ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილებზე მოსწავლეებს უნდა ჩამოუყალიბდეთ წერითი მეტყველების კულტურა. მათ უნდა შეძლონ საკუთარი აზრის ლოგიკური თანამიმდევრობით გამოთქმა და სხვადასხვა დანიშნულების ტექსტის დამოუკიდებლად შექმნა.

ამ მიზნით მოსწავლეებს ხშირად ეძლევათ საშინაო წერითი დავალება. ხშირ შემთხვევაში, მათ უნდა დაწერონ იმ საკითხებისა თუ თემების შესახებ, რომლებიც გაკვეთილზე დაწვრილებით მიმოიხილება.

მოსწავლეები თავდაპირველად კლასში განიხილავენ საკითხს, მსჯელობენ, გამოთქვამენ საკუთარ მოსაზრებებს, შემდეგ კი მასწავლებელი დაფაზე წერს თემის სათაურს და სთხოვს მოსწავლეებს, მოსაზრებები ამჯერად წერილობით ჩამოაყალიბონ.

ამგვარი სამუშაოს დასრულებისას ყოველთვის ვცდილობ, დავუკონკრეტო მათ, რა ტიპის ნაშრომი უნდა გაამზადონ – ესე, თავისუფალი თემა, თხზულება თუ კომენტარი. ამის გათვალისწინებით ფასდება შესრულებული ნამუშევრები. მაგალითად, თუ მათ ესე უნდა დაწერონ, მნიშვნელოვანია, გაიხსენონ, რომ ესეს თავისი სტრუქტურა აქვს და წერას საკუთარი მოსაზრების, პოზიციის გაცხადებით ვერ დაიწყებენ, თუ თავისუფალი თემაა – ისინიც მეტად თავისუფლები არიან ფორმის თვალსაზრისით. მიუხედავად დეტალური მითითებებისა, მაინც ხშირია შემთხვევა, როდესაც მოსწავლეებს მოკლე, რამდენიმეწინადადებიანი და „მშრალი“ ნაწერები მოაქვთ. ასეთებს, პირობითად, მოკლე ტექსტურ შეტყობინებებს ვუწოდებ და მათაც ხელმეორედ, ამჯერად უფრო დაკვირვებით, ყურადღებით და ბეჯითად უწევთ დავალების შესრულება.

როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან ეს უსიამოვნება? რა მოსამზადებელი სამუშაოები უნდა ჩატარდეს კიდევ, რომ ამ მოკლე ტექსტური შეტყობინებების ნაცვლად საინტერესოდ შესრულებული წერითი დავალებები მივიღოთ?

გთავაზობთ რამდენიმე სტრატეგიას, რაც წერითი უნარების გასაუმჯობესებლად შეგვიძლია გამოვიყენოთ:

„ინვენტარიზაცია“

მოსწავლეებს ვთხოვთ, წერის დაწყებამდე თავი მოუყარონ ინფორმაციას, ცნობებს, რომლებიც მოცემული საკითხის ირგვლივ ხელთ აქვთ. მოიძიონ და ირგვლივ შემოიწყონ ის ლექსიკონი, სახელმძღვანელო ან ენციკლოპედია, რომელიც გამოადგებათ, „ჩამოყარონ“ მოსაზრებები სქემის, თეზისების ან თუნდაც, მხოლოდ მათთვის გასაგები ჩანაწერების სახით ( ეს შეიძლება იყოს შემოკლებები, ჩანახატები…),  გამოკითხონ ოჯახის წევრები მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით, დაინტერესდნენ სხვების მოსაზრებებით, დასვან დამაზუსტებელი კითხვები…

ამ ეტაპზე მნიშვნელოვანია, მათ გაიაზრონ და დაინახონ –  საკითხის განხილვისას რისი თქმა არის საჭირო, საინტერესო, რა მოსაზრება არ უნდა გამორჩეთ მსჯელობისას, რა ინფორმაცია და ცნობები დასჭირდებათ დასაბუთებისას…

„შავი პირი“

ეს ეტაპი საკუთრივ სამუშაოს დასაწყისია. ზოგადად, მოსწავლეებს ყოველთვის ვაფრთხილებ, რომ არ დაწერონ „შავად“ და არ გადაათეთრონ ეს „შავი“ ნაწერი სუფთად რვეულში, რადგან ჩემთვის ფიქრის, მუშაობის შედეგიც საინტერესოა და პროცესიც. ხშირად ვეცნობი გადახაზულ, ფრჩხილებში ჩასმულ ან „უარყოფილ“ ადგილებსა და მონაკვეთებს მათ ნაწერებში და ეს საკმაოდ საინტერესო მასალაა. ასე მასწავლებელი თვალნათლივ ხედავს, როგორ „იღვწოდა და იწვოდა“ ავტორი შემოქმედებითად. უშუალოდ საშინაო დავალების შესრულებამდე მათ შეუძლიათ რვეულშივე ჩაატარონ „მოსამზადებელი სამუშაო“, ჩაწერონ ყველაფერი, რასაც ფიქრობენ და ამ ეტაპზე არ იფიქრონ გრამატიკულ, ორთოგრაფიულ თუ სხვა ტიპის შეცდომებზე. ამ შემთხვევაში, სამუშაოს საბოლოო მიზანია ნააზრევის რაც შეიძლება სწრაფად ჩანიშვნა, აზრების თავმოყრა, ტექსტის შავი პირის შექმნა. ამ ეტაპზე ხშირად ჩნდება მოულოდნელი, საინტერესო და მნიშვნელოვანი იდეები. სწორედ მათზე კონცეტრირებაა მოსწავლეების მთავარი ამოცანა. მნიშნელოვანია ისიც, რომ ამ ნაწერის „გადათეთრებისას“ ( იქვე, სამუშაო რვეულში და არა ცალკე!) ისინი ცდილობენ საკუთარი შეცდომები გაასწორონ და რასაც შეამჩნევენ, უშეცდომოდ გადაიტანონ „ თეთრ“ ნაწერში.

ჩასწორების ეტაპი

ტექსტის „გაკეთილშობილების“ საფეხურია. არის ფრაზები, წინადადებები, რომლებიც მეტად ლაკონიურად, ნათლად, მკაფიოდ ან გამართულად შეიძლება გადმოიცეს. ამ ეტაპზე მოსწავლეები უკვე გამოთქმულის სხვაგვარად ფორმულირებას ცდილობენ და ყოველდღიური სამეტყველო ენით გამოთქმულ მოსაზრებებს აკადემიურ სტილს უახლოვებენ. აქ არავითარ შემთხვევაში არ იგულისხმება მაღალფარდოვანი სტილით ჩანაცვლება ან რაც შეიძლება მეტი „ჭკვიანური“ სიტყვის გამოყენება. პირიქით, ისინი საკუთარი ნაწერის რედაქტირებას და სტილისტურ გამართვას ცდილობენ.

ამ ეტაპზე მათ შეუძლიათ:

• დაამატონ ნაწერს რაიმე მასალა იდეის განსამტკიცებლად ან აბზაცებს შორის ლოგიკური კავშირის შესანარჩუნებლად
• შეამოკლონ ის ნაწილი, რაც არ უკავშირდება თემას ან იმეორებს უკვე ნათქვამს
• ჩაანაცვლონ აბზაცების ან წინადადებების თანმიმდევრობა

იმისთვის, რომ მოსწავლეებს გაუუმჯობესდეთ წერით მეტყველების კულტურა, მნიშვნელოვანია მათთვის „სანიმუშო“ ორიენტირების გაცნობაც. ამ თვალსაზრისით საინტერესოა პუბლიცისტური წერილებისა და თანამედროვე ავტორების მიერ დაწერილი ესეების დამუშავება. დამუშავების პროცესში კი შესაძლებელია მარკირების სისტემის შემუშავება. წინასწარ შეათანხმეთ რამდენიმე გრაფიკული სიმბოლო და სთხოვეთ მოსწავლეებს, კითხვისას ფანქრით გააკეთონ შესაბამისი აღმნიშვნელები ფურცლების არშიაზე. მაგალითად, + ნიშნით აღნიშნონ აბზაცი ან მონაკვეთი, რაც განსაკუთრებით საინტერესოდ ეჩვენათ,  – ნიშნით – მონაკვეთი, აბზაცი ან წინადადება, რომელსაც არ ეთანხმებიან, ? ნიშნით ადგილი, რომელიც გაუგებარია და ა.შ.

