დღეს, საქართველოს სკოლებში უაღრესად პოპულარული და მოდური გახდა ტესტირებები. ბავშვებს ტესტებზე მუშაობას დაწყებითი კლასებიდან აჩვევენ, და ფიქრობენ რომ ამით მათ მომავალი ცხოვრებისთვის ამზადებენ, უვითარებენ უნარებს და ინტელექტუალურ შესაძლებლობებს. ხშირად, ხდება ისეც რომ სკოლა ტესტირების შედეგად განსაზღვრავს მასწავლებლის ავკარგიანობას, ბავშვის მიღწევებს და მის მიერ მასალის დაძლევას. ზოგ შემთხვევაში კი ტესტი ერთადერთი შეფასების ინსტრუმენტად გვევლინება. ამ ბოლო პერიოდში, კი განსაკუთრებით დაწყებით კლასებში, ოლიმპიადების ბუმმა სკოლაში ტესტირებას კიდევ უფრო მეტი მნიშვნელობა და დატვირთვა მიანიჭა. უამრავი მშობლისთვის და მასწავლებლისთვის ოლიმპიადაზე მიღებული ქულით ფასდება მოსწავლის ცოდნის დონე და მასწავლებლის მუშაობის ხარისხი. უნდა აღინიშნოს რომ ასე პოპულარული ოლიმპიადებზე გამოყენებული ტესტები, ხშირ შემთხვევაში შეუსაბამო და აცდენილია სასწავლო პროგრამას, მათ ორგანიზატორებს რომ ფინანსური სარგებელი აქვთ, ეს რა თქმა უნდა განსახილველი არ არის, ჩვეულებრივი ბიზნესია და წარმატებებსაც ვუსურვებ, მაგრამ უნდა ითქვას რომ ამ ყველაფრისგან ყველაზე მეტად ზიანდებიან, ისტრესებიან და ნერვიულობენ პატარები.
მოკლედ რომ ვთქვათ, ჩვენს სკოლებში დიიდი „ტესტირომანიაა“ გაჩაღებული: დიაგნოსტიკური, შემაჯამებელი, ყოველკვირეული, ყოველთვიური, სემესტრული და ასე შემდეგ, ამ ორმოტრიალში კი ყველაზე მეტ სტრესს ბავშვები იღებენ, რომლის დაძაბულობა და ნერვიულობაც ყველაზე უმნიშვნელო ხდება, ტესტირების შედეგებთან შედარებით.
ტესტირების დადებითი მხარე ისაა, რომ მოკლე დროში, რესურსების ნაკლები დანახარჯით მასწავლებელი დაახლოვებით იგებს მოსწავლის დონეს თუ შესაძლებლობებს, თუმცა ესეც პირობითია, რადგან შეუძლებელია მხოლოდ და მხოლოდ ტესტზე დაყრდნობით იმის თქმა, ესა თუ ის მოსწავლე როგორი ინტელექტის მატარებელია ან რა ცოდნას ფლობს. ასევე ტესტირება ბავშვებს კონცენტრაციას და ყურადღებას უვითარებთ (თუმცა არსებობს უამრავი სხვა მეტად სახალისო და სასარგებლო აქტივობები კონცენტრაციისთვის/ყურადღებისთვის), და განსაზღვრულ დროში მუშაობას ეჩვევიან. თუმცა აღნიშნული დადებითი თვისებები სულ არაფერია იმასთან შედარებით, რამდენი უარყოფითიც ახლავს ხშირ ტესტირებას, განსაკუთრებით კი დაწყებით კლასებში (ხაზი მინდა გავუსვა ხშირს, თორემ ტესტის ჩატარება მაგალითად ორ თვეში ერთხელ ნამდვილად შედეგიანი და სწორი იქნება).
- რა თქმა უნდა სტერსი, შიში, განცდა. ბავშვისთვის სკოლა უნდა იყოს ის ადგილი, სადაც თავს უსაფრთხოდ გრძნობს, უყვარს გარემო, მოსწონს, აინტერესებს, სიამოვნებს. ყოველკვირეული ტესტები კი მას მუდმივ სტრესის ქვეშ აყენებს, დაძაბული და შეშინებულია. ჩემი 9 წლის გოგონა, ხშირად აღნიშნავს, რომ ტესტებმა მას სკოლა შეაჯავრეს. ჩემს თვალწინ ცხადი ხდება როგორ ქრება სკოლის მიმართ აქამდე ძალიან პოზიტიური დამოკიდებულება, და მის ადგილს შიში, დაძაბულობა ნეგატიური ფიქრები და აზრები როგორ იკავებს.
