რჩევები მშობლებისთვის
პატარა მოსწავლე სკოლის მოთხოვნებს რომ შეესატყვისებოდეს, ის მომწიფებული უნდა იყოს ფიზიკური, გონებრივი, სოციალურ-პიროვნული თვალსაზრისით, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც კი სწავლის პირველი დღეები ბავშვების უმრავლესობისთვის საკმაოდ რთულია.
პედაგოგიური პრაქტიკა გვიჩვენებს, რომ სკოლასთან შეგუების პროცესი ბავშვებთან სხვადასხვანაირად მიმდინარეობს. ზოგი იოლად ეგუება სკოლას, საზოგადოდ, ახალ გარემოს. ასეთი ბავშვები ხალისიან განწყობაზე არიან, გაკვეთილებზე აქტიურობენ, არ უყვართ სკოლის გაცდენა, კეთილსინდისიერად ასრულებენ დავალებებს.
ზოგს სკოლასთან შესაგუებლად გარკვეული ხანი სჭირდება. ასეთ ბავშვები ხელიდან არ უშვებენ თამაშის შანსს, ხშირად ჭირვეულობენ, ტირიან, ეკამათებიან თანაკლასელებს, ხშირად არიან უკმაყოფილონი.
ზოგი კი ძალიან ძნელად ეგუება სკოლას, ითხოვს გაკვეთილების გაცდენას, უგუნებოდაა, უჭირს თანაკლასელებთან ურთიერთობა. ზოგჯერ ხელს უშლის მასწავლებელს გაკვეთილის ჩატარებაში.'
მაგრამ პირველი 5-6 კვირა, რაც სკოლასთან საადაპტაციო (შესაგუებელ) პერიოდად ითვლება, ყველა ბავშვისთვის საკმაოდ რთულია.
რატომ უჭირთ ბავშვებს სკოლასთან შეგუება?
სოციალური როლის ცვლილება
უდარდელი სკოლამდელიდან ბავშვი მოსწავლედ იქცევა. მას უჩნდება ახალი და რთული ვალდებულებები: სკოლაში დროულად მისვლა, გაკვეთილებზე ყურადღებით ყოფნა, დავალებების შესრულება. ბავშვი ხვდება ახალ გარემოში, რომელსაც თავისი წესები აქვს – როდის რა უნდა გააკეთოს, როგორ მოიქცეს.
წამყვანი ქცევის ცვლილება
სკოლაში შესვლამდე ბავშვის ძირითადი საქმიანობა თამაში იყო, ამიერიდან კი მან უნდა ,,ისწავლოს სწავლა”, დაიმახსოვროს გარკვეული მასალა, უპასუხოს მასწავლებელს.
თამაში მეტად თავისუფალი საქმიანობაა, სწავლა კი ბავშვისგან ნებისყოფას მოითხოვს. სკოლაში მას ზოგჯერ იმის კეთებაც უწევს, რაც არ უნდა ან დიდად არ მოსწონს, ამიტომ იძულებულია, თანდათან ისწავლოს საკუთარი ქცევის კონტროლი.
სპეციფიკური რეაქციების აღმოცენება
სწავლის დაწყებასთან ერთად სკოლისთვის მოუმზადებელი ბავშვების 67-69%-ს უჩნდება შიშები, ტირილის შეტევები ან მოქმედებათა შეკავება. ასეთ მოსწავლეებს ხშირად ეშინიათ მასწავლებლის, დაფასთან საპასუხოდ გასვლის, შენიშვნის, სკოლაში დაგვიანების.
სოციალური გარემო: ოჯახი, კლასი, მასწავლებელი
ოჯახურ გარემოზე ბევრად არის დამოკიდებული სკოლაში ბავშვის წარმატება. დაძაბული, კონფლიქტური ატმოსფერო უარყოფითად მოქმედებს მის განვითარებაზე.
სკოლასთან ადაპტაცია დამოკიდებულია იმაზე, რამდენად შეუძლია ბავშვს თავის დამკვიდრება თანატოლთა წრეში. აქტიური, კონტაქტური ბავშვები ხშირად პირველ კლასში უკეთ სწავლობენ.
სკოლაში ბავშვის წარმატებას მნიშვნელოვანწილად განაპირობებს მასწავლებელთან ურთიერთობაც (განსაკუთრებით – პირველ წლებში). მოსწავლე, რომელიც „არ უყვარს” მასწავლებელს, ხშირად გულს იცრუებს სწავლაზე, გამოირჩევა დაბალი თვითშეფასებით.
