კვირა, მაისი 18, 2025
18 მაისი, კვირა, 2025

დისტანციურ სწავლებაში დანახული ბავშვები, ანუ პანდემიის მოკრძალებული ხიბლი

0

ცხრა თვე გავიდა და პანდემიამ იმ აზრს შეგვაგუა, რომ მოულოდნელი არაფერია და სულ მზად უნდა ვიყოთ თავს დამტყდარი ყველა ცვლილებისთვის და ახალი ჩვევები უნდა მოვირგოთ.

 

როგორც მშობლისთვის ეს პანდემიური ცხრა თვე ყველაზე მძიმე თვეები იყო. ვფიქრობდი, რომ დავკარგე დამოუკიდებლობა და დავკარგე მოსვენების უნარიც, რასაც თან დაერთო უსასრულოდ გაზრდილი პასუხისმგებლობები.  როცა ეს ამბავი ჩაივლის, ჩვენ ყველას, ძალიან დიდხანს დაგვჭირდება საუბარი და ერთმანეთის მოსმენა ამ მძიმე დღეების სირთულეების გასაზიარებლად და ერთმანეთის გასამხნევებლად, თუმცა ვფიქრობ, არც ახლა იქნება ურიგო ამის დაწყება.

 

წელს ჩემმა მესამეკლასელმა შვილმა ორი კვირა იარა სკოლაში. სკოლაში წასვლის ღამეს სიხარულით არ ეძინა, რომ მეორე დღეს მონატრებულ კლასელებსა და მასწავლებლებს შეხვედროდა. შემდეგ როგორც ხდება, ისე განვითარდა ეს ამბავიც“, „კონტაქტების ძიება” დაიწყო და სკოლაც დაიხურა. ესეც მოსალოდნელი იყო. თუმცა ვფიქრობდი, რომ ის ორი კვირაც მნიშვნელოვანი იყო მისთვის, სკოლიდან ბედნიერი და გაბრწყინებული თვალებით დასაბრუნებლად. მაშინვე დავალებების შესრულებას იწყებდა, საკუთარ სამოსზე და სკოლაში წასაღებ სასუსნავზეც წინდაწინ ფიქრობდა…

 

ახლა, როცა მასწავლებლებს, მშობლებსა და თავად ბავშვებსაც დისტანციური სწავლების მხრივ გარკვეული გამოცდილება დაგვიგროვდა, ვფიქრობ, მნიშვნელოვანია, გავუზიაროთ ერთმანეთს ეს გამოცდილება, რომელიც მეტ-ნაკლებად ძალიან ინდივიდუალურია და პირად გამოცდილებასაც ასახავს. ასახავს იმ პირად მონდომებასაც, რომელიც ამ მხრივ გამოვიჩინეთ ყველამ, მშობლებმა, მასწავლებლებმა, მოსწავლეებმა და, სიმართლე გითხრათ, ყველა მონდომების შემდეგ პატარა გამარჯვებებსაც ვხედავ და ეს მაძლიერებს.

 

როდესაც დისტანციური სწავლება დაიწყო, საკმაოდ სკეპტიკურად ვიყავი განწყობილი, უფრო ინერციით მივდიოდით და თან ვფიქრობდი, რომ ეს ამბავი დიდხანს არ გაგრძელდებოდა, პანდემია დროებითი მოვლენა იყო, რომლის წამალსაც განვითარებული მსოფლიო მალე იპოვიდა. დიდხანს აღარ ვისხდებოდით სახლებში, მალე ყველა ჩვენ-ჩვენს საყვარელ საქმეს დავუბრუნდებოდით და ა.შ.

 

დისტანციური სწავლების დაწყებისთანავე აღმოვაჩინე, რომ ჩემი შვილი, რომელიც მეორე კლასში იყო, საერთოდ არ ფლობდა დამოუკიდებლად სწავლის უნარებს. ან იქამდე როგორ უნდა აღმომეჩინა, როდესაც სახლიდან დილის რვა საათიდან გასულები საღამოს რვა საათზე ვბრუნდებოდით შინ და შემდეგ, როგორც ხდება, საღამოს რუტინა, ისევ ფაცხა-ფუცხით მომზადება მეორე დღისთვის. ცოტა საუბარს თუ მოვასწრებდი შვილებთან, ამისთვისაც მადლობელი ვიქნებოდი იმ დღის.

 

რასაც ამ აჩქარებულ რუტინაში სკოლის მოსწავლის ორივე მშობელი ზედმიწევნით ვასრულებდით, ეს იყო, აქტიურად წაგვეხალისებინა მეორე კლასელი შვილის წერა-კითხვის უნარები და ვფიქრობ, გადამეტებული არ იქნება თუ ვიტყვი, შესანიშნავადაც გამოგვდიოდა. ამ მხრივ ვერც საკუთარ თავს ვუსაყვედურებ და ვერც მოსწავლე შვილს. თუმცა, თუ რაიმე არ გამოგვდიოდა, ესეც ცხოვრების წესის ბრალი იყო და ალბათ ჩემი, როგორც მშობლის გამოუცდელობისაც, რომ ზედმეტად მივენდეთ მას, ზედმეტად მივენდეთ იმ ადგილს, რასაც სკოლის „გახანგრძლივებული” ჰქვია, სადაც საჯარო სკოლის მოსწავლეები გაკვეთილების შემდეგ საღამომდე რჩებოდნენ, პატარა, ხმაურიან და შემჭიდროვებულ კლასებში, სადაც ძალიან რთული გარემო იყო იმისთვის, რომ ბავშვს რაიმე ესწავლა და გაეაზრებინა. საჯარო სკოლების ამ „ლოდინის ოთახებში” ბავშვები საშინაო დავალებებსაც ასრულებდნენ და მეორე დღისთვის მეტ-ნაკლებად „სუფთა” სინდისით მიდიოდნენ სკოლაში. თუმცა, როგორც შემდგომ აღმოჩნდა, ეს ყველაფერი საერთოდ არ იყო საკმარისი.

 

ახლა, როცა პანდემიურმა რეჟიმმა ძველი ცხოვრების რბოლიდან ამოგვაგდო და ყველა ახალ რეჟიმზე გადაგვაწყო, ვხედავ, რომ ძალიან ბევრი რამ შეიცვალა ჩვენს დამოკიდებულებებში. პირველ რიგში შეიცვალა ჩემი შვილის სწავლის მიმართ დამოკიდებულება და შეიცვალა ზოგიერთი მშობლის დამოკიდებულება, რომ ყველაფერი კარგადაა ან პირიქით… ახლა საკუთარი თვალით დავინახეთ ბავშვების ყველა ჩავარდნა და ყველა წარმატება და ამან, მე პირადად გამომაფხიზლა.

 

პანდემიური ცხოვრების მეცხრე თვეს, უფრო კარგად ვიცით მოსწავლემაც და მშობელმაც, რაზე გვაქვს მეტი სამუშაო და სად უნდა ვიყოთ უფრო ფხიზლად. ახლა მან უკვე თავად აიღო საკუთარ თავზე ყველა დავალების შესრულება და გახდა უფრო მეტად მოტივირებული, შედარებით კონცენტრირებული; ვხედავ, როგორ ახარებს საკუთარი მიღწევები, როგორ გაჰყვირის გაკვეთილზე მათემატიკის ამოცანების სწორი პასუხის მიგნებისას და უბრალოდ, ამ ყოფაში თავისი ადგილი მოძებნა, თავისი პასუხისმგებლობა უფრო მეტად გაიაზრა, თუმცა ისევ ოცნებობს სკოლაზე და საკუთარ კლასელებთან პირისპირ შეხვედრაზე.

 

მართალია, დისტანციურ სწავლებაში ისევ პრობლემაა ტექნიკური ხარვეზი, „ისევ ჭედავს თიმსი”, ისევ რაღაც ითიშება, მაგრამ მშობელთა უმეტესობამ დავინახეთ ჩვენი შვილები და დავინახეთ მათი პრობლემები, მათი გამარჯვებები და მიღწევები და ამ გამარჯვებებში ცოტათი ჩვენი წვლილიცაა.

 

ძველი სკეპტიციზმი, რომელიც დისტანციურ სწავლებასთან დაკავშირებით მქონდა, დავივიწყე. ახლა, ასეთ რეალობაშიც კი ყველა მონდომება მნიშვნელოვანია, ყველა წახალისება ფასობს და სწავლისკენ გადადგმული ყველა ნაბიჯი, უკვალოდ არ იკარგება. ახლა, როდესაც ხშირად ჩემი შვილი, ზოგჯერ კამერასაც არ რთავს და ისე ეურთიერთობება კლასს, ვფიქრობ, კარგი იქნება ზედმეტი „ჩაციების” გარეშე დავუტოვო მას ამის უფლება და ვიფიქროთ იმ დროზე, როდესაც პირისპირ ისევ შეხვდება საყვარელ მეგობრებსა და მასწავლებლებს. ცუდი დროა, ყველამ ვიცით, მაგრამ მაინც შეგვიძლია ამ ცუდ დროებაში ჩვენი შვილებისთვის მოვძებნოთ ხელჩასაჭიდი, სინათლის მცირე წერტილები, რომლის გარეშე ყველაფერი უფრო რთული და აუტანელი იქნებოდა ჩვენთვისაც და პატარა ადამიანებისთვისაც.

 

 

 

 

 პოეტი-ფენიქსი    თამაზ ბაძაღუა

0

„მზე ჩადის… ჩადის და შენც ასევე

ჩადიხარ, როგორც უსასრულობა“, _ ვკითხულობთ სტრიქონებს და გამოუცნობი სევდა გვეუფლება.   27 წლის იყო თამაზ ბაძაღუა, როდესაც მოულოდნელად შეაღო სიკვდილის შავი კარი, თუმცა მანამდე პოეზიის გზით მოხილული ჰქონდა მისი სანახები. ისიც იმ ხელოვანთა  დასში ჩაეწერა, რომელთა ამქვეყიური სიცოცხლე ხანმოკლე იყო, მაგრამ თავიანთი შემოქმედებით გააფართოვეს არსებობის საზღვრები და მხატვრული დრო-სივრცის მარადიულ თანამგზავრებად იქცნენ. მისი ლექსები, პიესები, თარგმანები თანამედროვე ქართული ლიტერატურის მნიშვნელოვან ფურცლებს ქმნიან. მის პოეზიასთან ყოველი შეხება მკითხველს დაანახვებს მხატვრული აზროვნების ამოუწურავ შესაძლებლობებს, ამიტომაც დაუვიწყარი ხდება ის განცდა, ფიქრი, ემოცია, რომელიც მასთან „დიალოგისას“ ჩნდება. იდუმალ სამყაროსთან მედიუმი მისი ლექსებია, რომლებიც უცნაური მაგიით გიზიდავენ, გაღვიძებენ და უხილავის დანახვისათვის აღგძრავენ.

ის, ვისკენაც გამუდმებით მიისწრაფვის თამაზ ბაძაღუას ლექსების ლირიკული გმირი,  განფენილია მთელ სამყაროში. მის გამოჩენას, უფრო სწორედ, აღმოჩენას ხელს უშლის  ყოფის ჯოჯოხეთი, მაგრამ იგი  თავისი პოეტური „ხილვებით“ გაარღვევს ამ ბურუსს და მიაგნებს იმას, რაც სიცოცხლის საყრდენად ექცევა. ამ დიდი და პატარა სინათლეების აღმოჩენაზეა დაწერილი მისი ლექსები:

„შენ არ გიცხოვრია ვარდების ფერისა და ცისფერის საუკუნეებში,

იამბიკოსა და მაღალი შაირის სამლოცველოში,

არ გიკრეფია ღვთის გულიდან წმინდა ყვავილი,

არ ჩაგიყვინთავს ქრისტიანი ბავშვის სიზმარში.