- მასწავლებელმა იცის, რომ ხშირ შემთხვევაში ტესტირების შედეგი მის მუშაობის ხარისხს განსაზღვრავს. ამიტომ ან ცდილობს ტესტის შესწორებისას რაღაცეები მოიტყუოს/შეცვალოს ან დაბალი შედეგების შემთხევაში, მისი რისხვა ( საკუთარი თვითშეფასების დაბალი მაჩვენებელი) ისევ ბავშებს დაატეხოს თავზე: გაზრდილი დავალებებით თუ გადატვირთული საგაკვეთილო პროცესით. შეიძლება ითქვას, რომ ტესტირების შედეგები პირდაპირ მოქმედებს მასწავლებლების თვითშეფასებაზე, მოტივაციას და საკუთარი ძალების რწმენას ნელ-ნელა უკარგავს. მითუმეტეს, ამ ყველაფერს თუ ადმინისტრაციისგან საყვედურიც მოჰყვება. არადა პირიქით უნდა იყოს, მაღალი დონის სასწავლო პროცესის ყველაზე მნიშვნელოვანი, მთავარი ნაწილი მასწავლებლის მოტივაციაა. მოტივირებული მასწავლებლისთვის შეუძლებელი და დაუძლეველი არაფერია.
- ტესტიტრება არ იძლევა ინდივიდუალური, დიფერენცირებული მიდგომის საშუალებას. ის ყველას „ერთ ქვაბში ხარშავს“, განსხვავებით ბავშვის შესაძლებლობებისა. რა გვინდა ჩვენ? რისკენ მივისწრაფვით? რომ კლასში ყველა ერთნაირად მოაზროვნე და ერთნაირი შესაძლებლობების ბავშვები გვესხდნენ? ეს არის ჩვენი მიზანი? რომ ბავშვებში ინდივიდუალიზმი ჩავკლათ და მისი პიროვნება იმით განვსაზღვროთ ა შემოხაზა თუ ბ? როდესაც ყოველი ბავშვი ცალკე აღებული, უნიკალური სამყაროა, რომლის მსგავსი არ არსებობს. ისინი განსხვავდებიან ტემპით, აზროვნებით, სოციალური სტატუსით, გამოცდილებებით, შინაგანი ინტელექტით, გემოვნებით, გადაწყვეტილებების მიღების განსხვავებული გზებით, აღზრდით და სხვ. ამ ყველაფრის გათვალისწინებით კი მათთვის ერთნაირი ტესტის დადება, რბილად რომ ვთქვათ უსამართლობაა და შედეგიც მაინცდამაინც საინტერესო აღარ არის.
- ხშირი ტესტირება (განსაკუთრებით დაწყებით კლასებში) კლავს კრეატიულობას, შემოქმედებითობას. საქმე ის არის რომ ამ გამუდმებულ ტესტების რეჟიმში შეუძლებელია დრო სხვა რამეზე ფიქრისთვის დაგვრჩეს. ტესტებისთვის მზადება – შემდეგ ტესტი, ახლა სხვა საგანში, შემდეგ ისევ სხვა საგანი, მოკლედ ეს წრე-ბრუნვა არ წყდება და ბავშვებს ტესტირების მარწუხებში ვკეტავთ. იმ დროს, როდესაც მოზარდი ყალიბდება და ფორმირდება ერთი კარგი მოთხრობის წაკითხვა, დაფიქრება და გაანალიზება მისვთის უფრო შედეგიანია, ვიდრე კვირაში სამი ტესტის წერა.
- ამდაგვარ დაძაბულ სასწავლო გარემოში, მოსწავლეების ქვეცნობიერი გადადის ბრძოლის რეჟიმზე, რომ ტესტი არ ჩააგდოს, ოლიმპიადაზე კარგი შედეგი ჰქონდეს. ამ პირობებში, კი შეუძლებელია მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარება, რაც ამოსავალი წერტილი უნდა იყოს განათლებაში.
- ტესტირება არ იძლევა უკუკავშირის საშუალებას. ხშირად მოსწავლისთვის გაურკვეველია, რაში დაუშვა შეცდომა და როგორ გამოასწოროს.
- ტესტი ვერ აფასებს მოსწავლის შემოქმედებითობას, პირიქით ის ზღუდავს და ჩარჩოებში სვავს ამ უნარის გამოვლენას.
- ტესტის მზადებაში და მისი შედეგების გაანალიზებაში მოსწავლის დროის გარდა იხარჯება მასწავლებლის დროც. ნაცვლად იმისა, რომ მეტი დრო დაუთმონ სოციალურ კვლევებს, ხელოვნებას, ფიზიკურ განათლებას, ისტორიას, მეცნიერებებს, კვლევებს, დაკვირვებებს და სხვ.
