაფხულის არდადეგები”, სხვების თემებისგან განსხვავებით, წაკითხული წიგნების გრძელ ჩამონათვალს წარმოადგენდა. ჩემს არდადეგებს თავგადასავლები აკლდა, განძის ძიების, მდინარეზე ნავებით დაშვების, სახლიდან გაპარვის ისტორიები. სამაგიეროდ, მასწავლებლები მაქებდნენ.

მოგვიანებით, როცა გავიზარდე, არდადეგების შესახებ თემების წერაც დავივიწყე და უფრო მეტიც, ზაფხულოით დასვენებასაც თითქმის ავაღე ხელი. ამიტომ მომიტევეთ, თუ პოსტი, რომელსაც ახლა კითხულობთ, ხუთოსანი გოგოს შესაფერისად არ მოგეჩვენებათ.

ჩემი წლევანდელი ზაფხული დანარჩენებს არ ჰგავდა. წელს, პირველად, წლების განმავლობაში დაგროვილი დაღლილობა და უძილობა განსაკუთრებული სიმძაფრით ვიგრძენი და მივხვდი, რომ უნდა დამესვენა. ასეთი რამ, შეიძლება, ყველას დაემართოს, საგანგაშო არაფერია. ჩვენ ხშირად გვავიწყდება საკუთარი თავი ყოველდღიურ ორომტრიალში, გვავიწყდება ძილი, გვავიწყდება, ზოგჯერ სხეულს ვკითხოთ, ხომ არ გადაიქანცა, ჩვენი დახმარება ხომ არ სჭირდება, ხომ არ ურჩევნია, ცოტა ხნით ტემპი დააგდოს და ცხოვრების წესი შეიცვალოს. და მხოლოდ მაშინ ვიხსენებთ, როცა გადაწვის პირას მყოფი ორგანიზმი თავისას ითხოვს.

გასულ ზაფხულს გამოვიძინე. გამოვაძინე ჩემი დაღლილი გონება და დახმარების მომლოდინე თვალები. გამოვიძინე სინდისის ქენჯნის გარეშე, ისე მშვიდად, როგორც დედები იძინებენ შვილების შინ დაბრუნების შემდეგ.

ბავშვობის ზაფხულებისგან განსხვავებით, წლევანდელ არდადეგებზე წაკითხული წიგნების სია ძალიან მოკლე გამოდგა. სულ ერთი წიგნი ავიღე ხელში _ მარიო ვარგას ლიოსას „ცუდი გოგოს ოინები”. დავდიოდი ბათუმის ქუჩებში ლიოსასთან ერთად და დაუზარლად ვპასუხობდი სათაურით დაინტერესებული გამვლელ-გამომვლელების, მიმტანების, მძღოლების და მეზობელ შეზლონგებზე მოკალათებულების შეკითხვებს: „რაზეა?” „როგორი წიგნია?” „შინაარსიც სათაურივით საინტერესო აქვს?”

გასულ ზაფხულს კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაბიჯი გადავდგი _ გადავწყვიტე, ცხოვრებაში პირველად, საშინელებათა ჟანრის ფილმი მენახა და „ამერიკულ საშინელებათა ისტორიის” მთელ პირველ სეზონს ვუყურე. საინტერესო იყო, მაგრამ დამთრგუნველი. დარწმუნებული არა ვარ, რომ გავაგრძელებ, თუმცა გარისკვად მაინც ღირდა. მთავარია, რომ ის გავაკეთე, რაც მანამდე არასოდეს გამიკეთებია. შეიძლება, თავგადასავლადაც კი ჩამეთვალოს.

გასულ ზაფხულს ფეხით სიარულის დავიწყებული ბედნიერება გავიხსენე. ვისწავლე, რომ ზოგჯერ აუცილებელია, მანქანა იქ დატოვო, სადაც მოგწყინდება, ქუჩას გაუყვე და ათვალიერო ადამიანები, შენობები, ღრმად ისუნთქო (თუკი ისეთ ადგილას ხარ, სადაც ჰაერი საკმარისია, რა თქმა უნდა), უცნობებს გაუღიმო, ნაცნობებს მიესალმო და სახლში რომ დაბრუნდები, უცნაური სიხარულით იყო სავსე.

გასულ ზაფხულს კიდევ ერთხელ დავრწმუნდი, რომ ბავშვობის მეგობრები სრულიად განსაკუთრებული ადამიანები არიან. შეიძლება, ისინი წლობით ვერ ნახო, მაგრამ ერთ მშვენიერ დღეს, ყველანი ერთად დაბრუნდეთ მშობლიურ ქალაქში, ერთ-ერთი მათგანის ქორწილის გამო და ყველაფერი ისე იყოს, როგორც ამერიკულ ფილმებშია. დავრწმუნდი, რომ სანამ მათთან ერთად ხმამაღლა სიმღერისა და დაუდევრად ცეკვის არ გრცხვენია, ბავშვობა დაკარგული არ არის.

გასულ ზაფხულს ჩემი ახალი წიგნის წერა დავასრულე. ადვილი არ აღმოჩნდა, ყველაფერი ისე გადამეტანა ფურცელზე, როგორც ვფიქრობდი, გულწრფელად მომეყოლა ჩემი დარდისა და შიშის შესახებ, მაგრამ მაინც შევძელი. არ ვიცი, რა გამოვიდა. წიგნს „ქალაქი წყალზე” ჰქვია. წიგნზე მუშაობამ ხელით წერა გამახსენა. ჩემდა გასაოცრად, ტექსტის მნიშვნელოვანი ნაწილი ხელით დავწერე, რაც კიდევ უფრო უცნაური რამ იყო ჩემთვის, ვიდრე საღამოობით სეირნობა.

გასულ ზაფხულს მივხვდი, რომ შეიძლება, ერთ დღეს ადგე და ხელი გაუშვა მოგონებებს, ხელი გაუშვა ფიქრს, რომელიც გამძიმებს და იმ ადამიანის აჩრდილს, რომელიც, მართალია, ძვირფასი გეგონა, მაგრამ წავიდა. შეიძლება, გაუშვა და არ დაგენანოს. ყველაფერი შეიძლება.

ხედავთ? ისევ განძის და ექსტრემალური თავგადასავლების გარეშე დავრჩი. სანამ სხვები ფეისბუქზე იწონებდნენ თავს ულამაზეს ადგილებში გადაღებული ფოტოებით, მე საკუთარ თავში ვიმოგზაურე. ეს ჩემი საუკეთესო ზაფხული იყო.
პოსტ სკრიპტუმ: ამ პოსტის დაწერა ნასტასია არაბულის პოსტმა შთამაგონა. მადლობა მას.

სკოლაში წასვლა

0

ჰოდა, მოვიდა სექტემბერიც. სოციალური ქსელი გამოპრანჭული, ბედნიერი, გახამებულსამოსიანი ბავშვების ფოტოებით, მათი მშობლების აღტაცებული კომენტარებით, მოსაზრებებითა და შთაბეჭდილებებით გაივსო.

-ჩემს გოგოს დღეს სკოლის პირველი დღე აქვს, წარმატებას გისურვებ, დედიკო!

-ახალი დღე, ახალი სკოლა, ახალი ურთიერთობები, ჩემს ბიჭზე უფრო მე ვნერვიულობ!

– ჩვენი მასწავლებელი თბილი და კარგი გოგონა ჩანს, იმედია, ეს შთაბეჭდილება არ გაგვინელდება…

დაა.შ. და ა.შ.

ახალი ცხოვრება, ახალი ურთიერთობები, ახალი გამოწვევები და იმედგაცრუებები, და ახალი შიშები, განსაკუთრებით შიშებზე მინდა გელაპარაკოთ.

წელს სკოლაში ის ბავშვიც წავა, ვისაც ძალიან გაუჭირდება გაკვეთილზე მშვიდად ჯდომა და იქნებ საკლასო ოთახში სეირნობამ დაამშვიდოს.

ის ბავშვიც წავა, ვისაც კომუნიკაცია განსაკუთრებით უჭირს, თანდათანობითი, ყოველდღიური შეგუება სჭირდება.

ისიც წავა, ვისაც ცუდად ესმის ან დაფის დანახვა უჭირს.

ისიც, ვინც ეტლით მოძრაობს და ადაპტირების გარეშე საკლასო ოთახში შესვლა გაუჭირდება.

ისიც წავა, ვისაც უცხო ადამიანების განსაკუთრებული შიში აქვს.

ისიც, ვისაც გადატანილი სტრესის გამო კალმის ხელში დაკავებისას თითები უკანკალებს.

ისიც, ვისაც მხოლოდ კალმის ბოლოს ღეჭვა ამშვიდებს.

ისიც, ვისთვისაც აკრძალვები თუ უარი ცოტა რთული გასაგებია.

ისიც, ვინც თანდათან უნდა შეეჩვიოს სისტემურობას, დავალებებს, გაკვეთილებს.

ისიც წავა, ვინც ნებისმიერი ხმაურისადმი განსაკუთრებით მგრძნობიარეა.

ისიც, ვისაც შეხებების ეშინია.

ისიც, ვინც შეიძლება სრულიად უადგილო წამოძახილით დაიმშვიდოს თავი.

ისიც, ვინც არ არის მიჩვეული მითითებების შესრულებას.

ისიც, ვინც განსაკუთრებულად ცელქია ან პირიქით, მეტისმეტად მორცხვი და გაუბედავი.

ისიც, ვისაც გაკვეთილზე ეძინება, ძალიან, ძალიან უჭირს ამდენი ხნის განმავლობაში არ ჩასთვლიმოს.

წელს სკოლაში სპეციალური საჭიროების მქონე ბევრი ბავშვი წავა, ინტეგრირებული კლასი, რესურს ოთახი, სპეციალური პედაგოგი, ფსიქოლოგი – ამ ყველაფერზე ძალიან დიდ იმედებს ამყარებენ მშობლები, რომელთაც ხშირად თავიანთი შვილების გვერდით, კლასში ჯდომა ან საკლასო ოთახებთან ატუზვა უწევთ.

ყოველი ახალი სექტემბერი ახალი გამოწვევაა ჩვენი საზოგადოებისთვის, მოსწავლეებისათვის, მშობლებისათვის, მასწავლებლებისათვის – იქნებ წელს უკეთ მოვახერხოთ ბავშვების ინტეგრირება, იქნებ წელს უფრო მეტი ვიცოდეთ, იქნებ წელს უფრო მეტი ვიშრომოთ და უფრო მეტად შევიყვაროთ?

თუ შენ მასწავლებელი ხარ, ეცადე, ბავშვების წინაშე არ შეარცხვინო, უკმეხად არ მიმართო, შეურაცხყოფა არ მიაყენო, მაქსიმალურად ჩართო კლასის მუშაობაში, იცოდე, რომ ის სხვებისგან არაფრით განსხვავდება, იქნებ თანაკლასელებზე მეტიც იცოდეს.

თუ შენ მოსწავლე ხარ, იცოდე, რომ მის გვერდით ყოფნა, მისი დახმარება შენი მოვალეობაა, მასთან ურთიერთობა კი ძალიან, ძალიან საინტერესო თავგადასავალი.

თუ შენ მშობელი ხარ, აუცილებლად უთხარი მასწავლებელს, რომ მშობელთა კრებაზე, ხმამაღლა და ყველას გასაგონად არაეთიკურია ვინმეს დიაგნოზის, ქცევის თავისებურების განხილვა. იცოდე, რომ ვიღაცების გამორჩევა, ვიღაცებისთვის თავის არიდება და დისტანცირება არაფერს კარგს არ მოუტანს შენს შვილს. მან ყველანაირ ადამიანთან ურთიერთობა, ყველას სიყვარული უნდა ისწავლოს.

თუ შენ სკოლის ადმინისტრაცია ხარ, აუცილებლად მოაწყვე შენს სკოლაში რესურსოთახი, დაასაქმე გამოცდილი, განათლებული, ემპათიური პედაგოგი თუ ფსიქოლოგი, არავითარ შემთხვევაში არ განარჩიო ერთი მოსწავლე მეორისგან.

თუ შენ განათლების სამინისტრო ხარ, დაგეგმე და განახორციელე უფრო მეტი პროექტი ინკლუზიური განათლების გასაუმჯობესებლად, ასწავლე უფრო მეტ პედაგოგს, აღჭურვე უფრო მეტი სკოლა, მოამზადე და დაასაქმე უფრო მეტი პროფესიონალი.

თუ შენ ქვეყანა ხარ, ასწავლე და შეიყვარე შენი ყველაზე საუკეთესო ნაწილი.

წარმატებას გისურვებ!

პროექტი – „ახალი მზიური“ – ანუ სად ვისწავლოთ ჰუმანიზმი

0

ეს ბოლო ხანებია სოციალურ ქსელებში გამოჩნდა ვიდეობლოგები,რომლითაც საზოგადოებისთვის და უცნობი ცნობილი ადამიანები მხარს უჭერენ საზოგადოება „მზიანის” პროექტს – „ახალი მზიური”.

 

„ახალი მზიურის” იდეა ფესტივალ „მზიურის” დამაარსებელსა და ორგანიზატორს, ფოტოგრაფ ანა გოგუაძეს ეკუთვნის. ფესტივალი აგერ უკვე ათი წელია, ყოველ პირველ ივნისს პარკში უამრავ ბავშვს უყრის თავს და ერთი დღით იქაურობა ცოცხლდება და ფერადდება. მოძრაობის მიზანია, „მზიურს” სიცოცხლე და ფუნქცია მთელი წლის განმავლობაში შესძინოს. 25 სექტემბერს აქტივისტები ბაღს მოაწესრიგებენ, 26-ში კი, 15 საათზე ყველას გვეპატიჟებიან აქციაზე -„გააფერადე მზიური.”

თბილისი რომ დაბინძურებული და უჟანგბადო ქალაქია, ყველამ ვიცით. თითოეულ პარკს, სკვერს განსაკუთრებული მოვლა და პატრონობა სჭირდება, ხშირ შემთხვევაში – დაცვაც. თუმცა, პარკი და სკვერი ის ადგილია, სადაც ადამიანები ისვენებენ და ერთმანეთს ხვდებიან. ქალაქი არ არის მხოლოდ არქიტექტურა, ის, უპირველესად, ადამიანური ურთიერთობებია, რისთვისაც ერთ-ერთი სასიამოვნო გარემო შეიძლება სწორედ ეს, დღეს გავერანებული და თითქმის მიტოვებული პარკი გახდეს.

საზოგადოებისთვის კარგადაა ცნობილი, რომ „მზიურის” იდეა ჩვენს საყვარელ მწერალს, ნოდარ დუმბაძეს ეკუთვნის: „ვისაც ეს წერილი ღიმილს მოჰგვრის, ვთხოვ, თითო აგური იშოვოს, მოიტანოს და მდინარე ვერეს ხეობაში დადოს. მერე ნახონ, ეს ჩვენი ოცნების ქალაქი თუ ნება-ნება, თანდათან ყველა ჩვენთაგანის მეცადინეობით არ აშენდეს. სხვისი არ ვიცი და მე კი სიამოვნებით გავხდებოდი ამ მზიურ ქალაქის ყველაზე ხანდაზმული მოქალაქე. შეიძლება ეგ საქმე არც ისე იოლი იყოს, როგორც მე დავხატე, მაგრამ არ არის სავალდებულო, ჩვენ მიერ დაწყებული საქმე ჩვენ დავამთავროთ, მთავარია, ჩვენ დავიწყოთ.”