შენ ფრთა ხარ_ ჩუმი და მოტეხილი,

რომლის ბოლოში განუწყვეტლივ შრიალებენ

ძველი ქარები და დროშები.

შენ იმ მიწიდან, ფესვებიდან ამოთხრილი ყვავილი ხარ,

რომელსაც დილით წყალს თუ დაუსხამ,

ოთახშიაც მშვენივრად გაძლებს,

მშვენივრად გაძლებს და იყვავილებს,

სანამ ფესვები გულში ამოვა“.

რაც მთვარია, ხან პირდაპირ, ხან კი უცხო მეტაფორებად, შედარებებად, ეპითეტებად თუ სხვა მხატვრულ სახეებად გარდაქმნილი მისი გრძნობა, ემოცია გამოძახილს პოულობს მკითხველის გულში, სულსა და გონებაში და მასაც მოანატრებს შორეულსა და მიუწვდომელს. ის გაჯერებს, რომ მისთვის ხელის გაწვდენაზეა `წმინდა სამოთხე~:

`მე აქ ყოველთვის მახსენდება წმინდა მამები,

თუმცა ისინი არასოდეს აქ არ მინახავს~ (`მარტვილის მონასტერთან~).

ეს განცდა გადაედება მკითხველსაც და ისიც `წყნარად, წყნარად მაღლდება დაკარგული სიხარულისკენ~, მიიკვალავს გზას ირაციონალურის, მისტიკურის, მეტაფიზიკურისკენ. აქ მოიხსნება ის სიძნელე, ბარათაშვილი რომ ასე გამოთქვამდა: „აწცა რა თვალნი ლაჟვარდს გიხილვენ, მყის ფიქრნი შენდა მოისწრაფიან, /მაგრამ შენამდინ ვერ მოაღწევენ და ჰაერშივე განიბნევიან!“ („შემოღამება მთაწმინდაზედ“).

მისი პოეზიიდან სამყარო შემოგვცქერის მირიადი თვალებით, ელის ჩვენს შეხებასა და შეხმიანებას. ლირიკული გმირი  ლაღად და თავისუფლად უსმენს სულიერისა თუ უსულოს ჩურჩულს და  მკითხველს გამოუთარგმანებს საოცარი, ექსპრესიული მეტაფორებითა და სხვა მხატვრული სახეებით:

„ფანჯარამ ღამეს გადასძახა, ღამემ_ ვარსკვლავებს

და შენს თვალებში არ დატოვა არცერთი ლოცვა.

მე იმ თვალების სიღრმეებში ყაყაჩოების სისხლს ვუმატებდი,

რომ ცრემლს სიმძიმე დაეკარგა… მე იმ თვალების ცარიელ ღამეს

მარტო შევრჩი და ვარსკვლავებმაც მაშინ მიბიძგა

ლოცვასა და არაფერს შორის დარჩენილი ვიწრო ფანჯრისკენ,

რომელსაც ჰქვია სიყვარული, ბრმა ფრინველივით

რომ ეხეთქება საკუთარ ფრთებს სინათლის ცაში“

ეს უსათაურო ლექსები თითქოს თავშესაფარს დაეძებენ მკითხველთა გულებში. ლირიკული გმირი, მარტოსული და სასოწარკვეთილი, მარადიულ განზომილებაში მოიპოვებს უბადრუკი არსებობის გამართლებას, ამიტომ ლექსებში ბუნებრივად შემოიჭრება ფიქრი უზენაესზე. აქ სამყაროს შემოქმედი ხან პირდაპირ არის დასახელებული, უფრო ხშირად კი მინიშნებაა მასზე. მეორე ნაპირი, რომელსაც მიელტვის პოეტი, ხან შავი, სულისშემხუთველი მიწაა  და ხან ცისფერი, გამჭვირვალე ლაჟვარდი, თუმცა ორივე მშვენიერია და მიმზიდველი და იმაზე უკეთესი, როგორიც რეალობის სახით წარმოუდგება ლირიკულ გმირს, პოეტის ალტერ ეგოს.  იქ, სიტყვებით „შექმნილ“ მიწასა თუ ზეცაში, ფიქრს ვერაფერი შეაჩერებს, განსხვავებით აქაურობისაგან, სადაც ხელშესახები, აღსაქმელი საგნები მზერას ეღობებიან, აბრკოლებენ, თუმცა, უპირველესად, სწორედ ამ წინააღმდეგობას გადალახავს პოეტი, წარმოსახვის ჩარჩოებსა და ბარიერებს იოლად არღვევს, ამიტომაც ჩნდებიან  მისი პოეზიაში აბსტრაქტული, ერთგვარი სიურეალისტული, სიზმრისეული სახეები, ფერებისა და ხმების გრადაციებით:

„წამოდი ჩემკენ, _კვნესოდა მგზავრი,_

მე უფრო ღრმა ვარ და საიმედო,

ჩემი მკერდი უფრო გრილია,

მთრთოლვარე და იდუმალი,_

შავ ანთრაციტზე მისხლტება ფეხი.

მეორე ქვეყნის ნაპირიდან იღვრება სხივი.

_თურმე ის მგზავრი იყო ბალახი,

ის ბალახი კი დედამიწის სიტყვები იყო“ .

თამაზ ბაძაღუას პოეზიაში იგრძნობა საოცარი სისავსე. მასაც შეეძლო, ბარათაშვილივით ეთქვა, `მაგრამ მე სული გვამში ვეღარ მომთავსებია~ („ნაპოლეონ“).  მასაც სხეული, როგორც ჩარჩო, როგორც მცირე ჭურჭელი  ევიწროება, სუნთქვა უძნელდება, ამიტომაც უხარია მხოლოდ მაშინ, როდესაც პოეზიის გზით თავს დააღწევს ამ ტყვეობას, ამ დროს თითქოს მისი ხორცის სამანები მოირღვევა და ოთხი ელემენტი: ჰაერი, მიწა, წყალი, ცეცხლი,  ცალ-ცალკე, დამოუკიდებლად იწყებს  მოძრაობას, ასე გაიშლება თუ გაიფანტება პოეტი მთელ სამყაროში და მოიხილავს მის  უჩინარ ჰორიზონტებს.  ამ დროს უმძაფრდება შეგრძნებები, იგი თანაბრად აღიქვამს მზის, მთვარის ვარსკვლავების ფეთქვასა თუ ბალახის შეკრთომას.

ყოველდღიური ერთფეროვნებით მოქანცულ პოეტს პოეზია მოევლინება მშველელად. თუმცა ეს უფრო ამძაფრებს კონტრასტის შეგრძნებას.   შავისა და თეთრის, ამაღლებულისა და დაცემულის შეხლიდან იბადება შთამბეჭდავი ექსპრესიული სახეები, რომლებიც მის ნებისმიერ ლექსს სიცოცხლეს მატებენ.  ყველა ლექსი ძნელი, ციცაბო აღმართებით მწვერვალზე ასვლას მიაგავს, ტანჯვით მიიწევს წინ და ბოლოს მაინც შეიგრძნობს სიმაღლეს:

`ათასი კაცი ვარ თვითონ,

და ათასივე მარტო კვნესის,

სანამ პატარა ჩიტი შობს დილას~.

ჩიტის მიერ დილის შობა იმგვარი მეტაფორაა, რომელიც ხილვას ედარება, რადგან ამ სახით პოეტი სამყაროს გამოუთქმელ, გონებით მიუწვდომელ, სიცოცხლის განმაპირობებელ ეგზისტენციურ  კანონზომიერებას მოიხელთებს.

ყოფის უდაბნოში მას  წინ მიუძღვის უცხო მგზავრი _ ეშმაკი თუ ანგელოზი? ეს ეჭვიც ხშირად გაკრთება მის პოეზიაში, მაგრამ სასოება, სიყვარული და რწმენა მის შერყეულ სულს წონასწორობას უბრუნებენ.  და პოეტი მოულოდნელად აღმოაჩენს: Aეს მგზავრი თვითონ მიწაა, სიმშვიდეს და სიყვარულს რომ ჰპირდება.

გრძელდება ჭიდილი მიწასა და  ცას შორის, თუმცა მიწა ხომ თვითონვეა, რადგან მისგან მოიზილა მისი სხეული, ამიტომაც, სინამდვილეში მიწა და ცა განუყოფელია, როგორც ცოცხალ ადამიანში სული და მატერია. სიმშვიდის მომგვრელია ამის განცდაც: `და ზეცასავით იხსნება მიწა და მიწასავით ღამდება ზეცა~.

ლექსებში წარმოჩნდება თანამედროვეობის სულიერი კრიზისი, უსაშველო სიცარიელის განცდა, ილუზიების მსხვრევა, რეალობასა და წარმოსახულს შორის გაჩენილი უფსკრულები:

„ნუ მეუბნებით, ნუ მატყუებთ_

რომ ოდესმე ვარსკვლავები ჩაეხვევიან

ჩვენს ნაფეხურებს და ზეცისკენ გაგვიტაცებენ,

ნუ მეუბნებით, ნუ მატყუებთ, _

რომ ოდესმე გაიფოთლება სიყვარულის ბერწი მცენარე,

ის უკვე ნაყოფს ვერ გამოისხამს,

არამედ ცივ და შხამიან ეკლებს

და იმ ეკლიდან ჩვენს სამსხვერპლო ჯვარს გამოთლიან“ („შესაძლებლობა“).

ის მიელტვის სამყაროს დასაბამიერს, პირველსაწყისს, განუყოფელს, ამიტომაც მოძრაობას, ცვალებადობას განიცდის, როგორც სიკვდილს. პოეზიით უბრუნდება იმ ბიბლიურ, შესაქმისეულ  ჟამს, როცა სული იქცეოდა წყალთა ზედა. თვითონაც ამიტომაა `წყლის კაცი~:

„მე წყლის კაცი ვარ და ზეციურ წყლისკენ მაბრუნებს

ჩემი გუგუნის ცივი ექო_ სასოწარკვეთა,

რომელსაც გული წინასწარ გრძნობს, როგორც პირუტყვი

მიწისძვრას, როგორც ზამთარს მერცხალი,

მაგრამ სად არის თბილი ქვეყანა, სად არის წყარო, სად არის ჩრდილი,

სად არის სიტყვა მინერალების შუქივით სუფთა და პირველქმნილი“.

წყალი მის პოეზიაშიც განახლების, მეორედ შობის სიმბოლოა. ამ დასაბამიერი სისავსის მოპოვება  განაცდევინებს მას სამყაროს, როგორც ერთ მთელს, ამიტომაც ქარი, ვარკვლავი, მთვარე მისი სხეულის ნაწილებია, გრძნობის ორგანოებია: `ნისლით ვცდილობ გაღიმებას~ და გვახსენდება ვაჟას `ნისლი ფიქრია მთებისა~. მთები და ადამიანი ერთი გზით გამოხატავენ თავიანთ შინაგან მღელვარებას: ადამიანი ნისლის სახით იღიმება, მთები ნისლის სახით ფიქრობენ, და სწორედ ამგვარი განცდების აღძვრისას  სამყარო მისტიკურად მთლიანდება და მკითხველს ეუფლება ჩუმი სიხარულის, ჰარმონიის განცდა. ისიც მონაწილეა პოეტის `აღმოჩენისა~:

„ჯერ ნუ დამიტირებ, სიყვარულო,

ნუ გამოშლი შუაღამისფერ თმებს ჩემს ჭიშკართან,

იქ ბროწეული აყვავდა წუხელ,

თითქოს წითელმა ქარმა დაკოცნა სველი ტუჩებით.

