დეკემბრის თხუთმეტისკენ გამოაგორებდა ბაბუა გარაჟიდან თავის მწვანე, თოხარიკ ჟიგულს, ჩამაცმევდა ბებიაჩემი თბილზე თბილად – ორ მაისურსა და სამ სვიტრზე კიდევ ერთ ჟაკეტსა და ქურთუკს, სახრჩობელას ყულფივით გამიფსკვნიდა ყელთან კაშნეს და დამაფარებდა ვეებერთელა ქუდს. მერე მე და ბაბუაჩემი – ვლადიმერ ილიჩი მივდიოდით ტყეში. ახლომახლო მანქანას გააჩერებდა, ხელში ამიყვანდა, ან კისერზე შემომისვამდა და შუა ტყისკენ მიდიოდა სიმღერ-სიმღერით.

მე სიხარულისგან ვცქმუტავდი, ვარჩევდი ერთმანეთზე უფრო მაღალ ნაძვის ხეს. მოსაჭრელად.  შინ რომ წამოგვეღო და შემდეგ ლამაზად მოგვერთო. ასე შევხვდებოდით ახალ წელს. მომწონდა ნაძვის ხეების თვალიერება და მეგონა, რაც უფრო დიდი ნაძვის ხე მექნებოდა, მით უფრო ჯადოსნური ახალი წელი დადგებოდა. ბაბუას არასოდეს აუსრულებია ჩემი თხოვნა, არასოდეს მოუჭრია ჩემთვის ყველაზე მაღალი ნაძვი და საერთოდ, არც ნაძვი მოუჭრია. მიუახლოვდებოდა ხოლმე ყველაზე დაბალ, უგვან ნაძვს და მეტყოდა, მოდი, ჯერ ამ ხეს ვუშველოთ, ცუდი ტოტები მოვაჭრათ, რომ გაიზარდოს და გაისად ყველაზე მაღალი ეს დაგვხვდებაო. შეარჩევდა ყველაზე დაბალ ტოტს, თითქმის გამხმარს, მომაკვდავს, ფრთხილად დასცხებდა ნაჯახს და ორ დაკვრაში ტოტი უკვე მიწაზე ეგდო. მერე დაბერტყავდა თოვლს, შეათვალიერებდა, რაღაცებს ჩაიბუტბუტებდა, ხელს ჩამჭიდებდა და მეტყოდა, ჯერ ეს ტოტი წავიღოთ შინ და მაღალ ნაძვზე ხვალ მოვბრუნდეთო.

მოდიოდა ხოლმე ტყეში, ვეება თოვლში, ცალ ხელში ნაძვის ცოცხალ-მკვდარი ტოტით, მეორე ხელში ატირებული შვილიშვილით ბაბუაჩემი. შინ მოსულს, აცრემლებულს რომ დამინახავდა, შესჩივლებდა ბებიაჩემი, მოგეჭრა ის ნაძვი, რატომ ატირებდიო. ეს არაფერს უპასუხებდა, მშვიდად იწყებდა ტოტის მიმაგრებას კედელზე, რომლისთვისაც, ყოველ ახალ წელს მსგავს, უგვან ნაძვის ტოტებს შპალერი აეძროთ. იმ ტოტს ყოველთვის ბებია რთავდა, მე, პროტესტის ნიშნად, შორიდან ვუყურებდი და ზლუქუნს განვაგრძობდი. მომიხარშავდა ფაფას ბაბუა, ჩემს საყვარელ საჭმელს, ჩამისვამდა კალთაში, ნელა მაჭმევდა და მამშვიდებდა.

მერე, ტრადიციისამებრ, მიყვებოდა ზღაპარს ბოროტ კაცზე, ვინც ყოველთვის, საახალწლოდ ნაძვის ხეს ჭრიდა და სახლში მიჰქონდა. აღმიწერდა, როგორ ტიროდა ნაძვი, როგორ ემშვიდობებოდა მეგობარ ხეებს ტყეში და როგორ სძულდა ბოროტი კაცის სახლი. იმ სახლში არც ახალ წელს უყვარდა თურმე მისვლა. მერე  გაბრაზებული ნაძვის ხე ღრმად იდგამდა ფესვებს იმ სახლში, სადაც მალე სხვა ნაძვის ხეებიც ამოდიოდნენ და მთელ სახლს ფარავდნენ. ასე უხდიდა სამაგიეროს მოჭრილი ნაძვის ხე ბოროტ კაცს, იძულებულს ხდიდა სახლი დაეტოვებინა. მერე მეძინებოდა და სიზმარში ვხედავდი, როგორ ტიროდა ნაძვი და როგორ გარბოდა სახლიდან ბოროტი ხისმჭრელი.

მერე ხელოვნური ნაძვის ხე მიყიდა, მაღალი და დაფიფქული. სიხარულით ვრთავდი ხოლმე. ათ წელზე მეტია ბაბუა ცოცხალი აღარაა. არასოდეს მომიჭრია არც ნაძვი და არც სხვა ჯიშის ხე. ხეების მოჭრის წინააღმდეგ აქციებზეც მისი ხათრით ვმდგარვარ.

ყოველ წელს, როდესაც თბილისი ნაადრევად მკვდარი, ახალშობილი ნაძვების გვამებით იჭედება, ზოგს საახალწლო ფილმები ახსენდება და ზოგს ბლომად ნიგვზით გაჯერებული საცივი. მე კი ყოველთვის ბოროტი ხისმჭრელის ზღაპარი მომდის გონებაში. …მაგრამ, ვის შევჩივლო, ბაბუაჩემი ცოცხალი აღარაა.

ახალი წელი მოდის, ნამდვილ თუ წარმოსახვით ბუხართან ჩამოჯდომისა და შეშის ტკაცუნივით მყუდრო ამბების კითხვის დრო. ბუხრის წინ საკითხავ წიგნებს რა დალევს. ბევრზე აქამდეც დამიწერია, მაგრამ ახლა აღმოვაჩინე, რომ თოვლის ქურქში გახვეულ კარადისმიღმეთზე ჯერ არ მისაუბრია.

ნარნია წლების წინ მეგობარმა აღმომაჩენინა. კ. ს. ლუისის „ქრონიკები“ პირველი სქელტანიანი წიგნი იყო, რომელიც უცხო ენაზე წავიკითხე. ალბათ გაიფიქრებთ, ეგ რა აღნიშვნის ღირსიაო, მაგრამ მაშინ, განმარტებითი ლექსიკონით ხელში ასლანის თვალუწვდენელ სამფლობელოში მოხეტიალეს, ეს წიგნიც და ჩემი ცამდე გაზრდილი მოტივაციაც დიდ რამედ მეჩვენებოდა.