პარკი 1982 წელს გაიხსნა. მას შემდეგ ის მუდმივად განსაცდელის ქვეშაა. ჩეხავენ, ავიწროებენ, კორპუსებს აშენებენ, ატრაქციონები განადგურდა, მადაზე მოსულ ფულისმკეთებლებს, როგორც ჩანს, ნაკლებად აკავებთ ქალაქის ინტერესებიცა და საყვარელი მწერლის სახელიც.

უკანასკნელი განსაცდელი „მზიურს” წელს, 13 ივნისს, სტიქიამ მოუვლინა, მაგრამ სწორედ ამ განსაცდელის ჟამს გამოჩნდა, რომ თბილისელებს უყვართ თავიანთი პარკი. ათასობით ახალგაზრდა აქ უანგაროდ, ენთუზიაზმის ხარჯზე მუშაობდა და ასუფთავებდა გარემოს. მოქალაქეობრივი შეგნებისა და პასუხისმგებლობის, ინიციატივის ამგვარი მაგალითი იშვიათად უნახავს ქალაქს. მართალია, მოგვიანებით, სპეკულაციისა და არასწორი ქმედებების ერთეული შემთხვევებიც იყო, მაგრამ გამოჩნდა, რომ ჩვენს პატარა- გოგო ბიჭებს და მათ ერთობას, საკმაოდ ბევრი შეუძლია, რომ ბალერინა გოგონები, თუ მოინდომეს, მორებს ეზიდებიან და რაც მთავარია, აქვთ შეგრძნებაცა და შეგნებაც, რომ ეს ქვეყანა, ქალაქი თუ პარკი მათია, მათი საკუთრებაა და მათი საზრუნავია.

მზიურისათვის ახალი სიცოცხლის მინიჭება ამ მუხტის შენარჩუნებასა და სწორად განვითარებასაც შეუწყობს ხელს. ნოდარ დუმბაძეც ხომ ამას წერდა, ყველამ თითო აგური დავდოთო, ანუ მისთვისაც ეს იყო საქმე, რომელსაც მშენებლობის პროცესშივე უნდა გაეერთიანებინა ქართველები. სამწუხაროა, რომ 13 ივნისის მსგავსი მუხტი ქვეყანაში მხოლოდ დიდი უბედურებისა ან ბედნიერების დროს იქმნება. (მაგ. 9 აპრილი, უეფას თასის მოგება). ეტყობა, იმპულსურობა ქართველი კაცის ბუნებაშია და გეგმაზომიერი შრომის კულტურას უცაბედი თავდადების მაგალითები სჭარბობს.

„მზიურის” ახალი პროექტი თბილისელებისთვის ახალი გამოცდილება იქნება. თუკი ჩვენ, ამ ქალაქის მკვიდრნი, შევძლებთ ჩვენი მოქალაქეობრივი ენერგიის სწორედ განაწილებას, მომავალი თაობებისათვის შეიქმნება ადგილი, რომელიც არა მხოლოდ დასვენების, არამედ განვითარების საშუალებასაც მისცემს მათ და ჩამოაყალიბებს ქალაქური ყოფის ახალ, ძალიან საჭირო კულტურას.

ორგანიზაცია „მზიანის” წევრები გეგმავენ, რომ პარკში არსებული კაფე და ამფითეატრი ახალი ფუნქციით დატვირთონ. აქ მოეწყობა სოციალური კაფე, რომლის მიზანიც კომერცია და მოგება კი არ იქნება, არამედ ის, რომ სხვადასხვა სოციალური პროექტი შესთავაზონ პარკის სტუმრებს.

პროექტის მიხედვით „მზიურის კაფესა და ამფითეატრის ინფრასტრუქტურა შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირებისთვის ადაპტირებული და მისაწვდომი იქნება. გაკეთდება პანდუსები, მოაჯირები, უსინათლოებისთვის სანიშნები, მცირე მხედველთათვის დიდი შრიფტები, სმენის არმქონეთათვის სპეციალური ნიშნები, მენიუსა და ყველა საინფორმაციო ბუკლეტზე იქნება ბრაილის შრიფტი, ერთ-ერთ თანამშრომელს ეცოდინება ჟესტების ენა. მსგავსი გარემო მოსახერხებელი იქნება არა მხოლოდ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე პირთათვის, არამედ მშობლებისთვისაც, რომლებიც ბავშვებს ეტლით ასეირნებენ, ასევე მოხუცებულთათვის. კაფეს მოგება ჩაბრუნდება სოციალურ-ინკლუზიურ პროექტებში, რომლებიც ხელს შეუწყობს ადამიანთა ინტეგრაციას. კაფე დატვირთული იქნება ლიტერატურული საღამოებით, გამოფენებით, პრეზენტაციებით. მოეწყობა თემატური დღეები: ხატვის დღე, წიგნის დღე, კულინარიული დღე, ბავშვთა გასართობი დღეები”.

ამფითეატრი სეზონურად მოემსახურება ბავშვთა კლასიკური მუსიკის საღამოებს, მოეწყობა ღია კინოჩვენებები, სხვადასხვა ჟანრის მუსიკალური კონცერტები, დისკუსიები, ინკლუზიური სპექტაკლები. . .

ამფითეატრი უფასოდ მოემსახურება ახალგაზრდა შემოქმედებს და ხელს შეუწყობ მათ პროფესიულ ზრდასა და პოპულარიზაციას.

აღსანიშნავია, რომ თავად ორგანიზატორი, ანა გოგუაძე, ეტლით მოსარგებლეა, მაგრამ უკვე წლებია, საოცარი შემართებითა და შრომისუნარიანობით ამტკიცებს, რომ შეზღუდული შესაძლებლობები ძალიან პირობითი რამაა. მისი ყოველი წარმატებული პროექტის შემდეგ მიჩნდება შეგრძნება, რომ სირცხვილია, როცა ჩვენ, დანარჩენებს რაღაც არ გამოგვდის, რაღაცაზე ვწუწუნებთ, რაღაც გვეზარება. მას, რა თქმა უნდა, ათმაგი ძალისხმევის ფასად უჯდება ყველა წარმატება, მაგრამ არ იღლება, იბრძვის და იმარჯვებს.

იმ ვიდეობლოგებში, ზემოთ რომ ვახსენე, ყველა თავისი ოცნების „მზიურზე” საუბრობს. თითოეული მათგანის ნატვრა შეიძლება ახდეს, თუკი საზოგადოების წევრები ცოტაოდენ ძალისხმევა მოვახმართ.

მე ჩემი ოცნების „მზიურზე” მოგიყვებით:

ქართულ სკოლებში ექსკურსიების შესახებ დამკვიდრებული სტერეოტიპი ძალიან აზარალებს საგანმანათლებლო პროცესს. თანამედროვე ბავშვისთვის ექსკურსია ნიშნავს: მათთვის პერსონალურად დაქირავებულ ტრანსპორტს, საჭმლის უზომო რაოდენობას და კიდევ რომელიმე ხუროთმოძღვრულ ძეგლს, რომელსაც უცებ მოირბენენ. რა თქმა უნდა, არსებობს ბედნიერი გამონაკლისები, მაგრამ ძირითადად ასეა. ამას ქალაქის მოუწესრიგებელი ინფრასტრუქტურაც უწყობს ხელს. არ არის ადვილი დღევანდელ თბილისში ბავშვების ჯგუფთან ერთად გადაადგილება. ტრანსპორტი ცუდად მოძრაობს, ტროტუარზე მანქანებია, გადასასვლელებზე მძღოლები ფეხით მოსიარულეებს გზას არ უთმობენ. მოკლედ მტრულია გარემო. არადა ევროპული ქალაქების ქუჩები სავსეა მასწავლებლებთან ერთად ფეხითა თუ ტრანსპორტით მოსიარულე მოსწავლეებით.

ჩემი ოცნების „მზიურში”, კორდზე ექსკურსიაზე წამოსული რომელიმე კლასი კითხვის საათს აწყობს. სხვა ავტორებს რომ თავი დავანებოთ, რა კარგი იქნება, ნოდარ დუმბაძის შემოქმედებასთან აქ, მის ნაოცნებარ გარემოში შეხვედრა. რამდენ რამეზე შეიძლება საუბარი თუნდაც „Hellados” განხილვისას!

როგორია და რას ბადებს ძალმომრეობა, რატომ ვერ იღებენ ბავშვები განსხვავებულებს, როგორ შეიძლება დაიძლიოს ძალადობა, რამდენად პირობითია ეს „განსხვავებულობა”, რამდენად პირობითია, თუნდაც ეთნიკური კუთვნილება, რა შეიძლება მოხდეს, როცა ბავშვს საზოგადოება, ამ შემთხვევაში მამა, საერთოდ ვერ აღიქვამს პიროვნებად?

საზოგადოების ჰუმანიზმი იმით ფასდება, რამდენად ზრუნავს განსხვავებული შესაძლებლობების მქონე ადამიანებზე. თუკი „მზიური” ასეთი ადგილი იქნება, როგორ ბუნებრივად წარიმართება საუბრები სიკეთეზე, პატიებაზე, ერთმანეთის მიღებაზე, – ყველაფერზე, რაზეც ნოდარ დუმბაძე წერდა.

აქ შეიძლება მოეწყოს კლასის საათებიც. ადამიანი ბუნებაში უფრო გახსნილია. ათასი პრობლემა, რომელიც კლასში შეიძლება გაჩნდეს, ამ გარემოში უფრო ბუნებრივად ითქმება. სიკეთე გადამდებია და თუკი ბავშვები დაინახავენ, როგორ ზრუნავს საზოგადოება განსხვავებულ ადამიანებზე, იქნებ უფრო დაფიქრდნენ, რომ სირცხვილია დაცინვა სიგამხდრე -სიმსუქნის, ათოსნობა – ოროსნობის, სათვალის, ნაკლები ფიზიკური მონაცემების და უამრავი ასეთი ფაქტორის გამო.

„მზიურს” აქვს პერსპექტივა თბილისელების სამოქალაქო თვითშეგნების გამოხატულებად იქცეს. მაშინ მასწავლებლები შეძლებენ „სამოქალაქო განათლების” გაკვეთილების აქ ჩატარებასაც, რა კარგი იქნება, მოიყვანო ბავშვი აყვავებულ „მზიურში” და უთხრა: აი, რა შეუძლია სწორად ჩამოყალიბებულ ღირებულებებს და ადამიანთა ერთიან ძალისხმევას,.

ერთი ხორცშესხმული ოცნება სიხარულთან ერთად ახალ ოცნებებს ბადებს და როგორც ისევ ნოდარ დუმბაძე იტყოდა: „მერე გავმრავლდებით და ჩვენ ვიქნებით მთელი სოფელი”.

ორგანიზატორები მერიისგან ერთადერთ რამეს ითხოვენ, მოეხსნას კაფესა და ამფითეატრს საიჯარო გადასახადი.





კრიტიკული აზროვნების განვითარება კოლაბორაციული სწავლებისას და სტრატეგია „ზიგზაგი“

0
თანამედროვე მოზარდები საგრძნობლად ცნობისმოყვარეები არიან, მათ სურთ სამყაროს შეცნობა, შეუძლიათ ორიგინალური იდეების წამოყენება და სერიოზული შეკითხვების დასმა. მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს მოსწავლეთა განვითარებას და აზროვნების სტიმულაციას, რისთვისაც ფართოდ უნდა გამოიყენოს თანამედროვე საგანმანათლებლო ტექნოლოგიები და სწავლა/სწავლების სხვადასხვა სტრატეგიები. 

ამ მხრივ ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საგანმანათლებლო ტექნოლოგიას კრიტიკული აზროვნების განვითარების ტექნოლოგია წარმოადგენს. მისი სისტემატური გამოყენებით შესაძლებელია მოსწავლეთა გონებრივი საქმიანობის გააქტიურება. იგი ორიენტირებულია ინფორმაციის გააზრებასა და გადამუშავებაზე. ამ დროს მოსწავლეები, ამოდიან რა რეალური და კონკრეტული მიზნებიდან, სწავლის პროცესში თავად ახდენენ ცოდნის კონსტრუირებას, განსაზღვრავენ საკუთარი განვითარების მიმართულებას და საბოლოო შედეგს. კრიტიკული აზროვნების განვითარების ტექნოლოგიის გამოყენებით ცოცხლდება გაკვეთილი, ხოლო სწავლა გადაიქცევა სახალისო და სასიამოვნო ემოციების პროცესად.

იმისათვის, რომ მივცეთ ბავშვებს გაკვეთილზე აქტიური მოქმედების და საკუთარი ცოდნის გამოყენების საშუალება, ტექნოლოგიის ავტორები გვათავაზობენ გაკვეთილის აგების შემდეგ სქემას:

კრიტიკული აზროვნების განვითარებისთვის უმნიშვნელოვანესია ინფორმაციასთან მუშაობის გამოცდილება. საამისოდ ძალიან მოსახერხებელია სტრატეგია „ზიგზაგი”1. ასეთი სახელი მას ინფორმაციასთან მუშაობის არასწორი, ზიგზაგისებური ფორმის გამო ეწოდება. სტრატეგია „ზიგზაგი” ტექსტის მოცულობის შესაბამისად ორ ნაწილად იყოფა: „ზიგზაგი” და „ზიგზაგი – 2″. „ზიგზაგი” ძირითადად დიდი მოცულობის ტექსტებთან სამუშაოდ გამოიყენება (მსგავსია სტრატეგია „მოზაიკა-1″), ხოლო „ზიგზაგი – 2″ – მცირე ზომის ტექსტებისთვის.

ზოგადად სტრატეგია „ზიგზაგი” და კონკრეტულად სტრატეგია „ზიგზაგი – 2″ გამოიყენება შემდეგი მიზნების გადაჭრისთვის:

§ტექსტის ერთობლივი ანალიზი;
§ჯგუფში კვლევითი საქმიანობის წარმართვა;
§ინფორმაციის გადაცემა;
§ჯგუფის ინტერესების გათვალისწინებით რომელიმე საკითხის დამოუკიდებლად გადაწყვეტა.

სტრატეგია „ზიგზაგი” და განსაკუთრებით „ზიგზაგი – 2″ (Johnson, Johnson, & Holubec, 1990; Slavin, 1980) გულისხმობს თანამშრომლობით სწავლა/სწავლებას და ამ გზით სხვადასხვა უნარების, განსაკუთრებით კი ერთობლივი კრიტიკული ანალიზის უნარის განვითარებას. თანამშრომლობითი სწავლის ძირითადი საფუძვლებია: ინდივიდუალური ანგარიშვალდებულება, პირდაპირი/ცოცხალი ინტერაქცია, სოციალური უნარ-ჩვევები, ჯგუფური ანალიზი და პოზიტიური ურთიერთდამოკიდებულება2. და რადგან გუნდის მიზანია, ერთობლივად მიაღწიოს მიზანს, ეს განაპირობებს თითოეული წევრის პასუხისმგებლობას და ერთმანეთის დახმარების სურვილსაც3. კარგად წარმართული თანამშრომლობითი მუშაობის ტექნიკით (სტრუქტურებით) უზრუნველყოფილია პროცესში მონაწილე ყველა სუბიექტის მოქმედება4.

