ის დრო , როცა გაკვეთილის ახსნის, დავალების მიცემის და გამოკითხვის ისეთ ხერხს ეძებ, მრავალრიცხოვანი კლასის თავმოყრა რომ შეძლო და შედეგიც მიიღო ისე, რომ ყველა მოსწავლე თანაბარ პირობებში გყავდეს. ბოლოს მიდიხარ იმ დასკვნამდე, რომ აირჩიო მასალა, ჩაწერო ვიდეოს სახით მისი ახსნა, მოათავსო დახურულ ჯგუფში და მოასმენინო კლასს მათთვის ხელსაყრელ დროს.

შინაარსიანი რომ გამეხადა,   სწორედ ასე დავიწყე არდადეგები. დილით, ჯგუფში  მოვათავსე  ვიდეო, დავრწმუნდი,რომ ყველამ ნახა. დავწერე  ყველაფერი, რაზეც ვისაუბრე ვიდეოში და გადავუღე ფოტო ფურცელს.  იმის შემოწმებლად რამდენად  აზრიანად წაიკითხეს და მოისმინეს ჩემი დავალება, მოცემული ფოტოს ქვეშ ვნიშნავ სიის პირველ ნომერს და ვუსვამ კითხვას მოცემული ტექსტიდან. ის მპასუხობს და ახლა თავად ადგენს კითხვას მოცემული ტექსტიდან და ამ კითხვას პასუხობს სიის მეორე ნომერი, რომელიც გადადის მესამე ნომერთან კითხვით და ასე შემდეგ სიის ბოლომდე.

ეს იმის საშუალებას მაძლევს, რომ შევამოწმო თეორიული მასალის მინიმალური ცოდნა. ყველა მოსწავლე თანაბარ პირობებშია.

მეორე დღეს ამ მასალის გამოყენებით შეიძლება ვიდეოთი რამდენიმე ამოცანა ავუხსნათ და მერე წერილობით ასეთივე ამოცანები ამოხსნილი მოვათავსოთ ჯგუფში. გავიმეოროთ იგივე, რაც წინა დღეს. ვკითხოთ სიის პირველ ნომერ მოსწავლეს. პასუხის შემდეგ, ის ეძებს ,რომელი ამოცანის პასუხი ჰკითხოს მეორეს და ასე შემდეგ. მხოლოდ ბოლო მოსწავლე გვეკითხება ჩვენ.

მეორე დღეს ვაძლევთ საშინაო დავალებად  ანალოგიურ ამოცანას, რომლის ამოხსნის ვარიანტსაც გვიგზავნიან პირადად. ამოხსნის სწორ ვარიანტს ვათავსებთ იგივე ჯგუფში. ბავშვები აუცილებლად ფასდებიან  კითხვის სირთულის და საშინაო დავალების შესრულების შესაბამისად. თავდაპირველად მხოლოდ ჩავინიშნავთ და არ დავწერთ შეფასებას,  განმსაზღვრელი შეფასებისთვის ვიყებებთ შემდეგ ცხრილს:

მოსწავლეს შეუძლია გვკითხოს პირად გზავნილში, თუ ვერ გაიგო, როგორ შეადგინოს კითხვა. საჭიროების შემთხვევაში მათ შეუძლიათ სიას არ გაყვნენ და კითხვის დასასმელად აირჩიონ მოსწავლე, რომელიც მანამდე არ ყოფილა მონიშნული. საბოლოოდ, ყველა უნდა გამოიკითხოს.

აქტივობის უპირატესობა არის ის, რომ ყველა თანაბარ პირობებშია, ვამოწმებთ და ვიგებთ, რომ კითხვაზე პასუხის მისაღებად მინიმუმ წაიკითხეს  მასალა, ჯგუფში არიან მშობლები და გვეხმარებიან.

მასალა, რომელსაც ვიყენებთ, შეიცავს  მარტივ და რთულ საკითხებს, ანუ კითხვის ავტორი იპოვის ყველა დონეს.  თუ ვერ იპოვა,  პირად გზავნილში გვთხოვს დახმარებას.

თუმცა, მეთოდი ვერ მოგვცემს იმის საშუალებას სტანდარტით მოცემული ბევრი საკითხი ერთად დავფაროთ.  ინფორმაცია უნდა იყოს მცირე რაოდენობით და მოსწავლეთათვის გასაგები.

მეთოდის მთავარი საფეხურებია:

ახალი საკითხის შესახებ ცოდნა შევძინოთ მოსწავლეებს,  მათ შეძლონ ამოცანების ამოხსნა და ასე  შევამოწმოთ ახსნილი საკითხის გაგების  დონე. მოსწავლეებს კითხვების შესადგენად ფიქრი უწევთ, მაღალი მზაობის მოსწავლეები  დავალებად იღებენ უფრო მაღალი დონის მასალას და გვიგზავნიან პირადში  შესრულებულ დავალებას.  შეუძლიათ თავადაც მოიფიქრონ რამე საინტერესო.

მეთოდის საწყისი ეტაპი საინტერესო აღმოჩნდა მოსწავლეებისათვის და იმედია, იმ შედეგს მოიტანს, რა შედეგის მისაღებადაც არის მოფიქრებული ეს აქტივობა. კლასის მრავალრიცხოვნობის შემთხვევაში, შრომატევადიც იქნება,  მაგრამ საშინაო დავალების ნაწილში ვეცადოთ, მოვახდინოთ მოდიფიკაცია.

ასე არდადეგები ცოტათი შეივსება საჭირო წუთებით.

და თუ მაინც, აღმოჩნდება ვინმე, ვისაც არა აქვს ინტერნეტი, მინიმუმ ტელეფონით მაინც გავაცნოთ მასალა და მივცეთ საშუალება, გვიკარნახოს კითხვაზე პასუხი და კითხვა.

ხელოვნების სწავლება ბავშვებისთვის სახალისო გამოცდილებად რომ იქცეს, თემის გასააზრებლად საჭირო ვიზუალური მასალის შერჩევას მათი ხედვიდან და ინტერესებიდან გამომდინარე ვცდილობ – რა მოეწონებათ, რაზე შეიძლება გაეცინოთ, რა იქნება ნაცნობი, ახალს რას გაიგებენ, რა მისწვდება მათ გულებს, რა დაამახსოვრდებათ, რა შთააგონებთ, როცა ხატვას შეუდგებიან.

პატარები ხშირად მიყვებიან თავიანთ შინაურ ცხოველებზე, როგორ მიუხარიათ სახლში, რას აჭმევენ, როგორ უვლიან. 11 წლის ლიზასთვის დაუვიწყარია ის დღე, როცა დედამ მოულოდნელად ლეკვი აჩუქა. საბას ორი თუთიყუში ჰყავს, ორივე ცელქი, ოღონდ ერთი საშინლად მახინჯი, მაგრამ მაინც ძალიან საყვარელი. აჩი სამ კუს უვლის და ეზოშიც ხშირად ასეირნებს. ანა თავის კატას როცა ეფერება, ის ენას უყოფს. გიოს მსუქანი წითური კატის ამბებიც ვიცით, რომელიც მთელი უბნის შვილობილია, დადის კარდაკარ, ხან ვინ აჭმევს, ხან ვისთან გამოიძინებს. მეც ვუამბობ ჩემსას, ჩემი პატარა გოგო, როცა თავის ზაზუნას ესიყვარულება, ხმის ტემბრი ეცვლება, ხმა უწვრილდება, თითქოს ბოლომდე უნდა ამოიწუროს და მთელი გულით აგრძნობინოს, როგორ უყვარს ეს ერთი ციდა არსება.

ცხოველების სიყვარულსა და ზრუნვაში ამ ბავშვებს ვერავინ შეედრება. და როცა ხელოვნების გაკვეთილი მათ ძვირფას ოთხფეხა მეგობრებს ეთმობა, ნამდვილი დღესასწაული დგება. უხარიათ, მონდომებით გისმენენ, ხალისით მუშაობენ. ნატალი ცდილობს ყველა ნაკვთი და დეტალი მიამსგავსოს, ქეთევანს როგორც ახსოვს ისე ხატავს, გიო კი ცხოველის გამოსახულებას კუბებით აგებს და თავისი ნამუშევრით კმაყოფილი თავს გვაწონებს.

ანიმალისტურ ჟანრს პატარები (მეხუთე – მეექვსეკლასელები) სხვადასხვა ეპოქისა და სტილის მხატვრების ნამუშევრებით უკვე იცნობენ. ცხოველები ხელოვნებაში ფიროსმანის ნახატების, დიურერის ზუსტი ჩანახატების თუ მერაბ აბრამიშვილის დეკორატიული სტილის განხილვისა და ინტერპრეტაციების შესრულებით აქვთ გააზრებული. ესმით და საინტერესოდ განიხილავენ, ვინ როგორ და რატომ ხატავდა ცხოველებს, რომელი უფრო მოსწონთ, რეალისტური, პირობითი, დეკორატიული თუ აბსტრაგირებული გამოსახულებები.

ერთ გაკვეთილზე კი ჩვენი ნახატების გმირებად დედამიწაზე გადაშენების პირას მყოფი ცხოველები და ფრინველები ვაქციეთ. ფიქრისთვის და დაკვირვებისთვის ხელთ გვქონდა საინტერესო სტატიებით, სიახლეებითა და აღმოჩენებით სავსე – ჟურნალ „National Geographic საქართველოს“ ერთ-ერთი გამოცემა, რომელიც მთლიანად ამ თემას ეხებოდა, თან მაღალი ხარისხის ვიზუალური მასალით. ჟურნალში წითელი პანდის, ყარსაღის და ვარდისფერი ფლამინგოების  ფოტოები რომ შემომხვდა, იმწამსვე ბავშვების სახეები წარმომიდგა თვალწინ, როგორ მოეწონებოდათ. ზუსტად ის იყო, რაც გვჭირდებოდა.

სანამ ცხოველების ფოტოებს ვაჩვენებდი, ჯერ ეკოსისტემები გავიხსენეთ. ცხოველები ხომ გარემოს კომპლექსურ ქსელში არსებობენ, რომელსაც ეკოსისტემა ჰქვია. ხელოვანებს კი ამ ეკოსისტემებზე დაკვირვება უყვართ, რომ საკუთარი ისტორიები შექმნან. ბუნებაზე დაკვირვების შედეგი –  მრავალფეროვანი ფერები, ფორმები, ფაქტურა მათ ნამუშევრებში ვლინდება. მაგრამ რა ისტორიებს გვიამბობენ მხატვრები თუ მოქანდაკეები ცხოველებზე და ამ ნამუშევრების ნახვისას ჩვენ რას ვგრძნობთ? შეუძლია ხელოვნებას ბუნებასთან ჩვენი ურთიერთობის გააზრებაში დაგვეხმაროს, დაგვაფიქროს, როგორ ვეპყრობით გარემოს, ცხოველებს, ფრინველებს, წყლის ბინადრებს?