და ბოლოს, საშინაო წერითი დავალების მიცემისას მოსწავლეებს საგანგებოდ მიაქცევინეთ ყურადღება ისეთ სიტყვებზე, როგორებიცაა: განიხილეთ, აღწერეთ, გააანალიზეთ, წარმოადგინეთ, მოახდინეთ ინტერპრეტაცია, ახსენით, განსაზღვრეთ, დაასაბუთეთ ან შეაფასეთ. სწორედ ეს სიტყვები მიუითითებენ მათ, თუ როგორ უნდა მიუდგნენ თემას, როგორ ნააზრევს  მოელით მათგან და რა კონკრეტული მიზანი უნდა დაისახონ, რომ მოკლე .,ტექსტური შეტყობინების ნაცვლად საინტერესოდ საკითხავი ნაწერი გამოუვიდეთ.

მე, ქეთი და ლალი ნელი ქიტიაშვილის სადამრიგებლო კლასში ვიყავით. კიდევ – გივი, ცირა, მაკა, ლექსო, ნანა და მეორე მაკაც (კიკაბიძე); და ფიქრია, მურთაზი და გოგიტა, მგონი შემდეგ შემოგვიერთდნენ. დიდი დრო გავიდა იმ დღიდან, პირველად რომ წავედი სკოლაში და ახლა ამ ამბების გახსენებისას, ისეთი  შეგრძნება მაქვს, როცა ამბობენ ხოლმე  –  ,,თითქოს გუშინ იყო ეს ყველაფერი”.

დაწყებითი კლასის მოსწავლისთვის სკოლის სამყარო უზარმაზარია – თავისი კედლებით, დერეფნებით, ეზოთი, სპორტული დარბაზის დიდი სივრცით. ამ სივრცისთვის ის ერთი ციცქნაა, თითქოს ვინმეს ხელისგულზე ზის და ახლა სხვას შეუძლია შეათვალიეროს, აწონოს და შეაფასოს.

ეს ახალი და ძნელი  გამოცდილების მიღების წლებია, როცა ერთი წუთითაც არ გტოვებს განცდა, რომ პატარა ხარ და მარტო ხარ; პატარა ხარ და შეიძლება ვინმემ დაგჩაგროს; პატარა ხარ და შეიძლება რაღაც არასწორად თქვა, რაღაც შეგეშალოს და შეცდომა დაუშვა. ყველაზე მეტად შეცდომების დაშვების გეშინია და ფიქრობ, რომ ამის უფლება არ გაქვს. პირველ მასწავლებელთან შეხვედრამ ეს შიშები და შფოთვები მოგვიხსნა  და თავი უხიფათოდ ვიგრძენით. ასე დაცულად სკოლის სივრცეში შემდეგ კარგა ხანს აღარ მიგვრძვნია თავი. ნელი მასწავლებელი კი ცდილობდა პატარა მოსწავლეებთან  დიდი სითბო გამოეჩინა და მახსოვს, რომ ამ სიახლოვესა და მის დამოკიდებულებაში არ იყო სიყალბე. პირიქით,  ძალიან გულწრფელი ურთიერთობა გვქონდა, ჩვენც საკმაოდ ,,თავდაჭერილად” ვიქცეოდით, როგორც შეგვეძლო. თვითონ კი ძალიან მშვიდი, მეგობრული იყო, და  თბილი და კეთილი ღიმილი ჰქონდა, რომელიც ჩვენზე ძალიან კარგად მოქმედებდა. აი, ასეთი დამამახსოვრდა ჩემი პირველი მასწავლებელი, რომელმაც ისეთი სიმშვიდის  განცდა გამოგვაყოლა, რომ, როდესაც მისი საკლასო ოთახი დავტოვეთ,  ეს განცდა ძალიან დიდხანს გაგვყვა, ურთიერთპატივისცემისა და ნდობის გრძნობა, და კიდევ უფრო მეტი პატივისცემა გამიჩნდა იმ მასწავლებლების მიმართ, რომლებიც ყველაფერს აკეთებენ თავიანთი აღსაზრდელების სიმშვიდისთვის, არ თრგუნავენ და მეგობრული ურთიერთობა აქვთ მათთან.

დროის გახსენება მაფრთხობს – ალბათ ესაა ბავშვობის დაკარგვის ან მოგონებების დაკარგვის შიში. ძველ კლასელებს  ისე თავისუფლად ვეღარ წერ, ემოციების გაზიარებას ერიდები. არადა, გინდა უთხრა, რომ ის დრო, რომელიც ერთად გაატარეთ, ნამდვილად ბედნიერი დრო იყო. მართალია, დღეს ყველა სადღაც-სადღაც ვართ დაფანტული, უამრავი პასუხისმგებლობა გვაქვს აკიდებული, წლებია ერთმანეთი არ გვინახავს. მოზომილი სიტყვებით მოვიკითხავთ ერთმანეთს, გვეძნელება იმის თქმა, რომ ძალიან ვწუხვართ იმ ადამიანების გამო, რომლებიც დღეს ჩვენ გვერდით აღარ არიან; რომ მათი წასვლით ჩვენი ცხოვრებიდანაც  გაქრა  უშფოთველობის პატარა  ნაწილი, უდარდელობის წლები დამოკლდა და აღარასოდეს აღარ იქნება ისე, როგორც ადრე იყო, როცა ოცდამეჩვიდმეტე სკოლაში  ვსწავლობდით. სკოლაში, სადაც მეტ-ნაკლებად მხიარულები ვიყავით, ერთმანეთს ვეჯიბრებოდით სირბილში, ვეხმარებოდით მათემატიკის გადაწერაში, სიამოვნებით ვწერდით ან ვერ ვწერდით თავისუფალ თემებს, არ გვიყვარდა დაფასთან გასვლა, დარბაზში გოგონები ფეხბურთს ვთამაშობდით და თოკზე ვცოცავდით, არ გვყოფნიდა შესვენება და ყველას უნდოდა, ცარცზე და ჟურნალზე გაეგზავნა მასწავლებელს.

დღეს კი, ზრდასრული ადამიანები საჭირო სიტყვებს ვერ ვპოულობთ ერთმანეთისთვის სათქმელად და  ლოდებივით გვადგას ენაზე სიმართლე, რომელიც გვტკენს და გვაწუხებს. გავხსნით და ისევ ჩავხურავთ ჩვენი ციფრული ფოსტის ყუთებს და ამის იქით აღარ მივდივართ. შეგვიძლია უბრალოდ გავიხსენოთ ძველი ამბები, როდესაც დიდხანს არ ვფიქრობდით სიტყვებზე და არც ასეთი თავდაჭერილები ვიყავით ურთიერთობებში, როგორიც ახლა ვართ. ისე კი ძალიან მაინტერესებს, რა ქნა კვესაძემ ჭიდაობაში, რა წარმატებებს მიაღწია, დაანება თავი თუ გააგრძელა ეს საქმე? მაკა კიკაბიძე რატომ აღარ გამოჩენილა ან სად გადავიდა? ან ფიქრია რას შვება, რამდენი შვილი ჰყავს? თამუნა, ქეთი, სალომე და ლალი ისევ ხშირად ხვდებიან  ერთმანეთს?  “სალაქეთა” დაიშალა თუ წელიწადში ერთხელ მაინც ახერხებენ  შეკრებას? ჩემს ძველ მეგობრებს რა ინტერესები აქვთ, გავუგებთ თუ არა ერთმანეთს და ნეტა რაზე ვილაპარაკებდით, ერთად რომ ვიყოთ და ა.შ., და ა.შ