თანამშრომლობითი მუშაობისას ჯგუფში (მცირე ზომის ჯგუფები) ახალი იდეები წამოიჭრება. ამ იდეებს ერთობლივად განიხილავენ და გადაჭრიან. სამუშაო პროცესი გაცილებით ახლოსაა რეალურ სიტუაციასთან, ვიდრე ჩვეულებრივი გაკვეთილი, როდესაც შემოქმედებითი ხასიათის დავალებებს ვაძლევთ ჯგუფებს, რადგან „ზიგზაგისებური” გადაწყვეტილებები არამარტო კომპრომისის საფუძველზე მიიღება, არამედ აქცენტირდება ჯგუფში წამოყენებულ ყველაზე ღირებულ იდეაზე და მეტ გასაქანს აძლევს ინდივიდუალიზმს.

თანამშრომლობითი სწავლის ეფექტურობისთვის და ამ გზით კრიტიკული აზროვნების განვითარებისთვის აუცილებელია, მასწავლებელმა წინასწარ შეადგინოს დავალება ისე, რომ გუნდის თითოეულ წევრს კონკრეტული ამოცანა ჰქონდეს შესასრულებელი. მასწავლებელმა ასევე, წინასწარ უნდა შექმნას თემატური კონტექსტი და მუშაობის პრინციპები განუმარტოს მოსწავლეებს5.

მუშაობის ეტაპები: ა) სამუშაო ჯგუფი მიიღებს ტექსტს, რომელსაც „უნდა გადახედოს”; ბ) ჯგუფის წევრების რაოდენობის შესაბამისია მიცემული დავალებებიც (ჯგუფში 4-6 მონაწილე); გ) „ცალკეული” საკითხების სპეციალისტები ერთიანდებიან „ექსპერტულ” ჯგუფებში; დ) „ექსპერტული” ჯგუფები ყურადღებით ეცნობიან ტექსტს, ეძებენ პასუხებს მიცემულ დავალებაზე; ე) „ექსპერტული” ჯგუფები შეისწავლიან საკითხს და ამზადებენ პერეზენტაციას „სამუშაო” ჯგუფისთვის; ვ) ბრუნდებიან რა „სამუშაო” ჯგუფებში, ექსპერტები პასუხობენ „თავიანთ” შეკითხვებზე; ზ) კითხვებზე პასუხს მთელი აუდიტორია ისმენს.
სტრატეგიის მუშაობის სქემა:

 
დასკვნით ეტაპზე მასწავლებელს შეუძლია განიხილოს მოსწავლეებთან შედარებით პრობლემური, სადავო თემები, შესთავაზოს დავალება ან სხვა დამატებითი წყაროების გაცნობა, რომელიც საკითხის შემდეგი კვლევისთვისაა მნიშვნელოვანი.
სამუშაოს ბოლოს მნიშნელოვანი ეტაპია შეფასება, როგორც ჯგუფური, ასევე – ინდივიდუალური ფორმით, მაგრამ, რადგან ეს იყო თანამშრომლობითი სწავლა/სწავლება, ამიტომ უმჯობესია მოსწავლეებს ვუბიძგოთ თვითშეფასებისკენ. თვითშეფასების ფურცელში მოსწავლე შეაფასებს თავის მოღვაწეობას ჯგუფში. თითოეული მის მიერ შესრულებული მოქმედება შეიძლება შეფასდეს 5-ბალიანი სისტემით:
მაგალითად, მოსწავლეთა თვითშეფასების ფურცელი:
ასეთი შეფასების შედეგებით მოსწავლეს შეუძლია გააცნობიეროს, რა მიმართულებით მიდის მისი განვითარება, რა გზით უნდა წავიდეს შემდეგში. მასწავლებელი კი განსაზღვრავს, რამდენად ადეკვატურია მოსწავლის საქმიანობა ჯგუფში.

კოლაბორაციული სწავლებისას კრიტიკული აზროვნების განვითარებისთვის გამოიყენება ასევე სტრატეგია „საპირისპირო ზიგზაგი” (ავტორი Т. Hedeen (2003). იგი იმით განხვავდება ძირითადისაგან, რომ: ა) ექსპერტების ჯგუფის სპიკერი ნაცვლად იმისა, რომ დაუბრუნდეს თავის სამუშაო ჯგუფს, გამოკვლეულ მასალას გააცნობს მთელ აუდიტორიას; ბ) თავის მხრივ აუდიტორია შეკითხვებს დაუსვამს ექსპერტულ ჯგუფებს და ისინიც უპასუხებენ, დააზუსტებენ ინფორმაციას; გ) ამის შემდეგ ექსპერტული ჯგუფის წევრები გააკონტროლებენ აუდიტორიის მიერ მასალის ათვისების ხარისხსაც6.

მაგალითი: სტრატეგია „ზიგზაგი 2-ის” გამოყენებით განვიხილოთ თემა, რომელიც ნებისმიერი სასწავლო დისციპლინის სწავლებისას შეიძლება წამოიჭრას:

თემა: „თანამედროვე სამყაროს მრავალფეროვნება”

სტრატეგია „ზიგზაგი 2-ის” წესის თანახმად, სამუშაოდ წარმოდგენილი იქნება მცირე ზომის ტექსტები, რომელიც გარკვეულ ლოგიკას ექვემდებარებიან. სავარაუდო ტექსტების მიხედვით შესაძლო საკითხების ჩამონათვალი ასე შეიძლება წარმოვიდგინოთ:

I ეტაპი:

§ტექსტების გაცნობა ჯგუფებისთვის (ისინი თითქმის ყველა სასწავლო დისციპლინის ფარგლებში გვხდებიან);

II ეტაპი:

§ტექსტის გამოყენებით დაასახელეთ…. (ისტორიული, ევოლუციური, გეოლოგიური, ტექნოლოგიური…) განვითარების ეტაპები;
§დაასახელეთ … (სამრეწველო წარმოების, ადამიანის განვითარების, სეისმური საშუალებების, კოსმოსის კვლევის…) ეტაპები;
§დაასახელეთ (საზოგადოების, კულტურის, ხელოვნების, ბუნებისმეტყველების…) განვითარების ეტაპები.

III ეტაპი:

§კლასი იყოფა ჯგუფებად – 1, II, III:
§1-ელი შეისწავლის (ისტორიული…) განვითარების ეტაპებს და შეადგენს კლასტერს;
§II ჯგუფი შეიმუშავებს (სამრეწველო საზოგადოებაზე…) და დაწერს სინქვეინს;
§III ჯგუფი შეიმუშავებს (პოსტინდუსტრიულ საზოგადოებაზე…) და შეავსებს ლინგვისტურ კონსტრუქციას.

IV ეტაპი:

§თავის მხრივ თითოეული ჯგუფი საკითხის ირგვლივ მოიფიქრებს 1 ან 2 საკონტროლო შეკითხვას;
§ჯგუფები მუშაობენ 10 წუთი;

§შემდეგ 1, II, III ჯგუფის მონაწილეებიდან იქნება ახალი ჯგუფი;
§და თითოეული მათგანი წარმოადგენს თავის თემას, გაეცნობა დამატებით საკითხებს, დასვამს შეკითხვებს.
§მუშაობის 10 წუთი;

V ეტაპი:
§პრეზენტაცია;
§შეფასება;
§დასასრული.

მიუხედავად იმისა, რომ ასეთ გაკვეთილებზე ყალიბდება კოლაბორაციული უნარ-ჩვევები, მოსწავლეები გამოკვეთავენ საკუთარ შეცდომებს, სწავლობენ თანამშრომლობის და ურთიერთდახმარების ფასს, იზრდება მათი აქტივობა და ჩართულობა, სტრატეგია „ზიგზაგი”-ის ყველაზე მთავარ ღირსებად მაინც ერთობლივი კრიტიკული ანალიზის უნარის განვითარება მიიჩნევა. აღნიშნული სტრატეგიის გამოყენებით მონაწილეები არა მარტო საგაკვეთილო მასალის მომზადებასა და გაფორმებაში იღებენ მონაწილეობას, არამედ სრული სახით ეცნობიან მოცემულ საკითხს. შედეგად იცვლება მოსწავლეთა დამოკიდებულება გაკვეთილის მიმართ, მაღლდება მათი ინტელექტუალური შესაძლებლობები, მასალის გადმოცემის, ლოგიკური საუბრის, ანალიზის, კვლევითი საქმიანობის, შეკითხვის დასმის უნარები და აქტიურდება შემეცნებითი ინტერესი გარე სამყაროს მიმართ, რაც საბოლოო ჯამში წარმატებული სწავლის საუკეთესო მოტივატორია.
გამოყენებული ლიტერატურა:
1.Развитие критического мышления на уроке. Заир-Бек С …
www.alleng.ru/d/schexam/schexam028.htm
2. Johnson, D. W., & Johnson, R. (1985, 1990). Cooperative learning: Warm-ups, grouping strategies and group activities. Edina, MN: Interaction Book Company. Second edition, 1990; Slavin, R., Sharan, S. Kagan, S., Hertz-Lazarowitz, R., Webb, C. & Schmuck, R. (Eds.) Learning to Cooperate, Cooperating to Learn. New York, NY: Plenum, 1985;
3. Тарханова И.Ю. Стратегии интерактивного обучения
yspu.org/…/ТАРХАНОВА_Стратегии_интерактивно..
<4. https://www.kaganonline.com/free_articles/dr_spencer_kagan/384/Effect-Size-Reveals-the-Impact-of-Kagan-Structures-and-Cooperative-Learning,3>
5. თეო ნეფარიძე, თანამშრომლობითი სწავლა-სწავლება, https://www.mastsavlebeli.ge/?action=page&p_id=19&id=241
https://www.gifted.uconn.edu/nrcgt/reports/rbdm9106/rbdm9106.pdf
6. Hedeen, T. (2003). The reverse jigsaw: A process of cooperative learning and discussion. Teaching Sociology, 31(3), 325–332; https://www.jstor.org/stable/3211330?seq=1#page_scan_tab_contents

კონსტრუქტივისტული შეხედულებები სწავლაზე

0
კონსტრუქტივიზმი ფართო ცნებაა, რომელსაც იყენებენ ფილოსოფოსები, სასწავლო გეგმის შემდგენლები (კურიკულუმის დიზაინერები), ფსიქოლოგები, განათლების სპეციალისტები და სხვები. ერნსტ ფონ გლესერსფელდი მას უწოდებს „თანამედროვე ფსიქოლოგიის, ეპისტიმოლოგიისა და განათლების უზარმაზარ და დამაბნეველ არეალს”. კონსტრუქტივისტული შეხედულებები ეყრდნობა პიაჟეს, ვიგოტსკის, გეშტალტფსიქოლოგიას, ბატლერისა და ბრუნერის კვლევებს, ისევე როგორც ჯონ დიუის ფილოსოფიას.

არსებობს არაერთი კონსტრუქტივისტული თეორია, მაგრამ კონსტრუქტივისტთა უმრავლესობა იზიარებს ორ ძირითად თვალსაზრისს: 1. შემსწავლელები აქტიურნი არიან საკუთარი ცოდნის აგებაში და 2. სოციალური ინტერაქციები მნიშვნელოვანია ცოდნის კონსტრუირებისათვის. კონსტრუქტივისტები სწავლას აღიქვამენ როგორც გაცილებით მეტს, ვიდრე მასწავლებლისგან ან სახელმძღვანელოდან ინფორმაციის მიღება და გადამუშავებაა. მათი აზრით, სწავლა არის ცოდნის აქტიური და პიროვნული კონსტრუირება. ამრიგად, კოგნიტური მეცნიერების არაერთი თეორია მოიცავს ამა თუ იმ სახის კონსტრუქტივიზმს, რადგან, ამ თეორიების თანახმად, ინდივიდი თავად ეწევა საკუთარი კოგნიტური სტრუქტურების კონსტრუირებას, როცა განსაზღვრულ სიტუაციებში მიღებული თავისივე გამოცდილების ინტერპრეტაციას ახდენს. არსებობს კონსტრუქტივისტული მიდგომები მეცნიერების სხვადასხვა დარგში: მათემატიკაში, განათლების ფსიქოლოგიასა და ანთროპოლოგიაში, ასევე –  კომპიუტერზე დაფუძნებულ განათლებაში. მიუხედავად იმისა, რომ მრავალი ფსიქოლოგი და განათლების სპეციალისტი იყენებს ტერმინს „კონსტრუქტივიზმი”, ისინი ხშირად სხვადასხვა რამეს გულისხმობენ.

კონსტრუქტივისტული შეხედულებების ორგანიზების ერთ-ერთი გზაა საუბარი კონსტრუქტივიზმის ორ ფორმაზე: ფსიქოლოგიურ და სოციალურ კონსტრუქტივიზმზე. მარტივად რომ ვთქვათ, ფსიქოლოგიური კონსტრუქტივიზმი ყურადღებას ამახვილებს იმაზე, როგორ იყენებს ინდივიდი ინფორმაციას, წყაროებსა და სხვების დახმარებას მენტალური მოდელებისა და პრობლემათა გადაჭრის სტრატეგიების კონსტრუირებისა და გაუმჯობესებისთვის. ამისგან განსხვავებით, სოციალური კონსტრუქტივისტები სწავლას განიხილავენ როგორც ჩვენი შესაძლებლობების ზრდას სხვებთან ერთად ისეთ საქმიანობებში მონაწილეობით, რომლებიც მნიშვნელოვანია კულტურისთვის. 
უფრო ახლოს გავეცნოთ კონსტრუქტივიზმის თითოეულ ტიპს. 
ფსიქოლოგიური/ინდივიდუალური კონსტრუქტივიზმი. ფსიქოლოგიურ კონსტრუქტივისტებს აინტერესებთ, როგორ აშენებენ ინდივიდები თავიანთი კოგნიტური და ემოციური ინსტრუმენტების ელემენტებს. ეს კონსტრუქტივისტები დაინტერესებულნი არიან ინდივიდუალური ცოდნით, რწმენით, მე-კონცეფციითა და პიროვნებით, ამიტომ მათ ზოგჯერ ინდივიდუალურ ან კოგნიტურ კონსტრუქტივისტებსაც უწოდებენ. ისინი კონცენტრირებას ახდენენ ადამიანის შინაგან, ფსიქოლოგიურ სამყაროზე.

ამ სტანდარტების გამოყენებით ყველაზე თანამედროვე ინფორმაციის გადამუშავების თეორიები კონსტრუქტივისტულია. სწავლის ინფორმაციული გადამუშავების მიდგომები ადამიანის გონებას სიმბოლოთა გადამამუშავებელ სისტემად აღიქვამს. ეს სისტემა სიმბოლოთა სტრუქტურაში (წარმოდგენები ან სქემები) დებს სენსორულ შინაარსს და შემდეგ ისე გადაამუშავებს ამ სიმბოლოთა სტრუქტურას, რომ ცოდნა მეხსიერებაში შეინახოს და მისი აღდგენა შეძლოს. გარე სამყარო დანახულია როგორც შინაარსის წყარო, მაგრამ როგორც კი შეგრძნებები აღიქმება და შედის მუშა მეხსიერებაში, მიიჩნევა, რომ ინდივიდის „თავში” იწყება მნიშვნელოვანი სამუშაო. თუმცა ზოგ ფსიქოლოგს მიაჩნია, რომ ინფორმაციის გადამუშავება „ტრივიალური” ანუ “სუსტი” კონსტრუქტივიზმია, რადგან ამ პროცესში ადამიანის ერთადერთი ღირებული შენატანია გარე სამყაროსგან ზუსტი წარმოდგენების შექმნა.