დღეს მეცნიერები გადაშენების საფრთხის წინაშე მყოფი ცხოველების 28 000-ზე მეტ სახეობას და ქვესახეობას გვაცნობენ. საფრთხის დონეებიც განსხვავებულია, ზოგი საჭიროებს ზრუნვას, ზოგი კრიტიკულ საფრთხეშია, ზოგი გადაშენებული, ზოგიერთი სახეობის შესახებ კი არასრული მონაცემებია. ბავშვებმა ამ პრობლემის მიზეზებზე საკუთარი მოსაზრებები გამიზიარეს – ტყეების გაჩეხვა, ბრაკონიერები, კლიმატის ცვლილება და ა.შ. რომ თავიდათავი ამ უბედურებების ადამიანია, ბუნების მიმართ მისი დაუფიქრებელი და დაუნდობელი მოქმედებებით.

ჟურნალის თვალიერებისას ვთხოვე, ცხოველების იერსახესთან ერთად მათ სახელებსაც კარგად დაკვირვებოდნენ: წითელი პანდა, იავური მწვანე კაჭკაჭი, თევზი ნაპოლეონი, ნუბიური გარეთხა, ნაოჭიანი რქაცხვირა, ყარსაღი, ვერცხლისფერი ბრინჯის ზაზუნა, ნისლა ლეოპარდი, მარჩის ჩხრიალა გველი, ამერიკული მესაფლავე ხოჭო, სამხრეთამერიკული და კარიბის აუზის გიგანტური კუ და ა.შ. მოეწონათ და გახალისდნენ.

ცხოველების მომხიბვლელი ფოტოების ნახვამ და სახელების ამოკითხვამ, პრობლემის გააზრებისგან გაჩენილი სევდა ცოტა შეგვიმსუბუქა და მუშაობასაც შევუდექით.

ლიზამ და ნუცამ, სურათზე მათი საყვარელი ფლამინგო რომ დალანდეს, რაც იცოდნენ მონდომებით გვიამბეს: „ფლამინგო რომ იბადება თეთრია, ფერს კი მერე საკვებისგან იცვლის. ახალდაბადებულს რბილი, ხშირი ბუმბული და სწორი ნისკარტი აქვს. ნისკარტი თანდათან, ზრდასთან ერთად უხდება მოხრილი. მშობლები თავიანთ წიწილს ხმით სცნობენ. მისი საყვარელი საჭმელი ლოკოკინები და წყალმცენარეებია, თევზსაც მიირთმევს, ჩარგავს თავს წყალში და ასე თავდაყირა შეუძლია ჭამოს.“ საბამ წამოიძახა, წარმოიდგინეთ, რა იქნებოდა, საკვების მიღების შემდეგ ადამიანებიც რომ ფერს ვიცვლიდეთო.

ბავშვებს ძალიან მოსწონთ ფლამინგოს გარეგნობა, ვარდისფერი ბუმბული, წვრილი ფეხები და მოხრილი კისერი. გოგონებმა ფლამინგოს ნახატებით გაფორმებული ბლოკნოტები და კალმებიც გვაჩვენეს და შეუდგნენ ხატვას. ნატალი კი ფლამინგოზე მეტად იავური კაჭკაჭის ფერებმა მოხიბლა. (სურ. 1)

უზარმაზარი თევზი ნაპოლეონის ფოტოების დანახვაზე ლუკა დაინტერესდა, ეს რამხელა ყოფილაო, შავ ზღვაში ეგ თევზი არ იქნება, ოკეანის თევზს გავსო. თევზებზე ბევრი რამ ვიციო, მე და მამა ხშირად ვთევზაობთ და მერე ენციკლოპედიაში ვეძებთ მათ სახელებს და სახეობებსო. აჩის ნაპოლეონ ბონაპარტი გაახსენდა, გიოს ნამცხვარი და ასე ხალისიანად ვაგრძელებთ მუშაობას.

უმეტესობას წითელი პანდას ხატვა მოუნდა, ისე საყვარლად გვიმზერდა ჟურნალის ფოტოდან. თურმე წითელ პანდას აკრობატსაც უწოდებენ, ოსტატურად დახტის და დაცოცავს ხეებზე. სიმაღლეზე როცა დაძვრება, წონასწორობას თავისი გრძელი კუდით ინარჩუნებს. დღისით სძინავს თავის ფუღუროში, ღამით ღვიძავს. წითელი პანდა საფრთხეში მყოფი ცხოველია. ტყეებს, სადაც მისი სახლია, ჩეხავენ, ბრაკონიერები მის ბეწვზე ნადირობენ. ვიკამ პირველად დახატა წითელი პანდა, ცხოველის ხასიათი ძალიან კარგად დაიჭირა.

მაშოს თეთრი ყარსაღი მოეწონა. მაგრამ აღმოჩნდა, რომ იმ მომენტში განწყობა არ ჰქონდა მუშაობის, შემომჩივლა, როგორ მომწონს და როგორ ვერ დავხატეო. მერე დაუსრულებელ ჩანახატს მინაწერი გაუკეთა: „როცა არ გამოგდის, არ უნდა ხატო“. მე კი დავამშვიდე, – კი არ გამოგდის, არამედ ზოგჯერ არ ხარ ხატვის ხასიათზე, სულ ეს არის. სამაგიეროდ ყურადღებით გვისმენდა და ჟურნალის თვალიერებამ გაიტაცა. ჩინური ვეფხვის ამბავიც წაგვიკითხა.

ანდრია კარგა ხანს უხმოდ აკვირდებოდა მეგობრების მუშაობას, ბოლოს, როგორც იქნა, გადაწყვეტილება მიიღო და ნუბიური გარეთხა დახატა, ერთი ხელის მოსმით, ლაღად და სახასიათოდ.

გომბეშოს და სხვა ქვეწარმავლების ფოტოების ნახვისას, გიოს გარდა, ყველამ თქვა, არ გვინდაო. მან კი დიდი მონდომებით ჩახატა მწვანე გველი.

ნიტას და ანას ყველაზე მეტად ლომები უყვართ და აბა სხვა რა უნდა ექნათ, ლომების პორტრეტები შექმნეს. (სურ. 2)

ასეთები არიან ხელოვანი ბავშვები. გაკვეთილზე რაც არ უნდა ერთი თემის ირგვლივ ვცდილობდე მათ კონცენტრირებას, ხატვის დროს ყველა მაინც თავის მუზას მიჰყვება. მეც სწორედ ეს მომწონს. ვისაც რომელი ცხოველი მოეწონა, ის აირჩია და როგორც შეძლო დახატა. იმ დღეს ცხოველების სიყვარულზე, ადამიანის პასუხისმგებლობაზე ბევრი ვისაუბრეთ და, რაც მთავარია, ძალიან კარგი ნახატებიც მოგვიგროვდა.

გამოყენებული რესურსი:

https://www.nationalgeographic.ge/

National Geographic საქართველო, ოქტომბერი, 2019

პასი სალბერგი: „რაც უფრო უკეთესია ტესტების შედეგები, მით უფრო უბედურად გრძნობენ თავს მოსწავლეები“

„ფინური საგანმანათლებლო რევოლუციის“ იდეოლოგი, პასი სალბერგი მოგვითხრობს სმარტფონებისგან მომდინარე ხიფათზე და იმაზე, რატომ ვერ გაუსწრებს ჩინეთი და სხვა აზიური ქვეყნები დასავლეთს მეცნიერებასა და ბიზნესში.

პასი სალბერგი –  ორიათასიანი წლების ფინეთის საგანმანათლებლო სისტემის რეფორმატორი; ეკავა განათლების მთავარი სპეციალისტის თანამდებობა მსოფლიო ბანკში, წამყვანი ექსპერტისა – ევროპის განათლების ფონდში, გენერალური დირექტორისა – ფინეთის განათლების სამინისტროში; გახლდათ მიწვეული პროფესორი ჰარვარდის უნივერსიტეტში. დღეს, ბ-ნი სალბერგი ახალი სამხრეთი უელსის უნივერსიტეტის საგანმანათლებლო პოლიტიკის პროფესორია (ავსტრალია). ავსტრალიის მთავრობა აპირებს, გამოიყენოს პროფესორ სალბერგის გამოცდილება და ცოდნა (რომლებიც გადმოცემულია სალბერგის ბესტსელერში „ფინური გაკვეთილები 2.0“) ქვეყნის განათლების სისტემის გასაუმჯობესებლად.  

ინტერვიუს პასი სალბერგთან უძღვება https://www.rbc.ru-ს ავტორი მაქსიმ მომოტი.

— ბოლო 20-30 წელიწადში ბევრი საუბრობდა კერძო სკოლების უპირატესობაზე, სახელმწიფო სასწავლებლებთან შედარებით. ფინეთი სხვა გზით წავიდა. რა არის თქვენი განათლების სისტემის თავისებურებები?   

– ჩვენთან, სასკოლო განათლების სისტემა მთლიანად მთავრობის მიერ ფინანსდება და კერძო სკოლები თითქმის არ არსებობს. ეს საშუალებას გვაძლევს, უზრუნველვყოთ ცოდნის თანაბარი დონე ყველასთვის. სხვა ქვეყნებში კერძო სკოლების სიმრავლე ასუსტებს სახელმწიფო განათლების სისტემას. კიდევ ერთი თავისებურება გახლავთ ის, რომ ფინელ მასწავლებლებს კარგი განათლება აქვთ: მათ აუცილებლად ქვეყნის რომელიმე კვლევითი უნივერსიტეტი უნდა ჰქონდეთ დამთავრებული და დიპლომი ნამდვილი სამეცნიერო ნაშრომით დაიმსახურონ. ამას ახალგაზრდა სწავლულები დიდ მნიშვნელობას ანიჭებენ, რათა მალევე შეძლონ სკოლის მოსწავლეების დახმარება, რომლებსაც სხვადასხვა მიზეზის გამო მასალის ათვისების პრობლემები აქვთ, ვთქვათ, მათემატიკაში ან მეტყველებაში, ან უბრალოდ ყოფა-ქცევაში. დიდი სახსრები იხარჯება იმაზე, რომ ეს სიძნელეები ადრეულ სტადიაზე აღმოიფხვრას. ამიტომაც ფინეთში ცოტანი არიან ისეთი მოსწავლეები, რომლებიც ცუდად სწავლობენ.

 – რა უპირატესობას იძლევა საჯარო (სახელმწიფო) სასკოლო სისტემა?