ძალიან შემეშინდება ერთ დღესაც მთელ ამ ამბებს თუ დავივიწყებ. ახლა უკვე ვფიქრობ, რომ ასეთი მოგონებები ერთ-ერთი ძვირფასი საჩუქარია ადამიანისთვის; მოგონებები სკოლის პირველი წლების, პირველი მასწავლებლისა და ახალი გამოცდილებების შესახებ. როცა   ერთმანეთს ხვდებიან პატარა ადამიანები, ეჭვის თვალით აკვირდებიან ყველაფერს, ბევრს ფიქრობენ იმაზე, მოეწონებათ ერთმანეთი თუ არა, ვისთან იმეგობრებენ და ვის გვერდით დასხდებიან მერხზე. აი, ამ პატარა სადარდებლების მიღმა არის კიდევ ერთი საფიქრალი, ვინ იქნება ის ადამიანი, რომელიც მათ დახვდებათ იქ და გადასცემს  საიდუმლო გზავნილს, სადაც წერია, რომ  ისინი ნამდვილად კარგ გარემოში მოხვდნენ და  საშიში არაფერია.

დაცულობის, უსაფრთხოებისა და უშიშრობის განცდამ გამახსენა ნელი ქიტიაშვილი, ჩემი პირველი დამრიგებელი, საშუალო სიმაღლის  ქალი, შუბლზე  გადაწეული და კეფაზე დამაგრებული თმით, ხორბლისფერი სახის კანით და მშვიდი ღიმილით, რომელიც მომენატრა.…

ყველაზე მეტად მიყვარს დავიწყებულ, გვერდით გადადებულ და მტვერდადებულ წიგნებზე წერა. თანამედროვე ეპოქაში რთულია ყველა გენიალური ნაწარმოების აღმოჩენა და წაკითხვა. აღმოჩენის პროცესს ართულებს, აფერხებს და ფაქტობრივად შეუძლებელს ხდის ლიტერატურის საბჭოთა კომპლექსებით შებოჭილი კრიტიკოსების საქმიანობაც. მათთვის სოციალური კონფლიქტის საფუძველზე შექმნილი ნაწარმოებები ნებისმიერ შემთხვევაში ბოლშევიკურ რეალიზმთან ასოცირდება.

 საქართველოსა და მთელ მსოფლიოში ჯონ სტაინბეკი დავიწყებული ავტორი ნამდვილად არ გახლავთ. ამერიკელი ნობელიანტის ნაშრომებს დედამიწის ყველა კუთხეში დღემდე აქტიურად კითხულობენ. არაერთი ინგლისურენოვანი ქვეყნის საშუალო სკოლებში კალიფორნიელის მოთხრობები სავალდებულო სასწავლო ლიტერატურად მიიჩნევა. ქართველი მთარგმნელებიც და გამომცემლობებიც ხშირად მუშაობენ სტაინბეკის ნაწარმოებებზე. მიუხედავად მწერლის პოპულარობისა, მაინც შეიძლება ვისაუბროთ მის ერთ  ნაწარმოებზე.

გსმენიათ „მრისხანების მტევნების“ შესახებ? ეს ის მრისხანების მტევნებია, რომლებიც ყველა ჩაგრულის, უსამართლობის მსხვერპლისა და სიღარიბის გამო გარიყული ადამიანის გულში მწიფდება. სტაინბეკის ამ რომანმა გასული საუკუნის მეორე ნახევარში პულიცერის პრემია დაიმსახურა. თუმცა, საყოველთაო აღიარების გარდა წიგნის გამოქვეყნებას სერიოზული წინააღმდეგობაც შეხვდა. საზოგადოების ელიტური ფენები განსაკუთრებული მონდომებით ებრძოდნენ ნაშრომს. გამოცემა ბევრგან დაწვეს, კონსერვატიული შტატების ბევრი ბიბლიოთეკიდან კი წიგნი უბრალოდ გაქრა. საზოგადოებრივი ვნებათაღელვისა და რიგი გაერთიანებების აღშფოთების დაცხრობის მიზნით, სენატში შექმნილმა სპეციალურმა სამუშაო ჯგუფმა- კომისიამ  მწერლისგან ნაწარმოებში აღწერილი ფაქტების სინამდვილის დასაბუთება ითხოვა. ცხადია, სიმართლის დასაბუთება სტაინბეკს საერთოდ არ გასჭირვებია.

რატომ გამოიწვია „მრისხანების მტევნებმა“ გავლენიან პირთა აღშფოთება?

წიგნში ჯოუდების ოჯახის ტრაგედიაა აღწერილი. ჯოუდები ოკლაჰომელი ფერმერები არიან. „დიდი დეპრესიის“ შედეგებმა ოჯახისა და მთელი შტატის ცხოვრებაზე უდიდესი გავლენა მოახდინეს. ოჯახი ბანკის ვალის გამო გაკოტრდა და იძულებული გახდა „აღთქმული მიწისკენ“, კალიფორნიისკენ გამგზავრებულიყო. გაჭირვებულ ადამიანებს იმედი ჰქონდათ, რომ ამერიკის დასავლეთ სანაპიროზე სამუშაოსა და ელემენტარულ შემოსავალს  მოიპოვებდნენ. სამწუხაროდ, მათ და კიდევ მილიონობით მომთაბარე ოკლაჰომელის ნატვრას ასრულება არ ეწერა. ზოგჯერ ყველაზე უბრალო ოცნებების ახდენაც კი უტოპიად იქცევა ხოლმე.

ნაწარმოებში რიგითი ადამიანების უმძიმესი ყოფა არის აღწერილი. მკითხველი შესანიშნავად აღიქვამს იმას, თუ რას განიცდის მშობლიური კერიდან გაძევებული ადამიანი. ნაწარმოებში თვალსაჩინოდ წარმოჩნდება რიგითი მოქალაქის ცხოვრებასა და უპატრონო ცხოველის ყოველდღიურობას შორის არსებული დამთრგუნველი მსგავსება. ჩვენ ვხედავთ, როგორი მორალი უყალიბდებათ იმ პირებს, რომლებიც გამდიდრების ან შიმშილისგან გადარჩენის ვნებით არიან შეპყრობილნი. რომანში შესანიშნავად არის დასურათებული ე.წ. „ჰუვერვილებში“, თუნუქის სახლებისგან შეკოწიწებულ დროებით სოფლებში მოქმედი წესები.

ნაწარმოებში სტაინბეკი ამერიკის ძირითადი სოციალური ინსტიტუტების კრიტიკასაც გვთავაზობს. მაგალითად, ის ამხელს პოლიციას, რომელიც მიწათმოქმედებისა და მიწათმფლობელების მიმართ ორმაგი სტანდარტებით მოქმედებს. მწერალი თავს ესხმის საჯარო მოხელეებს, რომლებიც მოქალაქეთა მხოლოდ პრივილეგირებულ ჯგუფებს უმართავენ ხელს. კალიფორნიელის რომანის უამრავი პასაჟი დაფუძნებულია ბიბლიურ სიბრძნეზე. ავტორი სახარების შესანიშნავ და ორიგინალურ ინტერპრეტაციას გვთავაზობს. მიუხედავად ამისა, პულიცერის პრემიის ლაურეატი საეკლესიო პირების უსარგებლო მოქმედებაზე თვალს არ ხუჭავს და მათ რეგრესულ საქმიანობასაც თამამად ამხელს. სტაინბეკი უზუსტესად გადმოგვცემს სიღარიბის გამო ფანატიზმის მსხვერპლად ქცეული მორწმუნის ქცევას. ლიზბეტ სედერი ადამიანის ჯანმრთელობის გაუარესების მიზეზად შიმშილს, უსახლკარობასა და სიცივეს, ანტისანიტარიის შედეგად გავრცელებულ ეპიდემიებს კი არ მიიჩნევს, არამედ ყველა უბედურების სათავედ საღამოს ცეკვებში მონაწილეობის მიღებას განიხილავს.

