ჯერ კიდევ 5 წლის წინ შოთა  არველაძემ ავტობიოგრაფიული წიგნი დაწერა, სადაც მისი საფეხბურთო და არამხოლოდ საფეხბურთო ცხოვრების დეტალებია აღწერილი. საკუთრივ ეს ფაქტი უკვე კარგი პრეცედენტია, იმისა, რომ მსოფლიოში არსებულ ტენდენციას ქართველებმაც შეიძლება ავუწყოთ ფეხი და ჩვენი წიგნის თაროები ასეთი ტიპის ქართული ლიტერატურით შეიძლება შეივსოს.

მსოფლიოში პრაქტიკულად არ დარჩა წარმატებული სპორტსმენი, რომელსაც ავტობიოგრაფიული წიგნი არ აქვს დაწერილი. ასეთ წიგნებს, როგორც წესი, ჟურნალისტები ან მწერლები წერენ სპორტსმენის მითითებითა და მოყოლილ ამბებზე დაყრდნობით, თუმცა არიან გამონაკლისი სპორტსმენები, რომლებიც თავად იღებენ ხელში კალამს (კლავიატურას). ყოფილა რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც წარმატებულ სპორტსმენს სამწერლო ნიჭიც კი აღმოჩენია. ამის მაგალითია ფრანც ბეკენბაუერი, რომელმაც თავად დაწერა ავტობიოგრაფიული წიგნი, სადაც ნათლად ჩანს, რომ ლეგენდარულ ფრანცს ბურთის კარგად გორების, მწვრთნელობისა და მაღალი დონის მენეჯერობის გარდა, სტრიქონების კოხტად გამოყვანაც შეძლებია. ეს ფაქტი, რა თქმა უნდა, ბეკენბაუერის გულშემატკივრებში განსაკუთრებულ მოწიწებასა და სიმპათიას ბადებს.

არ იფიქროთ, რომ ცუდად იქცევიან ის სპორტსმენები, რომლებიც სხვების დახმარებით წერენ საავტორო წიგნებს. ამ შემთხვევაში მკითხველი სულაც არ ზარალდება, რადგან, ვთქვათ, ერიკ კანტონას ავტობიოგრაფიული წიგნი იმის გამო, რომ რეალურად მავანი ინგლისელი ჟურნალისტის დაწერილია, ეს სულაც არ აკნინებს არც თავად კანტოს და არც მის წიგნს. კანტონა ფეხბურთელი იყო და სულაც არ მოეთხოვებოდა სამწერლო ნიჭი. შენ კი გულშემატკივარი, უბრალოდ უნდა დაჯდე, ჩართო ვიდეომასალა, სადაც კანტონა მოედანზე სასწაულებს სჩადის, წინ დაიდგა ერთი ბოკალი ლუდი და ნება-ნება ფურცლო კანტონასავე წიგნი.

ამა თუ იმ სპორტსმენის ხასიათის კარგი მხარეები თუ ნაკლოვანებები მათსავე ავტობიოგრაფიულ წიგნებშიც კარგად ჩანს. ასეთ რამეებში გამოცდილი კაცი წამსვე მიხვდება, რომელი სპორტსმენი არის თავმდაბალი და რომელია ზღვარგადასულად ამბიციური. ვინ ჰყვება სიმართლეს და ვინ ალამაზებს რეალურ ფაქტებს და მკითხველი წინაშე კეკლუცობს. ჩემთვის ძალიან დიდი სიურპრიზი იყო, როდესაც პელეს ავტობიოგრაფიული წიგნი – “მე პელე”, იმაზე მეტად გულახდილი აღმოჩნდა, ვიდრე ამას ზეამბიციური პელესაგან მოელოდა გულშემატკივარი. პელე თავისი ცხოვრების ისეთ დეტალებსაც კი იხსენებს, ბევრს სამოგობრო წრეში მოყოლაც კი რომ ეთაკილებოდა. მკითხველი, რა თქმა უნდა, ყველაზე მატად გულახდილობას აფასებს და მე ძალიან დიდი იმედი მაქვს, რომ შოთა არველაძის ავტობიოგრაფიული წიგნიც ასეთივე გულახდილი იქნება.

ქართულ ენაზე შექმნილი სპორტული თემატიკის წიგნები, სამწუხაროდ, არც ისე ბევრია, როგორიც, წესით, უნდა იყოს და როგორსაც ყველა ვისურვებდით. ბევრი ასეთი წიგნი სადღეგრძელოს ჰგავს და როდესაც კითხულობ, ისეთი განცდა გაქვს, რომ გაშლილ სუფრაზე ზიხარ და თამადა ილოცება. სწორედ ამიტომაც არის მნიშვნელოვანი, მშვენიერი თანამედროვე ტენდენციის პარალელურად, ქართველმა სპორტსმენებმაც (როგორც კარიერადასრულებულებმა, ასევე მოქმედმა სპორტსმენებმა) მოჰკიდონ ხელი ამ საქმეს და შეეცადონ ავტობიოგრაფიულ წიგნებზე მუშაობას.

დარწმუნებული ვარ, რომ კარგად დაწერილი ქართულ ავტობიოგრაფიულ სპორტულ წიგნებს წარმატება აუცილებლად ხვდებათ წილად და არც მკითხველი მოაკლდებათ. ყველაფერთან ერთად, ეს სპორტსმენებისთვის დამატებით ფინანსურ შემოსავლებსაც ნიშნავს, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუკი წიგნები სხვა ენებზეც ითარგმნება და იმ ქვეყნებში გაიყიდება, სადაც ეს ქართველი სპორტსმენები სხვადასხვა დროს გამოდიოდნენ.

ქართველი მკითხველების გარდა, აბა რომელი „სიტის” ქომაგი (და არამხოლოდ) არ იყიდის გიორგი ქინქლაძის წიგნს და რომელი მილანელი დაინანებს ფულს კალაძის დაწერილი წიგნის შესაძენად? ასეთივე წარმატება შეიძლება ხვდეს წილად სხვა ქართველი სპორტსმენების წიგნებსაც. ასე რომ, შოთა არველაძის ავტობიოგრაფიული წიგნი შესაძლოა იმ ტენდენციის შემქმნელი გახდეს, რომელიც ქართული სპორტული თემატიკის ავტობიოგრაფიული წიგნების პოპულარიზაციას გამოიწვევს. არადა, ყველა ხედავთ, რომ ეს სფერო ნამდვილად ასათვისებელია.

მზიან ამინდებში დახურულ სივრცეში მშვიდად ჯდომა დღემდე მიჭირს. გაზაფხულის პირველი თბილი დღეები დადგება თუ არა, მინდა, კამერა მხარზე გადავიკიდო და დაღამებამდე ვიარო ნაცნობ და უცნობ ქუჩებში, დავაკვირდე ურბანულ პროცესებს, ვიკითხო კედლებზე მიწერილი ფრაზები, გამოვიცნო, როგორ ცხოვრობენ ამა თუ იმ უბანში ადამიანები, ისეთ ადგილებში დავლიო ყავა, სადაც არასოდეს ვყოფილვარ, გზად რამე საყურადღებო თუ შემხვდა, გადავიღო, მერე სასიამოვნოდ დაღლილი დავბრუნდე შინ და შესაძლოა, მომდევნო დღეებში დახურულ სივრცეში მშვიდადაც კი ვიმუშაო, სანამ ისევ არ „გავიჭრები ველად“.

გაზაფხულის მზიანი დღეები კარგი საშუალებაა არაფორმალური განათლების სხვადასხვა მეთოდის გამოსაყენებლად. ბავშვებს გარეთ ყოფნა უხარიათ და მზად არიან, ახალი რამეები გააკეთონ. მასწავლებელიც კმაყოფილია – მოსწავლეები მეტი ყურადღებით უსმენენ და ცდილობენ, კარგად შეასრულონ სახალისო დავალება. მაშ ასე, რამდენიმე იდეა თბილ ამინდებში კლასგარეშე შემეცნებითი აქტივობებისთვის.

1. ჩანახატები საჯარო სივრცეში (Urban sketching) მთელ მსოფლიოში პოპულარული სახელოვნებო მიმდინარეობაა და მიზნად ისახავს, საზოგადოებას ამა თუ იმ ადგილისთვის, შენობისა თუ პრობლემისთვის მიაქცევინოს ყურადღება. თქვენ შეგიძლიათ, ეს გარემოს უკეთ შესასწავლად გამოიყენოთ. ჩანახატების გასაკეთებლად ხატვის კარგად განვითარებული უნარები არ არის აუცილებელი – მთავარია, გონება კონკრეტული სივრცის უკეთ აღქმაში გავარჯიშდეს და მისდამი უფრო ახლობლური დამოკიდებულება ჩამოუყალიბდეს. შეგიძლიათ, აარჩიოთ მახლობლად მდებარე საინტერესო არქიტექტურის მქონე ნაგებობა, ღია საჯარო სივრცე, მაგალითად, პარკი, სკვერი, ბაზარი, ტრანსპორტი ან სულაც მდინარის სანაპირო და განსაზღვრული დროის განმავლობაში გარემოს ფურცლებზე ფანქრებით გადატანა სცადოთ. მეტი ინტერაქციისთვის შეიძლება იმავე ადგილას ჩანახატების სახელდახელო გამოფენაც მოაწყოთ და ნამუშევრები იქ მცხოვრებლებს ან მომუშავეებს გაუზიაროთ.

ჩანახატების კეთება, გარდა იმისა, რომ სახალისოა და ერთგვარ არტთერაპიადაც შეიძლება გამოვიყენოთ, სივრცეზე დაკვირვების საშუალებას მისცემს თანამედროვე ბავშვებს, რომლებიც მიჩვეულები არიან ფოტოკამერით სასურველი კადრის სწრაფად დაფიქსირებას და რაც უფრო იჭრება მათ ცხოვრებაში ტექნოლოგიები, მით უფრო უჭირთ ერთ რამეზე ხანგრძლივად კონცენტრაცია.

