პარასკევი, მაისი 16, 2025
16 მაისი, პარასკევი, 2025
მთავარი წაკითხვა გვერდი 932

სტრესი და მისი დაძლევის სტრატეგიები

მიერ
admin
-
0
გასული საუკუნის 30-იან წლებში კანადელმა ფიზიოლოგმა ჰანს სელიემ ნებისმიერ საფრთხეზე ადამიანის ორგანიზმის ზოგადადაპტაციურ რეაქციას სტრესი უწოდა. მწვავე და გახანგრძლივებული სტრესი, თუ ადამიანს სტრესორთან გამკლავება აღარ ძალუძს, კომპლექსურად არღვევს ორგანიზმს როგორც ფიზიოლოგიური, ისე ფსიქიკური თვალსაზრისით. სელიე გამოყოფს სტრესის ფიზიოლოგიური მიმდინარეობის სამ სტადიას:

▪ განგაშის სტადია – ის უმთავრესად ისეთი ფიზიოლოგიური ცვლილებებით გამოიხატება, როგორებიცაა სისხლში ადრენალინის კონცენტრაციის მომატება, მაჯისცემისა და სუნთქვის გახშირება, ოფლის გამოყოფის გაძლიერება, თვალის გუგების გაფართოება და ა.შ.;

▪ წინააღმდეგობის სტადია – ორგანიზმი იწყებს სტრესორისთვის წინააღმდეგობის გაწევას, თუმცა შინაგანად განაგრძობს მის განკარგულებაში არსებული რეზერვების ხარჯვას;

▪ გამოფიტვის სტადია – სტრესორის გახანგრძლივებული ზემოქმედების შედეგად ორგანიზმის განკარგულებაში არსებული რეზერვები კატასტროფულად მცირდება. 

სტრესის ფსიქოლოგიური შედეგები ემოციებზე, კოგნიტურ პროცესებსა და ქცევაზე აისახება.

მასწავლებლობა ურთულესი პროფესიაა, იგი სტრესულ საქმიანობადაა მიჩნეული, სტრესს კი ხშირად მოსდევს აპათია, გაუცხოება, ცინიზმი, ნერვული დაძაბულობა და სხვა არასასურველი შედეგები. ასეთ დროს ხშირად ლაპარაკობენ მასწავლებლის პროფესიულ გადაწვაზე. სკოლაში სტრესის გამომწვევი უამრავი მიზეზია: სხვადასხვა მოტივაციისა და შესაძლებლობების მქონე მოსწავლეები, დროისა და რესურსების დეფიციტი, მცირე ხელფასი, კონტროლის მექანიზმები, ზედმეტი ინფორმაციით სავსე სასწავლო პროგრამები, ტექნიკური უზრუნველყოფის დეფიციტი, დიდი პასუხისმგებლობა ბავშვების, მშობლების, სკოლის, საზოგადოების, ქვეყნის წინაშე… მასწავლებელთა არცთუ უმნიშვნელო ნაწილს უჭირს სტრესორებთან გამკლავება, რიც გამოც ზოგიერთ მათგანს პროფესიული გადაწვა ემართება. სტრესის მიმართ გამძლეობა დაკავშირებულია იმ რესურსების მოძიებასა და შენახვასთან, რაც მათ სტრესული სიტუაციების უარყოფითი შედეგების გადალახვაში დაეხმარება. ამ მხრივ უმნიშვნელოვანესია სტრესის დაძლევის პროაქტიური სტრატეგიების ფლობა. ეს გულისხმობს პიროვნებისთვის მნიშვნელოვანი მიზნების დასახვას, ასევე მიზანდასახულობას მიზნის მიღწევის გზაზე, თვითრეგულაციის უნარების განვითარებას, რომლებიც მოიცავს კოგნიტურ და ქცევით კომპონენტებს. ამავე პროცესში ხდება იმ ზოგადი რესურსების ფორმირება, რომლებიც ხელს უწყობს მიზნის მიღწევას და უზრუნველყოფს პიროვნულ ზრდას. პროაქტიური პიროვნება თავის ქცევებზე პასუხისმგებელი ადამიანია, მას ახასიათებს შინაგანი თავისუფლება და ფლობს სტრესის გადაჭრის ეფექტიან სტრატეგიებს. ასეთ ადამიანს არ ემუქრება პროფესიული გადაწვა, რადგან ორიენტირებულია უმთავრესად სიტუაციის ცნობიერ ანალიზზე, შინაგანი და სოციალური რესურსების ადეკვატურ გამოყენებაზე, პრობლემის გადაჭრაზე. არაპროდუქტიული სტრატეგიები კი გულისხმობს რთულ სიტუაციებზე არაადეკვატური სააზროვნო სქემებით, ემოციური და ქცევითი ხერხებით რეაგირებას, მაგალითად, საკუთარ ემოციებზე კონცენტრირებას ან სიტუაციისგან გაქცევას.

ქვემოთ მოცემული ტესტი იმის გარკვევაში დაგეხმარებათ, ფლობთ თუ არა სტრესის დაძლევის პროაქტიურ სტრატეგიას.
ინსტრუქცია. მიუწერეთ თითოეულ დებულებას შესაბამისი ქულა: 1 – აბსოლუტურად მცდარია; 2 –  ვერ ვიტყვი, რომ მართალია; 3 – უფრო მართალია, ვიდრე მცდარი; 4 – სრული სიმართლეა. 
1. დაწმუნებული ვარ, შევძლებ, რთულ მოსწავლეებსაც კი წარმატებით ვასწავლო საგანთან დაკაშირებული ყველა საკითხი.

2. ვიცი, რომ დაძაბულობის შემთხვევაშიც კი შევძლებ მშობლებთან კარგი ურთიერთობის შენარჩუნებას.

3. თუ ძალიან მოვინდომე, ყველაზე რთულ მოსწავლესაც კი ვუპოვი გასაღებს.

4. დარწმუნებული ვარ, უფრო და უფრო მეტ ვიძენ უნარს, ვუპასუხო მოსწავლეთა საჭიროებებს.

5. მაშინაც კი, როდესაც ხელს მიშლიან, არ ვკარგავ რწმენას, რომ შევძლებ შევინარჩუნო სიმშვიდე და წარმატებით გავაგრძელო სწავლება.

6. დარწმუნებული ვარ საკუთარ უნარში, ვიგრძნო მოსწავლეთა საჭიროებები, მაშინაც კი, როდესაც “ცუდი დღე” მაქვს.

7. თუ ძალიან შევეცდები, ვიცი, რომ შევძლებ, პოზიტიური გავლენა მოვახდინო მოსწავლეთა პიროვნულ და აკადემიურ განვითარებაზე.

8. დარწმუნებული ვარ, შემიძლია შემოქმედებითად გავუმკლავდე სისტემის შეზღუდვებს (ბიუჯეტის შეკვეცა, სხვა ადმინისტრაციული პრობლემები) და კარგად სწავლება გავაგრძელო.

9. ვიცი, რომ შევძლებ ჩემი მოსწავლეების დაინტერესებას ინოვაციურ პროექტებში მონაწილეობით.

10. ვიცი, რომ შევძლებ, ბოლომდე მივიყვანო ინოვაციური პროექტები, მაშინაც კი, როდესაც სკეპტიკოსი კოლეგები მას ეწინააღმდეგებიან.

შეკრიბეთ ქულები. 

ქულების ინტერპრეტაცია: 

10-20 ქულა – სტრესის დაძლევის პროაქტიური სტრატეგიის ფლობის დაბალი დონე;
21-30 ქულა – სტრესის დაძლევის პროაქტიური სტრატეგიის ფლობის საშუალო დონე;
31-40 ქულა – სტრესის დაძლევის პროაქტიური სტრატეგიის ფლობის მაღალი დონე.

კურიკულუმის მიღმა

მიერ
admin
-
0
მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების სქემის მიხედვით, დღევანდელ სკოლაში წახალისებულია არაფორმალური განათლება, ეს კი სხვადასხვა სახის საქმიანობასთან ერთად წრეებისა და კლუბების შექმნასაც გულისხმობს. წრეები და კლუბები სხვადასხვა ფორმატის შეიძლება იყოს. სკოლა თავად უნდა სთავაზობდეს მოსწავლეებს კლასგარეშე აქტივობებისთვის განკუთვნილ სექციებს. ამავდროულად ის მზად უნდა იყოს, მოსწავლეთა ინიციატივები წაახალისოს და მოქმედ ჯგუფებს ახლებიც დაუმატოს, თუკი ამის განხორციელებისათვის ელემენტარული ბაზა არსებობს. წრეებსა და კლუბებში გაწევრიანება უმეტესად ინტერესების მიხედვით ხდება და თუ მოსწავლე თავის ინტერესებს ვერც ერთს ვერ მიუსადაგებს, სკოლაში კი მისნაირი ინტერესების მქონე სხვა მოსწავლეებიც არიან, მას უნდა მიეცეს საშუალება, ახალი კლუბი დააფუძნოს. სკოლის მხრიდან ასეთი ინიციატივის ხელშეწყობა საკმაოდ მარტივია (თუნდაც არასამუშაო დღეებში თავისუფალი სივრცის გამოყოფა). კლუბები და წრეები მრავალნაირია. ერთი იზიდავს მეცნიერებით დაინტერესებულ ბავშვებს, მეორე – ნორჩ გამომგონებლებს. ზოგი მოსწავლე ინტელექტუალური თამაშებითაა გატაცებული, ზოგს წაკითხული წიგნების სხვებთან ერთად გარჩევა სურს. ხელმარჯვე მოსწავლეები “პროფესიულ” უნარებს იძენენ და ოსტატდებიან, სხვები კი მომავალში ლიდერობისთვის ემზადებიან.      

არ მეგულება საქართველოს ქალაქების არც ერთი სკოლა, სადაც თუნდაც ერთ მასწავლებელს ერთხელ მაინც არ განეხორციელებინოს სკოლის სცენაზე რაიმე დადგმა. ამ წერილში მკითხველის ყურადღება სწორედ სკოლაში დრამის როლზე მინდა გავამახვილო. მიუხედავად იმისა, რომ დრამა, როგორც საგანი, გათვალისწინებული არაა სკოლების კურიკულუმში, მასწავლებლები მაინც ძებნიან დამატებით დროს, არჩევენ პიესას, უთანხმდებიან მშობლებს, რეპეტიციებზე რჩებიან მოსწავლეებთან ერთად და ბოლოს წილად ხვდებათ სულ რამდენიმეწამიანი ან რამდენიმეწუთიანი ტაში. ეს დამსახურებული ოვაცია კი წვალებად ნამდვილად ღირს.

სკოლის ფარგლებში დრამატული წრეების არსებობას მართლაც მრავალი სარგებლის მოტანა შეუძლია მოსწავლეებისთვის. ერთ-ერთი ასეთი ელემენტია ხმის აწევის ხარჯზე მორცხვობის დაძლევა და სითამამის განვითარება. ვინაიდან ზოგიერთი მოსწავლე ბუნებით მორცხვია, მათ საკმაოდ უჭირთ გაკვეთილზე ხმამაღლა საუბარი. სპექტაკლზე მუშაობის პროცესში კი ასეთ მოსწავლეებს აუცილებლად დასჭირდებათ საკუთარი ხმის დამორჩილება და მისი მართვა. გარდა ამისა, მორცხვ მოსწავლეებს (და, რა თქმა უნდა, გამბედავებსაც) მოუხდებათ თავიანთი მოძრაობების დახვეწაც, რათა სწორად გამოხატონ მორგებული ხასიათი და მიბაძონ პერსონაჟს. აღსანიშნავია, რომ დრამის (კერძოდ, ტრაგედიის) მნიშვნელოვან როლზე ჯერ კიდევ არისტოტელე საუბრობდა. მას მიაჩნდა, რომ მაყურებელი, სპექტაკლის ყურებისას, მსახიობს ჰბაძავს. ამგვარი მიბაძვა, ანუ მიმესისი შესაძლებელია არსებული დისტანციიას ხარჯზე. ასეთ დროს მაყურებლის სულში თანაგრძნობა აღიძვრება და, შესაბამისად, იგი განიწმინდება, ანუ განიცდის კათარსისს. თუკი მაყურებელი იხვეწება და უკეთესი ხდება, წარმოიდგინეთ, რამდენად დადებითი გავლენის მოხდენა შეუძლია სწორად შერჩეულ როლს მოსწავლეზე. აქ მასწავლებლის ინტუიციას უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება: ზოგჯერ უარყოფითი როლის შესრულება მოსწავლეს საკუთარ ნაკლს მიახვედრებს, ზოგჯერ კი პირიქითაა. აღარაფერს ვამბობ იმაზე, რომ ნაწარმოების სცენაზე გაცოცხლებით ახალგაზრდები უკეთ ეცნობიან ლიტერატურულ ნიმუშებს, ხანდახან ისტორიასაც, როლზე მუშაობა კი საშუალებას აძლევს მათ, დაფიქრდნენ კონკრეტულ საკვანძო საკითხებზე, ტექსტზე, გააანალიზონ პერსონაჟის ხასიათი.  სპექტაკლში მონაწილეობით ბავშვს უვითარდება პასუხისმგებლობის გრძნობა თანაგუნდელთა წინაშე, ვინაიდან გუნდური მუშაობის გარეშე თითქმის წარმოუდგენელია დასახული მიზნის მიღწევა (არ ვსაუბრობ ე.წ. ერთი მსახიობის თეატრზე). გარდა ამისა, სპექტაკლებში მონაწილეობა ბუნებრივად ავითარებს კომუნიკაციურ უნარებს – მეტყველების, ჟესტების, მიმიკების დახვეწა იმდენად თავისთავად მიმდინარეობს, რომ საბოლოო შედეგით ბევრი გაკვირვებულიც კი რჩება. 