წიგნი გამორჩეულია პერსონაჟების მრავალფეროვნებითაც. პერსონაჟების უმრავლესობა უნიკალურ, სრულიად გამორჩეულ სახეხატებს ქმნის. უამრავ რომანში ვხვდებით დედის ფიგურას, მაგრამ დედა ჯოუდის მსგავსი როლი მე არსად შემხვედრია. დედა ჯოუდი ოჯახის გამაერთიანებელი, შესანიშნავი ორგანიზატორი და სასოწარკვეთილი ადამიანების უკანასკნელი იმედია. ამავდროულად იგი ინარჩუნებს ქალისთვის მიწერილ ყველა ტრადიციულ მახასიათებელს – იგი უკანასკნელ ლუკმას უყოფს ჯოუდების გვერდით აღმოჩენილ მათზე გაჭირვებულ წყვილებსა და ბავშვებს, ასრულებს საშინაო საქმეებს, იჩენს დედობრივ მზრუნველობას. დედა ჯოუდი არის ადამიანი, რომელიც დაშლისთვის განწირულ ოჯახს, ავად თუ კარგად, მაინც ინარჩუნებს, მის გარეშე უბედურება  უფრო მძიმე იქნებოდა.

სტაინბეკის  რომანის მთავარი ღირსება მაინც ფინალური სცენაა. სიცივის, შიმშილისა და გაუმართავი  მანქანით რამდენიმეთვიანი მტანჯველი მგზავრობის გამო ორსული ქალი ვერ ხდება დედა, ვერ აჩენს ახალ სიცოცხლეს. მიუხედავად ამისა, გაწამებული ქალი სიკეთის კეთებისა და  სხვისი თანადგომის სურვილს არ კარგავს და  საკუთარი რძით რამდენიმე კვირის განმავლობაში საკვების გარეშე დარჩენილ ახალგაზრდას გადაარჩენს.

ჩვენს მოსწავლეებს ნამდვილად გამოადგებათ ამგვარი დრამის წაკითხვა და წიგნიდან შესაბამისი დასკვნების გამოტანა. იმედია, ბუკინისტურ დახლებზე რამდენიმე თქვენგანი მაინც მიაგნებს გენიალური რომანის ძველ გამოცემას. მტკიცედ მწამს, რომ ნამდვილი ამერიკის აღმოჩენა უპირატესად სტაინბეკისა და ო’ჰენრის წიგნებშია შესაძლებელი.

15 ოქტომბერს სამსონ მოვსესიანს უნდა შევხვედროდი – ერევნის სახელმწიფო თოჯინების თეატრის რეჟისორს. თბილისში მხოლოდ ოთხი დღე უნდა გაეტარებინა და რაც შეიძლება მეტი საინტერესო სპექტაკლის ნახვა, სხვადასხვა ნიშნით გამორჩეული უბნების დათვალიერება, ყველა ქართველ ნაცნობ-მეგობართან შეხვედრა უნდოდა.

ოპერასთან, მიწისქვეშა გადასასვლელის კიბეზე, გაყვითლებულ ფოთლებში ქალის შავი ფეხსაცმელი დავინახე, წვრილი და მაღალი ქუსლით. გვერდით მეორე ფეხსაცმელი ედო – იმავენაირი, ოღონდ უქუსლო. წარმოვიდგინე, როგორ ადიოდა კიბეზე ფიქრებში წასული ქალი, რომელმაც უცებ წაიბორძიკა და წონასწორობის შესანარჩუნებლად ხელები სასაცილოდ აიქნია. შეჩერდა, კედელს მიეეყრდნო. ჯერ ერთი ფეხსაცმელი გაიხადა, მერე – მეორე. მიწისქვეშა გადასასვლელიდან ფეხშიშველი ამოვიდა, საგრძნობლად აჩქარებული გულისცემით და უფრო მეტი თავდაჯერებით – თითქოს ამაზე სწორი გადაწყვეტილება არასოდეს მიეღოს.

მე და სამსონი „ახალი ტიფლისის“ სანახავად წავედით. ვაშა შენებას!

მოსეირნეებით სავსე აღმაშენებელზე თვალს არაფერი მტაცებდა და ყურადღებით ვუსმენდი რეჟისორს, რომლის თითქმის ერთადერთი სასაუბრო თემაც თეატრი იყო. ბოლო თვეებში რამდენიმე ახალი წარმოდგენა შეეთავაზებინათ პუბლიკისთვის. თოჯინები ტყავისგან დავამზადეთ და ბავშვებიც და უფროსებიც საგონებელში ჩავარდნენ, ისეთი მოულოდნელი, არათოჯინური მოძრაობები იხილეს სცენაზეო. როგორც შევიტყვე, სკოლებიდან ხშირად დაჰყავთ მოსწავლეები სპეკტაკლების სანახავად, პატარა მაყურებლებს კი ძალიანაც მოსწონთ ცნობილი ზღაპრების სცენური ვერსიები. ერთი ისაა, რომ რადგან თეატრი ოვანეს თუმანიანის სახელობისაა, სულ მისი სახელი აკერიათ პირზე – ანდერსენის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლს  ნახავენ თუ ძმები გრიმების მიხედვით დადგმულს, შინ მისულები მაინც იმას ამბობენ, ოვანეს თუმანიანის ზღაპარი ვნახეთო.

თბილისობის პირველი დღე იყო. აღმაშენებლის ახლად შელამაზებულ ნაწილში საზეიმოდ განწყობილები უფრო და უფრო მატულობდნენ. ვხედავდი სახემოხატულ პატარებს, ხელჩაკიდებული რომ მოჰყავდათ დედებს; გოგონებს იქვე დაწნული ცოცხალი ყვავილების გვირგვინებით; მშობლებს, სურათებს რომ უღებდნენ შვილებს კინოსა და თეატრის ინსტიტუტის წინ; ოთახის მცენარეების საყიდლად რიგში ჩამდგარ ქალებს, უმთავრესად ერთსა და იმავე შეკითხვას რომ სვამდნენ: „ყინვაში გაძლებს?“; სხვა რიგში ჩამდგარ შეყვარებულებს; კაცს, რომელიც შემაღლებულ ადგილზე იდგა და თეთრ ბუშტებს ჩუქნიდა მსურველებს… თითქოს ყველაფერი ისე იყო, როგორც უნდა ყოფილიყო, როგორც დღესასწაულის ლოგიკა მოითხოვდა, მაგრამ მაინც გამახსენდა ნაშუადღევს ნანახი მიწისქვეშა გადასასვლელის კიბე და მომინდა, მოუხერხებელი, მეტისმეტად მაღალქუსლიანი, ფსევდო-ელეგანტური ფეხსაცმელივით გამეძრო ეს დღე – რომელიღაც კუთხეში მიმეგდო, დამევიწყებინა და თავისუფლად გამეგრძელებინა გზა სტუმართან ერთად.