წიგნის გარშემო ატეხილი აურზაურითა და რამდენიმე შთამბეჭდავი ეკრანიზაციით თუ ვიმსჯელებთ, შეიძლება, „ნარნიის ქრონიკების“ ავტორი იღბლიან მწერლად მივიჩნიოთ. ლუისის წიგნი დამსახურებულად დაამშვენებდა ოცდამეერთე საუკუნის ბესტსელერების სიას, თუმცა ფაქტია, რომ „ქრონიკებზე“ მუშაობა მწერალმა თითქმის საუკუნის წინ – 1939 წელს დაიწყო. იმ დროს ინგლისი ფაშისტური გერმანიის თავდასხმების მოგერიებას ცდილობდა. მეორე მსოფლიო ომის კადრებს ლუისის წიგნი სარკესავით ირეკლავს, თუმცა მწერალი ცდილობს, წიგნში მაინც შეალამაზოს შემზარავი რეალობა, სადაც უსამართლობა და განუკითხაობა მძვინვარებს.

ლუისმა წიგნი ექვსი წლის ლუსის მიუძღვნა, მთავარ გმირსაც მისი სახელი დაარქვა. ალბათ, იმისთვის, რომ ბავშვი ამ გზით მაინც გაერიდებინა გარემოსთვის, სადაც მცირეწლოვნებსაც კი არავინ ინდობდა. ჩემი აზრით, წიგნის ერთ–ერთი დანიშნულებაც ესაა – მისი წაკითხვის შემდეგ პატარებმა სამართლიანობის უსამართლობაზე გამარჯვება უნდა დაიჯერონ.

აქ თეთრი ჯადოქრის მიერ დამონებულ არსებებს გადარჩენის იმედს ვერ წაართმევ, რადგან ასლანი ყოველთვის მაშინ ბრუნდება მათთან, როცა ბოროტების დამარცხების დრო მოდის. მოლაპარაკე ლომის სხეულში ჩაბუდებული სინათლე საოცარ სითბოსა და სიმშვიდეს ასხივებს. შეუძლებელია, ვერ შეამჩნიოთ, რომ ასლანი ძალიან ჰგავს იესოს. ის ქცევითა თუ მეტყველებით სიკეთეს თესავს ნარნიელებში, „ადამისა და ევას შვილები“ კი, რომლებიც წიგნის ადრესატის წყალობით ხვდებიან ასწლოვან ზამთარში, მოციქულებს მოგვაგონებენ.

თუ „ნარნიის ქრონიკების“ რიგრიგობით დაგემოვნებას გადაწყვეტთ, ჯერ „ჯადოქრის დისწული“ უნდა წაიკითხოთ. ლუისის სამშობლოში კი ჯერ „ლომი, ჯადოქარი და ტანსაცმლის კარადა“ (1950) დაიბეჭდა, მერე კი – „პრინცი კასპიანი“ (1951), „განთიადის დამპყრობლის მოგზაურობა“ (1952), „ვერცხლის სავარძელი“ (1953), „ცხენი და მისი ბიჭუნა“ (1954), „ჯადოქრის დისწული“ (1955) და „უკანასკნელი ბრძოლა“ (1956).

„ლომი, ჯადოქარი და ტანსაცმლის კარადა“ მ. ენდეს „დაუსრულებელ ამბავს“ მაგონებს – ლუსი და მისი და–ძმებიც ხომ ისევე შედიან შუაგულ ამბავში, როგორც ბასტიანი და წიგნის სრულიად განსხვავებულ ვერსიას წერენ. შესაძლოა, ამიტომაც მომწონს ყველაზე მეტად „ნარნიის ქრონიკების“ ეს ნაწილი. ისე მომაჯადოვა მასში ჩამწყვდეულმა მაგიამ, რომ ჩვეულებისამებრ ტექსტის გაანალიზება არც მიცდია. არადა, სულაც არ მიყვარს ომის თემატიკით გაჟღენთილი წიგნები. აქ კი საჰაერო თავდასხმებს გარიდებულ და–ძმას მიყრუებულ სოფლამდეც გავყევი და ჯადოსნური კარადის კარიც ლუსისთან ერთად შევაღე.

მიყრუებული სოფლის უზარმაზარი სახლი სწორად რომ შესაფერისი ადგილია ბავშვური წარმოსახვისთვის ფრთების შესასხმელად. შენობა იმხელაა, რომ შინიდან გაუსვლელადაც შეიძლება, შუაგულ თავგადასავალში ამოყო თავი. ასეც ხდება, ბავშვები ფაქტობრივად შინიდან გაუსვლელად ხვდებიან უცნობ ქვეყანაში, სადაც ხეებიც კი ლაპარაკობენ. წიგნის თითოეულ პერსონაჟზე უამრავი რამ შეიძლება ითქვას: მისტერ ტუმნუსზე, რომელიც თითქმის უცნობი არსებისთვის საშინელ სასჯელსაც არ ერიდება, თახვების წყვილზე, რომლებიც გათოშილ სტუმრებს თბილი წვნიანითა და მომავლის იმედით ხვდებიან… ნარნიის მომავალს კი მწერალი რატომღაც ოთხ „გადამთიელ“ მოზარდში თავმოყრილ ბავშვურ მაქსიმალიზმს, სიჯიუტეს, წინდაუხედაობას, სიხარბესა და სიმამაცეს ანდობს.

ჩემი აზრით, თვისებები, რომლებიც მწერალმა და–ძმა პევენსებს „დაანათლა“, შემთხვევითი არ უნდა იყოს. მცირე ასაკში ადამიანებს უჭირთ სიკეთესა და ბოროტებას, სითბოსა და სიცივეს, სიყვარულსა და სიძულვილს შორის საზღვრის გავლება და ხშირად ვარდებიან ერთი უკიდურესობიდან მეორეში. მწერალი ცდილობს, ედვარდის მაგალითზეც კი დაგვანახოს, რომ იმ პიროვნებად, რომელსაც მოცემულ მომენტში წარმოადგენს, ადამიანს საკუთარი არჩევანი აქცევს.