ურბან სკეტჩერების გლობალური ქსელის ნამუშევრები შეგიძლიათ ნახოთ ვებგვერდზე https://www.urbansketchers.org/, თავად პროცესის უკეთ გასაცნობად კი youtube-ზე მრავალი სასწავლო ვიდეოა განთავსებული.

2. შეხედე გარემოს ჟურნალისტის თვალით, მოყევი ამბებს. სკოლის პერიოდში ჟურნალისტობა არაერთი ბავშვისთვის სასურველი პროფესიაა, მაგრამ ცოტას თუ აქვს წარმოდგენა იმაზე, როგორ იქმნება ახალი ამბები, როგორ უნდა მოჰყვე ისტორიებს, როგორ დაწურო ინფორმაცია და გამოარჩიო მასში მთავარი, სად უნდა ჩანდეს ავტორი და სად – მოქმედი პირი. ამის ცოდნა, რასაკვირველია, სკოლის მოსწავლეებს არც მოეთხოვებათ, მაგრამ სხვადასხვა პროფესიაში თავის მოსინჯვა ნებისმიერ ასაკში შეიძლება. პროფესიის არჩევამდე სხვადასხვა ტიპის გამოცდილების მიღება განსაკუთრებით სასარგებლოა. გარე გაკვეთილის დრო შეგიძლიათ გამოიყენოთ იმისთვის, რომ მოსწავლეებმა აარჩიონ თემა, რომელსაც გააშუქებდნენ, ჟურნალისტები რომ ყოფილიყვნენ და დაწერონ სტატია ან გადაიღონ ვიდეო ტელეფონით. ჟურნალისტური ექსპერიმენტებისთვის შეიძლება იმავე სივრცის გამოყენება, რომელიც ჩანახატებისთვის აირჩიეთ. ვიზუალური მასალა და ტექსტი ერთმანეთის შემავსებლებადაც კი შეიძლება გამოდგეს. აქტივობა მეტად ეფექტური იქნება უფროსკლასელებისთვის, რომლებიც შეიძლება 2-3–კაციან ჯგუფებად დაიყონ და სხვადასხვა სივრცეში სხვადასხვა თემაზე იმუშაონ.
3. მახლობელი ტერიტორიების ალტერნატიული რუკების შედგენა. წინა წერილში უკვე ვისაუბრე ექსკურსიების ალტერნატიულ მარშუტებზე და რამდენიმე ადგილი შემოგთავაზეთ, მაგრამ არანაკლებ სახალისო საქმიანობაა იმაზე დაფიქრება, რა არის შენს მახლობლად ღირსშესანიშნავი და სანახავი, რასაც მეგობარს, სტუმარს, დაინტერესებულ ადამიანს აჩვენებდი. არ არის აუცილებელი, რუკაზე მხოლოდ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები მოხვდეს. რაც უფრო პერსონალიზებულია ალტერნატიული რუკა, მით უფრო საინტერესოა იგი. პერსონალური რუკა ერთგვარად საკუთარ თავში მოგზაურობის ამსახველი დოკუმენტიცაა. ასე რომ, სთხოვეთ მოსწავლეებს, დაიტანონ რუკებზე მინდვრები ფეხბურთის სათამაშოდ, ადგილები “შატალოსთვის”, ყოფილი “შტაბები”, სადაც ოჯახის წევრებს ემალებოდნენ, როცა მარტო ყოფნა სურდათ, გზა, რომლითაც შეიძლება მიხვიდე უახლოეს მეგობართან, სკოლაში ან ბებია-ბაბუასთან, ქუჩა, რომელსაც მიჰყავხარ სანაყინესთან, სათამაშოების ან ტკბილეულის მაღაზიასთან. თამაშისთვის შეგიძლიათ რამდენიმე ფორმა მოიფიქროთ. მაგალითად, უფროსკლასელებს Google Map-ზე გადაატანინოთ თავიანთი ნამუშევრები, უმცროსკლასელებს კი აჩვენოთ ცნობილი ნაწარმოებების ილუსტრაციებად გამოყენებული რუკები (მაგ., ვინი ფუჰისა) და იმ ადგილის დახატვა სთხოვოთ, რომელიც ყველაზე მეტად უყვართ, ისე, რომ მონიშნონ ნახატზე გზები, მდინარეები და საყურადღებო ნაგებობები.

„ერთი საქმეა – წიგნის დაწერა – წიგნის შექმნა, მეორე კი (და უმთავრესი ჩვენს დროში) იმ წიგნის ხალხში გატანა. გაძღოლა უნდა წიგნს. წიგნი სულიერ არსებად უნდა აქციო. წიგნი რომ ფეხის ადგმას იწყებს, სანამდე თვით ივლიდეს, ის შენ უნდა წაიყვანო, გაუძღვე შემდეგში წინ, დიდის თვალყურის დევნებით, რომ ის არ წაიქცეს, როგორც ეს ემართება ახლად ფეხადგმულ ბავშვს. დიდი სიფრთხილეა საჭირო, დიდი გულმოდგინება. დიდი ყურადღება. აქ მარტო ავტორი ვერას გახდება: საჭიროა ყურადღება ორგანიზებული მასსისა, თვით იმ მასის, ვისთვისაც შექმნილია თვით ის წიგნი.“ – წერდა გალაკტიონი 1949 წელს თავის დღიურში.

მართალია ამ ჩანაწერიდან უკვე ნახევარ საუკუნეზე მეტი გავიდა, მაგრამ ის დღესაც აქტუალურია. დიდი პოეტი თურმე ჯერ კიდევ როდის გრძნობდა წიგნის პოპულარიზაციის საჭიროებას. ახლა კი, PR-ის ეპოქაში, კიდევ უფრო მნიშვნელოვნად მოჩანს მისი სიტყვები.

წიგნი საქართველოში წელიწადში მინიმუმ ერთ დღეს ყურადღების ცენტრში ექცევა: ყოველწლიურად ლიტერატორები, გამომცემლები, მთარგმნელები, ბიბლიოთეკარები და ავტორები 23 აპრილს, წიგნისა და საავტორო უფლებების დაცვის დღეს, მკითხველთან ერთად საზეიმოდ აღნიშნავენ. თუმცა ამა თუ იმ საკითხზე ცნობიერების ამაღლებას, როგორც წესი, გრძელვადიანი კამპანია სჭირდება. განათლების დონის საერთაშორისო კვლევების სავალალო შედეგების პარალელურად სასიხარულოა, რომ ჩვენს ქვეყანაში არსებობენ ადამიანები თუ ჯგუფები, რომლებიც ხშირად უანგაროდაც კი ემსახურებიან წიგნიერების გავრცელების საქმეს, წიგნის პოპულარიზაციას მთელი წლის განმავლობაში. რამდენიმე მათგანზე მინდა მოგითხროთ.

ჯილდო – „წიგნის ქომაგი“

საქართველოს წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციამ წელს, თებერვალში, უკვე მეორედ აღნიშნა „წიგნის საჯაროდ კითხვის მსოფლიო დღე“, რომელიც საზეიმო ღონისძიებით დასრულდა. დღის ბოლოს, ტრადიციულად, ერთ გამორჩეულ ადამიანს აჯილდოვებენ. მას, ვინც მთელი წლის განმავლობაში კითხვას, წიგნსა და ლიტერატურას განსაკუთრებულ პოპულარიზაციას უწევდა. სპეციალური პრიზი და „წიგნის ქომაგის“ ტიტული შარშან ლევან ბერძენიშვილს გადაეცა, წელს კი – „ფორმულა კრეატივს“ (ქეთი დევდარიანს და დავით გაბუნიას). საქმე ისაა, რომ ლევან ბერძენიშვილმა 2015 წელს წიგნიერებისა თუ მსოფლიო ლიტერატურის შესახებ სხვადასხვა სივრცეში ათობით საჯარო ლექცია ჩაატარა, ჩაწერა 50 რადიოგადაცემა სხვადასხვა ლიტერატურულ მიმდინარეობასა და ტენდენციაზე, კონკრეტულ ნაწარმოებებსა თუ წიგნთან დაკავშირებულ საინტერესო მოვლენებზე. რაც შეეხება წლევანდელ „წიგნის ქომაგს“, მისი დაჯილდოების მიზეზი ორგანიზატორებმა ასე განმარტეს: „ერთ-ერთ ყველაზე პოპულარულ სატელევიზიო სერიალში, საუკეთესო საეთერო დროს, მთელი სეზონის მანძილზე წიგნის სრულიად შეგნებული და წინასწარგამიზნული უსასყიდლო რეკლამისთვის; იმისთვის, რომ სერიალის ერთ-ერთი მთავარი პერსონაჟის, თინეიჯერი გოგონას მთავარი მახასიათებელია წიგნის კითხვის სიყვარული, იმისთვის, რომ მას ქართველ თინეიჯერებში უამრავი მიმბაძველი გამოუჩნდა. იმისთვის, რომ სერიალში, მისი სცენარიდან გამომდინარე, ფართოდ ხდებოდა მწერლებისა და საგამომცემლო საქმიანობის პოპულარიზაცია“.