რამდენიმე დღით ადრე სამსონს მივწერე, ქუჩებში ალბათ პატარ-პატარა გამოფენები და კონცერტები იქნება-მეთქი. საღამოს მართლაც გაიმართებოდა კონცერტი – სახელდახელოდ მოწყობილი ფიცარნაგი დავინახეთ. ვერ დაველოდებოდით – მე შინ სამუშაო მელოდა, იმას ესპანელ მოცეკვავეთა წარმოდგენა ოპერისა და ბალეტის სახელმწიფო თეატრში. ჩემი წარმოდგენით, ყველაზე სუფთა ადგილი ავირჩიე, ყველაზე ნათელი სურათი, მეხსიერებაში სამუდამოდ ჩასაბეჭდად. თუმცა მტვერი – ის მტვერი, მხოლოდ ქართველი პოეტების ლექსებიდან რომ არ ვიცნობთ – აქაც იგრძნობოდა.

თბილისობა უფრო თბილისის დღეობაა თუ ერთგვარი ნაყოფიერების დღესასწაულიო? – მკითხა.  საბჭოთა ეპოქიდან შემორჩენილი ტრადიცია, მაშინდელ ხელისუფალთა თვალში ალბათ რაღაც პრაქტიკული მოსაზრებებით გამართლებული ზეიმია-მეთქი, ვუპასუხე. გამახსენდა გასული საუკუნის ოთხმოციან წლებში ტელევიზორში ნანახი კადრები, ფერადი ალბომი სახელწოდებით „საქართველოს ხვავი და ბარაქა“, ბუბა კიკაბიძე ფაეტონში, ნანი ბრეგვაძე ძველი სახლის აივანზე, საცეკვაო კაბებში გამოწყობილი მოსწავლე გოგოები, ყარაჩოღელებად გადაცმული პატარა ბიჭები, ლოყაზე მიხატული ხალებით… მერე ოთხმოცდაათიანი წლები: იაფად ნაყიდი ხახვი და კარტოფილი.

მეტისმეტად საქმიანი უქმე დღე კი გამომივიდა – მე და სამსონი მაშინაც თეატრზე ვლაპარაკობდით, როცა პატარა კაფეში ვისხედით, „ახალი ტიფლისის“ ხალხმრავლობას გამორიდებულები. ვლაპარაკობდით თეატრისთვის დაწერილ ტექსტებზე, თეატრის კრიტიკაზე, იმაზე, თუ როგორ ყვირიან მსახიობები სცენაზე, როგორ არ იცნობენ დრამატურგები სასცენო ხელოვნების სპეციფიკას, როგორ აღიქვამენ მოზარდები ნანახს და როგორი სიფრთხილეა საჭირო მათზე წერისას თუ ამ ნაწერის სცენისთვის მორგებისას. მინდოდა მეთქვა, რომ რაზეც ვსაუბრობთ, უდავოდ უკავშირდება სცენად ქცეულ ამ ქუჩასაც, ხალხის თვალისთვის განსაზღვრულ იაფფასიან სანახაობებსაც, რიყეზე დატრიალებულ მწვადის სუნსაც, იმ ქალსაც, ფეხშიშველმა რომ გააგრძელა გზა რუსთაველზე, თბილისის მეტროსაც, სადაც სწორედ იმ დღეს სადგურების სახელწოდებებს არეულად აცხადებდნენ, პოლიტიკოსების მომღიმარ სახეებსაც, პლაკატებიდან რომ შემოგვყურებდნენ საპარლამენტო არჩევნებიდან ერთი კვირის შემდეგაც და მათ მოიმედე ამომრჩევლებსაც…

არაფერი მითქვამს. მინდოდა, ეს დღე ნათელ მოგონებად დარჩენოდა – 15 ოქტომბერი და ქალაქი მტვერში.

სინათლის არეკვლისა და გარდატეხის კანონების გამოყენებით შესაძლებელია საგნის გამოსახულების სარკეებსა და ლინზებში აგება.

ჩვენ ვამბობთ, რომ საგნის (ანუ სინათლის წყაროს) გამოსახულება ბრტყელ ან სფერულ სარკეში არის ნამდვილი, თუ ის მიიღება არეკლილი სხივების გადაკვეთის წერტილში და არის წარმოსახვითი, თუ ის მიიღება არეკლილი სხივების გაგრძელებების გადაკვეთით. ამ პრინციპის თანახმად ბრტყელ სარკეში საგნის გამოსახულება ყოველთვის წარმოსახვითია.

ვრცლად  ოპტიკა-2

გაერო-ის ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით დაგეგმილი პროექტი „მსოფლიოში ყველაზე მასშტაბური გაკვეთილი“ (The World’s Largest Lesson) გულისხმობს გაკვეთილის ჩატარებას ერთდროულად მსოფლიოს სხვადასხვა სკოლაში გაერო-ის მიერ შემუშავებული “მდგრადი განვითარების გლობალური მიზნების“ გასაცნობად. საქართველო ამ პროექტს მეორე წელია შეუერთდა.

ამ ინტერნეტმისამართზე https://worldslargestlesson.globalgoals.org/ თქვენ 17 მიზნის შესაბამისი გაკვეთილის გეგმებსა და რესურსებს ნახავთ. რადგან მასალა ინგლისურ ენაზეა, უცხო ენის მასწავლებლის ჩართვაც სასურველი და აუცილებელია (საკომუნიკაციო კომპეტენციის განვითარებაც ძალზე მნიშვნელოვანია).

მაინც რა არის მდგრადი განვითარების გლობალური მიზნები და რატომ გეოგრაფიის გაკვეთილი?

 გეოგრაფია ერთადერთი საგანია სკოლაში, რომელიც ბუნებრივი  და საზოგადოებრივი სისტემების ობიექტებსა და პროცესებს განიხილავს. სწორედ ამიტომ  მისი მიზნები ძალიან ფართო და მრავალმხრივია. მოსწავლის პიროვნების ჩამოყალიბებაში გეოგრაფიას განსაკუთრებული წვლილი შეაქვს. მნიშვნელოვანია ბუნებისა და საზოგადოების ურთიერთქმედების, თითოეული მოქალაქის გარემოსდაცვითი და ეკოლოგიური განათლების, ეკონომიკური და სოციალური სივრცითი განვითარების ასპექტების შესწავლა.

  გეოგრაფია უშუალოდ არის დაკავშირებული იმ მუდმივ, სწრაფ, ინტენსიურ ცვლილებებთან, რომელსაც ადგილი აქვს როგორც საზოგადოებრივ, ასევე ბუნებრივ სისტემებში ადგილობრივ, რეგიონალურ და გლობალურ დონეებზე. შესაბამისად, გეოგრაფიის მიზანს წარმოადგენს საზოგადოებრივი და ბუნებრივი სისტემების ფუნქციონირების სივრცე-დროითი ასპექტებისა და შესაბამისი სწრაფცვალებადი გარემოს შესწავლა. აქედან გამომდინარე, გეოგრაფიის გაკვეთილზე ხდება მსოფლიოში მიმდინარე პროცესების განხილვა. ერთ-ერთი ასეთი საკითხი გაერო-ის მიერ შემუშავებული „მდგრადი განვითარების გლობალური მიზნებია“.

   2015 წლის 25 სექტემბერს გაერო-ის 193 წევრი ქვეყანა შეთანხმდა მდგრადი განვითარების დღის წესრიგის დოკუმენტზე – „ჩვენი სამყაროს გარდაქმნა: 2030 წლის დღის წესრიგი მდგრადი განვითარებისათვის“. ეს დღის წესრიგი მოიცავს 17 მიზანს და 169 ამოცანას.

  2015 წლის დეკემბერში ნიუ-იორკში ღია მმართველობის პარტნიორობის მმართველი კომიტეტის წევრებმა, გაერთიანებული ერების გენერალურ ასამბლეაზე, მიიღეს ღია მმართველობის ერთობლივი დეკლარაცია 2030 წლის მდგრადი განვითარების მიზნების (შემდგომში – მიზნები) განხორციელების შესახებ. ბევრმა მთავრობამ და არასამთავრობო ორგანიზაციამ ხელი მოაწერა დეკლარაციას, რომლითაც ვალდებულება აიღეს, განახორციელონ ღია მმართველობის პარტნიორობის ფარგლებში ნაკისრი ვალდებულებები და ამ გზით ხელი შეუწყონ გაერო-ის მდგრადი განვითარების მიზნების განხორციელებას გამჭვირვალობის, ჩართულობის, ანგარიშვალდებულების გაზრდის და ტექნოლოგიების განვითარების საფუძველზე.