ორიოდე სიტყვას წიგნის გემოზეც ვიტყვი. ყველა წიგნს, განსაკუთრებით – საბავშვოებს, გამორჩეული გემო აქვს. პეპის მაჭკატებს პატარა მკითხველთა უმეტესობა ყველაზე მადის აღმძვრელ კერძად მიიჩნევს, მიუხედავად იმისა, რომ ეს უცნაურსახელიანი საჭმელი შეიძლება არც კი გაესინჯოს. ასეთივე მდგომარეობაა კარლსონის შემწვარ გუფთებსა და მურაბებთან, რომლებსაც სახლში არცთუ დიდი ენთუზიაზმით მიირთმევენ. ნარნიას ცხელი შოკოლადისა და რახათ–ლუქუმის სურნელი ასდის, შეცდომისა და მონანიების მოტკბო–მომწარო გემო დაჰკრავს.

„ლომი, ჯადოქარი და ტანსაცმლის კარადა“ შესანიშნავად ერგება ზამთრის განწყობას. ამიტომ ბავშვებს ყოველთვის სიამოვნებით ვურჩევ, ზამთრის არდადეგები ნარნიის ჯადოსნურ ატმოსფეროში გაატარონ.

„ნარნიის ქრონიკების“ მსგავს წიგნებს კიდევ ერთი ღირსება აქვს – მათი წაკითხვა ნებისმიერ ასაკში შეიძლება. მით უმეტეს, რაც უფრო იზრდები, მით უფრო ძნელდება მყუდროების მოხელთება და მაგიური რეალიზმიც უფრო მეტად გიზიდავს. ალბათ ერთ მკითხველსაც ვერ ვიპოვით, რომელსაც ერთხელ მაინც არ გადმოელაგებინოს თაროდან ბავშვობისსუნიანი წიგნები ცხოვრების მეტ–ნაკლებად უდარდელი ხანის გასახსენებლად, მეტიც – თავის გადასარჩენად.

ოდესღაც ძვირფასი, მაგრამ მივიწყებული წიგნი სასწაულის არსებობასაც დაგაჯერებს. მისი წაკითხვის შემდეგ ყველა კარი თუ კარადა ჯადოსნური ხდება. ნუთუ ერთხელ მაინც არ შემძვრალხართ ტანსაცმლის კარადაში იმის იმედით, რომ იქიდან ზამთრის ტყის ცივი ჰაერი დაუბერავდა?! მეც კი გავბრიყვდი და საკმაოდ მოწიფულ ასაკში გადავამოწმე ჩემი გარდერობის არაჯადოსნური საზღვრები. თუმცა გულის სიღრმეში ვიცოდი, რომ დიდი იმედგაცრუება მელოდა.

თუ პიტერ პენი ჯადოსნურ სამყაროში გაზრდის შიშს გაჰქცევია (რისი ანალოგიც რეალურ ცხოვრებაში იშვიათად გვხვდება), „ლუისის ბავშვები“, პირიქით, სწრაფად გაზრდაზე ოცნებობენ და ნარნიაში მოხვედრის წყალობით მათ რამდენჯერმე ეძლევათ ამ გულუბრყვილო ოცნების ახდენის საშუალება. მწერალს თავისი პერსონაჟები „დიდური“ თვისებებით შეუმკია. კეთილშობილ პიტერს და მამაც ედმუნდს არაფრით ჩამოუვარდებიან თანაგრძნობითა და ერთგულებით სახელგანთქმული დედოფლები – სიუზენი და ლუსი.

რეალურ სამყაროშიც ასეა. ბავშვებს ერთი სული აქვთ, სანამ ტანს აიყრიან და ხმას აიმაღლებენ, გამუდმებით გეწინააღმდეგებიან და ნელ–ნელა აგემოვნებენ დამოუკიდებლობას. პარადოქსია, რომ ცხოვრების საუკეთესო პერიოდში ადამიანი ყველაზე რუტინულ ასაკზე ოცნებობს, მერე კი, როცა ზრდასრულობის ნაოცნებარ საზღვრებს მიაღწევს, ნელ–ნელა იწყებს ბავშობის დროინდელი შეგრძნებების დასაბრუნებლად ბრძოლას, იმ სამყაროს კარზე კაკუნს, რომლიდანაც ოდესღაც თავქუდმოგლეჯილი გამორბოდა. თუმცა უკვე გვიანია… ჯადოსნური სამყაროს კარი მხოლოდ ბავშვებისთვის იღება. აქეთ მომავალ გზას დიდები ვეღარ აგნებენ, რადგან ნარნიული გაზაფხულის მოყვანა მხოლოდ სუფთა გულსა და მოუთოკავ ფანტაზიას შეუძლია.

ამერიკის ღვინის ბაზარზე გზა პირველად, საქართველოში მცხოვრები ამერიკელი მხატვრისა და ახლა უკვე მეღვინის, ჯონი უორდემანის ღვინის კომპანია, “ვაზის ცრემლებმა“ გაკვალა. კომპანია “ვაზის ცრემლები“ საქართველოს სამ რეგიონში: ქართლში, კახეთსა და იმერეთში მოწეული ყურძნისაგან ათზე მეტი დასახელების ღვინოს აწარმოებს და ამ ღვინის მთავარი ღირსება ის გახლავთ, რომ ამერიკელ მეღვინეს ქართული ტრადიციული ქვევრის ღვინის გზა აქვს არჩეული და ღვინოს ტრადიციული ქვევრის მეთოდით აყენებს. უნიკალურ და განსხვავებულ ღვინოს კი დასავლეთში განსაკუთრებულად აფასებენ.

ამის პარალელურად, საქართველოს ღვინის სააგენტო (ყოფილი სამტრესტი) აგრძელებდა საერთო სტანდარტების შემუშავებაზე თანამშრომლობას ამერიკელ ღვინის სპეციალისტებთან ერთად. აღსანიშნავია, რომ ევროპული და ამერიკული ხარისხის სტანდარტები მკვეთრად არა, მაგრამ მაინც განსხვავდება ერთმანეთისაგან.