ამისგან განსხვავებით, პიაჟეს ფსიქოლოგიური (კოგნიტური) კონსტრუქტივიზმის მიდგომა ნაკლებადაა კონცენტრირებული „ზუსტ” წარმოდგენებზე და უფრო მეტად დაინტერესებულია ინდივიდის მიერ კონსტრუირებული მნიშვნელობით. პიაჟემ შემოგვთავაზა კოგნიტური საფეხურების თანმიმდევრობა, რომელსაც ყველა ადამიანი გადის. ყოველ საფეხურზე აზროვნება დაეშენება წინა დონეს და ხდება უფრო ორგანიზებული, ადაპტური და კონკრეტულ მოვლენებზე ნაკლებად დამოკიდებული. პიაჟეს განსაკუთრებით აინტერესებდა იმ უნივერსალური ცოდნის ლოგიკა და კონსტრუირება, რომლის სწავლაც უშუალოდ გარემოდან შეუძლებელია, მაგალითად, კონსერვაცია და შექცევადობა. ასეთ ცოდნას არ ქმნის გარე სინამდვილე, ის ჩვენივე შემეცნების ან აზრების რეფლექსიისა და კოორდინირებისგან მომდინარეობს. პიაჟე სოციალურ გარემოს განვითარებისთვის მნიშვნელოვან ფაქტორად აღიქვამს, მაგრამ, მისი აზრით, სოციალური ურთიერთობები არ არის აზროვნების ცვლილების ძირითადი მექანიზმი.

განათლებისა და განვითარების ზოგიერთმა ფსიქოლოგმა პიაჟესეულ კონსტრუქტივიზმს „კონსტრუქტივიზმის პირველი ტალღა” ან „სოლო კონსტრუქტივიზმი” უწოდა, რითაც ხაზი გაუსვა ინდივიდის წვლილს. 

ინდივიდუალური კონსტრუქტივიზმის უკიდურესი ფორმაა რადიკალური კონსტრუქტივიზმი. ამ მიდგომის მიხედვით, სამყაროში არ არსებობს რეალობა ან ჭეშმარიტება. არსებობს მხოლოდ ინდივიდუალური აღქმები და რწმენები. თითოეული ჩვენგანი საკუთარი გამოცდილების საფუძველზე აგებს ცოდნას, მაგრამ ჩვენ არ შეგვიძლია გავიგოთ ან ვიცოდეთ სხვათა რეალობა. ამ პოზიციის სირთულე იმაში მდგომარეობს, რომ რელატივიზმის კიდეზე ყველა ცოდნა და რწმენა ერთნაირი აღმოჩნდება, რადგან ყოველი მათგანი ვალიდურ ინდივიდუალურ აღქმებს წარმოადგენს. ამგვარი აზროვნება პრობლემებს უქმნის განათლების სპეციალისტებს, უპირველეს ყოვლისა, მასწავლებლებს, რომელთაც აქვთ პროფესიული ვალდებულება, ხაზი გაუსვან განსაზღვრულ ღირებულებებს, ისეთებს, როგორიცაა, მაგალითად, პატიოსნება და სამართლიანობა და არა არატოლერანტულობა და სიცრუე. ყველა აღქმა და რწმენა თანაბარი როდია. მასწავლებლები, როგორც წესი, სთხოვენ მოსწავლეებს, გულდასმით იმუშაონ, რათა ისწავლონ. თუ სწავლა ვერ უზრუნველყოფს გაგებას და რაკი ყოველგვარი გაგება თანაბრად ღირებულია, მაშინ, როგორც დევიდ მოშმანმა თქვა, „ჩვენ შეგვიძლია, თავი დავანებოთ მოსწავლეებს და მივცეთ უფლება, სჯეროდეთ ყველაფრის, რისიც სჯერათ”. თანაც აღმოჩნდა, რომ ზოგიერთი სახის ცოდნას, მაგალითად, ისეთს, როგორიცაა თვლა და ურთიერთცალსახა შესატყვისობა, კონსტრუირება არ სჭირდება – ის უნივერსალურია. ურთიერთცალსახა შესატყვისობა ადამიანის არსის ნაწილია.
ვიგოტსკის სოციალური კონსტრუქტივიზმი. ვიგოტსკის სჯეროდა, რომ სოციალური ურთიერთობა, კულტურული ინსტრუმენტები და საქმიანობა განაპირობებს ინდივიდუალურ განვითარებასა და სწავლას. სხვებთან ერთად საქმიანობის ფართო სპექტრში მონაწილეობით შემსწავლელები ითვისებენ (იშინაგანებენ) ერთად მუშაობის შედეგებს. ეს შედეგები შესაძლოა მოიცავდეს როგორც ახალ სტრატეგიებს, ისე ახალ ცოდნასაც. სწავლის სოციალურ და კულტურულ სფეროში მოქცევა არის „კონსტრუქტივიზმის მეორე ტალღა”. 

ვინაიდან ეს თეორია სწავლის ასახსნელად მეტწილად ეყრდნობა სოციალურ ურთიერთობებსა და კულტურულ სფეროს, ფსიქოლოგთა უმრავლესობა ვიგოტსკის თეორიას სოციალურ კონსტრუქტივიზმს უწოდებს. იმის გამო, რომ თავდაპირველად ვიგოტსკი დაინტერესებული იყო ადამიანის ინდივიდუალური განვითარებით, ზოგი თეორეტიკოსი მას ფსიქოლოგიური კონსტრუქტივიზმის მიმდევრადაც მოიხსენიებს. ამ თვალსაზრისით, ვიგოტსკი ორივე თეორიის მიმდევარია. სწავლის მისეული თეორიის ერთი უპირატესობა ის არის, რომ საშუალებას გვაძლევს, განვიხილოთ როგორც ფსიქოლოგიური, ისე სოციალური ფაქტორები: ის ორივე ბანაკს აკავშირებს. ამის მაგალითია ვიგოტსკის კონცეფცია უახლოესი განვითარების ზონის შესახებ. უახლოესი განვითარების ზონა ის ზონაა, სადაც ბავშვს შეუძლია პრობლემის გადაჭრა უფროსის ან უფრო გაწაფული მოსწავლის დახმარებით. მხარდაჭერა, სკაფოლდინგი – ეს ისაა, სადაც კულტურა და შემეცნება ერთმანეთს აყალიბებს. კულტურა ქმნის შემეცნებას (როცა უფროსი იყენებს კულტურულ ინსტრუმენტებს) და გამოცდილებას კულტურიდან (ენა, რუკები, კომპიუტერი, მუსიკა) ბავშვების იმ მიზნებისკენ მისამართავად, რომლებსაც კულტურა აფასებს (კითხვა, წერა, ცეკვა). შემეცნება ქმნის კულტურას, როცა უფროსი და ბავშვი ერთად ეწევიან ახალი გამოცდილებისა და გადასაჭრელი პრობლემების გენერირებას, რათა დაურთონ ის კულტურული ჯგუფის რეპერტუარს. ინდივიდუალური და სოციალური კონსტრუქტივიზმის ინტეგრირების ერთი გზაა ცოდნის როგორც ინდივიდუალურად კონსტრუირებულისა და სოციალურად განპირობებულის გააზრება.
კონსტრუქციონიზმი. სოციალური კონსტრუქციონისტები ყურადღებას არ ამახვილებენ ინდივიდუალურ სწავლაზე. მათ აინტერესებთ, როგორ არის კონსტრუირებული ზოგადი ცოდნა ისეთ დისციპლინებში, როგორიცაა, მაგალითად, მათემატიკა, ეკონომიკა ან ისტორია. ამ სახის აკადემიური ცოდნის მიღმა კონსტრუქციონისტებს აინტერესებთ ყოველდღიური იდეები და რწმენები, აგრეთვე – ადამიანებისა და მსოფლიოს შესახებ სოციოკულტურული ჯგუფის ახალ წევრების მიერ გამოთქმული ჩვეულებრივი მოსაზრებები. დასმული კითხვები შესაძლოა ეხებოდეს სხვადასხვა თემას, დაწყებული იმით, ვისი განსასაზღვრია, რამ უნდა შეადგინოს ისტორია, რომლებია საზოგადოებაში ქცევის სწორი წესები და დამთავრებული იმით, როგორ გახდე პრეზიდენტი. ყოველი ცოდნა სოციალურად კონსტრუირებულია და, რაც უფრო მნიშვნელოვანია, ზოგ ადამიანს სხვებზე მეტი ძალაუფლება აქვს იმის განსასაზღვრავად, რა შეადგენს ამ ცოდნას. ურთიერთობები მასწავლებლებს, მოსწავლეებს, ოჯახებსა და საზოგადოებას შორის ცენტრალური საკითხებია; წახალისებულია თანამშრომლობა სხვადასხვა შეხედულების გასაგებად და ცოდნის ტრადიციული ფორმები ხშირად საფრთხის წინაშეა. ჟაკ დერიდასა და მიშელ ფუკოს ფილოსოფიები კონსტრუქციონიზმის მნიშვნელოვანი წყაროებია. ვიგოტსკის თეორიას თავისი აქცენტებით იმის შესახებ, როგორ ქმნის შემეცნება კულტურას, საერთო ელემენტები აქვს კონსტრუქციონიზმთან. 

განსხვავებული მოსაზრებები კონსტრუქტივიზმის შესახებ ზოგად კითხვებს წამოჭრის. განსხვავებულია მათზე გაცემული პასუხებიც. ამ საკითხების საბოლოოდ გადაჭრა შეუძლებელია, რადგან სხვადასხვა თეორიას მათ მიმართ სხვადასხვა პოზიცია აქვს.

ტექსტის ნიღბები

0
მოკლედ, ზოგჯერ, როცა რაღაც უაზრო, მაგრამ სასიამოვნო ფიქრს და ჭვრეტას მივცემ თავს, თან მეღიმება ჩემს პოზაზე, სულ ისეთი კითხვები მოდის ხოლმე, თუ რა დანიშნულება აქვს ლიტერატურას, რა უნდა შეცვალოს ადამიანში, ან ადამიანმა ლიტერატურაში, უკან ისევ დადებითად რომ დაუბრუნდეს გაათმაგებული. 
„ლიტერატურა არაფრისმთქმელია თავიანთი ბედით კმაყოფილი ადამიანებისათვის”, – ეს მარიო ვარგას ლიოსაა, „ცხოვრების მიზანი არ არის სრულყოფილება… ვინც სრულყოფილია – ის ეკუთვნის მუზეუმს”, _ ეს კი ერიხ მარია რემარკი. რა თქმა უნდა, ეს აზრები შეიძლება სულაც არ მივიჩნიოთ ჭეშმარიტებად და სიმართლედ და აბსოლიტურად საწინააღმდეგო აზრის დამტკიცებაც შეძლოს ვინმემ, მაგრამ რადგან მე – ერთი მკითხველი ვემხრობი ამ ორ მწერალს და ახლა თვითონ ვწერ, ვისარგებლებ უფლებით, დავეთანხმო მათ ნათქვამს. ეს ორივე ფრაზა ძირითადად ერთ აზრს ატარებს. 
სკოლაში მასწავლებლები გეგმავენ გაკვეთილებს ყოველდღიური, ყოველკვირეული, სემესტრული და წლიური შედეგების მისაღწევად. ამ სტატიებს ალბათ უმეტესად მასწავლებლები კითხულოენ და დამეთანხმებიან, ნამდვილად არაა სასიამოვნო პროცესი, სკოლიდან სახლში დაბრუნებული, დაჯდე და ახლა იმაზე იფიქრო ხვალ რა და როგორ გააკეთო. 
ცოდნა, გაგება, გამოყენება, ანალიზი, სინთეზი, შეფასება… გაკვეთილის გეგმა… თამაშით სწავლება… რა თამაშები გამოვიყენო?!. ჯგუფში მუშაობისას, რა როლი თუ დავალება მივცე შშმ მოსწავლეს… – ეს კითხვები დაჯირითობდნენ ჩემს ტვინშიც კი, როცა მე სკოლაში ვასწავლიდი და დანამდვილებით ვიცოდი, რომ არ ვარ კარგი მასწავლებელი. 
მე ვიცნობ ახალგაზრდებს, მოსწავლეებს, რომლებსაც პერიოდულად ვესაუბრები და ისინიც მიყვებიან თავიანთი სწავლის მიღწევებისა და სკოლაში არსებული გარემოს შესახებ და მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მათგანი ძალიან ნიჭიერია, ან მთლად ასეც თუ არ დავიჩემებ, ყოველშემთხვევაში უნიჭო ნამდვილად არაა, რჩება აზროვნების იმ საფეხურზე, რომელზეც ერთი ან ორი წლის წინ იყო. ამაში არ ვგულისხმობ მთელი მისი აზროვნების განვითარებას, რა თქმა უნდა, ასაკის შესაბამისად, მათ ეცვლებათ ფიქრები, შეხედულებები და დამოკიდებულებები, მაგრამ მხატვრულ ტექსტთან მათი დამოკიდებულება, რჩება იგივე. ზოგჯერ ვფიქრობ, რომ მე სწორად ვერ ვარჩევ სამიზნე აუდიტორიას და შემდეგ ვერ ვაჯამებ მონაცემებს შესაფასებლად, მაგრამ არც ასეა.
მეათე-მეთერთმეტე კლასელი მხატვრულ ტექსტთან მიდის ისე, როგორც მეექვსე კლასში იყო. დარწმუნებული ვარ, სკოლის დამამთავრებელ დღეს გამართულ ღონისძიებებზე, მეთორმეტე კლასებელი თითქმის ისევე წაიკითხავდნენ ლექსებს, ნაწყვეტ ტექსტებს მოთხრობებიდან, როგორც ამას დაწყებით კლასში აკეთებდნენ – მხრებში გამართული, თავაწეული, ისე გაშეშებული, თითქოს ნეკრისის ქარებითი იყოს გატანჯული. უბრალოდ ამას იმიტომ არ აკეთებენ, რომ ასეთი პოზა სხვა მიზეზთა გამო ხდება მათთვის სასაცილო. ეს მიზეზები ძალან უბრალოა, ამ დროს ცდილობენ თავი იგრძნონ საზოგადოების სრულფასოვან წევრებად, ერთმანეთს მოაწონონ და ასეთ დროს უკვე ლექსის კითხვა ისე, თითქოს ძეგლი მაღალ ხმაზე ლაპარაკობდეს, აღარ მოწონთ. 
დამოკიდებულება კი იგივეა. ილია ჭავჭავაძე ყოველწლიურად ისე უნდა იკითხო, როგორც ერის მამის ხმა და ღაღადი, ვაჟა – მთსი არწივი, ცისფერყანწელები – შეშლილი პოეტები და ასე. ავტორებს თავი დავანებოთ, ტექსტების მიმარტ რომ არ იცვლება დამოკიდებულება, ეს უფრო მეტი უბედურებაა. ყელა ტექსტს აქვს განწყობა და მკითხველიც რა თქმა უნდა განწყობით მიდის მასთან. ასე თუ ისე ჩვენ ყოველთვის ვიცით დააახლოებით რის შესახებ ვკითხულობთ რომანს თუ მოთხრობას და თუ რამე ფილოსოფიურ-ფსიქოლოგიურია, დაფიქრებული სახეებით ვიწყებთ, თუ იუმორისტულია, წინდაწინ ვიღიმით. რამდენჯერმე გავაკეთე ისე, რომ წლების წინ წაკითხული წიგნი, მეორედ რომ ჩამოვიღე თაროდან, სხვა განწყობით გადავშალე, ადრე თუ ვიცინოდი, ახლა, როგორც იტყვიან, დანა პირს არ მიხსნიდა და პირიქით. 
თვითონ ლიტერატურა იძლევა ამის შესაძლებლობას. რაც არ უნდა მდარე ტექსტი იყოს, დაბალი ხარისხის ლიტერატურა, მასაც კი მეტ-ნაკლებად აქვს ეს თვისება, როგორც სუფთა და არასუფთა ქიმიურ ნივთიერებას და განსაკუთრებით ნობელიანტთა ტექსტებს, თუ კლასიკურ ლიტერატურას, ან უბრალოდ ნაკლებადცნობილ ძალიან ძლიერ მწერლებს, რომელთა მიმართ მე ყველაზე მეტი სიმპატია მაქვს ხოლმე მუდამ. 