არ შემიძლია, არ შევეხო ენის ფუნქციას დრამაში. ჩვენში არასწორადაა მიჩნეული, რომ სპექტაკლის დადგმა, უცხო ენის უკეთ შესწავლის მიზნით, ძირითადად უცხო ენის მასწავლებლების პრეროგატივაა. რა თქმა უნდა, დრამატული წრეები და კლუბები საუკეთესო გარემოა იმისათვის, რომ უცხო ენის შესწავლისას პრაქტიკაში მოხდეს თეორიული ცოდნის გადმოტანა – გამოთქმით დაწყებული ლექსიკის გამდიდრებით დამთავრებული. მე თვითონ სკოლის პერიოდში ორ სპექტაკლში მივიღე მონაწილეობა და არასოდეს დამავიწყდება, რეპეტიციებიდან მოსული, როგორი აღტყინებით ვასწავლიდი ჩემს უმცროს დას მთელი პიესის ტექსტს ინგლისურ ენაზე და შემდეგ როგორი სიხარულით ვთამაშობდით სახლში მთელ სპექტაკლს, „ტომ სოიერს”. ეს ხდებოდა თითქმის ყოველდღე, ხან მე ვიყავი ტომი და ჩემი და – ყველა დანარჩენი პერსონაჟი და ხანაც – პირიქით. როდესაც გავიზარდე, მივხვდი, რომ ზოგიერთი სიტყვა შეცდომით მქონდა დამახსოვრებული, ვინაიდან დაწერილი მთლიანი ტექსტი არ მქონდა და, როგორც ჩანს, სმენით ყველაფერს სწორად ვერ აღვიქვამდი (მაგ., გვიან მივხვდი, რომ, როდესაც ჰეკლბერი ფინი ტომ სოიერს მკვდარი კატის საშუალებით მეჭეჭებისგან განკურნებაზე ესაუბრება, „თუ ქიარ ვერთს” კი არა, “to cure warts” უნდა მეთქვა).  და მაინც, მიუხედავად იმისა, რომ რაღაცას არასწორად ვიმახსოვრებდი, ჩემი ლექსიკა ძალიან გამდიდრდა ახალი სიტყვებით და გამოთქმებით.

დრამატული წრეების ამოქმედება, როგორც აღვნიშნე, არასწორადაა მიჩნეული მხოლოდ უცხო ენის მასწავლებლების პრეროგატივად. სცენაზე სხვადასხვა ნაწარმოების გაცოცხლება მშობლიური ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლის ფუნქციაცაა. არ არის აუცილებელი, ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა მხოლოდ მშობლიურ ენაზე შექმნილ ნაწარმოებებს მიაპყროს ყურადღება. ჩვენ გვაქვს ისეთი თარგმანებიც, რომლებიც თამამად იკავებს ადგილს ეროვნულ საგანძურში. გავიხსენოთ ქართული თეატრის ისტორია, როგორი წარმატებით იდგმებოდა ჩვენს სცენებზე თუნდაც მაჩაბლისეული თარგმანები. აკაკი ბაქრაძე აღნიშნავდა, რომ ქართული თეატრი იყო ადგილი, სადაც ამაყად გაისმოდა ქართული მეტყველება და საიდანაც მსმენელები წმინდა, შეუბღალავ ქართულს ისმენდნენ. მაშინ, როდესაც სხვა დაწესებულებებიდან სასტიკად იდევნებოდა ქართული ენა, ხალხის ნაწილი თეატრში სწორედ მის მოსასმენად მიდიოდა. სხვა სიკეთეებთან ერთად, აი, სწორედ ესაა სკოლებში დრამის კლუბის ჩამოყალიბების მიზანი. მოსწავლეებს გამართული, შეუბღალავი ენა უნდა ვასწავლოთ და ლექსიკის გამდიდრების საშუალება მივცეთ.

აღსანიშნავია, რომ სხვადასხვა ტიპის კლუბებისა და წრეების შექმნა მსოფლიოში აღიარებულ ზოგიერთ პროგრამაშიცაა წახალისებული. ერთ-ერთი ასეთი პროგრამა საერთაშორისო ბაკალავრიატის სადიპლომო პროგრამაა. კასი ამ პროგრამის სავალდებულო ნაწილია და, სხვა საგნებისგან განსხვავებით (რომლებიც გამოცდებით სრულდება), ის ჩათვლით ბოლოვდება. როგორი მაღალი ქულებიც არ უნდა დაიმსახუროს მოსწავლემ საგნებში, თუკი მას კასის ჩათვლა არა აქვს, დიპლომს ვერ მიიღებს. კასი აბრევიატურაა და კრეატიულობას, აქტიურობას და სერვისს აღნიშნავს. პირველი კომპონენტი – კრეატიულობა სწორედ მოსწავლეთა იმგვარ საქმიანობას გულისხმობს, რომელიც სკოლაში მოსწავლეთა ინტერესებზე ორიენტირებულ კლუბებსა და წრეებს უკავშირდება. ერთ-ერთი ასეთი კლუბი/წრე დრამისაა, რომელიც კარგად ავლენს მასში გაერთიანებულ მოსწავლეთა შემოქმედებითობას. სასურველია, ჩვენც გავითვალისწინოთ საერთაშორისო ბაკალავრიატის ზოგიერთი გამოცდილება (მით უმეტეს, რომ მასწავლებლის პროფესიული განვითარების სქემის მიხედვით, კლუბებისა და წრეების შექმნა არაფორმალური განათლების ნაწილადაა მიჩნეული და წახალისებული ჩვენს სკოლებში). კლუბების/წრეების შექმნის შემთხვევაში, ჩვენც მოვთხოვოთ მოსწავლეებს პორტფოლიოს შექმნა, სადაც აღწერენ, თუ რა შედეგი მიიღეს მას შემდეგ, რაც გაერთიანდნენ ამა თუ იმ კლუბში/წრეში. პორტფოლიოს შექმნა კასის წარმატებით დასრულების საწინდარია. მასწავლებელი აფასებს პორტფოლიოს, სადაც მოსწავლე აღწერს, თუ რა შედეგი მიიღო, რა ისწავლა, როგორ გაიზარდა, როგორ გამოავლინა ძლიერი მხარეები და დაძლია სისუსტეები, როგორ ისწავლა გეგმის განხორციელება და გუნდური მუშაობა, როგორ მიეჩვია საქმის ერთგულებას და როგორ ჩამოუყალიბდა ხასიათი. დამერწმუნეთ, ნებისმიერი საინტერესო საქმიანობის შედეგის აღწერა ისეთივე სასიამოვნოა, როგორც თავად ეს საქმიანობა. დაეხმარეთ მოსწავლეებს კლუბების შექმნაში, დადგით სკოლის სცენაზე სპექტაკლები, წაახალისეთ მოსწავლეთა კრეატიულობა და აღწერეთ მიღებული შედეგი, გაუზიარეთ თქვენი გამოცდილება თქვენს კოლეგებს.                

საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების თანამედროვე ტენდენციებიმერაბ ლაბაძე

მიერ
admin
-
0
ტექნოლოგიების განვითარება და სიმრავლე

თანამედროვე ინფორმაციული ტექნოლოგიების განვითარების მაღალი ტემპი ახალი გამოწვევების წინაშე აყენებს სასწავლო პროცესს. სულ უფრო ხშირად ჩნდება შეკითხვები, თუ როგორ უნდა შეიქმნას სასწავლო პროცესში ტექნოლოგიური საშუალებების გამოყენების ისეთი მოდელები, რომლებიც დროს გაუძლებს და ახალი ტექნოლოგიების მორიგ ტალღასთან ერთად არ მოძველდება.

ხშირად თვით ტექნოლოგია გვთავზობს აქამდე უცნობ შესაძლებლობებს ცოდნის გაღრმავებისა და თანამშრომლობისათვის. ასეთი სიახლეები წარმოდგენილი იყო საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების უდიდეს გამოფენაზე – ბრიტანეთის ყოველწლიურ შოუზე: BETT.

სწორედ რამდენიმე ასეთი სიახლის მაგალითზე მიმოვიხილავთ საგანმანათლებლო ტექნოლოგიების თანამედროვე ტენდენციებს. 

განათლებაზე მორგებული ტექნოლოგიები

განათლების სისტემებში ტექნოლოგიური სიახლეების დანერგვისადმი სხვადასხვა მიდგომა არსებობს, თუმცა ყველას აქვს გაცნობიერებული ამ ინიციატივის მნიშვნელობა. საქართველოში პირველკლასელთათვის ნეთბუკების დარიგება ამ მიმართულებით გადადგმული თამამი და ინოვაციური ნაბიჯია. ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხი ტექნოლოგიების გამოყენების მეშვეობით განათლების ხარისხის გაზრდაა. ხშირად მაღალტექნოლოგიურ მოწყობილობაში განხორციელებულ ძვირადღირებულ ინვესტიციას შედეგი არ მოაქვს, ჩვეულებრივი კომპიუტერის და პროექტორის გამოყენებით კი უკეთესი შედეგების მიღწევა შეიძლება. ამ სფეროშიც გადამწყვეტია მასწავლებლის მომზადება და მზაობა, ეფექტიანად გამოიყენოს ტექნოლოგია. ზოგჯერ მასწავლებელი შეიძლება ვერ ერკვეოდეს მოწყობილობისა თუ პროგრამის ყველა დეტალში, მაგრამ ის უნდა ფლობდეს მოხმარების საბაზო უნარებს, სასწავლო პროცესში გამოყენების მეთოდებს. მასწავლებელს უნდა შეეძლოს, დაინახოს და განსაზღვროს გამოსაყენებლი ტექნოლოგიის ადგილი გაკვეთილის გეგმაში და მისი კავშირი სასწავლო გეგმასთან თუ სასწავლო მიზნებთან. ახლებურ გარემოში ხშირად ახლებური მიდგომების გამოყენებაც გარდაუვალია. მასწავლებლი, როგორ ინსტრუქტორი, ადგილს უთმობს მასწავლებელს, როგორც სასწავლო პროცესის წარმმართველს, ინდივიდუალურ მრჩეველს და ჯგუფური მუშაობის ფასილიტატორს.

მასწავლებელთა გადამზადების თანამედროვე საუკეთესო პროგრამები ორიენტირებულია, ტექნოლოგიების გამოყენებით, სასწავლო ამოცანების ეფექტიანად გადაწყვეტაზე. იმაზე, თუ რამდენად წარმატებულად დანერგავს ათვისებულ მეთოდებს მასწავლებელი სასწავლო პროცესში და რამდენად კარგად მოირგებს ახალ ფუნქციებს, დამოკიდებულია, საბოლოოდ, განათლების ხარისხის ზრდაც.

მიმდინარე ტენდენციები
მართალია, ახალი ტექნოლოგიები გაცილებით ხელმისაწვდომია მაღალგანვითარებული ქვეყნებისათვის, მაგრამ ისინი მალე იაფდება და მათი გამოყენების შესაძლებლობებიც იხვეწება. საბოლოოდ, სწორედ მაღალტექნოლოგიური საშუალებებით აღჭურვილ სკოლებში აპრობირებული სიახლეები ხდება ხელმისაწვდომი ყველასათვის. მაგალითად, მობილური ტელეფონი და მისი საშუალებით ინტერნეტის წვდომა უკვე ჩვეულებრივი რამ არის. შესაბამისად, აქცენტი გადადის არა ინფრასტრუქტურის შექმნაზე, არამედ მის სწორ გამოყენებაზე.

თუ 10 წლის წინ სკოლაში კომპიუტერის გამოყენება ნოვაციად ითვლებოდა, ახლა ხშირად ხდება სხვადასხვა მობილური მოწყობილობის ინტეგრაცია სასწავლო გარემოში. პლანშეტები და დიდეკრანიანი სმარტფონები სულ უფრო მეტ მომხმარებელს აქვს. ესენი მოსწავლისთვის ნაცნობი მოწყობილობებია, რომლების ათვისებას დამატებითი დრო და რესურსი არ სჭირდება.   

კიდევ ერთი ბოლოდროინდელი ცვლილება სახლის კომპიუტერების რაოდენობის მკვეთრ ზრდას უკავშირდება. მასწავლებელს საშუალება ეძლევა, მოსწავლეს კომპიუტერის გამოყენებით შესასრულებელი საშინაო დავალება მისცეს და საგაკვეთილო დრო ცოდნის შემოწმებას ან ჯგუფურ მუშაობას მოახმაროს. ამ მოდელს მისდევს ვიდეოგაკვეთილების მზარდი პორტალი – ხანის აკადემია (khanacademy.org), სადაც განთავსებულია სხვადასხვა საგანში შექმნილი 3000-ზე მეტი 10-წუთიანი ვიდეოგაკვეთილი, რომელთა გამოყენებას მოსწავლეებს სწორედ სახლში ურჩევენ. გაკვეთილზე მასწავლებლები ნაკლებ დროს უთმობენ უშუალოდ საკითხების გადმოცემას და ყურადღებას აქცევენ ვიდეოგაკვეთილებში ასახულ მასალაზე დისკუსიას, მიღებული ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებას. ამგვარი ე.წ. “შებრუნებული გაკვეთილის” (flipped classroom) ერთ-ერთი უპირატესობა ისიცაა, რომ გაკვეთილის თემის ათვისება შეუძლია იმ მოსწავლესაც, ვინც ამა თუ იმ მიზეზით სასკოლო გაკვეთილს ვერ ესწრება. ეს მოდელი ასევე საშუალებას აძლევს მოსწავლეს, მეტი დრო დაუთმოს საკითხს და რამდენჯერმე ნახოს ვიდეოგაკვეთილი. ამავდროულად იზრდება სასწავლო პროცესში მშობლების ჩართულობაც. მათ შეუძლიათ, გარკვეულწილად, გააკონტროლონ დავალების შესრულება და თავადაც ჩაერთონ პროცესში. 