ამერიკის ღვინის ბაზარი ქართული ღვინისა და ზოგადად ქართული მეღვინეობისათვის არამხოლოდ რუსული ბაზრის ალტერნატივაა, არამედ თავიდანვე ცხადი იყო, რომ ქართული ღვინის ხარისხის ამაღლებისათვის სწორედ ასეთი ბაზარი მოძებნა იყო აუცილებელი. ბაზრისა, სადაც ღვინის ხარისხს უდიდეს ყურადღებას აქცევენ. დღეს ქართული ღვინო ამერიკის ბაზარზე პირველ ნაბიჯებს დგამს და ამ გზაზე, ამერიკის ვაჭრობის სამინისტროს მიერ ცოტა ხნის წინ გამოცხადებულმა სტაჟირების პროგრამამ წესით დადებითი როლი უნდა შეასრულოს.

2010 წლის მონაცემებით, შეერთებულ შტატებში გაყიდულია 276 მილიონი ყუთი ღვინო. ამერიკაში ყუთში 12 ბოთლი ღვინო ეწყობა (9 ლიტრი ღვინო). თუ ამ ციფრებს ბოთლებში თუ გადავიყვანთ, 3 მილიარდ 312 მილიონი ბოთლი გამოვა. თავად ციფრები მეტყველებს ყველაფერზე. აქედან 90% მოდის მშრალ ღვინოებზე. მშრალი ღვინოები ამერიკაში განსაკუთრებულად პოპულარულია. თუმცა, ბოლო წლების ტენდენციით შეინიშნება, რომ ტკბილ ღვინოებსაც ემატება მომხმარებელი.

ბოლო ორი წლის მანძილზე, აშშ-ში ტკბილი ღვინოების მოხმარება 40%-ით გაიზარდა. აღსანიშნავია, რომ ამერიკაში ღვინის მომხმარებლებს შორის ქალებისა და მამაკაცების რიცხვი თითქმის თანაბარია. შეერთებულ შტატებში გაყიდული ღვინიდან მხოლოდ 28% არის იმპორტირებული. დანარჩენი ადგილობრივი წარმოების ღვინოა. ამერიკაში ღვინის მოხმარების მხრივ, ყველაზე მეტ ღვინოს კალიფორნიის შტატი მოიხმარს. შემდეგ მოდის ნიუ-იორკისა და ნიუ-ჯერსის შტატები.

აღსანიშნავია, რომ ამერიკაში მცხოვრები ალკოჰოლური სასმელების მოყვარულთა მხოლოდ 20% სვამს ღვინოს. დანარჩენები კი ვისკის, არაყს, ლუდსა და სხვა ალკოჰოლურ სასმელებს ეტანებიან. შტატებში ერთ სულ მოსახლეზე წელიწადში დაახლოებით 11 ლიტრი ღვინო მოიხმარება, რაც საკმაოდ დიდი ციფრია. ამ დროს საქართველოში ბევრი მიიჩნევს, რომ ყველაზე მეტი ღვინო ჩვენთან ისმევა. ბოლო მონაცემებით, საქართველოში ერთი ადამიანი წელიწადში დაახლოებით 4-5 ლიტრი ღვინოს სვამს. ეს მაშინ, როდესაც ქართული ღვინის გაყიდვის კუთხით ყველაზე წარმატებულ 2006 წელს, ანუ რუსეთის ემბარგომდე, წელიწადში სულ 58 მილიონი ბოთლი ქართული ღვინო იყო გაყიდული.

მოუხედავად იმისა, რომ ამერიკაში ღვინის ხარისხი მკაცრად კონტროლდება, ღვინის კანონი ასევე ითვალისწინებს შემთხვევითობის მომენტებსაც. ანუ, თუკი მეღვინეს ღვინის ბოთლში შემთხვევით თითზე გადასახვევი ლენტი ჩაუვარდა, ამის გამო მას არ დასჯიან და შეიძლება არც დააჯარიმონ. მაგრამ თუკი ღვინის მასაში კრიმინალური ხასიათის ნივთები და ნივთიერებებია ჩავარდნილი, მაშინ სასწრაფოდ ურეკავენ სპეციალურ სამსახურებს და აღიძვრება სისხლის სამართლის საქმე.

ამერიკელებისათვის არა აქვს მნიშვნელობა იმას, ღვინოს უცხოეთიდან შეიტან თუ ადგილზე აწარმოებ. ადგილობრივი ბიზნესის “თამაშის წესები“ ყველასათვის ერთია. ღვინის რელიზაციისათვის ამერიკის შეერთებულ შტატებში სამი საფეხურის გავლაა საჭირო – იმპორტიორი-დისტრიბუტორი-მაღაზია. აქედან გამომდინარე, თუკი ღვინო დახლზე ღირს, ვთქვათ, 10 დოლარი, მისი ღირებულება ოთხზე უნდა გავყოთ და მივიღებთ იმ თანხას, რა ფასადაც მეღვინემ ღვინო იმპორტიორს ან ადგილობრივ სავაჭრო-სარეალიზაციო კომპანიას მიჰყიდა.

„აურზაური არაფრის გამო“ – მრავალმხრივ გამორჩეული, საგულისხმო კომედია შექსპირმა მე-16 საუკუნის მიწურულს დაწერა. მხოლოდ ვარაუდები არსებობს იმის თაობაზე, რა მასალას უნდა დაყრდნობოდა იმ დროისთვის უკვე საკმაოდ გამოცდილი მწერალი. ტექსტის დიდი ნაწილი პროზად არის დაწერილი, მთლიანი ნაწარმოები კი შექსპირის ერთ-ერთ საუკეთესო კომედიად ითვლება. ვარაუდების განხილვას არ შევუდგები – ამ პიესისა და სხვადასხვა ეპოქაში მისი სასცენო ინტერპრეტაციების შესახებ ინფორმაციის მოძიება მსურველს სულ იოლად შეუძლია.

2016 წელს, კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს მხარდაჭერით, „აურზაური არაფრის გამო“ მოზარდ მაყურებელთა თეატრის სცენაზე რეჟისორმა დიმიტრი ხვთისიაშვილმა დადგა. ახალი სეზონი პრემიერით დაიწყო. ორმოქმედებიანი სპექტაკლის ნახვა, მცირეწლოვანი მაყურებლისთვის განსაზღვრული დადგმებისგან განსხვავებით, საღამოს საათებშია შესაძლებელი – იმ დროს, როცა უფროსკლასელებისთვის და, ზოგადად, ზრდასრული მაყურებლისთვის განკუთვნილი წარმოდგენები იმართება ხოლმე.