მუსიკა ომის „არომატით“: ჰიტლერიუგენდი და სვინგერები

0
ალბათ ყველამ ვიცით, რომ სკოლამდელი ასაკი ყველაზე მგრძნობიარეა სერიოზული აღმზრდელობითი საუბრებისთვის. ბავშვის სული და გონება გახსნილია და გაოცებისთვის მზადაა. მას სასწაულების ჯერ კიდევ სჯერა.

ბავშვებს ძალიან ფრთხილად უნდა ავუხსნათ, რომ მეორე მსოფლიო ომი, რომელიც გერმანიამ მოკავშირეებთან ერთად წამოიწყო, ყველაზე დიდი და შემზარავი იყო კაცობრიობის ისტორიაში. რომ საომარ მოქმედებებში მონაწილეობდა 62 სახელმწიფო, 1,7 მილიარდი კაცი ანუ დედამიწის მოსახლეობის 80%. ამიტომაც დაერქვა ამ ომს მსოფლიო ომი.

ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ მსოფლიოში უამრავი ქვეყანაა და მათში სხვადასხვანაირი ხალხები ცხოვრობენ. ყოველ სახელმწიფოს ჰყავს საკუთარი მთავრობა, რომელსაც სიკეთესა და ბოროტებაზე თავისებური წარმოდგენა აქვს. და როცა ხელისუფლებაში უსამართლო ადამიანები აღმოჩნდებიან, ისინი საშიში საქმეების კეთებას იწყებენ. საილუსტრაციოდ საუკეთესო მაგალითია კაცობრიობის განადგურების მცდელობით შეპყრობილი ჰიტლერის ხელისუფლებაში მოსვლა. ამ ომში სხვა ხალხებთან ერთად უმძიმესი ხვედრი გერმანიის ჩვეულებრივმა მოსახლეობამაც გაიზიარა.

კომპიუტერში ომობანას თამაშთან ერთად გაზრდილი თანამედროვე ბავშვისთვის ძნელი ასახსნელი იქნება, რატომ არის ომი ცუდი – ამ თაობისთვის ხომ ნაციზმი კომპიუტერულ თამაშში მეომრისთვის უნიფორმის შერჩევაა. ბავშვისთვის ეკრანთან თამაში ძალიან საინტერესოა, მით უმეტეს, როცა ადვილად შეუძლია „გაცოცხლდეს” და ყველაფერი თავიდან დაიწყოს. მშობლისა და მასწავლებლის ამოცანაა, აუხსნან, რაოდენ განსხვავდება ომობანას თამაში ნამდვილი ომისგან, რომ ნამდვილ ომში კომპიუტერის გადატვირთვით მეომარს ვერ გააცოცხლებს. ბავშვებს ნაციზმისა არ ეშინიათ, ვინაიდან არ იციან მისი არსი.

ბავშვს გავაგებინოთ, რომ გერმანია ჩვეულებრივი ქვეყანაა, გერმანელებიც – ჩვეულებრივი ადამიანები, აი, ნაცისტები კი – მტრები. მათ მთელი მსოფლიო ებრძოდა, გერმანელთა ნაწილიც კი. სწორედ ამიტომ ითქმის არა გერმანიაზე, არამედ ნაციზმზე გამარჯვება. 

ომი ბავშვის ცნობიერებაზე უდიდეს კვალს ტოვებს. ის აღარასოდეს უნდა განმეორდეს.
***
გერმანიის ნაციონალ-სოციალისტური პარტიის ახალგაზრდული ორგანიზაცია ჰიტლერიუგენდი XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში დაფუძნდა. 1933 წლისთვის, როდესაც ნაცისტებმა მნიშვნელოვანი გავლენა მოიპოვეს, ბალდურ ფონ შირახის მეთაურობით ეს ორგანიზაცია მიზანმიმართულად იზრდებოდა და ვითარდებოდა. 1936 წელს მიღებულ იქნა კანონი, რომლითაც ამ ორგანიზაციის წევრობა ყოველი ახალგაზრდისთვის სავალდებულო გახდა. ამასთან ერთად, აიკრძალა სხვა ტიპის გერმანული ახალგაზრდული ორგანიზაციები. 

ნაცისტური მოძრაობის მიზანი ახალგაზრდობაში გერმანიის სიყვარულის გაღვივებასთან ერთად რკინისებრი დისციპლინისა და „არიული ცნობიერების” ჩამოყალიბება იყო. მშობლებისა და სკოლის გავლენისგან დამოუკიდებლად ყავისფერ უნიფორმაში გამოწყობილი ახალგაზრდები შირახის პროექტით სამხედრო და იდეოლოგიურ მომზადებას გადიოდნენ. ნაცისტურმა პარტიამ თავის ერთ-ერთ პრიორიტეტად გერმანელი ახალგაზრდების ფიზიკური და გონებრივი განვითარება გამოაცხადა. მოზარდი ჰიტლერელები ჯანსაღი სხეულითა და სულით სამშობლოს სამსახურში უნდა ჩამდგარიყვნენ.

გარდა სახელმწიფოს მხარდაჭერით, ჰიტლერიუგენდის წევრებისთვის იმართებოდა სადღესასწაულო მსვლელობები, პროპაგანდისტული მარშები და აღლუმები, სამხედრო თამაშები, სპორტული შეჯიბრებები, ტურისტული ლაშქრობები, ახალგაზრდული შეკრებები. ნაცისტთა გავლენიანი ლიდერი ფონ შირახი დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა მუსიკას, განსაკუთრებით – სიმღერას. იქმნებოდა მუსიკალური ჯგუფები, რომლებიც ნაცისტური ელიტის დაბადების დღეებსა თუ ფესტივალებზე გამოდიოდნენ. ჰიტლერელები მიიჩნევდნენ, რომ ჯგუფური სიმღერა მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა ადამიანთა გაერთიანებაში და მათ მორჩილებას უზრუნველყოფდა. სიმღერებში სამყარო ნათელ და მბრწყინავ ფერებში იყო წარმოდგენილი. დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა ასევე ხალხურ მუსიკას. გარდა საგუნდო კოლექტივებისა, არსებობდა უამრავი ორკესტრი, განსაკუთრებით – სასულე. 

1930 წელს ამ ორგანიზაციაში გაწევრებული იყო 9 მილიონამდე ახალგაზრდა, მათ შორის – ასეულობით ათასი ქალიშვილი („გერმანელი ქალიშვილების კავშირი” ჰიტლერიუგენდის ნაწილი იყო). არჩევნებში სწორედ ამ ახალგაზრდობის აქტიურმა მონაწილეობამ განაპირობა ხელისუფლებაში ნაცისტების მოსვლა.

ჰიტლერიუგენდმა აქტიური მოქმედება ვაიმარის რესპუბლიკის ბოლო წლებში დაიწყო. ახალგაზრდა ჰიტლერელები ფიურერის დავალებას პირნათლად ასრულებდნენ. ისინი მალე გადაიქცნენ ძალადობისა და უკანონობის სიმბოლოდ.

 
ვაიმარის რესპუბლიკის ხანაში (1919 – 1933 წლებში) გერმანია ჯაზმა დაიპყრო და „დაუცხრომელ ოციანელებად” აქცია. ამერიკიდან შემოღწეული ხელოვნების ეს ახალი ფორმა სხვადასხვა ჟანრში მოღვაწე მუსიკოსებმა, კლასიკოსი კომპოზიტორების ჩათვლით (პ. ჰინდემიტი, ე. კშენეკი და კ. ვაილი), თავიანთ შემოქმედებაში ასახეს. ეკონომიკურ მიზეზთა გამო, ნაცისტების ნებართვით ერთხანს გრძელდებოდა გერმანული და უცხოური ჯაზური ჩანაწერებისა და ჯაზური მუსიკის შემცველი ფილმების წარმოება-გავრცელება.

მაგრამ უნდა მივიჩნიოთ, რომ ჯაზის ისტორია გერმანიაში მესამე რაიხის მიერ ჩახშობილი ანდერგრაუნდის ისტორიაა. ნაცისტური იდეოლოგიის თვალსაზრისით ჯაზური მუსიკა მიუღებელი იყო… ამ „უცხო” მუსიკას „ზანგურ” ან „დეგენერაციულ მუსიკას” უწოდებდნენ. ერთი მხრივ, ეს გამოწვეული იყო ჯაზის აფრიკული ფესვებითა და ჯაზ-შემსრულებლების ებრაული წარმოშობით, მეორე მხრივ, ჯაზის სპონტანური და იმპროვიზაციული ბუნება იმ დროის ახალგაზრდა სტილიაგებს ანდამატივით იზიდავდა, რაც ნაცისტების მსოფლმხედველობისთვის საშიშროებას წარმოადგენდა. 1933 წელს, როდესაც ხელისუფლებაში ჰიტლერი მოვიდა, ჯაზისა და სვინგის ირგვლივ კონფლიქტი უფრო მეტად გამწვავდა. მიუხედავად ამისა, გერმანიაში ჯაზი მთლიანად მაინც ვერ აკრძალეს. ამ ჟანრის უდიდესი პოპულარობის გამო მკაცრი კონტროლით დაშვებულ იქნა „გერმანიზებული” (შემსუბუქებულ-შერბილებული) ჯაზური შესრულება.

ნაცისტურ გერმანიაში ანტიმოდად მიიჩნეოდა იმ ახალგაზრდების (უფროსკლასელების, სტუდენტებისა და ახალგაზრდა მუსიკოსების) ცხოვრების წესი, რომლებიც გატაცებულნი იყვნენ ჯაზით, ცეკვებით სვინგის სტილში, ამერიკელი ზანგებისა და ებრაელების მუსიკით.

სვინგერული მოძრაობა ქალაქ ჰამბურგში დაიწყო. გერმანელი ახალგაზრდები პოპულარულ კაფეებსა და საცეკვაო სკოლებში აკრძალულ მუსიკას უკრავდნენ და ცეკვავდნენ მხოლოდ სვინგს. ასეთი დაწესებულებები გერმანიის სხვა ქალაქებშიც იხსნებოდა. 

„მუქთახორას” ეპითეტით შემკული აპოლიტიკური „სვინგერები”, ნაცისტების აზრით, სპარტანულ-სამხედრო აღზრდის საპირისპიროდ მოქმედებდნენ. მკაცრი სამხედრო ფორმისადმი ახალგაზრდების პროტესტი მეტისმეტად განიერი ლაბადებით და გრძელი ჰალსტუხებით გამოიხატა. სტილიაგა გოგონები კი ფრანგულ და ამერიკულ მოდას მისდევდნენ. მათ არ სურდათ, ფიურერისთვის ბავშვთა მწარმოებელის ქარხნებად ქცევა; ცდილობდნენ, ჰოლივუდის ვარსკვლავებივით მოდურები და სექსუალურები ყოფილიყვნენ, იცვამდნენ შარვლებს ან მოკლე ქვედაკაბებს და მზის სათვალეებს ატარებდნენ, უპირატესობას ანიჭებდნენ მკვეთრ კოსმეტიკას, სიგარეტს კი დემონსტრაციულად გრძელი მუნდშტუკით ეწეოდნენ. ეს ყველაფერი სრულიად არ შეესაბამებოდა არიელი გოგონას „ჭეშმარიტ” სახეს.

სვინგერებსა და ჰიტლერიუგენდელებს შორის ხანდახან მასობრივი შეტაკებებიც ხდებოდა. სვინგერების წინააღმდეგ მკაცრი პოლიციური ოპერაციების ჩატარება მესამე რაიხმა 1941 წლიდან დაიწყო, რის შედეგადაც 300 ახალგაზრდა იქნა დაპატიმრებული. გესტაპოს წყალობით ამერიკული ჯაზით გატაცებული ახალგაზრდების ასეულობით ლიდერი საკონცენტრაციო ბანაკებში აღმოჩნდა. ათასობით მათგანი ომში გაგზავნეს… მაგრამ მოძრაობა გრძელდებოდა… სვინგერების ახალმა თაობამ ნაცისტების დამხობამდე იარსება.

ჯაზმუსიკოსებისა და მათი თაყვანისმცემლების დაპატიმრების მიუხედავად, ჯაზის კულტურა მაინც არსებობდა მესამე რაიხში. ეს იმიტომ, რომ ნაცისტებს არ ჰქონდათ ერთიანი სტრატეგია ჯაზის მიმართ. მათი დამოკიდებულება იდეოლოგიურ აკრძალვებსა და შემწყნარებლობას შორის მერყეობდა. ამით აიხსნება, რომ ჯაზის აკრძალვის კანონი სახელმწიფოებრივ დონეზე არ იქნა მიღებული.

It’s too much, Mediko!

0
ის დროა, მედეა ზაალიშვილზე რომ უნდა მოგიყვეთ. ჰო, გეხსომებათ ეს სახელი, ვისაც ჩემსავით მეთერმეტე კლასში (ან უფრო ადრე) ფოლკნერისკენ გაუწია გულმა და ნაცნობებში გაიკითხა, ამ რთულად საკითხავი მწერლის ყველაზე ადვილი წიგნი რა შეიძლება იყოსო. მაშინ კი მირჩიეს, აჯობებს „სული რომ ამომდიოდა”-თი თუ დაიწყებო, მაგრამ გულზე ხელს დავიდებ და ვიტყვი, ასეთი ულმობელი და თავზარდამცემი მანამდე ხომ არაფერი წამეკითხა და მას მერეც თითოოროლა გამოერევა. ადვილიო, და ერთი შეხედვით მარტივად აწყობილი (ესეც სადავოა) სიტყვების, წინადადებების ტევრში უთვალავჯერ შეგიძლია მოასწრო სიკვდილი და თუ სიკვდილი არა, აუტანელი, გულთან ახლოს გამავალი ტკივილისგან გახევება.