საქართველოშიც არსებობს მსგავსი პორტალი, რომელიც ქართულენოვან ვიდეოგაკვეთილებს სთავაზობს მომხმარებელს. კოდალას აკადემიის პორტალზე kodala.ge ნახავთ 200-ზე მეტ მოკლე ვიდეოგაკვეთილს, ექსპერიმენტებს ქიმიაში, ბიოლოგიაში, მათემატიკაში, გეოგრაფიაში. ისინი სასწავლო გეგმას უკავშირდება და მათი გამოყენება შეიძლება გაკვეთილებზე, საშინაო დავალების შესრულებისას თუ გამოცდებისთვის მზადებისას.
კინეტიკური და სამგანზომილებიანი სასწავლო გარემო

ბოლო პერიოდის ტენდენციებიდან განსაკუთრებით აღსანიშნავია შეხების ინტერფეისის მქონე მოწყობილობების რაოდენობის ზრდა. ეს არის სმარტფონები, პლანშეტები, კომპიუტერის ეკრანები და სხვადასხვა ზომის დაფები. Windows 8 ოპერაციული სისტემის გამოსვლის შემდეგ ასეთი კომპიუტერების რიცხვი მკვეთრად იზრდება. ეკრანზე შეხებით ინფორმაციის შეყვანა და კომპიუტერული თუ მობილური მოწყობილობის მართვა ყველასათვის მეტ-ნაკლებად ნაცნობი პროცესია, თუმცა ტექნოლოგია კიდევ უფრო შორს მიდის.

 კინეტიკური ტექნოლოგიები უკვე გამოიყენება კომპიუტერულ თამაშებში. ხდება მათი მოდელების ტესტირება საგანმანათლებლო მიზნებისთვისაც. მაგალითისთვის გამოდგება Microsoft-ის სამგანზომილებიანი ვირტუალური ობიექტების შექმნის პროექტი, როცა მომხმარებელი ეკრანის სიბრტყეზე მოცემულ ობიექტს კი არ ეხება, არამედ სამგანზომილებიან სივრცეში დანახულ და აღქმულ ობიექტს, მაგალითად, გეომეტრიულ ფიგურას, ხელსაწყოს ნაწილს და სხვა. 

1-1-ზე სწავლება

განსაკუთრებულია ტექნოლოგიების როლი ინდივიდუალური სასწავლო გარემოს შექმნაში. ე.წ. 1-1-ზე სწავლების მოდელებში იგულისხმება ყველა მოსწავლის მიერ ერთი ტიპის მოწყობილობის ინდივიდუალურად გამოყენება: 1 მოსწავლეს აქვს 1 კომპიუტერი, 1 პლანშეტი ან სხვა მოწყობილობა. ასეთ მოდელს გვთავაზობს “ბუკის” პროგრამაც. რითია მიმზიდველი ინდივიდუალური სასწავლო გარემო? მკვლევარები გამოყოფენ რამდენიმე უპირატესობას: 

1. შესაძლებელია მოსწავლის ინდივიდუალური სასწავლო საჭიროებების სწრაფად და ეფექტიანად დადგენა. შესაბამისად, მომდევნო დავალებებში ყურადღება მახვილდება სუსტი მხარეების აღმოფხვრასა და გაუგებარი საკითხების ათვისებაზე.

2. შესაძლებელია მოსწავლეთა ცოდნის შეფასება უფრო ხშირად მოხდეს ელექტრონული ტესტირების გამოყენებით.

3. ინდივიდუალური კომპიუტერებით შესაძლებელია მულტიმედია სასწავლო რესურსზე ყველა მოსწავლის წვდომის უზრუნველყოფა, პრაქტიკული დავალებების ერთდროულად შესრულება და შედეგების მყისიერი დაფიქსირება.

4. ინდივიდუალური მოწყობილობა აადვილებს თანამშრომლობას და ცოდნის გაზიარებას მოსწავლეებს შორის. ამ შემთხვევაში იგულისხმება, რომ პირად კომპიუტერს მოსწავლეები საერთო სასწავლო გარემოში იყენებენ. რომელიმე საკითხში კარგად გარკვეულ მოსწავლეს შეუძლია დაეხმაროს თანატოლს მასალის დაძლევასა და დავალების შესრულებაში.

5. ინდივიდუალური სასწავლო გარემო შემოქმედებითობის განვითარებასაც უწყობს ხელს. მოსწავლეს შეუძლია ადვილად მოიძიოს საჭირო რესურსები და საკუთარი კომპიუტერის მეშვეობით განახორციელოს, მაგალითად, ინდივიდუალური პროექტი.

ინდივიდუალურ სასწავლო გარემოში მასწავლებელი მთავარ როლს ასრულებს. მას აქვს პროცესის მართვის საშუალება, ის საკუთარ კომპიუტერზე ხედავს ყველა მოსწავლის აქტივობას და ტესტირების შედეგებს, ზოგჯერ პირდაპირ კომპიუტერიდან იძლევა დავალებას და ახდენს შეფასებას. 

ვებ-რესურსები
ინტერნეტში არსებული ინფორმაციის ზრდასთან ერთად იზრდება საგანმანათლებლო მასალების რაოდენობაც. თანამედროვე ტენდენციებიდან აღსანიშნავია მულტიმედია სასწავლო რესურსების კოლექციების გამდიდრება. ვიდეომასალა ახლა თითქმის უკვე ყველა თემისთვის და ყველა საფეხურისთვის არსებობს. 

სასარგებლო რესურსები მოიცავს ე.წ. ვებ-აპლიკაციებს. აქ შეიძლება მოვიხსენიოთ საპრეზენტაციო ონლაინ პროგრამა პრეზი (იხ. Prezi.com) ან შედარებით ნაცნობი ბლოგების შესაქმნელი ვებ-გვერდი: blogger.com. ასევე პოპულარულია ინტერნეტ გამოკითხვების შესაქმნელი სერვისები (მაგ.: polleverywhere.com), რომლების საშუალებითაც სწრაფად შეიძლება ტესტის ან კითხვარის შექმნა და კლასის გამოკითხვა, როგორც კომპიუტერებით, ისე მობილურებით. კიდევ ერთი საინტერესო სერვისია ეკრანის ჩამწერი Jing (www.techsmith.com/jing.html). მისი მეშვეობით შეიძლება ეკრანზე გამოტანილი ინფორმაციის ჩაწერა მოკლე ვიდეოს სახით და შემდგომი გაზიარება. ეს გამოიყენება როგორც სასწავლო მასალის გავრცელებისათვის, ასევე მოსწავლეთა ნამუშევრების შესაქმნელად და შესაფასებლად. 

ინტერნეტში მრავლადაა ღია, თავისუფლად გავრცელებადი სასწავლო რესურსი, თუმცა ზოგჯერ ხარისხიან სასწავლო მასალებზე წვდომა ფასიანია. მაგალითად, ბრიტანულ რესურსზე Twig (www.twig-world.com) ვიდეოგაკვეთილებთან ერთად მოიპოვება დამატებითი საგაკვეთილო რესურსები. კომერციული სასწავლო მასალების და პროგრამების შეთავაზება სულ უფრო ხშირად ხდება ავტორის ვებპორტალზე ხელმოწერის შეძენით და არა მომხმარებლის მიერ მათი გადმოწერით ან საკუთარ კომპიუტერზე დაყენებით. ასე რომ, ელექტრონული პროდუქტების და პროგრამების დისტანციურად შეთავაზებამ განათლების სერვისებშიც დაიმკიდრა ადგილი. 
თარგმნა, მორგება, გამოყენება.

სასწავლო რესურსების უმრავლესობა უცხოენოვანია. განსაკუთრებით მრავლად მოიპოვება ინგლისურენოვანი მასალები. აღსანიშნავია, რომ ინგლისური ენის სამომხმარებლო დონეზე ცოდნა კომპიუტერის და ინტერნეტის გამოყენებისათვის, ზოგადად, სასურველია. თუ მასწავლებელს სურს, რომ ხარისხიანი მულტიმედია მასალებით გაამდიდროს საკუთარი საგაკვეთილო პროცესი, აუცილებელია უცხო ენაზე საგნის სპეციფიკური ტერმინოლოგიის ცოდნაც. აღსანიშნავია, რომ მათემატიკასა და საბუნებისმეტყველო საგნებში ტერმინების რაოდენობა დიდი არ არის და ხშირად ფორმულების თუ ვიზუალური მასალის აღქმა ადვილად შეიძლება. ზოგიერთ პოპულარულ რესურსს მოხალისეები თარგმნიან. ასეთია ხსენებული ხანის აკადემია ან პოპულარული TED.com, სადაც სხვადასხვა დარგის გამორჩეული მკვლევარები და ექსპერტები პოპულარული ლექციის ფორმით უზიარებენ აუდიტორიას ბოლო მიღწევებს ან არატრივიალურ იდეებს.

სასწავლო პროცესში ტექნოლოგიური მიღწევების დანერგვა მასწავლებლისაგან გარკვეულ ენთუზიაზმს და თვითგანვითარებაზე ზრუნვას მოითხოვს. ინტერნეტი და ტექნოლოგიები გზას უხსნის მას იმისაკენ, რომ სწავლების პროცესი უნიკალურ და დაუვიწყარ შემოქმედებით პროცესად გადააქციოს. ცხადია, ასეთ პროცესში სრულად ჩართული მოსწავლე უკეთ გაართმევს თავს სასწავლო ამოცანებს. 

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიული მახასიათებლები

მიერ
admin
-
0
მეცნიერული ტექნოლოგიების არნახულმა განვითარებამ, გონებრივი შრომის გაფარ­თოებამ და ფიზიკურ დატვირთვათა გამუდმებულმა ზრდამ თავისთავად მიიყვანა კაცობ­რიობა ცხოვრების ჯანსაღი წესის შენარჩუნების აუცილებლობამდე. ასეთ პირობებში, ცხადია, განუზომლად იზრდება სკოლის ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის როლი და დანიშნულება. ამთავითვე ვიტყვით: პირველ ყოვლისა, მისი მოღვაწეობა შემოქმედებითი, არასტანდარტული ხასიათისა უნდა იყოს, იგი უნდა ფლობდეს სწავლების თანამედროვე, ინოვაციურ მეთოდებს და, ამასთან, განუწ­ყვეტლივ უნდა ზრუნავდეს საკუთარი პროფესიული ოსტატობის სრულყოფაზე.

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ერთ-ერთი მთავარი ფუნქციაა მოსწავლეთა აღზრდა ფიზიკური სიჯანსაღისადმი სწრაფვის სულისკვეთებით, ვინაიდან სწორედ ეს განაპირობებს ფიზიკური აქტივობისადმი დადებითი, ჰარმონიული დამოკიდებულების გამომუშავებას, რაც საბოლოოდ ადამიანის ცხოვრების წესად უნდა იქცეს.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის საქმიანობის
თავისებურებანი
სხვა სპეციალობის მასწავლებლებისაგან განსხვავებით, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი სპეციფიკურ პირობებში მუშაობს. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, ამ პირობებს სამ ჯგუ­ფად ყოფენ, თავად ჯგუფები კი ყალიბდება ფსიქოლოგიური დაძაბულობის, ფიზი­კური დატვირთვისა და გარემო პირობებთან დაკავშირებული ფაქტორების გათვალისწინებით. განვიხილოთ ისინი უფრო კონკრეტულად:

ფსიქოლოგიური დაძაბულობის ფაქტორები:

Øმოსწავლეთა ჟრიამული (განსაკუთრებით უმცროსკლასელთა მეცადინეობე­ბისას), რომელიც გამოირჩევა წყვეტილობით, მაღალი ტონალობით, ზოგჯერ შეკივლებებითაც; ეს მასწავლებელს ძაბავს, ამის გამო ის ადვი­ლად იქანცება;

Øგაკვეთილების მონაცვლეობის გამო ერთი ასაკობრივი ჯგუფიდან მეორეზე ხშირი გადართვა;

Øსამეტყველო აპარატის (უმთავრესად სახმო სიმების) მნიშვნელოვანი დატვირთვა;

Øპასუხისმგებლობა მოსწავლეთა დაზიანების თავიდან აცილებაზე (იგულისხმება ფიზიკური ვარჯიშების შესრულებისას ტრავმის მიღების საფრთხე).

ფიზიკური დატვირთვის ფაქტორები:

Øფიზიკური ვარჯიშების ჩვენების აუცილებლობა;
Øფიზიკურ მოქმედებათა შესრულება მოსწავლეებთან ერთად (განსაკუთრებით ლაშქრობებისას);
Øმოსწავლეთა მიერ ფიზიკური ვარჯიშების შესრულებისას მათი დაზღვევის საჭიროება.
გარემო პირობებთან დაკავშირებული ფაქტორები:
Øიგულისხმება ამინდი და კლიმატური პირობები (სპორტულ მოედანზე, ეზოში მეცადინეობების ჩატარებისას);
Øსპორტული დარბაზების, კლასების სანიტარულ-ჰიგიენური მდგომარეობა.

მუშაობის ზემოთ ჩამოთვლილი სპეციფიკური პირობებიდან გამომდინარე, ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელს არ უნდა ჰქონდეს ჯანმრთელობის პრობლემები, ის ”მუდმივად ფორმაში უნდა იყოს”. ამასთან, უპრიანია, დაჯილდოებული იყოს სწრაფი აზროვნების, ესთეტიკური აღქმის, ორგანიზატორული და, განსაკუთრებით, კომუნიკაციური უნარებით. ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლის გამორჩეულ მახასიათებლებად მიჩნეულია: დაკვირვებულობა, მოთმინება, დამოუკიდებლობა, პასუხისმგებლობის გრძნობა, თანაგრძნობა, სიმპათიისა და ემპათიის გამოვლენა, მოსწავლეების განწყობათა წვდომა, მათი ინდივიდუალური და ასაკობრივი თავისებურებების გათვალისწინების უნარი.
სპეციალური ცოდნა
სპეციალური ცოდნა, რომელსაც იყენებს ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელი, თეორიული, პრაქტიკული და მეთოდიკური ხასიათისაა.

თეორიული ცოდნა მოიცავს ფიზიკური კულტურის ისტორიას, ადამიანის ორგანიზმის ქმედითუნარიანობის კანონოზმიერებების, მოძრაობათა შესრულების ბიომე­ქანიკური დინამიკის, აღზრდისა და სწავლების პრინციპების და სხვა საკითხებს. ესაა იმ ცოდნის კომპლექსი, რომელიც სჭირდება მასწავლებელს ახსნა-განმარტებითი მუშაო­ბისათვის და პასუხებისათვის არცთუ იშვიათად დასმულ კითხვაზე – ”რატომ?”

