უკანასკნელ წლებში ჰიპერაქტიური ბავშვის ცნება ისე დამკვიდრდა პედაგოგთა და მშობელთა მეტყველებაში, რომ ძალიან ხშირად ნებისმიერი ზედმეტად მოძრავი ბავშვის ქცევის მიზეზების ახსნას სწორედ ჰიპერაქტიურობით ცდილობენ.

     მაინც რა არის ჰიპერაქტიურობა და როგორ ბავშვს შეიძლება ვუწოდოთ ჰიპერაქტიური? ვფიქრობ, ამ კითხვაზე პასუხი აღმზრდელთათვის საინტერესო იქნება, ვინაიდან ჰიპერაქტიურის იარლიყის გაუმართლებლად მიკერება ბავშვისთვის შეიძლება საკმაოდ საზიანო აღმოჩნდეს მომავალში. უნდა ითქვას, რომ მოჭარბებული მოტორული აქტივობა არ არის საკმარისი ნიშანი იმისათვის, რომ მის ჰიპერაქტიურობაზე მივიტანოთ ეჭვი. ასეთი ბავშვები ზედმეტი და შემაწუხებელი მოძრაობის გარდა, უყურადღებობითა და იმპულსურობითაც გამოირჩევიან. არ შეიძლება არ აღინიშნოს, რომ ჰიპერაქტიურობის დიაგნოზის დასმას აუცილებლად ესაჭიროება ნევროპათოლოგისა და ფსიქოლოგის დასკვნა. მშობელს კი ერთადერთი,  რაც შეუძლია, უნდა  დაუკვირდეს საკუთარი შვილის ქცევას და ეჭვის გაჩენის შემთხვევაში დროულად მიმართოს სპეციალისტს. ვფიქრობ, საინტერესო იქნება იმის აღნიშვნა, რომ ბავშვის ჰიპერაქტიურობის ნიშნები ჯერ კიდევ ჩვილობის პერიოდში ვლინდება:

• როგორც წესი, ჰიპერაქტიური ბავშვები ფიზიკურად კარგად განვითარებული არიან. თანატოლებთან შედარებით უფრო ადრე იწყებენ გადაბრუნებას, ცოცვას, ჯდომას და სიარულს, რაც მშობლებისა და ოჯახის სხვა წევრების აღფრთოვანებას იწვევს. მაგრამ არცთუ ისე იშვიათად ასეთ ნახტომს განვითარებაში საწოლიდან გადმოვარდნა და ბევრი სხვა უსიამოვნება მოჰყვება, რისთვისაც ყველაზე ფრთხილი მშობლები მზად არ აღმოჩნდებიან ხოლმე. მათ იმდენ თავსატეხს უჩენს ბავშვის გაუთავებელი მოძრაობა, რომ არ იციან უხაროდეთ თუ არა, როცა მათი პატარა ყველგან დაცოცავს, მისი თანატოლები კი მშვიდად წვანან საწოლებში და არ აწუხებენ მშობლებს;
• ჰიპერაქტიურ ბავშვებს სიცოცხლის პირველ თვეებშიც კი ძალიან ცოტა სძინავთ. ამასთან, მათ დიდი დრო სჭირდებათ ჩასაძინებლად და ძილიც ძალიან ფრთხილი აქვთ. ასეთი პატარა მგრძნობიარეა უბრალო ხმების მიმართაც კი. შეიძლება ჩაძინებულმა უცებ გაიღვიძოს და ძალიან გაუჭირდეს კვლავ დაძინება;
• ახასიათებთ ჭირვეულობა, მათი აგზნებადობის დონე მაღალია;
• არ უყვართ ცვლილებები გარემოში და მწვავედ რეაგირებენ მასზე, ახალ სახეებსა და უცხო ხმებზე. რაც უფრო მეტი უცხო ადამიანია ასეთი ბავშვის გარშემო, მით უფრო ჭირვეული ხდება ის;
• ასეთ ბავშვებს ყურადღების ერთი მიმართულებით დიდი ხნით წარმართვა არ შეუძლიათ. ამას ჩვენ მისთვის ძალიან საყვარელი და საინტერესო სათამაშოებითაც ვერ მოვახერხებთ;
• ადრეულ ასაკში ჰიპერაქტიურობის ერთ-ერთ ნიშანს წარმოადგენს ბავშვის დედაზე ზედმეტი მიჯაჭვულობა და უცხო ადამიანების შიში. ისინი ვერ ეწყობიან სტუმრებს და გაურბიან მათ. არ უყვართ, როცა უცხო ადამიანები ეფერებიან. ამასთან, ისინი დედაზეც იწყებენ ეჭვიანობას, თუ ის სხვა ბავშვისკენ წარმართავს ყურადღებას და ეფერება მას;
• ჰიპერაქტიურობის გამოვლინებები საბავშვო ბაღის ასაკიდან კიდევ უფრო მწვავდება. ეს ბუნებრივიცაა, ვინაიდან ამ პერიოდიდან მისგან გარკვეული წესებისადმი მორჩილებას მოითხოვენ, რის გაკეთებაც მას იმ უბრალო მიზეზის გამო არ შეუძლია, რომ თვითკონტროლის მექანიზმი მასში ვერ მოქმედებს;
• ჰიპერაქტიურ ბავშვს არ შეუძლია ყურადღების დეტალებზე კონცენტრირება, რის გამოც ხშირად უშვებს შეცდომებს ნებისმიერი დავალების შესრულების დროს;
• არ შეუძლია ასევე მისკენ მიმართული სიტყვების მოსმენა. იქმნება შთაბეჭდილება, რომ ის იგნორირებას უკეთებს შენიშვნებს;
• უჭირს დაწყებული საქმის ბოლომდე მიყვანა. ხშირად შეიძლება იფიქროთ, რომ ის ამგვარად გამოხატავს პროტესტს იმის გამო, რომ არ მოსწონს სამუშაო. მაგრამ, საქმე ის გახლავთ, რომ ბავშვს უბრალოდ არ შეუძლია ინსტრუქციით შეთავაზებული მუშაობის წესების მიღება და დაცვა. ბავშვი უდიდეს სირთულეებს განიცდის საკუთარი საქმიანობის ორგანიზაციის მიმართულებით;
• ჰიპერაქტიური ბავშვი გაურბის დავალებებს, რომლებიც ხანგრძლივ გონებრივ დაძაბვას საჭიროებს;
• ხშირად კარგავს საკუთარ ნივთებს, საგნებს და უჭირს მათი პოვნა, ყველაფერი ავიწყდება;
• მოუსვენარია, არასოდეს ზის მშვიდად, არ შეუძლია ერთ ადგილას დიდხანს ჯდომა, შეიძლება წამოხტეს ნებართვის გარეშე და დაიწყოს კლასში სიარული. ის ყოველთვის მომართულია მოძრაობაზე. მის მოძრაობით აქტივობას, როგორც წესი, არა აქვს რაიმე მიზანი. მას არ შეუძლია წყნარად, მშვიდად ჯდომა და რაიმეთი გართობა, წყნარ თამაშებში ჩართვა. ხშირად ბევრს ლაქლაქებს;
• შეკითხვებს პასუხს სცემს დაუფიქრებლად, ამასთან ისე, რომ ბოლომდე არ ისმენს, რას ეკითხებიან, უბრალოდ წამოიყვირებს პასუხს;
• ხშირად აწუხებს სხვებს, ერევა საუბარში, თამაშში;
• ახასიათებს გუნება-განწყობილების ხშირი ცვლილება, ჯიუტობა, ფეთქებადობა და აგრესიულობა;
• მიუხედავად იმისა, რომ ჰიპერაქტიური ბავშვები ინტელექტუალურად საკმაოდ განვითარებული არიან, ისინი არაადეკვატურად დაბალი თვითშეფასებით ხასიათდებიან. ალბათ ეს ბუნებრივიცაა, ვინაიდან ისინი, მათი ქცევიდან გამომდინარე, გარშემომყოფთაგან მხოლოდ უარყოფით შეფასებებს იმსახურებენ. თვითშეფასება კი, როგორც ცნობილია შეფასებითი ურთიერთობების საფუძველზე ყალიბდება.