ჯერ მას უწამლე უნუგეშოდ გაწვდილ ტოტებზე _

მარტოობის გრძელ სიმღერაზე“.

თამაზ ბაძაღუას პოეზიის კითხვისას მკითხველსაც  უჩნდება სამყაროსთან ამგვარი უშუალო ურთიერთობის სურვილი. ისიც  ერთვება პოეტური სამყაროს  მძლავრ მიმოქცევაში და იწყებს გარემომცველ საგანთა გადასხვაფერებას. ეს მძლავრი იმპულსი თუ მუხტი შეიგრძნობა მისი ლექსების კითხვისას და გასაგები ხდება ელიოტისეული ფრაზა: `პოეზია მანამ მოდის ჩვენამდე, სანამ გავიგებდეთ~.

ვერლიბრის ფორმა აქ უაღრესად დახვეწილია. მისი სტრიქონების რიტმულობას, მუსიკალურობას განაპირობებს რაღაც ძლიერი შინაგანი მუხტი, თითქოს სიტყვები თავისუფლდებიან, ნაჩვევ შინაარსებს ძველი სამოსივით იხდიან და მკითხველის წინაშე სრულიად ახალი სახით ჩნდებიან:

„ღამის ქალაქი_

მაწანწალა ძაღლების ჰიმნი,

და იმ ჰიმნის ქვეშ მაღალი და ლურჯი ხეები,

იმ ხეების ქვეშ ჩვენი ჩრდილები,

ჩვენი ჩრდილების დასასრულს კი მდინარე მიდის“.

თამაზ ბაძაღუას პოეტური ფილოსოფია და ესთეტიკა ეფუძნება ქართული და მსოფლიო პოეზიის მდიდარ ტრადიციას. ძნელია  კაცობრიობის გამოცდილების ამ უკიდეგანო  სივრცეში საკუთარი ხმით გამორჩევა, მაგრამ ის ამ სიძნელეს გადალახავს და თავის მშვენიერ ინდივიდუალურ ანაბეჭდებს ტოვებს მკითხველის გულში.

თამაზ ბაძაღუა წარმოჩნდება, როგორც პოეტი – ფენიქსი, რომელიც ყოველ ლექსში იფერფლება და აღდგება, იტანჯება და განიწმინდება და მკითხველსაც ამგვარად განაცდევინებს სიკვდილისა და სიცოცხლის სიტკბო-სიმწარეს:

„მე ფრინველი ვარ, საკუთარ ფრთას ჩამორჩენილი,

და უიმედოდ ვებღაუჭები

იმ ძველ ფურცლებში ჩაყვითლებულ სტყვებს: სიმშვიდე,

სიხარული, თანაგრძნობა,აღფრთოვანება,

ვინ, ვინ მაგემა მომავალი შიშის სურნელი“ (ლექსები დამოწმებულია კრებულიდან „სიზმარში მაინც ვხვდებით ერთმანეთს“, თბ. 2009).

დაიწყო ფოთოლცვენა, მაას? – ანუ გაკვეთილი გისოსებს მიღმა

0

 

“დაიწყო ფოთოლცვენა, მაას?”, “მას, აცივდა არა გარეთ?” – მეორე გაკვეთილია მეკითხებიან  ჩემი მოსწავლეები ერთ-ერთი გამოსასწორებელი დაწესებულებიდან და თითოეული კითხვა მტკივა. მერე კი უბრალოდ თავს ვიმშვიდებ და უფრო მეტად მიყვარდება ჩემი საქმე, – საქმე, რომელშიც არც თუ ისე დიდიხანია ჩავერთე და ყოველი გაკვეთილი მიხარია. მიხარია ის, რომ გზა, რომელსაც ვადგავარ, გზა, რომელ გზასაც მივყვები, იქ მიდის, სადაც გზიდან შემთხვევით აცდენილი ადამიანი დგას და ხელები აქვს გამოწვდილი ჩასახუტებლად; მიხარია, რომ იქ ვდგავარ, სადაც უნდა ვიდგე, – უიმედოდ, მარტოდ დარჩენილ ადამიანთან.

არასრულწლოვანთა სარეაბილიტაციო დაწესებულებაში მოხალისე მასწავლებლად მუშაობა, რა თქმა უნდა, ჩემი სურვილით გადავწყვიტე. ამ გადაწყვეტილების მისაღებად არ დამჭირვებია არც ფიქრი და არც რაიმეს აწონ-დაწონვა. ქვეყანაში, არსებული ეპიდემიოლოგიური სიტუაციიდან გამომდინარე, სწავლება ონლაინ რეჟიმში მიმდინარეობს და ორი ჯგუფს ვასწავლი. პირველი გაკვეთილის ღელვა ახლაც მახსოვს. თუმცა, გაკვეთილის დაწყებიდან რამდენიმე წუთში, ღელვა უკან მოვიტოვე, ეს ბავშვების დამსახურებით შევძელი და  პირველ გაკვეთილზევე მოვახერხე ის, რომ მათი მასწავლებელი კი არა, მეგობარი გავხდი.

არაფერი იყო ამაზე დიდი ბედნიერება ჩემთვის, ამაზე დიდი სტიმული.

ნეტა, როგორია იქ მზის ამოსვლა, ჰა?! – ვფიქრობ ხოლმე ჩემთვის. არ ვიცი, წარმოდგენაც არ მაქვს. და საერთოდ, რამდენ რამეს ვფიქრობ, ვინ მოითვლის. როცა მათ ელაპარაკები, სულ ფიქრში ხარ. ყველა სიტყვას თოთო ბავშვივით უფრთხილდები და უვლი. ერთი კვირის წინ, საგაკვეთილო პროცესში, ჩემს ფანჯარას მზე მოადგა. მომერიდა და მუქი ფარდა უცბად ჩამოვაფარე. როგორც ჩანს, ვერ მოვასწარი ამინდის დამალვა და მალევე მომესმა ეკრანიდან მომღიმარი ბიჭის ხმა: დაცხა, არა, მაას? ჰო, დაცხა-მეთქი, ვუპასუხე და გავუღიმე. თვალები აუწყლიანდა, შევატყვე. მთელ ტანში ჟრუანტელმა დამიარა.

“იმედი მაქვს, წიგნი ცხოვრებისკენ შემომატრიალებს“, − მითხრა დღეს ერთ-ერთმა მოსწავლემ და მე მას მოვუყევი ამბავი, როგორ არ მომცა სიკვდილის უფლება წიგნმა, როგორ გამომაცოცხლა და როგორ შემომაბრუნა ცხოვრებისაკენ  და იმ მიზნებისაკენ, რომლებიც დავისახე.  რაც შეიძლება მეტ ადამიანს უნდა მივცე ის, რაც მე არ/ვერ მქონია-მეთქი, – ამას ვამბობ უკვე წლებია და სულ  ვცდილობ, იქ ვიდგე, სადაც სიცარიელეში დარჩენილი ადამიანია.

მიჭირავს ხელში წიგნი და არაფერი სხვა. მიჭირავს წიგნი, იარაღი ჩემი და მგონია, რომ ესაა საწყისიც და დასასრულიც; ესაა სინათლე და გზა სინათლემდეც. სწორედ ორ ყდას შორის მოქცეული სამყაროა გზა გადარჩენამდე, – და ეს გადარჩენა გვჭირდება ყველას, ეს გადარჩენა შემოგვაბრუნებს ცხოვრებისაკენ მაშინ, როცა არაფერია გარშემო სასიკეთო.

და თუ მე შევძელი,  თუნდაც ერთი ადამიანის  შემობრუნდა ჩემკენ, და თუ მე შევძელი, თუნდაც ერთ ადამიანს დავხმარებოდი საკუთარი თავის პოვნაში,  გადამეტების გარეშე ვიტყვი, რომ ღირდა, – ღირდა, რომ გადავლახე. და ეს არა ჩემი ცოდნითა თუ გამოცდილებით, არამედ სხვისი მოგონილი სამყაროთი, – წიგნით შევძელი.

მე კი ვიდგები კვლავაც ამ გზაზე და შევეცდები,  მთელი გულითა და სულით შევეცდები, მათ არასდროს  მოაკლდეთ გაფერადებულ ქუჩებში ხეტიალის ბედნიერება, არასდროს მოაკლდეთ შემოდგომის ამინდები.

 

 

ქცევის წამყვანი ფორმა და მისი როლი ბავშვის ფსიქიკურ განვითარებაში

0

ერთხელ, ორ ახალგაზრდა ქალბატონს შორის საინტერესო და საყურადღებო დიალოგის უნებლიე მოწმე გავხდი. „არ მესმის რა ხდება,  ჩემი პატარა საბავშვო ბაღში დამყავს და ისეთი განცდა მაქვს თითქოს სკოლის მოსწავლეა – ასწავლიან წერას, კითხვას, უცხო ენას, კონტინენტებს და ადამიანის აგებულებასაც კი“ – აღშფოთებას ვერ მალავდა 5 წლის გიოს დედა. „თუკი ამდენ რამეს ასწავლიან, რატომ არის ეს ვითომ ცუდი, ჩემი მარიამი სკოლის მოსწავლეა და მთელი გაკვეთილი თამაშით არიან დაკავებული, მასწავლებელს რომ ვუსაყვედურე, დამამშვიდა,  თამაში სწავლების ერთ-ერთი თანამედროვე მეთოდიაო“ – მეორეკლასელი მარიამის დედიკომ მეგობარს შესჩივლა თავისი გასაჭირი. „მე ნამდვილად არ ვიქნები უკმაყოფილო, თუ ჩემს შვილს ბევრი ეცოდინება“ – თავს იმშვიდებდა გიოს დედა – „მაგრამ, მაინც მაინტერესებს, ეს ნამდვილი ცოდნაა, თუ ბავშვი უბრალოდ თუთიყუშივით იმეორებს იმას, რასაც მასწავლებელი ეუბნება, ან საერთოდ სჭირდება კი ამ  ასაკის ბავშვს წერა-კითხვის, უცხო ენის და მითუმეტეს გეოგრაფიის და ბიოლოგიის ელემენტების სწავლა, ამით მას ბავშვობას ხომ არ ვართმევთ, ხომ არ აჯობებდა სკოლაში სწავლის დაწყებამდე ის უფრო მეტად თამაშით ყოფილიყო დაკავებული“.