პრაქტიკულ ცოდნას ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი, უპირველეს ყოვლისა, იყენებს იმისათვის, რომ თვალნათელი გახადოს, თუ როგორ უნდა სრულდებოდეს ესა თუ ის ვარჯიში.

მეთოდიკური ცოდნა საჭიროა იმისთვის, რომ მასწავლებელმა განმარტოს ზოგადი წესების, რთული ხერხების დაძლევა-შესრულების ტექნიკა მოსწავლეთა შესაძლებლობების გათვალისწინებით.

ხაზი უნდა გაესვას კიდევ ერთ თავისებურებას, კერძოდ, საკუთრივ ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ოპერატიულობას. ყოველდღე უამრავი ადამიანი, მათ შორის არაერთი მოზარდი, თვალყურს ადევნებს სპორტულ გადაცემებს. ის, რასაც მოსწავლეები თვალნათლივ ხედავენ და აღიქვამენ, განსაკუთრებით კი საერთაშორისო შეჯიბრებები, მათ დაუოკებელ, ცოცხალ ინტერესს იწვევს. მასწავლებელი, რომელსაც შეიძლება ასეთი გადაცემები გამორჩეს, მათ ნდობას უმალვე დაკარგავს, მით უფრო, თუ იგი წამოჭრილ კითხვებს ვერ უპასუხებს. სწორედ ამიტომ, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი უნდა ადევნებდეს თვალ-ყურს სპორტულ გადაცემებს, რეგულარულად უნდა ეცნობოდეს სპორტული ინფორ­მაციის შემცველ საიტებს, ჟურნალ-გაზეთებს, სხვა წყაროებს.
მასწავლებლის პედაგოგიური სტილი

განათლების განვითარების თანამედროვე ტენდენციებმა, მასწავლებ­ლის პროფესიული ოსტატობისადმი მოთხოვნების გაზრდამ, ცხადია, გააძლიერა არა მარტო მისი პასუხისმგებლობა, არამედ წარმოშვა მისივე შემოქმედებითი შესაძლებლობების მეტი რეალიზაციის სურვილიც. ასე რომ, საჭიროდ ითვლება პედაგოგის ინდივიდუალური სტილის დადებითი თავისებურებების გამოკვე­თაც. თანამედროვე ფსიქოლოგიაში უკვე დამკვიდრდა პედაგოგიური საქმიანობის ინდივი­დუა­ლური სტილის ცნება. იგი გათანაბრებულია ცალკეული პიროვნების მოღვაწეობასთან დაკავშირებული ეფექტური ხერხებისა და, ზოგადად, შესაძლებლობის გამოყენების წარმოჩენასთან, თუ გნებავთ, მის ნიჭიერებასთანაც. ინდივიდუალური სტილის ფორმირებას, როგორც წესი, განაპირობებს ადამიანის მიდრეკილება მისი საქმიანობის, მოღვაწეობის ისეთი თავისებურებებისადმი, რომლებიც მხოლოდ მას ახასია­თებს. სტილის ასეთ ფორმირებას სტიქიურსაც უწოდებენ.

არსებობს მოღვაწეობის ინდივიდუალური სტილის ჩამოყალიბების შეგნებულად მიზანმიმართული გზაც. ასეთ შემთხვევაში, ითვალისწინებენ პიროვნებას, ინდივიდის სუსტ და ძლიერ მხარეებს, მის ტიპოლოგიურ თავისებურებებს. ადამიანს განსაზღვრავენ ან მისი ღრმა თვითშემეცნების უნარით, ანდა მასზე გარეგანი მიზანმიმართული ზემოქ­მედების ეფექტიანობის შესაძლებლობებით (იგულისხმება გამოცდილი პედაგოგის ჩარევა-დახმარება). სტილის ფორმირების ეს გზა ითვალისწინებს პიროვნების, მისი ფსიქიკური თავისებურებებისა და თვისებების ადაპტირებას მისსავე პროფესიულ საქმიანობასთან, მაღალკვალიფიციური მოღვაწეობის მოთხოვნებთან. ამ გაგებით, ინდივიდუალური სტილი შეიძლება ჩამოყალიბდეს ამა თუ იმ პიროვ­ნების ავტორიტეტის საფუძველზეც, ამასთან, ეს პიროვნება შეიძლება ჩაითვალოს გარკვეულ ეტალონადაც. 
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პედაგოგიური
მუშაობის მიმართულების მახასიათებლები
პედაგოგიური მუშაობის მიმართულება – ეს, უპირველესად, არის ადამიანის, სუბიექტის მყარი მისწრაფება პედაგოგიური მოღვაწეობისადმი.  

ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პედაგოგიურ მიმართულებას საფუძვლად უდევს ორი უმთავრესი მოტივი – ბავშვების სიყვარული და ფიზიკური კულტურისადმი ინტერესი.

ბავშვების სიყვარული განაპირობებს ბავშვებთან მუშაობის სურვილს, მასწავლებლის სწრაფვას, აქციოს ისინი ფიზიკურად და სულიერად განვითარებულ, განათლებულ ადამიანებად. აქედან გამომდინარე, პედაგოგიური მოღვა­წეობა, უმთავრესად, მოტივირებულია ბავშვების სიყვარულით. მართლაც, კარგი მასწავლებელი ვერასოდეს გახდება ის, ვინც გულგრილად ეკიდება საკუთარ მისიას. ბავშვებიც ხომ შეუცდომლად საზღვრავენ, ვის უყვარს ისინი და ვის – არა. 

ფიზიკური კულტურისადმი ინტერესი ფიზიკური აღზრდის სპეციალობის არჩევის ერთ-ერთი ძირითადი მოტივია. ესაა ის ბერკეტი, რომლითაც მჟღავნდება ფიზიკური აღზრდის ჭეშმარიტი მსახურის პედაგოგიური მიდრეკილება, სწრაფვა შესაბამისი სამასწავლებლო საქმიანობისადმი. დროთა განმავლობაში ეს მისი ცხოვრების აზრი ხდება. არჩეული საქმისადმი სიყვარული სტიმულს აძლევს პედაგოგს, მუდმივად სრულყოფდეს თავის ოსტატობას. ასეთ შემთხვევაში მოსწავლეები გრძნობენ, რომ მასწავლებლისათვის გაკვეთილების ჩატარება მძიმე ვალდებულება კი არ არის, არამედ საპატიო და სახალისო მოვალეობაა და თვითონაც ასეთივე განწყობით ეკიდებიან მეცადინეობებს.

პედაგოგიური საქმიანობის უნარები
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიული ოსტატობა დიდწილად განსაზ­ღვ­რავს მისი პედაგოგიური საქმიანობის წარმატებებს. მასწავლებლის ოსტატობას კი განაპირობებს:

§დიდაქტიკური საქმიანობის ნიჭი. ესაა უნარი, ისე ჩამოაყალიბო შესასწავლი მასალა და გადასცე მოსწავლეებს, რომ იგი მათთვის რაც შეიძლება მისაწვდომი იყოს. მასწავლებელს უნდა შეეძლოს ამ მასალის რეკონსტრუირება, ადაპტირება, ძნელის ადვი­ლად, რთულის მარტივად, გაუგებრის გასაგებად წარმოჩენა;

§აკადემიური კვლევა-ძიების ნიჭი. ესაა მეცნიერების გარკვეული დარგის (სასწავლო საგნის) წვდომა-დაუფლების უნარი. ფიზიკური აღზრდის მასწავლებელი უნდა ფლობდეს თავის საგანს არა მარტო სასწავლო კურსის მოცულობით, არამედ გაცილებით ფართოდ და ღრმად;

§პერცეფციის, აღქმის უნარი. ესაა მოსწავლის შიდა, სულიერი სამყაროს წვდომის შესაძლებლობა, რაც მიიღწევა ფსიქოლოგიური დამკვირვებლობით, მოსწავლის ფსიქოლოგიური მდგომარეობის, მისი პიროვნული განცდების გაგება-შეცნობით;

§მეტყველების ნიჭი. ესაა უნარი, ნათლად და მკაფიოდ გამოხატო შენი აზრი, საკუთარი განცდები როგორც საუბრით, ისე მიმიკისა და ჟესტების მეშ­ვეობით. ამასთან, მნიშვნელოვანია, მასწავლებელმა ეს გააკეთოს გარკვეული ძალისხმევით და დამაჯერებლად, ისე, რომ დააინტერესოს მოსწავლეები იმით, რის თქმა-გადმოცემასაც ცდილობს;

§ორგანიზაციული ნიჭი. ეს, ჩვენს შემთხვევაში, არის მოსწავლეთა ჯგუფის ჩამოყალიბების უნარი, იმის შესაძლებლობა, რომ განაწყო ისინი სასწავლო ამოცანათა გადასაწყვეტად. გარდა ამისა, პედაგოგს უნდა ხელეწიფებოდეს ამისათვის საკუთარი თავის მობილიზებაც;

§კომუნიკაციის ნიჭი მჟღავნდება მოსწავლეებთან ურთიერთობების დამყარებისას, ეს არის უნარი, ადვილად გამონახო მათ გულებთან მისასვლელი გზები, შეარჩიო სწორი მიდგომები, პედაგოგიური საქმიანო­ბისათვის მიზანშეწონილი დამოკიდებულებები;

§პედაგოგიური წარმოსახვა. ესაა მასწავლებლის უნარი, გაითვალისწინოს მოსწავლეებზე პედაგოგიურ ზემოქმედებათა შედეგები, წინასწარ განჭვრიტოს, ”რისგან რა გამოვა”, ამოიცნოს, რა სიკეთე შეუძლია გამოავლინოს ამა თუ იმ მოსწავლემ.

§ყურადღების განაწილების ნიჭი. ესაა უნარი, გაანაწილო ყურადღება პარალელურად მიმდინარე სხვადასხვაგვარ აქტივობებს შორის. მაგალითად, მასწავლებელი ვალდებულია, ერთდროულად აქცევდეს ყურადღებას სასწავლო მასალის გადმოცემის ფორმასაც და შინა­არსსაც. ამავე დროს მან უნდა გამოთქვას თავისი შენიშვნებიც და მოსაზრებებიც, მხედ­ველობის არეში უნდა ჰყავდეს ყველა მოსწავლე, უნდა რეაგირებდეს მათ ქცევაზე, ამჩნევდეს მათ დაღლილობას, ახსნილი მასალის წვდომის ხარისხს და ა. შ. 
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პროფესიონალიზმის
მნიშვნელოვანი მახასიათებლები
ფიზიკური აღზრდის მასწავლებლის მაღალი პროფესიონალიზმის მაჩვენებელი მახასიათებლები შეიძლება დანაწილდეს შემდეგ ჯგუფებად: ზნეობრივი, კომუნიკა­ციური (იგულისხმება პედაგოგიური ტაქტიც), ნებელობითი, ინტელექტუალური (აღქმის, ყურადღების გამახვილების უნარი), მნემური (მეხსიერების ხარისხი), მამოძრავებელი (ფსიქომოტორული). ამ პროფესიული მახასიათებლებისაგან განუყოფელია ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის პიროვნული მახასიათებლებიც: კარგი ფიზი­კური ჯანმრთელობა; თვინიერი, გაწონასწორებული ხასიათი; ინიციატი­ვია­ნობა; ცოდნის გამდიდრება-შევსების სურვილი; მოწესრიგებული, სამაგალითო ქცევა.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ავტორიტეტი
პედაგოგიურ საქმიანობაში წარმატების მისაღწევად დიდი მნიშვნელობა აქვს მასწავ­ლებლის ავტორიტეტს. თუ მას მოსწავლეებში მაღალი ავტორიტეტი აქვს, შეუძ­ლია ადვილად მოახდინოს მათზე კეთილისმყოფელი ზეგავლენა.
ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის ავტორიტეტი რამდენიმე კომპონენტს მოიცავს, რომელ­თაგან უმთავრესია:

Øფიზიკური კულტურის სფეროში გათვითცნობიერება, სპორტული უნარ-ჩვევების ჯეროვანი მარაგი. მნიშვნელოვანია აგრეთვე მისი, როგორც სპორტსმენის, სტატუსი (ცხადია, მასწავ­ლებლობამდე);
Øფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებელი მუდამ უნდა რჩებოდეს მოსწავლეთა უფროს მეგობრად, დიდი გამოცდილების მქონე სპეციალისტად;
Øმის ავტორიტეტს – მასწავლებლის, როგორც პედაგოგის (ფართო გაგებით) სტატუსს – უნდა ავსებდეს პედაგოგიურ-ფსიქოლოგიური ცოდნა-ჩვევები;
Øმაღალზნეობრიობა ავტორიტეტის გარანტიაა. მასწავლებლის ავტორიტეტი, სხვადასხვა დადებით თვისებასთან ერთად, შესაფერის გარეგნულ ქცევასა და იმ ზნეობრივი შინაარსს უკავშირდება, რომელიც, ზოგადად, მასწავლებლის ყველა ქმედებას უნდა ახლდეს. 

ზემოთ ჩამოთვლილი კომპონენტები, ყველა ერთად და თითოეული ცალ-ცალკე, მაღალი ავტორიტეტის მქონე მასწავლებლის სურათს წარმოგვიდგენს. ამასთან, რა თქმა უნდა, მასში შეიძლება წინ წამოწეული იყოს ესა თუ ის კომპონენტი. ეს ხელს არ შეუშლის მასწავლებლის ავტორიტეტულობას.

თუ ნათქვამს შევაჯამებთ, ფიზიკური აღზრდისა და სპორტის მასწავლებლის სრული პორტრეტის წარმოსაჩენად აუცილებელია, გავითვალისწინოთ მისი ინდივიდუალობა, ხასიათი, ნიჭიერება, საქმიანობა-მოღვაწეობის სტილი; აგრეთვე ის, თუ როგორ ფლობს იგი იმ პროფესიულ უნარ-ჩვევებს, რომლებიც აუცილებელია ღირსეული მომავალი თაობის აღზრდისათვის, მისი ჰარმონიული, ფიზიკური და სულიერი განვითარებისთვის.

