თქვენ სკოლის მასწავლებელი ხართ. ყოველდღე უამრავი საქმე გაქვთ, რაც დიდ ენერგიას მოითხოვს. სახლშიც კი სამსახურზე ფიქრობთ. სასწავლო წლის მეორე ნახევარში ხშირად გიჩნდებათ გამოფიტვის შეგრძნება. მიუხედავად იმისა, რომ ცდილობთ, თავი ხელში აიყვანოთ, ეს თქვენზე ცუდად აისახება. ეს ფსიქოლოგიური და ფიზიკური პრობლემების კომპლექსია – პროფესიული გადაწვა, რომლის ერთ-ერთი თვალსაჩინო სიმპტომია პროდუქტიულობის კლებაც. გადაწვის სინდრომი არა მხოლოდ გადაღლას, არამედ ემოციურ დატვირთვასაც უკავშირდება და საკმაოდ ხშირია სკოლის მასწავლებლებში. თუმცა – ნუ დაფრთხებით. გადაწვის საკითხები გასული საუკუნის 70-იანი წლებიდან კარგად არის შესწავლილი და გამოსავალიც არსებობს.
ალბათ ეს ნაკლებად დაგაშვიდებთ, მაგრამ თქვენ მარტო არ ხართ – პროფესიული გადაწვა ის საერთო პრობლემაა, რომელიც უამრავ პედაგოგს აკავშირებს. სკოლა ძალიან რთული სამუშაო გარემოა და თითოეული მასწავლებლისგან და დირექტორისგან დიდ ემოციურ ჩართულობას, მოსწავლეებთან, კოლეგებთან, მშობლებთან რუტინულ და ინტენსიურ კონტაქტს მოითხოვს.
ამიტომ პროფესიული გადაწვა ნებისმიერი ქვეყნის მასწავლებლის თავის ტკივილია. სასწავლო პოლიტიკის ინსტიტუტის მიერ ჩატარებული კვლევის თანახმად, ყოველწლიურად მასწავლებელთა დაახლოებით 8% ტოვებს სამსახურს. განსაკუთრებით ეს ეხება ახალგაზრდა სპეციალისტებს, რომელთა 40%-მდე პროფესიიდან პირველივე ხუთი წლის განმავლობაში მიდის. სამსახურიდან წასვლის მიზეზი სხვადასხვაა: დაღლილობა, ადმინისტრაციული მხარდაჭერის არქონა, ტესტირების სირთულეები, არადამაკმაყოფილებელი სამუშაო პირობები.
ამერიკელმა ჟურნალისტმა კარალი ადამსმა რამდენიმე მასწავლებელს სთხოვა, გაეზიარებინა მისთვის სასარგებლო რჩევები სტრესთან მიმართებაში. შემდეგ შეადგინა მათი ჩამონათვალი იმისათვის, რომ პროფესიულ გადაწვას გადავურჩეთ:
იპოვეთ ადამიანი, ვისთანაც პრობლემებზე საუბარს შეძლებთ. დოცენტ ჯული ენ ოუენს-ბიორჩს – პორტლენდში Concordia University College-ის უნივერსიტეტიდან, მიაჩნია, რომ კოლეგებთან კარგი ურთიერთობა გვეხმარება დაცულობის განცდის შენარჩუნებაში. მეგან მათისი კი, ინგლისურის პედაგოგი კარლაილიდან, პენსილვანიის შტატიდან, გვირჩევს, არ მოვიტყუოთ თავი, თითქოს ყველაფერი მშვენივრადაა. უმჯობესია, ვიპოვოთ კოლეგა, რომელსაც მივენდობით და ვისთანაც თავისუფლად განიხილავთ პროფესიულ პრობლემებს, წარუმატებლობას. შეიძლება თქვენს კოლეგასაც ჰქონოდა მსგავსი პრობლემა და მან რაღაც გამოსავალი უკვე მონახა.
გამოიყენეთ დროის მენეჯმენტი და შეეცადეთ, გააწონასწოროთ თქვენი სამუშაო და პირადი ცხოვრება. გაკვეთილის ან სასკოლო პროექტის დროს ადვილად ვკარგავთ დროის შეგრძნებას. თქვენ 15 წუთის დახარჯვას გეგმავდით, საბოლოოდ კი ვერც შეამჩნიეთ ერთი საათი როგორ გაგიფრინდათ. თუ ეს ხშირად ხდება, მიეძალეთ სასარგებლო სტატიებს დროის სწორ დაგეგმვაზე და მიჰყევით არსებულ რჩევებს. რა თქმა უნდა, თქვენ გინდათ, იყოთ ძალიან კარგი მასწავლებელი, მაგრამ პირად ცხოვრებასა და მუშაობას შორის წონასწორობის შენარჩუნება ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია. რთულ დროს ეს სტრესთან გამკლავებაში დაგეხმარებათ.