ამ სირთულეების დაძლევაში პატარას უპირველესად მშობლები უნდა დაეხმარონ. რა არის ამისთვის საჭირო?
1. დაკვირვება ბავშვის ურთიერთობის პროცესზე
თუ ბავშვი შინ თუ გარეთ ლაღად და თამამად ამყარებს ურთიერთობას სხვებთან, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ეს არც სკოლაში გაუჭირდება.
თუ ბავშვი ურთიერთობისას ძალზე ფრთხილია, არ ენდობა ადამიანებს, სკოლაში შესვლამდე მას თქვენი დახმარება დასჭირდება, ვინაიდან იქ უთქვენოდ, უცხო ხალხის გარემოცვაში მოუწევს ყოფნა. სოციალიზაციას ხელს უწყობს სკოლამდელი დაწესებულება. ასევე, მნიშვნელოვანია, ბავშვი იცნობდეს სხვადასხვა ცხოვრებისეულ სიტუაციას, სადაც ქცევის განსხვავებული სტილია საჭირო. მაგ., შეიძლება ვთხოვოთ ბებიასთან დამოუკიდებლად დარეკვა, ნათესავისთვის რამის მილოცვა, მაღაზიაში გამყიდველისთვის კითხვის დასმა და ა.შ. ასეთ სიტუაციებს ყოველდღე ვვაწყდებით, მთავარია, სწორად გამოვიყენოთ ისინი და ბავშვს ადამიანებთან დამოუკიდებლად ურთიერთობა ვასწავლოთ.
2. რეჟიმის შეჩვევა/დაცვა
თუ ბავშვი დადის სკოლამდელ დაწესებულებაში, ის უკვე შეჩვეულია დღის განსაზღვრულ რეჟიმს. სკოლაში შესვლასთან ერთად კი დღის რეჟიმი ძირეულად იცვლება.
დღის რეჟიმი ხელს უწყობს ბავშვის განვითარებას, ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის შენარჩუნებას, ნებისყოფის განვითარებას. დღის რეჟიმს ადგენენ ჯანმრთელობის მდგომარეობის, ასაკობრივი ფიზიოლოგიური და ინდივიდუალური თავისებურებების გათვალისწინებით. ის განსაზღვრავს სხვადასხვა საქმიანობის, ძილის, დასვენების ხანგრძლივობასა და კვების რეჟიმს.
სასურველია, ბავშვმა ყოველი დილა დაიწყოს მსუბუქი ვარჯიშით.
აუცილებელია, ბავშვს განვითარებული ჰქონდეს ჰიგიენის ელემენტარული ჩვევები: ხელების დაბანა, კბილების გამოხეხვა, საპირფარეშოთი სარგებლობა;
5-6 წლის ბავშვისთვის სასურველია 4-ჯერადი კვება. ვახშმობა დაძინებამდე 1-2 საათით ადრე ჯობს. კვების სწორ რეჟიმს დიდი მნიშვნელობა აქვს ბავშვის ფიზიკური და ფსიქიკური განვითარებისთვის.
5-6 წლის ბავშვს დასასვენებლად და ძალ-ღონის აღსადგენად 10-11-საათიანი ძილი სჭირდება.
3. დამოუკიდებლობის უნარის განვითარება
დაავალეთ ბავშვს კონკრეტული საქმე (ასაკის გათვალისწინებით), მაგ., თავისი სათამაშოების ადგილზე დაწყობა.
დავალების შესრულების შემდეგ აუცილებლად წაახალისეთ.
მიეცით სხვადასხვა სიტუაციაში ინიციატივის გამოჩენის შესაძლებლობა.
თავად მხოლოდ საჭიროების შემთხვევაში ჩაერიეთ მის საქმიანობაში.
4. ემოციურ-ნებელობითი სფეროს განვითარება
სკოლაში ბავშვები ხშირად კამათობენ, ზოგჯერ უთანხმოებაც მოსდით. მნიშვნელოვანია, ბავშვს შეეძლოს ემოციების მართვა. ამას ხელს უწყობს მშვიდი ოჯახური ატმოსფერო. როდესაც უფროსები პრობლემებს კონსტრუქციულად ართმევენ თავს, ბავშვიც სწავლობს პრობლემების ჩხუბის გარეშე მოგვარებას.
გახსოვდეთ: ბავშვები ბევრ რამეს მიბაძვით სწავლობენ. აღიარეთ, რომ გაბრაზება, წყენა ყველასთვის არის დამახასიათებელი, მთავარია, ემოციების კონსტრუქციულად გამოხატვა შეგვეძლოს, ისე, რომ ამით არც ჩვენ დავზარალდეთ, არც სხვა.