ჰიპერაქტიურობის გამომწვევი მიზეზები:

• რთული ან ნაადრევი მშობიარობა;
• საკეისრო კვეთა;
• ახალშობილის მცირე წონა;
• დედის ავადმყოფობა ბავშვის მუცლადყოფნის პერიოდში;
• სხვადასხვა ინფექციური დაავადებები;
• სამშობიარო ტრავმები;
• ქიმიური მინარევების სიჭარბე საკვებ პროდუქტებში;
• მემკვიდრეობითობა, გენეტიკური მიდრეკილება.

     საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ ჰიპერაქტიურობა მნიშვნელოვნად მცირდება ან საერთოდ ქრება გარდამავალი ასაკისთვის, მაგრამ ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში მოხდება, თუ სწორად წარვმართავთ ბავშვთან მუშაობას.

რეკომენდაციები ჰიპერაქტიური ბავშვის ქცევის სამართავად:

• მივიღოთ ბავშვი ისეთი, როგორიც არის. ჩვენი მცდელობა ცელქი და მოუსვენარი ბავშვი მშვიდ არსებად გადავაქციოთ, შეიძლება სრული მარცხით დამთავრდეს. მოძრაობითი აქტივობა ჰიპერაქტიური ბავშვის ბუნებრივი მოთხოვნილებაა, და თუ ჩვენ მას ამას ავუკრძალავთ, შეიძლება მისი განვითარება შეფერხდეს;
• ნუ შევეცდებით ბავშვის მართვას ყვირილით და ძალის გამოყენებით. ჰიპერაქტიური ბავშვები ძალიან აგზნებადნი არიან, ამიტომ, ისტერიული ნოტები ჩვენს ხმაში შეიძლება მათი აქტივობის გაძლიერების მიზეზად იქცეს. ვესაუბროთ ბავშვს რბილად, მშვიდად და თავშეკავებულად. მზად ვიყოთ იმისთვის, რომ თავისი საქმით გატაცებული ბავშვი მაშინვე ვერ გაიგებს ჩვენს სიტყვებს, ამიტომ, ნუ გახდება ეს ჩვენი უკმაყოფილების მიზეზი;
• ყურადღებით მოვეკიდოთ დღის რეჟიმს. ბავშვის ფსიქიკა საჭიროებს სრულფასოვან დასვენებას. შევადგინოთ დღის რეჟიმი და შევეცადოთ, დავაცვევინოთ ის ბავშვს. ბავშვი ერთსა და იმავე დროს უნდა დგებოდეს, ჭამდეს, იძინებდეს და ა.შ. დღის რეჟიმი აუცილებელია ჰიპერაქტიური ბავშვებისთვის, რადგან მათ ძალიან უჭირთ დროის განაწილება. თანმიმდევრობის დაცვა, დღის რეჟიმი დადებითად მოქმედებს და აუმჯობესებს არა მარტო ქცევას, არამედ მის ნერვულ სისტემასაც;
• შევეცადოთ ისე დავგეგმოთ დღე, რომ ბავშვმა რაც შეიძლება ნაკლებად უყუროს ტელევიზორს და ნაკლებად იჯდეს კომპიუტერთან;
• ბავშვთან ურთიერთობაში გამოვიყენეთ „პოზიტიური მოდელი“ – შევაქოთ და წავახალისოთ ის კარგი ქცევისთვის და შევამციროთ შენიშვნები. ბავშვის ქცევა შექების და წახალისების გარეშე ვერ გაუმჯობესდება. ამავე დროს შექება უნდა იყოს დამსახურებული, თუნდაც ძალიან უმნიშვნელო, მაგრამ მაინც კარგი და სწორი ქცევისთვის. რასაკვირველია, ბავშვმა უნდა იცოდეს, რომ არსებობს გარკვეული საქციელი, რომელსაც არ მოიწონებენ და რომლისთვისაც ის დაისჯება (მაგალითად, აგრესიული ქცევა და იმ წესების დარღვევა, რომელიც ოჯახსა და სკოლაშია მიღებული), მაგრამ, ყოველ წვრილმანზე შენიშვნა, ყოველ წამს ბავშვის გაკრიტიკება არ არის მართებული. ამას მხოლოდ უკურეაქცია ან აგრესიული ქცევა მოჰყვება; ხაზგასმით აღვნიშნოთ ბავშვის წარმატებები, ეს მას საკუთარი ძალების რწმენას შეჰმატებს. მოვერიდოთ ისეთი სიტყვების გამოყენებას, როგორიცაა „არა“ და „არ შეიძლება“;
• დროის გარკვეულ მონაკვეთში ბავშვს მხოლოდ ერთი დავალება უნდა მივცეთ იმისთვის, რომ მან შეძლოს მისი დასრულება;
• წავახალისოთ ბავშვი ყველა იმ საქმიანობისათვის, რომელიც მისგან ყურადღების კონცენტრაციას მოითხოვს;
• მოვარიდოთ ბავშვი ხალხმრავალ ადგილებს. იქ ბავშვი ცუდად გრძნობს თავს. შეიძლება გამოვლინდეს სომატური ჩივილებიც, მაგ. თავის ტკივილი;
• თამაშის დროს სასურველია, ბავშვს ერთ პარტნიორთან ჰქონდეს ურთიერთობა. მოვარიდოთ ის ხმაურიან და შფოთიან მეგობრებს;
• დავიცვათ ბავშვი გადაღლილობისაგან, რადგან ის მასში თვითკონტროლის დაქვეითებასა და ჰიპერაქტიურობის მომატებას იწვევს;
• გავითვალისწინოთ ბავშვის შესაძლებლობები და მისგან ზედმეტს ნუ მოვითხოვთ. მოვთხოვოთ ის, რის შესაძლებლობებიც მას გააჩნია. ეს ეხება ბავშვის, როგორც გონებრივ, ასევე ქცევით და სოციალურ სფეროებს;
• ნუ დაველოდებით ბავშვისგან სწრაფ ცვლილებებს; მოვიკრიბოთ ნებისყოფა და აღვიჭურვოთ მოთმინებით. გვახსოვდეს, რომ ეს ხანგრძლივი პროცესია, რომელიც ჩვენგან დიდ მოთმინებას და ძალისხმევას მოითხოვს;
• გვახსოვდეს, რომ ბავშვმა ხშირად იცის კიდეც, ცუდად რომ იქცევა, მაგრამ ვერაფრით ერევა თავს. სინამდვილეში მის ცუდ ქცევას განსაზღვრავს ის ბიოლოგიური დისბალანსი, რომელსაც თავის ტვინში აქვს ადგილი; ან გენი, რომელიც მას ახლო ნათესავისგან გადმოეცა;
• კორექტულად გავაანალიზოთ ბავშვის ქცევა და შევეცადოთ ავუმაღლოთ მას თვითშეფასება, საკუთარ ძალებში დარწმუნებულობის გრძნობა.