ვფიქრობ, ზემოაღნიშნულ სიტუაციაში წარმოდგენილი ქალბატონები გამონაკლისები ნამდვილად არ არიან. უკანასკნელ ათწლეულში საბავშვო ბაღებში აქტიურად მიმდინარე სასწავლო პროცესმა საგონებელში ჩააგდო ბევრი მშობელი, რადგანაც მათ საკუთარ თავზე იწვნიეს, თუ რას ნიშნავს წერა-კითხვის მცოდნე ბავშვის შეყვანა პირველ კლასში, სადაც პატარები სასწავლო გეგმის მიხედვით ასოებს  და მარცვლებს სწავლობენ, ცალკეული ბავშვები კი უკვე გამართულად კითხულობენ. როგორც წესი, ასეთი ბავშვების დიდ ნაწილს ადვილად ეკარგება ინტერესი სკოლისა და სასწავლო პროცესის მიმართ, რაც მშობლებსა და პედაგოგებს უკვე ახალი პრობლემის წინაშე აყენებს. რომ არაფერი ვთქვათ მოვლენების ასეთ განვითარებაზე, სამართლიანად ჩნდება შეკითხვა, თუ რამდენად მიზანშეწონილი და საჭიროა ქცევის სხვადასხვა ფორმების გამოყენება ცალკეულ ასაკობრივ საფეხურზე.

ფსიქოლოგიაში ცნობილია, რომ ადამიანის ფსიქიკური განვითარება ყველა ასაკობრივ საფეხურზე სხვადასხვა სახის ქცევის მიმდინარეობის პროცესში ხორციელდება. სწორედ ქცევის, მოქმედების დროს ეუფლება პატარა იმ ისტორიულ გამოცდილებას, რომელიც დაგროვილი აქვს კაცობრიობას – ითვისებს ცოდნას, იძენს ადამიანისთვის დამახასიათებელ ფსიქიკურ თვისებებს და უმუშავდება საჭირო უნარ-ჩვევები. თუმცა, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ქცევის ცალკეულ ფორმებს (თამაში, სწავლა, შრომა) განვითარების ყველა ასაკობრივ საფეხურზე ერთნაირი მნიშვნელობა არა აქვს ბავშვის ფსიქიკური განვითარებისთვის. ბავშვის განვითარების თითოეულ ასაკობრივ საფეხურზე ქცევის რომელიმე ერთი ფორმა ხდება წამყვანი, დომინანტური. ის მთავარ როლს თამაშობს კონკრეტულ ეტაპზე ბავშვის განვითარებაში. ქცევის სხვა ფორმები მას ემორჩილებიან და მეორეხარისხოვან როლს ასრულებენ. ქცევის წამყვანი ფორმა მთელ ასაკობრივ საფეხურს თავისებურ იერს აძლევს და ამ ასაკობრივი საფეხურის თავისებურებათა გასათვალისწინებლად მის შესწავლას სრულიად განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება. სხვადასხვა ასაკობრივ საფეხურზე ბავშვის განვითარებაში ქცევის სხვადასხვა ფორმის ხვედრითი წილის შესაფასებლად აუცილებლად გასათვალისწინებელია ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება – ქცევის წამყვანი ფორმა განვითარების ამა თუ იმ საფეხურზე ის კი არ არის, რომელიც უბრალოდ ყველაზე ხშირად გვხვდება, ან რომელსაც ყველაზე დიდ დროს უთმობს ბავშვი, არამედ ის, თუ რამდენად აკმაყოფილებს ასეთი ფორმის ქცევის მიმართ წაყენებულ მოთხოვნებს. როგორც წესი, ის ხასიათდება სამი მთავარი ნიშნით:

  1. ქცევის წამყვანი ფორმის შიგნით ჩნდება და ვითარდება ქცევის სხვა ფორმები, რომლებიც შეიძლება მოგვიანებით, განვითარების შემდგომ ეტაპზე თავად გახდნენ დომინანტური და შეიძინონ წამყვანი ქცევის მნიშვნელობა. ასე მაგ. სწავლა თავდაპირველად თამაშის ფორმით იჩენს თავს –  ბავშვი სწავლას, როგორც წესი თამაშით იწყებს და სწორედ თამაშის პროცესში სწავლობს კიდეც;
  2. ქცევის წამყვანი ფორმა ცალკეული ფსიქიკური პროცესების განვითარების ხელშემწყობი ხდება. კერძოდ თამაშით ვითარდება ხატოვანი აზროვნება, წარმოსახვა, სწავლის პროცესში კი – ლოგიკური აზროვნება;
  3. წამყვან ქცევაზე დამოკიდებულია ბავშვის პიროვნების ფორმირება, ძირითადი ცვლილებები მის პიროვნულ განვითარებაში კონკრეტულ ასაკობრივ საფეხურზე. მაგ. თამაშის პროცესში სკოლამდელი, ერთი მხრივ, ითვისებს საზოგადოებაში დამკვიდრებულ ქცევის ნორმებს, წესებს, მეორე მხრივ კი, სწავლობს თანატოლებთან ურთიერთობას, მათთან საკუთარი მოქმედების შეთანხმებას.

სკოლამდელ პერიოდში ქცევის წამყვან, დომინანტურ  ფორმას თამაში წარმოადგენს. სწორედ თამაშის პროცესში ხდება ბავშვის, როგორც ფიზიკური, ისე ფსიქიკური განვითარება. რაც შეეხება სასკოლო ასაკს, ქცევის მთავარი ფორმა, რომელიც მთელ ასაკობრივ საფეხურს სპეციფიკურ სახეს აძლევს და ბავშვის განვითარების ხელშემწყობი ხდება, სწავლაა. სწორედ სწავლა იქცევა ამ პერიოდში ქცევის ძირითად, წამყვან, დომინანტურ ფორმად. მაგრამ, სწავლა სხვა ასაკობრივ საფეხურზეც გვხვდება და ნამდვილად არ შეიძლება იმის თქმა, რომ სწავლა მხოლოდ სასკოლო ასაკში იწყება. ყოველდღიურ მეტყველებაში სწავლის ცნებას ადამიანები ბავშვის დაბადების პირველივე დღეებიდან ვიყენებთ მის განვითარებაში წინსვლის და წარმატების არა ერთი მომენტის დასაფიქსირებლად  – ბავშვი ჭამას, სიარულს, ლაპარაკს სწავლობს, ცოტა მოგვიანებით პატარ-პატარა ლექსების, ზღაპრების და კიდევ ბევრი სხვა რამის სწავლას ახერხებს. თუმცა, ამ პერიოდში სწავლა თამაშის ისეთი ძლიერი გავლენის ქვეშ იმყოფება, რომ ის თამაშის ერთ-ერთ სახედ უფრო ითვლება, ვიდრე ნამდვილ სწავლად. სკოლამდელ პერიოდში სწავლას მექანიკური ხასიათი აქვს და მას სწორედ ასე – მექანიკური სწავლის სახელწოდებით მოიხსენიებენ.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ბავშვის სწორი მიმართულებით განვითარების ხელშესაწყობად აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, თუ ქცევის რომელი ფორმაა კონკრეტულ ასაკობრივ საფეხურზე წამყვანი, მთავარი, დომინანტური და ჩვენი ურთიერთობა ბავშვთან, მისი განვითარებისკენ მიმართული ქმედებები სწორედ ქცევის აღნიშნული ფორმის თავისებურებების გათვალისწინებით განვახორციელოთ.

 

 

 

 ევროპეიზმი, როგორც ეროვნული კონცეფცია

0

საქართველო ყოველთვის იყო ნაწილი ევროპული აზროვნებისა და კულტურისა. ამას გვაფიქრებინებს ჩვენი ხასიათის ისტორიული ჰუმანიზმი, ქრისტიანული ასპექტები ჩვენი ეროვნულობისა, ქალის მიმართ ჯერ კიდევ წარმართობიდან მომდინარე კრძალვა და პატივისცემა, ტოლერანტულობა სხვა ერების მიმართ და ა.შ. თუ ეს ჩვენი ზნეკეთილობა საუკუნეების შედეგ გამრუდდა და დღეს ისე სახარბიელოდ აღარ გამოიყურება, ჩვენი გეოპოლიტიკური მდებარეობის ბრალია. საქართველო ყოველთვის ასრულებდა საპატიო მისიას ქარისტიანული ქვეყნების განაპირა გოდოლისა, რომელიც თავის თავზე იღებდა და ევროპის ქვეყნებს აცილებდა გაავებული მაჰმადიანური აღმოსავლეთის შემოტევებს, თვითონ კი ზიანდებოდა, ირღვეოდა, ზნეც უკნინდებოდა. ევროპის ნაწილად მივიჩნევდით თავს მაშინაც, როცა დიდი სულხან-საბა იმედგაცრუებული ბრუნდებოდა ვერსალიდან, საკუთარი ქვეყნის უპერსპექტივობით დაღლილი და განადგურებული. ამიტომ არც უნდა გაგვკვირვებოდა და გვესაყვედურა ერეკლესთვის მისი იმ იძულებითი, ისტორიული გადაწყვეტილების გამო. ტყუილად არ იყო ჩვენი ეკლესიის წიაღში ბაგრატიონთა ღვთაებრივი წარმომავლობის თეორია. საქართველოში მეფობა არ იყო მხოლოდ პრივილეგია, ტარიგობაც იყო. ამდენი წმინდანი, ერს შეწირული მეფეც ამიტომაა ჩვენს წარსულში. ერეკლე მეფე სანიმუშოა მათ შორის, ყველაზე დიდი ტვირთის _ მძიმე არჩევნის მტვირთველი და მორიგი მსხვერპლი სისხლით გაუმაძღარი დროთა სვლისა.. და ეს არჩევანი იყო გარდაუვალი, ნაყოფი და ნაწილი ჩვენი ავი ბედისწერისა.

დღესაც აქტუალურია ევროპის ოჯახში შესვლა. ევროინტეგრაციის პროცესი მნიშნველოვან როლს თამაშობს საქართველოს განვითარებისა და შიდა პოლიტიკის ჩამოყალიბების პროცესში. ევროინტეგრაცია და ევროპული სტრუქტურებისკენ სწრაფვა უპირველესი თუ არა, ერთ-ერთი უმთავრესი სახელმწიფოებრივი საკითხია საქართველოსთვის.

ევროკავშირთან გაფორმებული ასოცირების ხელშეკრულება სრულად ძალაში შევიდა 2016 წლიდან. ამასთან საქართველომ შეასრულა ვიზის ლიბერაზაციის სამოქმედო გეგმით გათვალისწინებული რეფორმები, მათ შორის მიიღო შესაბამისი კანონმდებლობა.