– თუ ქვეყნისთვის მნიშვნელოვანია თანასწორობა და სამართლიანობა, მაშინ მათი მიღწევა უფრო ადვილია ერთიანი სისტემის ფარგლებში. თუ ქვეყანა აქცენტს კერძო სკოლების განვითარებაზე აკეთებს, ეს მიუთითებს, რომ პოლიტიკოსებს ნაკლებად ადარდებს მოსწავლეთა განათლების საშუალო დონე: მათ ყოველთვის შეუძლიათ განაცხადონ, რომ ვიღაცას აქვს საშუალება კარგი განათლება კერძო სკოლებში მიიღოს. მაგრამ თუ განათლების სისტემა სახელმწიფოს ხელშია, როგორც ეს ფინეთში ან კანადაშია, მაშინ პოლიტიკოსებს მოუწევთ პასუხი გაცემა მოსწავლეების განათლების დონის გამო. ამ დროს პოლიტიკოსები ცდილობენ, რომ კარგ სკოლებში სწავლის საშუალება ყველას მიეცეს. გრძელვადიანი პერსპექტივით, განათლების ხარისხის კუთხით ასეთი სისტემა სჯობს. მაგალითად, ავსტრალიაში მოსწავლეების 40% კერძო სკოლებში დადის და ამიტომაც ისინი საუკეთესო მოსწავლეებსა და ყველაზე მეტ რესურსს მიიზიდავენ.

ფინური სკოლა

ფინეთის საშუალო სასკოლო განათლების სისტემის საფუძველში დევს ერთი პრინციპი – მოსწავლეებს არ ჰყოფენ სუსტებად და ძლიერებად. მაგალითად, მოსწავლეებს არ ანაწილებენ სხვადასხვა კლასში მათი მოსწრების მიხედვით. ბავშვები, რომლებსაც რაიმე ფიზიკური ან ფსიკიკური თავისებურებები აქვთ, კლასში ყველასთან ერთად სწავლობენ. დაბალი მოსწრებისათვის არ არსებობს რაიმე სასჯელი. ნიშნების წერას მასწავლებლები მხოლოდ მე-5, მე-6 კლასიდან იწყებენ. ფინეთმა, საგანმანათლებლო რეფორმის წყალობით, 21-ე საუკუნეში მსოფლიოში უმაღლეს მაჩვენებელს მიაღწია კითხვაში, მათემატიკასა და სამეცნიერო დისციპლინებში.  

„მასწავლებლებს სრული ავტონომია სჭირდებათ“

—ალბათ, ფინეთის მსგავს სისტემას განსაკუთრებული მასწავლებლები სჭირდება?

—დიახ! მასწავლებლების უმრავლესობისთვის, ამას გეუბნებით როგორც ყოფილი მასწავლებელი, ეს პროფესია მოწოდებაა – დაეხმარო სხვას, რომ მისი ცხოვრება უკეთესი გახდეს. მნიშვნელოვანია, გვახსოვდეს, რომ კარგი მასწავლებელი ფულის გამო არ მუშაობს. არ უნდა ვიფიქროთ, რომ თუ მასწავლებლებს ცოტათი მეტს გადავუხდით, როგორც ეს კერძო სკოლებშია, მაშინ განათლებაც უკეთესი გახდება. თუმცა ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მასწავლებლის ხელფასი კონკურენტული იყოს სხვა სფეროში მომუშავე ადამიანების ხელფასებთან მიმართებაში. თუ ვინმე, ვისაც პედაგოგებისთვის საჭირო მონაცემები აქვს, ფინელი იქნება ის თუ სხვა ერის შვილი, უარს ამბობს ამაზე მხოლოდ ხელფასის გამო, ეს კატასტროფის ტოლფასია. არის ქვეყნები, სადაც ეს მუდმივად ხდება. ხელფასი არ უნდა გახდეს არც ხელისშემშლელი და არც წამაქეზებელი ფაქტორი. ფინეთში ეს გამოგვივიდა. მასწავლებლის საშუალო ხელფასი ჩვენთან საშუალოა ქვეყნის მასშტაბით. ის თვეში დაახლოებით 3.5-4 ათას ევროს უტოლდება.

—ხშირად ამბობენ, რომ ფინელ მასწავლებელს ავტონომია აქვს. რას ნიშნავს ეს?

—მოდით, ამის ახსნას შედარების საშუალებით შევეცდები. წარმოიდგინეთ თავი კლინიკაში, ექიმის ადგილას, რომელსაც მოქმედების თავისუფლება არა აქვს: თქვენ მხოლოდ სტანდარტებით მოქმედების უფლება გაქვთ და მეტი არაფერი, მაშინაც კი, როდესაც დაინახავთ, რომ პაციენტს სხვა სახის მკურნალობა სჭირდება. თუ ჩავთვლით, რომ მასწავლებლის პროფესია ისეთივე მნიშვნელოვანია, როგორც იურისტის, ექიმის ან ინჟინრის, მას გარკვეული ანატომია ესაჭიროება. დამოუკიდებელი მოქმედება იმისთვის, როგორ ვასწავლოთ ბავშვებს, როგორ მოვიზიდოთ ამ პროფესიაში ძვირფასი მუშაკები/სპეციალისტები. მასწავლებლებს ესმით, რომ იგივე თავისუფლება აქვთ როგორიც ადვოკატებს, რომელიც თვითონ იფიქრებს/არჩევს, როგორ დაიცვას კლიენტის ინტერესები სასამართლოში. ფინეთში, ისევე როგორც რუსეთში, იყო დრო, როდესაც ითვლებოდა, რომ განათლების სამინისტრო მასწავლებელზე უკეთ ერკვევა, როგორ უნდა ვასწავლოთ ბავშვებს, ხოლო განათლების დანიშნულებაა – ამ კონკრეტული ცოდნის მასწავლებლისთვის გადაცემა. ეს დროც უკვე წარსულშია. არავინ უწყის, როგორი იქნება სამყარო ხვალ. ამავე დროს, მასწავლებელმა ბავშვი ამ „ხვალისათვის“ უნდა მოამზადოს. სკოლასა და მასწავლებლებს სრული ავტონომია სჭირდებათ, რათა გადაწყვიტონ, რომელი გზა სჯობს.

 „ტესტები დაზეპირებას გულისხმობენ და არა შინაარსის გაგებას“

—გამოსვლებში მუდმივად აღნიშნავთ, რომ ფინეთის სკოლები თავისუფალია სტანდარტიზებული ტესტებისგან. ასე რატომ არ გიყვართ ისინი?

– მე სკოლებში ტესტების მოწინააღმდეგე არ ვარ. უბრალოდ იმის ხაზგასმა მსურს, რომ დაბალი ხარისხის სტანდარტიზებული ტესტები ცუდია იდეა გახლავთ. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მათი ჩაბარება ყველა მოსწავლეს უწევს. ჩვენ ფინეთში, ტესტებს შერჩევით ვიყენებთ და მათში სპეციალურად შერჩეული მოსწავლეების 10-13% მონაწილეობს. მთავარი პრინციპი ის გახლავთ, რომ ეს შერჩევა ქვეყნის მოსწავლეთა შემადგენლობას ასახავდეს. ამ შერჩევაში უნდა იყვნენ ქალაქისა და სოფლის მოსწავლეთა, იმიგრანტთა, ბიჭებისა და გოგონების შესაბამისი პროცენტი ფინეთის სხვადასხვა პროვინციიდან. ასეთი ტესტი საჭიროა ქვეყანაში განათლების დონის შესამოწმებლად. ეს ნიშნავს იმას, რომ ტესტების ჩატარებაზე ჩვენ ბევრად ნაკლებ რესურსს ვხარჯავთ და ეკონომიით მიღებული ფულით მათ ხარისხს ვამაღლებთ. ასეთი შემოწმების შედეგები არანაირ გავლენას არ ახდენენ სკოლაზე, მასწავლებელსა და ბავშვებზე. ტესტები ასეთი სახით კარგია. ამავე დროს, ბევრგან, ასეთ ტესტებს ყველას აბარებინებენ. ასეთი შემოწმება იმდენად ძვირია, რომ ტესტების ხარისხი, ხშირად დაბლდება. ასეთი ტესტები ყურადღებას უფანტავს მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს და აცდენს მათ ძირითადი საქმისგან.

—ტესტების გარეშე როგორ უნდა შევაფასოთ მოსწავლეების მოსწრება? ნიშნები დავუწეროთ?

—ეს დამოკიდებულია იმაზე, რა სახის ინფორმაციის მიღება გსურთ სკოლიდან. თუ იმის გაგებაა საჭირო, როგორ სწავლობენ ბავშვები, ყველაზე კარგი შემფასებელი მასწავლებელი და მისი აზრია. არა ერთი მასწავლებლის, არამედ პედაგოგთა მთელი კოლექტივის. ისინი თავიანთ აზრს დირექტორს, ადგილობრივ ხელისუფლებას (ვისაც განათლება ეხება) და მშობლებს მოახსენებენ. ეს ასეც უნდა იყოს. ხოლო თუ იმის გაგება გვწადია, როგორ მუშაობს სისტემა ქვეყნის დონეზე, მაშინ შერჩევით ტესტებს ვეყრდნობით, რომლებზეც უკვე მოგახსენეთ. ფინელი პოლიტიკოსები სრულად ეთანხმებიან ასეთ მიდგომას.

—რუსეთში სკოლის დამთავრებისას ბარდება ტესტები, რომლის შედეგების მიხედვით მოსწავლეს/აბიტურიენტს უნივერსიტეტის არჩევა შეუძლია.

—ჩვენთანაც არის გამოცდები, რომლებსაც მოსწავლეები სკოლის დამთავრების შემდეგ აბარებენ. ისინი უკვე სკოლის გარეშე ტარდება და სწორედ უმაღლესში ჩასაბარებლად არის გამიზნული. ეს დამოუკიდებელი შეფასება გახლავთ.

—რუსეთშიც ეს გამოცდები სახელმწიფო დონეზე ტარდება და არა სკოლაში.

—მგონია, რომ ეს ძალიან კარგია. შვედეთში ტესტები გააუქმეს, მაგრამ შემდეგ აღმოჩნდა, რომ ეს შეცდომა იყო. მასწავლებლები მოეშვნენ, ხოლო მოსწავლეებმა მოტივაცია დაკარგეს. ასეთი ტესტები კარგი საშუალებაა სკოლის დამთავრების შემდეგ განათლების ხარისხის შესაფასებლად.

— რუსეთში ამ ტესტებს ხშირად აკრიტიკებენ. ამბობენ, რომ იმის ნაცვლად, რომ მასწავლებლებმა საგანი წაუკითხონ ბავშვებს, მხოლოდ ტესტებისთვის ამზადებენ მათ.

—ეს თუ ასეა, მაშინ ტესტების ხარისხი უნდა გადაისინჯოს. თუ ტესტები კარგად არის შედგენილი და საგნის ცოდნის შეფასებას ისახავს მიზნად, მაშინ ამაში ცუდი არაფერია. ჩვეულებრივ, მოსწავლეთა ცოდნის შემოწმების სისტემა იმით სცოდავს, რომ ტესტებისთვის უბრალოდ დაზეპირებაა საჭირო და არა შინაარსის გაგება. თუ ბავშვებს ასეთი ტესტებისთვის ამზადებენ, მაშინ ეს ცუდია.