პირველი კოცნა, სიყვარულისა თუ მოულოდნელად გაჩენილი ფიზიკური ლტოლვის არსში გარკვევის მცდელობები, გამართლებული თუ გაუმართლებელი ეჭვიანობა, ბრალდებები, უმანკოებისა და მისი დაკარგვის მნიშვნელობა სამყაროში, სადაც ნიშანი ყველაფერია, გაუმხელელი გრძნობების ტვირთი, სიტყვები მთქმელის წინააღმდეგ, მოქმედებები მოქმედის წინააღმდეგ და ბევრი სხვა რამ, რასაც შექსპირის გმირებთან ერთად სიარულისას ვაწყდებით, შეუძლებელია, მაყურებლის ერთგვარ მზაობას არ მოითხოვდეს. ვგულისხმობ პირად გამოცდილებას, ინტერესს საკუთარი სხეულის მიმართ, საზოგადოების რეაქციებზე დაკვირვებისა და რეფლექსიის უნარს და ასე შემდეგ. ერთი სიტყვით, საჭიროა პუბლიკის სწორად შერჩევა – სპექტაკლი, ცხადია, მეოთხეკლასელებსა თუ მეხუთეკლასელებს გულგრილს დატოვებს.

დეკორაციისთვის თვალის ერთი შევლებაც საკმარისია, რომ სექსუალური სიმბოლიკა ამოვიცნოთ – ყველაფერი, რასაც სცენაზე ვხედავთ, დიდების თამაშის ნაწილია, ან მათი, ვინც ეს-ესაა შეაბიჯა დიდობაში. ასოციაციები წარმოსახვის დაუძაბავად ჩნდება. თეთრი და წითელი ფერები მეტისმეტად აშკარად მიანიშნებს უმანკოებასა და მის დაკარგვაზე, გაშლილი კიბეები, კიბეებზე გაუთავებელი ასვლა-ჩამოსვლა… ვხვდები, როგორი მომხიბვლელი შეიძლება იყოს ეს ყველაფერი იმ მოზარდისთვისთვის, ვისთვისაც საკუთარი სხეულის ბოლომდე შეცნობაზე, მისი ახალი შესაძლებლობების აღმოჩენაზე მნიშვნელოვანი არაფერია. აქვე უნდა ითქვას ისიც, რომ სპექტაკლზე მომუშავე ჯგუფს ზომიერების გრძნობა არ ღალატობს – მათი მიზანი უფრო წარმოსახვის მსუბუქად გაღიზიანებაა, ვიდრე სერიოზული პროვოკაცია.

სპექტაკლზე ჩემს თოთხმეტი წლის ძმისშვილთან ერთად წავედი. მრავალთვიანი ძებნის შემდეგ, არც მეტი, არც ნაკლები, პირდაპირ შექსპირის კომედიას გადავაწყდი, რომელსაც, წესით, ეს გოგო გულგრილი ვერ უნდა დაეტოვებინა. მართალია, მოქმედი პირების რიცხვი არც ისე მცირეა, რომ ნებისმიერმა პირველივე მცდელობისას დაიმახსოვროს,  ორმოქმედებიანმა წარმოდგენამაც შესაძლოა მიუჩვეველი მაყურებელი დაღალოს, მაგრამ, მეორე მხრივ, ახალგაზრდა მსახიობების ამოუწურავი ენერგია, წარმოდგენის უწყვეტი დინამიკა თავის საქმეს აკეთებს. შენიშვნებისგან თავს შევიკავებ – მახსოვს, რომ რეცენზიას არ ვწერ.

დარბაზი სანახევროდ იყო სავსე. მაყურებლების დიდ ნაწილს მოსწავლეები და მათივე მასწავლებლები წარმოადგენდნენ. როგორც ჩანს, სასკოლო აბონემენტებით ესარგებლათ, რაც, თავისთავად, მოსაწონი პრაქტიკაა, მაგრამ თვალშისაცემი და გულდასაწყვეტი სხვა რამ გახლდათ: ბავშვები მეტისმეტად პატარები იყვნენ საიმისოდ, რომ თუნდაც სულ მცირე სიამოვნება მიეღოთ სცენაზე გათამაშებული შექსპირის კომედიისგან. მათ, უბრალოდ, ვერაფერი გაიგეს და ამის მანიშნებელი ფრაზები არაერთხელ წამოიძახეს ისე ხმამაღლა, რომ მეც და მასწავლებლებსაც კარგად გაგვეგონა. „რა უაზრობაა!“, „მართლა აურზაურია და მეტი არაფერი!“ – ამბობდნენ და მობილურ ტელეფონებს ჩასცქეროდნენ. მხოლოდ მაშინ გამოცოცხლდნენ, კლავდიო ჰეროს რომ ჰკოცნიდა. „გაგუდა! გაგუდა!“ – გაისმა ახალი შეძახილები. მეორე მოქმედების დროს გაძლებაზე იყვნენ – სკამებზე წრიალებდნენ, ენას არ აჩერებდნენ. მერე ბენედიქტმა აკოცა ბეატრიჩეს და თვალებგაფართოებული მაყურებლებიც კიდევ უფრო ახმაურდნენ – ეს ეპიზოდი მობილური ტელეფონებით გადაიღეს. ალბათ მეორე დღეს უბნის ბავშვებს აჩვენებდნენ და იმის მტკიცებას მოჰყვებოდნენ, რა უაზრობაა თეატრში სიარული – ჰა-ჰა ასეთი რამის სანახავად კიდევ ღირდეს…

არა მგონია, მათ ოდესმე გადაშალონ წიგნი, რომლის ყდაზეც ეწერება „უილიამ შექსპირი“. თითქმის დარწმუნებული ვარ, ამ ბავშვების წარმოდგენით, ყველა დროის უდიდესი დრამატურგის კომედიებსა თუ ტრაგედიებზე მოსაწყენი არც არაფერი არსებობს სამყაროში.

თანამედროვე შესაძლებლობების გათვალისწინებით, რამდენი წუთი დასჭირდებოდა მასწავლებელს იმისთვის, რომ თეატრში მოსწავლეების წაყვანამდე წარმოდგენა შეექმნა შექსპირის პიესისა და მოზარდ მაყურებელთა თეატრის დადგმის შესახებ?

ალბათ, რამდენიმე.

 www.mozardi.ge – ფოტოებისთვის თვალის ერთი შევლებაც საკმარისი იქნებოდა.