აქცია – „ჩვენ გვიყვარს წიგნები“

ნებისმიერი კამპანიისთვის მნიშვნელოვანია, რომ საზოგადოებას ამა თუ იმ ქმედებისკენ ცნობილი, ხალხისთვის პატივსაცემი ადამიანი მოუწოდებდეს. რამდენიმე თაობის წახალისება, წიგნის კითხვისკენ მიმართვა, ფოტოხელოვანმა გოგა ჩანადირმა ორიგინალური ფორმით მოახერხა. ის სოციალურ ქსელში მუდმივად აქვეყნებს წიგნთან დაკავშირებულ ფოტოებს. სახლსა თუ ქუჩაში კითხვით გართული მოქალაქეები, წიგნის ორიგინალური თაროები, მცირეწლოვანი ბავშვებისა თუ სკოლის მოსწავლეების  წიგნთან ურთიერთობა და კითხვის პროცესი – ეს არასრული ჩამონათვალია ფოტოკადრებისა, რომელიც წიგნის კონკურენტად მიჩნეულ სივრცეში – ინტერნეტში მისი წყალობით მუდმივად ტრიალებს. აქციას შეგიძლიათ ამ ჰეშთეგით შეუერთდეთ: #ჩვენგვიყვარსწიგნები.

ფოტოკამპანიის საშუალებით გოგა ჩანადირმა უამრავი თანამოაზრე შემოიკრიბა, დააარსა მკითხველთა კლუბი „ნაგერალა“, აწყობს შეხვედრებს სხვადასხვა სივრცეში და ბავშვებს წიგნებს უკითხავს.

პროექტი „ეკვილიბრიუმი“

უკვე სამი წელია, რაც საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის ორგანიზებით სოფლის ბიბლიოთეკები და სკოლები წიგნებითა და კომპიუტერებით მარაგდება. „წიგნი და ინტერნეტი ყველა სოფელს“ – ამ სლოგანმა უამრავი ადამიანი გააერთიანა და პროექტი სახალხო-საგანმანათლებლო მოძრაობად აქცია. მასში ჩართული არიან რიგითი მოქალაქეები, ბიზნესმენები, ხელოვანები. საქველმოქმედო გამოფენა-გაყიდვების გზით შესყიდული თუ შემოწირულობებით შეგროვილი წიგნები ეროვნულ ბიბლიოთეკაში იყრის თავს, საიდანაც არა მხოლლოდ საქართველოს რეგიონებში, არამედ უცხოეთშიც ნაწილდება. პროექტი უკვე დაეხმარა 700-ზე მეტ სოფელს საქართველოში და 31 ქალაქს უცხოეთში ბიბლიოთეკების წიგნადი ფონდის განახლებაში, ახალი ბიბლიოთეკის, სამკითხველოსა თუ ქართული წიგნის კუთხის გახსნაში, რომელიც, როგორც წესი, კომპიუტერებითაცაა ხოლმე აღჭურვილი.

„ეკვილიბრიუმი – განახლებული სოფლის ბიბლიოთეკები“ რეგიონების განვითარებისათვის უდავოდ მნიშვნელოვანი საგანმანათლებლო პროექტია და ის სამართლიანად გახდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის მიერ დაწესებული ჯილდოს – „წლის საუკეთესო“ – მფლობელი ნომინაციაში – „2015 წლის ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა განათლებაში“.

საუბრები ესმა ონიანზე

ქომაგობა სუბიექტური რამაა. სიყვარულისა და გულშემატკივრობის ფორმაც მრავალგვარი არსებობს. მსახიობ ნინო კასრაძის იმპროვიზებული საღამოების ციკლი ერთ შემოქმედს უკავშირდება, თუმცა თამამად შეგვიძლია მივიჩნიოთ ზოგადად წიგნისა და ხელოვნების პოპულარიზაციად რეგიონებში. პროექტი მიზნად ისახავს საზოგადოებისათვის პოეტისა და მხატვრის – ესმა ონიანის შემოქმედების უკეთ გაცნობის მიზნით თვეში ერთი საღამოს ჩატარებას. ნინო კასრაძე მაყურებელს ერთგვარ მონოსპექტაკლს სთავაზობს, სადაც რეჟისორიც თავადაა და მსახიობიც. ესმა ონიანის (1938-1999) პოეზიის, ესეისტიკისა და მხატვრობის შესახებ საუბრისას ის ხატავს ეპოქას, ავლებს პარალელებს სხვადასხვა მხატვრულ ნაწარმოებთან და ხშირად იმპროვიზაციასაც მიმართავს. ეს საუბრები თეატრისა და მწერლობის ერთიანობის საუკეთესო ნიმუშია და უკვე პოპულარობითაც სარგებლობს. პროექტი, რომლის ინიციატორი და ორგანიზატორი ნინო კასრაძესთან ერთად გამომცემლობა „არტანუჯიცაა“, 2016 წლის შემოდგომაზე დაიწყო და უკვე ხუთ ქალაქსა და დაბაში ჩატარდა. ციკლში ჩაერთო არაერთი საჯარო სივრცე (წიგნის მაღაზია, ბიბლიოთეკა, თეატრი) თბილისში, ხაშურში, ზუგდიდში, თიანეთსა და თელავში და მასზე დასწრება ყოველთვის თავისუფალია.

***

საბედნიეროდ, საქართველოში კიდევ მრავალი ადამიანი და ორგანიზაცია იღვწის წიგნიერებისათვის. გამომცემლობები, უნივერსიტეტები, ბიბლიოთეკები სისტემატიურად მართავენ სხვადასხვა ტიპის საჯარო ლექციებს, წიგნის წარდგინებებსა თუ შეხვედრებს ავტორებთან. ეს მათი პირდაპირი მოვალეობაა. მაგრამ ახალგაზრდული ინიციატივები თუ ცნობილი ადამიანების უანგარო წვლილი წიგნის პოპულარიზაციის საქმეში უდავოდ დასაფასებელია. იმედი მაქვს, სხვა აქტივისტებზე სხვა დროს კიდევ მოგითხრობთ.

ბესი ისევე მღეროდა საკუთარ ცხოვრებაზე, როგორც სხვები ავტობიოგრაფიას წერენ.

ამბობენ ხოლმე, რომ ამა თუ იმ ხელოვანის შემოქმედება უმეტესად ავტობიოგრაფიულია. ბესისთან მიმართებით ეს სიტყვები განსაკუთრებით სამართლიანია.

XX საუკუნის 20-იანი წლების დასაწყისში ამერიკის შეერთებული შტატების სამხრეთსა და სამხრეთ-აღმოსავლეთში ბესი სმითი უფრო და უფრო იხვეჭდა სახელს როგორც ბლუზის ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული შემსრულებელი, თუმცა საყოველთაო აღიარებამდე, „ბლუზის დედოფლობამდე“, ჯერ კიდევ შორი იყო. ბესი ბლუზის ბუმის დასაწყისში გამოჩნდა, როდესაც ამ ჟანრის მომღერლებზე ნამდვილი ნადირობა იყო გამოცხადებული. ძალზე იშვიათი გახლდათ შემთხვევა, როდესაც აფროამერიკელების მიერ გაღმერთებული შავკანიანი „ვარსკვლავი“ თეთრებს შორისაც უსაზღვრო პოპულარობით სარგებლობდა.

ტრამპლინი

სტუდია „კოლამბია რეკორდსის“ დირექტორმა ფრენკ უოკერმა, რომელმაც შემთხვევით მოისმინა ბესის სიმღერა, ახალორლეანელ კომპოზიტორს მისი პოვნა და ნიუ-იორკში ჩაყვანა სთხოვა. უოკერმა იგრძნო, რომ ბესის გულწრფელი ნამღერი მსმენელს აუცილებლად ააღელვებდა და არც შემცდარა – ბესის მიერ შესრულებულ ბლუზს ხომ არასოდეს ახლდა თან ყალბი პათეტიკა და გადაჭარბებული სენტიმენტალურობა.

ბესი სმითის პირველი ჩანაწერი 1923 წლის 17 თებერვალს გაკეთდა. წარმატება გრანდიოზული იყო – 6 თვის განმავლობაში არნახული რაოდენობის (მილიონამდე) ფირფიტა გაიყიდა, რამაც ბესი უმალ აქცია ვარსკვლავად. ახალგაზრდა ქალმა მასწავლებელს – მა რეინს მიბაძა და საკუთარი შოუთი გასტროლები გამართა ნიუ-იორკში, ჩიკაგოში, ბოსტონში, ფილადელფიასა და ამერიკის სხვა ქალაქებში.

ბესი სმითმა დიდების მწვერვალს იმ წლებში მიაღწია, როდესაც ფეხს იდგამდა შავკანიანების შოუბიზნესი. ეს იყო „მუსიკალური მატარებლების“, სპილენძის ჩასაბერი საკრავების, არ-დეკოს სტილის კაბებისა და კლაქსონიანი ავტომობილების ხანა.

ხელწერა

ბესი სმითის ბლუზი ტანჯული ადამიანის სულის სიღრმიდან ამოსული წუხილია. გარეგნულად უხეში მომღერლის ხმაში სცენაზეც და მის მიღმაც ფარული სევდა გამოსჭვიოდა. მასში ერთსა და იმავე დროს ისმოდა ძალა და სინაზე. სცენაზე ბესი, ჩვეულებრივ, ნელი ნაბიჯით გამოდიოდა, კიდეს უახლოვდებოდა და ფორტეპიანოს, დასარტყამი საკრავებისა და სპილენძის სურდინიანი საყვირის თანხლებით იწყებდა სიმღერას.

ბლუზის დედოფალი მსმენელებს გასაგებ და ნაცნობ ენაზე ესაუბრებოდა, ენაზე, რომელიც უშუალო და გულღია, ხანდახან – დაუხვეწავი და უხეში, მაგრამ ყოველთვის მგრძნობიარე იყო. მსმენელებს მომღერლის სიმბოლოები და ალეგორიები კარგად ესმოდათ. იმედი და სასოწარკვეთილება, სიხარული და ნაღველი, რომლებზეც ჰყვებოდა ბესი, მათთვის ისეთივე ახლობელი იყო, როგორიც დღისა და ღამის მონაცვლეობა.