საქართველომ 2014 წლის 15-16 სექტემბერს ჟენევაში გამართულ მინისტერიალზე მდგრადი განვითარების გლობალური მიზნების განხორციელების ვალდებულება აიღო.

 „მსოფლიოში ყველაზე მასშტაბური გაკვეთილი“ (The World’s Largest Lesson), რომელიც გაერო-ის ბავშვთა ფონდის მხარდაჭერით გახორციელდა, გულისხმობს მდგრადი განვითარების მიზნების გაცნობას, რადგან აღნიშნული თემა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მომავალი თაობის ცნობიერების ჩამოყალიბებისთვის. რაში მდგომარეობს ეს 17 მიზანი და რით განსხვავდება ათასწლეულის განვითარების მიზნებისგან, რატომ არის მდგრადი განვითარების მიზნები უფრო ფართო და რა ელემენტები ამყარებენ მდგრადი განვითარების მიზნებს? ამ და კიდევ უამრავ სხვა კითხვაზე პასუხის გაცემა და მსჯელობა გეოგრაფიის გაკვეთილებს აქტუალურს და საინტერესოს გახდის. გლობალური მიზნების გაცნობის გარდა, ამ თემების განხილვა მოსწავლეს არაერთ კომპეტენციას (ეკოლოგიური წიგნიერება, ჯანსაღი ცხოვრების წესი, შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნება, სემიოტიკური, ციფრული, სამოქალაქო) განუვითარებს.

რა არის მდგრადი განვითარების მიზნები?

2015 წელს დასრულდა ათასწლეულის განვითარების მიზნების მიღწევის 15-წლიანი ციკლი და გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ შეიმუშავა ახალი გლობალური დღის წესრიგი, რომელიც განსაზღვრავს მსოფლიოს განვითარების პრიორიტეტებს 2015 წლის შემდეგ. მდგრადი განვითარების მიზნების ამოცანაა, გააგრძელოს ათასწლეულის განვითარების მიზნების მიერ დაწყებული საქმე. იგი ორიენტირებულია მდგრადი განვითარების სამ ურთიერთდაკავშირებულ ელემენტზე: ეკონომიკური ზრდა, სოციალური და გარემოს დაცვა. ისინი ერთმანეთისგან დამოუკიდებელნი არ არიან – მათი განხორციელება ინტეგრირებულად უნდა მოხდეს. სწორედ ამიტომ წარმოადგენს გეოგრაფიის გაკვეთილებისთვის მნიშვნელოვან თემას.

ათასწლეულის განვითარების საკითხებს გლობალური გეოგრაფიის კურსში მე-11 კლასში განვიხილავდით. ახალი მიზნების დასახვა ძველთან შედარების საშუალებას გვაძლევს. შესაბამისად, მოსწავლეთა სააზროვნო უნარების განვითარებასაც უწყობს ხელს.

მდგრადი განვითარების 17 მიზანი 169 ამოცანით,  უფრო ფართო სპექტრისაა და უფრო შორს მიმავალი, ვიდრე ათასწლეულის განვითარების მიზნები, რადგან მოქმედებს სიღარიბის გამომწვევ ძირითად მიზეზზე და განვითარების უნივერსალურ საჭიროებაზე, რაც ყველა ადამიანისათვის  მნიშვნელოვანია. ათასწლეულის განვითარების მიზნები ორიენტირებულია განვითარებად ქვეყნებზე, კერძოდ მათ უღარიბეს ნაწილზე, ანუ მდგრადი განვითარების მიზნები ეხება მთელ მსოფლიოს, განვითარებად და განვითარებულ ქვეყნებს. ახალი მიზნები განსაზღვრავენ, რომ კლიმატის ცვლილების პრობლემის მოგვარება აუცილებელია მდგრადი განვითარებისა და სიღარიბის შემცირებისთვის. მდგრადი განვითარების 13 მიზანი კლიმატის ცვლილების და მისი გავლენის წინააღმდეგ ქმედებების ხელშეწყობაზეა ორიენტირებული.

ეს არის უპრეცედენტო შეთანხმება მდგრადი განვითარების შესახებ 193 წევრ ქვეყანას შორის. გადაწყვეტილება მდგრადი განვითარების მიზნების შემუშავების პროცესის დაწყების შესახებ მიღებული იქნა გაერო-ის წევრი ქვეყნების მიერ, კონფერენციაზე მდგრადი განვითარების შესახებ (რიო + 20), რომელიც 2012 წელს რიო დე ჟანეიროში ჩატარდა.

მსოფლიომ შთამბეჭდავ შედეგებს მიაღწია 15 წლის მანძილზე, მაგრამ განვითარების ძირითადი გამოწვევების გლობალური დაძლევა კვლავაც აქტუალურია:

დაახლოებით  800 მილიონი ადამიანი უკიდურეს სიღარიბეში ცხოვრობს და 795 მილიონი – ისევ იტანჯება შიმშილით (https://www.ungeorgia.ge/geo).

• 2000 -დან 2015 წლამდე დაახლოებით განახევრდა სკოლის გარეთ დარჩენილი ბავშვების რაოდენობა. თუმცა 57 მილიონ ბავშვს მაინც შეზღუდული აქვს დაწყებითი განათლების უფლება.
• გენდერული უთანასწორობა ისევ პრობლემად რჩება, მიუხედავად იმისა, რომ მეტი ქალია პარლამენტში და მეტი გოგონა დადის სკოლაში.
• ბავშვთა სიკვდილიანობის მაჩვენებელი 53%-ით შემცირდა 1990-დან 2015 წლამდე, თუმცა ბავშვთა სიკვდილიანობა დაბადებიდან პირველ თვეში, კვლავაც კონცენტრირებულია უღარიბეს რეგიონებში.
• ეკონომიკური უფსკრული ისევ არსებობს უღარიბეს და უმდიდრეს ოჯახებს და ქალაქის და სოფლის დასახლებებს შორის. უღარიბესი ოჯახების შვილებს უფრო დიდი შანსი აქვთ ზრდაში ჩამორჩნენ, ვიდრე მათ, ვინც ყველაზე მდიდარ ოჯახებში ცხოვრობს, გაუმჯობესებული პირობები სოფლის მოსახლეობის მხოლოდ ნახევარს აქვს, ხოლო ქალაქში – 82%-ს.

მოკლედ, თემები გეოგრაფიის გაკვეთილებისთვის ამოუწურავია.

გამოყენებული ინტერნეტსაიტები: https://www.ungeorgia.ge/geo; https://worldslargestlesson.globalgoals.org/ .

ენტონი სელდონს მიაჩნია, რომ მთავრობამ აუცილებლად უნდა დასვას სკოლებში ახალი საგნის – ე.წ. “მრგვალი მაგიდის” – შემოღების საკითხი, რათა მოზარდებს, რომლებიც გონებრივი პრობლემებით ან აგრესიული ქცევით გამოირჩევიან, საშუალება მიეცეთ, მშვიდ ატმოსფეროში ესაუბრონ, პრობლემები გაუზიარონ ერთმანეთს და თავი უკეთესად იგრძნონ. ენტონის სკოლების მართვის ხანგრძლივი გამოცდილება აქვს, არის ველინგტონის უნივერსიტეტის მაგისტრი, ბაკინგემის უნივერსიტეტის ვიცე-კანცლერი და ბრიტანეთის ერთ-ერთი წამყვანი მკვლევარი განათლების დარგში.

