კვირა, ივლისი 6, 2025
6 ივლისი, კვირა, 2025

   ზღვის მიჯნური – ლეო ქიაჩელის  “თავადის ქალი მაია”

0

ნოველის დიდოსტატ ქართველ მწერალთა შორისაა ლეო ქიაჩელი, რომლის „ჰაკი აძბას“, ასე თუ ისე, იცნობს მკითხველი, მაგრამ სხვა ნოველები და რომანები ნაკლებად ცნობილია. ამჯერად მის ერთ-ერთ საუკეთესო ნოველას, „თავადის ქალ მაიას“, ვურჩევთ წასაკითხად და გასაანალიზებლად პედაგოგებსა და მოსწავლეებს, რომლებიც ბევრ საგულისხმოს, მნიშვნელოვანსა და საინტერესოს ამოიკითხავენ გულისა და გონების „გასანათლებლად“.

ლეო ქიაჩელის ამ ნოველაში საუკეთესოდ წარმოჩნდება  მწერლის ესთეტიკა, თხრობის ხელოვნება და ყველა ის სტილისტური მახასიათებელი, რომლებიც მეტყველებენ მის ორიგინალურ სამწერლო ოსტატობაზე. ამ ნოველაში იხატება ადამიანური ხასიათები, ეპოქა და მათი საშუალებით კი ის ეგზისტენციალური საკითხები, რომლებიც ყოფის რაობას განსაზღვრავენ. მის მიერ დახატული ხასიათები წარმოჩნდებიან კონკრეტულ დროსივრცულ არეალში, მაგრამ, თანვე, ზოგადსაკაცობრიო მნიშვნელობასაც იძენენ. მწერლის თხრობის სტილი ექსპრესიულია, რაც აღწერილ მოვლენებს სიმძაფრეს მატებს და მკითხველის გონებაში გამოკვეთილ შთაბეჭდილებებად ილექება.

ნოველის (`თავადის ქალი მაია~) პირველივე სტრიქონიდან შემოგვეგებება შავი ზღვა _ ძლიერი, ლამაზი, სურნელდაუკარგავი ლეგენდებითა და ზღაპრებით. მალე იგი უზარმაზარ ფანტასტიკურ მგრძნობიარე არსებად მოგვევლინება, როგორც თავადის ქალ მაიას საბედისწერო მიჯნური. ქალწულობიდანვე ზღვის იდუმალი ტრფობით დაღდასმული  მაია უბედურების საშიშ, მნგრეველ და გამაცამტვერებელ ძალად იქცევა. მისი მშვენიერება სიკვდილს თესავს. ის, ვინც შეემსჭვალება მაიას სიყვარულით, იწირება და იღუპება.  დროთა განმავლობაში სისხლით გაიჟღინთა მაიას გულისკენ მიმავალი გზა. ზღვა მიისწრაფვის მისკენ, როგორც თვითონ შიშველი ვნება და ამ გზაზე ყოველ მეტოქეს აცამტვერებს.

ზღვამ მაია აირჩია იმგვარი, `აუხსნელი~ მიზეზით, რის გამოც ჩიტი ირჩევს ხეს, ქარი _ მთის მწვერვალს, ვარსკვლავი _ ღამის უბეს, თუმცა, მაია და ზღვა, გარკვეული აზრით, ჰგვანან ერთმანეთს, ტოლფერნი არიან: ამაყნი, უდრეკნი, მშვენიერნი, დაუმორჩილებელნი. ზღვამ `იცის~ ეს,  ქალმა – არა. ზღვამ თავისი სატრფო არამიწიერი, ზღვარგადასული ვნებით გამოარჩია. მაია ქვეშეცნეულად განიცდის უცნაურ ლტოლვას ზღვისკენ, გრძნობს, რომ მხოლოდ მას ძალუძს თავადის ქალის სრულყოფილი ალერსი. დიდი ხნის შემდეგ კი მიხვდება კიდეც, რომ არავის არ შეიძლება ეკუთვნოდეს, გარდა ზღვისა, რადგან მხოლოდ მას შეუძლია დაინახოს მისი ნამდვილი, უნიღბო სახე.  `ეს ჩვენი ლანდი თუ ანარეკლი, რომლითაც შეგვიცნობენ და გამოგვარჩევენ, სრული სისულელეა. მის ქვეშ, წიაღში უკუნი წყვდიადია, ის ფართოვდება, უსაზღვროდ ღრმაა, მაგრამ დროდადრო ზედაპირზე ამოვდივართ და სწორედ ესაა, რითაც ადამიანები გვხედავენ და შეგვიცნობენ~,_ წერს ვირჯინია ვულფი რომანში `გზა შუქურისაკენ~.