საკუთარი სარკინიგზო ვაგონი

ბესიმ კარიერა ზანგების ჯურღმულებსა და მიყრუებულ სოფლებში დაიწყო, მისი დიდების პიკზე კი მაღალი წრის აღფრთოვანებულ წარმომადგენლებს საკონცერტო დარბაზები ვეღარ იტევდა.

როგორც ჭეშმარიტი ვარსკვლავი, ბესი გასტროლებზე საკუთარი სარკინიგზო ვაგონით დადიოდა. ეს იმიტომ, რომ შავკანიანებს არც ერთ პირველ კლასის ვაგონში არ უშვებდნენ.

ვაგონზე, ალბათ, ყველას გაგახსენდათ გლენ მილერის ჯაზორკესტრის მიერ შესრულებული „ჩატანუგა ჩუ-ჩუ“, რომელშიც საკრავები ოსტატურად გამოსცემენ მატარებლის ხმაურსა და საყვირის ხმებს.

ხასიათი

ბესი რთული პიროვნება იყო, თუმცა რბილი, გულითადი, მეგობრული და სიყვარულით სავსე. ცნობილია, რომ ნიუ-იორკში სახლი იმისთვის შეიძინა, რათა მის ღარიბ მეგობრებს ერთ ჭერქვეშ ცხოვრება შესძლებოდათ.

რეპერტუარი

ბესი სმითმა დიდი მუსიკალური მემკვიდრეობა დატოვა. კონტრალტოს ძლიერი ხმითა და ვნებით აღსავსე მანერით შესრულებული მისი ჩანაწერები შეგვიძლია სხვადასხვა ჟანრს მივაკუთვნოთ – ვოდევილიდან ბლუზამდე. ბესის ყოველი ჩანაწერი საყურადღებოა, მაგრამ ბლუზის ღრმად წვდომისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ლუი არმსტრონგსა და ჯონ სმითთან ერთად შესრულებული ნამუშევრები. ალბათ, არ არის გასაკვირი, რომ ამგვარ ვარსკვლავურ შემადგენლობაშიც კი ბესი მსმენელთა ყურადღების ეპიცენტრში ექცეოდა, თუმცა ისიც სათქმელია, რომ ლუი არმსტრონგთან ერთად ჩაწერილმა სიმღერებმა საბოლოოდ გაამყარა ბესის როგორც იმ დროის ბლუზის საუკეთესო შემსრულებლის სტატუსი.

გავლენა

მუსიკალურ სამყაროზე ბესი სმითს განუზომელი გავლენა ჰქონდა. მას უამრავი მომღერალი ბაძავდა. ბლუზის შემსრულებელთა შემდგომი თაობებიც კი დედოფლის შემოქმედებით საზრდოობდნენ. მასთან სტილისტიკური კავშირი თითქმის ყველა ვოკალისტს ჰქონდა.

ლუი არმსტრონგი, რომელიც კარიერის დასაწყისში ბესის აკომპანირებას უწევდა, ამბობდა: „ბესის მანერა ყოველთვის მაღელვებდა. ხმაში არსებული უჩინარი ნოტების წყალობით მას იმგვარი ფრაზირება შეეძლო, როგორსაც ბლუზის ვერც ერთი მომღერალი ვერ ახერხებდა. ბესი ღრმად გრძნობდა ყოველივეს, რასაც მღეროდა. სიმღერაში მის მიერ ჩაქსოვილი გულწრფელობა მსმენელებს ნამდვილ აღმაფრენას ჰგვრიდა“.

გოსპელის დედოფლად აღიარებული მაჰალია ჯექსონი, რომლის ვოკალური სტილი (და არა რეპერტუარი) ბესის მოგვაგონებს, იხსენებს, როგორ იპარებოდა ხოლმე შინიდან, რომ ბესისთვის, რომელიც ახალი ორლეანის თეატრში მღეროდა, ქუჩიდან მაინც მოესმინა. მიუხედავად იმისა, რომ მაჰალიას ბლუზი არასოდეს შეუსრულებია, მასზე ბესი სმითის გავლენა უდიდესი იყო.

ამბობენ, რომ ბლუზის ვარსკვლავი ბილი ჰოლიდეი ახალგაზრდობაში მხოლოდ იმისთვის მუშაობდა ბალტიმორის სამეძავო სახლში, რომ იქ ფონოგრაფზე ბესის ფირფიტებისთვის მოესმინა.

მიმბაძველთა სიმრავლის მიუხედავად, ბესის გამეორება ვერავინ შეძლო. მასთან მუშაობას ისეთი მუსიკოსებიც კი დიდ პატივად მიიჩნევდნენ, როგორებიც იყვნენ ლუი არმსტრონგი, ფლეტჩერ ჰენდერსონი, კოულმენ ჰოკინსი, ბენი გუდმენი, ჩუ ბერი.

დაღმასვლა

20-იანი წლების ბოლოს ეკონომიკურმა კრიზისმა მთელი ამერიკა შეძრა და შოუბიზნესსაც დააჩნია კვალი. ამ პერიოდში ცვლილებას განიცდიდა მუსიკალური მოდა. ახალშემოჭრილი სვინგის გამო ბლუზის მიმართ ინტერესი თანდათან ცხრებოდა. სვინგის ეპოქასთან შეგუება ბესის არ გამოუვიდა და მისმა დიდებამაც გაუფერულება იწყო.

ბესის კარიერის დასრულებას სპირტიანი სასმელებისადმი ლტოლვამაც შეუწყო ხელი. 1928-1929 წლებში მომღერალი ერთადერთხელ გამოჩნდა ეკრანზე.

ბესის მხოლოდ მისი ნიჭის ყველაზე ერთგული თაყვანისმცემლები შემორჩნენ. 30-იანი წლების დასაწყისში ის უკვე აღარ გამოდიოდა ნიუიორკის, ჩიკაგოსა და ფილადელფიის დიდ საკონცერტო დარბაზებში – კვლავ სამხრეთის მტვრიან გზებზე, ერთი ქალაქიდან მეორეში ხეტიალი უწევდა.

წლები გადიოდა, იცვლებოდა როგორც შავკანიანების, ისე თეთრკანიანთა გემოვნება. ქალაქების აფროამერიკელი მოსახლეობა უფრო და უფრო შორდებოდა მშობლიურ ფოლკლორს – ბლუზის მასაზრდოებელ წყაროს. მას სწრაფი და ვირტუოზული მუსიკა სწყუროდა. შესაბამისად, ავანსცენაზე დიდი ჯაზორკესტრები (ბიგ ბენდები) გამოვიდნენ. სვინგი უფრო და უფრო სწრაფი ნაბიჯით მიიწევდა წინ. თუმცა საზოგადოებას ბესის სიყვარული არ განელებია, მის ბლუზს მოდისგან დამოუკიდებლადაც უსმენდნენ. სადაც არ უნდა გამოსულიყო, კონცერტები ყველგან ანშლაგით მიმდინარეობდა.

ბესის უკანასკნელი ჩანაწერი 1933 წლით თარიღდება. ეს თითქოს წარსულისადმი გაღებული უკანასკნელი ხარკი იყო.

ავტოკატასტროფა

ბესი სმითი 43 წლისა გარდაიცვალა საავტომობილო კატასტროფაში მიღებული უმძიმესი ტრავმების შედეგად. უბედური შემთხვევის მიზეზთა შესახებ არაერთი ურთიერთსაწინააღმდეგო აზრი არსებობს. ბევრი ამას რასიზმის პრობლემებთსაც უკავშირებს.

ჯაზის თანამედროვე მკვლევართა უმეტესობა, მათ შორის – კრის ალბერტსონი, ბესი სმითის დაღუპვის ასეთ ვერსიას გვთავაზობს: ავტოკატასტროფა მიყრუებულ სოფელში მოხდა და უახლოეს საავადმყოფოში ბესის გადასაყვანად ტრანსპორტი ვერ გამოიძებნა. მძიმედ დაშავებულმა ბლუზის დედოფალმა მოულოდნელად დატოვა სამყარო.

ბესი სმითის საფლავის ქვაზე წარწერა გვაუწყებს: „ბლუზის უდიდესი მომღერალი ამქვეყნად, რომელიც სიმღერას არასდროს შეწყვეტს“.

ჩატანუგას ღარიბ კვარტალში გაზრდილი პატარა გოგო ამერიკის ერთ-ერთ უდიდეს მომღერლად დარჩა ისტორიას. მისი სახელი ბლუზისა და როკ-ენ-როლის დიდების დარბაზშია აღბეჭდილი, ხოლო სამი გამორჩეული სიმღერა „გრემის“ დიდების დარბაზში იკავებს კუთვნილ ადგილს. 2002 წელს ბესი სმითის „Downhearted Blues“-ის ჩანაწერი აშშ-ს კონგრესის ნაციონალურ ბიბლიოთეკაში შევიდა როგორც ამერიკისა და მსოფლიოს კულტურული საგანძურის ნაწილი.