     დაბოლოს, გავითვალისწინოთ, რომ მართალია ჰიპერაქტიურობა გარდაუვალია, მაგრამ შეიძლება მისი გამოვლინებების შემცირება ჩამოთვლილი რეკომენდაციების გათვალისწინებით. ამასთან, ნუ დავივიწყებთ, რომ ასეთი ბავშვები სხვებზე მეტად საჭიროებენ სითბოს, ზრუნვას, ყურადღებას და სიყვარულს.

მე-20 საუკუნის 60-იანი წლების ბოლოს იტალიაში ბესტსელერად იქცა წიგნი, რომელიც ფლორენციის ერთი პატარა სოფლის სკოლის მოსწავლეებმა დაწერეს. „წერილი მასწავლებელს“ განათლების სისტემის ცოცხალი და მწვავე კრიტიკაა, რომელსაც დღესაც არ დაუკარგავს აქტუალურობა. რვა მოზარდი წერს იმაზე, როგორი უნდა იყოს იდეალთან მიახლოებული სკოლა, როგორ უნდა ავითარებდეს დამოუკიდებელ აზროვნებას, ასწავლიდეს აზრის ფორმირებას და სტერეოტიპებისადმი კრიტიკულ მიდგომას, როგორ უნდა გეხმარებოდეს თავისუფლების მოპოვებაში.

სწორედ ასეთი, თითქმის იდეალური, იყო მათი სკოლა. მას სათავეში ედგა ლორენცო მილანი – კათოლიკე მღვდელი და პედაგოგი, რომელსაც „ეკლესიასა და პაპზე მეტად თავისი მოსწავლეები და მრევლი უყვარდა“. ლორენცო მაღალი სოციალური წრის წარმომადგენელი გახლდათ, მაგრამ ცხოვრება თანასწორობისთვის ბრძოლას მიუძღვნა – ეს ესახებოდა პედაგოგიკის მთავარ მიზნად. მისი სკოლა ბარბიანში 1954-1967 წლებში მუშაობდა და დღემდე მიიჩნევა კრიტიკული პედაგოგიკის ერთ-ერთ საუკეთესო მაგალითად.

მილანის თქმით, ყველაფერი ასე დაიწყო: „მე ამ სოფლის მოძღვარი ვიყავი. თავდაპირველად აქ მხოლოდ დაწყებითი სკოლა იყო. ხუთივე კლასი ერთ ოთახში მეცადინეობდა. მეხუთე კლასის შემდეგ ნახევრად განათლებული ბავშვები სამუშაოდ მიდიოდნენ. სწორედ ამან გადამაწყვეტინა, სოფლის მოძღვრის ცხოვრება სულიერებასთან ერთად მათ სამოქალაქო განათლებაზე ზრუნვისთვისაც მიმეძღვნა“.

ბარბიანში, ისევე როგორც მთელ ოლქში, უმთავრესად გლეხები და ფაბრიკის მუშები ცხოვრობდნენ. რასაკვირველია, უნდოდათ, მათ შვილებს განათლება მიეღოთ და „ძროხის ფუნიდან ამომძვრალიყვნენ“, მაგრამ ამის საშუალება ყველას არ გააჩნდა. იმ დროს რვაწლიანი განათლება იტალიაში უფასო და სავალდებულო იყო, მაგრამ მოსწავლეებს ხშირად რიცხავდნენ სკოლიდან გაცდენისა და დაბალი აკადემიური მოსწრების გამო. სოფლელი ბავშვების რეალურ ცხოვრებასთან სწავლას არავითარი კავშირი არ ჰქონდა.

მილანისთან ბავშვები შორეული სოფლებიდანაც დადიოდნენ. მთელ ოლქში ეს ერთადერთი სკოლა იყო, რომლის დამთავრების შემდეგ მოსწავლეს საშუალო ან უმაღლესი განათლების მიღება შეეძლო. ბავშვები სკოლაში თორმეტ საათს ატარებდნენ. ბევრს აკვირვებდა ასეთი დატვირთვა, მაგრამ მოსწავლეები იხსენებენ, რომ სასწავლო პროცესი ისე იყო აწყობილი, არავინ იღლებოდა.

სწავლა დილის რვა საათზე იწყებოდა და საღამოს მთავრდებოდა. მოსწავლეები ორ ჯგუფად იყვნენ დაყოფილები. დილით უფროსები უმცროსებს ამეცადინებდნენ და ერთმანეთს უზიარებდნენ თავიანთ ცოდნას. ამის წყალობით ბავშვები თავიდანვე აცნობიერებდნენ, რომ მათ ერთნაირი პრობლემები და ინტერესები ჰქონდათ. ერთად ისინი გაცილებით სწრაფად და იოლად აგვარებდნენ ყველაფერს, ვიდრე ცალ-ცალკე.

წიგნში „წერილი მასწავლებელს“ ნათქვამია: „ერთი წლის შემდეგ მე მასწავლებელი გავხდი. უფრო სწორად, კვირაში სამჯერ ნახევარ-ნახევარი დღე ვმასწავლებლობდი. ატლასის გადასაშლელად ან წილადების ასახსნელად უმაღლესი განათლება არ მჭირდებოდა. თუ რამეს ვერ გავიგებდით, პასუხს წიგნებში ერთად ვეძებდით. გაკვეთილები მშვიდად მიმდინარეობდა, შიშისა და დაძალების გარეშე“.

სკოლაში გოგონები თითქმის არ იყვნენ. საზოგადოდ, მახლობელ სოფლებში ისინი ბიჭებზე იშვიათად იბადებოდნენ. თანაც, ბევრი მშობლის წარმოდგენით, გოგონებისთვის სწავლა ზედმეტი იყო. „წერილში“ ნათქვამია, რომ „ქალს ჭკუა არ მოეკითხება, ამიტომ განათლება მისთვის აუცილებლობას არ წარმოადგენს“.