თუ გიფიქრიათ, რას ნიშნავს სიტყვა „ნაკვალევი“? ეს ნიშნავს, რა წვლილი შეიტანა ადამიანმა რაიმე საქმეში, რით დაამახსოვრა თავი სხვებს, რა მოგონებები დატოვა. თითოეული ჩვენგანი ტოვებს კვალს – სკოლაში, სამსახურში, შინ, მეგობრების წრეში და, რაღა თქმა უნდა, ჩვენს პლანეტაზე. მაგრამ ყოველთვის გვაქვს კი საფუძველი, ჩვენი ნაკვალევით, განსაკუთრებით – ეკონაკვალევით, ვიამაყოთ?

ეკოლოგიური ნაკვალევი ერთი ადამიანის მიერ პირდაპირი თუ არაპირდაპირი გზით გარემოზე ზეგავლენას ნიშნავს. ეს გზები გულისხმობს ცხოვრების წესს, ენერგოეფექტურობას, მოხმარებული ენერგიის რაოდენობასა და წყაროებს… ეს ყველაფერი ერთმანეთთანაა გადაჯაჭვული. მაგალითად, როცა ანთებულ ნათურას უსარგებლოდ ვტოვებთ, არა მარტო ჭარბ ელექტროენერგიას მოვიხმართ, არამედ წყლის ზედმეტ რესურსსაც ვხარჯავთ, ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ზამთარში ჩვენი ენერგოსისტემა იძულებული გახდება, ბუნებრივი აირის მოხმარებაზე გადავიდეს, ატმოსფეროში უფრო მეტი ნახშირორჟანგი გატყორცნოს და ბუნებაზეც უფრო მავნე ზეგავლენა მოახდინოს. მნიშვნელოვანია ყოფითი ცხოვრების წესიც. თუ, მაგალითად, კბილების გახეხვისას, ჭურჭლის რეცხვისა თუ შხაპის მიღებისას ონკანი მუდმივად მოშვებული გვაქვს, წყალს ამ შემთხვევაშიც ფუჭად ვღვრით.

იმაზე თუ დაფიქრებულხართ, რა სიმძლავრის ძრავა აქვს თქვენს მანქანას? რაც უფრო მცირე ლიტრაჟისაა ავტომობილი, მით უფრო ნაკლებ ნახშირორჟანგს უგზავნით გარემოს. ან რამდენად ხშირად დადიხართ საზოგადოებრივი ტრანსპორტით თუ ფეხით? შესაძლოა, ამაზე არასდროს გიფიქრიათ, მაგრამ თქვენი ყოველდღიური საქმინობითა და ცხოვრების წესით გარემოზე გარკვეულ გავლენას ახდენთ და მასზე ეკოლოგიურ ნაკვალევსაც ტოვებთ.

ადამიანი გარემოზე ზემოქმედებას დაბადებისთანავე, ავტომატურად იწყებს, თუმცა რამდენად მტკივნეული იქნება ეს პროცესი, მის არჩევანზეა დამოკიდებული.

ეკონაკვალევის იდეა 1992 წელს უილიამ რიზომ წამოაყენა. მისი გამოთვლის კონცეფცია ფართოდ გავრცელდა მსოფლიოს ველური ბუნების დაცვის ფონდის (WWF) წყალობით. 2003 წელს კი შეიქმნა ეკოლოგიური ნაკვალევის გლობალური ქსელი (Global Footprint Network), რომელმაც გააერთიანა სამეცნიერო და სამთავრობო წრეები, ბიზნესისა და საზოგადოების წარმომადგენლები. ამ ქსელმა წამოიწყო მეტად საინტერსო და ქმედითი აქცია – ეკოლოგიური მოვალეობის დღე.

კაცობრიობის ეკოლოგიური ნაკვალევი უფრო და უფრო იზრდება. მსოფლიოში უამრავი ადამიანი მოიხმარს იმაზე მეტ ენერგიასა და რესურსს, ვიდრე სჭირდება, მათ მიერ დატოვებული ნაკვალევის მოცულობა კი გარემოსთვის მიყენებული ზიანის პირდაპირპროპორციულია. ექსპერტთა და მეცნიერთა კვლევების მიხედვით, გლობალურმა ეკოლოგიურმა ნაკვალევმა დედამიწის ბიოლოგიურ შესაძლებლობას 25%-ით ჯერ კიდევ 2003 წელს გადააჭარბა. შესაბამისად, თუ ყველა ადამიანი ენერგიების ჭარბ მოხმარებას გააგრძელებს, დედამიწას რესურსი უბრალოდ არ ეყოფა.

მსოფლიოს ქვეყნები ეკონაკვალევის მიხედვით

კომფორტი ყველას მოსწონს, მაგრამ მნიშვნელოვანია ისიც, რა ფასს ვიხდით ამისთვის. ენერგოეფექტურობა კი სწორედ იმას ნიშნავს, რომ კომფორტიც გქონდეს, ნაკლები ენერგიაც დავხარჯოთ და გარემოსაც ნაკლები ზიანი მივაყენოთ. სწორედ ამას ისახავს მიზნად ეკონაკვალევის შემცირების პროგრამა, რომლის ძირითადი პუნქტებია:

1. მოსახლეობის რაოდენობის ზრდის შემცირება და საბოლოოდ შეჩერება
2. ერთ სულ მოსახლეზე პროდუქციის მოხმარებისა და მომსახურების შემცირება
3. წარმოებასა და მომსახურების სფეროში გამოყენებული რესურსების მოცულობის შემცირება
4. ბიოპროდუქტიული რეგიონების ფართობების გაზრდა, მცირეპროდუქტიანი მიწების გაუმჯობესება (ირიგაცია, დატერასება)
5. ბიოპროდუქტიული ეკოსისტემების გაფართოება.

თუ გადაწყვეტ, შეიცვალო ცხოვრების წესი – გადაჯდე ველოსიპედზე, გადახვიდე ჯანსაღ კვებაზე, დაზოგო ენერგია და სხვ., ანუ იზრუნო საკუთარ ეკონაკვალევზე, მაშინ ეცადე, შემდეგი წესები დაიცვა:

1. დაზოგე ელექტორენერგია:

* შეცვალე ვარვარა ნათურები შუქდიოდურით. იმავე განათებას მიიღებ, თანაც ელექტროენერგიის 80%-ს დაზოგავ.