—თქვენ იმ მიდგომას აკრიტიკებთ, რომელიც ცდილობს ააშენოს სასკოლო სისტემა, რომელშიც სკოლები და მოსწავლეები ერთმანეთს ეჯიბრებიან და გვთავაზობთ მის შეცვლას სხვა მიდგომით. რა არის თქვენი შემოთავაზების მთავარი არსი?

— ჩემი კრიტიკა არ ნიშნავს იმას, რომ კონკურენცია, სტანდარტიზაცია და ტესტები არ არის საჭირო. ჩემი კრიტიკის არსი უფრო ის არის, რომ თუ კონკურენცია სკოლებს, მასწავლებლებსა და დირექტორებს შორის  საგანმანათლებლო სისტემის ცენტრალურ ელემენტად, ხოლო განათლების სტანდარტიზაცია და ტესტები მთავარ იდეად გადაიქცევა, ეს არასწორი მიდგომა იქნება. მე მხარს ვუჭერ იმას, რასაც ჯანმრთელ კონკურენციას უწოდებენ. მოსწავლეები შეიძლება ერთმანეთს გაეჯიბრონ მეგობრულად, შეეცადონ გააკეთონ რაიმე უკეთ, წაუყენონ საკუთარ თავს უფრო მაღალი მოთხოვნები და არა ისე, რომ თუ ერთი იმარჯვებს, მეორე აუცილებლად აგებს.

 „აზიის სკოლები არ გამოირჩევიან ბედნიერებით“

—ბოლო წლებში ფინური სკოლების ტესტების შედეგებმა საერთაშორისო რეიტინგებში იკლეს. უკვე გაჩნდა ეჭვები ფინური განათლების სისტემის უპირატესობებზე. 

— დიახ, შედეგები გაუარესდა, თუმცა ამ კლების ახსნა ისეთივე რთულია, როგორც ადრე მათი მოულოდნელი ზრდა. თანაც საქმე მარტო ფინეთში არ არის: შედეგები კლებულობს ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (ინგლ. Organization for Economic Co-operation and Development — OECD) წევრ ბევრ ქვეყანაში. შემიძლია ვივარაუდო, რომ ბოლო წლებში, მოსწავლეთა შედეგების კლება საერთაშორისო რეიტინგებში – განსაკუთრებით კი ბუნების შემსწავლელ მეცნიერებებში – სმარტფონების გამო ხდება. მოსწავლეები დღეს თავიანთ დროს უკვე სხვაგვარად ატარებენ – საათობით ჩასცქერიან ეკრანებს, რაც მათ ნაკლებ დროს უტოვებს არა მხოლოდ კითხვისთვის ან სწავლისათვის, არამედ უბრალოდ ფიქრისთვის, განსაკუთრებით კი ძილის წინ. შეუძლებელია ეს გავლენას არ ახდენდეს სწავლაზე. ის, რომ მოსწავლეები და ყმაწვილები გამოუძინებელნი არიან – საშუალოდ ორი საათით ყოველდღიურად – საგრძნობლად აუარესებს სასწავლო მასალების აღქმას. გარდა ამისა, ბოლო ათი წელია, ფინეთში აღარ გვყოფნის სახსრები განათლების სისტემის დაფინანსებისთვის. ბევრი რაიმე უკავშირდება ფულის არქონას.

—მაგალითად, აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების, ვთქვათ ჩინეთის, განათლების სისტემა მკაცრია, ხოლო შედეგები – კარგი, განსაკუთრებით მათემატიკასა და ბუნების შემსწავლელ მეცნიერებებში. რატომ აკრიტიკებენ ამ სისტემას ევროპაში, თუ ის ასეთი ეფექტურია?

—აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნების უმრავლესობაში, განათლების სისტემა კარგ შედეგებზე გადის. ეს სიმართლეა. იქაური მოსწავლეები განსაკუთრებით ბეჯითები არიან და სწავლაზე დიდ დროს ხარჯავენ ჩვენს მოსწავლეებთან შედარებით. სამხრეთ კორეაში, იაპონიაში, სინგაპურსა და ჩინეთში მოსწავლეების უმრავლესობა სკოლაში დღეში ორჯერ მიდის – პირველად დილით, მეორედ – საღამოს, დღის შესვენების შემდეგ. ჩემი კოლეგები და მეგობრები ჩინეთიდან და სინგაპურიდან მეუბნებიან, რომ ბეჯითი სწავლების სტიმულს გამოცდების განსაკუთრებული სიმკაცრე წარმოადგენს. ამ გამოცდებს ძალიან სერიოზული გავლენის მოხდენა შეუძლია მოსწავლეების მომავალზე. ამ გამოცდებზე წყდება, მაგალითად, შეძლებთ თუ არა კარგ უნივერსიტეტში მოხვედრას. მეორე მხრივ, შეიძლება იმასაც დავუკვირდეთ, რამდენად ბედნიერი და ჯანმრთელი არიან მოსწავლეები, როდესაც განათლების სისტემა მათზე ასეთ ზეწოლას ახორციელებს. OECD-ის სტატისტიკა გვიჩვენებს, რომ, რაც უფრო კარგია ქვეყანაში ტესტების შედეგები, მით უფრო უბედურად გრძნობენ თავს მოსწავლეები: ცხოვრებით კმაყოფილება – მაჩვენებელი, რომელიც ბედნიერებასთან არის ახლოს – კლებულობს აკადემიური შედეგების ზრდასთან ერთად. ეს ნათლად ჩანს სამხრეთ კორეაში, სინგაპურში და ჩინეთში. აღმოსავლეთ აზიის სკოლებზე ვერ იტყვი, რომ ბედნიერი არიან.

—რა უფრო მნიშვნელოვანია – ბედნიერება თუ მაღალი შედეგები?

—საკუთარ შვილებს ჰკითხეთ. ჩემი ბიჭები მაშინვე გიპასუხებენ, რომ სურთ ბედნიერი, რამით გატაცებული და ჯანმრთელი იყვნენ. თუ ამ კითხვას სერიოზულად პოლიტიკოსებსა და მშობლებსაც დაუსვამთ, ერთადერთი სწორი პასუხი იქნება: ბავშვები ჯანმრთელი უნდა იყვენ, თავს კარგად გრძნობდნენ და ესმოდეთ ცხოვრების არსი.

—მაგრამ ამ მკაცრი საგანმანათლელო სისტემის შედეგად, შესაძლოა აღმოსავლეთ აზიის ქვეყნები უფრო წარმატებულნი გახდნენ, გაუსწრონ დასავლეთს ბიზნესში, ტექნოლოგიებში და მეცნიერებაში და უფრო მეტად გამდიდრდნენ.

—არ მგონია. შემოქმედებით აზროვნებასა და ინოვაციებს, არასტანდარტულად აზროვნების უნარს, მეტი შანსები ჰქონდეს იმ ქვეყნებში, სადაც განათლების სისტემის საფუძველს ბედნიერება, კეთილდღეობა და მოქნილობა ქმნის. ბევრი ჩემი კოლეგა ამბობს, რომ თუ ჩინეთში ბავშვების სწავლებას ასე გააგრძელებენ, მათ ვერასოდეს ეყოლებათ მნიშვნელოვანი სამეცნიერო ინოვაციების ავტორები. განათლების ასეთი სისტემა ავიწროებს ბავშვების აზროვნების ჰორიზონტს. ისიც უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ბევრმა ცნობილმა ჩინელმა მეცნიერმა საუნივერსიტეტო განათლება აშშ-სა და ევროპაში მიიღეს. არ მგონია, რომ დასავლეთის ქვეყნებს სჭირდებოდეთ აღმოსავლეთ აზიის საგანმანათლებლო სისტემის მიმართულებით მოძრაობა. ჩვენი კულტურები მნიშვნელოვნად განსხვავდებიან. უნდა გამოვიყენოთ ის ძლიერი მხარეები, რომლებიც ჩვენს ქვეყნებს (ფინეთსა და რუსეთს) აქვთ. თუ კულტურის სიმდიდრეს სწორად გამოვიყენებთ – ფერწერას, მუსიკას, დრამატურგიას, ლიტერატურას, ეს დიდად დაეხმარება ეკონომიკურ კეთილდღეობას.

მასალა მოამზადა ლევან ალფაიძემ

ენა ტბას მაგონებს – ვეება რეზერვუარს, რომელშიც განუწყვეტლივ ჩაედინება წყალი, მაგრამ მაინც ერთსა და იმავე დონეზე დგას. ნაპირიდან მოშორებით, სიღრმეში, გაცილებით სუფთაა, ვიდრე ნაპირთან – აქ, თავთხელში,  ათასი ჯურის ადამიანი დააბიჯებს და ამღვრევს.

ახლებს ბევრი ძველი სიტყვის მნიშვნელობა არ ესმით, ძველებს კი – ახლების ლექსიკის მნიშვნელოვანი ნაწილი. ასე იყო დასაბამიდან, ასეა დღესაც და ასე იქნება მარად. რუსთაველის ეპოქაშიც იარსებებდა „საჩოთირო“ სიტყვების სია… ჩანს, ასეთია ენის „მუდმივობის კანონი“. ერთი მიდის და მის ადგილას სხვა მოდის – უცხო ჟღერადობით, ახალი თუ განახლებული მნიშვნელობით…

ენის სიწმინდეს ყველა დროსა და ქვეყანაში ჰყავდა მცველები. კონსერვატორები მაღალ ბარიკადებს უშენებენ „მომხდურ“ სიტყვებს, მაგრამ ამაოდ: ენა ღვარცოფივითაა – ჯებირით, რა მტკიცეც უნდა იყოს, დიდხანს ვერ შეაკავებ; უმჯობესია, გზის ასაქცევი მისცე, ახალ კალაპოტში გადააგდო მისი დინება, რომ არ წაგლეკოს. მავანნი ამბობენ, ენა ცოცხალი ორგანიზმია, რომელიც მუდმივად უნდა იცვლებოდეს და იზრდებოდესო. ცხადია, მაგრამ არა ქაოსურად შემოჭრილი სიტყვების ხარჯზე. ქართულ სალიტერატურო ენას დაღი დაასვა სხვადასხვა ხალხის საქართველოში მრავალსაუკუნოვანმა ბატონობამ. დღეს ამის საშიშროება თითქმის აღარ არსებობს, მაგრამ ვითარდება ტექნოლოგიები და ენასაც სიტყვათა უფრო დიდი და საშიში ნაკადი აწყდება. შოთას, ვაჟასა და გალაკტიონის მოქნილი და მდიდარი ენა მწირია ტექნოლოგიური ტერმინებით, ახალ-ახალი მიღწევები და მათი აღმნიშვნელი სიტყვები კი ისეთი სისწრაფით ჩნდება, რომ ხშირად ნეოლოგიზმს ბარბარიზმისგან ვეღარ ვარჩევთ… ამ სფეროს მოწესრიგება ენის სპეციალისტების საქმეა, მაგრამ არსებობს ბარბარიზმები, რომლებთანაც მხოლოდ ლინგვისტები ვერაფერს გახდებიან, თუ ტექნიკური დარგის სპეციალისტებიც არ წავეშველეთ. არ ვიცი, რა შეიძლება დავარქვათ ასეთ სიტყვებს – ნეოტექნობარბარიზმები?