ქალის ძალა

მიერ
admin
-
0
„ფრთხილად, ქალები მოდიან!” – ასეთ „საგანგაშო” შეფასებას აძლევს ბოლო ხანს წამოწეულ გენდერულ საკითხებს მამაკაცთა უმეტესობა. ქალები იბრძვიან, იბრძვიან თავგამოდებით, შეგნებულ-შეუგნებლად, მაგრამ არანაკლები სიმძაფრით, ვიდრე დასავლეთის ქვეყნებში, სადაც ეს ჯერ კიდევ 50-60-იან წლებში გამოსცადეს. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოში ჯერ კიდევ ფესვგადგმულია აზრი, თითქოს ქალის ადგილი სამზარეულოში იყოს, დრომ დაამტკიცა, რომ ქართველი ქალები სპორტშიც არავის უდებენ ტოლს. მე განსაკუთრებულად მახარებს ჩვენი თანამემამულე სპორტსმენი ქალების თუნდაც მცირე წარმატება, თუმცა ჭადრაკის მსოფლიო ჩემპიონატზე მათ შარშანდელ გამარჯვებას „მცირეს” ნამდვილად ვერ ვუწოდებ. სასიხარულოა ისიც, რომ ბოლო დროს საქართველოში უკვე ბევრი ატარებს თავის პატარა გოგონას სპორტზე, თუმცა, საზოგადოდ,  ქალთა სპორტში და, კერძოდ, ჩვენი თანამემამულე ქალი სპორტსმენების ცხოვრებაში იმდენი პრობლემაა, ამის უთქმელობა უბრალოდ არ იქნება სწორი.
საკმაოდ ნეიტრალურად ვუყურებ ევროპელი და ამერიკელი ქალების ბრძოლას გენდერული თანასწორობისთვის. არც რაიმე პრეტენზია მაქვს მათ მიმართ, თუმცა ჩემი, აზრით, ქალების უთანასწორობა ხშირად ქალებისავე ბრალია, რადგან არცთუ ცოტაა ისეთი მანდილოსანი, რომელსაც მიაჩნია, რომ ქალს „მინდორზე ასეთ-იქით სირბილი არ შეშვენის”. თანასწორობა კი ყველაფერში, მათ შორის, რა თქმა უნდა სპორტშიც თანასწორობას ნიშნავს..
ახლა მახსენდება რამდენიმე დღის წინ ჩემი ერთი ნაცნობის მიერ ინტერნეტიდან გადმოქართულებული „მაიამის ქალთა საერთაშორისო კონგრესის” მიერ მიღებული „უფლებათა შეულახაობის კანონი”, რომელიც დაახლოებით ასე ჟღერდა: „და აჰა, დადგა დრო, როდესაც ჩვენ უნდა ამოვიღოთ ხმა, ჩვენც უნდა დავანახოთ სამარადჟამო მჩაგვრელებს (ალბათ მამაკაცები იგულისხმება), რომ მათზე ნაკლებად არ ძალგვიძს ქვეყნის, ხალხისა და ოჯახის წაძღოლა”.
ღმერთმანი, ვერაფერს იტყვი, გვარიანად გაბრაზებულან მაიამელი ქალები, თავიანთ, როგორც ჩანს, არცთუ საამურად მომქცევ ქმრებზე. თუმცა ძნელი სათქმელია, რამდენად სამართლიანია მათი ყველა მოთხოვნა. არ მოსწონთ ასეთი სინამდვილე დალოცვილებს და, ყვირილს და ჩხუბს, საქმით დამტკიცება არ სჯობს?! მერე რა, რომ ქალი სპორტსმენები მათ კოლეგა მამაკაცებს ფიზიკური შესაძლებლობებით ხშირად მკვეთრად ჩამოუვარდებიან; ეს არაფერს ცვლის. პრობლემები სხვაგან უნდა ვეძებოთ.
დავიწყოთ იმით, რომ ქართული პატრიარქალური ოჯახები, როგორც წესი, ორივე მხარის სრული ურთიერთშეთანხმებით იქმნება. დიახ, ურთიერთშეთანხმებით და არა რამე განსაკუთრებული მგრძნობელობითი გამოხატულების შედეგად. გარიგება რძალ-სიძის გადანახულება-გადმონახულებითურთ საქართველოში დღესაც მყარადაა დამკვიდრებული. ვთქვათ, ცოლი პერსპექტიული სპორტსმენია, ქმარი ვერ „ქაჩავს” და ძალიან ცუდი ვინმე აღმოჩნდება _ არ მუშაობს, დაკომპლექსებული ბოღმის გუდაა და ცოლს ვარჯიშებზე სიარულს უკრძალავს, სახლში გვიან მოდის გახეთქილი მთვრალი და ცოლს უჟაჟუნებს და ა.შ.
საინტერესოა, რას აკეთებს ამ დროს ასეთი ცუდი და საზიზღარი ქმრის ხელში ფრიად გატანჯული მეუღლე? რას აკეთებს და ითმენს? რატომ ითმენს? პირველი – იმიტომ, რომ ჩვენში ოჯახის დანგრევა უფრო დიდი უბედურებაა, ვიდრე ატომური ომის დაწყება, მეორე – იმიტომ რომ, ცოლი ხშირად უჯერებს ქმარს, ითვალისწინებს მის კაპრიზებს და სპორტს საერთოდ ანებებს თავს, მესამე იმიტომ, რომ ცოლმა იცის ფრიად სამარცხვინო ქართული შეხედულების არსებობის შესახებ, რაც განათხოვარი ქალის მიმართ არცთუ კარგ დამოკიდებულებას გულისხმობს. ასე რომ, „`დღეები ბრუნავს ვით კამათელი” და ხშირად ვერ ვხვდებით, რომ ამ „კამათელზე” ძალიან ბევრი რამ არის დამოკიდებული. 
 
ძალიან შემცდარა ის, ვისაც ჰგონია, რომ მხოლოდ ქართლის დედისეული „მახვილისა და ფიალის” სტერეოტიპებით უნდა ვცხოვრობდეთ. სულაც არ ვიქნები წინააღმდეგი, თუ მომავალში შექმნილ ქართველი ქალის ძეგლს ცალ ხელში კალათბურთის ბურთი ეჭირება, მეორეში კი, მაგალითად, პნევმატური იარაღი. ქართველი გოგონა არაფრით ჩამოუვარდება თუნდაც რუს თანატოლებს და თუ საჭირო პირობები შევუქმენით, დარწმუნებული ვარ, მარია შარაპოვას დარი ჩოგბურთელი ქალები მაინც ჩვენც გვეყოლება. ქართველ ქალებს თავიანთი სიტყვა ჯერ კიდევ არ უთქვამთ

პოეზია მეტაფორაა

მიერ
admin
-
0
„პოეტისთვის მზე ყოველთვის მზე არ არის, 
მთვარე – მთვარე და ვარსკვლავები – ვარსკვლავები”.
მალევიჩი
„სიტყვა, ყოფიერების შემოქმედება, 
ჩვენში განაგრძობს ცხოვრებას, როგორც მეტაფორა”.
ანდრეი ბელი
პოეზია ერთი დიდი მეტაფორაა… აქ მხოლოდ სიტყვები არ მეტაფორიზდება… მთელი ლექსი მეტაფორაა: აზრის, განცდის, გრძნობის, პოეტის შინაგანი მდგომარეობის; ის, რასაც პოეტი სიტყვებით ხატავს და ქმნის, ანარეკლია, პროექციაა შინაგანის. პირიქითაც შეიძლება ითქვას: ხშირად ადგილი, საგანი, გარემო აირეკლება პოეტში და საგნები, მოვლენები, სხვა ადამიანები ლაპარაკობენ მისი მეშვეობით. სად არის ამ დროს შემოქმედი… პოეტი? ის მხოლოდ მედიუმია თუ თავადაც არის, რასაც გამოხატავს?
რა ხდება პოეტის „შინ” და „გარეთ”? პოეტიც მეტაფორაა და ისიც, რასაც პოეტი ქმნის… და სად არის რეალობა, დედანი?..
ამ კითხვებზე პასუხს გაგიადვილებთ პოეზიაზე დაკვირვება.
პოეზიაში ხომ შინაარსიც მეტაფორაა, რითმაც, რიტმიც… გამოკვლეულია, რომ გარკვეული რიტმებით გადმოიცემა გარკვეული განცდები და გრძნობები და შინაარსი ამ დროს სრულიად პირობითია, ისეთივე პირობითი, როგორიც რაიმე საგნის სახელი…
„ადამიანი სარკესთან”, ანუ „შინ და გარეთ”
„დიდი ამბები ხდებოდა გარეთ, ერთი ამინდი ცვლიდა მეორეს…” – წერს ოთარ ჭილაძე. ეს სტრიქონები შინაგან ადამიანს ეკუთვნის, რომელიც თითქოს ავითარებს (ან ადასტურებს) ბახტინის თემას: „ადამიანი სარკესთან”. „გარეთ” ყოველთვის რაღაც ხდება, ისევე, როგორც „შიგნით”, საგნები და მოვლენები პოეტებისთვის იქცევიან განცდათა მეტაფორიზაციის ობიექტებად. ამ მეტაფორების შინაარსს ისევ მხოლოდ პოეტის შემოქმედებით თუ ავხსნით.
სამყარო გადაეწყობა შემოქმედის კალმით და ენა იქცევა სულის მოძრაობად, რომელიც თავისებურ კარდიოგრამას წერს. მკვლევრის ფუნქციაა ამ კარდიოგრამის სწორად გაშიფვრა. პოეტურ ტექსტში ზოგჯერ ზედაპირზეა გასაღები, ზოგჯერ კი ტექსტში უფრო ღრმად შესვლაა საჭირო იმისთვის, რომ რაღაც ახსნა.
ტერენტი გრანელის პოეზია გახდა გასაღები ლირიკაში ერთი საინტერესო მოვლენისა; მაგალითად, რას გულისხმობს პოეტი, როცა ის ბუნების მოვლენებს აღწერს? რომელი და როგორი განცდები მეტაფორიზდება ქარით, წვიმით, თოვლით?
რაც ყველაზე საინტერესოა, პოეტი პარალელურად აღწერს „შინა” (ანუ რა ხდება პოეტის სულში) და „გარე” (რა ხდება გარეთ, ბუნებაში) მოვლენებს და ამით თითქოს პირველყოფილ სახელდებას ახორციელებს და „სულს აერთებს ხორცთან (ანუ სიტყვასთან)”. საბოლოოდ ხომ სიტყვა სულის მოძრაობის გამომხატველია, მით უფრო – პოეტის სიტყვა.
„დღეთა სიმძიმე ჩემს სულს აჩნია
და ვხედავ ფოთლებს, ქარში დაფენილს”.
დღეებით დამძიმებული პოეტი ქარში დაფენილ ფოთლებთან იგივდება. ასეა უმეტესად ტერენტის შემოქმედებაში: შინაგანი, სულიერი განცდა ბუნებაში იხსნება და საინტერესო ის არის, რომ ეს „შინ” და „გარეთ” მონაცვლეობით მიჰყვება ერთამანეთს, თითქოს აღქმის პროცესი უნდა გაგვიადვილოს.
„დამაგვიანდა, მორჩა, არ მოვალ,
ჩანს გულის ლანდი და რაღაც მეტი.
ჰა, შემოდგომის ყრუ საღამოა,
დაღამდა ნელა, წვიმს განუწყვეტლივ…”
ან:
„გული მიწუხს და სულია ვრცელი,
ქარისაგან იღუპება ტოტი”.
ანდა:
„მე რა ვქნა, სიკვდილს თუ ვერ ავცდები,
ქარმა ხეს ტოტი გადაუზნიქა”.
ისეც ხდება, რომ პოეტი კარგავს ადამიანის ფორმას და უკვე ბუნებაში კი არ ეძებს განცდათა ანალოგიას, არამედ თავად ხდება ბუნების ნაწილი:
„მოდის ზამთარი, თოვლი და ყინვა,
თოვლის და ყინვის ცისფერი წვეთი,
სნეული სახე – სიკვდილის წინ ვარ,
სიკვდილის წინ ვარ მე, როგორც გედი.
დავდივარ ღამით და მე ვარ თოვლი,
და მე ვარ ნისლი, და მე ვარ წვიმა,
და სულს ცეცხლისკენ მივყავარ თრთოლვით,
ისე ვარ, როგორც ვიყავი წინათ”.
ტერენტი გრანელი ისევ თავად ადასტურებს შინაგანი განცდებისა და ბუნების მოვლენების ანალოგიას: „აქაც გაისმა ქარის გოდება, ქარია გარეთ, ქარია სულში”. და როცა იგი წერს, რომ: „ვუცდი სხვა ამინდს…”, – ბუნებრივია, არ გულისხმობს მეტეოროლოგიურ ცვლილებებს, ხოლო როცა შინაგანი განწყობა შეეცვლება, ბუნებაც გადაეწყობა და ერთ დროს სევდა-წუხილის გამომხატველი გარემო სიხარულსა და აღფრთოვანებასაც დაიტევს. ამ შემთხვევაში მთავარი შინაგანი ადამიანის გუნება-განწყობილებაა, რომელსაც ბუნება გაიმეორებს „გარეთ”.
ტერენტი თავისი შემოქმედებით მაინც „ქარის პოეტია” და უფრო მეტად მწუხარების, სევდისა და ტკივილის მატარებელი.
„ახლაც ქარში ვარ, თავს ვერ ვუშველე”;
„დიდი ხანია, რომ ვცხოვრობ ქარში”;
„ჩემი ცხოვრება ქარიშხალია”;
„ვიცი, ქარიშხალს ვერ დავეწევი”;
„დღეს ჩემი ბედი ქარიშხალს მისდევს”, – და სხვა.
ტერენტი გრანელის პოეზიაში გამოვლენილი ბუნების მოვლენებისა და შინაგანი ადამიანის ანალოგია შეიძლება დაგვეხმაროს სხვა პოეტთა წაკითხვისას, რომელთა შემოქმედებაში ასე ზედაპირზე არ არის გამოტანილი ბუნებისა და სულის კავშირი, მაგრამ უდავოდ იგულისხმება.