სასწავლო პროცესი სტანდარტულ საგნებთან ერთად მოიცავდა სკოლაში მისული წერილებისა და ახალი გაზეთების კითხვას. მილანის სწამდა, რომ ყველა ბავშვს უნდა სცოდნოდა, როგორ იყო მოწყობილი თანამედროვე სამყარო, ამიტომ ხშირად მსჯელობდნენ პოლიტიკაზე – თემაზე, რომის განხილვასაც სხვა სკოლებში თავს არიდებდნენ.

ზოგჯერ ბარბიანში სტუმრებიც ჩადიოდნენ. თუ სტუმარს ბავშვებისთვის რამის მოყოლა შეეძლო, გაკვეთილი წყდებოდა და დრო ამას ეთმობოდა. მილანის ესმოდა, რაოდენ იყო მოწყვეტილი ადგილობრივი მოსახლეობა გარე სამყაროს და როგორ ავიწროებდა ეს მის თვალთახედვას, ამიტომ ხელიდან არ უშვებდა მოსწავლეებისთვის იმის ჩვენების შანსს, რომ ადამიანის არსებობა ძროხების მოვლითა და ყანაში მძიმე შრომით არ შემოიფარგლება.

რამდენიმე ხნის განმავლობაში მოსწავლეები დამოუკიდებლად მეცადინეობდნენ. ინტელექტუალურ სავარჯიშოებს ფიზიკური ენაცვლებოდა (ზაფხულში – ცურვა, ზამთარში – თხილამურებით სრიალი), თუმცა მილანის სპორტი დროის უაზრო კარგვად მიაჩნდა. ამით ის კარდინალურად განსხვავდებოდა სხვა სკოლების მასწავლებლებისგან, რომლებიც თავიანთ მოსწავლეებს საფეხბურთო მატჩებს უმართავდნენ და ტელევიზორების ყიდვისკენ მოუწოდებდნენ.

მილანი წერს, რომ ბარბიანის სკოლა არ ჰგავდა ტიპურ სკოლას. მოსწავლეები კლასში თავისუფლად მიდი-მოდიოდნენ, მასწავლებლის ძალაუფლების ყოველგვარი სიმბოლო: კათედრა, დაფა, მაგიდა და ჟურნალი, – უარყოფილი იყო. იდგა მხოლოდ რამდენიმე მაგიდა და სავარძელი, ზოგი ბავშვი წიგნს კითხულობდა, ზოგს კი ჯგუფებად მოეყარა თავი და რაღაცაზე მსჯელობდა. სკოლა კი არა, სასტუმრო ოთახი გეგონებოდათ.

სკოლაში უქმეები არ იყო. მთელი კვირა დღე ეთმობოდა სახარების კითხვას და მის განხილვას, თუმცაღა მილანი ბავშვებს კათოლიციზმისკენ არ უბიძგებდა.

ბევრი დრო ეთმობოდა უცხო ენების სწავლას. არა ლათინურისას, რომელსაც ბევრგან ასწავლიდნენ, არამედ ცოცხალი ენებისას – ამ ენებზე საუბარიც შეიძლებოდა და რადიოს მოსმენაც. უცხო ენის ცოდნა ბავშვებს საშუალებას აძლევდა, გაერღვიათ თავიანთი ვიწრო სამყარო და დაენახათ, რომ ამქვეყნად მარტონი არ იყვნენ.

სკოლის დამთავრების შემდეგ მოსწავლეები რამდენიმე თვით სხვა ქვეყნებში მიდიოდნენ. ეს მათი ნებისყოფისა და შესაძლებლობების ნამდვილი გამოცდა იყო. მოგზაურობის მთავარი პირობა ის გახლდათ, რომ ახალგაზრდას აუცილებლად გაეგრძელებინა სწავლა და სამსახური ეპოვა.

„წერილი მასწავლებელს“ ყველაზე მეტად სოციალურ უთანასწორობას აკრიტიკებს, რომლის ხელშემწყობიცაა განათლების ტრადიციული სისტემა. წიგნის ორი პერსონაჟი სხვადასხვა სოციალური წრის წარმომადგენელია: პიერინო ექიმის შვილია და სწავლაში არაფერი უშლის ხელს, ჯანინი კი გლეხის შვილია და სკოლაში გაუცხოებასა და გულგრილობას აწყდება. მოწადინების მიუხედავად, მას არ შეუძლია წინსვლა, მისგან ამას არც არავინ ელის.

„წერილი“ უსამართლობის წინააღმდეგ მიმართული პროტესტია. ღარიბს დაბალი აკადემიური მოსწრების მიზეზით სკოლიდან აგდებენ, ნაცვლად იმისა, რომ განათლების არსი და მისი ღირებულება განუმარტონ, მაშინ როდესაც მდიდარი მოსწავლე პრივილეგიებით სარგებლობს. ეს განსხვავება თვალსაჩინოა და მისი დაძლევა აუცილებელია.

კრიტიკამ მიაგნო თავის ადრესატს – ერთ-ერთი სკოლის მასწავლებელი წიგნის ავტორებს სწერს: „გემადლიერებით იმის გამო, რომ ბოლო ხანს სხვა თვალით შევხედე ყველაზე სუსტ და უიმედო მოსწავლეებს. არ მრცხვენია იმის აღიარების, რომ მათ მიმართ უსაზღვრო სიმპათიას განვიცდი“.

თავისთავად, „წერილის“ მომზადება აღმზრდელობითი პროცესი იყო. ისიც კი, ვინც მათემატიკაში მოისუსტებდა, მუშაობდა რთულ სტატისტიკურ მონაცემებთან, რათა თავისი პროტესტი ფაქტებით გაემყარებინა. ნაკლებად თავდაჯერებულ მოსწავლეებს მიეცათ შანსი, გამოეთქვათ თავიანთი გულისტკივილი და რაღაც მნიშვნელოვანი გაეკეთებინათ.

სკოლის ერთ-ერთი ოთახის კარზე ბარბიანელების დევიზი ეკიდა: „ჩემთვის სულერთია“. ყველას შუძლია სამყაროს შეცვლა, თუ ცოდნითა და კრიტიკული აზროვნებით შეირაღდება. მილანის პედაგოგიკა მიმართულია უთანასწორობის და ჩაგვრის წინააღმდეგ. თანაბარი განათლებისთვის პოლიტიკური ლოზუნგებით ბრძოლა კი არა, არამედ თვითშეგნებისა და „რეალობის შეცნობის ხარისხის“ ამაღლებაა საჭირო.

მილანი პედაგოგიკას მოწოდებად მიიჩნევს და არა პროფესიად. მისი აზრით, მასწავლებელს რეალურ ცხოვრებისეულ პრობლემებთან მიმართებით განსაღვრული პოზიცია უნდა ჰქონდეს. უნდა იყოს მტკიცე და, თუ საჭიროა, მკაცრიც. გულწრფელად უნდა უნდოდეს სხვისი დახმარება და განათლება. მასწავლებლის წარმატების საიდუმლო თავისი საქმის რწმენაა.