უკეთ რომ მიხვდეთ, რა მაწუხებს, რამდენიმე მაგალითს მოვიყვან. დღეს ყველა 4Х4 გამავლობის მანქანას ჯიპს ვეძახით და ბავშვის ყველა ჰიგიენურ საფენს – პამპერსს. სინამდვილეში „ჯიპიც“ და „პამპერსიც“ კონკრეტული კომპანიებია – თითო იმ მრავალთაგან, რომლებიც განსაზღვრული სახის პროდუქციას აწარმოებენ. არ შეიძლება არსებობდეს „ოპელის“ ჯიპი, „ჰაგისის“ პამპერსი… სიტყვა „ქსეროქსი“დღეს ძალიან გავრცელებულია. უფრო მეტიც: ის ერთდროულად აღნიშნავს ასლგადამღებ აპარატსაც და თვით ასლსაც. ზმნური ფორმაც მოვუძებნეთ – „დაქსეროქსება“. ესეც შეცდომაა. ჯერ ერთი, კომპანია „ქსეროქსი“, ასლგადამღებ აპარატებთან ერთად, ბევრ სხვა პროდუქტსაც აწარმოებს. მეორე: „ქენონის“ ფირმის ასლგადამღები მოწყობილობა რომ მქონდეს, როგორ უნდა მომმართოს მომხმარებელმა – „თუ შეიძლება, ქენონზე დამიქსეროქსეო“?

კიდევ ერთი ფართოდ გავრცელებული სიტყვაა „დაგუგვლა“. საძიებო პლატფორმად www.bin.com რომ გამოვიყენო, რა უნდა ვთქვა – ბინში დავგუგლე-მეთქი? ამ ტიპის გამოთქმები არა მხოლოდ ენობრივად, არამედ შინაარსობრივადაც უაღრესად მცდარია.

ასეთი მაგალითი ქიმიიდანაც არაერთი შეიძლება მოვიყვანოთ. ავიღოთ თუნდაც ყველასთვის კარგად ნაცნობი ცელოფანი. ამ სიტყვას დღეს თითქმის ყველა შეცდომით იყენებს. უმეტესობისთვის პოლიეთილენიც ცელოფანია და მისგან დამზადებული პარკიც, ხოლო მას შემდეგ, რაც პოლიეთილენის წინააღმდეგ ეკოლოგიური ოსტრაკიზმი დაიწყო, ცელოფანსაც კეთროვანივით ვუყურებთ და ლამისაა, მასაც იგივე დანაშაული დავაბრალოთ, რაც პოლიეთილენმა „ჩაიდინა“.

პოლიეთილენი ნავთობპროდუქტებისგან მიღებული პოლიმერია, აქვს ძალიან მდგრადი აღნაგობა და შეუძლია, საუკუნეობით გაუძლოს სხვისთვის გაუსაძლის პირობებს. ცელოფანი კი, მართალია, მოდიფიცირებული, მაგრამ მაინც ბუნებრივი წარმოშობის გლუკოზის ბაზაზეა მიღებული. პოლიეთილენის მსგავსად, მასაც საკმაოდ კარგი ტექნიკური თვისებები (გამჭვირვალობა, მექანიკური სიმტკიცე, დრეკადობა და სხვ.) აქვს, მაგრამ, მისგან განსხვავებით, ბიოდეგრადირებადია. უკვე დიდი ხანია, ცელოფანს აქტიურად იყენებენ მზა საკვების შესაფუთად. ნაცისტების „დამსახურებით“ კი მან უამრავი ადამიანის სიცოცხლე იხსნა.

ეს ამბავი 1930-იან წლებში დაიწყო. გრონინგენის ჰოსპიტალში მიიღეს ახალგაზრდა ექიმი ვილემ კოლფი. ჯერ კიდევ ყმაწვილს, ახალბედას, თანატოლი პაციენტი ჩააკვდა ხელში თირკმლის უკმარისობით. ამან ისე იმოქმედა კოლფზე, რომ იმ დღიდანვე დაიწყო პრობლემის მოგვარებაზე ფიქრი, მაგრამ, ექიმთა უმრავლესობისგან განსხვავებით, არა მედიკამენტური, არამედ საინჟინრო გზის ძიებას მიჰყო ხელი: გადაწყვიტა, ხელოვნური თირკმელი შეექმნა. ათ წელზე მეტი მოანდომა საკითხის თეორიული თუ პრაქტიკული ასპექტების შესწავლას, სათანადო კონსტრუქციის მოფიქრებასა და შესაბამისი მასალის მოძიებას. თითქმის ყველაფერს რომ მოუყარა თავი, ომი დაიწყო. მთავრობის ნაცისტური პოლიტიკის გამო კოლფმა თავი გაარიდა გრონინგენს და ერთ პატარა, მიყრუებულ ქალაქში გადაბარგდა, იქ გააგრძელა სამედიცინო პრაქტიკა და არც ხელოვნურ თირკმელზე ფიქრი შეუწყვეტია, თუმცა პატარა ქალაქში ჩანაფიქრის ხორცშესხმა უფრო მეტად გაუჭირდა. პროცესის მთავარი და, ამასთანავე, ყველაზე რთული ნაწილი სისხლის „გაფილტვრა“ იყო. ფილტრს ისეთი წვრილი ფორები უნდა ჰქონოდა, რომ მხოლოდ განსაზღვრული იონები გაეტარებინა (დღეს ასეთ მასალებს მემბრანებს ვუწოდებთ). ბევრი ეძება თუ ცოტა, შესაფერის მასალას საყასბოში მიაგნო. ეს იყო ცელოფანი, რომელშიც ძეხვეულს ახვევდნენ… ექსპერიმენტი წარმატებით დასრულდა: თირკმლის უკმარისობით დაავადებული ჯერ ერთი ადამიანი გამოგლიჯეს სიკვდილს ხელიდან, მერე – კიდევ რამდენიმე, მერე და მერე კი ალბათ ათასები, მილიონები… ცხადია, კოლფის გამოგონება – დიალიზის აპარატი – დღეს სულ სხვანაირად გამოიყურება და მასალაც უფრო დახვეწილია, ვიდრე ფარშის გასახვევი უბრალო პოლიმერი, მაგრამ ცელოფნის ამაგის დავიწყება უსამართლობა იქნება.

იაკობ ცურტაველიდან დღემდე მრავალ შემოქმედს უჩვენებია თავისი სიტყვის სახსარი. გაივლის წლები და კიდევ არაერთი საინტერესო მხატვრული ტექსტი დაიწერება ჩვენი შთამომავლების თვალწინ… ქართული ენა თითქოს მართლაც პოეზიისა და მწერლობისთვისაა შექმნილი, მაგრამ ცხოვრება, მისი ყაიდის ცვლილება გვაჩვენებს, რომ დიდი ტექნოლოგიური გაქანების ეპოქაში ტექნიკურ ტერმინოლოგიას კიდევ უფრო დიდი როლი დაეკისრება და უმჯობესია, ის ქართული ენის ორგანული ნაწილი გახდეს.

მასწავლებელმა მოსწავლეებისთვის მრავალფეროვანი, საინტერესო და სასიამოვნო სასწავლო გარემო უნდა შექმნას, თანამედროვე განათლების სისტემა  ტექნოლოგიების მიზანმიმართულ გამოყენების მეტ შესაძლებლობას აძლევს მოსწავლესა და მასწავლებელს, რაც საგანმანათლებლო პროცესს უფრო ხელმისაწვდომს ხდის.

აღსანიშნავია, რომ  ,,ეროვნული სასწავლო გეგმის სწავლა-სწავლების მიზნებია მოსწავლეს განუვითაროს  გამჭოლი უნარები და ღირებულებები. კერძოდ, ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება“.

აღნიშნულიდან გამომდინარე მასწავლებელმა უნდა იზრუნოს მოსწავლეთა ციფრული მოქალაქეობის განვითარებაზე სწავლების დაწყებითი საფეხურიდან.

სასწავლო პროცესში  ციფრული რესურსების გამოყენების უპირატესობა თვალნათელია, თუ მას გამოვიყენებთ მიზნობრივად, მოვარგებთ გაკვეთილის სასწავლო მიზანსა და მოსწავლეთა საჭიროებებს. კერძოდ, კომუნიკაციის სიმარტივე, მრავალფეროვანი ეფექტები, ყურადღების  კონცენტრაცია და მობილიზება, მოსწავლის დაინტერესება, მოსწავლის გააქტიურება, მოტივაციის ამაღლება, სსსმ  მოსწავლის  ჩართულობის გაზრდა და ა. შ.

მრავალი საინტერესო აქტივობა შეიძლება მოიფიქროს  მასწავლებელმა ამ კომპეტენციის განვითარებისათვის, ერთ-ერთი კი გახლავთ  ონლაინინსტრუმენტების გამოყენება საგაკვეთილო პროცესში.

სტატიის მიზანია მასწავლებლის პროფესიული განვითარება, სწავლა-სწავლების ახალი მეთოდის გაზიარება კოლეგებისთვის.

პროექტი ,,ციფრული სკოლა – საქართველო“ ჩემთვის ძალიან საინტერესო პროექტი აღმოჩნდა. მან საშუალება მომცა გავცნობოდი სხვადასხვა ციფრულ ინსტრუმენტს, რომელსაც გავეცანი და საგაკვეთილო პროცესში დავნერგე კიდეც.

მინდა გაგაცნოთ, ონლაინ ინტერაქტიული თამაშის ვებ-გვერდი  kahoot.com, რომლის გამოყენებით დაგეგმილი გაკვეთილების სიხშირემ და სისტემატურობამ მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია მოსწავლეთა აკადემიური უნარების გაუმჯობესებაზე. კერძოდ, მოსწავლეები ხალისით სწავლობდნენ ამა თუ იმ საკითხს, თუ ელოდნენ თამაშს, რომელიც ამ საკითხის ცოდნის ირგვლივ იქნებოდა აგებული. გარდა ამისა, ცოდნასთან ერთად, ასეთი გაკვეთილები, მოსწავლეებში ყურადღების მობილიზებას უწყობს ხელს და  სწრაფი რეაგირების უნარსაც ავითარებს.