- შეიძლება მოსწავლეს ჰქონდეს ღრმა ცოდნა ამათუიმ დისციპლინაში, მაგრამ ტესტირებაში დაბალი ქულა აიღოს, სხვადასხვა ფაქტორის გამო. თუ სხვა შემთხვევაში და სხვა პირობებში (კონკრეტული პროექტი, ხატვა, ძერწვა, დისკუსია) ამ მოსწავლეს ექნებოდა საშუალება საკუთარი შესაძლებლობების მაქსიმალური გამომჟღავნების.
- გამუდმებული დაბალი ქულები და დაბალი შეფასება (მიუხედავად იმისა, რომ დაწყებით კლასებში ქულებით არ ფასდება ბავშვი, ტესტირების შემთხვევაში მასწავლებლები ქულებით შეფასებას მაინც ვერ გაურბიან), მოსწავლეს შეცდომის დაშვების შიშს უნერგავს, თვითრწმენას უკარგავს, რაც მეტად სახიფათო და არასასურველია მისი შემდგომი ნორმალური განვითარებისთვის. ასევე ტესტის შედეგები, მასწავლებლისთვის ბავშვებს ჰყოფს „დამარცხებულებად“ და „გამარჯვებულებად“, ეს კი მათთვის იარლიყის მიწებების ტოლფასია, მასწავლებლის გონებაში მაინც.
- ყველაზე მნიშვნელოვანი კი ისაა, რომ დროის იმ მომენტს რომელსაც ბავშვი უთმობს ტესტირებას თუ მისთვის მზადებას, შეეძლო გამოეყენებინა, რაღაც უფრო მნიშვნელოვანის, ახლის და საინტერესოს შესაქმნელად. ვინ იცის, რამდენი იდეა ჩამქრალა, დროსი უკმარისობის მიზეზით (ისევ ჩემი შვილის მაგალითი უნდა მოვიყვანო: ადრე, როდესაც მას ტესტირებების და უამრავი დავალების სიმძიმე არ დააწვებოდა რჩებოდა თავისუფალი დრო, ხატავდა, ძერწავდა, ქმნიდა. მართლაც საოცრებებს და დაუჯერებელ არსებებს თუ ნივთებს. უკვე მეოთხე კლასში, აღმოჩნდა რომ ამ ყველაფრისთვის მას დრო თითქმის არ რჩება, ინგლისური, მათემატიკის თუ სხვა საგნების ტესტებმა, დავალებებმა შეიწირეს მისი ხელოვნებით და შექმნით დაინტერესება. ნელ-ნელა ვატყობ, როგორ ემსგავსება რობოტს და როგორი მექანიკური გახდა მისი ყოველი დღე. ისღა დაგვრჩენია ძველი ნამუშევრები დავათვალიეროთ, თავად კი დააყოლოს: ნეტავ, კიდევ მქონდეს დრო.)
და ბოლოს, დავასკვნათ რომ გამუდმებული ტესტირებების რეჟიმი ნამდვილ რობოტ ანდროიდებად გვაქცევს და იქნებ არც ტყუიან ის ფანტასტი მწერლები, ჩვენი დედამიწის მომავალი სწორედ მათ ხელში რომ წარმოუდგენიათ. იქნებ ეს ყველაფერი სწორედ იქიდან უნდა დაიწყოს, რომ 9 წლის ბავშვს თავისუფალი დრო წავართვათ. მთავარი ტესტია, შედეგია, ოლიმპიადაა.
რა ქნას მასწავლებელმა? ამ გაგანია ტესტებში რა გამოსავალი იპოვოს? უამრავი ალტერნატიული მეთოდი არსებობს, რომელიც ტესტს ცვლის და უკეთესი შედეგებიც აქვს, არა მხოლოდ რიცხვებში და შედეგებში, არამედ ბავშვის განვითარებაში და მისი მაღალი სააზროვნო უნარების ჩამოყალიბებისთვის. დისკუსია, პროექტები, პრეზენტაციები, კვლევები, სასკოლო გაზეთები, სპექტაკლები, დებატები, ექსკურსიები, ექსპერიმენტები, თავისუფალი წერა, წიგნების კეთება და უამრავი სხვა. მთავარია თითოეული მათგანი სწორად შევარჩიოთ, და არ უნდა დაგვავიწყდეს რომ ჩვენი ამოსავალი წერტილი მოსწავლის პოზიტიური დამოკიდებულება, მისი სილაღე, ინტერესი და ჩართულობის სურვილი უნდა იყოს. მთავარია შევქმნათ და არ დავიზეპიროთ, ვწეროთ და არ შემოვხაზოთ, ჩვენი სათქმელი გამოვხატოთ ნებისმიერი ფორმით – თუნდაც ეს დაფის წინ სპონტანურად დადგმული წარმოდგენა იყოს.