https://www.youtube.com/watch?v=go6TiLIeVZA

ეზოპეს ბიოგრაფიას თუ გადავხედავთ, ერთი საინტერესო ფაქტი მოგვხვდება თვალში. ცოტა უფრო შორიდან რომ დავიწყოთ, იმდროინდელ რომსა და საბერძნეთში რიტორიკა ძალიან პოპულარული იყო. ქვეყნების მეთაურებმა უამრავი ხალხის სისხლის ფასად მძლავრი სახელმწიფოები შექმნეს და დიდგვაროვან მოქალაქებს განცხრომით ცხოვრების საშუალება მისცეს, თუმცა უდრტვინველი ცხოვრება მოსაწყენი აღმოჩნდა და ვინაიდან ეს, როგორც საკუთარ თავს უწოდებდნენ, პატიოსანი მოქალაქენი განათლებულებიც ბრძანდებოდნენ, ვისაც გონება უჭრიდა – ფილოსოფიას მიჰყო ხელი, ვინც მუზას შეუამხანაგდა – ლექსებისა და პოემების, პიესებისა და სიმღერების თხზვით იკლავდა ხვაშიადს. თუ ნიჭთან ერთად საჭრეთელიც მოსდევდათ – მთელ დღეს ხარაჩოებზე ატარებდნენ და ხშირად ისეთ შედევრებს ქმნიდნენ, დღესაც რომ აოცებს მნახველს… მოკლედ, ჭკუა-გონებას ადრიდანვე დაედო ფასი, მაგრამ ყველა შეძლებული მოქალაქე ვერ დაიკვეხნიდა ნიჭიერებით, ამიტომ ბევრმა გამოსავალი რიტორიკაში პოვა: დადგებოდნენ ხალხმრავალ მოედნებზე და აფრქვევდნენ ბრძნულ აზრებს. თავის შექცევის ამ სახეობას ერთგვარი სპორტული ჟინიც ახლდა თან – ვისაც მეტი მსმენელი ჰყავდა, უფრო სახელოვნად მიიჩნეოდა. ცხადია, ენა და გონება ყველას ერთნაირად არ უჭრიდა, ამიტომ წარმატების მისაღწევად ათასგვარი ხრიკი გამოიგონეს, მათ შორის – ტაშის დამკვრელთა დაქირავებაც. იოლი ცხოვრება მაცდურია, ამიტომ ქალაქად თუ სოფლად ბევრმა გუთანსა და გრდემლს თავი მიანება და ტაშის კვრას შეუდგა. შეიძება ითქვას, ასე შეიქმნა პირველი „პოლიტიკური პარტიები“…

ეზოპეს დავუბრუნდეთ. ის მონა იყო და ამგვარ საჯარო თავყრილობებზე მუდამ თან ახლდა პატრონს, მაგრამ არცთუ იშვიათად ის უფრო იპყრობდა მსმენელთა ყურადღებას, ვიდრე მისი პატრონი. მაინც რატომ? ეზოპეს წამატების მიზეზი მარტო მისი გონიერება არ ყოფილა – ის ერთი მათგანი იყო, ვინც ტრიბუნის ქვეშ იდგა და თავაწეული შესცქეროდა ორატორს, ამიტომ საზოგადოებას მისი უკეთ ესმოდა, ვიდრე მისი პატრონის.

ეს წესი რიტორიკაში დღესაც აქტუალურია: თუ მომხსენებელს უნდა, მსმენელამდე მიიტანოს თავისი ნათქვამი, პირველი აუცილებელი პირობა ის არის, რომ აუდიტორიამ ის თავისიანად აღიქვას. სხვაგვარად მთელი მისი მონდომება ამაოდ ჩაივლის.

ეს დაუწერელი კანონი მოლეკულების იმპერიაშიც მოქმედებს.

დღეს ქსოვილის უამრავი საღებარი არსებობს. არც ბოჭკოების რაოდენობაა მცირე, მაგრამ ყველა ყველაფერს არ ღებავს. ქსოვილის შესაღებავად აუცილებელი პირობაა  საღებრისა და ბოჭკოს სტრუქტურათა მსგავსება. ბოჭკოს მოლეკულებმა „თავისიანად“ უნდა „აღიქვან“ საღებრის მოლეკულა, სხვაგვარად არ გაუღებენ გულის კარს და თავის სიღრმეში არ შეუშვებენ. უამისოდ კი საღებარი პირველივე გარეცხვაზე მოსცილდება ბოჭკოს ზედაპირს.

ძალიან ზოგადად ქსოვილის ბოჭკოები ორ დიდ ჯგუფად შეიძლება დაიყოს: ჰიდროფობურებად და ჰიდროფილურებად. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ბოჭკოებად, რომლებიც „არ სველდება“ და ბოჭკოებად, რომლებიც ადვილად იღებს ტენს. პირველ ჯგუფს მიეკუთვნება ხელოვნური და სინთეზური ბოჭკოები, როგორიცაა, მაგალითად, ლავსანი და ნიტროცელულოზა. მეორე ჯგუფის ბოჭკოები ძირითადად ბუნებრივი წარმოშობისაა: შალი, ბამბა, სელი და სხვა.

ბუნებრივი ბოჭკოების ღებვისას საღებარი ქსოვილის ზედაპირზე წყალბადური ბმების საშუალებით მაგრდება. ჰიდროფობურ ბოჭკებში ამის შესაძლებლობა არ არსებობს. ამიტომ საჭირო გახდა სპეციალური კლასის საღებრების შექმნა. მათ დისპერსულებს (წყალში უხსნადებს) უწოდებენ. ჰიდროფობური ბოჭკოების შეღებვისთვის აუცილებელია ბოჭკოს წინასწარი გააქტიურება – მაღალ ტემპერატურაზე წამოდუღება. ამ დროს ბოჭკოს მოლეკულები ჯირჯვდება, მათ შორის მანძილი იზრდება და საღებრის მოლეკულას ბოჭკოს შრეებს შორის შეძრომის საშუალებას აძლევს. გაცივების შემდეგ ბოჭკოს მოლეკულები საწყის ფორმას იბრუნებს და საღებარი მის გისოსებს შორის რჩება მომწყვდეული. ასეთ ქსოვილებს რეცხვა ვერ აშინებს, დიდხანს რჩება შეღებილი და მათგან არც სხვა ქსოვილებს გადასდის ფერი. მაგრამ აუცილებლად უნდა დავიცვათ ნაწარმის იარლიყზე მითითებული რეცხვის რეჟიმი და ტემპერატურა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ბოჭკოს მოლეკულები გაიწელება და დატუსაღებულ საღებარს გაქცევის საშუალებას მისცემს.

საღებრების ამ დიდ ამქარს ჰყავს ერთი მეტად ჭკვიანი წევრი, სახელად ინდიგო. ის წყალში არ იხსნება, ამიტომ ბუნებრივი ბოჭკოების შესაღებავად ვერ გამოვიყენებთ, მაგრამ ეს – მხოლოდ ერთი შეხედვით. სინამდვილეში ამ საღებარს ტრანსფორმაციის უნარი შესწევს. აღდგენისას იგი ფერს კარგავს და სტრუქტურას იმგვარად იცვლის, რომ ბამბის ბოჭკო თავისიანად მიიჩნევს, ამიტომ ინდიგოს მოლეკულები ადვილად აღწევს ცელულოზის გრძელი მოლეკულების შიგნით და მაგრდება. საკმარისია, უფერული ინდიგოთი შეღებილი ქსოვილი ჰაერზე გავკიდოთ გასაშრობად, რომ უკუპროცესი დაიწყება, ბოჭკოს მოლეკულებს შორის მანძილი შემცირდება და ლეიკო ინდიგო ჰაერის ჟანგბადის ზემოქმედებით ისევ ინდიგოს ფორმაში დაიჟანგება, შედეგად კი მივიღებთ რეცხვისადმი მედეგი მკაფიო შეფერილობის ბოჭკოს.

დღეს ტერმინ „ინდიგოს“ ადამიანებთან მიმართებით ცოტა სხვაგვარი კონოტაციით იყენებენ… ინდიგოს მოლეკულის უნარით აღჭურვილი მასწავლებელი, ჩემი აზრით, ყველაზე წარმატებული მასწავლებელი იქნება.

ისლანდიის ფართობი 103 300 კვ. კმ-ია. აქედან დაახლოებით 11 000 კვ. კმ ანუ 11% მყინვარებს უკავია, ხოლო 2 700 კვ. კმ – ტბებს. ქვეყანა ასევე მდიდარია ტყეებით, რომელთა საერთო ფართობი 1511 კვ. კმ-ს აღწევს. ზამთარში კუნძულის ცენტრალური ნაწილი იმდენად უკაცრიელი და უდაბურია და ისე წააგავს მთვარის ლანდშაფტს, რომ ნასამ თავის ასტრონავტებთან ერთად მთვარის ზედაპირზე გადასვლის გეგმა სწორედ აქ დაამუშავა.

ისლანდიას სახელი ნორვეგიელმა ვიკინგმა ფლოკმა დაარქვა – კუნძულის ნაპირებთან აისბერგების დანახვისას მან ამ ტერიტორიას „ყინულის მიწა“ (Ice land) უწოდა.

მართალია, ისლანდია ჩრდილოეთის ქვეყანაა, მაგრამ სინამდვილეში ზამთარში აქ არცთუ ისე ცივა, როგორც ჩვენ გვგონია. ჰაერის ტემპერატურა იშვიათად ჩამოდის -6 გრადუსზე დაბლა. სამაგიეროდ, ზამთარში ისლანდიაში ბნელა: 21 დეკემბერს, წლის ყველაზე მოკლე დღეს, აისი 10.30–ზეიწყება, ხოლო 16 საათზე მზე უკვე ჩასულია. ზამთრის გრძელ ღამეებს ზაფხულში გრძელი დღეები ცვლის – ივლისში მზე ისლანდიაში სულ რამდენიმე საათით ჩადის.

ზამთარში მზის სინათლის უკმარისობას ერთგვარად აკომპენსირებს ჩრდილოეთის ციალი. მასზე დაკვირვება გამუდმებითაა შესაძლებელი, ამიტომ რამდენიმე კვირის შემდეგ მას თითქმის აღარ აქცევენ ყურადღებას. ვინაიდან ზამთარში მზე აქ თითქმის არ ანათებს, რაქიტისა და მზის სხივების უკმარისობით გამოწვეული სხვა დაავადებების თავიდან ასაცილებლად ისლანდიელები თევზის ქონს იღებენ.