ამ საკითხისადმი სწორი დამოკიდებულების ჩამოსაყალიბებლად ცოდნა და სწორი ორიენტირებია საჭირო. გადარჩენისათვის განუწყვეტელმა ბრძოლამ გიორგიევსკის ტრაქტატის შემდეგ და თუნდაც დღევანდელობაში არასწორი ფორმა მიიღო. ხმალამოღებული ბრძოლის უკვე უპერსპექტივობამ ქართველს გულსიყური, ნებისყოფა მოუდუნა, გააპასიურა და მფარველის მოლოდინის ბანგში გახვია, დაავიწყა, რომ ხსნა მხოლოდ გარეთ არ უნდა ეძებოს კაცმა, რადგან ის ხშირად საკუთარ თავშია. სწორედ საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის აღებაა ერად ყოფნის წინაპირობა. მოდი, ჩვენი ერის ღირსებას, ილია ჭავჭავაძეს მოვუსმინოთ: “ხალხი თვითმოქმედებით არის მხოლოდ ძლიერი და ნაყოფიერი სულით თუ ხორცით. …გვეყო, ბატონებო, ჩვენის აწმყოსი და მომავლის ბედის სხვაზედ მიგდება. სხვა გზა არ არის, ჩვენის ცხოვრების შარაგზა ჩვენვე უნდა გავიკაფოთ, ბედი და უბედობა ხელთ უნდა ვიგდოთ”. სწორედ ამ მოვალეობისგან თავის არიდებას ემსგავსება ევროპისაკენ ინერციული, ბრმა სწრაფვა, მაშინც როცა ზუსტად ვერც გაგვირკვევია, რა არის ევროპა, რასთან ასოციირდება ის. ეს საკუთარი თავისგან გაქცევასაც ჰგავს.  ევროპა, ევროპული ტრადიცია დგას, უპირველეს ყოვლისა, განსხვავებული და თავისუფალი აზრის დაცვის გარანტად, რომელიც არ ერიდება საკუთარი თავის კრიტიკას. ამიტომ ევროპისთვის განსაკუთრებით უცხოა გაუცნობიერებლად რამის მიღება. ამიტომ ევროპეიზმი იქნებოდა არა კრიტიკის ცინიზმი, დაცინვა და იარლიყების მიწებება, არამედ ევროპული ცოდნისა და გამოცდილებების გაზიარება. ევროპისა და დასავლეთის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი საფუძველი სწორედ ჰუმანიზმია, რომელიც ქრისტიანული საწყისებიდან მოდის. ჩვენ დიდი ხანი ვიყავით რუსეთის იმპერიის ნაწილი და სწორედ ,,პატარა” ქვეყნის კომპლექსია ის, რომ ბრმად და ავტომატურად მივიღოთ ყველაფერი ევროპული. არ არსებობს უნაკლო სახელმწიფოებრიობა, რადგან ამ უკანასკნელში გარკვეული ბოროტება ოდითგან ჩადებულია. ამიტომ ევროპაშიც შეიძლება იყოს ისეთი მოვლენები და აქცენტები, რაც მიუღებელია. ამის აღიარება სულაც არ ნიშნავს განვითარებული მსოფლიოს თანამედროვე ტენდენციებისგან ჩამორჩენას, ნამდვილი ევროპელობა საკუთარი თავის, კულტურის, თვითმყოფადობის დაფასება და პატივისცემაცაა სწორედ და არა სირცხვილი ამის გამო. ევროპულობის საქართველოში შემომტანი ნიკო ნიკოლაძე წერდა: ,,ევროპული წესის თვისება ის არის, რომ ყოველი თაობა განძად სთვლის წინაპრებისაგან გადმოცემულ სიმართლეს და საუნჯეს და ზედ თვითონაც ბევრს ამატებს, ართავს, აშენებს. აზიაში და ჩვენთანაც, ყოველი ახალი თაობა ყოვლად უაზრო, უზრდელი, უტრადიციო, უეცრად სპობს და ლეწს წინანდელი თაობის ნაშრომს“.ევროპა არ შეიძლება იყოს მხოლოდ ლიბერალური რეფორმების გატარება: მაგალითად, გენდერული ბალანსის ხელოვნური მიღწევა, ანტიდისკრიმინაციული კანონის მიღება, პოლიტკორექტულობაზე მუდმივი აპელირება და სხვ. ევროპა შეიძლება იყოს სწორედ ტრადიციულის, ეროვნულის, ქრიტიანულის პატივისცემა და ეს სულაც არ არის ევროპული კონტექსტიდან ამოვარდნილი. ევროპელობა არც, უბრალოდ, განათლების საზღვარგარეთ მიღება ან შენობებისა და ქალაქების არქიტექტურის ფსევდო-ევროპულ ყაიდაზე მოწყობაა. ის ადამიანთა აზროვნების, ყოფის, თუნდაც ცხოვრების წესია, რომელიც ძვალსა და რბილშია გამჯდარი. ,,ევროპა უფრო საშუალებაა, მექანიზმი, რომლის დახმარებითაც გრძელვადიან სოციო-ეკონომიკურ და პოლიტიკურ სარგებელთან ერთად, უნდა განვიმტკიცოთ ის ფასეულობები, რომლებსაც ჩვენ ნამდვილ ევროპულს ვუწოდებთ. სამწუხაროდ, ხშირად ეს იდეალები და ღირებულებები ჩვენთან ლოზუნგებს და სლოგანებს არ ცდება.” – წერს ჟურნალისტი ედიშერ ბაღათურია.

ბევრი რომ არ გავაგრძელოთ, ევროპასთან ურთიერთობა ჩვენი ქვეყნის ისტორიულ-კულტურული განვითარების გზით და სახელმწიფო ინტერესებით განპირობებული სტრატეგიული არჩევანია, ჩვენი ქვეყნის მშობლიურ გარემოში დაბრუნება, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს კულტურაში არც აღმოსავლური წილია ნაკლები, ჩვენ მასაც პატივი უნდა მივაგოთ და არ დავივიწყოთ, რომ ვართ იბერიულ-კავკასიური, სწორედ ევროპული კულტურის, ცივილიზაციის საწყისებთან მდგარი მოდგმა. ჩვენ ევროპელები ვიყავით, როდესაც მივიღეთ ქრისტიანობა და მაშინაც, როდესაც ელინისტური სამყაროს ნაწილად მოვიაზრებოდით.

უნდა გვახსოვდეს, რომ ევროპა არ იქმნება ხელშეკრულებებისაგან (მიუხედავად იმისა, რომ თუნდაც რუსეთი და კიდევ უამრავი დაბრკოლებაა ამ მხრივ), იგი ადამიანთა გულებში ყალიბდება. ევროპულ ფასეულობებს საკუთარ თავში უნდა ვეძებდეთ, ეს არის ერთადერთი სწორი გზა ევროპისკენ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

მზის გამყინვარება

0

ეს იყო 2004 წელს. მეორე კურსზე ვიყავი მაშინ. მობილური არ მქონდა და სახლის ტელეფონის გულის გამაწვრილებელმა ხმამ გამაღვიძა. ძალიან ადრე იყო, ამიტომ წავუყრუე და ძილის შებრუნება გადავწყვიტე. ყველა წასული იყო, მარტო ვიყავი სახლში. ტელეფონი კი აგრძელებდა რეკვას, ისევ და ისევ, ისევ და ისევ. როცა სადმე რეკავ და რამდენიმე ზარის შემდეგ არ გაგონებენ, თიშავ, ლოგიკურია, მაგრამ ჩემმა ძმაკაცებმა იცოდნენ ტელეფონთან ჩემი დამოკიდებულება და ერთ ჯერზე თუ არავინ უპასუხებდათ, მეორე და მესამე ჯერზე რეკავდნენ, თუ სახლში არ ვიყავი, ხომ კარგი, მაგრამ თუ სახლში ვიყავი, ეს განუწყვეტელი ზარები იმას ნიშნავდა, რომ რომელიმე ძმაკაცი იყო და მშვიდად უნდა ამეღო ყურმილი. ამჯერადაც მივხვდი, რაშიც იყო საქმე, ბუზღუნით ავდექი და ავიღე ყურმილი. არც შევმცდარვარ, ერთ-ერთი ძმაკაცი რეკავდა. არც მომსალმებია, ისე მითხრა, დათა გულუა დამესიზმრა და საფლავზე უნდა მივიდეთო. გამიკვირდა, რადგან მანამდე არასდროს გამოუხატავს დიდი დაინტერესება დათას პოეზიით. რამდენიმე თვით ადრე დათას პირველი კრებული, რომელიც ახალგამოსული იყო მაშინ, ჩემმა ერთმა კურსელმა მათხოვა, თან დააყოლა: გარდაცვლილიაო. წავიკითხე ეს კრებული და, სიმართლე გითხრათ, არაფრად მეპიტნავა. მაშინ მხოლოდ ლექსის ზედაპირს ვამჩნევდი, სიღრმეებში ჩასვლა ნაკლებად შემეძლო, ამ ლექსების ზედაპირი კი, რბილად რომ ვთქვათ, სრულიადაც არ ბრწყინავდა. თუმცა, რაღაც სიმპათია გამიჩნდა: თვრამეტი წლის ბიჭი. პოეტი. ავტოკატასტროფაში გარდაიცვალა. ხოდა, ეს ჩემი ძმაკაციც, რომელიც მირეკავდა, ზუსტად ჩემნაირი აზრის იყო, ამიტომაც გამიკვირდა. თუ რომანტიკა მოგეძალა და რომელიმე პოეტის საფლავზე გინდა დალევა, დიდუბეში წავიდეთ ან, სულაც, მთაწმინდაზე ავიდეთ-მეთქი, ვუთხარი. არაო, დაიჟინა, დათას საფლავზეო. არც ვიცოდით, სად იყო დაკრძალული. ბოლოს იმ ჩემმა კურსელმა დაგვაკვალიანა, წიგნი რომელმაც მათხოვა.

ლექციებზე არ წავსულვარ. არაყი და მსუბუქი მისაყოლებელი ვიყიდეთ და ავედით ნარიყალას ეკლესიაში. რაღაცნაირი დილა იყო, ჯანღიანი და ნისლიანი. დათას საფლავი მოვძებნეთ. ეს სურათი ისე მიდგას თვალწინ, თითქოს მე კი არ გადამხდა, არამედ შორიდან ვუყურებდი, როგორ ილოცებოდნენ და სვამდნენ ჩემი თავი და ჩემი ძმაკაცი. იმ სიზმრის შინაარსი არც მახსოვს, მგონი არც მოუყოლია, მაგრამ ეს არაა მთავარი, მთავარი ისაა, რომ იმ საფლავში მწოლ ბიჭთან საოცარი სულიერი სიახლოვე ვიგრძენი.

იმ დღეებში ჩემს კურსელს ისევ გამოვართვი კრებული და თავიდან წავიკითხე, ეს ისეთი შეგრძნება იყო, თითქოს წინა ჯერზე კითხვა ხეირიანად არ ვიცოდი და ახლა ვისწავლე, ვისწავლე და ყველაფერი გასაგები გახდა, ზედაპირის მიღმა ჩავიხედე და ლექსებით ისეთი ტკბობა განვიცადე, როგორსაც ჩემი საყვარელი პოეტების კითხვისას განვიცდიდი ხოლმე. აი, მას მერე, ინტერვალებით (ინტერვალი შეიძლება წლებიც გაგრძელდეს) ვუბრუნდები ხოლმე დათა გულუას პოეზიას. ასაკი მომემატა, გემოვნება დამეხვეწა, მეტი წავიკითხე, ლექსის თეორია ავითვისე, რასაც მანამდე ინტუიციით ვხვდებოდი, პროფესიული ლექსიკით იმისი არტიკულირება ვისწავლე, მაგრამ დათას პოეზიისადმი სიყვარული არ გამნელებია.

სანამ ამ წერილის დავწერდი, ისევ გადავხედე დათას ლექსებს, ჩემი ჭკუით, რაღაც ციტატების და პასაჟების მონიშვნა მინდოდა აქ გამოსაყენებლად. საშინელებაა, როცა კარგს ტექსტს ან ტექსტებს იმისთვის კითხულობ, რომ წერილი გაქვს დასაწერი, მოვალეობის და აუცილებლობის განცდა გამძიმეს და პირწმინდად გიხერგავს სიამოვნების მიღების ყველა გზას. მითუმეტეს, ამ ტიპის პოეზიის ფრაგმენტაცია, უბრალოდ, არაფრის მომცემია, ის მთლიანობაში უნდა აღიგქვა, თუ შეგწევს უნარი, თავ-ფეხით უნდა გადაეშვა და უწყვეტად უნდა იცურო შიგნით.