დრო დაუთმეთ თამაშებს. მასწავლებლებს იმდენი განსხვავებული ამოცანის შესრულება უწევთ, რომ სრულად ავიწყდება თამაშები. გეოგრაფიის მასწავლებელი, მაიკ იეითსი ტეხასის შტატიდან, ოსტინგიდან, ყოველთვის ცდილობს, გაახალისოს თავისი მოსწავლეები სხვადასხვა თამაშით. როდესაც გრძნობს, რომ პროფესიული გადაწვის პირასაა, საკუთარი სასკოლო ცხოვრებიდან სასაცილო ისტორიებსაც იხსენებს. ეს მას შეახსენებს, რატომ უყვარს ასე ძალიან თავისი პროფესია.
დაისახეთ პროფესიული განვითარების მიზნები და მიაღწიეთ მათ. ზოგ მასწავლებელს აშინებს ფიქრები კარიერის განვითარებაზე, მაგრამ ეს ცრუ განგაშია. მიზნების დასახვა საშუალებას მოგცემთ, გაიგოთ, რა არის თქვენთვის მნიშვნელოვანი და რას უნდა მიაქციოთ ნაკლები ყურადღება. თქვენ ყოველთვის გეხსომებათ, რატომ არჩიეთ პროფესიად მასწავლებლობა და ეს არ მიგიყვანთ გადაწვამდე.
გახადეთ თქვენი ცხოვრება საინტერესო. თუ დოკუმენტებთან მუშაობამ დაგღალათ, მოიგონეთ რაიმე სიახლე. „თქვენ გაქვთ სტანდარტებით დადგენილი მიზნები, მაგრამ მასწავლებელმა ყოველდღიური სამუშაო შეიძლება უფრო საინტერესო გახადოს“, – ამბობს ქეთი ლამბეტი, კონკორდიის პედაგოგიური კოლეჯის ასოცირებული პროფესორი. იპოვეთ სკოლა, სადაც ადმინისტრაცია მიესალმება მასწავლებლის კრეატიულობას. თქვენ შეიძლება ასპირანტურაში ჩაბარებაც კი მოგინდეთ, სწავლის უახლესი მეთოდებისა და მიდგომების შესასწავლად.
მოუსმინეთ საკუთარ თავს. ეს არ არის მხოლოდ ხმამაღალი და მოდური ფრაზა. თვითზრუნვა მასწავლებლებისთვის მნიშვნელოვანია. შეისწავლეთ იოგა, სტრესის მართვა, ყურადღების კონცენტრირება, იკვებეთ ჯანსაღად. ეცადეთ, დანერგოთ ეს პრაქტიკა ყოველდღიურ ცხოვრებაში.
დაუთმეთ დრო საკუთარ თავს. ჩვენში გავრცელებული სტერეოტიპების თანახმად, მასწავლებელმა მხოლოდ უნდა გასცეს, ის თავის ინტერესებს ყოველთვის მეორე პლანზე სწევს – ასე ფიქრობს მეგან მათისი. ჯანსაღ მასწავლებელს ჯანსაღი კლასიც ჰყავს. „თქვენ უნდა იზრუნოთ საკუთარ თავზე მანამდე, სანამ სხვებზე იზრუნებთ“, – დარწმუნებულია ჯული ენ ოუენს-ბირჩი.
როდესაც თავს უიმედოდ გრძნობთ, მოიძიეთ პერსპექტივები. „კარგი მასწავლებელი რომ იყოთ, ბავშვებთან უნდა გქონდეთ ურთიერთობა, მაგრამ თქვენ ვერ შეძლებთ სამყაროს გადარჩენას“, – ამბობს ქეთი ლამბეტი. ზოგჯერ მასწავლებელი იმდენად ნერვიულობს მოსწავლეებზე, რომ ზედმეტად გულთან ახლოს მიაქვს მათი პრობლემები. უნდა გესმოდეთ, სად შეგიძლიათ დაეხმაროთ და სად – არა. მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლის პასუხისმგებლობაა მოსწავლეების დაცვა, მან, პირველ რიგში, ეს უნდა შეასწავლოს – საკუთარი მოსაზრების ჩამოყალიბება და საკუთარი თავის დაცვა.