ვებ-გვერდზე პირადი მონაცემების რეგისტრაციის შემდეგ მასწავლებელს საშუალება აქვს შექმნას თამაშები და გამოიყენოს საგაკვეთილო პროცესში.

თამაშისთვის აუცილებელია: პროექტორი, კომპიუტერი, გამართული ინტერნეტი, მოსწავლეებისთვის კომპიუტერები ან ტელეფონები.

მასწავლებელი წინასწარ ქმნის სავარჯიშოებს, შემდეგ კი გაკვეთილზე იყენებს სასწავლო მიზნიდან გამომდინარე. საკლასო ოთახში, ვებ-გვერდის მეშვეობით,  მასწავლებელი უზიარებს  მოსწავლეებს ტესტს. პროექტორით გაშუქებულ ეკრანზე ჩნდება შექმნილი ტესტი, მოსწავლეები აკვირდებიან და ნიშნავენ ბუკში ან ტელეფონში შესაბამის სწორ პასუხს. ტესტის დასრულების შემდეგ ეკრანზე ჩნდება  მოსწავლეთა რეიტინგი. დიდი ემოციები გამოიწვია მეორე კლასში ამ ინტერაქტიულმა თამაშმა.

• პირველიტესტირება ,, kahoot-ის “გამოყენებით:

მეორე კლასში ე.წ ,,ბუკის დღე” იყო. ამ დღეს ყველა მოსწავლისთვის სავალდებულოა ბუკის მოტანა.

გაკვეთილი დაიწყო. მოსწავლეებს ვთხოვე, ყურადღებით ენახათ  ვიდეო, რომელიც  სპეციალურად მოვამზადე მათთვის. ვიდეომ პირველი შთაბეჭდილება მოახდინა.

–მასწ, ციფრული რესურსი რა არის? -იკითხეს გაკვირვებით.

–ციფრები  ვიცით, მასწ!

რეაქციას ველოდი. ავუხსენი რაც იყო.

– ეს ვიდეო როგორ შექმენით, მასწ?

-თქვენც შექმნით, მაგრამ სანამ იქამდე მივალთ, თქვენ ციფრული ნაბიჯებით უნდა იაროთ წინ, ისწავლოთ ტექნოლოგიების  სწორად გამოყენება.

დღეს გაგაცნობთ საინტერესო თამაშს. ტესტირების პროცესში გამოჩენილმა ემოციებმა მოლოდინს გადააჭარბა.

მოკლე ხანში მივიღეთ შედეგი:

• მოსწავლეებში ციფრული წიგნიერების უნარის განვითარება;
• მოტივაციის ამაღლება;
• ყურადღების მობილიზება;
• ხალისიანი სასწავლო გარემო;
• მოსწავლეთა რეაგირების უნარის გაუმჯობესება;

გამოყენებული ლიტერატურა:

1.ეროვნული სასწავლო გეგმა-  https://ncp.ge/

2. ვებ-გვერდი ,, ციფრული სკოლა საქართველო“ https://dgturn.wordpress.com/

ABC მოდელი და ქცევაზე მუშაობის დოკუმენტაცია[1]

მოდელი, რომლის შესახებაც სტატიაში გვსურს საუბარი, შემუშავებულია ქცევაზე დაკვირვებისთვის და მოიცავს იმ სიტუაციური ფაქტორებისა თუ ცვლადების აღრიცხვას, რომლებიც წინ უძღვის ან მოსდევს კონკრეტულ ქცევას. აღნიშნული დოკუმენტი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია ინკლუზიურ კლასებში სპეციალური თუ საგნის მასწავლებლებისთვის რთული ქცევის ბავშვებთან მუშაობის დაწყებისას ასეთი ქცევის მართვისა და პრევენციისა. მას საფუძვლად უდევს ბერას ფრედერიკ სკინერისეული „რესპონდენტული“ ანუ საპასუხო ქცევის ტიპი, რომელშიც სტიმული ყოველთვის წინ უძღვის რეაქციას.

საზოგადოდ, უნდა ითქვას, რომ ქცევაზე დაკვირვების მიდგომა განათლებაში ქცევის ფსიქოლოგიის გზით ჩნდება. ბიჰევიორისტები[2] მიიჩნევდნენ, რომ ფსიქოლოგიამ უნდა შეისწავლოს მხოლოდ უშუალო დაკვირვებისთვის მისაწვდომი მოვლენები და ვინაიდან ცნობიერების შესწავლა კვლევის მეცნიერული მეთოდებით შეუძლებლად მიაჩნდათ მისი „დაფარულობისა და სუბიექტურობის გამო“, მეცნიერული ფსიქოლოგიის შესწავლის საგნად ადამიანის ქცევას სახავდნენ. დღესდღეობით კოგნიტიურ თუ ჰუმანისტურ მოძღვრებებთან მიმართებით XX საუკუნის დასაწყისში ჩამოყალიბებული ამ მოძღვრების თანამედროვე სასკოლო განათლებაში გამოყენება ყველაზე ეფექტურია პრობლემური ქცევის შეცვლაზე მიმართული ეფექტური სტრატეგიების შემუშავებისთვის, ქცევის შეფასებისა და ანალიზისთვის, რამდენადაც ქცევის შეფასება ემსახურება პრობლემური ქცევის ფუნქციის განსაზღვრას.

ქცევის შეფასების პროცესში ერთ-ერთ მნიშვნელოვან ინსტრუმენტს წარმოადგენს ABC მოდელით შექმნილი ფორმა, რომელიც მოიცავს დაკვირვებას ქცევაზე და იმ სიტუაციური ფაქტორებისა თუ ცვლადების აღრიცხვას, რომლებიც წინ უძღვის ან მოსდევს კონკრეტულ ქცევას.

ABC მოდელში A (Antecedent) აღნიშნავს წინაპირობას, B (Behavior) – ქცევას, ხოლო C (Consequence) – შედეგს.

წინაპირობა[3] განიმარტება როგორც ქცევის წინმსწრები ნებისმიერი მოვლენა ან გარემოება. წინაპირობის გრაფაში აღიწერება ქვევის წინმსწრები მიზეზი. ქცევა აღიწერება კონკრეტული ცნებებით, დეტალურად, ინტერპრეტაციების გარეშე. მაგ., რამაზი უყვირის საბას; ლუკა თანაკლასელს რვეულს პარავს; სანდრო მუხლებზე დგება და ყვირის და ა. შ. ABC მოდელში ქცევის ზუსტი განსაზღვრისას ბავშვთან დაკავშირებული ყველა პირისთვის იოლდება მისი კონკრეტული ქცევის ამოცნობა, დაკვირვება და ინტერვენციის გეგმის შემუშავება. შედეგი მოსდევს ქცევას და სწორედ მისი მეშვეობით დგინდება მაპროვოცირებელი და ქცევის შემანარჩუნებელი ფაქტორები.

ფსიქოლოგები გვაფრთხილებენ, რომ შედეგებმა შესაძლოა განამტკიცოს არასასურველი ქცევა და მთავარი კითხვა, რომელი უნდა დავსვათ, ასეთია: რას იღებს ბავშვი ამ ქცევის საშუალებით? თუ შედეგი სუბიექტისთვის სასურველია, ქცევა კვლავ გამოვლინდება. თუ არასასურველია – ჩაქრება.

ქცევის შედეგების განსაზღვრისთვის დამხმარე კითხვებია:

• რა გამოიწვია ქცევამ?
• რა გააკეთეს ან თქვეს გარშემო მყოფებმა, თუკი ქცევა სოციალურ სიტუაციაში აღმოცენდა?
• ხომ არ წამოიწყო ან, პირიქით, შეწყვიტა სხვა პირმა ინდივიდთან ინტერაქცია?
• მიიღო თუ არა ინდივიდმა რაიმე?
• დაკარგა თუ არა ინდივიდმა რაიმე?
• ხომ არ დაიწყო ან შეწყდა აქტივობა ინდივიდის ქცევის შემდგომ?
• შეიცვალა თუ არა გარემო ან გარემო პირობები?

ABC მოდელის სრული ფორმა ასე გამოიყურება:

განმახორციელებელი : _______________________

დაკვირვების ადგილი: _______________________

მოსწავლე: __________________________________

სპეციალისტები მიგვითითებენ, რომ ABC ფორმატით ქცევაზე პირდაპირი დაკვირვება უნდა გაგრძელდეს მანამდე, სანამ მიღებულ მონაცემებზე დაყრდნობით არ მოხდება ცვლადებს შორის მიმართებისა და გარკვეული კანონზომიერების აღმოჩენა. გამონაკლისია ის ქცევები, რომლებიც ზიანს აყენებს თავად ბავშვს ან მის გარშემო მყოფებს.

მიჩნეულია, რომ სასურველის მიღება ან არასასურველის თავიდან აცილება წარმოადგენს ქცევის ძირითად ფუნქციას, მიზანს, შემანარჩუნებელ ფაქტორს. სასურველი ქცევის შედეგი არ უნდა იყოს დამაჯილდოებელი. თუ ქცევა მეორდება, შედეგი დამაჯილდოებელია. ადამიანი აღნიშნული ქცევით ან რაიმე სარგებელს იღებს, ან არასასურველ ქმედებას და/ან ემოციას იცილებს თავიდან.

სპეცმასწავლებლების გამოცდილება ცხადყოფს, რომ ABC მოდელი აადვილებს რთული ქცევის ბავშვებთან მუშაობას და მათი ქცევის მართვას. ქცევის მართვის ეფექტური სტრატეგიების შემუშავების გარანტია ABC ფორმატით ქცევის წინაპირობებისა და შედეგების იდენტიფიცირება და ანალიზი, რომელსაც სპეციალური მასწავლებელი მოსწავლის მშობელთან, დამრიგებელსა და საგნის მასწავლებლებთან თანამშრომლობით ნერგავს და სახავს წარმატების მიღწევის გზებს.

ჩვენს მოდელში წარმოდგენილი ქცევებიც სულაც არ არის გამოგონილი. მასში გამოგონილი მხოლოდ მეორეკლასელი ბავშვის სახელია. ბავშვისა, რომელიც ახლა მეექვსე კლასშია და სამაგალითოდ იქცევა.

გარდა ABC ფორმატის წარმოებისა, ბავშვის ქცევაზე მუშაობისას ასევე მნიშვნელოვანი დოკუმენტია

ქცევაზე მუშაობის გეგმა[4].