ასევე ფიქრობენ მილანის მოსწავლეებიც, რასაც „წერილის“ ერთ-ერთი პასაჟი ადასტურებს: „თუ გულგრილსა და თავის პროფესიაზე გაგიჟებულ მასწავლებელს შორის არჩევანზე მიდგა საქმე, მეორე ჯობს, ის, ვისაც აქვს საკუთარი აზრი და ჰყავს საყვარელი ფილოსოფოსი. დაე, სამი წლის განმავლობაში მხოლოდ მასზე ისაუბროს, დაე, მისი გამონათქვამებით ტვინი გაგვიბურღოს. სამაგიეროდ, სკოლიდან რომ წავალთ, წარმოდგენა გვექნება იმაზე, თუ როგორ დაიპყრო ადამიანის ცხოვრება ფილოსოფიამ“.

პედაგოგიკამ სწავლის სურვილი არ უნდა ჩაკლას. მასწავლებელმა მოსწავლეს არჩევანის გაკეთება უნდა ასწავლოს. მოსწავლემ ზურგი არ უნდა შეაქციოს ცხოვრებისეულ გამოწვევებს. მილანის მოულოდნელი, სასულიერო პირისთვის უჩვეულო დასკვნა გამოაქვს: „ყველაზე მნიშვნელოვან ზნეობრივ გაკვეთილად შეიძლება იქცეს სიამაყის და არა მორჩილების განცდა“.

არ არსებობს პედაგოგიკის პრინციპები, რომლებიც ყველასათვის მისაღები იქნება და ყოველგვარ სიტუაციას მოერგება. და რომც არსებობდეს, ისინი ყოველდღე უნდა აღმოვაჩინოთ, რადგან არც ერთი მოსწავლე არ ჰგავს სხვას და ყველა ამოცანაც გადაჭრის სხვადასხვა გზას მოითხოვს.

„სიტყვის ფლობა არა პროფესიული უნარი, არამედ ცხოვრებისეული აუცილებლობაა“, – მიაჩნია მილანის. მისი თვალთახედვით, სწავლების ერთ-ერთი მთავარი მიზანი ენის ცოდნაა – სხვისი ნათქვამის გაგებისა და გააზრების, საკუთარი მოსაზრების ნათლად გამოხატვის უნარი. ამაში მისი მოსწავლეები ყოველდღე ვარჯიშობდნენ – ტექსტების კითხვა და განხილვა მათ მთავარ საქმიანობას წარმოადგენდა.

ლორენცო მილანი წიგნის დაბეჭდვიდან მცირე ხნის შემდეგ გარდაიცვალა ლიმფომით. თავად მას არაფერი დაუწერია. წერაზე მას შემდეგ თქვა უარი, რაც მიხვდა, რომ თანამემამულეების უმეტესობა ვერ გაუგებდა, თუმცა ცხოვრების უმთავრეს საქმედ აზროვნების უნარის სწავლება გაიხადა. მისი სკოლა მოსწავლეებს სირთულეებით აღსავსე რეალობისთვის ამზადებდა, საკუთარ თავსა და საქციელზე პასუხისგებას ასწავლიდა.

ჩვენ გლობალური ცვლილებების ეპოქაში ვცხოვრობთ, როდესაც „ვიწრო ნაციონალიზმის“ მრავალმხრივი დამღუპველი გავლენები უკვე კარგა ხანია იქცა სერიოზული დისკუსიის საგნად. საჭირო და აუცილებელია მომავალ თაობებს  ნაციონალიზმის მონოეთნიკური გაგებისაგან განსხვავებული სააზროვნო მოდელები,  სხვაგვარი ნაციონალური  აზროვნება შევთავაზოთ და გავათავისებინოთ.  ამ მიმართულებით პედაგოგებს წარმატებით შეგვიძლია ინტერკულტურული განათლების გამოყენება, რადგან ინტერკულტურული აზროვნება  იმგვარი ტიპის ცნობიერებას ეფუძნება, რომელიც აღიარებს აზროვნების განსხვავებულ ფორმებს,  ისწრაფვის სოლიდარობისკენ და  საკუთარი  კულტურული  საზღვრების გადალახვაში  ეხმარება პიროვნებას  (სქემა 1):

 სქემა 1.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ინტერკულტურულ აზროვნებაში ცოდნა არა მხოლოდ თეორიის, არამედ კონკრეტული  ისტორიული რეკონსტრუქციების დონეზე გადაიაზრება და  აქედან გამომდინარე ააქტიურებს კრიტიკულ დამოკიდებულებას,  თანაც  არამარტო საკუთარი აზროვნების, არამედ  იმ ტრადიციის მიმართაც, სადაც იგი ჩამოყალიბდა. ამ კონტექსტში „საკუთარი ტრადიცია“ შესაძლოა იქცეს ერთგვარ ხიდად, დამაკავშირებელ რგოლად ინტერკომუნიკაციისათვის. საბოლოო ჯამში  ეს იწვევს „სხვა“  ცოდნის კონსტრუირებას და „განსხვავებული კულტურული წარმომავლობის ჯგუფების“ მიმართ პატივისცემას. ამგვარი  გაგებით ინტერკულტურული განათლება არ წარმოადგენს  უთანასწორობის კომპენსაციის საშუალებას, არამედ ესაა თანასწორობის სწავლა/სწავლება თანასწორუფლებიან გარემოში.

სკოლას რეალურად  შეუძლია ხელი უნდა შეუწყოს ამგვარი კომუნიკაციის განვითარებას, თანაც ყველაზე ეფექტურად და შედეგიანად. ამისათვის მასწავლებელმა უნდა შესთავაზოს მოსწავლეს ანალიზისა და აზროვნების კომპეტენცია, მისსავე რწმენასა და ღირებულებებზე დაფუძნებული, რათა შეძლოს კრიტიკული რეფლექსიის უნარის გამომუშავება. ამით სკოლა ხელს შეუწყობს  სახელმწიფოს წინაშე მოქალაქეობრივი  პასუხისმგებლობისათვის და  მულტიკულტურულ საზოგადოებაში ცხოვრებისთვის  მზადმყოფი პიროვნებების ჩამოყალიბებას (სქემა 2).

პედაგოგიკის მეცნიერებაში აღიარებული მტკიცებულებით მრავალფეროვან გარემოში ინტერკულტურული განათლების ელემენტების გამოყენება  მოსწავლეს უვითარებს:

• მრავალმხრივ ხედვას;
• კონფლიქტის თავიდან არიდების უნარს;
• საერთო ღირებულებების მიმართ პატივისცემას.

ამგვარი ცოდნა კი მოსწავლეებს წარსულის, აწმყოსა და მომავლის მათეული ინტერპრეტაციის საშუალებას მისცემს (სქემა 3).