ორი სიტყვით რა შეიძლება ითქვას დათა გულუას პოეზიაზე?! მე არ ვიცი, დათა რამდენად იცნობდა მიშა გოგუაძის პოემებს, მაგრამ მისი პოეზია, ყველაზე მეტად, სწორედ მიშა გოგუაძის პოემებს ენათესავება. მიშა გოგუაძის პოემები მთლიანად ინპერსონალურია, იქ „ლირიკულ მეს“ ვერ იპოვი, დათას ლექსებში კი ყველაფერი ლირიკული გმირის, იგივე ავტორის, ირგვლივ ტრიალებს, მაგრამ ისინი სხვა მხრივ არიან მონათესავენი: ეს არის ვიზიონერობა, ხილვები, კადრები და ამ კადრების ქაოტური, ულოგიკო დამონტაჟება, ამ მხრივ მათი ტექსტები გოდფრი რეჯიოს და რონ ფრიკეს დოკუმენტურ ფილმებს ენათესავება, სადაც, ფსიქოდელიური მუსიკის ფონზე, კადრები ენაცვლებიან ერთმანეთს და მაყურებელი მეტარაციონალურ სამყაროში გადაჰყავთ.  დათა გულუას ლექსების „ლირიკული მე“ სინქრონულადაა პოეტის ოთახშიც, დედამიწის ნებისმიერ წერტილშიც (რომელიც იმ მომენტში ამოხტება პოეტის ქვეცნობიერიდან) და კოსმოსშიც.

დათას ლექსებს არ ახასიათებთ ტექნიკური ბრწყინვალება, ხშირად გადააწყდები მარტივ, ღარიბ და სუსტ რითმებს. ხშირად ირღვევა ლექსის სილაბური სიმწყობრე და იქვე ხვდები, რომ ეს არაა ავტორის მხრიდან პოლიმეტრიით ან ტონური ლექსით დაინტერესების შედეგად მიღებული რეზულტატი… თუმცა, ამ ლექსებს ახასიათებთ უმთავრესი რამ: ემანაცია, დამაბრმავებელი გამოსხივება, რომელიც გარწმუნებს, რომ საქმე გაქვს დიდი პოეზიასთან. ზემოთ ხაზგასმული ტექნიკური დეტალები მეასეხარისხოვანია და სულაც არ არის განპირობებული ავტორის პატარა ასაკით, მე დარწმუნებული ვარ, დათას სიბერემდეც რომ ეცოცხლა, მაინც ასე დაწერდა, რადგან მისთვის ფორმა არაა რელევანტური. თვრამეტი წლის ბიჭმა სასწაული შეძლო: შექმნა თავისი პოეტური მითოლოგია და სამყარო.

არ ვიცი, შეიძლება, ამ გადასახედიდან მისი პოეტური შესაძლებლობების ცოტა უტრირებასაც ვახდენთ, მაგრამ ეს გასაგებიცაა, სხვა რომელი ქართველი პოეტი გეგულებათ, ვინც თვრამეტი წლის გარდაიცვალა და ასეთი პოეზია დატოვა. უტრირების და ჰიპერბოლიზების მიუხედავად ფაქტია, რომ დაგვრჩა სრულიად უნიკალური პოეზია, რომელიც მასობრივი ვერასდროს იქნება, მაგრამ, სანამ ქართული ენა იარსებებს, თავისი წილი მკითხველი მუდამ ეყოლება.

წერილს კი დათას ერთი სტროფით დავასრულებ:

„წუხელ ვებრძოლე ჭრელ სიზმრებში გარდაცვალებას,

რუხ სივრცეებში გავიყვანე სულის გვირაბი.

დრო გააჩერეთ! და ისრები მორჩნენ წვალებას,

მზე გამეყინა, ისევ გავხდი ტუნდრის ფირალი.“

 

 

 

ასო-ბგერების სასახლე

0

რამდენიმე წლის წინ ჩემმა პირველკლასელმა მოსწავლემ, უსაყვარლესმა და ძალიან კეთილმა ნინომ შემომჩივლა, რომ ვერაფრით გაეგო, რომელი ასო უნდა დაეწერა ხაზს ზემოთ და რომელი – ქვემოთ. ძალიან ღელავდა და ნერვიულობდა, არა მხოლოდ თვითონ, ნერვიულობდნენ მისი ოჯახის წევრები, მოკლედ ეს ერთი შეხედვით უმნიშვნელო პრობლემა, ლამის ოჯახის ტრაგედიად ქცეულიყო, რაც თავისთავად პატარაზე მეტ გავლენას ახდენდა.

მე პრობლემას ასე მძაფრად ვერ აღვიქვამდი და ვამშვიდებდი, რომ დროთა განმავლობაში ამ გამოწვევას დაძლევდა. თუმცა, ჩემი დამშვიდება და დარწმუნება, რომ დღევანდელ დღეს დიდი მნიშვნელობა არა აქვს ლამაზ კალიგრაფიას, რომ მთავარი აზროვნება და შემოქმედებითი ხედვაა, რაც ჩემს მოსწავლეს არ აკლდა და ილუსტრაციებით საოცარ ამბებსაც თხზავდა, შედეგს არ იღებდა.

როდესაც მივხვდი, რომ დღითიდღე ოჯახის ღელვა ძლიერდებოდა, პატარა კი უფრო დაძაბული და შეშინებული ჩანდა, გადავწყვიტე რამე მეღონა, ისეთი, რაც მას დაეხმარებოდა და კლასის სხვა ბავშვებსაც წაადგებოდა.

ვფიქრობდი, რომ ნინოს პრობლემა ცალკე არ უნდა გამომეყო, რადგან რაც მის სტრესს იწვევდა, ერთ-ერთი, სწორედაც  გამუდმებული ყურადღება და კონტროლი იყო – ოჯახის წევრებისგან. ინდივიდუალური მიდგომა და დავალებები ამ შემთხვევაში პრობლემას უფრო გააღრმავებდა, და შესაძლოა საბოლოოდ საგნის მიმართ მისი პოზიტიური დამოკიდებულება სულ უფრო გამქრალიყო, რომელიც ისედაც სულს ღაფავდა.

ჩემი დაკვირვებით, პირველი კლასელების უმრავლესობას საწერ ბადეში ორიენტაცია უჭირთ, იბნევიან, კონცენტრაციას ვერ ახერხებენ. მათთვის ეს იისფერი ხაზები ერთ დიდ ლაბირინთად და ქსელად ქცეულა, სადაც უფროსების მოთხოვნით ასოები ისე უნდა განალაგონ – ლამაზადაც გამოუვიდეთ, სწორი ადგილიც შეურჩიონ, თანმიმდევორობაც დაიცვან და კიდევ უამრავი კრიტერიუმიც დააკმაყოფილონ. მოკლედ, პატარებს ვთხოვთ დაახლოებით იმას, რაც ქართულ ზღაპარში კონკიას მოსთხოვა დედინაცვალმა: ეს ერთი პური, შენც ჭამე, გამვლელ-გამომვლელსაც აჭამე, და რაც დაგრჩება სახლშიც მოიტანეო. ჰო, ისეც გამოდის, რომ დღევანდელი ჩვენი სკოლა, მასწავლებელი, ნებსით თუ უნებლიეთ, სისტემის მოთხოვნითა თუ საკუთარი ხედვებით დედინაცვლის როლსაც ვირგებთ ხოლმე. ხანდახან კი ისე ვიჭრებით დედინაცვლის როლის შესრულებაში, რომ ჩვენი „მედან“ ვეღარც ვმიჯნავთ მას.

გადავწყვიტე ბადე გვერდით გადამედო და პრობლემის მოგვარება ამბით, ზღაპრით დამეწყო. რადგან ამ ასაკის ბავშვებს ყველაზე უკეთ ზღაპრების ენა ესმით, და  ზღაპარი მასწავლებლის ხელში ჯადოსნურ ჯოხად იქცევა ხოლმე.

ჩემი ჯადოსნური ჯოხი ასო-ბგერების ქალაქის ამბავი იყო.

ამბავი ასე იწყებოდა:

ერთი პატარა ქალაქის ულამაზეს სასახლეში ქართულ ასო-ბგერებს დაედოთ ბინა. სასახლეს გარშემო მუდამ მოციმციმე ოქროს არშია/ლენტი  ჰქონდა შემოვლებული და ღამით ისე ელავრებდა თვალს ვერ მოსწყვეტდით. ამ საოცარ შენობას 33 ოთახი ჰქონდა და ამ 33 ოთახის 33 ფანჯარა პირდაპირ მშვენიერ ბაღს გადმოსცქეროდა, სადაც უზარმზარი შადრევნები ცას წვდებოდა, მაღალი ხეებისა და სურნელოვანი ყვავილების სანახავად ბავშვები საიდან აღარ მოდიოდნენ. ჩვენს ასო-ბგერებს ბავშვების ცქერა და გართობა ძალიან, ძალიან მოსწონდათ. მაშინვე მოაწყდებოდა ფანჯრებს ოცდაცამეტივე და ცდილობდნენ პატარები გაერთოთ. ერთმანეთის ოთახებში გადაფრინდებოდნენ და სიტყვებს ქმნიდნენ. სიტყვები წინადადებებად იქცეოდა, წინადადებები კი ისეთ საინტერესო ამბებად, რომ მათ მოსმენას არაფერი  სჯობდა.

ჰო, მართლა ჩვენს ასო-ბგერებს ულამაზესი ფრთები ჰქონდათ, რომელთა დახმარებითაც ყველგან შეეძლოთ მოხვედრა, თუმცა თითოეულ მათგანს სასახლეში დადგენილი და განსაზღვრული ადგილი ეკავა. მაგალითად: ულამაზესი „ა“ – ცისფერი ფრთებით პირდაპირ სასახლის ოქროს ხაზზე ცხოვრობდა, მწვანე ბაფთიანი „ბ“-ს ფანჯარა ხაზზე კი გამოდიოდა, მაგრამ სულ ცოტა ზემოთაც იჭრებოდა. ვერცხლისფერფრთებიანი „გ“-ს ხაზზე თავი ჰქონდა ამოყოფილი, ტანი კი სულ ცოტა ქვემოთ ჩამოეცოცებინა. ბრილიანტისფეხება „დ“-ც „გ“-ს ბაძავდა. და ასე შემდეგ. 33 -ივე ასოს საკუთარი გარეგნობა  და თვისება მივანიჭეთ, ხასიათიც მოვუგონეთ და სასახლეში საცხოვრებელი ადგილიც განვუსაზღვრეთ. განმტკიცებისთვის, ისიც კი დავამატეთ, რომ თითოეული ასო-ბგერა, საკუთარ სარეცხსაც თოკზე ზუსტად ისე ფენდა, როგორც თავად ცხოვრობდნენ, როგორი წესიც ჰქონდათ.

ამ სახლის დახატვა დიდ ფორმატზეც შეიძლება და PowerPoint-ის დახმარებითაც აწყობა. მე აქ ამ უკანასკნელ ვარიანტს შემოგთავაზებთ, რომელიც თქვენი ფანტაზიით და სურვილით შეგიძლიათ შეცვალოთ. ასოების ცალკე ბარათებზე დახატვა და შემდეგ მიმაგრება ბევრად უფრო კარგია, რადგან შემდეგ გაკვეთილებზე პატარებს სთხოვთ, თითოეულ ასოს სასახლეში საკუთარი ოთახი აპოვნინონ. სიტყვების აწყობით, ხაზზე განლაგებით – მომდევნო დღეებში და წლის ბოლომდეც შეეძლებათ, რომ ივარჯიშონ.  სასვენი ნიშნები ჩვენ მცველებად წარმოვიდგინეთ და სასახლის სახურავზე დავაბინავეთ. იმისთვის, რომ სიტყვა არ დაიშალოს, რომელიმე ასო არ გაფრინდეს – მძიმე ან წერტილი საუკეთესო გამოსავალია, თუმცა ზოგიერთი მცველი ისეთია სიტყვის წაკითხვაშიც რომ დაგეხმარებათ.  შესაძლებელია სასახლეში ან სარეცხის თოკზე ყველა ასო არ მოათავსოთ და შემდეგ სწავლების პროცესში ბავშვებს გამოაცნობინოთ.