ის შემდეგნაირად უნდა შევავსოთ:

ბავშვის სახელი, გვარი: __________________

ბავშვის ასაკი ____________________________

დიაგნოზი _______________________________

აკადემიური უნარები: ______________________________________________________

___________________________________________________________________________

სოციალური უნარები: ______________________________________________________

___________________________________________________________________________

ინფორმაცია ოჯახის შესახებ ________________________________________________

___________________________________________________________________________

დამატებითი ინფორმაცია : _____________________________________________________

______________________________________________________________________________

ქცევის მიზანი/მოტივი:

_______________________________________________________________________

ჩამანაცვლებელი/სასურველი ქცევა:

____________________________________________________________

ჩარევის სტრატეგია (რა არის გასაკეთებელი, მიზანი):

___________________________________________

იმედს ვიტოვებთ, აღნიშნული დოკუმენტაცია დაეხმარება სპეციალურ მასწავლებლებს თავიანთი რთული სამუშაოს წარმატებით შესრულებაში – ის ხომ მსოფლიოში აღიარებული ექსპერიმენტატორისა და ვირტუოზი მომთვინიერებლის, ბერას სკინერის გამოცდილების ნაყოფია. და თუ, მასავით, მტრედს რამდენიმე წუთში ცეკვას ვერ ვასწავლით, ის ხომ ნამდვილად შესაძლებელია, ჩვენი მოსწავლეების რთული ქცევა ვმართოთ და ის ყველასთვის სასურველი შედეგებით ჩავანაცვლოთ.

[1] მცირე ხნის წინ სპეციალური მასწავლებლების ასოციაციის გვერდზე აღნიშნული მოდელის ხსენებამ დიდი ინტერესი გამოიწვია. ამ წერილის მომზადებაც სწორედ აღნიშნულმა ინტერესმა განაპირობა.

[2] ჯ. უოტსონი, ე. თორნდაიკი, ბ.ფ. სკინერი

[3] ამ საკითხს ჩვენი ცალკე წერილი მიეძღვნა.

[4] აღნიშნული დოკუმენტაციის შესახებ ვხელმძღვანელობთ მაკლეინის ასოციაციის მიერ გამოცემული სატრენინგო კრებულით „ქცევის მართვა“ (თბილისი, 2017) და ამავე ტრენინგზე მიღებულ ცოდნასა და დანერგილ გამოცდილებას, მათივე თხოვნით, სიამოვნებით ვუზიარებთ ინკლუზიური განათლების დარგში მომუშავე სპეციალიტებს, რომლებისთვისაც საინტერესო და რამდენადმე მიუწვდომელია აღნიშნული ფორმები.

რა არის წუთისოფელი, თუ არა ათასჯერ აღმოჩენილი ჭეშმარიტებების ახლად და მხოლოდ ჩვენთვის დამახასიათებლად აღმოჩენის სიხარული. ვინ არის მწერალი? ის, ვინც ამ მრავალჯერ აღმოჩენილი წუთისოფლის თავისუბურად წარმოსახულ მოდელს გვთავაზობს. ბებერ სამყაროშიც არაფერია ახალი და საინტერესო, მხოლოდ ეს ინდივიდუალიზმი, ცხოვრების თავისებური ხედვის კუთხე. ნიკოს კაზანძაკისის რომანი ,,ქრისტეს უკანასკნელი ცდუნება“ სახარების (იქნებ ცხოვრებისაც) ამ პერსონალური ,,წაკითხვის“, ინტერპრეტაციის მორიგი ცდაა. არაა ძნელი წარმოსადგენი, რა აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს ეს წიგნი და რატომ ითხოვდა საბერძნეთის სინოდი მწერლის განკვეთასა და ანათემაზე გადაცემას.

,,ჩვენ კი, ანგელოზები, ზეციდან ხშირად ვსტუმრობთ მიწას, რათა ცოტა სული მოვითქვათ“ _ ამბობს ქრისტეს მფარველი ანგელოზი. ეს ამსოფლიური ხიბლი თავიდან ბოლომდე გასდევს ნაწარმოებს, რომლის სათაურადაც სწორედ ესაა გამოტანილი: სიცოცხლე, ადამიანად ყოფნის სიტკბო,  მარტივი, ჩვეულებრივი გზა – სიყვარული და გამრავლება – როგორც ყველაზე დიდი ცდუნება ღმერთის კაცის სხეულში ყოფნისას. მაგრამ სიცოცხლე ამ წუთისოფელში მარტო ტკბობა როდია, ის სასტიკიცაა, დაუნდობელიც, რადგან ადამიანები არასოდეს პატიობენ, თუ „სიკეთე გსურდა მათთვის, ხსნა გსურდა“. ამიტომაცაა, რომ ცხოვრება ჯვრის ზიდვაა. თუ მოთმინებით, სიყვარულითა და რწმენით ვატარებთ მას, ერთ მშვენიერ დღეს, როგორც მწერალი გვეუბნება, ის, ცხოვრება, როგორც ტვირთი, ჩვენს მხრებზე ფრთებად გარდაისახება. მაგრამ ერთიცაა: ხანდახან ფრთები უფსკრულის მოხილვის შედეგ გამოესხმევა კაცს და არც სასწაული აღესრულება უსისხლოდ…

ეს არის წიგნი ადამიანობის სიმძიმეზე, საიდუმლოსა და დღესასწულზე, ადამიანად ყოფნის სიძნელეზე, სევდაზე, ორჭოფობასა და დაეჭვებაზე. ცხოვრება ხშირად ერთმანეთში გარდამავალი ორსახოვნებაა და მასში ძნელია ღმერთისა და დემონის ერთმანეთისგან გარჩევა, რადგან ხდება ისიც, რომ ,,ისინი სახეებს ცვლიან ხოლმე“, ღმერთი ბნელად იქცევა, დემონი კი ნათელი ხდება, მხოლოდ საბრალო ადამიანს ამ დროს გონება აქვს ამღვრეული და არ იცის, საით წავიდეს, რომელი გზა აირჩიოს (აქ გვახსენდება ნაწარმოების ერთ-ერთი გმირი, უდაბნოს მონასტრის წინამძღვარი, „მზისაგან და მარხვისგან გამომხმარი“ იოაკიმი, ღმერთზე დამდურებული, რომელსაც უნდა მოკვდეს, რომ გათავისუფლდეს სხეულის ტვირთისაგან, რომ მისმა სულმა, ანუ ნამდვილმა იოაკიმმა ღმერთი იხილოს და მოახსენოს მას თავისი სამდურავი). წუთისოფელი ხომ ამქვეყნიურისა და მიღმიერის სინთეზია, გადადინება ერთმანეთში: ხანდახან ხილულიც ხდება ,,ქვებით, ბალახითა და ხორცით ნაგები“ სამყარო როგორ თხელდება, გამჭვირვალდება და მის მიღმა ჩნდება სულ სხვა, ცეცხლითა და ანგელოზებით ნაგები ტრანსცენდენტული რეალობა, რომლის მიმართ მწერლის იმედი (ყოველ შემთხვევაში, ნაწარმოების ბოლო ნაწილამდე) კარგად ჩანს ამ ნაწარმოებში: „ღმერთი უსამართლობის საძირკველში, ღრმად მარხავს ხოლმე განმგმირავ და დამცირებულ ყვირილს სამართლიანობისთვის“. ყოველივე ზემოქმულის გამოცდაა, რომ ყოფიერების არსი ტრაგიკულია (,,ეს ღმერთიც რა შავ დღეშია, ჩვენი ვეღარაფერი გაუგია. თევზები არიან და შესთხოვენ: გზას ნუ აგვირევ, უფალო, და ბადეებში ნუ შეგვრეკავო! მეთევზეები პირიქით შესთხოვენ: გზა აურიე, უფალო, თევზებს და ბედეებში შერეკეო!“)…

ამ წიგნის მთავარი პერსონაჟი, ადამიანებთან ერთად, ღმერთიცაა, რომელიც ხან ხილულია და გიძლიერებს რწმენას, ხან კი თითქოს ხელს იღებს მათზე ზრუნვაზეც კი, ვინც იდეას ეწირება (გავიხსენოთ, რას ამბობს ავტორი ზილოტზე, რომელიც ეგზალტირებულ ბრბოს მესია ჰგონია, თავისი ასკეტიზმის გამო: „მაგრამ უეცრად, ღმერთმა მასზე ზრუნვა აღარ ინება“). მთელი ეს რომანი მწერლის, როგორც რიგითი მოკვდავის თვალსაწიერიდან, ცდაა არსთა წყობაში გარკვევისა. საოცრად პოეტურადაა დანახული იერუსალიმი, წმინდანთა მიწა, ისევ ღვთაებრივისა და მიწიერის გადაწნეხვით: „ხედავდა იერუსალიმს, არა ამჟამინდელს – დაცემულსა და წაბილწულს, არამედ მომავლის წმინდა იერულსალიმს, შვიდი ტრიუმფალური კოშკითა და შვიდი მფარველი ანგელოზით დამშვენებულს, რომლის ფერხთქვეშაც განრთხმულიყო დედამიწის სამოცდაჩვიდმეტი ერი“.

ადამიანთა სამყაროს მახასიათებლებია ღმერთის, სასწაულის, მესიის მოლოდინი და ეს კარგად ჩანს კაზანძაკისის ამ თხზულებაში. აქ საუბარია, ღმერთთან, როგორც ზღვის მორევთან, მეტისმეტი მიახლოების საშიშროებასა და მასთან წილნაყარობის, ე.წ. წმინდა სიშმაგეზე. აქედან გამომდინარე, მოცემულია ცხოვრების ხატი, რომელშიც „გონიერება და სიგიჟე, ჯვარი და ფრთები, ღმერთი და კაცი“, რწმენა და ურწმუნოება, ცოდვა და უცოდველობა ერთმანეთში არეულა. პეტრე იესოს ბედს არ შეჰნატრის, რადგან ნაწარმოებში იგი ჯვრებს თლის ხალხის გასაკრავად, ფიქრობს, რომ ის უბედურ ვარსკვლავზე გაჩენილა ამის გამო. მართლაც, ყველაფერი ისეა, როგორც სინამდვილეშია: განა, ადამიანებს არ უჭირთ სიკეთისა და ბოროტების ერთმანეთისგან გარჩევა?! განა, საუკეთესოს სისასტიკისთვის, დასასჯელად არ გაიმეტებენ ხოლმე?! ეს კი იმიტომ, რომ წუთისოფლის ბურუსი, უპირველესად, სწორედ იდეალებს ბურავს, ამიტომაც გაგვიჭირდება ხოლმე კაცში ღვთაებრივისა თუ თავად ღმერთის ამოცნობა (გაგვახსენდება, როგორ იხოცებიან სიცილით მეთევზეები ანდრიასა და იოანეს (მოციქულების) ღვთაებრივ მისწრაფებებზე). ძალიან ცოტაა ისეთი ადამიანი, რომელსაც ეძლევა ინტუიციური ,,ცოდნა“ ამ არადედამიწური ამბების შეტყობისა. წიგნში ოსტატურადაა აღწერილი, როგორები შეიძლება იყვნენ ადამიანებად დანახული, სხეულის ტყვეობაში მოქცეული წმინდანები, მოციქულები და თავად ღმერთიც, როგორ დაატარებენ ისინი სხეულის ცოდვიან სიმძიმეს და როგორ ხდება მათი უცნაური მეტამორფოზები ჯერ კიდევ მიწაზე ყოფნისას (,,სიძესავით თეთრი ემოსა. დედამიწა იყო მისი დანიშნული“ – იესოზე).