სამწუხაროდ სასკოლო სახელმღვანელოებში მულტიკულტურული განათლება მცირედაა ასახული, ძირითადად გადმოცემულია ინფორმაციები, მაგრამ არაა საუბარი ეთნიკური უმცირესობების  წვლილზე  ქართული კულტურის ფორმირებაში.   პედაგოგებსაც და მასწავლებელებსაც უჭირთ სოციალური ქმედებების რეალური, კონკრეტული  მაგალითების დასახელება, მულტიკულტურული განათლების პერსპექტივიდან კი  საქართველოს ისტორიის სწავლება ეთნიკური ჯგუფების გამოცდილებისა და პერსპექტივის გაუთვალისწინებლად, საქართველოს ისტორიის დამახინჯებულად სწავლებას ნიშნავს. ინტრკულტურული განათლების აღიარებით  მოსწავლეები და პედაგოგები შექმნიან უსაფრთხო „მესამე სივრცეს“, რომელშიც შეისწავლიან ურთიერთკავშირს ძველ – მათთვის უკვე ნაცნობ და ახალ კულტურებს შორის და სამომავლოდაც ერთად გააგრძელებენ სვლას ისტორიის ფართო შარაგზაზე.

სასწავლო პროგრამების   ამ  „ნაკლოვანებების“   შევსება და ინტერკულტურული კომპეტენციების განვითარება შესაძლებელია:

• მოსწავლეთა დამოუკიდებელი შემოქმედებითი და კვლევითი  საქმიანობის წარმართვით და
• სასკოლო სივრცეში არსებული ფაქტობრივი მრავალფეროვნების როგორც  სასწავლო რესურსის გამოყენებით.

ინტერკულტურული კომპეტენციების განვითარებისა და ქართულ-ასურული ურთიერთობების შესწავლის მიზნით თბილისის ვ. ესვნაჯიას სახელობის  იტალიური სკოლა „ცისკარის“ საზოგადოებრივი მეცნიერებების კათედრაზე 2015-2016 სასწ წელს ორ ეტაპად განხორციელდა მოსწავლეთა დამოუკიდებელი შემოქმედებითი და კვლევითი საქმიანობა:

I ეტაპი –

II ეტაპზე – 2016 წლის ივნისში კი ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის მიერ საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის 25 წლის იუბილესადმი მიძღვნილი კულტურულ საგანმანათლებლო ფესტივალის – „ოქროს საწმისის“  ინიციაციის ფარგლებში  (რომლის სამუშაო ვერსია გახლდათ  „ქართული ტოლერანტობა მეფე აიეტიდან დღემდე“)  ნ. გელოვანმა, როგორც საუკეთესო საკლასო ნაშრომის ავტორმა,  წარადგინა საკონფერენციო თემა – „ქართულ-ასურული  ურთიერთობები – ერთად  ყოფნის  გამოცდილება“. (სურ.1). მისი ნაშრომი, როგორც რჩეული მოხსენება, დაიბეჭდა კონფერენციის მასალებში.

  სურ.1

III   ეტაპზე –  გამოიკვეთა თვისობრივი შედეგების კიდევ უფრო მაღალი ხარისხი:

IV ეტაპი  – ინტერკულტურულ კომპეტენციებზე მუშაობით იტალიურ სკოლის X კლასის  მოსწავლეთა ზოგადი  წინსვლა ძალიან ხელშესახები გახდა სასკოლო ცხოვრების ყველა მიმართულებით, საბოლოოდ კი თანასკოლელებმა – ქართველემა  და ასურელემა მოსწავლეებმა – ერთმანეთი დაინახეს  როგორც ჩვენი ქვეყნის კულტურის  ერთობლივი შემომქმედები, თანამონაწილეები   და ამ თანამონაწილეობის განცდა  გახდა  მათი ურთიერთმიმღებლობის საოცარი სტიმული.   

აღნიშნულმა გამოცდილებამ დამანახა, რომ ისტორიის მასწავლებლებს  ნამდვილად შეგვიძლია  ინტერკულტურული  კომპეტენციების  განვითარება მოსწავლეებში    და ისინი  რეალურად შეძლებენ    არსებული  გამოწვევების  დაძლევას და  წინ წასავლას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. შ. ტაბატაძე, ნ. ნაცვლიშვილი, ინტერკულტურული განათლება, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, 2008;
2. ლ.ზაქარაძე, ქართული ფილოსოფიის ახალი პერსპექტივები ინტერკულტურული აზროვნების ჭრილში, თბ. 2013;
3. ნ.ჭყონია, მრავალმხრივი განათლების შინაარსის თანამედროვე პრობლემები, დისერატიცა დოქტორის აკადემიური ხარისხის მოსაპოვებლად, ბათუმი, 2013

როდესაც ჩემი შვილები პატარები იყვნენ, ძალიან უყვარდათ ერთი ინგლისურენოვანი წიგნი, რომელსაც მათ ხშირად ვუკითხავდი. ამ წიგნში სახარების იგავი იყო ბავშვისთვის გასაგებ ენაზე ამეტყველებული. წიგნის ავტორმა შესანიშნავად მოახერხა, ისეთი სიტყვები დაეძებნა, რომლებიც მარტივად დაამახსოვრებდა პატარებს ფარას მოწყვეტილი დაკარგული ბატკნისა და კეთილი მწყემსის იგავს. ამ წიგნში პატარა ბატკანი შესაბრალისი ხმით ჩიოდა, რომ დაიკარგა, რადგან მწყემსს გამოეპარა და ახლა, როდესაც ღამდება და მგლის ყმული ისმის, შეშინებულმა აღარ იცის, რა ქნას. კეთილი მწყემსი მიატოვებს დანარჩენ 99 ცხვარს და მეასე დაკარგული ბატკნის გადასარჩენად მიემართება. გახარებული ბატკანი, რომ იპოვა მწყემსმა და არ მიატოვა განსაცდელში, პირობას დებს, რომ მუდამ დაუჯერებს მწყემსს და აღარ ჩამოშორდება ფარას. კეთილი მწყემსის სახე ალბათ ყველაზე უფრო ხშირია ბიბლიაში. ის მეტაფორის, შედარების სახით გვხვდება, ასევე არაერთი იგავი ეძღვნება ამ პერსონაჟს. ბიბლიიდან ეს სახე მხატვრულ ლიტერატურაშიც გადავიდა და, შუასაუკუნეებიდან მოყოლებული დღემდე, მწყემსი კეთილი ყველაზე უფრო პოპულარული მეტაფორაა და მას ხშირად მიმართავენ სულიერი ლიდერის იქნება ეს თუ ღმერთის მისამართით. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მეტაფორა არ იყო ყველასთვის საყვარელი მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალება.