ამ ასაკში და შემდეგაც პატარებს უჭირთ „წ“-სა და „შ“-ს, „ძ“-ს და „ხ“-ს გარჩევა, აღნიშნული რესურსი ამ კუთხითაც დაეხმარებათ, შეგიძლიათ ამ ასოებზეც ცალკე ამბავი მოიგონოთ, ტყუპები უწოდოთ, ოღონდ ძალიან განსხვავებული ხასიათებით. „შ“ – სასახლის ყველაზე ლამაზ ოთახში ცხოვრობდა, ის ყოველთვის მზეს და შაშვებს გასცექროდა, ხოლო „წ“-ს საყვარელი საქმიანობა ღრუბლებისა და წეროების ცქერა იყო და ასე შემდეგ. მასწავლებლისა და ბავშვების ფანტაზიას შეუძლია დაუსრულებელი და საოცარი ამბები მოიფიქროს, რაც ძალიან დაეხმარებათ იმ რთული, მომაბეზრებელი და რუტინული სავარჯიშოების შესარულებაში – ასე ძალიან რომ უჭირთ ბავშვებს.

ამბავი რომ მოვყევი, ნინოს კლასში და ამავდროულად სასახლეც წარვადგინე, შეიძლება ითქვას, ყველაზე საუკეთესო და ამაღელვებელი გაკვეთილი გამოვიდა. ამის შემდეგ ჩემ მიერ წარდგენილი სასახლის სუფთა შაბლონები დავურიგე (შაბლონს აქაც დავურთავ), და ბავშვებმა თავად სცადეს ასოების ოთახებში და ფანჯარებში განლაგება. მთელი წელი ვუბრუნდებოდით სასახლეს და მთელი წელი სულ ახალ-ახალ ამბებს ვიგონებდით, იმის მიხედვით, რა გვჭირდებოდა და წერა-კითხვის სწავლების პროცესში რა პრობლემას წავაწყდებოდით. მეორე კლასში დაბრუნებულმა ბავშვებმა პირველი, რაც მოიკითხეს ჩვენი სასახლე იყო. მეორე კლასში უარი ვთქვით მეორე კლასის ბადეზე და პირდაპირ ცალხაზიან რვეულებში გავაგრძელეთ მუშაობა, რაც საერთოდ არ გასჭირვებიათ, პირიქით მათ უკვე კარგად იცოდნენ ჩვენი ასოები სად ცხოვრობდნენ და როგორ გამოიყურებოდნენ. ასოებით სიტყვების შედგენა კი უკვე ცალკე ამბავია და ამასაც როდისმე მოგიყვებით.

კლასში სარეცხის თოკიც გავჭიმეთ და ზედ ყოველთვის გვქონდა ასო-ბგერები გასაშრობად გამოკიდული. ზუსტად იმ წესით, როგორც ისინი სასახლეში ცხოვრობენ.

ნინო ძალიან ხალისით ჩაერთო აქტივობაში, ჩვენ ხომ მის უსაყვარლეს საქმეს: ამბების მოგონებას შევუდექით. სტრესი და დაძაბულობა ნელ-ნელა გაქრა, და საბოლოოდ ის შედეგი მივიღეთ, რომ ახლა ნინო ძალიან კარგად წერს და ყოველთვის ვეუბნები, რომ მისგან ძალიან კარგი მწერალი დადგება. თუ უკვე არ არის.

მოკლედ, რაღაცნაირად უნდა დავძლიოთ „დედინაცვლობა“ და ჩვენი მოსწავლეებისთვის ისეთ ადამიანად ვიქცეთ, ვისაც ყველაზე მეტად შესტკივა გული და განიცდის მათ პრობლემებს. ვინც მოქმედებს არა გაქვავებულ წეს-ჩვეულებებით, არამედ საკუთარი გულის კარნახით, უნდა ვენდოთ ჩვენს მასწავლებლურ ინტუიციას, ის ყოველთვის ამართლებს.

ხმოვანი საგანმანათლებლო რესურსის შექმნა

0

როგორ შეიძლება გავხადოთ ერთი ჩვეულებრივი გაკვეთილი საინტერესო და დასამახოვრებელი? რა ხერხით მივაწოდოთ მოსწავლეებს ახალი მასალა ისე, რომ თითოეული მათგანის ყურადღება მივიპყროთ, თითოეული მათგანი ჩავრთოთ საგაკვეთილო პროცესში? ალბათ ბევრ ჩვენგანს უფიქრია ამაზე და სამუშაო პრაქტიკასაც მივუხვედრებივართ, რომ თვალსაჩინოებები სასწავლო პროცესს სულ სხვანაირად ნაყოფიერს ხდის. ყველა მოსწავლე, განურჩევლად ასაკისა თუ სასწავლო დისციპლინისა, ინტერესით ერთვება იმ გაკვეთილში, რომელზეც უხვადაა გამოყენებული საგანმანათლებლო რესურსები.

შემოგთავაზებთ ვიდეოინსტრუქციას, რომელიც ერთი მოსასმენი თვალსაჩინოების შექმნაში დაგეხმარებათ, გაგიმარტივებთ და, იმავდროულად, გაგიმრავალფეროვნებთ გაკვეთილს.

რა უნდა იცოდეს მასწავლებელმა იმისთვის, რომ მუსიკალური პოპური შექმნას? უპირველეს ყოვლისა, სასურველი მუსიკის მოძიება და გადმოწერა, მერე კი – კოლაჟის აწყობა. გთავაზობთ ინსტრუქციას აუდიოვიდეომასალის მსოფლიოში ერთ-ერთი უდიდესი ბანკიდან – პორტალ youtube-იდან – სიმღერის/ვიდეოს ჩამოსატვირთავად:

მას შემდეგ, რაც სასურველ სიმღერას ჩამოტვირთავთ, შეგიძლიათ, გადახვიდეთ კოლაჟის აწყობაზე, ანუ პოპურის შექმნაზე, რაშიც შემდეგი ინსტრუქცია დაგეხმარებათ:

ამ ინსტრუქციების გამოყენებით ბუნებისმეტყველების გაკვეთილისთვის შევქმენი საგანმანათლებლო ხმოვანი რესურსი, რომელიც ეხებოდა წელიწადის დროებს:

ვფიქრობ, ზემოთ მოყვანილი ინსტრუქციები ბევრი საინტერესო საგანმანათლებლო რესურსის შექმნაში დაგეხმარებათ.

 

გაკვეთილი, რომელიც განსხვავებული ზარითა იწყება

0

ბევრს ვსაუბრობთ და ვწერთ, როგორი უნდა იყოს გაკვეთილი, როგორ ჩავატაროთ ის სრულფასოვნად სამივე ფაზის გათვალისწინებით, როგორ ავუხსნათ, რა შედეგზე უნდა გავიდეთ გაკვეთილის ბოლოს… ამ დროს მოსწავლე ზის და სხვა რაღაცაზე ფიქრობს. მოსწავლეებისთვის ხშირად გაკვეთილი სკოლის კედლებში ზარით არ იწყება, არა, უფრო შორს და უფრო მძაფრად ირეკება, იქ, სულში და ჩვენ კი იმის ნაცვლად, რომ ამაზე დავფიქრდეთ, მივყვებით გაკვეთილის სცენარს. ან სხვა რა გზა გვაქვს. ცხოვრება თავისი სცენებით, სინამდვილითა და გამოგონილით, არის ლიტერატურა და რა გვაქვს საპრეტენზიო. შეფარვით, მხატვრულად, სიმბოლოებით, ალუზიებით და გვავიწყდება ცხოვრების რეალური სცენა, არანაკლებ მდიდარი ტექსტებითა და პასუხგაუცემელი კითხვებით, ან თუნდაც, პირიქით – გაკვეთილზე გამოტანილი დასკვნები არ ჰგავს ცხოვრებისას, ის უფრო და უფრო მკაცრია, უმკაცრესია, დაუნდობელია… ასცდა ცხოვრება და ლიტერატურა ერთმანეთს, ცხოვრების ესთეტიკური ხედვა გაყინულია, მშრალია, ცივია, ლიტერატურაში კი ცეცხლი ანთია და ცხოვრებისეული სცენების გულქვაობა მხატვრული სამყაროს უსუსურობაზე მიანიშნებს მოსწავლეებს. არ უკითხავთ თქვენთვის, აქ კი წერია, მაგრამ აბა, ცხოვრებაში მიჩვენეთ მსგავსი მაგალითიო, კარგს, აღმატებულს ვგულისხმობ. დამერწმუნეთ, ბავშვები უფრო დიდ დროს უთმობენ ცხოვრების სცენაზე ნანახ გაკვეთილებს, რადგან ნანახი, მოსმენილი, საკუთარი თვალით აღქმული, უფრო ღრმა შინაარსის მატარებელია მათთვის, გაკვეთილი სხვა ფიქრის ადგილად გადაიქცევა. ფიქრობს იმაზე, რაც მას აწუხებს და არა იმაზე, რასაც ჩვენ ვუყვებით.

და ყველაზე მნიშვნელოვანი, ისინი, უმეტესწილად, სანამ ჩვენ გაკვეთილზე ვასწავლით, ცხოვრების დიდი სცენიდან სწავლობენ, როგორ არ უყვარდეთ, როგორ არ დაინდონ, როგორ არ აპატიონ, როგორ არ მიაქციონ ყურადღება სხვის ტკივილსა და ცრემლებს. რა გავაკეთოთ, როგორ დავარწმუნოთ, რომ მწერლებმა მათ კითხვებსაც გასცეს პასუხი… რომ ყველა კითხვაზე პასუხი ლიტერატურაშია. სანამ უშუალოდ სათქმელზე გადავალ, ერთ ამბავს გავიხსენებ სტუდენტური პრაქტიკიდან. მაშინ მეათე კლასში ნიკო ლორთქიფანიძის „თავსაფრიან დედაკაცს“ ასწავლიდნენ. გაკვეთილს ვხსნიდი და უცებ ერთი ყმაწვილი, რომლის სახელი და გვარი არასდროს დამავიწყდება, სწრაფი ნაბიჯით გაკვეთილიდან გავიდა. ვიფიქრე, ალბათ, რაღაც მნიშვნელოვანია… მაგრამ გაკვეთილის შეფასებისას, ქალბატონმა, რომელიც პრაქტიკას ხელმძღვანელობდა, მითხრა, რომ ის ყმაწვილი ჩემ გამო გავიდა. გავიკვირვე, რადგან ამის არანაირი მიზეზი არ მიმიცია. მასწავლებელი ასეთ ამბავს მომიყვა: ამ ბიჭს მამა არ ჰყავს. დედა კი დიდი ხანი არაა, რაც გათხოვდა. ნათესავებმა ის მოიკვეთეს, ბიჭი დეპრესიიდან ძლივს გამოვიდა… თქვენ კი ეს რა გააკეთეთ. თითქმის „დაადასტურეთ“, რომ ქართველი ქვრივი ქალი თავსაფრიან დედაკაცსა და ოთარაანთ ქვრივს უნდა ჰგავდეს. ნუ იქნებით ასეთი რადიკალური, ცხოვრება სხვანაირადაა მოწყობილი, ზოგჯერ ლიტერატურაზე მეტად გვაფიქრებს. მე გპირდებით, რომ ხვალ ბიჭი გაკვეთილზე შემოვა, ოღონდ იცოდეთ, თქვენი მტკიცებითი ტონი შეიცვლება და არა მარტო მას, მთელ კლასს უნდა მისცეთ სხვაგვარად ფიქრის უფლება.