ისლანდიაში უმთავრესად სანაპირო ტერიტორიებია დასახლებული და ადამიანებიც ქვეყნის შიგნით უპირატესად სანაპიროს გასწვრივ მოგზაურობენ. ისტორიულად ისე მოხდა, რომ ისლანდიელები დასავლეთს კუნძულის ჩრდილო-დასავლეთ ნაწილს ეძახიან, ჩრდილოეთს – ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილს, აღმოსავლეთს – აღმოსავლეთს, სამხრეთს კი – რეიკიავიკის რაიონს, ამიტომ გამორიცხული არ არის ლინგვისტური კაზუსები: ისლანდიელი, რომელიც კუნძულის ჩრდილო-დასავლეთი ნაწილიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთისკენ მიემართება, ამბობს, რომ ჩრდილოეთით მიემგზავრება, მაშინ როცა ფაქტობრივად აღმოსავლეთით მოძრაობს, ხოლო როცა კუნძულის სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილიდან რეიკიავიკისკენ ანუ, ფაქტობრივად, ჩრდილოეთით მიდის, ამბობს, რომ სამხრეთისკენ უჭირავს გეზი.

ისლანდიის სავიზიტო ბარათი გეიზერების მდელოა. აქ დაახლოებით 7000 ცხელი წყარო მოჩქეფს, რომლებიც ჯამში 250 ჯგუფს ქმნის. ეს მსოფლიოში ფართობის ერთეულზე გეიზერების ყველაზე მაღალი მაჩვენებელია. ისლანდიის სიამაყეა აქაურთა ნაციონალური სიმბოლო – ცისფერი ლაგუნა. ეს სრულიად უნიკალური გეოთერმული ტბაა, რომელიც ისლანდიის სამხრეთ-დასავლეთით, რეიკიანესოს ნახევარკუნძულზე მდებარეობს. ტბის წყლის ტემპერატურა მთელი წელი +37°С-ია. ტბის ფსკერი შავი ბაზალტური ქვიშითა და თეთრი ტალახითაა დაფარული. ყოველწლიურად ტბას 300 ათასზე მეტი ადამიანი სტუმრობს.

მსოფლიოს ყველაზე ფართო „მდუღარე“ მდინარე დეიდარტუნგუვერი რეიკიავიკიდან ჩრდილოეთით მიედინება. მისი საკმაოდ ცხელი წყლის ხარჯი წამში 225 ლ-ს შეადგენს.

ისლანდია ვულკანური წარმოშობის ყველაზე დიდი კუნძულია. თავად კუნძულზეც მრავლადაა ვულკანები, რომელთაგან 30 ბოლო ორი საუკუნის განმავლობაში ამოიფრქვა. 1963 წელს ისლანდიის სამხრეთ ნაპირებთან ვულკანური ამოფრქვევის შედეგად გაჩნდა კუნძული სერტსეი. ქვეყნის ყველაზე ცნობილი ვულკანია ეიიაფიატლაიუკუტლი. ალბათ საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ დედამიწის მოსახლეობის მხოლოდ 1%-ს შეუძლია ამ სიტყვის სწორად წარმოთქმა.

ევროპის უდიდესი მყინვარი ვატნა-იოკული („მყინვარი, რომელიც წყალს იძლევა“) ისლანდიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს. მისი ფართობი 8.5 ათასი კვ. კმ-ია, რაც ევროპის ყველა მყინვარის ფართობთა ჯამს უტოლდება. ისლანდიის ყველაზე დიდი ტბაა დინგვალლავატნი, ხოლო უმაღლესი მწვერვალი – ჰვანნადალსჰნუკური.

ისლანდიაში მდებარე ჩანჩქერი დეტიფოსი ევროპის ყველაზე მძლავრი ჩანჩქერია: იქიდან წამში დაახლოებით 500 მ³ წყალი ვარდება. მისი შხეფები კილომეტრის მანძილზე ვრცელდება, მზიან დღეს კი ჩანჩქერს ცისარტყელა ამშვენებს.

ევროსაბჭოს სტატისტიკური მონაცემების თანახმად, სკანდინავიელების მიერ მოხმარებული ენერგიის 25%-ზე მეტი აღდგენადი წყროებიდან იწარმოება. შედარებისთვის გეტყვით, რომ ევროპის სხვა ქვეყნებისთვის ეს მაჩვენებელი საშუალოდ 6%-ია. ისლანდიელები უმთავრესად ენერგიის აღდგენადი წყაროების გამოყენებას ცდლობენ. გაზი და ბენზინი აქ მხოლოდ ავტომობილებისა და კატარღებისთვის გამოიყენება. ისლანდიაში ონკანში ადგილობრივი თერმული წყაროების წყალი მოდის, რომელიც სასმელად ვარგისია, ამიტომ კაფეებსა და რესტორნებში წყლის ფულს არ იხდიან. ცხელი თერმული წყაროების წყალს ლაყე კვერცხის სუნი სდის, რადგან გოგირდითაა მდიდარი. ცხელი თრემული აბაზანების მიღება რეიკიავიკელებისთვის განტვირთვისა და დასვენების ფორმაა.

ისლანდიის ნაპირებთან ნაპოვნია დედამიწის ყველაზე ხანდაზმული არსება – მოლუსკი, რომლის ასაკი მეცნიერებმა მის ნიჟარაზე რგოლების რაოდენობის მიხედვით დაადგინეს და აღმოჩნდა, რომ ის სულ რაღაც 405-410 ათასი წლისაა.

ისლანდია რესპუბლიკური მმართველობის ერთ-ერთი პირველი სახელმწიფოა, რითაც ისლანდიელები სამართლიანად ამაყობენ. პარლამენტი აქ X საუკუნიდან, უფრო ზუსტად, 930 წლიდან არსებობს და მსოფლიოში უძველესია. დღევანდელი პარლამენტი, ალტინგი (Alþingi), 63 წევრისგან შედგება, რომლებსაც 4 წელიწადში ერთხელ ირჩევენ. სახელმწიფოს მეთაური ქვეყნის პოლიტიკაზე გავლენას არ ახდენს. ისლანდიელები იმითაც ამაყობენ, რომ ევროპის პირველი და მსოფლიოში მეორე ქალი პრეზინდენტი სწორედ ისლანდიელი ვიგდის ფინბოგადოტირი იყო. ის 1980 წელს აირჩიეს და ამ პოსტზე 4 ვადის განმავლობაში – 1996 წლამდე დარჩა.

ისლანდია ერთ-ერთი ყველაზე მეჩხერად დასახლებული ქვეყანაა მსოფლიოში. აქ მხოლოდ 320 ათასი კაცი ცხოვრობს, ხოლო მეორე მსოფლიო ომამდე ქვეყნის მოსახლეობა სულ რაღაც 50 ათასს შეადგენდა. დემოგრაფიული პოლიტიკა აქ ბავშვის ცხოვრების ხარისხის ამაღლებისკენაა მიმართული და არა შობადობის გაზრდისკენ. მოსახლეობის ძირითადი ნაწილი სანაპირო ზოლშია კონცენტრირებული (თითქმის ნახევარი დედაქალაქში ცხოვრობს), ხოლო კუნძულის შიდა რაიონები თითქმის დაუსახლებელია. ადამიანის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა 80 წელია.

ისლანდიაში გვარის მაგივრად პატრონიმია ანუ მამის სახელის ანალოგი იხმარება. მამის სახელს ნაწილაკი „სონ“ (ვაჟი) ან „დოტირ“ (ქალიშვილი) ემატება. მაგალითად, Silia Palmarsdottir – სილია პალმარსის ქალიშვილი. ამიტომ ერთი და იმავე ოჯახის წევრებს სხვადასხვა გვარი აქვთ, რამაც უცხოელი შესაძლოა დააბნიოს. თუ მამა რაიმე მიზეზით არ აღიარებს მამობას, ბავშვი გვარის სახით მატრონიმს იღებს ანუ დედის სახელს იმავე ნაწილაკებს ამატებს.

ისლანდიას არ ჰყავს შეიარაღებული ძალები. მათ ფუნქციას გარკვეულწილად სანაპირო დაცვა ასრულებს. ისლანდიაში პოლიციებიც კი არ ატარებენ იარაღს. ქვეყანაში ყველაზე პოპულარული პროფესიებია მხატვარი, მუსიკოსი და დიზაინერი. ყოველი მეორე ბარმენი ან ოფიციანტი ცდილობს განათლების მიღებას შემოქმედებით სფეროში და, ამავე დროს, რომელიმე როკ- ან ფოლკჯგუფში უკრავს.

უკანასკნელი 1000 წლის განმავლობაში ისლანდიური ენა პრაქტიკულად არ შეცვლილა, ამიტომ დამწერლობაში გვხვდება ასოები, რომლებიც ინგლისურ ენაში არ არსებობს. ასე რომ, აქაურებს ადვილად შეუძლიათ ვიკინგების ძველი საგების ორიგინალში კითხვა. მშობლიურ ენასთან ერთად მათ იციან ინგლისურიც. ზოგიერთი მონაცემით, ისლანდიელები ყველაზე ნაკითხი ხალხია მსოფლიოში. ერთ სულ მოსახლეზე წიგნების რაოდენობით ქვეყანას პირველი ადგილი უკავია მსოფლიოში. ისლანდიელების საყვარელი გამოთქმაა: „თუ თქვენს ცხოვრებას აზრი აქვს, მაშინ მასში აუცილებლად იქნება წიგნები“.

კუნძულზე თითქმის არ არიან მტაცებლები და მღრღნელები, სამაგიეროდ, ნაპირებთან, გოლფსტრიმის თბილ წყლებში, უამრავი თევზია, ამიტომ თევზჭერა ისლანდიის ეკონომიკის უმნიშვნელოვანესი დარგია, ხოლო თევზის ექსპორტი – საგარეო ვაჭრობის ძირითადი რგოლი. მეთევზე ყველაზე მაღალანაზღაურებადი პროფესიაა. ამ ხელობის ხალხს უნივერსიტეტის პროფესორზე 5-ჯერ მეტი შემოსავალი აქვს.