ეს ფოლკნერის გარდა, უთუოდ ამ რომანის მთარგმნელის – მედეა ზაალიშვილის დამსახურებაც არის, რომელსაც გარდა ერთი სწორუპოვარი უილიამისა, სხვა დიდებული უილიამებიც უთარგმნია: უილიამ შექსპირი გინდა, უილიამ ბატლერ იეიტსი თუ უილიამ ბლეიკი. 

სანამ ქალბატონი მედეა ამ ყველაფერზე თავის ავტობიოგრაფიულ წიგნში „ცაში გამოკიდული სახლი” მოგვიყვებოდეს, მე ერთ ეპიზოდს გავიხსენებ, რომელიც ამ ათიოდე წლის წინ მომხდარა.

ინგლისური და ამერიკული ლიტერატურის მთარგმნელმა, მედეა ზაალიშვილმა გადაწყვიტა თავისი ახალგამოცემული თარგმანი – უილიამ შექსპირის „ვენერა და ადონისი” – ძვირფას კოლეგას, პროფესორ არიანე ჭანტურიას მიართვას. თავისი სამუშაო საათების დიდ ნაწილს ბატონი არიანე თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მეხუთე კორპუსის ერთ პატარა ოთახში ატარებდა, ამიტომ ადვილი მოსალოდნელია შეხვედრა იქ შემდგარიყო. 

სცენა რომ წარმოვიდგინოთ: მასპინძელი სათარგმნ მასალაში და ათასგვარ ლექსიკონებშია ჩაფლული, ყოველ სიტყვას ჩაჰკირკიტებს, უამრავჯერ ამოწმებს, სანამ გამოსაქვეყნებლად გაგზავნიდეს. უცებ კარი იღება და, „ოოო, მობრძანდითო”, მოულოდნელად შემოსულ სტუმარს ხმადაბლა შეაგებებს სალამს და სკამისკენ მიუთითებს.
საჩუქარი ვის არ უხარია, უფრო სწორად, ყველას სიამოვნებს და არც ბატონი არიანე იქნებოდა გამონაკლისი, მაგრამ კოლეგის პატივისცემისა თუ თარგმნილი თხზულებისადმი ინტერესის გამო, ეტყობა იქვე მოინდომა საჩუქრის მოხილვა და წიგნის თვალიერებას შეუდგა.

– ესეც შესავალი, აჰა, კი ბატონო, ოვიდიუსის ეპიგრაფი, შექსპირისეული მიძღვნა, შემდეგ ტექსტიც იწყება, სამი, ცხრა, ჩვიდმეტი, ოცდასამი, ოცდათერთმეტი, – აზარტულად მიჰყვება გვერდებს არიანე ჭანტურია, – აჰა, ფერადი ჩანართებიც, სანდრო ბოტიჩელის „ვენერა და მარსი”, შემდეგ მისივე „აფროდიტეს დაბადება”, იქვე ჯორჯონეს „მძინარე აფროდიტე”, კორეჯიოს „ვენერა მარსთან და ამურთან”, – გამომცემელს გვერდიგვერდ მოუთავსებია რენესანსის კორიფეების მიერ დახატული ღვთაებრივი ქალის შიშველი ტორსები, – ტიციანის „ვენერა სარკით”, „ვენერა და ადონისი”, „ვენერა და გრაციები” – ერთი, მეორე, მესამე… თურმე ჯერ სად ხარ! ჯერ წინაა ვერონეზეს „ვენერა და მარსი”, რუბენსის „ვენერა და ადონისი”, ველასკესის „ვენერა სარკით”, ისევ და ისევ, დაუსრულებლად ღვთაებრივი ქალის შიშველი ტორსი, და უცებ იფეთქებს ასკეტობითა და თავშეკავებულობით ცნობილი არიანე ჭანტურია:

–  It’s too much, Mediko! – ნამეტანი მოგსვლიათ, ბატონო, ნამეტანიო, სახეზე აწერია წყენა თუ მრისხანება თუ გაოცება თუ ეს ყველაფერი ერთად. თითქოს კოლეგას კი არ ურჩევდეს რამეს, შეთამამებულ სტუდენტს ტუქსავდეს, – It’s too much… – სიბრაზისგან უფრო უმძაფრდება მეგრული აქცენტი, და ახლა, ამწუთას, განსაკუთრებით ვგრძნობ, როგორ მენატრება არიანე ჭანტურია – იშვიათი ადამიანი,  რომელმაც თავის დიდ ნიჭთან და ცოდნასთან ერთად, საოცარი ამბებიც წაიყოლა იმქვეყნად. 

ქეთევან მებონია – ვთამაშობთ გოეთეს, მანს, ბრედელს

0
თითქმის 80 წელიწადია მოსწავლე-ახალგაზრდობის სასახლის კარი სასწავლო წლის დაწყების პარალელურად იხსნება. ასეა წელსაც. მალე სასახლის უცხო ენათა კაბინეტიც ამუშავდება, მასწავლებლები ჯგუფებს მოსწავლეთა მოსწრების მიხედვით გადაანაწილებენ, გერმანული ენის წრის ერთ-ერთ პედაგოგი კი იმ დადგმაზეც დაიწყებს ფიქრს, რომელსაც წლის ბოლოს წარმოადგენს. ეს პედაგოგი გოეთეს დიდი მედლისა და გოგებაშვილის ორდენის მფლობელი, მოსწავლე-ახალგაზრდობის სასახლის გერმანული ენის წრის ხელმძღვანელი, გერმანულენოვანი თეატრის დამაარსებელი და უცვლელი ხელმძღვანელი ქეთევან მებონია გახლავთ. 

გერმანული ენა  წლების განმავლობაში ასობით მოსწავლეს შეასწავლა, მათ ნაწილს კი თეატრალურ სცენაზე გამოსვლისა და მსახიობად გარდასახვის შესაძლებლობაც მისცა. პრაქტიკულად ყველა მათგანის სახელი ახსოვს, ახსოვს მათ მიერ განსახიერებული პერსონაჟები, თითოეული ჟესტი თუ საკვანძო ფრაზა. დღეს ენას ყოფილი მოსწავლეების შვილებსაც ასწავლის. ენის შემსწავლელთა ნაკადი კი არ იკლებს, ეს უწყვეტი პროცესია – მოსწავლე-ახალგაზრდობის სასახლეს ნამდვილად გააჩნია ის მაგია, რომელიც სწავლის სურვილს სკოლის გაკვეთილების შემდეგაც გიტოვებს.  
– ქალბატონო ქეთი, გაიხსენეთ სასახლეში მუშაობის პირველი პერიოდი. 

– თავიდან ცოტა გამიჭირდა. სასახლეში მუშაობა ადვილი აღმოჩნდა. აქ სკოლისგან რადიკალურად განსხვავებული და განსაკუთრებული გარემოა, მოსწავლეს სულ სხვა სამყარო  უნდა დაანახო. მე სწორედ ამის ამბიცია მამოძრავებდა – მინდოდა ჩემი საკუთარი სისტემა და მეთოდიკა შემექმნა, რაზე მუშობაც მალევე დავიწყე და ნელ-ნელა ყველაფერი აეწყო. სხვათა შორის, ინგლისური ენაც ჩემი პროფილი გახლდათ, მაგრამ გერმანული ლიტერატურის ხათრით საბოლოოდ სწორედ ეს ენა ავირჩიე. უსაზღვროდ მიყვარს გოეთე, შოლერი, რემარკი. გერმანული ლიტერატურა უნივერსიტეტში იმდენად კარგად მქონდა შესწავლილი, რომ მინდოდა, მთელი ცოდნა ბავშვებისთვის გადამეცა – თანაც მესწავლებინა არასტანდარტულად, მხატვრულად, შემოქმედებითი პროცესის დამხარებით. 

– სასახლეში, უცხო ენას ასწავლით. აქ არის სხვა სასკოლო საგნების წრეებიც. რა სპეციფიკა განასხვავებს ამ ორ საგანმანათლებლო ინსტიტუტს?

– სასახლეში სკოლა არ უნდა გაიმეორო, აქ სხვა სტანდარტები და წესებია. ისე უნდა ასწავლო, რომ მოსწავლეს სიარული უხაროდეს, არ მობეზრდეს და საგანზე გული არ აიცრუოს. სასახლე თავისუფალი აზროვნების წყაროა, აქ არ არსებობს შეზღუდვები და აკრძალული მეთოდები. სამწუხაროდ, ასეთი გარემოს შექმნა ყველა მასწავლებელს არ შეუძლია. 

– სკოლაში არასდროს გიმუშვიათ?

– სკოლაში 11 წლის განმავლობაში ვსწავლობდი და საკმაოდ უსიამოვნო მოგონებების დამიტოვა. სამწუხაროდ, არც ისე კარგი პედაგოგები შემხვდნენ და ვოცნებობდი, მათი მსგავსი მასწავლებელი არ გამოვსულიყავი. მათსა და მოსწავლეებს შორის სიყვარული არ იგრძნობოდა, სიყვარულის გარეშე კი არაფერი გამოვა.  საბედნიეროდ, ყველა სკოლაში ასე არ ხდებოდა და არც ახლა ხდება, თუმცა სკოლის დროინდელი მოგონებები დღემდე ხინჯად მომყვება. 

– მიუხედავად ამისა, დღეს მაინც მათი კოლეგა ხართ.

– ძალიან მინდოდა ბავშვებისთვის მეჩვენებინა, რომ მასწავლებელი არ არის მონსტრი, ამიტომ პედაგოგობის სურვილი მუდამ მქონდა. იმთავითვე ვიცოდი, რომ მოსწავლეთა სასახლეში ვიმუშვებდი, რადგან ბავშვობაში აქ დავდიოდი და ვხედავდი, რომ მასწავლებელთა უმეტესობა კეთილშობილი, თბილი და პროფესიონალი გახლდათ, მათთან ურთიერთობა იოლი და სასიამოვნო იყო. რამდენიმე წრეზე დავდიოდი, სკოლის შემდგომ დროს, ფაქტობრივად, სულ აქ ვატარებდი. საუკეთესო პედაგოგები მყავდნენ: ფაცია პაიჭაძე, ნოდარ ჩხეიძე, ვახტანგ სულაქველიძე, ირინა მიქელაძე. ეს უკანასკნელი საოცარი ქალბატონი იყო. ისტორიას, არქეოლოგიასა და ეთნოგრაფიას გვასწავლიდა, ხშირად დავყავდით ექსკურსიებზე. იმ წლებში მთელი საქართველო ფეხით მოვიარე. საოცარი თავგადასავლები გვქონდა. 

სწორედ ასე მინდოდა ჩემი მოსწავლეებისთვის შემეყვარებინა გოეთე, შილერი, მანი, ბრედელი. პირველ წლებში მხარში მედგა ჩემი მასწავლებელი, ენის უნაკლოდ მცოდნე მარგალიტა ცხვედაძე. სწორედ ის მეუბნებოდა, რამე ახალი და უცხო გააკეთე, ამ სასახლეს ახალი სუნთქვა შთაბერეო. ჩემს შესაძლებლობებს კარგაც იცნობდა, იცოდა, რომ არტისტული ბუნება მქონდა და არ უნდოდა მხოლოდ ენის  მასწავლებლად დავრჩენილიყავი.

 – თქვენც მის რჩევას მიჰყევით და სასახლეში გერმანულენოვანი თეატრი დააარსეთ.

– ამისთვის ბევრი ვიმუშავე, ფაქტობრივად ახალი პროფესია შევიძინე. ნოდარ ჩხეიძემ და ვახტანგ სულაქველიძემ  სამსახიობო და სარეჟისორო ოსტატობა შემასწავლეს. უკან არაფერზე ვიხევდი, რადგან ძალიან მინდოდა, მოსწავლეებისთვის საუკეთესო გარემო შემექმნა და მათთვის სასახლეში სიარულის  სურვილი უფრო გამეზარდა. საკუთარი გამოცდილებიდან ვიცი, რომ უკმარისობის შეგრძნება საშინელებაა. სასახლის მსგავსი ადგილი სკოლასა და ოჯახისგან უნდა განსხვავდებოდეს, სკოლაზე ერთი საფეხურით მაღლა უნდა იდგას, ზოგჯერ ოჯახის ფუნქციაც იტვირთოს. ჯგუფებში ყოველთვის სხვადასხვა სოციალური სტატუსის მქონე ოჯახების შვილები მყავდა, მაგრამ ჩემს კლასში ერთმანეთისგან ვერ გაარჩევდით, ისინი მთლიანობას ქმნიდნენ. 

ზუსტად მახსოვს – 1974 წლის 15 მაისს საჩვენებელი სპექტაკლის პრემიერა გვქონდა. ეს გახლდათ დადგმა „ნათესავები და ნაცნობები” ვილი ბრედელის მამების, შვილებისა და შვილიშვილების ტრილოგიის მიხედვით. პრემიერამ დიდი ხმაურით ჩაიარა. სამწუხაროდ, მაშინ ვიდეოგადაღება შეუძლებელი იყო, ამიტომ კადრები არ შემოგვრჩა. ამის შემდეგ სასახლის სცენაზე უამრავი სპექტაკლი დავდგით, რომელთა ნაწილის ჩანაწერიც „პიონერფილმის” ხელმძღვანელ გრიშა ჩიგოგიძის დამსახურებით შემოგვრჩა. გარდა ამისა, სისტემატურად ვმართავდით შეხვედრებს ქართველ გერმანისტებთან, გერმანიიდან ჩამოსულ სტუმრებთან – ეს იყო საოცრად ცოცხალი პროცესი, რომლის შენარჩუნებასაც დღემდე ვახერხებ. 

– თანამედროვე ბავშვები უფრო სწავლაზე არიან ორიენტირებული, რადგან იციან, რომ კარგი განათლება მათი მომავლის გარანტია. ამ ფონზე რამდენად აქვთ მსგავს ღონისძიებებში ჩართვის სურვილი?

– ბავშვი ყველა დროში ბავშვია და სწავლის პარალელურად გართობაც უნდა. ასეთ დროს დიდი როლი ენიჭება მასწავლებელს. სასახლეში ოფიციალურად მხოლოდ გერმანულ ენასა და გრამატიკას ვასწავლი, თეატრი კი ჩემი სურვილით დავაარსე და ვუძღვები. ამრიგად ყველაფერი ჩემზეა დამოკიდებული – სწორედ მე უნდა დავაინტერესო და სცენაზე ასვლის სურვილი გავუჩინო. მინდა ამ გზით საკუთარ ცხორვებაში სიახლე შეიტანონ, განიტვირთონ, მეტი შეისწავლონ და ახალი თვისებები შეიძინონ.  შემოქმედებითი პოტენციალი ყველა ბავშვშია, მაგრამ მას გამოვლენა სჭირდება. 

– როგორია სკოლის მოსწავლეების ცოდნის დონე? 