* თუ კომპიუტერით 10-15 წუთი მაინც არ სარგებლობ, გამორთე მონიტორი – ის ყველაზე მეტ ენერგია სმოიხმარს. პარამეტრების გასწორებისას კი screensaver–ის ნაცვლად sleep mode ფუნქცია აირჩიე.

* ნუ მოათავსებ მაცივარში ცხელ კერძს და ნუ დატოვებ კარს ღია. დადგი ის ყველაზე გრილ ადგილას. გაითვალისწინე, რომ რაც უფრო მეტია კედლიდან დაშორება, მით უფრო ეფექტურად მუშაობს მაცივარი.

* ყოველთვის მიაქციე ყურადღება სარეცხის წონას. ნურც გადააჭარბებ და ნურც დააკლებ – ეს 10-30%-ით მეტი ელექტროენერგიის ხარჯვას გამოიწვევს. სწორად შეარჩიე რეცხვის პროგრამაც.

* საკვების თავღია ჭურჭელში მომზადება ენერგიის 2-6%-ს გვაკარგვინებს. ნუ ჩაასხამ ამ ჭურჭელში ზედმეტ წყალს – ეს არა მარტო კერძის მომზადების ხანგრძლივობას, არამედ დახარჯულ ენერგიასაც ზრდის.

* გაწმინდე მტვერსასრუტი – როცა ტომარა და ფილტრი გაუწმენდავია, ხელსაწყო 40%-ით მეტ ენერგიას ხარჯავს.

* გამორთე ტელევიზორი, მუსიკალური ცენტრი თუ დამმუხტველი მოწყობილობები ქსელიდან. წინააღმდეგ შემთხვევაში ისინი მაინც გააგრძელებენ ელექტროენერგიის მოხმარებას.

* ელექტრომოწყობილობის შეძენისას ყურადღება მიაქციე ენერგეტიკულ იარლიყს – მასზე მოცემულია ინფორმაცია წლიური ენერგომოხმარების შესახებ. ეცადე, ყველაზე ეკონომიური შეარჩიო.

2. გაუფრთხილდი წყალს:

* შხაპის მიღებას თუ 1-2 წუთით ადრე დაასრულებ, თვეში 600 ლიტრ წყალს დაზოგავ, თუ კბილების გახეხვისას ონკანს დაკეტავ – 100 ლიტრს.

3. ნაკლებად იმოძრავე ავტომობილით.
4. საკვების მიღებისას იფიქრე ბუნებაზე – რასაც ხვალ მიირთმევ, დღეს უნდა დათესო და მოაშენო.
5. ნაკლებად გამოიყენე ნახევარფაბრიკატები და გაყინული პროდუქტები.
6. შეამცირე ნარჩენების რაოდენობა.
7. გამოიყენე ნარჩენები რეციკლინგის გზით.

ამჟამად „ენერგოეფექტურობის ცენტრი – საქართველო“ ქართულენოვანი ეკონაკვალევის გამოსათვლელი კალკულატორის შექმნაზე მუშაობს. აპლიკაცია ეკოლოგიური ნაკვალევის ზომის დადგენაში დაგეხმარება: ადამიანებმა უნდა დაინახონ, რა მტკივნეულ გავლენას ახდენს თითოეული მათგანი გარემოზე საკუთარი ცხოვრების წესით. დაფიქრდნენ, რამდენად მნიშვნელოვანია რესურსების ოპტიმალური გამოყენება. თუ ჯერ ფიქრს, მერე კი მოქმედებას დავიწყებთ, იმედია, სამყარო ოდნავ უკეთესი მაინც გახდება.

ქართულენოვანი კალკულატორის გამოსვლამდე კი გარემოზე თქვენი ზემოქმედების ხარისხისა და ეკოლოგიური ნაკვალევის ზომის დადგენაში უცხოურენოვანი კალკულატორები დაგეხმარებათ, რომელთა ნახვა ამ ბმულებზეა შესაძლებელი:

https://myfootprint.org/subscription.php https://www.earthday.net/Footprint/index.asp

„კულტურულ ურთიერთობათა ცენტრმა – კავკასიურმა სახლმა“ მსოფლიოში ცნობილი გარემოსდამცველებისა და სოციალური თეორეტიკოსების ტექსტები თარგმნა. თარგმნილი ტექსტები ერთ წიგნად შევკარით და მას „მწვანე ანთოლოგია“ ვუწოდეთ. ჩვენ მიერ შერჩეული ავტორები თავიანთ სტატიებში გლობალური დათბობის, გენდერული უთანასწორობისა და სოციალური სამართლიანობის შესახებ მსჯელობენ. ჰაინრიჰ ბიოლის ფონდის დახმარებით ისიც მოვახერხეთ, რომ თბილისში გერჰარდ შიკს ვუმასპინძლეთ. გერჰარდ შიკს ევროპის პოლიტიკური და ფინანსური წრეები კარგად იცნობენ. ის ბუნდესტაგის წევრი, აქტიური პარლამენტარი და ანგარიშგასაწევი ეკონომისტი გახლავთ. ბოლო დროს ბევრი გამომცემლობა ნადირობს მისი პუბლიცისტიკის დასტამბვის უფლების მოპოვებაზე.

რამდენიმე ათეულ ადამიანს ძალიან გაგვიმართლა კიდეც, ჩვენ ხელიდან არ გავუშვით გერმანელი კანონმდებლის საჯარო ლექციაზე დასწრების შანსი. დოქტორმა შიკმა ბევრ საინტერესო საერთაშორისო ტენდენციასა თუ გამოწვევაზე ისაუბრა. ჩემი განსაკუთრებული ყურადღება მისმა ერთმა მოსაზრებამ დაიმსახურა. პუბლიცისტმა ყურადღება გაამახვილა სოციალური სამართლიანობის სხვადასხვა განზომილების არსებობის საკითხზე.

რა არის სოციალური სამართლიანობა?

სოციალური სამართლობა საზოგადოების სხვადასხვა ჯგუფს შორის რესურსების სამართლიან განაწილებას გულისხმობს. რესურსების განაწილების შედეგად ჯგუფებსა თუ ცალკეულ ინდივიდებს თანაბარი განვითარების შანსები უნდა მიეცეთ. სოციალურად სამართლიანი საზოგადოება მეტ-ნაკლებად თავისუფალია ჩაგვრისა და შევიწროვებისაგან (არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ დედამიწაზე სამოთხე არ არსებობს).