P.S. „ის, როგორც ფორმა, არის საშუალება…”
სამყაროში ყველაფერი შეიძლება განვიხილოთ როგორც ნიშანი, ხოლო პოეზიაში ნებისმიერი ნიშანი განსაკუთრებული ნიშანია, იმის ჩათვლით, რომ თავად პოეტი-მედიუმი, საკუთარი პიროვნებისგან დამოუკიდებლად, არის მეტაფორა, რომელიც ხშირად გაუცნობიერებელ მოვლენებზე გველაპარაკება. ამიტომ ამბობს პოეტი: „მუზა მეწვია”, „შთაგონება მეწვია”, „ვიღაც მკარნახობს…”
მალევიჩი პოეტის შესახებ წერს: „ის, როგორც ფორმა, არის საშუალება, რომლის მეშვეობითაც ლაპარაკობს ღმერთი ან ეშმაკი… პოეტის ხილული ფორმა ისეთივე ნიშანია, როგორიც ბგერა, ნოტი… და მხოლოდ”.
თქვენი არ ვიცი და მე ამ აზრის გამო დიდხანს და ბევრს ვფიქრობდი…
ნეტავ ვის ხმას ვახმოვანებ ახლა?..

ტექსტები ამბებად, ანუ საქანელას მეთოდი

მიერ
admin
-
0
სომხურენოვან სკოლაში რომ ვასწავლიდი, მაშინ იყო – კლასში შევედი და ვაჟა-ფშაველას ფოტოს თვალები ჰქონდა ამოკაწრული. გავიგე, ვისაც ჩაედინა, მაგრამ არც დირექტორისთვის მითქვამს, არც დამრიგებლისთვის. არ მინდოდა მისი დასჯა. უბრალოდ, ვცადე გამერკვია, რატომ მოიქცა ასე.

რამდენიმე კვირის განმავლობაში გახანგრძლივებულ გაკვეთილს ვატარებდი და ლიტერატურაზე ვსაუბრობდით. პირველი ის შევცვალე საკლასო ოთახში, რომ სომეხი მწერლების ფოტოებს გვერდით ქართველებისა და უცხოელებისა მივუწყვე და დავიწყე მუშაობა. რამდენიმე მწერლის შემდეგ ვაჟას ენობრივად შედარებით მარტივად გასაგები და მცირე ზომის რომელიღაც ტექსტი განვიხილეთ. ამას კი, თურმე, ვინც თვალები დასთხარა სიცოცხლეში ისედაც ნახევრად მზერაჩამქრალ რაზიკაშვილს, ის არ მოსწონებია, „რაღაც გაუგებრობებს” რომ ვასწავლიდი, – ასე ამიხსნა თვითონ. ეს აღმოჩნდა ერთადერთი, მაგრამ მისთვის წყალგაუვალი მიზეზი და გააკეთა კიდეც ის, რასაც მოვყევი.

დავფიქრდი მერე. დრო კი მქონდა – საღამოს ექვსზე რომ დაღამდებოდა მაშინ, დილამდე არც იყო საქმე. დავფიქრდი და ვერაფერი აზრი გამოვიტანე. მეორე, მესამე დღესაც – ვერაფერი. მერე ის ნახატი გამახსენდა, ამ წერილის დასასრულსაც რომ ვახსენებ და… ევრიკა! მივაგენი გამოსავალს.

თურმე, კაცო, მხატვრული ლიტერატურის ყველა ტექსტი ისე უნდა ასწავლო, როგორც რაღაც ამბავი, უბრალო, მაგრამ საინტერესო. გინდა მოდერნისტული იყოს და ცენტრში ავტორს აყენებდეს, გინდა პოსტმოდერნისტული ან ნეორეალისტური, მწერალი კი ისე უნდა გამოიყვანო და დაახასიათო, როგორც ამ ამბის შემსწრე, ჩამწერი, რეპორტიორი თუნდაც.

ტექსტიც – ამბავიც ისე უნდა მიაწოდო მოსწავლეს, გამოზომილად, არც მეტი, არც ნაკლები. აბა, სულელი ხომ არ იყო შეჰერაზადა! იცოდა ესენი და გადარჩა კიდეც. ცოტა რომ გავაზვიადო, მასწავლებელიც უნდა გადარჩე. არა, არც ისე შორს ვარ სიმართლისგან – შენი სახელი, პერსონა, ღირსება და მოსწავლეებისადმი კარგი დამოკიდებულება ყოველ გაკვეთილზე უნდა გადაარჩინო და შეინარჩუნო.

აჰა, ვიპოვე-მეთქი გზა და ასეც მოვიქეცი. ქართული ენის იმ შედარებით კარგად მცოდნე ბავშვებს, რომლებიც გაკვეთილების შემდეგ რჩებოდნენ, ირაკლი ლომოურის მოთხრობა „შემთხვევა” ვასწავლე, უფრო სწორად, ამბავი წავაკითხე და უცხო სიტყვები ავუხსენი. მერე უკვე, შინაარსი რომ გაიგეს და ტექსტის აზრიც, დაინტერესდნენ. თითქმის ორი კვირის განმავლობაში ვმუშაობდით და შემაჯამებელი გაკვეთილის დღეც დადგა.

აბა, აფო-ჯან, უყურე, კაცო, – ვუთხარი იმ დამნაშავეს, – წადი ახლა და არკვიე, რა ამბავია ეს, რა სასწაული და ქვეყნის უცნაურობა-მეთქი. მიყურა ჯერ, ეჭვობდა, მატყუებს რაღაცასო, მერე დაფიქრდა და სამ ენაზე შეკოწიწებული წინადადებებით დაიწყო მსჯელობა. აჰყვნენ სხვებიც, ზოგმა – ტყუილიაო, ზოგმა – სასწაულიო, ელენამ – თქვენ თუ ყოფილხართ პოლიტექნიკურის მეტროს ბაქანზეო, უკანა მერხთან ვაჰე იცინოდა გულის წასვლამდე. ჩვენ უკვე ათასი კუთხით გვქონდა ამბავი განხილული და ახლა იმას ამბობდნენ მოსწავლეები, რომ იმ სოფელში მეტრო არა, მაგრამ რკინიგზის სადგური შენდებოდა და, ვაითუ ასეთი რამ აქაც მოხდესო. მე კი, იმით გახარებული, ჩემმა ცდამ რომ გაამართლა, ვპირდებოდი, ასეთი რამ თუ მოხდა, უთუოდ წაგიყვანთ მოვლენების ეპიცენტრში და ჩვენც მწერლები გავხდებით-მეთქი. 
 
მერეც სულ ასე გრძელდებოდა ლექსების, მოთხრობებისა თუ სხვა სახის ჩანაწერების სწავლებისას. ჩვენთვის ყველაფერი ამბავი იყო. ავითვისებდით უცხო სიტყვებს, აზრს გავიგებდით და იყო მერე დისკუსია და კამათი და ფიქრი. ასე ვასწავლე ქარჩხაძის „იგი”, ეგზიუპერის „პატარა უფლისწული”, შტორმის „მწვანე ფოთოლი” და მრავალი სხვა ამბავი. ხან მხრებში მოხრილი დავდიოდით, რომ იგის გრძნობები გაგვეგო და მერე გვესაუბრა, ხან ცას ავყურებდით ივნისის გრილ საღამოებში და იმ ხუთ პლანეტას ვეძებდით, უფლისწულმა რომ იმოგზაურა. 
 
როგორც ვთქვი, ამ ტიპის სწავლების უპირატესობას თავიდანვე მივხვდი და საბოლოო შედეგმა გამაკვირვა კიდეც. თბილისში წამოსვლის დღეს, საზაფხულო არდადეგების დამდეგს, ერთ-ერთი მოსწავლე, რომლის სახელი ახლა, სამწუხაროდ, არ მაგონდება, მოვიდა და ჩვენ მიერ წაკითხული ამბების ჩანახატები – კომიქსები მომიტანა. სხვებზე ვკითხე, სად არიან-მეთქი. ის, აფო, ვაჟას რომ თვალები ამოკაწრა სურათზე, თურმე დროებით რკინიგზის სადგურზე მოწყობილიყო სამუშაოდ. წინა ღამით კი ამ გოგოსთვის მოეწერა მოკლე ტექსტური შეტყობინება, ღამით ვზივარ ხოლმე და წარმოვიდგენ, რომ ქარავანი ჩამოივლისო.
სამხრეთ ტიროლში, გვიანი შუა საუკუნეების ტაძარში, არის ერთი ფრესკა, რომელზეც წმინდა პროკოლოა გამოსახული. წმინდანი საქანელაზე ზის, გაღიმებული, მხიარული. პირველად რომ ვნახე, ვიფიქრე, ეს კაცი ან თვითონ იყო ტვინშატალო, ან ამის აქ გამომსახველი-მეთქი. მერე მივხვდი, რომ ყველაფერში არის დიდი სიკეთე და დადებითი იმპულსი, თუ შენც ასე შეხედავ საკითხს, საგანს. ვინ იცის, რა ღვაწლი ჰქონდა პროკოლოს სიცოცხლეში და მისი დამწერ-დამხატავიც დოგმატიკოსი მორწმუნე იყო, მაგრამ ამ საქანელამ, ამ ერთმა პოზამ და მიმიკამ შექმნა უცნაურად კარგი ამბავი. აბა, საიდან მეხსომებოდა პროკოლო, ჩვეულებრივად რომ მიეხატათ იქ, ან ის ოსტატი საიდან მეცოდინებოდა?!

ვიდრე ასეთ რამეს მოვიფიქრებდი, იქნებ მეც დოგმატიკოსი მასწავლებელი ვიყავი, მაგრამ ავდექი და ის ჩემი მოსწავლე „საქანელაზე დავსვი” და გავაღიმე. იმ ხატმწერმაც ხომ გარისკა და გამოუვიდა?!.
 

ქართველ მეომართა აღჭურვილობა შუა საუკუნეებში

მიერ
admin
-
0
„აბჯარი – ესე ზოგადი სახელი არს ყოველთა საჭურველთა და უფროსად საცვამად ჯაჭვთა”, _ ასე განმარტავს სულხან-საბა იმ იარაღისა და სამოსლის საერთო სახელწოდებას, რომლის ხარისხზეც მნიშვნელოვანწილად იყო დამოკიდებული მეომრის სიცოცხლე.

ფეოდალურ საქართველოში სრული საბრძოლო აღჭურვილობა ასეთი გახლდათ: ჯაჭვის პერანგი, მუზარადი, ჩაჩქანი, საფუხარი, ხელნავი, საბარკული, საწვივე.

ისტორიკოს ჯაბა სამუშიას განმარტებით, საქართველოში მეომრის შეიარაღების ძირითად სახელწოდებად უძველესი დროიდან “ჭური” იყო დამკვიდრებული. ამის დამადასტურებელია სიტყვები “ჭურვილი”, “აღჭურვა”. “ჭურიდან” მომდინარეობს ტერმინი “საჭურველიც”, რომელიც XIII საუკუნემდე მეომრის სრულ შეიარაღებას აღნიშნავდა. IX-X საუკუნეებიდან ქართულ ენაში მკვიდრდება სიტყვა “აბჯარი” _ სამხედრო აღჭურვილობის კრებითი სახელი. ერთხანს “საჭურველი” და “აბჯარი” გვერდიგვერდ იხმარებოდა, XII-XIII საუკუნეებიდან შეიარაღებას უკვე მეტწილად “აბჯარს” უწოდებდნენ, XVI-XVII საუკუნეებიდან კი მის ზოგად სახელად “იარაღი” იქცა.

მეომრის შეიარაღება მოიცავდა თავდაცვით საჭურველს, მკვეთელ, დასარტყამ, საძგერ და სასროლ იარაღებს.
თავდაცვითი საჭურველი მეომრის აღჭურვილობის ის ელემენტები იყო, რომლებიც ჯავშნის როლს ასრულებდა. არსებობდა როგორც ტანდასაცავი, ისე თავსაბურავი საჭურველი.


ტანის ჯავშანი სხვადასხვანაირი იყო. მათ შორის ყველაზე გავრცელებული გახლდათ ჯაჭვის პერანგი.

ჯაჭვის პერანგი სხვადასხვა ხარისხისა და ზომისა იქსოვებოდა. მისი წონა 7-დან 17 კილოგრამამდე მერყეობდა. ჯაჭვის პერანგის მოქსოვა ადვილი არ გახლდათ: საჭირო იყო რგოლების სათითაოდ დამზადება, შემდეგ სხვა რგოლებთან შეკავშირება და დამაგრება. თუ გავითვალისწინებთ, რომ ჯაჭვის პერანგში რგოლების რაოდენობა საშუალოდ 15 000-დან 20 000-მდე მერყეობდა, ადვილი წარმოსადგენია, რა დრო და ენერგია დასჭირდებოდა ერთი ჯაჭვის პერანგის მოქსოვას. იყო შემთხვევები, როდესაც რგოლების რიცხვი 50 000-საც კი აჭარბებდა. ამ შემთხვევაში ისინი შედარებით მცირე დიამეტრისა უნდა ყოფილიყო.

სულხან-საბას მიხედვით, ჯაჭვის პერანგი ხუთი სახეობისა ყოფილა: სამანქანი, ზეიდალი, ხოსროვანი, ქირაფქა და ჯაბალა. მათ ერთმანეთისგან განასხვავებდა ჯაჭვის ქსოვისა და რგოლების დამზადების წესი. ჯაჭვის რგოლების, “ჭიკუს”, შეკვრის წესის მიხედვით კი სამი ტიპის პერანგებს განასხვავებდნენ: ფარეშიანს, უფარეშოსა და დადუღებულს. ფარეშიანი ეწოდებოდა ჯაჭვს, რომლის რგოლები ჭანჭიკით (ფარეშით) იყო შეკრული. ფარეშიანი ჯაჭვი, თავის მხრივ, რამდენიმე ტიპისა გახლდათ: რგოლს შეიძლებოდა ჰქონოდა ერთი, ორი ან სამი ფარეში. უფარეშო ჯაჭვი რგოლების გადაგრეხით მიიღებოდა; მათი თავები დაუმაგრებელი იყო. ჯაჭვის პერანგის იმ სახეობას, რომელიც რგოლის თავების ერთმანეთთან შედუღებით მიიღებოდა, მეცნიერები “დადუღებულს” უწოდებენ.