– ყოფილა შემთხვევა, როდესაც მე-12 კლასის მოსწავლე მე-5 კლასში დამისვამს. ასეთი ბავშვებისთვის ინდივიდუალურ მეცადინეობებსაც ვნიშნავ, რაც, წესით, საჭირო არ უნდა იყოს. სკოლა ისეთ დონეზე მაინც უნდა ასწვლიდეს, რომ მოსწავლეს მინიმალური ცოდნა მაინც მისცეს. საბედნიეროდ, ბოლომდე მენდობიან, ამიტომ პრაქტიკის განმავლობაში უშედეგო მოსწავლე არასდროს მყოლია, რაც ჩემი მეთოდოლოგიის დამსახურებაა. 
– ამბობთ, რომ საკუთარი მეთოდოლოგია გაგაჩნიათ. მოგვიყევით მის შესახებ.

– როგორც ყველა ენისთვის, გერმანულისთვისაც მთავარი გრამატიკაა, ამიტომ სწავლებას სწორედ მისით ვიწყებ. წლების განმავლობაში დაგროვილი მასალა მოსწავლეებისთვის სხვადასხვა მაგალითის მიცემის საშუალებას მაძლევს. აქტიურად ვიყენებ სიმღერებსა და  ლექსებს, რაც ახალი სიტყვებისა და ფრაზების დასამახსოვრებლად საუკეთესო მეთოდია. არასდროს მავიწყდება მოსწავლის შექება, ამის გარეშე პროგრესს ვერ მიიღებ და ვერც საგანს შეაყვარებ, სიყვარული კი გოეთესა და შილერის ენის შესასწავლად აუცილებელია. ამავდროულად ბავშვს უნდა დააჯერო, რომ წარმატებას აუცილებლად მიაღწევს და მერე რა, რომ მოცემულ მომენტში მასალის დაძლევა უჭირს.

– ათწლეულებია ენას ასწავლით. ამ დროის განმავლობაში რამდენად განიცადა ცვლილება? აისახა თუ არა ეს სწავლების მეთოდზე? 

– რაც დრო გადის, სულ უფრო მეტი ინგლისური წარმოშობის სიტყვა ემატება, რაც ნამდვილად არ შეიძლება ენის გამდიდრებად მივიჩნიოთ. თუმცა ამას, სამწუხაროდ, ვერ გაექცევი. ქართულშიც ასეა და ბევრ სხვა ენაშიც. მიუხედავად ამისა, მე ისევ ძველ და აპრობირებულ სწავლების მეთოდს ვიყენებ, მოსწავლეებს კლასიკურ და, ჩემი აზრით, სწორ განათლებას ვაძლევ. ეს მათ სხვა მხრივაც ეხმარება:  უფრო მოწესრიგებულები და გულისხმიერები ხდებიან, აღარ იგვიანებენ, ცხოვრებას უფრო საღად აფასებენ. მიმაჩნია, რომ კლასიკური განათლება ადამიანს შინაგანადაც  ცვლის. გერმანული ლიტერატურა კი ამისთვის საუკეთესო საშუალებაა –  თომას მანის ენა ხომ მუსიკასავითაა! ამას მშობლები ზუსტად ამჩნევენ და საკუთარი შვილების ცვლილებას ხშირად აღნიშნავენ. 

– სწავლების თანამედროვე მეთოდები სპეციალური პროგრამებსა და ონლაინ გაკვეთილებსაც ითვალისწინებს. იყენებთ თუ არა ამ სიახლეებს? 

– ვერ ვიყენებთ, რადგან სასახლეს ამის ტექნიკური საშუალება არ გააჩნია. დღემდე ჩვენი უკანასკნელი „ტექნიკური მიღწევა” დაფა და ცარცია. გეთანხმებით, რომ თანამედროვე სწავლების მეთოდები უამრავ საინტერესო მასალას მოიცავს, მაგრამ ტექნიკის არქონის გამო მათ ვერ ვიყენებთ. შემეძლო კომპიუტერი სახლიდან მომეტანა, მაგრამ მის გამოსაყენებლად ინტერნეტიც კი არ გვაქვს. 

– და რას იტყვით თეატრის დარბაზის შესახებ? როგორ მდგომარეობაშია?

– სცენა ნორმალურია. მართალია, მისი მოძრავი ნაწილი გამაგრების მიზნით დააჭედეს, სამაგიეროდ, უსაფრთხოა. კულისები დეკორაციებითაა გადავსებული, მაგრამ მუშაობა შეიძლება. 

– ამ შენობას საშინელი პერიოდიც ახსოვს – მის კედლებს დიდი ხნის განმავლობაში ეტყობოდა ტყვიების კვალი. როგორ გაიხსენებდით თბილისის ომის დღეებს?

– მახსოვს, საშობაო წარმოდგენისთვის ვემზადებოდით, ამიტომ რეპეტიციები ტყვიების ზუზუნის ქვეშაც არ შეგვიწყვეტია. მასწავლებლებიც და ბავშვებიც ყოვედღე მოვდიოდით და ბეჯითად ვემზადებოდით. ბოლოს სამხედროები მოვიდნენ და წასვლა გვიბრძანეს, გვითხრეს, რომ ამ შენობაში გაჩერება უსაფრთხო აღარ იყო. ის იყო ერთადერთი შობა და ახალი წელი, რომელიც ამ სასახლეში არ აღუნიშნავთ. 

– ახალი სასწავლო წელი დაიწყო. ჯგუფები უკვე შედგენილია. აპირებთ ახალ სპექტაკლზე მუშობას?

– ყოველი სპექტაკლი ჩემთვის სადოქტორო დისერტაციასავითაა, ეს ძალიან რთული და კომპლექსური სამუშაოა. საქმეს ისიც ართულებს, რომ მუდმივად ახალ მოსწავლეებთან ანუ ახალ დასთან მიწევს მუშაობა. ამიტომ ვიდრე მოსწავლეებს კარგად არ გავიცნობ და არ მეცოდინება, როგორ შეიძლება მათთან მუშაობა, მანამდე კონკრეტულ დადგმაზე არ ვფიქრობ. ყველაფერს დრო გვიჩვენებს.
ესაუბრა ია ვეკუა  

როგორ განვსაზღვროთ განათლება 21-ე საკუნეში?ერთი შეკითხვა და 11 პასუხი.

0
ტერმინი ”21-ე საუკუნის უნარები”, როგორც წესი, იმ საკვანძო კომპეტენციებისთვის გამოიყენება, რომლებიც მოიცავს თანამშრომლობას, ციფრულ წიგნიერებას, კრიტიკულ აზროვნებას და პრობლემების გადაწყვეტის უნარებს. ამ ჩამონათვალის ადვოკატებს სჯერათ, რომ სკოლებში საჭიროა მათი სწავლება. მათი აზრით, ეს დაეხმარება მოსწავლეებს ფეხი აუწყონ დღევანდელ სამყაროს. თუმცა ნათელია, რომ 21-ე საუკუნისათვის საჭირო განათლების ”განსაზღვრება” ღია საკითხია და ჯერ კიდევ ელის ინტერპრეტაციებს სხვადასხვა მოაზროვნისა თუ სპეციალისტისგან. ბუნებრივია ისიც, რომ მიმდინარე საუკუნისათვის ადეკვატური განათლების სისტემის გააზრება-ჩამოყალიბება ბევრ წინააღმდეგობასაც შეიცავს.
ამ საინტერესო საკითხზე სასაუბროდ ამერიკული ელექტრონული ჟურნალი https://www.edweek.org-ი განათლების თერთმეტ ამერიკელ სპეციალისტს დაუკავშირდა. ქვემოთ გთავაზობთ თანამედროვე განათლების წამყვანი სპეციალისტების მოსაზრებას 21-ე საუკუნის განათლების თავისებურებების, მოთხოვნებისა და პრობლემების შესახებ.
რიჩარდ ალლინგტონი (Richard Allington)

პროფესორი, განათლების თეორია, ტენესის უნივერსიტეტი (აშშ)

მე ასაკიანი კაცი ვარ. არ ვიყენებ ტვიტერს, სკაიპს, ფეისბუქსა თუ იუთუბს. როგორ უცნაურადაც არ უნდა მოგეჩვენოთ, თავს არ ვგრძნობ ტექნოლოგიის მიერ მიტოვებულად. თქვენს შეკითხვაზე პასუხს ჩემს ლეპტოპში გიმზადებთ. ასევე ხშირად (თუმცა არა ყოველდღე) ჩემი Blackberry-ისა და წერილებისთვის ელექტრონულ ფოსტას ვიყენებ. 

ამავე დროს, მე კვლაც დაკავებული ვარ მე-18 საუკუნის საქმით – მოქალაქეებში წერა-კითხვის გავრცელებით. განვმარტავ: 21-ე საუკუნეში მცხოვრები წერა-კითხვის უცოდინარი ხალხი იმიტომ დარჩა ამ ცოდნის გარეშე, რომ მათ მე-18 საუკუნის დროინდელი წერა-კითხვის კურსი არ გაუვლიათ.

ვფიქრობ, რომ წერა-კითხვა შესაძლოა ნებისმიერს ასწავლო (ძველებურად) და გულწრფელად არ მესმის, რატომ უნდა დახარჯონ სკოლებმა თანხები კომპიუტერებზე, როდესაც მათ ბიბლიოთეკებში არ არის ის წიგნები, რომელთა წაკითხვაც შესაძლოა მოსწავლეს მოუნდეს. 

არ მესმის, რისთვის სჭირდებათ საკლასო ოთახებში თეთრი საწერი დაფები, როდესაც არ არსებობს საკლასო ოთახის ბიბლიოთეკა? გამოკვლევებს ჯერ არსად უჩვენებიათ, რომ თეთრი საწერი დაფა ან კომპიუტერები დადებითად მოქმედებენ მოსწავლეთა წერა-კითხვის უნარების განვითარებაზე.

ამავე დროს, უამრავი გამოკვლევა გვიდასტურებს, რომ სასკოლო და საკლასო ბიბლიოთეკები მნიშვნელოვნად პოზიტიურად მოქმედებს განათლებული მოქალაქის ჩამოყალიბებაზე. თუმცა რეალობაა ისიც, რომ წიგნებზე ახლა ბევრს არავინ საუბრობს. 
ბარნეტ ბერრი (Barnett Berry)
”სწავლების ხარისხის ცენტრის” აღმასრულებელი დირექტორი

სწავლება 21-ე საუკუნეში ნიშნავს იმას, რომ მოსწავლეები უნდა დახელოვნდნენ შინაარსის (გამოყენებულია ტერმინი ”კონტენტი”, ანუ არსი, შემადგენლობა, შინაარსი) გადმოცემაში მისი წარმოების, სინთეზირების დროს და იმ ინფორმაციის შეფასებაში, რომელიც მოედინება სხვადასხვა წყაროდან და რომელიც სხვადასხვა თემას მოიცავს. 
ამავე დროს, მათ უნდა განუვითარდეთ სხვადასხვა კულტურის აღქმის და მათდამი პატივისცემის უნარები. 

მოსწავლეები ამ საუკუნეში გვიჩვენებენ სამ ძირითად უნარს: შემოქმედებითობა (კრეატიულობა), კომუნიკაცია და თანამშრომლობა. მათ ასევე უყალიბდებათ ციფრული წიგნიერებისა და სამოქალაქო პასუხისმგებლობების უნარებიც. ვირტუალური საშუალებები (ხელსაწყოები) და უფასო საპროგრამო შესაძლებლობები ქმნიან უსაზღვრო სასწავლო ”ტერიტორიას” მოსწავლეებისათვის, მათი ასაკის, მდებარეობის თუ დროის მიუხედავად. 

ასეთი მძლავრი სასწავლო ”ველი” მოითხოვს კარგად მომზადებული მასწავლებლების არსებობას, რომლებიც ყურადღებას გაამახვილებენ შემეცნებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე, აღქმაზე, გამოხატვაზე, მეხსიერებაზე, ყურადღებაზე და რომლებიც სტრატეგიულ ჯგუფებად იქნებიან ორგანიზებულნი როგორ ვირტუალურ, ისე – ფიზიკურ გარემოში.

ალბათ გაჩნდებიან მასწავლებელი-მეწარმეებიც (ახალი ამერიკული ტერმინი – teacherpreneur-ი, რომელიც ”teacher”-ის “entrepreneur”-ის ნაზავია), რომლებიც მჭიდროდ იმუშავებენ მოსწავლეებთან ადგილობრივ თემში და მათ მოემსახურებიან მათ როგორც სასწავლო თანაშემწეები, ვირტუალური ქსელის მეგზურები, თამაშების ექსპერტები, თემის ორგანიზატორები და პოლიტიკის მკვლევრები. 

სარა ბრაუნ უესლინგი (Sarah Brown Wessling)

მასწავლებელი აშშ-ში 2010 წელს.

21-ე საუკუნის სწავლება აერთიანებს ისეთ მიდგომებს, რომლებშიც უნარები შინაარს უკავშირდება. უნარების გარეშე, მოსწავლეები მხოლოდ ფაქტების დამახსოვრების, სამუშაო ფურცლების შევსებისა და დეტალების გახსენების ამარა დარჩებიან, რაც მათ პასიურობისკენ ჩამოაქვეითებს.

კონტენტის (არსის, შინაარსის) გარეშე, მოსწავლეებს მოუწევთ პრობლემების გადაწყვეტა ან ჯგუფური მუშაობა მხოლოდ ისეთ საკითხებზე, რომლებიც დეტალების თუ წვრილმანების გახსენებით შემოიფარგლება და იქნება მხოლოდ შესაბამისობა, სიზუსტის გარეშე.

ალბათ ამიტომაც, მგონია რომ 21-ე საუკუნის განათლების პარადიგმა იძლევა საშუალებას მოხდეს გარკვეული სინერგია ”კონტენტი vs უნარების” დისკუსიაში და გაიფანტოს ამ ორის დიქოტომიები.

21-ე საუკუნის მოდელი მოიცავს ისეთ დამოკიდებულებებს, რომლებიც მოითხოვენ ისეთი ელემენტების ურთიერთქმედებას, როგორებიცაა: ინტელექტუალური რისკების გაწევა, სასწავლო დისპოზიციები და თემში სასკოლო სწავლება, სადაც ყველა მოსწავლეს წარმოადგენს.  
კარენ ქეთორი (Karen Cator)
დირექტორი, სასწავლო ტექნოლოგიების ოფისი, აშშ-ს განათლების დეპარტამენტი

21-ე საუკუნეში წარმატების მისაღწევად საჭიროა ვიცოდეთ, როგორ უნდა ვასწავლოთ. სავარაუდოდ, რომ დღევანდელ მოსწავლეებს, თავიანთი ცხოვრების განმავლობაში, რამდენიმე პროფესიული კარიერა ექნებათ. 

მათ უნდა განივითარონ კრიტიკული აზროვნებისა და ინტერპერსონალური კომუნიკაციის ძლიერი უნარები. ეს აუცილებელია იმისათვის, რომ წარმატებას მიაღწიო დღევანდელ ურთიერთდაკავშირებულ, ცვალებად და გარკვეულწილად ”დენად”, საკმაოდ რთულ გარემოში. 

დღეს, ტექნოლოგიები საშუალებას იძლევა 24 საათი და 7 დღე კვირაში მივიღოთ ინფორმაცია, გვქონდეს სოციალური ურთიერთქმედება და ადვილად შევქმნათ და გავცვალოთ ციფრული ინფორმაცია, შინაარსი და ზოგადად, ციფრული ”კონტენტი”.