გული მეტკინა, ვიტირე კიდეც, მაგრამ ყველაზე მთავარი იყო, რა მექნა ხვალ. ვის არ ვკითხე, მაგრამ ისეთი არგუმენტი, რომელიც ყველასთვის არანაკლებ მყარი იქნებოდა, ვიდრე ნიკო ლორთქიფანიძისა და ილია ჭავჭავაძის იყო, სად უნდა მეპოვა. ნუთუ „ბიბლიაში“ არ იქნება, გამახსენდა, რომ იქ ეწერა, აქვს თუ არა ქვრივს ახალი ოჯახის შექმნის უფლება და დავიწყე კითხვა, რათა სწრაფად მეპოვა ის მონაკვეთი. ვიპოვე და გაკვეთილი, რომელსაც „შეპირებული“ მოსწავლე ნამდვილად ესწრებოდა, ასე დავიწყე: გუშინ ვერ მოვასწარი მეთქვა, როგორია თვით უფლის დამოკიდებულება ქვრივის ხელახალი ქორწინების თაობაზე… არგუმენტმა მთელი კლასი მიახვედრა, რომ ყმაწვილის დედა „დამნაშავე“ არ ყოფილა… ყველას თვალები შეიცვალა, მათაც იპოვეს გზა, როგორ არ უნდა გაკვირვებოდათ, რომ მისი დედა… პრაქტიკის ხელმძღვანელმა კი მითხრა: თქვენგან კარგი მასწავლებელი გამოვა.

რატომ ვყვები ამ ყველაფერს, სანამ გალაკტიონის „სილაჟვარდე ანუ ვარდი სილაში“ უნდა შემოგთავაზოთ?!

კიდევ ერთხელ გავიმეორო, რომ ცხოვრების სცენა სრულიად სხვაგვარია, მას სხვა გამოწვევები ახლავს, მაგრამ, ფაქტია, რომ ლიტერატურა ყველა სცენისთვის არგუმენტების, უტყუარი არგუმენტების სალაროა. მთავარია, მისი და ცხოვრების სცენები ერთმანეთთან დავაკავშიროთ და პასუხების ძიებისას მარტოსულები კი არ გავხდეთ, არამედ შევძლოთ თუნდაც გალაკტიონის მსგავსად ლამაზი მეძავი ქალის ცრემლმა შთაგონება გაგვიღვიძოს. ვისწავლოთ, დიახ, ლიტერატურის გაკვეთილებზე, რომ ჩვენი შინაგანი ემოცია, სულში დარეკილი ზარი, ყველაზე ძლიერია და დავიმახსოვროთ უმთავრესი, ყველა ზარი საბოლოოდ სიყვარულის გასაღვივებლად, სიყვარულის განსამტკიცებლად… სიყვარულისთვის ირეკება.

 

 

პროექტი შემაჯამებელ დავალებად

0

კეთებით სწავლება თანამედროვე საგანმანათლებლო მიდგომების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მოდელია. საგნობრივ თუ ინტეგრირებულ პროექტებზე მუშაობის პროცესში მოსწავლეებს მყისიერად ეძლევათ ახლად შეძენილი ცოდნისა და უნარების გამოყენების შესაძლებლობა, რაც სიღრმისეული სწავლების მნიშვნელოვან ასპექტს წარმოადგენს. ამას გარდა, პროექტი შემაჯამებელი დავალების ერთ-ერთ ფორმასაც წარმოადგენს. დღეს მინდა გაგიზიაროთ დისტანციური სწავლების პროცესში განხორციელებული ერთ-ერთი ვრცელი პროექტი, რომელიც მე და ჩემს კოლეგებს სასწავლო საფეხურის შესაბამისი არაერთი უნარის განმტკიცებასა და მოსწავლეთა შეფასებაში დაგვეხმარა.

წიგნიერების უნარების ამაღლება დაწყებითი საფეხურის ერთ-ერთ მთავარ გამოწვევას წარმოადგენს. ამას გარდა, ქართულ ენასა და ლიტერატურას, როგორც სასწავლო დისციპლინას, მიზნად აქვს დასახული ტექსტის გააზრების, რედაქტირების, გაშინაარსების და ტექსტზე მუშაობასთან დაკავშირებული სხვა მსგავსი უნარების სათანადოდ განვითარება, ლექსიკური მარაგის გამდიდრება, ენობრივ-გრამატიკული ცოდნის მიზნობრივად გამოყენება და ა.შ.

წინა სასწავლო წელი დისტანციურ სასწავლო რეჟიმში დავასრულეთ. იქიდან გამომდინარე, რომ შემაჯამებელი დავალება არსებული სიტუაციისთვის უნდა მოგვერგო და თან მიღწეული შედეგების რაც შეიძლება ცხადად დანახვა შეგვძლებოდა, ჩვეული სასწავლო აქტივობებისგან განსხვავებული ფორმის მოფიქრება დაგვჭირდა. აღნიშნულ საკითხზე მსჯელობას საგნობრივი კათედრის არაერთი შეხვედრა დავუთმეთ და საბოლოოდ დისტანციური შემაჯამებელი პროექტის იდეაც დაიბადა. აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ ეს დავალება კარგად აჩვენებს მოსწავლეთა სასწავლო უნარების ფლობის დონეს, თუმცა არ მოიცავს ფაქტობრივი ცოდნის შემოწმების ფაზას.

ყველაფერი კი იქიდან დაიწყო, რომ ჩემმა კოლეგამ აღმოაჩინა ელექტრონული ბიბლიოთეკა (https://www.storyjumper.com/), სადაც მზა წიგნების წაკითხვის გარდა, ახალი „გამოცემის“ შექმნაც შეიძლებოდა. გადავწყვიტეთ, წლის შემაჯამებელი პროექტის ფარგლებში კლასის ელექტრონული ბიბლიოთეკა შეგვექმნა. მოსწავლეს, ტექსტის წიგნის ფურცლებზე გადანაწილების გარდა, შეეძლო ნაშრომის დიზაინზეც ეზრუნა (შრიფტის ზომის და ფერის შერჩევა, ყდის და წიგნის გვერდების გაფორმება სასურველი ფონით, თემატური ფოტოებით ან ბაზაში არსებული/მის მიერ შექმნილი პერსონაჟებით და სხვ.). საიტზე მასწავლებლებიც და კლასებიც თავისუფლად დავარეგისტრირეთ. მასწავლებელს შეეძლო თავისი მოსწავლეების მიერ შექმნილი კრებულების წაკითხვა და კომენტარის დატოვება. რადგან საქმე ტექნიკასთან გვქონდა, პროექტში კომპიუტერული აზროვნების მასწავლებელიც ჩავრთეთ, რათა მოსწავლეებს პროგრამული საკითხები (ტექსტის აკრეფა, წიგნის დიზაინზე მუშაობა) აღნიშნული საგნის კონტექსტში შეესწავლათ. ზემოაღნიშნული დავალება დაწყებით საფეხურზე გამოვიყენეთ, თუმცა ვფიქრობ, რომ მისი განხორციელება საბაზო საფეხურზეც შესაძლებელია.

საბოლოო პროდუქტის დახმარებით უნდა შეგვეფასებინა, რა დონეზე აქვს თითოეულ მოსწავლეს განვითარებული წაკითხულის გააზრების, ტექსტის დამუშავების (მოკლე შინაარსის თანმიმდევრულად, ენობრივ-გრამატიკული ნორმების დაცვით ჩაწერა, ტექსტის ლექსიკური თვალსაზრისით გამართვა და სხვ.), შემოქმედებითი წერის, საკუთარი ნამუშევრის რედაქტირების/ტექნიკურად გამართვის, პრეზენტაციისა და რეფლექსიის უნარ-ჩვევები.

პროექტული სწავლების მიმართულება დიფერენცირებული სწავლების პრინციპებს უნდა ითვალისწინებდეს და არჩევანის საშუალებასაც იძლეოდეს. ამიტომ შევქმენით დავალების სამი ვარიანტი – „მწერალი“ (მოსწავლე თავად ქმნის ტექსტს და აქცევს წიგნად), „რედაქტორი“ (მოსწავლე მოცულობით ტექსტს არედაქტირებს/აშინაარსებს და თემატურად აფორმებს) და „ტექსტის ამწყობი“ (მოსწავლე დარედაქტირებულ ტექსტს გარკვეული კრიტერიუმების გათვალისწინებით ანაწილებს წიგნის ფურცლებზე და თემატურად აფორმებს). თითოეული მიმართულებას შეფასების რუბრიკები მივუსადაგეთ და კლასებში განვიხილეთ. მოსწავლეებმა ,,Google Forms”-ის დახმარებით სასურველი ვარიანტი შეარჩიეს. შემდეგ კათედრაზე შევაჯამეთ, რა ტიპის/რაოდენობის რესურსის მომზადება იყო საჭირო და ერთობლივი ძალებით საჭირო მასალები შევაგროვეთ. მოსწავლეებს არჩევანის საშუალება სასწავლო რესურსების (ტექსტები, თემები) დარიგების დროსაც მიეცათ. მოსამზადებელი პერიოდის დასასრულ შევადგინეთ პროექტზე მუშაობის კალენდარი, სადაც ჩანიშნული იყო შუალედური შეხვედრები მასწავლებლებთან პირველადი ნამუშევრების გაცნობისა და უკუკავშირის მიწოდების მიზნით.

აქვე შეგიძლიათ გაეცნოთ პროექტული დავალების ერთ-ერთ ვარიანტთან დაკავშირებულ „რჩევების ბუკლეტს“ (ვრცელი, ნაბიჯებად გაწერილი დეტალური ინსტრუქცია), რომელიც  „მწერლების“ ჯგუფისთვის შევადგინე.

 


არსებული სიტუაციის გათვალისწინებით, ზემოაღნიშნული დავალებაზე მოსწავლეებმა ინდივიდუალურად იმუშავეს, თუმცა მისი ჯგუფში შესრულებაც შესაძლებელია. პროექტის მთავარი მიზანია, მოსწავლეებმა მიზნობრივად გამოიყენონ თავიანთი ცოდნა და უნარები, შეძლონ მასწავლებლის მიერ მიწოდებული რესურსის სწორად დამუშავება/გამოყენება და ხარისხიანი სასწავლო პროდუქტის შექმნა. მოსწავლეთა მეტად მოტივირების მიზნით, შესაძლებელია მათი ნამუშევრების სასკოლო რესურსად ქცევაც. დავალების შეფასების შემდეგ, შეგვიძლია წიგნები საჭიროებისამებრ დავარედაქტიროთ და შევქმნათ ან ახალი „გამოცემებით“ შევავსოთ სკოლის ონლაინბიბლიოთეკა.

 

 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...