როგორ მოვიქცეთ, რომ ახალ სოციალურ სტატუსთან შეგუება ბავშვისთვის სასიამოვნო და ნაკლებად სტრესის მომგვრელი იყოს?
. ბავშვი მშვიდად გააღვიძეთ. სასურველია, გაღვიძებისას მან თქვენი ღიმილი დაინახოს.
. ესაუბრეთ მშვიდი, კეთილგანწყობილი კილოთი.
. არ ააჩქაროთ დილის პროცედურების შესრულებისას. დროის განაწილება თქვენი პრეროგატივაა.
. არ გაუშვათ სკოლაში საუზმის გარეშე.
. თუ სკოლიდან უგუნებოდ დაბრუნდა, არ გაუწყრეთ. გაამხნევეთ.
. ბავშვის სირთულეების შესახებ მასწავლებელს მის გარეშე ელაპარაკეთ.
სკოლიდან დაბრუნებულს მიეცით დრო დასასვენებლად; დრო ისე გაანაწილეთ, რომ 17 საათის შემდეგ მას აღარ ჰქონდეს სამეცადინო.
. მეცადინეობისას შეასვენეთ. ერთი ამოსუნთქვით დავალებების შესრულებას სჯობს იმუშაოთ 15-20 წუთი, 10 წუთი კი შეისვენოთ.
. იყავით ყურადღებით – თუ ბავშვი უჩივის თავის ტკივილს, დაღლილობას, ეს შესაძლოა ჯანმრთელობის პრობლემების, გადაღლის ან სწავლაში/სკოლაში არსებული სირთულეების მაუწყებელი იყოს.
. მოუსმინეთ ყურადღებით.
. ჩამოაყალიბეთ კონკრეტული წესები და მოთხოვნები.
. წესები და მოთხოვნები ლაკონიურად ჩამოაყალიბეთ.
. იყავით მომთმენი.
. სანამ კითხვას ისწავლის, უკითხეთ სახალისო, საბავშვო ლიტერატურა.
. ხშირად აქეთ, აქცენტი დასვით მის საქციელზე და არა პიროვნებაზე.
. წაახალისეთ მისი ცნობისმოყვარეობა, შეკითხვების დასმის სურვილი.
. წაახალისეთ სხვა ბავშვებთან თამაშის, ურთიერთობის სურვილი.
. ხელი შეუწყვეთ მრავალფეროვანი გამოცდილების მიღებაში.
. ეცადეთ, შეძლებისდაგვარად ჩართოთ ერთობლივ საქმიანობაში – ოთახის დალაგებაში, ყვავილების ან შინაური ცხოველების მოვლაში.
. ასწავლეთ საკუთარი მისამართი, ტელეფონი, დაბადების დღის თარიღი.
. თავადაც ჩაერთეთ იმ საქმიანობაში, რომელიც ბავშვს მოსწონს.
. მიეცით მაგალითი: სასურველია, გხედავდეთ, როდესაც კითხულობთ, გაუზიარეთ მას ინფორმაცია.
ეთამაშეთ ბავშვს. თაობათა შორის კონფლიქტები ნაკლებია იმ ოჯახებში, სადაც ბავშვები და მშობლები მეგობრობენ და ერთობლივ საქმიანობაში არიან ჩართულნი.
. ბავშვის მიღწევები შეადარეთ მხოლოდ მის ადრინდელ მიღწევებს. მაგ., „დღეს უკეთ გამოგივიდა, ვიდრე გუშინ”.
რა არ უნდა გააკეთოთ:
. არ დატუქსოთ ასე: ,,აი, წახვალ სკოლაში, და ნახავ, რაც მოგივა!”
. არ შეაწყვეტინოთ ბავშვს სიტყვა, როდესაც დღის შთაბეჭდილებებს გიზიარებთ.
. არ დააკისროთ მოვალეობები, რომელთა შესრულებაც მას ჯერ არ შეუძლია;
. არ მოითხოვოთ მისგან ერთბაშად ბევრი რამ. ამოირჩიეთ კონკრეტული საქმიანობა, ჩვევა, რომელსაც, გინდათ, დაეუფლოს.
. გამუდმებით არ აკრიტიკოთ მისი ინიციატივა: „ასე კი არა, ასე…”
. არ აკრიტიკოთ სხვების თანდასწრებით.
. არ შეადაროთ სხვა ბავშვებს: და-ძმას, მეზობლებს, თანაკლასელებს.
ვრცლად