ამ გარემოში, განმანათლებლებს ხელეწიფებათ ტექნოლოგიების გამოყენება მიმზიდველი და პერსონალიზებული გარემოს შესაქმნელად, რაც ასე მოთხოვნადია მომავლი თაობის სასწავლო საჭიროებებისათვის.

ახლა უკვე შეუძლებელია განათლების იმ მეთოდების გამოყენება, როდესაც საკლასო ოთახში შეთავაზებული იყო ”ერთი ზომა ყველას მოერგება” სქემები.

შესაძლებლობები, რომლებიც გააჩინა ტექნოლოგიებმა, უნდა გამოიყენებოდეს 21-ე საუკუნის განათლების თავიდან წარმოსადგენად. ძირითადი აქცენტი კი ის უნდა იყოს, რომ დღევანდელი მოსწავლეები  მოემზადონ იმისათვის, რომ მათ მთელი სიცოცხლის განმავლობაში მოუწევთ სწავლა. 
მილტონ ჩენი (Milton Chen)
წამყვანი მკვლევარი და აღმასრულებელი დირექტორი, ჯორჯ ლუკასის საგანმანათლებლო ფონდი; ავტორი წიგნისა: Education Nation: Six Leading Edges of Innovation in Our Schools

21-ე საუკუნის სწავლების მეთოდები და იდეოლოგია არ შეიძლება იყოს წინააღმდეგობრივი. ამ საუკუნის შესაბამისი სწავლების განსასაზღვრად, საჭიროა განისაზღვროს თანამედროვე საშუალებები თანამედროვე სწავლებისათვის (პრობლემა ის გახლავთ, რომ ის, რაც ”თანამედროვე” იყო 2010 წელს, მნიშვნელოვნად არის წინწასული 2000 წლის ტექნოლოგიასთან შედარებით და 2000 წელი უკვე გასულ საუკუნედ გვეჩვენება). 

21-ე საუკუნის სწავლება ემყარება სწავლების ისეთ კონცეფციებს, როგორიცაა ”სასწავლო საგნის ძირეული ცოდნა”, და რომელიც დღევანდელი სამყაროს საჭიროებების მიხედვითაა ”გადაკეთებული”. სამყაროსი, რომელშიც გლობალური პერსპექტივა და ურთიერთთანამშრომლობის უნარები უმნიშვნელოვანესია. დღეს უკვე აღარ არის საკმარისი ”იცოდე საგანი”. უფრო მნიშვნელოვანი ხდება იყო ცნობისმოყვარე ამ ”საგნის” შესახებ. 

ინტერნეტი, რომელმაც გლობალური კომუნიკაციისა და გლობალურ ინფორმაციაზე წვდომის საშუალება მოგვცა,  ასევე ფლობს იმ გასაღებს, რომელიც ახალი განათლების სისტემის კარს გაგვიღებს. ამ ახალ სივრცეში მოსწავლეები შეძლებენ ერთად, ჯგუფებში იმუშაონ ისეთ საკითხებზე, რომელთა გადაწყვეტაც აღემატება ერთი პირის შესაძლებლობებს. ასეთი ურთიერთობები გვაძლევს 21-ე საუკუნის სამუშაო ადგილის მონახაზს.  თუ 21-ე საუკუნის სწავლების სისტემაზე კამათი 10 წლის შემდეგაც გაგრძელდა, ეს იქნება ნათელი ნიშანი იმისა, რომ ახლომხედველობა კვლავ ხელს გვიშლის რეალობის სწორად დანახვაში.
სტივენ ფარი (Steven Farr)
წამყვანი სპეციალისტი, ორგანიზაცია: Teach For America, ავტორი წიგნისა: Teaching as Leadership: The Highly Effective Teacher’s Guide to Closing the Achievement Gap

21-ე საუკუნის სწავლება უნდა მოიცავდეს 20-ე საუკუნის იმ იდეალებს, რომლებიც ნათლად აისახა სასამართლო საქმეში ”ბრაუნი განათლების საბჭოს წინააღმდეგ”.

სამწუხაროდ, ჩვენ კვლავ ვერ შევასრულეთ ეს ამოცანა. ჩვენი სისტემა კვლავ ჯიუტად აგრძელებს რასობრივი და სოციო-ეკონომიკური ნაპრალის შენარჩუნებას, რაც ასამარებს ჩვენს იდეალებს თავისუფლების, თანასწორობისა და შესაძლებლობის თავისუფლების შესახებ.

როდესაც აშშ-ს ყველაზე წარმატებული მასწავლებლების შემთხვევებს ვიკვლევთ, ნათლად ჩანს, რომ კარგ მასწავლებელს სხვებისგან მხოლოდ უნარების ჩამონათვალი არ გამოარჩევს. 

ჩვენ საკლასო ოთახში ისეთი ლიდერები გვჭირდება, რომლებიც საკუთარ თავს ამბიციურ მიზნებს უსახავენ, ხელს უწყობენ სხვების დარაზმვას ამ მიზნების მისაღწევად, გეგმავენ და აღასრულებენ მას, რათა მოსწავლეებმა შეძლონ მასალის კარგად შესწავლა და, რაც მთავარია, თვითონვე განსაზღვრავენ, თუ რას ნიშნავს იყო მასწავლებელი, რომელიც მოსწავლის ცხოვრებისეულ გზას უკეთესობისკენ ცვლის. 

თუ ამერიკას სურს გახდეს 21-ე საუკუნის ლიდერი განათლების მიმართულებით, საჭიროა ვაკეთოთ ის, რაც აუცილებელია ჩვენი ბავშვების განათლებისათვის, მიუხედავად მათი სოციალურ-ეკონომიკური წარმომავლობისა.

Steve Hargadon/ სტივ ჰარგადონი
Classroom 2.0-ის დამფუძნებელი, სოციალური სწავლების კონსულტანტი.

21-ე საუკუნეში სწავლა აუცილებლად მოსწავლეთა მიერ იქნება მართული.
ჩვენი ძველი ისტორიები და სქემები განათლებაზე (საქარხნო მოდელი, ზემოდან ქვევით, შესაბამისობაზე დამყარებული სქემა) უკვე დაიმსხვრა. ეს იმიტომ მოხდა, რომ ინტერნეტი ათავისუფლებს იმ ინტელექტუალურ ენერგიას, რომელიც ჩვენი ფარული სურვილებიდან მომდინარეობს. ეს სურვილები მოიცავს საკუთარი აზრის გამოთქმას, შემოქმედებას და მონაწილეობას. ცოდნაზე დამყარებული შედეგები ხშირად თავისუფალი ბაზრის მიერ ან დემოკრატიულ მთავრობების მიერ შექმნის სისტემებს ჰგავს. მცირე მმართველობისა და თვითმართული სწავლების პირობებში, თვით სწავლების პროცესი უკვე არსებობს სანქციებისა თუ კონტროლის გარეშე, რომლებსაც ადრე საგანმანათლებლო ინსტიტუტები ახორციელებდნენ.

 დარწმუნებული ვარ, პოლიტიკური და ინსტიტუციური გამოხმაურება, დღევანდელი განათლების თვითმართულ პროცესებზე განათლების არსებული სისტემისგან იქნება და მათი რეაქცია კვლავ მკაცრად სტრუქტურირებულ და ზემოდან განსაზღვრული სტანდარტების აუცილებლობას შეეხება. 

თუმცა განათლების ინსტიტუტებისგან, რომლებიც თავისი თვალით აკვირდებიან მიმდინარე ინტერნეტრევოლუციას, ასეთი დამოკიდებულება, არაადეკვატური მგონია. ინსტიტუტებში არა მარტო მშობლებს, განათლების სპეციალისტებსა თუ ადმინისტრატორებს ვგულისხმობ, არამედ მოსწავლეებსაც, რომლებიც საკმაოდ მომზადებულნი არიან თვითმართული განათლებისათვის.
Lynne Munson / ლინ მანსონი
არამომგებიანი ორგანიზაცია Common Core-ის პრეზიდენტი (აშშ).
განათლებას 21-ე საუკუნეში განვიხილავ როგორც მე-20 (ან მე-19) საუკუნის განათლების სისტემის გაგრძელებას, ოღონდ უკეთესი საშუალებებით.

დღევანდელ მოსწავლეებს გაცილებით მძლავრი სასწავლო საშუალებები აქვთ. ეს საშუალებები მათ უზრუნველყოფს სასწავლო მასალით, რომელიც შესაძლებელია მოიძიო, მიიღო და შექმნა კიდეც გაცილებით სწრაფად, ვიდრე ეს ადრე იყო ხელმისაწვდომი.

თუმცა, ვფიქრობ რომ ”გუგლის” გამოყენება არ არის საკმარისი საკითხების ნამდვილად ღრმა აღქმისა და გაგებისთვის.

მოსწავლეებს დღესაც ესაჭიროებათ იმ ისტორიის საფუძვლიანი შესწავლა, რომელმაც ისინი და ჩვენი სახელმწიფო დღევანდელობამდე მოიყვანა. 

მათ სჭირდებათ იმის გაგება, თუ რას მიაღწია ადამიანმა ხელოვნებისა თუ მეცნიერების დარგებში. მათ ასევე სჭირდებათ, დედაენის გარდა, სხვა ენების ცოდნაც. 

21-ე საუკუნის სწავლების ადვოკატების მოსაზრების თანახმად, მოსწავლეებს სჭირდებათ ამ საუკუნის უნარები, რომლებიც საკმარისია გახსოვდეს და იცოდე, როგორ იპოვო ის, რაც გჭირდება. 

მე ამ მოსაზრებას არ ვეთანხმები. 21-ე საუკუნის ტექნოლოგია უნდა განხილულ იქნას როგორც მეტი ცოდნის მიღების შესაძლებლობა და არა მცირე ცოდნის გამართლება.

Keith Moore / კით ო. მური
ინდიელთა განათლების ბიუროს დირექტორი, აშშ-ს შინაგან საქმეთა დეპარტამენტი.

21-ე საუკუნის მოსწავლეები, შეიძლება ითქვას, გლობალურ საკლასო ოთახში სწავლობენ და ეს არ არის აუცილებელი ოთხ კედელში ხდებოდეს.

დღევანდელი ახალგაზრდები ინფორმაციის მოსაპოვებლად უფრო ინტერნეტსაიტებს ან სოციალურ მედიას იყენებენ, რომელშიც ფიჭური ტელეფონითა და კომპიუტერებით შედიან.

ბევრი მასწავლებელი დავალებებს და მათ განხილვას ვირტუალური საკლასო ოთახის მეშვეობით ახორციელებს.
ამერიკელ ინდიელთა განათლების ბიუროს ბევრი სკოლა ძნელად მისადგომ და დაბალგანვითარებულ სასოფლო ადგილებში მდებარეობს.

ჩვენი ბიურო აქტიურად მუშაობს სხვადასხვა დაინტერესებულ მხარესთან, რათა უზრუნველყოს ჩვენი სკოლებისათვის ერთნაირად განვითარებული სამუშაო გარემო და პირობები, რაც ყველა მოსწავლესა და მასწავლებელს საშუალებას მისცემს ჰქონდეს წვდომა ინფორმაციაზე კლასის გარეთაც.  ამერიკელ ინდიელთა განათლების ფედერალური ბიუროს სასკოლო სისტემის შიგნით ჩვენ ვეყრდნობით ჩვენი ტომების ლიდერების, მოსწავლეთა მშობლების და ბავშვების საერთო ხედვებსა და შესაძლებლობებს, რათა განათლება ჩვენი ფედერალური საქმიანობის მთავარი პრიორიტეტი იყოს.  
Diane Ravitch/ დაიან რავიჩი
განათლების ისტორიკოსი; ავტორი წიგნისა: ამერიკის დიადი სასკოლო სიტემის სიკვდილი და ცხოვრება.
21-ე საუკუნისთვის მზადყოფნა ჩვენმა ბავშვებმა შემდეგი ცოდნითა და უნარებით უნდა გამოხატონ:  

ისტორიის, გეოგრაფიის, მათემატიკის და მეცნიერებების გაგება, რათა შეძლონ გაუთვალისწინებელი მოვლენების არსის აღქმა და შესაბამისად მოქმედება; ინგლისურად მეტყველებისა და წერის უნარები; უცხო ენების დაუფლება; ხელოვნების შესწავლა მათი ცხოვრების სიმდიდრისათვის; დიდ ლიტერატურასთან ახლო ნაცნობობა ადამიანის ცხოვრების მუდმივი დილემებისა და პიროვნების მდგომარეობის გასაგებად;  სწავლის სიყვარული, რათა შეძლონ გონების განვითარება ფორმალური სასკოლო განათლების დასრულების შემდეგ; თვითდისციპლინა, რომელიც მათ მიზნების მისაღწევად დასჭირდებათ; ეთიკური და მორალური პრინციპების ცოდნა; სოციალური უნარების განვითარება სხვებთან თანამშრომლობისათვის; შესაძლებლობა, გონიერად გამოიყენონ ტექნოლოგიები; საჭირო ნივთების შეკეთების უნარები პერსონალური დამოუკიდებლობის შესანარჩუნებლად; და მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დაკვრის უნარი პირადი კმაყოფილებისათვის.
Susan Rundell Singer / სიუზან რანდელ ზინგერი
ბუნების შემსწავლელი მეცნიერებების პროფესორი, ლოურენს მაკ-კონლი გულდის საპატიო პროფესორი, კარლტონის კოლეჯი (აშშ).
ადაპტირება, კომპლექსური საკომუნიკაციო უნარები, პრობლემების არარუტინული გადაწყვეტა, თვითმართვა და სისტემური აზროვნების უნარი – ეს ის აუცილებელი ნაკრებია, რომელიც საჭიროა 21-ე საუკუნის შრომითი ძალისათვის. ჩემი, როგორც მეცნიერისა და განათლების სისტემაში მომუშავე ადამიანის აზრით, მოსწავლეთა უნივერსიტეტისა თუ შრომითი ბაზრისათვის მოსამზადებლად ყველაზე ეფექტური გზა იმის განხორციელებაზე გადის, რაც უკვე ცნობილია და დანერგილია ეფექტური სწავლებისათვის.  

დაპირისპირება ”შინაარსი პროცესის წინააღმდეგ” სქემებზე უკვე ისტორიას უნდა გადაულოცოთ, რადგან ეს უკვე ნათელია სასწავლო მეცნიერებების კუთხიდან.

ძირეული კონცეფციების ინტეგრირება მთავარ უნარებთან მოსწავლეებს საშუალებას მისცემს კარგად მოემზადონ საუნივერსიტეტო განათლებისათვის და შრომითი ბაზრისათვის. ჩვენ გვჭირდება საკლასო საგნების მუდმივად გაფართოებადი შინაარსის შესაბამისი მოქმედება.

იმ უნარების განვითარება, რაც ძირეული კონცეფციების შესწავლისთვის არის საჭირო, უბრალოდ კარგი პრაქტიკული მიდგომაა. უკვე დროა თავი დავანებოთ პოლარიზებულ დებატებს, გავითვალისწინოთ ფაქტები და უბრალოდ, დავუბრუნდეთ ჩვენს სამუშაო პროცესს.
წყარო: https://www.edweek.org/tsb/articles/2010/10/12/01panel.h04.html
სტატია ინგლისურიდან თარგმნა და მოამზადა ლევან ალფაიძემ

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...