პლატონის „სახელმწიფო“ ერთ-ერთი საუკეთესო ნაწარმოებია, რომელიც სამართალზე და სამართლიანობის თემაზე შექმნილა. დიალოგი, რომელიც სოკრატესა და სხვა ცნობილ თუ არაცნობილ პირებს შორის წარიმართა, მრავალ, მანამდე ბუნდოვანებით მოცულ საკითხს ხდის ნათელს. ერთ-ერთი საკითხი მმართველის მწყემსთან შედარებაა. მაგრამ, სანამ ამ შედარებას განვიხილავდეთ, აუცილებლად უნდა გავერკვეთ, ვინ არიან დიალოგის მონაწილენი.

დიალოგი წარიმართა ათენის შემოგარენში, ნავსადგურ პირეოსში მდიდარი მეტიკის კეფალოსის ოჯახში, სადაც დემოკრატიის მომხრე ახალგაზრდებიც ხშირად იკრიბებოდნენ, გაგანია პელოპონესის ომის დროს. პელოპონესის ომი ჩვ. წ-მდე 433 წლიდან 404 წლამდე ორ უმსხვილეს პოლისს, ათენსა და სპარტას შორის მიმდინარეობდა. მეტიკი არამოქალაქეა, თუმცა მეტიკს ბიზნესის წარმოებაც შეუძლია, ოჯახის შექმნაც, მაგრამ მოქალაქისგან ის განასხვავებს, რომ იგი ქალაქის საქმეებში, პოლიტიკურ ცხოვრებაში ვერ მიიღებს მონაწილეობას, ე.ი. მას ხმის მიცემის უფლებაც არ გააჩნია. სამაგიეროდ, მისი შვილები ამ უფლებით სარგებლობენ და კეფალოსის დიდი სურვილია, მისი შვილები პოლიტიკაში ჩაერთნონ, ამიტომაც არანაირი თანხა არ ენანება მათთვის საუკეთესო განათლების მისაცემად. იმ პერიოდში ამ კუთხით ყველაზე შემოსავლიანი ბიზნესი სოფისტებს ჰქონდათ, ისინი ამზადებდნენ მდიდარი ათენელების შვილებს ორატორულ ხელოვნებაში და სხვა საგნებში, რომელთაც დიდი გასავალი ჰქონდათ, რადგან სასამართლოებში გამოიყენებოდა. ამ გზით სოფისტები იმდენად გამდიდრდნენ, რომ, სხვა ფილოსოფოსებისგან განსხვავებით, მათ ტაძრებისთვის საუკეთესო გულუხვი ძღვენის შეწირვა შეეძლოთ. ისინი მდიდრული ჩაცმულობით და ოქროს სამკაულებითაც ბრწყინავდნენ და ფუფუნებაშიც ცხოვრობდნენ. როგორც ვთქვით, მათი შემოსავლის მთავარი წყარო მდიდარი ოჯახები იყო და მათი კეთილდღეობაც მოწაფეთა რაოდენობის პარალელურად იზრდებოდა. სოკრატეს, რომლისთვისაც ფილოსოფია შემოსავლის წყარო არ ყოფილა, არ უყვარდა სოფისტები. წარმოიდგინეთ, მისი რეაქცია, როდესაც რამდენიმე ახალგაზრდამ ერთ დღეს ფილოსოფოსს პირეოსიდან ათენში სახლში წასვლის საშუალება არ მისცა და ლამის ძალით წაიყვანა კეფალოსის სახლში. სოკრატე გაოგნებულია, როდესაც შენიშნავს, რომ მისი თანმხლები გლავკონიც, პლატონის ძმა, ამ მოძალადე ახალგაზრდების მხარესაა. ამიტომაც მათ არა იმდენად შიშის, არამედ ინტერესის გამო უფრო მიჰყვება. კეფალოსის სახლში მისულს მას კიდევ რამდენიმე ახალგაზრდა დახვდება და მათთან ერთად ამ ახალგაზრდების სოფისტი მასწავლებელი თრასიმაქოსი. სოკრატე ხვდება, რომ ახალგაზრდებისთვის ძალადობა უცხო არაა და ამაში წვლილი სწორედ მათ მასწავლებელს მიუძღვის, რადგან ის ასწავლის მოწაფეებს, რომ მომავალი პოლიტიკოსებისთვის ნებისმიერი გზა მისაღებია. როგორ პოლიტიკოსებად შედგებიან ეს ახალგაზრდები და რა დღეში ჩააგდებენ ქვეყანას, ეს უკვე მათ მასწავლებელს არ ადარდებს. მისთვის მთავარია, ახლა იშოვოს ფული და, თუკი დიალოგის დროს მისი მოწაფეები აჯობებენ სოკრატეს, მისი სახელი კიდევ უფრო შორს გავარდება და მისი, როგორც მასწავლებლის ფასი კიდევ უფრო აიწევს. სოკრატე ხვდებ, რომ ძალადობასთან დაპირისპირება ადვილია არაა, ერთადერთი გზაა, დიალოგი ისე წარმართოს, რომ ამ ახალგაზრდებს და მათ მასწავლებელსაც ასწავლოს, რა არის სამართალი. ამისთვის კი შეერთებული ძალით მოძებნონ ეს ცნება. პირველად სამართალს თავად კეფალოსი განმარტავს. მისთვის სამართალი არის ღმერთისთვისაც და ადამიანებისთვისაც ვალის გადახდა, ანუ ყველამ საკუთარი წილი უნდა მიიღოს. სოკრატე ადვილად გააჩუმებს კეფალოსს, როდესაც ასეთ სიტუაციას წარმოადგენს: თუკი მეგობარი ჩაგაბარებს იარაღს და ეს მეგობარი წლების შემდეგ ჭკუიდან შეიშლება, უნდა დავუბრუნოთ თუ არა მას იარაღი, რამდენად სამართლიანი იქნება ეს საზოგადოების მიმართ, რომელიც შეშლილი მეგობრის სამიზნე გახდება (ეს თემა დღესაც აქტუალურია, თუკი დოლარი-ლარი-კუპონი-რუბლის სესხება-დაბრუნებაზე ვისაუბრებთ). კეფალოსს ამ კითხვაზე პასუხი არა აქვს და ოთახს ტოვებს, ხოლო მისი ქონების მემკვიდრე, მისი ვაჟიშვილი, მამის არგუმენტის მემკვიდრეც  ხდება. პოლიმარქოსი უკვე სხვანაირად განმარტავს სამართლას და ამბობს, რომ სამართალია, როდესაც მეგობარს ვარგებთ, მტერს კი ვავნებთ. ეს განმარტება პელოპონესის ომის დროს ასე უნდა გავიგოთ: სამართლიანია, დავაზიანოთ ნებისმიერი სპარტელი, თუნდაც ღირსეული, და ათენელს, როგორიც არ უნდა იყოს ის, ბოროტი თუ მაოხრებელი, საუკეთესო პირობები შევუქმნათ (დღეს ეს თემაც აქტუალურია საქართველოში, თუკი სპარტელს რუსით ჩავნაცვლებთ). ცხადია, სოკრატე პოლიმარქოსსაც გადაარწმუნებს შესაბამისი არგუმენტებით და პოლიმარქოსი ასეთ სიტყვებს იტყვის: მე შენი პარტნიორი გავხდები ნებისმიერ საქმეშიო. თრასიმაქოსი, რომელიც ამ ყველაფერს უსმენს, ხედავს, რომ მისი მოწაფეები არათუ ვერ იგებენ დისკუსიას, არამედ ხელიდანაც ეცლებიან და სოკრატეს მხარეს გადადიან, ამიტომ სასწრაფოდ ერთვება საუბარში. ჰოდა, სწორედ ეს თრასიმაქოსი, სოფისტი მასწავლებელი, რომელიც სოკრატეს აზრით, რყვნის მოწაფეებს, რადგან არასწორ შეხედულებებს უყალიბებს,  სოკრატეს, ერთი შეხედვით, საკმაოდ მიმზიდველ სურათს უხატავს. მისთვის მმართველი მწყემსს წააგავს, რომელიც დღედაღამ ზრუნავს თავისი ფარაზე. თუკი მანამდე სოკრატესთვის მმართველი წააგავდა ექიმს, რომელიც პირადი კეთილდღეობისთვის კი არ ზრუნავდა პაციენტზე და სარგებლის გამო კი არ კურნავდა მას, არამედ მისი მთავარი ინტერესი თავად ავადმყოფის ჯანმრთელობა იყო, თრასიმაქოსისთვის ეს მაგალითი მიუღებელი ხდება და მმართველი ის ექიმია, რომელიც საკუთარ კარიერაზეა ორიენტირებული და არა პაციენტის მდგომარეობაზე. ზუტად ასევე მისთვის მმართველი მწყემსია, ნებისმიერი მწყემსის მიზანი კი ფარაზე და ცხვარზე ზრუნვაა ცხვრისა და ფარის სიკეთისთვის კი არა, არამედ ცხვრის დასუქებაზე და მოფრთხილებაზე ისევ და ისევ ამ ცხვირს საჭმელად გამოყენების მიზნით. სწორედ ეს შედარება მიაჩნია სოკრატეს არასწორად. მისთვის კარგი მმართველი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა შედარდეს კარგ მწყემსს, რადგან ეჭვსგარეშეა, რომ მწყემსი, ვეგეტარიანელიც რომ იყოს, იგი მაინც ცხვრებს თავად ცხვრების ბედნიერი ცხოვრებისთვის კი არა, სხვათა ბედნიერი ცხოვრებისთვის ელოლიავება, პატრონობს და იცავს ყველანაირი საფრთხისაგან. ასე რომ მწყემსისა და მმართველის შედარება სოკრატესათვის არათუ არადამაჯერებელი, არამედ მიუღებელიცაა. მწყემსისა და მმართველის შედარება მოსწონს და მისაღებია თრასიმაქოსისთვის, რომელიც სამართალს განსაზღვრავს, როგორც ძლიერის უპირატესობას. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ძლიერი ადამიანი, როგორიც არ უნდა იყოს ის, თავის სამართალს დააწესებს, უსამართლო ძლიერი ადამიანი უსამართლო სამართალს დააწესებს, ტირანი – ტირანიისთვის მომგებიან სამართალს და ა.შ. ამდენად სამართალი შეიძლება არც იყოს ყველასათვის სამართლიანი, ის სამართლიანი იქნება მხოლოდ ძლიერთათვის.