“ტელეგრაფთან” ინტერვიუში სელდონი აღნიშნავს, რომ სახელმწიფო სტრუქტურები დიდ დანაშაულს სჩადიან, როცა უგულებელყოფენ მოსწავლეთა კეთილდღეობას. მას მიაჩნია, რომ ზემოხსენებული საგნის დანერგვის შემთხვევაში მოსწავლეები გაცილებით მშვიდად და კომფორტულად იგრძნობენ თავს, მეტი მონდომებით იმეცადინებენ და აღარც სკოლები იქნება მხოლოდ მათ ჩაჭრაზე ორიენტირებული “საგამოცდო ქარხნები”.

ექსპერტი საგამოცდო სისტემასაც აკრიტიკებს. ის ამბობს, რომ გამოცდები მოსწავლეებს წარმატებული კარიერისთვის ვერ ამზადებს. “ყველა დამსაქმებელი ისეთი სპეციალისტის დაქირავებაზეა ორიენტირებული, რომელსაც მტკიცე ხასიათი, მაგარი ნერვები და პერსონალური პასუხისმგებლობა აქვს, ბრიტანეთის სკოლებში დანერგილი საგამოცდო სისტემა კი, პირიქით, ვნებს სტუდენტების ნერვულ სისტემას და აფერხებს მათ მომავალ პროფესიულ განვითარებას“, – ამბობს სელდონი.

ექსპერტის მოსაზრებას საფუძველს უმყარებს სტატისტიკაც. სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, 2015 წელს ბრიტანეთში თინეიჯერთა თვითმკვლელობის 186 შემთხვევა აღირიცხა. უკანასკნელ სამ წელიწადში ეს მაჩვენებელი 48%-ით გაიზარდა.

ლონდონში სიტყვით გამოსვლის დროს ექსპერტმა კიდევ ერთხელ აღნიშნა, რომ აუცილებელია, მთავრობამ პრიორიტეტად აქციოს სტუდენტების კეთილდღეობაზე ზრუნვა. მის მიერ მთავრობისთვის წარდგენილი გეგმის თანახმად, მრგვალი მაგიდის ირგვლივ სტუდენტებს შეეძლებათ ისაუბრონ თავიანთ დამოკიდებულებაზე ამა თუ იმ საკითხის მიმართ, გამოთქვან მოსაზრებები და სურვილები. სელდონის აზრით, ყოველივე ეს პროფესიონალებს საშუალებას მისცემს, შეაფასონ მოსწავლეთა ქცევა და მათი მენტალური მდგომარეობა, რათა შესაბამისი მეთოდები გამოიყენონ მათი სწავლების დროს, მენტორები კი დააკვირდებიან, როგორ აფასებენ და ზომავენ მოზარდები თავიანთი ბედნიერების მაჩვენებელს და რა გავლენას ახდენს სასწავლო დაწესებულება მათ კეთილდღეობასა და ხასიათზე.

– უკანასკნელ სამ წელიწადში დიდი ბრიტანეთის ბევრმა სკოლამ დამოუკიდებლად დაიწყო ამ პრობლემის კვლევა და მოსწავლეთა კეთილდღეობას სერიოზულად მოეკიდა, მაგრამ რამდენიმე ხნის შემდეგ მათ მასობრივი იმედგაცრუება იგრძნეს, რადგან მათი შრომა არავინ მოიწონა და დააფასა. ეს მაშინ, როდესაც ყველა მოზარდს აქვს უფლება, იზრდებოდეს ისეთ გარემოში, სადაც თავდაჯერებას გრძნობს, სადაც მას მხარს უჭერენ. ამიტომ აუცილებლად უნდა წავახალისოთ სკოლები, ხელი შეუწყონ მოსწავლეთა ინფორმირებას გონებრივი სიჯანსაღისა და კეთილდღეობის შესახებ და საშუალება მისცენ, გულახდილად ისაუბრონ თავიანთ პრობლემებზე, – ამბობს სელდონი.

„მუსიკას რომ არ ეარსება, ალბათ მას მე გამოვიგონებდი“.

ელ ჯერო

მსურს, გესაუბროთ ლეგენდარულ მუსიკოსზე, რომლის დაუვიწყარ გამოსვლას თავად ვესწრებოდი 14 წლის წინ ფილარმონიის დიდ საკონცერტო დარბაზში.

მისი მუსიკა არავის აინტერესებდა

ელ ჯერო – მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული და ქარიზმატული „მელოდიური“ ჯაზმენი – ფართო საზოგადოებისთვის დიდი ხნის განმავლობაში უცნობი რჩებოდა. მას უამრავი სტუდიისთვის მიუმართავს, მაგრამ ამაოდ – მისი მუსიკა არავის აინტერესებდა. დიდმა სურვილმა და შეუპოვრობამ მომღერალი იმად აქცია, რაც დღესაა. ამ ადამიანის საკვირველი ბედი ბედნიერ შემთხვევას წააგავს, თუმცა მხოლოდ თვითონ იცის, რა ძნელი იყო მწვერვალისკენ მიმავალი გზა.

ცნობილი გახდა დაახლოებით 35-40 წლისა, როდესაც მისმა სადებიუტო ალბომმა „We got by“ საზოგადოება აღტაცებაში მოიყვანა. განსაკუთრებული მოწონება ქვეყნის საზღვრებს გარეთ დაიმსახურა. 1977 წელს მუსიკოსმა ალბომით „Look to the rainbow“ თავისი პირველი მსოფლიო ტურნე გამართა.

მისი განსაკუთრებულობა ერთდროულად სამ ჟანრში წარმატებული მოღვაწეობით გამოიხატა: პოპში, ჯაზსა და რიტმ–ენდ–ბლუზში. ამავე დროს, საზოგადოებამ მუსიკოსის ორმაგი საკონცერტო ალბომი გაიცნო. აქ სრულყოფილად წარმოჩნდა მისი იმპროვიზაციული ნიჭი. 80-იან წლებში გაყიდულმა მილიონობით ალბომმა და უამრავმა ჯილდომ ელ ჯეროს თავბრუდამხვევი პოპულარობა მოუტანა.

პირველი სასცენო მოედანი

მომავალი დიდი ჯაზმენი 1940 წლის 12 მარტს დაიბადა აშშ–ში, ქალაქი მილუოკიში, მღვდლის მრავალშვილიან ოჯახში. 4 წლისას სიმღერა დედამ ასწავლა. მის პირველ ასპარეზად ეკლესიის გუნდი იქცა. „დედა ორგანზე უკრავდა ბაპტისტურ ეკლესიაში და სულ თან დავყავდი“, – იხსენებს ელი. გუნდში მთელი ოჯახი მღეროდა – ხუთი ძმა და ერთი და. მიუხედავად ასეთი მუსიკალური გარემოცვისა, ელ ჯეროს მუსიკასთან თავისი ცხოვრების დაკავშირება იმთავითვე არ გადაუწყვეტია.

მეგავარსკვლავს მუსიკალური განათლება არ მიუღია. მან უნივერსიტეტი დაამთავრა და ფსიქოლოგის დიპლომი მიიღო. ახალგაზრდა ფსიქოლოგი ერთხანს რეაბილიტაციის ცენტრში მუშაობდა და ცდილობდა, ინვალიდები აქტიურ ცხოვრებაში დაებრუნებინა, მაგრამ ნიჭმა თავისი გაიტანა… ძირითადი საქმიანობის პარალელურად ელ ჯერო ახალგაზრდულ საღამოებზე კლუბებში „მომღერლის სტატუსით“ გამოდიოდა. საკუთარი ჯგუფიც კი შექმნა – „The Indigos“. მაგრამ ყოველივე ეს მხოლოდ გართობად მიაჩნდა. მოგვიანებით ელი სან-ფრანცისკოში გადასახლდა. სწორედ იქ შედგა მისი საბედისწერო შეხვედრა მუსიკოს ჯორჯ დიუკთან და დაიწყო კიდეც ელ ჯეროს გამოსვლები სერიოზულ ჯაზკლუბებში. ლოს-ანჯელესში დამკვიდრების შემდეგ კი საბოლოოდ დარწმუნდა, რომ მისი საქმე მუსიკა იყო. „ეს გახლდათ შესანიშნავი პერიოდი – ჰიპისა და როკ–ენ–როლის, რევოლუციის დრო, ლოზუნგით „Make love, not war“.