საქართველოში სოციალური სამართლიანობის მხოლოდ ერთ განზომილებაზე საუბრობენ ხოლმე. რიგი მოაზროვნეები მსჯელობის მთავარ საგნად მხოლოდ კაპიტალს განიხილავენ და აქცენტს მხოლოდ ეკონომიკური რესურსების არათანაბარ განაწილებაზე სვამენ. მათ მიაჩნიათ, რომ უსამართლობის ერთადერთი განმაპირობებელი ფაქტორი ფულის მასაზე ხელმისაწვდომობის საკითხი გახლავთ. ცხადია, მდიდრებსა და ღარიბებს, შემოსავლიანებსა და შემოსავლის არმქონე პირებს შორის არსებული უფსკრული ჩვენი საზოგადოების უმნიშვნელოვანესი, პირველხარისხოვანი პრობლემაა, მაგრამ საზოგადოების ანტაგონისტურ ჯგუფებად დაყოფა  არაერთი  სხვა მიმართულებითაც მიმდინარეობს. არასდროს უნდა დავივიწყოთ, რომ ფინანსური უთანასწორობა ჩაგვრის სხვა ფორმების წინაპირობაც ხდება ხოლმე.

მაგალითად, დოქტორმა შიკმა სოფლისა (პერიპერიული დასახლებების) და ქალაქის ყოველდღიურობის ერთმანეთისგან გამიჯვნისკენ მოგვიწოდა. მთელ მსოფლიოში, ევროპაშიც და საქართველოშიც რეალურ პროდუქციას სოფლებში და პერიფერიულ ინდუსტრიულ ქალაქებში  ქმნიან. ამგვარ ადგილებში იწარმოება აგრარული საქონელიც და მძიმე მრეწველობის პროდუქციაც. მიუხედავად ამისა, მანქანათმშენებელ ქალაქ ვოლფსბურგზე ათასჯერ უფრო მდიდარი და განვითარებული დასახლეებაა ბირჟებისა და ბანკების ევროპული დედაქალაქი მაინის ფრანკფურტი. საქართველოს საექსპორტო პროდუქციის მნიშვნელოვანი ნაწილი ჩვენს პატარა, ეკოლოგიურად დაბინძურებულ და კატასტროფის პირას მყოფ ქალაქებში იქმნება, მაგრამ შრომის კვალი ამ დასახლებებს საერთოდ არ ეტყობათ. გერმანელმა ავტორმა ჩვენთან დისკუსიის დროს სოფელში მცხოვრები ადამიანების ყოფაზეც მიანიშნა. შეიძლება ადამიანი მდიდარი იყოს, მაგრამ უამრავ სიკეთეზე არ მიუწვდებოდეს ხელი მხოლოდ იმიტომ, რომ ცენტრისგან მოშორებით ცხოვრობს.

სოციალურ სამართლიანობას ეკოლოგიური განზომილებაც აქვს. ყოველდღიურად მცირდება იმ ადამიანების რაოდენობა, რომელთაც სუფთა ჰაერისა და წყლის მიღების შესაძლებლობა აქვთ. სუფთა ჰაერისა და წყლის დეფიციტი მსოფლიოს არაერთ მრავალმილიონიან ქალაქსა თუ ქვეყანას აწუხებს. ეკოლოგიური კატასტროფა და გლობალური დათბობა უკანასკნელ ეტაპზე ადამიანებს ერთმანეთისაგან აღარ განარჩევს.

ჩვენ შეგვიძლია ვიმსჯელოთ სოციალური სამართლიანობის კულტურულ და გენდერულ ასპექტებზეც. ყურადღების მიღმა არ უნდა დაგვრჩეს ის გარემოება, რომ პლანეტის ყველა კუთხეში ერთი და იმავე სამუშაოს შესრულებისათვის, ერთი და იმავე კვალიფიკაციის ადამიანები განსხვავებულ ანაზღაურებას იმსახურებენ. როგორც წესი, კვალიფიციურ ქალებს ნაკლებს უხდიან.

კინომატოგრაფში კარგად ნამდვილად ვერ ვერკვევი. ჩემი და ხუმრობს, რომ ჯამში სამი კინო მაქვს ნანახი. რამდენიმე დღის წინ მეოთხე ფილმსაც ვუყურე. 2007 წელს გადაღებულ დრამას „თავისუფლების მწერლები“ ჰქვია. ფილმის მთავარი გმირი მასწავლებელია, რომელიც თავისი ლათინოსი, აფროამერიკელი, აზიელი, მუსლიმი სტუდენტების გაუსაძლისი მდგომარეობის გამოსწორებას ცდილობს. მისი მოსწავლეები ყოველდღიურად მხოლოდ იმიტომ გადიან ჯოჯოხეთურ გზას, რომ ისინი გაბატონებული კულტურის წარმომადგენლები არ არიან. ვფიქრობ, დოქტორმა შიკმა კულტურებს შორის უსამართლობის ხაზგასმის დროს სწორედ ჰილარი სუონქის მოსწავლეების ცხოვრების წესი იგულისხმა.

სულ ბოლოს, ევროპელმა ეკონომისტმა მთელი დასავლური საზოგადოება გააკრიტიკა. ის წუხს, რომ ჩვენ ყველანი ევროპაცენტრულად ვაზროვნებთ. ევროპაცენტრული აზროვნება ყველაფრის დასავლური პერსპექტივიდან განხილვას გულისხმობს. ჩვენ კარგად არ ვიცით რა უჭირთ „მესამე სამყაროს“ ქვეყნებს, რა ადარდებთ ახლო აღმოსავლეთში, რას მიიჩნევენ პირველხარისხოვან ამოცანად ლათინურ ამერიკაში, როგორი დღის წესრიგი აქვთ ავსტრალიელებს და ა.შ. ძალაუფლება გლობალურ ჩრდილოეთშია კონცენტრირებული, სამხრეთის ქვეყნები კი თამაშგარე მდგომარეობაში არიან აღმოჩენილნი, ისინი სათანადოდ დედამიწის მომავლის შესახებ მიმდინარე დისკუსიებშიც კი ვერ მონაწილეობენ. სოციალურ სამართლიანობას საერთაშორისო განზომილებაც აქვს.

მე რომ სამოქალაქო განათლების მასწავლებელი ვიყო, ჩემს მოსწავლეებთან ერთად აუცილებლად განვიხილავდი სოციალური სამართლიანობისა და მისი მრავალგანზომილებიანი შინაარსის საკითხს.