ეს მოსაზრება მიმზიდველი აღმოჩნდა მრავალთათვის. არა მარტო პლატონის ნაწარმოების მკითხველისთვის, არამედ საუკუნეთა მანძილზე უამრავი ადამიანისთვის, სამწუხაროდ, სამართალი თრასიმაქოსისეული ამ განმარტებით, უფრო ახლობელი და დამაჯერებელი აღმოჩნდა. ასევე მმართველისა და მწყემსის შედარებაც მეტაფორად იქცა და ბევრი არც კი უფიქრდება, თუ რას ნიშნავს სინამდვილეში, როგორ იხსნება პრაქტიკაში თეორიაში დამკვიდრებული ეს მეტაფორა, ამიტომაც ავტომატურად იმეორებს სოკრატესათვის მიუღებელ მეტაფორადქცეულ შედარებას. ამას ხელი შეუწყო ქრისტიანობამაც, რადგანაც წმინდა წიგნებში საკმაოდ ხშირია ამ მეტაფორის გამოყენება. შემდეგ ეს მეტაფორა გადავიდა ლიტერატურაში და ჩვენც, ისე რომ არ ვიხსენებთ ამ ცნების ისტორიას, მექანიკურად ვასწავლით და ტვინში ვუბეჭდავთ მას ჩვენს მოსწავლეებს. აღსანიშნავია, რომ ძველ აღთქმაში მწყემსის მეტაფორა, რომელიც აღნიშნავს მეფეს/უფალს, 90-ჯერ გვხვდება (გუგლის მონაცემებით), ბიბლიაში 43 მეტაფორაა, როდესაც მწყემსი უფალს აღნიშნავს, ხოლო იესოს 8-ჯერ. თუმცა მწყემსის ფუნქციით უფლის გამოყვანა დაახლოებით 102-ჯერ გვხვდება. საქმე ისაა, რომ როდესაც მწყემსის ბიბლიურ მეტაფორაზე ვსაუბრობთ, ამ დროს გასათვალისწინებელია ახლო აღმოსავლეთის ტრადიცია. როგორც ვიცით, მწყემსი არასოდეს არაა ასაკოვანი, ის ახალგაზრდაა ან სულაც ყმაწვილი, მწყემსის ხელობა/პროფესია არც პრესტიჟულია, რადგან მწყემსი არასოდეს არ უვლის საკუთარ ფარას, რეალურად მისი ცხვარი სხვას ეკუთვნის. სწორედ ეს მომენტია გასათვალისწინებელი, როდესაც მწყემსის მეტაფორის ბიბლიურ გამოყენებაზე ვსაუბრობთ. ფარა ეკუთვნის პატრონს, მას მწყემსი მხოლოდ უვლის, ასევე არიან ადამიანებიც, მეფე მათზე ზრუნავს დროებით, ადამიანები კი ეკუთვნიან სხვას, ამ შემთხვევაში – უფალს.

როგორც ვხედავთ, მიუხედავად იმისა, რომ მეტაფორა არაჩვეულებრივი მხატვრული საშუალებაა, სათქმელი მოხდენილად მივიტანოთ მსმენელამდე, მეტაფორა ხშირად თავგზასაც გვიბნევს, რადგან ნებისმიერ მეტაფორას თავისი ისტორიული განვითარების გზა გააჩნია და ამ გზის ცოდნის გარეშე, შესაძლოა, პრობლემებს წავაწყდეთ. მეტაფორის მსგავსად, სხვა მხატვრულ-გამომსახველობითი საშუალებებიც ასეთივე ბედს იზიარებენ, ამიტომაც, მათი გამოყენებისას და მათი გახსნისას მეტი პროფესიონალიზია საჭირო.