დაიწყო მსოფლიო ტურნეები, ჯაზური ფესტივალები, დუეტები ცნობილ მუსიკოსებთან, გამოსვლები ბროდვეის მიუზიკლებში, ტელეგადაღებები და ჯილდოები, ჯილდოები, ჯილდოები…

პირადი ცხოვრება

ჰყავს მეუღლე და ერთი ვაჟი. 76 წლის ელ ჯეროსთვის მუსიკა მთელი ცხოვრებაა… თითქმის უწყვეტი გასტროლების გამო ოჯახს ძალიან ცოტა დროს უთმობს. მომღერლის მეორე ოჯახი მისი ბენდის მუსიკოსები არიან.

კონტაქტური მომღერალი

მოღიმარი, სათნო და ენაწყლიანი მომღერალი კითხვებს ვრცლად და იუმორით პასუხობს. ამავე დროს მონათხრობს საკუთარი სიმღერებიდან მოკლე ციტატებით ილუსტრირებს, რითაც მსმენელებს უმალ დადებითად განაწყობს.

ასე რომ, ელ ჯეროს კონცერტზე დასწრება არა მხოლოდ შესანიშნავი მუსიკის მოსმენაა, არამედ უშუალო ურთიერთობაც ჯაზის ლეგენდასთან.

უნიკალური საკრავი

თავისი უნიკალური „საკრავის“, ხმის, შესანიშნავ მდგომარეობაში შენარჩუნება ელ ჯერომ ჯანმრთელობისთვის მაქსიმალური თვალყურის დევნებით მოახერხა. უწინარეს ყოვლისა, მან უარი თქვა მავნე ჩვევებზე… თუმცა ეს სულაც არ ყოფილა ადვილი. მომღერლის აზრით, ხმის შენარჩუნების საუკეთესო გზა მისი დაზოგვაა. რა თქმა უნდა, როდესაც კვირაში 4-5 დღე ყოველ საღამო 2–2 საათი გიწევს სიმღერა, „ხმის დაზოგვა“ აბსურდულად ჟღერს, მაგრამ ეს სიმართლეა. ექიმთა რჩევების გათვალისწინება განსაკუთრებით ძნელია მუდმივი გასტროლების ფონზე, როცა იმდენი დროც კი არ გრჩება, რომ კარგად გამოიძინო… მიუხედავად ყველაფრისა, ის მაინც ახერხებს ხმის სათანადო დონეზე შენარჩუნებას.

ადამიანი–ორკესტრი

მისთვის დამახასიათებელი შემპარავი ხმა და ვირტუოზული ვოკალური ტექნიკა არავის ნამღერში არ აგერევა. ხმა როგორც მუსიკალური ინსტრუმენტი მის ჯაზურ რეპერტუარში ორგანულად იხსნება. წარმოუდგენელი ვოკალური ტექნიკის მფლობელს, თითქმის ყველა საკრავის გახმოვანება შეუძლია. პრესის შეფასებით, ქარიზმატული ჯერო „ათასი ხმით“ მღერის. „ინსტრუმენტალისტი“ გამუდმებით თამაშობს ტემბრებით, ბაძავს საყვირს, საქსოფონს…

მომღერალი ჟანრიდან ჟანრში მარტივად გადადის. მუსიკის კრიტიკოსები აღიარებენ, რომ ელ ჯეროს რომელიმე განსაზღვრული ჟანრისთვის მიკუთვნება უჭირთ – ის ხომ მსოფლიოში ერთადერთია, ვინც მუსიკის სამყაროს უმაღლესი ჯილდო „Gremmy“ 3 სხვადასხვა კატეგორიაში – ჯაზში, პოპსა და რიტმ–ენდ–ბლუზში მიიღო. გარდა ამისა, ვირტუოზმა საკუთარი თავი იპოვა ფანკში, სოფთ როკში, კროსოვერ ჯაზში, ვოკალურ ჯაზსა და თანამედროვე პოპ როკში.

მხურვალე ემოციები, ოსტატობა და შესრულების განსხვავებული მანერა, საუკეთესო ჯაზური სკეტი, საკრავთა ხმოვანების იმიტაცია და თვით მაესტროს უკიდეგანო ენერგიის ფეთქვა მსმენელზე ბომბის გასკდომის ეფექტს ახდენს.

ჟანრების უპირატესობა

როდესაც მომღერალს ჰკითხეს, ამ სამი ჟანრიდან რომელს ანიჭებს უპირატესობას, უპასუხა: „თუ აუცილებელია რომელიმე ფორმულირების არჩევა, ჩარჩოში მოქცევა, ვიტყოდი, რომ ვმღერი რიტმ–ენდ–ბლუზს და პოპს ჯაზური ელფერით. სინამდვილეში თანამდროვე მუსიკაში ყველაფერი ისეა არეულ-დარეული, რომ რაიმე ჩარჩოს დადგენა შეუძლებელია. უფრო მეტიც – უაზრობაა. ჟანრები შერევით ავსებენ და ალამაზებენ ერთმანეთს. მუსიკოსები კარგა ხანია შერევის სხვადასხვა ხერხს იყენებენ – ჯაზს პოპში ან კლასიკას როკში…

მოღვაწეობის მრავალი წლის განმავლობაში ბევრი ალბომი ჩავწერე, მივიღე უამრავი ჯილდო და, სიმართლე გითხრათ, ცოტა არ იყოს, გული მწყდება, რომ ჩემს ერთადერთ წმინდა ჯაზურ ალბომს „Accentuate the Positive“–ს ყველა სხვა ალბომზე ნაკლები გამოძახილი მოჰყვა. უფრო ზუსტად, კრიტიკოსების შეფასება მაღალი იყო, მაგრამ მსმენელებმა ალბომის შეძენა არ მოისურვეს. მათ სურდათ რაღაც ნათელი, მელოდიური, მსუბუქი და როდესაც შევთავაზე მუსიკის ღრმა აღქმა, დაფიქრება, მათ ზურგი მაქციეს. ძალიან სამწუხაროა, რადგან ეს შესანიშნავი ნამუშევარია.

ჩემი უკანასკნელი სტუდიური ნამუშევარი „Christmas“ შევეცადე, ტრადიციული საახალწლო თემატიკით ისე დამებალანსებინა, რომ „ზედმეტად ჭკვიანური“ არ გამოსულიყო და ის შუალედურ მდგომარეობაში დამეტოვებინა – ცოტა ჯაზით, ცოტა პოპით და ცოტაც რიტმ–ენდ–ბლუზით. იმედი მაქვს, ის ყველას მოეწონება“.

ვინაიდან მსოფლიოს საზოგადოება მომღერლისგან ერთსა და იმავე – ძველ ჰიტებს მოითხოვს, პროგრამის საფუძველი ისევ და ისევ კარგად ნაცნობი სიმღერებია. რომ არა საზოგადოებრივი დაკვეთა, ელ ჯეროს არჩევანით პროგრამა განსხვავებულ ელფერს მიიღებდა, თუმცა ახალი ჩანაწერებიდან მომღერალი გამორჩეულ კომპოზიციებს მაინც აწვდის აუდიტორიას.

ელ ჯეროს ცხოვრების საუკეთესო პერიოდთან დაკავშირებული სიმღერებია „We Got By“, „Heart’s Horizon“, „Mornin“.