ჯაჭვის მოქსოვა თვეობით შრომას მოითხოვდა, ამიტომ მთელი შუა საუკუნეების განმავლობაში ჯაჭვის პერანგი ძალზე ძვირი ღირდა. XI საუკუნეში (“ნიკორწმინდის დაწერილის” მიხედვით) ტყიანი მიწის ფასად ორ ჯაჭვს შეიძენდი. XIV-XV საუკუნეებში ერთ-ერთ მონასტერში დაქირავებული ჯაჭვისა და მუზარადის გამოსახსნელად ფეოდალს ვენახის შეწირვა მოუხდა.

ვინაიდან აბჯარი ძვირად ფასობდა, მას არასოდეს ტოვებდნენ ბრძოლის ველზე. მაგალითად, 1048 წელს ბიზანტიურ-ქართულ-სომხური კოალიციის დამარცხების შემდეგ თურქ-სელჩუკებს დავლად 19 ათასი აბჯარი წაუღიათ. ამ ფაქტს არაბი მემატიანენი საგანგებოდ აღწერდნენ.

სულხან-საბას განმარტებით, კარგი ჯაჭვის პერანგი ასეთი უნდა ყოფილიყო: „გრძელი და ფართო; ჯაჭვის თვალი _ რაზმად და რაზმად დაწყობილი, ფარეშ-შვენიერი და ძნელად გასახსნელი; ნოტიოობაში ძნელად დაგესლდეს, ყრილი არა ჰქონდეს, კალთიდამ შედევნებით უსხო და უსხოსი იყოს, მკერდთა, ბეჭთა და ღლიათა უზრქელესი და მიყრილი იყოს”.

აქვე უნდა აღინიშნოს ერთი საინტერესო ფაქტი: ქართველებს ჯაჭვის პერანგის გარეთაც სცმიათ სამოსი, რომელსაც იალმაგი (სულხან-საბა: “იალმაგი _ ესე სამოსელი საომარი გარეგან საცვამი”) ეწოდებოდა.

სხვა დამცავ აღჭურვილობასთან შედარებით ჯაჭვის პერანგს ის უპირატესობა ჰქონდა, რომ გაცილებით მოქნილი და მსუბუქი გახლდათ, ვიდრე მთლიანი რკინის ფირფიტებისაგან შემდგარი აბჯარი, მაგალითად, თორი.

თორი, სულხან-საბას მიხედვით, იყო “მთელი რკინა პოლოტიკი (რკინის ფიცარი) ტანს ჩასაცმელი”. იგი რკინის ნაჭრებისგან მზადდებოდა და ტანს წელამდე ფარავდა. ზოგიერთი თორი შედგებოდა რკინის ორი ნაჭრისგან, რომლებიც მხრებზე, იღლიის ქვეშ და წელზე საგანგებო ზონრებით იკვრებოდა. ასეთი ტიპის აბჯარზე ხშირად გამოსახავდნენ ცხოველებსა და სხვა სტილიზებულ ფიგურებს.

სხვათა შორის, თორი საქართველოში სხვა ტანსაცავ აბჯრებზე მეტხანს იხმარებოდა, რადგან უკეთ იცავდა მეომარს. მას ცეცხლსასროლი იარაღის შემოღების შემდეგაც კი ხმარობდნენ.

შუა საუკუნების საქართველოში ასევე გავრცელებული იყო ლითონის მოზრდილი ფირფიტებისაგან დამზადებული ჯავშანი – ბეგთარი.

მეომრის ხელებსა და ფეხებსაც საგანგებო ჯავშანი იცავდა: სამუხლე, ხელნავი, საბარკული, საბუხარი.

მეომრის თავდაცვითი თავსაბურავიც რამდენიმე სახეობისა იყო. სულხან-საბა ორბელიანი ასახელებს ჩაფხუტს, ჩაჩქანს, მუზარადს, ზუჩს, ჩაბალახს. ისინი ერთმანეთისგან მოყვანილობითა და შედგენილობით განსხვავდებოდა. მაგალითად, ჩაფხუტი სფეროსებრი მოყვანილობისა იყო და წინ გრძლად ჰქონდა ჩამოშვებული საცხვირე.

მკვეთელი იარაღიდან ყველაზე მეტად ხმალი იყო გავრცელებული, საძგერი იარაღიდან  _ ოროლი, შუბი, კინენი. სასროლიდან – მშვილდ-ისარი.

როგორც ისტორიკოსი ჯაბა სამუშია აღნიშნავს, ძვირად ღირებული იარაღი და საჭურველი მხოლოდ მდიდრებისთვის იყო ხელმისაწვდომი. ჯარის გარკვეული კონტინგენტის (მონა-სპა, მეციხოვნეები) შეიარაღებაზე სახელმწიფო ზრუნავდა.

ნამდვილი უმადურება

მიერ
admin
-
0
ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკისთვის თითქმის ყოველდღიურ წნეხს განვიცდი. თავად პოლიტიკოსები აღარ მავიწროებენ – უმეტესად გულწრფელი და დაიმედებული მოქალაქეების მოგერიება მიწევს. ჩემზე გაბრაზებულთა უმრავლესობას ერთი და იგივე აკერია პირზე: ისინი უმადურებასა და მმართველთა საქმიანობის დაუფასებლობაში მადანაშაულებენ. მათ სიტყვებში ალბათ სიმართლის მძიმე მარცვალიც არის, მაგრამ მაინც დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ფესვგადგმულ ნამდვილ, საყოველთაო უმადურებას სხვაგან უნდა ვეძებდეთ და ვებრძოდეთ.

ერთი წლის წინ მსოფლიოში სახელგანთქმული რამდენიმე ქართველი მკვლევარი განათლების რეფორმების სახელმწიფო კომისიაში გაერთიანდა. უცნაურია, მაგრამ კომისია თავიდანვე არაფორმალური გახლდათ და სამართლებრივი სტატუსი არც კი გააჩნდა. გამოცდილ მკვლევართა ჯგუფს პრემიერ-მინისტრმა განათლების სახელმწიფო კონცეფციის შემუშავება სთხოვა. შესანიშნავი მოქალაქეები და კომპეტენტური მეცნიერები უსასყიდლოდ, უანგაროდ შეუდგნენ ახალ დოკუმენტზე მუშაობას. გია დვალმა, ზაალ კოკაიამ, დავით ლორთქიფანიძემ და ვაჟა ბერეჟიანმა უმოკლეს დროში ჩამოაყალიბეს თავიანთი ხედვები. მათ საუკეთესო და წარმატებული საერთაშორისო გამოცდილების ელემენტარულ, ანბანურ დებულებებს მოუყარეს თავი და განათლების სისტემის უმართავ, მოუწესრიგებელ გზებზე შუქნიშნების დადგმა შემოგვთავაზეს.

რა პრინციპებს დაეფუძნა ექსპრემიერის მიერ მოწონებული, აღიარებული და მხარდაჭერილი პროექტი?

კონცეფცია აქცენტს აკადემიურ თავისუფლებასა და მიუკერძოებლობაზე სვამდა. მაშასადამე, ავტორებმა განათლების სისტემაში (სკოლაშიც და უნივერსიტეტშიც) ადამიანის მუშაობისა და წარმატების მთავარ ფაქტორად ცოდნა, მაღალი კვალიფიკაცია, პროფესიული კომპეტენტურობა გამოაცხადეს. მკვლევართა ჯგუფმა პრიორიტეტად მასწავლებლებისა და მეცნიერების პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური, ეთნიკური, რელიგიური, გენდერული თუ სხვა ნიშნით დისკრედიტაციისგან გათავისუფლება მიიჩნია.

დოკუმენტის კიდევ ერთი ფუნდამენტური დებულება აკადემიური ხარისხის უზრუნველყოფა გახლდათ. გია დვალმა და მისმა პარტნიორებმა სწავლებისა და კვლევის ერთიანობა, მეცნიერებაზე დაფუძნებული განათლება სისტემის სრულყოფის აუცილებელ წინა პირობად აღიარეს. ვგონებ, იოლი მისახვედრია, რომ თუ საგანი ძირფესვიანად არ შეისწავლე, თუ პრობლემა მრავალი კუთხით არ შეაფასე, ცოდნის გადაცემის პროცესი მაინცდამაინც წარმატებული ვერ იქნება.

ბევრმა შესაძლოა იფიქროს, რომ აკადემიურ თავისუფლებაზე საოცნებოდ და მის ღირსებათა ხაზგასასმელად სახელმწიფო კომისიის შექმნა და მეცნიერთა შეწუხება არც ღირდა – დასავლური საგანმანათლებლო დაწესებულებებისთვის ხოტბის შესხმა ხომ ისედაც ყველას შეუძლია. თუმცა დაკვირვებული თვალი იმასაც შეამჩნევდა, რომ კონცეფცია მიზნის მიღწევის კონკრეტულ გზებსა და პროცედურებზეც მიგვანიშნებს.

ცნობილმა პროფესიონალებმა გარე რეფერირების მექანიზმის დანარგვა გვირჩიეს. უშინაარსო ცვლილებებით გადაღლილ საზოგადოებას კი უცხო ტერმინების შეეშინდა. არადა, აღნიშნული მექანიზმი მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ სასწავლებელთა მართვის უფლების მქონე, ცენტრალურ აკადემიურ გადაწყვეტილებათა მიმღები პროფესორები (ტენუარები) უცნაური საკონკურსო კომისიების ნაცვლად მსოფლიოში აღიარებულმა მეცნიერებმა შეარჩიონ.

კონცეფციის განხორციელებას იმთავითვე სერიოზულმა პრობლემებმა შეუშალა ხელი, რაც მოსალოდნელიც გახლდათ. ცხადია, ერთბაშად საუკეთესო სისტემის შექმნა შეუძლებელია. სახლს ჯერ საძირკველი უნდა ჩაუყარო და კედლები მერე ამოაშენო. ჩვენი ტრაგედია ის არის, რომ დღმდე საძირკვლის ჩაყრაზეც კი არავინ ფიქრობს. “ქართული ოცნების” განათლების მინისტრებმა რეფორმის კონკრეტული გეგმა, განათლების სფეროს გარდაქმნის დეტალურად გაწერილი სტრატეგია ვერ (ან არ) წარმოგვიდგინეს. მეტიც – 2014 წლის ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით, უარი ითქვა მეცნიერების დაფინანსების რეალურ ზრდაზე. კომისიის მიერ შემუშავებული დოკუმენტი მტვრის სქელ ფენაში ჩაიძირა. აი, ნამდვილი უმადურება!

რას აკეთებს ამ დროს საზოგადოების “ელიტური” ნაწილი?

ინტელექტუალებიც და ფსევდოინტელექტუალებიც რელიგიურ შეუწყნარებლობაზე, მომძლავრებულ ჰომოფობიასა და ანტისემიტიზმზე, სამოქალაქო საზოგადოების სუსტ სტრუქტურაზე ამახვილებენ ყურადღებას. ხანდახან მოსახლეობის უკიდურეს გაჭირვებაზეც წამოსცდებათ ერთი-ორი სიტყვა. სამაგიეროდ, ყველას ავიწყდება იმის აღნიშვნა, რომ პრობლემათა უმრავლესობის სათავე მოქალაქეთათვის ხარისხიანი გაანათლების ხელმიუწვდომლობა გახლავთ.

განათლების ხარისხისა და ხელმისაწვდომობის მისაღწევად კი ბრძოლაა საჭირო.

კვალიფიციური საკლასო შეფასების ინდიკატორები

მიერ
admin
-
0
ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, მოსწავლის შეფასების მიზანია სწავლა-სწავლების ხარისხის მართვა, რაც სწავლის ხარისხის გაუმჯობესებაზე ზრუნვას და მის კონტროლს გულისხმობს.

ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განირჩევა საკლასო შეფასების ორი სახესხვაობა: განმსაზღვრელი და განმავითარებელი. პირველი ფართოდ გამოიყენება სკოლაში, თუმცა კი მისი ხარისხი დახვეწას საჭიროებს. რაც შეეხება განმავითარებელ შეფასებას, ის ნაკლებადაა ცნობილი ჩვენი პედაგოგებისთვის და მისი არსი, სტრატეგიები თუ ტექნიკა სპეციალურ განმარტებას მოითხოვს.

განმავითარებელი შეფასება არის უწყვეტად მიმდინარე პროცესი, რომლის მიზანია:

1. დაგროვდეს ფაქტები/მონაცემები მოსწავლეთა სწავლის შესახებ;
2. უზრუნველყოფილ იქნეს უკუკავშირი სწავლის შესახებ მოსწავლეებისა და მასწავლებლებისთვის;
3. შეივსოს “ღიობები” მოსწავლის არსებულ კომპეტენციებსა და სასურველ/სამიზნე კომპეტენციებს შორის.
განმავითარებელი შეფასება:

● ცხადად და უშუალოდ უნდა იყოს დაკავშირებული სწავლების მიზნებთან;
● დაკავშირებული უნდა იყოს სწავლებასთან;
● მოიცავდეს მრავალფეროვან მეთოდებსა და სტრატეგიებს;
● განაპირობებდეს ცვლილებებს მოსწავლეთა განვითარების მიმართულებით.
განმავითარებელი შეფასება სამი სახისაა:

● მასწავლებლის მიერ ექსპრომტად შესრულებული;
● ინტერაქციისთვის დაგეგმილი;
● სწავლებასთან შერწყმული.
განმავითარებელი შეფასება შეიძლება დაკავშირებული იყოს:

● მოსწავლის ქცევაზე დაკვირვებასთან (მასწავლებელი აკვირდება, როგორ ასრულებს მოსწავლე, მაგალითად, პრეზენტაციას ან კვლევას);
● წერითი დავალებების შესრულებასთან (მასწავლებელი აანალიზებს, მაგალითად, მოსწავლის მომზადებულ საშინაო დავალებას ან პროექტს);
● დისკუსიასთან (კლასში მიმდინარეობს ერთმანეთისთვის კითხვების დასმა და მათზე პასუხის გაცემა მსჯელობა-დასაბუთების თანხლებით, საკითხის განხილვა მცირე ჯგუფებში ან მოსწავლეთა მინიკონფერენციები მასწავლებლის მონაწილეობით);
● ტესტირებასთან (მასწავლებელი ატარებს ქვიზს, სკრინინგულ/მიმოხილვით ან დიაგნოსტიკურ ტესტირებას);
● მოსწავლეთა თვითშეფასებასთან.

იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა მასწავლებლის დახმარებით ამოიცნონ და შეავსონ ცოდნასა და უნარ-ჩვევებში არსებული მათთვის უხილავი “ღიობები”, მასწავლებელმა კლასთან უნდა შესრულოს აქტივობათა ციკლი, რომელიც მოიცავს:

1. სწავლის შესახებ ინფორმაციის შეკრებას მასწავლებლის მიერ შესრულებული შეფასებისა და მოსწავლეთა თვითშეფასების გზით;
2. მონაცემთა ანალიზსა და განმარტებას;
3. მოსწავლეთა კომპეტენციებში არსებული “ღიობების” დადგენას;
4. სწავლების მიზნების დასახვას;
5. წარმატების კრიტერიუმების ჩამოყალიბებას;
6. მოსწავლეთა საჭიროებებისადმი სასწავლო აქტივობათა მისადაგებას ანუ სწავლების დიფერენცირებას;
7. სკაფოლდინგს მოსწავლეთა განვითარების უახლოეს ზონაში.
ამ ციკლის დასრულების შედეგი იქნება გაურკვევლობათა აღმოფხვრის გზით მოსწავლეთა ცოდნასა და უნარ-ჩვევებში არსებული “ღიობების” ამოვსება. ამასთანავე, გასათვალისწინებელია, რომ სხვადასხვა მოსწავლეს სხვადასხვა “ღიობი” ექნება და მათი შევსება მოსწავლეთა საჭიროებებს მისადაგებულ სასწავლო აქტივობათა საშუალებით უნდა მოხდეს. ეს აქტივობები მოსწავლის განვითარების უახლოესი ზონის ფარგლებში უნდა იყოს მოქცეული და მასწავლებელიც ამ ზონის ფარგლებში უნდა აწარმოებდეს სკაფოლდინგს მოსწავლეთა განვითარების ხელშეწყობისთვის. მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინებაც, რომ სწავლის ინტენსივობისა და შედეგიანობის მაქსიმალურად გაზრდისთვის მოსწავლის ინდივიდუალურ ზრდას უფრო უნდა გამახვილდეს ყურადღება, ვიდრე სხვებთან მის შედარებაზე.

ამ ციკლის შესასრულებლად მასწავლებელი კარგად უნდა ფლობდეს სასწავლო შინაარსს, დასახული მიზნისკენ სვლის სასწავლო ტრაექტორიებს, მოსწავლეთა მიერ მოცემული საკითხის ცოდნის ნიმუშებს (როგორც სრულყოფილს, ასევე ხარვეზებიანს, მაგალითად, მოსწავლეთა ტიპურ შეცდომებს მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით), მოცემული საკითხის სწავლისთვის საჭირო წინარე ცოდნისა და უნარ-ჩვევების განსაზღვრის ხერხებს. გარდა ამისა, შეფასებაში მოსწავლეთა აქტიური ჩართულობის გამო მასწავლებელმა უნდა იცოდეს მოსწავლის მეტაკოგნიციის (თვითრეგულირების, თვითშეფასების, მოტივაციის) შესახებ არსებული თეორია და პრაქტიკა. ამასთანავე, მისი პედაგოგიური ცოდნა უნდა მოიცავდეს ამა თუ იმ სასწავლო შინაარსის სწავლების მრავალ განსხვავებულ მოდელს, დიფერენცირებული სწავლების სტრატეგიებს, მოსწავლეთათვის მეტაკოგნიტური სტრატეგიების სწავლების მოდელებს.

მოსწავლეთა შეფასებისას მასწავლებელმა უნდა იცოდეს, რომ იგი უნდა დაეყრდნოს მხოლოდ ვალიდური და სანდო შეფასების მონაცემებს, შეეძლოს ასეთი მონაცემების განმარტება მოსწავლეებისთვის გასაგებ ენაზე, სწავლების მისადაგება კლასში მოსწავლეთა მზაობის ერთნაირი დონის მიხედვით შექმნილი ჰომოგენური ჯგუფების საჭიროებებისადმი მაინც (თუ ინდივიდუალური საჭიროებებისადმი არა), მათი განვითარების უახლოესი ზონის განსაზღვრა და ამ ზონაში სკაფოლდინგი.

მასწავლებელს ჩამოყალიბებული უნდა ჰქონდეს მრწამსი, რომ განმავითარებელი შეფასება ფასეულია, იგი მნიშვნელოვან და ქმედით ინფორმაციას იძლევა მოსწავლეთა სწავლის შესახებ, განუყოფელია სწავლებისგან, მოსწავლეები მისი პარტნიორები არიან განმავითარებელ შეფასებასა და სწავლებაში. 

საზოგადოდ, კვალიფიციური საკლასო შეფასება, რომელიც მოიცავს ზუსტი ინფორმაციის შეკრებას და ამ ინფორმაციისა და შეფასების პროცედურების ეფექტიან გამოყენებას, შემდეგი ინდიკატორებით ხასიათდება:

1. რატომ უნდა შეფასდეს?

შეფასების პროცედურები და შედეგები გამოიყენება ცხადი და ადეკვატური მიზნებისთვის.

◊ მასწავლებელმა იცის, ვინ და რისთვის იყენებს საკლასო შეფასებით მოძიებულ ინფორმაციას და როგორია მათი საჭიროებანი შეფასებასთან დაკავშირებით.

◊ მასწავლებელი აცნობიერებს მიმართებას შეფასებასა და მოსწავლეთა მოტივაციას შორის და ისე ასრულებს შეფასებას, რომ მოტივაცია გაზარდოს.

◊ მასწავლებელი მოსწავლეებთან მიმართავს განმავითარებელ შეფასებას (შეფასებას სწავლისთვის).

◊ მასწავლებელი მოსწავლეებთან მიმართავს განმსაზღვრელ შეფასებას (სწავლის შედეგების შეფასებას).

◊ მასწავლებელს აქვს გონივრული გეგმა, დროდადრო განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასების ინტეგრირება მოახდინოს.

2. რა უნდა შეფასდეს?

შეფასება ასახავს მოსწავლეთა სწავლის ცხად და მნიშვნელოვან მიზნებს.

◊ მასწავლებელი
გააზრებული აქვს სხვადასხვა სასწავლო მიზანი, რომლებსაც წარუდგენს მოსწავლეებს.

◊ მასწავლებელი
შეარჩევს იმ სასწავლო მიზნებს, რომლებიც ფოკუსირებულია ყველაზე მნიშვნელოვან კომპეტენციებზე,
რომელთაც უნდა დაეუფლონ მოსწავლეები.

◊ მასწავლებელს
აქვს გონივრული გეგმა, დროდადრო გადასინჯოს და ცვალოს სასწავლო მიზნები.

3.
როგორ უნდა შეფასდეს?

სასწავლო მიზნების საფუძველზე შექმნილია ისეთი შეფასება (ინსტრუმენტი და პროცედურა), რომელიც ზუსტ შედეგებს უზრუნველყოფს.

◊ მასწავლებელი
იცნობს შეფასების სხვადასხვა მეთოდს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია იმ მეთოდის შერჩევა, რომელიც შეესაბამება სასწავლო მიზანს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია მიზნის შესაფერისი შეფასების დიზაინი.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია, ერთმანეთს შეურწყას სწავლა და შეფასება.

◊ მასწავლებელი
მარჯვედ სვამს შეფასებისთვის საჭირო კითხვებს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია თავი არიდოს მიკერძოების წყაროებს, რომლებიც ხარვეზიანს ხდის შედეგებს.

4.
როგორ უნდა მოხდეს განხილვა?

შეფასების შედეგები ორგანიზებულია და წარმოდგენილია ეფექტურად.

◊ მასწავლებელი
ზუსტად აღრიცხავს შეფასების შედეგებს, კონფიდენციალურად ინახავს მათ და შესაფერისად
წარმოადგენს დაჯამებული სახით (ნიშნების ჩათვლით). ეს შეჯამება ზუსტად ასახავს მოსწავლეთა
სწავლის არსებულ დონეს.

◊ მასწავლებელს
შეუძლია შეარჩიოს საუკეთესო ფორმა შედეგების წარმოდგენისთვის (ნიშნები, აღწერილობითი
უკუკავშირი, პორტფოლიო, კონფერენცია) ყოველ კონტექსტში (სასწავლო მიზნებისა და დაინტერებული
მხარეების გარკვეული ერთობლიობა).

◊ მასწავლებელი
სწორად განმარტავს და იყენებს სტანდარტიზებული ტესტის შედეგებს.

◊ მასწავლებელი
ეფექტურად განიხილავს შეფასების შედეგებს მოსწავლეებთან.

◊ მასწავლებელი
ეფექტურად განიხილავს შეფასების შედეგებს სხვადასხვა აუდიტორიასთან (მშობლების, კოლეგებისა
და სხვა დაინტერესებული პირების ჩათვლით).

5.
როგორ უნდა ჩაერთონ შეფასებაში მოსწავლეები?

მოსწავლეები მონაწილეობენ საკუთარი სწავლის შეფასებაში.

◊ მასწავლებელი მკაფიოდ უყალიბებს მოსწავლეებს სასწავლო მიზნებს.

◊ მასწავლებელი რთავს მოსწავლეებს შეფასებაში, პროგრესისთვის თვალყურის დევნებაში და საკუთარი თავისთვის მიზნების დასახვაში.

◊ მასწავლებელი რთავს მოსწავლეებს საკუთარი სწავლის განხილვაში.

ნათელია, რომ როგორც ყველა სხვა ინოვაციური პრაქტიკა, უწყვეტი და სისტემური საკლასო (განსაკუთრებით კი განმავითარებელი) შეფასების წარმატებული პრაქტიკის დანერგვაც სკოლის თანამშრომლების მნიშვნელოვან და მიზანმიმართულ ძალისხმევას მოითხოვს. მათ წინ უნდა უძღვოდეთ საგანმანათლებლო ლიდერი – ეს შეიძლება იყოს სკოლის დირექტორი, დირექტორის მოადგილე სასწავლო დარგში, რომელიმე კათედრის გამგე, სკოლის მენტორი-მასწავლებელი ან თუნდაც მოწვეული ექსპერტი. ქვემოთ მოყვანილია კითხვარი ამგვარი საგანმანათლებლო ლიდერის კომპეტენციების შეფასებისთვის.
საგანმანათლებლო ლიდერის საშემფასებლო კომპეტენციები

1. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეთა შეფასების სტანდარტები და ის, თუ როგორ უნდა მოხდეს ამ სტანდარტების დაკმაყოფილება ყველა სახის შეფასებაში.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

2. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს განმავითარებელი შეფასების პრინციპები და ცდილობს მათ პრაქტიკაში დანერგვას.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

3. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეებთან შეთანხმებული სასწავლო მიზნების საჭიროება და ამ მიზნების კავშირი ზუსტი შეფასების ჩამოყალიბებასთან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

4. საგანმანათლებლო ლიდერმა იცის და შეუძლია შეაფასოს მასწავლებლის საშემფასებლო კომპეტენციები, დაეხმაროს მასწავლებლებს, ზუსტად შეაფასონ მოსწავლეები და ნაყოფიერად გამოიყენონ შეფასების შედეგები.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

5. საგანმანათლებლო ლიდერს შეუძლია დაგეგმოს, წარმოადგინოს ან მასწავლებლებისთვის შეინარჩუნოს პროფესიული განვითარების აქტივობები, რომლებიც წაადგება შეფასების წარმატებული პრაქტიკის დანერგვას.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

6. საგანმანათლებლო ლიდერი ღრმად აანალიზებს შეფასების შედეგებს, იყენებს მიღებულ ინფორმაციას სასწავლო გეგმისა და სწავლების გასაუმჯობესებლად და ეხმარება მასწავლებლებს ანალოგიურ საქმიანობაში.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

7. საგანმანათლებლო ლიდერს შეუძლია, წარმატებით განახორციელოს შეფასება და დანერგოს შეფასებასთან დაკავშირებული პრაქტიკა.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

8. საგანმანათლებლო ლიდერი ქმნის მოსწავლეთა მიღწევების შესახებ ინფორმაციის მიზანშეწონილი  გამოყენებისა და წარმოდგენის აუცილებელ პირობებს, შეუძლია, ეფექტურად განიხილოს სასკოლო საზოგადოების ყველა წევრთან მოსწავლეთა შეფასების შედეგები და მათი კავშირი სასწავლო გეგმისა და სწავლების გაუმჯობესებასთან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

9. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს წარმატებული და დაბალანსებული შეფასების სისტემის კომპონენტები და მახასიათებლები.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

10. საგანმანათლებლო ლიდერს გააზრებული აქვს მოსწავლეთა შეფასების შედეგების არაეთიკური და შეუფერებელი გამოყენების საკითხები და იცავს მოსწავლეებსა და თანამშრომლებს ამგვარი მცდარი გამოყენებისგან.
დაბალი    1……….  2          3            4         5   მაღალი

1...931932933...1,055გვერდი 932 of 1,055

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...

ქ.თბილისი, სანდრო ეულის ქ. #5; +995 32 220 0 220 (4506)

ჟურნალ "მასწავლებელსა" და ინტერნეტ გაზეთ "mastsavlebeli.ge" -ში, რეკლამის განთავსების მსურველებმა დარეკეთ ნომერზე: +995 551 081 308

mastsavlebeli.ge-ზე გამოქვეყნებული ყველა მასალა წარმოადგენს გაზეთის საკუთრებას და დაცულია საქართველოს კანონით საავტორო და მომიჯნავე უფლებების შესახებ.

მასალის გამოყენების პირობები იხილეთ სრულად

© 2022 ყველა უფლება დაცულია | დამზადებულია TATSSON.COM-ის მიერ