როგორია ბიბლიურ გმირთა ეს გალერეა, მწერლის მიერ დანახულ-გააზრებული? ძე კაცისა, იესო ქრისტე, თავისი მარტოკაცობის ტკივილით („არ მინდა მარტოობა, დამეხმარეთ!“), სიზმრების მისტიკით, ვნებებითა და საკუთარ თავში კაცის მძლეველი სწრაფვებით, საკუთარი ცოდვების შეგრძნებითა და ამის გამო პასუხისმგებლობით, თავის დადანაშაულებითა და მწერლისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი სურვილით: „მარტო ღმერთი მე არ მყოფნის, ადამიანობაც მინდა!“. ძალიან შთამბეჭდავია მისი ორჭოფობა, ისიც, როგორ ისჯის თავს ლურსმნებიანი ტყავის სალტით, სანამ ღვთის საიდუმლოს ჩასწვდება და კაცში ღმერთი გაიმარჯვებს, სანამ მიხვდება, რომ სიკვდილი დასასრული კი არა, ღვთის უბეში მოხვედრის საშუალებაა. მან დერვიშის გზა აირჩია, რადგან თორმეტი წლის შემდეგ, სულ უნდოდა, წამოსულიყო მშობლების სახლიდან, ყველაფერი მიეტოვებინა, გაეთავისუფლებინა თავი დედის რჩევების, მამის უძლურებისა და გულისგამაწვრილებლად ამაო, ყოველდღიური საზრუნავისგან, „ჩამოეფერთხა ადამიანთა მტვერი ფეხთაგან, უდაბნოში გახიზნულიყო“. საოცარია ის მძაფრი შეგრძნება სიცოცხლისა, რომელსაც ის განიცდის ადამიანურადაც და ღვათაებრივადაც: ,,ხელი გაიწვდინა, კედრის ძლიერ ტანს მოეფერა, შეიგრძნო, როგორ ამოდიოდა ხის სული მისი ფესვებიიდან, კენწერომდე აღწევდა და ნორჩ შტოებად იტოტებოდა. – მშვიდობა, დაო ჩემო, – ჩურჩულებდა“. როგორ ჰგონია მას ხშირად, რომ წუთისუფელი ის ,,ბლანტი ძილია, რომელსაც სიცოცხლეს ვუწოდებთ“, რომ ის თავად სამოთხეცაა, სასწაულიც; როგორც წითლდება იგი სიმორცხვისაგან, ტოლსტოის დადებითი გმირებივით, როგორ ძლიერად უყვარს მარიამ მაგდალინელი და ებრძვის თავში ამ გრძნობას. მისი მაგალითით მწერალი გვასწავლის, რომ უცნაურია ღვთის განგება, რომლის რჩეული ,,გამომხმარ ხეს ჰგავს, ქვებზე რომ ამოსულა და ყველასგან მიტოვებულ-უარყოფილია“; რომ სწორედ ადამიანია ის ზღვარი, სადაც მიწის დასასრული ზეცის დასაწყისია; რომ ღმერთი ადამიანის სხეულის ჭურჭელში ,,წმინდა მკრეხელიც“ შეიძლება იყოს და ა.შ.

საინტერესოა იუდას სახის ავტორისეული ინტერპრეტაცია. იუდა, რომლის დიდი პაპა კაენია, ნაწარმოების მიხედვით, იესოს გამოსაცდელად ასდევნებია და ორჭოფობს (,,ვერც ჭუჭყს უძლებს, ვერც სისხლს, ვერც ხმაურს, ეს არ არის მესია“). იგი იესომ თავისი სიმამაცის გამო აირჩია, რომ შეძლოს უდიდეს სიმწარეს გაუმკლავდეს (,,უნდა გამცე, რათა მოვკვდე!“). იუდას, ბიბლიის ამ ყველაზე შთამბეჭდავი პერსონაჟის ღალატის საფუძველიც ხომ, როგორც სხვა მრავალი ცოდვისა – ადამიანური ეგოიზმია, ჯერ თავო და თავოა, ოღონდ უკვე უღირსი „თავო”. თუ რაღაცისთვის თავის დავიწყება, დაკარგვა არ შეგიძლია, ვერც ჩასწვდები ქრისტეს. ცოდოა მოღალატეობისთვის განწირული ადამიანი. ვაჟა-ფშაველას წიწოლა გაგვახსენდება, ყველას მიერ უარყოფილი (თვით ბუნებისგანაც), თვითონ მწერლის გარდა. ვაჟა მას თანაუგრძნობს. ესეც ერთგვარი თავდავიწყებაა, როცა მსგავს ცოდვას პატიობ. ესაა ის საოცარი ჰუმანიზმი, რომელიც იესოს მსხვერპლშეწირვაშიც გამჟღავნდა. იუდა კი უდიდესი ცოდვილი კაცობრიობის ისტორიაში, კაცთაგან შერისხვისათვის განწირული, საბრალო, ყველაზე დიდი ცრემლი უფლისა.

რაღაც უკმარობის, დაუსრულებლობის განცდას ტოვებს კაზანძაკისისეული მარიამ ღვთისმშობელი, იისფერი თავსაბურავითა და უნუგეშო, ნუშისებრი თვალებით, რადგან ძალიანაა გაჩვეულებრივებული: მისი შეუწყნარებლობა და ყოფითი, მიწიერი რჩევები შვილს ხშირად აშინებს. დედას უჭირს შვილის არაამქვეყნიურობის გაგება („ვაი, იმ დედას, ვისი ვაჟიც სხვებს არა ჰგავს“). თუმცა კითხვისას სულ მახსენდებოდა ლია სტურუასეული: ,,ჩემო ხორბლისფერო ღვთისმშობელო, შუადღის ჯვარი ისეთი მძიმეა“, განსაკუთრებით მაშინ, როცა იგი გაავებული ბრბოსგან შვილის გადარჩენას ცდილობს (,,-ნუ მოუსმენთ! ავადაა…ავად…ავად…“), თუმცა ძნელია, წინ აღუდგე ადამიანთა უცვლელ, ხშირად უარყოფით დამოკიდებულებას დიდი პიროვნებების მიმართ…

ასე მიდიხარ, ავტორთან ერთად, თითქოს სამყაროს ახლებურად შემეცნების გზით რომანის ბოლოსკენ, თუმცა წინ არასასურველი განცდები გელის. ავტორის წყალობით, რომელიც სიღრმისეულად, ამაღელვებლად აღწერდა, როგორ შეიძლება დაიტიოს ღმერთი ვნებებით სავსე ადამიანმა, რომელსაც შია, სტკივა, სურვილები აღეძვრის და ა.შ., თითქოს სრულ გაუგებრობაში აღმოვჩნდებით, რადგან იესო გარდაისახება ტკბობის მოყვარულ დიონისედ („ომს ვუცხადებ მარხვას, უმანკოებას, სიღატაკეს“), მისი ორცოლიანობა (ლაზარედ გარდასახული დაქორწინდება მარიამ მაგდალინელსა და მართაზე და მათგან ჰყავს შვილები) და ქალის მიმართ აღმოსავლური დამოკიდებულება („ქალი ბედნიერი მხოლოდ საზღვრებს შორის არის… ქალი წყლის ავზია და არა წყაროს სათავე“). როგორც მკითხველს, იმედგაცრუებულს გტოვებს და წიგნით მონიჭებული სიამოვნება ნელდება, რადგან ეს არ არის ტრადიცული გაგება ქრისტიანობისა და აღარცაა ქრისტიანობა. თუმცა ეს ყველაფერი ზმანება აღმოჩნდა, ეშმაკის მიერ თავს მოხვეული ცდუნება ჯვარზე გაკრული მაცხოვრისთვის, მაგრამ დასკვნა მაინც ასეთია: გაორებული პოზიცია ბერძენი მწერლისა, რომლიდანაც ეჭვის დემონი შემოგვცქერის, თუ აშკარა ერეტიკოსად არა, ნიცშეანელად მაინც აყალიბებს მას – ქრისტე უფრო ზეკაცადაა წარმოჩენილი, ვიდრე ღმერთად ,,ჭეშმარიტებაა არა ის, რაც ადამიანისგან დამოუკიდებლად არსებობს, არამედ ის, რასაც ადამიანი თავად ქმნის, რადგან სჭირდება”. ძალიან მატერიალისტურად აღიქმება მარიამ მაგდალინელისეული მიწიერი სამოთხე (,,ღმერთს არც კარს ვუმტვრევ, რომ სამოთხის საუკუნო სიხარულზე ვემათხოვრო, ქმარს ვეხვევი და სხვა სამოთხე არც მინდა“). იქნებ ეს მწერლის ხრიკია, გამოსცადოს ჩვენი რწმენის ხარისხი? როგორც ნიცშესთვის, კაზანძაკისისთვსაც „მკვდარია” თუ არა ღმერთი, ძნელი დასადგენია, მაგრამ მწერლის ეს ორჭოფობა გვარწმუნებს, რომ ეს ნიჭიერად დაწერილის წიგნი ძიების პროცესია და იმედია, კარგი პერსპექტივით. ჩვენც, ყველანი, მარადი მაძიებლები არა ვართ? და სწორედ ესაა საინტერესო, ავტორისა არ იყოს (ამას იუდა ამბობს): „თუკი ცხოვრება ჭექა-ქუხილს, ელვას არა ჰგავს, რა თავში ვიხლი ასეთ ცხოვრებას?”.

ეს, უდავოდ, ნიჭიერად დაწერილი რომანი ისტორიულთან ერთად ფსიქოლოგიურიცაა და აღიარებენ კიდეც მასში ფროიდის ფსიქოანალიზის გავლენას. კაზანძაკისისეული სახარების ეს სპეციფიკური გააზრება შემდგომში სხვა მწერლებმაც (ჟოზე სარამაგუ, ერიკ-ემანუელ შმიტი) გაიზიარეს. რაც შეეხება ქრიტიანულ თვალსაწიერს, ის, თუ დამახინჯებული არაა, სიყვარულით თავისუფალი აზროვნებისკენ სწრაფვაა. ყველაზე სანუკვარი თავისუფლებაა ადამიანისთვის და ყველაზე ძნელად მისაღწევი. იქნებ მართალია ნიკოს კაზანძაკისი, როცა აღწერს, რისგანაა შექმნილი თავისუფლების ანგელოზი: „ღვთის წყალობისგან ან მოწყალებისგან? იქნებ მისი სიყვარულისგან? ანდა მისი სიმართლისაგან? არა! იგი – ადამიანის მოთმინების, სიჯიუტისა და ბრძოლისაგან არის შექმნილი!“…