ნუ წაიღებთ სკოლიდან შინ ბევრ დავალებას. თუ სახლში მუშაობთ, შეზღუდეთ გაკვეთილების დაგეგმვის დრო და ხშირად დაისვენეთ. უნდა აკონტროლოთ თქვენი დატვირთვა. მიჰყევით მაიკ იეიტსის რჩევას: ნუ წაიღებთ სახლში ბევრ სამუშაოს. „მე ოჯახთან გასატარებელ დროს სამსახურის გამო ვერ შევამცირებ. ის ისედაც ცოტაა. უბრალოდ, მოსწავლეებს წინასწარ ვაფრთხილებ, რომ მათი შეფასებისთვის ცოტა მეტი ხანი დამჭირდება, რადგან სკოლაში შევამოწმებ ყველაფერს. მათ ეს იციან და ესმით“.
იპოვეთ თქვენი სტილი, მაგრამ ზოგჯერ შეცვალეთ კიდეც. „სხვისი სწავლება უფრო ხელოვნებაა, ვიდრე მეცნიერება“, – ამბობს მათისი. ძალიან იოლია მიბაძოთ თქვენი კოლეგის პედაგოგიურ სტილს, მაგრამ შეეცადეთ, იპოვოთ საკუთარი სტილიც, იმუშაოთ მასზე. თქვენ უფრო ბედნიერი იქნებით, თუ თქვენი სწავლების სტილი თქვენს ღირებულებებს ასახავს.
მთელ ცხოვრებას მხოლოდ განათლებას ნუ დაუთმობთ. რას ვგულისხმობთ: საიდუმლო როდია, რომ მასწავლებლები მუდმივად ეძებენ გაკვეთილისთვის ახალ იდეებს. ადრე მეგან მათისი საგანმანათლებლო წიგნებს ძილის წინაც კი კითხულობდა. „ჩემი ჰობი ჩემი პროფესია იყო და ამან გადაწვამდე მიმიყვანა“, – ასკვნის ის. ახლა ის კითხულობს მხატვრულ ლიტერატურას ან სხვა მსუბუქ წიგნებს, რათა „ტვინმა დაისვენოს“. თუ გსურთ განათლების გაგრძელება, დარეგისტრირდით ვორქშოპებზე ან სასწავლო კურსებზე. ამგვარად მხოლოდ სამუშაოთი არ იქნება თქვენი ცხოვრება გადატვირთული.
ნუ შეგეშინდებათ „არ შემაწუხოთ“ ნიშნის. სამუშაოსა და პირად ცხოვრებას შორის ბალანსის შესანარჩუნებლად მაიკ იეითსი საღამოს ხუთ საათზე სამსახურიდან მიდის. მან განზრახ არ დააკავშირა თავისი საფოსტო ყუთი მობილურ ტელეფონთან. ასე რომ, შეტყობინებები მხოლოდ კომპიუტერზე მოსდის. ის ამბობს, რომ ახლა დღის განმავლობაში სკოლაში უფრო ეფექტიანად მუშაობს, ვიდრე სახლში გვიან ღამით.
იპოვეთ ადამიანები, რომლებსაც ესმით თქვენი. იეითსი რეკომენდაციას უწევს საგანმანათლებლო ბლოგების გაცნობას და სხვა სკოლების მასწავლებლებთან კომუნიკაციას. სოციალურ ქსელებში არსებული უამრავი ჰეშთეგის (ნიშანი, რომელიც სოციალურ ქსელებში და ბლოგებში შეტყობინების თემებად დასაყოფად-გასავრცელებლად გამოიყენება) საშუალებით, მასწავლებლებს ადვილად შეუძლიათ კოლეგებთან კონტაქტის პოვნა. კარგი იქნება, დაუკავშირდეთ ადამიანებს, რომლებსაც იგივე პრობლემები აქვთ, რაც თქვენ.
იქნება ვარდნაც და წარმატებაც. მეგან მათისის თქმით, პროფესიული გადაწვის დროს, გიჩნდება შეგრძნება, რომ რაღაც ისე არ ხდება. მნიშვნელოვანია გახსოვდეთ, რომ არ ხართ ვალდებული ყოველ დილით სამუშაოს მოლოდინში საწოლიდან ბედნიერი წამოხტეთ. ზოგი პერიოდი რთულია, ზოგიც – მარტივი. შესაძლოა, სხვა კლასში მუშაობის დროს მეტად გაგიმართლებთ და სწორედ ამან იმოქმედოს მთელ თქვენს კარიერაზე!
ნუ შეგეშინდებათ სხვა სამუშაოს მოძიება. თუ ამჟამინდელი სამუშაო საშუალებას არ გაძლევთ ოცნებები რეალობად აქციოთ, შეიძლება სხვა სკოლაში ან კლასში გადახვიდეთ. შეგიძლიათ გააგრძელოთ განათლების მიღება და აიმაღლოთ კვალიფიკაცია, მიიღოთ ხარისხი და ახალი გამოცდილება სხვა კონკრეტულ სფეროში.