ისლანდიაში ძირითადად თევზით იკვებებიან, ამასთან, ყველა კერძს უხვად ასხამენ მაიონეზს, მდოგვსა და კეტჩუპს. ისლანდია მსოფლიოში შაქრის ერთი-ერთი უდიდესი მომხმარებელია. აქ ასევე ძალიან უყვართ კოკა–კოლა. სამაგიეროდ, ისლანდიაში ვერ შეხვდებით მაკდონალდსის რესტორანს – უკანასკნელი 2008 წლის კრიზისის დროს დაიხურა.

ისლანდიის ეროვნული კერძი ჰაუკარლი ჩაშუშული გრენლანდიური ზვიგენის წვრილად დაჭრილი ხორცია. თუ ხორცს არ დაღეჭავთ და პირადაპირ გადაყლაპავთ, ამას კიდევ არა უშავს, მაგრამ თუ დაღეჭავთ, მაშინვე შარდის გემოს იგრძნობთ. საქმე ის არის, რომ გრენლანდიურ ზვიგენს არ გააჩნია შარდგამომყოფი გზები და მისი ხორცი მომწამლავ ამიაკს შეიცავს. ხორცი საჭმელად ვარგისი რომ გახდეს, მას სამი თვით ტოვებენ გამოსაშრობად სარდაფში ან მიწის ქვეშ.

სკანდინავიელები ისლანდიის ტერიტორიაზე IX საუკუნის დასაწყისში დასახლდნენ. დედაქალაქის დამაარსებლად ნორვეგიელი ვიკინგი ინგოლფურ არნარსონი მიიჩნევა. რეიკიავიკი მსოფლიოში ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე (ჩ. გ. 64 გრადუსი) მეგაპოლისია. სახელი მან გეოთერმული წყაროებიდან ამოფრქვეული აირების გამო მიიღო და ასეც ითარგმნება – „მბოლავი უბე“. რეიკივიაკის არქტიკული ბოტანიკური ბაღი მსოფლიოში ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე ბაღია. აქ არქტიკული ფლორის დაახლოებით 400 სახეობაა თავმოყრილი.

ისლანდია ევროპის ეკონომიკური ზონის (ЕЕА) და ევროპის თავისუფალი ვაჭრობის ასოციაციის (EFTA) აღიარებული წვერია. ისლანდიის ეკონომიკა უმთავრესად თევზჭერაზეა დამოკიდებული. მოსახლეობის დიდი ნაწილი თევზის მომპოვებელ დარგებსა და მასთან დაკავშირებულ საწარმოებშია დასაქმებული. მეურნეობის მნიშვნელოვანი დარგებია ზღვის პროდუქტების ექსპორტი და მეცხვარეობა. ცხვრების სულადობა ისლანდიაში 800 ათასს აღწევს. ზაფხულში მათ მთის საძოვრებზე ერეკებიან, შემდოგომაზე კი პონიზე ამხედრებული სოფლის ახალგაზრდობა ძაღლების თანხლებით ფარის საძებნელად მიდის, ცხვრებს აგროვებს და  პატრონებს უბრუნებს.

დღეს ქვეყანა ტურისტული ინდუსტრიის განვითარებასაც ცდილობს. ტურისტებს შორის მეტად პოპულარულია დაკვირვება ზვიგენებსა და ფრინველებზე, ასევე – სათავგადასავლო ტურიზმი და ველოტურიზმი, ჯომარდობა, ექსკურსიები მყინვარებსა და გეიზერების მდელოზე.

თითქმის ყველა ისლანდიელი ფეისბუკის მომხმარებელია. უკანასკნელი მონაცემებით, ისლანდია ყველაზე აქტიური ქვეყანაა სოციალურ ქსელში. მათაც კი, ვისაც ფეისბუქზე საკუთარი პროფილი არ აქვს, ადვილად იპოვით ინტერნეტის მეშვეობით – ქვეყნის ყველა მცხოვრები რეგისტრირდება სიატზე ja.is, სადაც მიუთითებს სახელს და გვარს, ტელეფონის ნომერს, მისამართს და იმ ადგილს რუკაზე, სადაც მისი სახლი მდებარეობს. ისლანდიის თითოეულ მოქალაქეს აქვს წვდომა მონაცემთა გენეალოგიური ბაზის საიტ Íslendingabók-თან, რომელიც, XVIII საუკუნიდან მოყოლებული, ყველა ისლანდიელის ნათესაური კავშირების შესახებ ინფორმაციას შეიცავს. ასეთი ბაზის შექმნა უმთავრესად ქვეყნის მოსახლეობის მცირერიცხოვნებამ და მიგრაციამ ფაქტორმა განაპირობა. ბევრი ახალგაზრდა ამ საიტს იმისთვის იყენებს, რომ დაადგინოს, რამე ნათესაური კავშირი ხომ არ აქვს თავის შეყვარებულთან, რათა თავიდან აიცილოს ინცესტი. საიტს ხშირად იყენებენ ცნობილ ადამიანებთან კავშირის დასადგენადაც. მაგალითად, თითოეულ ისლანდიელს შეუძლია გაიგოს, რომელი თაობის ნათესაური კავშირი აქვს ცნობილ მომღერალ ბიორკთან.

წყარო:
https://damselka.livejournal.com/31626.html

აპრილში  მოსწავლეებს „ბარონ მიუნჰაუზენის თავადასავალს“ ვუკითხავ და ტყუილის ფენომენზე ვსაუბრობთ. გრძელცხვირა და ულვაშებაწკეპილი ჩია ბერიკაცის ნაამბობზე გულიანად იცინიან, საუბარშიც განსაკუთრებული ენთუზიამით ერთვებიან.

ვაკვირდები და ვფიქრობ, გაზაფხულის დამსახურებაა ასეთი ხალისიანი განწყობა თუ მართლაც თავისებური  მისტიკა ახლავს აპრილს – სიცრუის, მასხრობისა და თამაშის ხასიათზე რომ გვაყენებს. ფაქტი ჯიუტია: განსხვავებული ეროვნების, რელიგიისა თუ  შეხედულებების ადამიანები შეთქმულებივით სწორედ აპრილში აღვნიშნავთ სიცილის, წითელი ცხვირის, გაუცინარი მზეთუნახავის, აპრილის გიჟის და ვინ მოთვლის,  სანქცირებული ტყუილის რამდენ გამოგონილ დღეს.

მიუნჰაუზენის ამბებით შთაგონებული ბავშვები გულახდილობის ხასიათზე დგებიან და როდესაც ვეკითხები, რა შემთხვევაში ამბობენ ტყუილს, ერთმანეთს პასუხის გაცემას არ აცდიან:

– როცა მეშინია, მასწ! როცა ვნერვიულობ! ბევრს რომ ვფიქრობ მერე! როცა არ ვიცი რა ვთქვა! ისე, უბრალოდ! როცა მინდა სიმართლე არ გაიგონ! შევეჩვიე და ვამბობ!  ზოგჯერ ტყუილი ჯობია, მასწ, თორემ სიმართლე რომ ვთქვა,  შეიძლება მეტი საყვედური მივიღო!

ერთი შეხედვით მარტივი ფრაზებია, მაგრამ ისეთი ცნობისმოყვარე გამოხედვა, აჩქარებული გულისცემა, ალალი მიმიკა და ჟესტიკულაცია ახლავს, წიგნის წაკითხვის ტოლფას განცდებს მიტოვებს.

ინტერესი მიმძაფრდება და კიდევ ერთ შეკითხვას ვაპარებ:  არავის გითქვამთ ტყუილი სხვის გასამხიარულებლად?

– როგორ არა მასწ, მაგრამ ეგ უკვე ტყუილი კი არა, გამოგონილი ამბავი იქნება!

და აი, სწორედ ასეთ მომენტში მეძლევა შანსი ბავშობას დავუბრუნდე, სკეპტიკურობის, კრიტიკისა და ირონიის გარეშე მივიღო ზღაპრები, მიამიტურად ვენდო  მიუნჰაუზენს, როდესაც ამტკიცებს: „სად მე და სად ტყუილი! ჩემისთანა მართლისმთქმელი კაცი დედამიწაზე არ დაიარებაო!“

სიცრუის პავილიონი

დამეთანხმებით ალბათ, რომ არსებობს წიგნები და ლიტერატურული გმირები, რომლებსაც ყველა იცნობს და მათ შორისაა  მიუნჰაუზენიც. ზოგს წიგნი წაუკითხავს, ზოგს ანიმაციური ან მხატვრულ ფილმი უნახავს, ზოგს კი უბრალოდ სმენია მის შესახებ. თუმცა,  პოპულარობის მიუხედავად ყველამ როდი იცის, რომ ფათერაკებიანი ბარონი რეალური პიროვნება იყო – სამხედრო პირი, მამაცი მეომარი, სახელგანთქმული მონადირე და კარგი მთხრობელი, სახელად კი იერონიმ კარლ ფრიდრიხ მუნჰაუზენი ერქვა. მის შესახებ დაწერილი მოთხრობების ავტორი კი XVIII საუკუნის გერმანელი მწერალი, პოეტი და ისტორიკოსი რუდოლფ ერიხ რასპე გახლავთ.

ბარონი მიუნჰაუზენი გერმანიის ქალაქ ბოდენვერდერში ცხოვრობდა. ომიდან რომ დაბრუნდა, ეზოში უზარმაზარი პავილიონი ააგო, რომელიც ნადირის ტყავებითა და ფიტულებით მორთო. ვახშმის შემდეგ პავილიონში მეგობრებისა და მეზობლების სასმელზე მიპატიჟება და საოცარი თავგადასავლების მოყოლა უყვარდა. გადმოცემის თანახმად, როლებში რომ  შეიჭრებოდა სახე წამოუჭარხლდებოდა და თავის მოდურ პარიკს აქე-იქით ატრიალებდა. გარშემომყოფების სიცილ-ხარხარს, დამცინავ  შეძახილებს არად აგდებდა და შეუსვენებლად ყვებოდა ჰაერში პეპლებივით მოფარფატე ქალებზე, კაცზე, რომელიც  თოკისგან განასკვული ყულფით მთლ ტყეს ერთ კონად კრავდა, ცალი ნესტოდან კი ისე უბერავდა, წისქვილის ფრთებს ატრიალებდა, მთვარის მეფისა და მზის იმპერატორის ომზე, ყველის კუნძულზე, სადაც ლუდისა და რძის მდინარეები მორაკრაკებდა და საკვირველად ზრდილობიან ხეებზე, სტუმრებს თავის დახრით რომ ემშვიდობებოდნენ, როგორ აჯირითა  მარხილში შებმული მგელი, როგორ ამხედრდა და დასეირნობდა ნახევარ ცხენზე, როგორ დაამარცხა ცოფიანი  ქურქი…

მალე ეს ამბები „მხიარული ადამიანების გზამკვლევში“ დაიბეჭდ. 1786 წელს კი რასპემ ლიტერატურულად დაამუშავა და წიგნად გამოსცა. ბარონი პოპულარული გახდა, ბოდენვერდერში მის სანახავად მოცლილი ადამიანების ნაკადი დაიძრა. ცნობისმოყარეების მოსაგერიებლად მიუნჰაუზენი იძულებული გახდა სახლის გარშემო დარაჯები დაეყენებინა.

დღეს ბოდენვერდერში მიუნჰაუზენის ძეგლი დგას, მის  ეზოს კი ისევ ამშვენებს  ძველებურ ყაიდაზე აგებულ-რესტავრირებული პავილიონი, რომელსაც ახლა „სიცრუის პავილიონს“ ეძახიან.

სასაცილოდ ყოფნის ფუფუნება ყველას როდი აქვს.

ძნელია, არ გაგეცინოს, როდესაც  მთვარიდან მომავალ ბარონს თოკი არ ყოფნის, გზადაგზა ჭრის, ერთმანეთზე გადანასკვამს და ისე უახლოვდება დედამიწას; ჯოხზე ცხენს მიაბამს, დილით თოვლი დადნება და ცხენი ეკლესიის სამრეკლოზე ჩამოკიდებული აღმოჩნდება; ცხენს იღლიაშ, კარეტას კი მხრებზე მოიგდებს და ისე განაგრძობს გზას; საკუთარ თავს ნაწნავში სწვდება, მოქაჩავს და ჭიდან ამოიყვანს.

– პატივცემულო ბარონო, თქვენ გვარწმუნებთ, რომ ადამიანი თავის თმას ხელს თუ ჩაავლებს, შეძლებს მაღლა აიტაცოს? – უკითხავთ მიუნჰაუზენისთვის, მას კი განუმარტავს, რომ „საღად მოაზროვნე თანამედროვე ადამიანი ვალდებულიც კი არის შიგადაშიგ ივარჯიშოს ამ ილეთზეო.“

რას ვიზამთ, ყველა როდი დავიკვეხნით ასეთი თავდაჯერებულობით, არც იმის ფუფუნება გვაქვს, მუდამ სხვის გამხიარულებაზე ვიფიქროთ და გვჯეროდეს, რომ „ადამიანების მთავარი უბედურება, მათ ზედმიწევნით სერიოზულობაშია. დიახ! ყველაზე მეტ სისულელეს დედმიწაზე სწორედ სერიუზული გამომეტყველების მქონე ადამიანები ჩადიან!“

აპრილის საკადრისი გაკვეთილი გრძელდება

ბევრ მოგზაურს სჩვევია თავს გადახდენილი ამბების გაზვიადება, თუმცა, როგორი დამოკიდებულება გვექნება  ზღაპრების, თავშესაქცევი ამბებისა და ფენტეზის მიმართ ეს ჩვენი პირადი საქმეა. ზოგს არ მოსწონს ან აღიზიანებს  მიუნჰაუზენისეულ არაკები, ვერც ასაკობრივ ცენზს ანიჭებს მის შესახებ დაწერილ წიგნს და ეს ფაქტიც საგონებელში აგდებს. სკეპტიკურ აუდიტორიას ბარონი თავიდანვე აფრთხილებს: „თუ თქვენს შორის არის ადამიანი, რომელსაც ეჭვი ეპარება ჩემს სიმართლეში, ბოდიშის მოხდით ვთხოვ დაგვტოვოს. მე მართალია ბევრ დაუჯერებელ ამბავს გიამბობთ, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ჩემს ისტორიებს ჭეშმარიტებასთან საერთო არ აქვს!“

აი, ასე მარტივად ირჩევს ავტორი საკუთარ მსმენელსა და მკითხველს.  ბავშვური მიამიტობის მისხალი თუ შეგვრჩენია, დავრჩებით და მოსწავლეებთან ერთად შევთანხმდებით, რომ მიუნჰაუზენი ალალ-მართალი ადამიანია. გახსოვთ ალბათ, „ყველის კუნძულში“ ერთი პასაჟი: მოგზაურებს, რომლებიც საკუთარ თავგადასავალს უსინდისოდ აზვიადებენ, თავდაყირა დაკიდებენ. ბარონი აღშფოთდება, მაგრამ დამსჯელებს როდი უსაყვედურებს, ცრუპენტელების საქციელს დაგმობს და დასძენს: „ჩემს ნაამბობში არც ერთი ტყუილი არ ურევია, ტყუილი მეჯავრება, ყველა ჩემს ახლობელს ყოველთვის ყველაზე მართალ კაცად მივაჩნდიო!“

– მე მჯერა მიუნჰაუზენის, მასწ!  მართლა წუხდა მატყუარების ხელმწიფეს და ტყუილების გუდას რომ ეძახდნენ, მეც არ მომეწონებოდა! დასცინიან, ის კი გულით იცინის, ესეიგი, ბედნიერია! მგონი, მართლა მოსძვრა თავი, მთვარეზეც იქნებოდა, ისეთი ყოჩაღია!  ზედმეტებიც მოსდის, მაგრამ ისე კარგად  ყვება, ვუჯერებ! მიუნჰაუზენი არ ტყუის, მასწ,!

ჩემი აზრით, ბარონის ნაამბობზე ადამიანების რეაქციით რასპე საშუალებას გვაძლევს უკეთ დავინახოთ საკუთარი თავი და ბავშვების ქცევასაც დავაკვირდეთ.

სახელოვანი ბარონი ირემს კლავს იმისთვის რომ  შამფურზე წამოაცვას და ზედ მისი შუბლიდან ამოსული ალუბლის ნაყოფისგან მოხარშული კომპოტი დააყოლოს. ნეტავ თუ გაიცინებენ მოსწავლეები, რას იტყვიან, მოიწონებენ ამგვარ გადაწყვეტილებას? მეორე შემთხვევაში სანადიროდ წასული მიუნჰაუზენი დათვს მოკლავს, გაატყავებს, მის ქურქს გადაიცვამს, თეთრ დათვებს გაუშინაურდებ, მერე  კი სათითაოდ ყველას ამოხოცავს. ვინ იფიქრებდა თანამოძმე ასეთი მუხანათი თუ აღმოჩნდებოდა! ნუთუ ამ შემთხვევაშიც მისაღებია სიცილი?  ბარონი გავკიცხოთ თუ არასწორ რეაქციაზე ვისაუბროთ?

ვინ იცის, რა ჩაიფიქრა რასპემ ორი საუკუნის წინ ამ ამბებს რომ წერდა! რაც არ უნდა იყოს აპრილის ერთი გაკვეთილი საკმარისი ნამდვილად არ აღმოჩნდა, მთხოვენ, შემდეგ გაკვეთილზეც  მივიტანო წიგნი, კიდევ წავიკითხოთ და დავხატოთ გასაოცარი ამბები. ინტერნეტში ილუსტრაციებსაც ვათვალიერებთ. ბევრი მხატვრის შთაგონების წყაროდ ქცეულა მიუნჰაუზენი.  ცხოვრებაში ძლიერი აღნაგობის, სრული, მრგვალსახიანი მამაკაცი ყოფილა. დაგრეხილულვაშიანი, გრძელცხვირა და ხმელი მოხუცი კი  ცნობილი ფრანგი გრაფიკოსის, გიუსტავ დორეს გონებამახვილური ილუსტრაციების ზეგავლენით დამკვიდებულა.

მას შემდეგ, რაც რასპეს წიგნმა სახელი გაითქვა, მიუნჰაუზენი იმ ადამიანების ეპითეტადაც იქცა, საკუთარ თავს არარსებულ თვისეებს რომ მიაწერენ. მედიცინაში კი „მიუნჰაუზენის სინდრომი“ ისეთ სიმულაციურ ქცევას ეწოდება, როდესაც პაციენტი აზვიადებს ან ხელოვნურად იწვევს ავადმყოფობის სიმპტომებს, რათა სამედიცინო კვლევა ჩაუტარონ.

ასე სრულდება ჩვენი გაკვეთილი, მიუნჰაუზენად (ან მომავალ რასპედ) ქცეული მოსწავლეები საკლასო ოთახს ტოვებენ და გაიძხიან: მშვენიერმა აზრმა გამიელვა თავში! დიდებული გადაწყვეტილება მივიღე! ყველაზე გულადი მე აღმოვჩნდი! ოჰ, სანადიროდ წავედი და ტყვია ისევ სახლში დამრჩა! აბა, შუბლი მომიშვირე, ალუბლის კურკა უნდა გესროლო, ვნახოთ, ხე თუ ამოგივა! სხვა ჩემს ადგილას დაიბნეოდა, მაგრამ მე ხომ იცით, მამაცი და მოხერხებული კაცი ვარ!