ნოველაში მწერალი ზღვასთან მაიას შეხვედრის სწორედ უკანასკნელ, გადამწყვეტ და საბოლოო მგზავრობას აღგვიწერს: `შმორის სუნითა და სიცხის ბოლით გაგუდული ციების მთქნარებით გაორთქლილი~ გარემოს ფონზე იკვეთება ზღვის ვრცელი, დაულაქავი და სუფთა სივრცის წყურვილი. რეალობა იცრიცება, ფორმას კარგავს. `სული ეხუთება მეურმეს. თითქო გადადგამს ნაბიჯს თუ არა, ქვეყანაც მყისვე გათავდებაო. წინ ჰორიზონტი არა აქვს, ეჩვენება: მოდის, მაგრამ არაფერს უახლოვდება, უკან რომ მოჰხედავს, ჰგონია, არაფერს არ შორდება. სულ იგივეა, რაც იყო, არც ფერი იცვლება, არც სახე~. ეს ქმნის ირეალობის ფანტასტიკურ შეგრძნებას.  ზღვასთან და სხივთან მისტიკურ კავშირს გრძნობს მშვენიერი მისის რემზიც: `სხივმა უფრო გაანათა მღელვარე ზღვა საღამოს ბინდში. ზღვის სილურჯე აიფოფრა და ლიმონისფრად ალივლივდა ტალღებად, რომლებიც გაფუვდნენ, გაიბერნენ, ადიდნენ და მთელი ძალით შეასკდნენ ნაპირს და ქალის თვალებში ნეტარებამ იფეთქა და აღტაცების ტალღები ნიაღვარივით დაინთქა მისი გონების ფსკერზე~ (ვირჯინია ვულფი `გზა შუქურისკენ~).

მაია თითქოს ამოვარდნილია რეალური სივრციდან. მისი ადგილი ამ ქვეყანაზე არ არის. მწერალი აქ კარგად იყენებს ახალი დროის ნიუანსს, რომელიც მხოლოდ ამძაფრებს ქალის მიწიერი ყოფის აუტანლობას, მაგრამ ეს მხოლოდ გარეგნული დაბრკოლებაა, მთავარი კი სიღრმეშია, დაფარული და უხილავი. მაიას ბოლშევიკებმა ქონება ჩამოართვეს და მოუსპეს ძველებურად ცხოვრების სახსარი. ამ დეტალს მისი ბუნების წარმოჩენისთვის არსებითი მნიშვნელობა ენიჭება. იგი არ  მოუდრკა ამგვარ `შემოტევას~, არ დაკარგა თავადური სიამაყე. ის კვლავ დიდკაცურად ჰპირდება ბონდოს მასთან დარჩენის სანაცვლოდ ცხენ-უნაგირს. მაიას არსების მთავარი წინააღმდეგობა მისსავე სულშია.

მაიას უპირისპირდება კიდევ ერთი `ყაჩაღი~. ეს არის ასაკი, რომელმაც დაუნდობლად შემოაძარცვა მის ტანს მოქნილობა, კანს _ ფერი და თვალებს _ ბრწყინვალება (როგორც გალაკტიონი წერს: `ეჰა, მე ვამბობ, სად შემიძლია, ვებრძოლო ქალთა წყევლას, სიბერეს?~ (`სიბერე~)). მაგრამ მაია ძლიერია, ის შეიძლება მოკვდეს, მაგრამ, არავითარ  შემთხვევაში _ დამარცხდეს. ზღვამ მასში თავისი მსგავსი დაინახა. თავისი სიძლიერით მაია შორეულად გვაგონებს სანტიაგოსაც (ჰემინგუეის მოთხრობიდან `მოხუცი და ზღვა~), რომელიც ამბობს: `მაგრამ ადამიანი დამარცხებისათვის არ არის გაჩენილი, ადამიანი შეიძლება მოსპოთ, მაგრამ მისი დამარცხება შეუძლებელია~.

წლებმა ვერ გააფერმკრთალეს, ვერ დააცარიელეს მაიას ქალურობის საწყაული.  ჯერ კიდევ მრავლად აქვს სხეულის მიუგნებელ კუნჭულებში განძეულობა.  `თილისმა უნდა ჰქონდეს ხნიერობის წინააღმდეგ, თორემ რა ხნისაა~, _ ჭორაობენ მასზე ქალები. მაია ძლიერია შინაგანად. იგი ვერ მოდრიკა ვერც მატერიალურმა სიდუხჭირემ და ვერც დრომ. `მაია კი, თითქოს მონადირე უცხო ნადირს თოფს უმიზნებსო, ისე დასცქეროდა კოფოდან მეურმეს და მისი არშიყობის უშნო ხერხებს უთვალთვალებდა~, ამიტომ იყო, რომ ბონდო მაიას `ყველა საიდუმლების დედოფალს~ უწოდებდა.

მაიას სილამაზე მსხვერპლს მოითხოვს. `გამიგონია, თითქოს მის კვალზე სიკვდილი დაიარებაო~, _ ჰყვებიან მასზე. სისხლი და სიკვდილი თითქოს მის სახეს მეტ ხიბლსა და იდუმალებას მატებს.  ეს გაგრძელდება მანამ, სანამ არ იგრძნობს ქალი, რომ ის არავის მიწიერთაგანს არ შეიძლება ეკუთვნოდეს, გარდა ზღვისა, რომელიც მის მიჯნურად იქცა.  ამგვარი განცდა ნოველის მთელ ამბავს, სიუჟეტურ ხლართსა და ნიუანსებს ერთგვარი მისტიკისა და ფანტასმაგორიის საბურველში ახვევს, რაც დამახასიათებელი იყო მოდერნისტული ესთეტიკისათვის.

`გამიგონია, სისხლი უყვარსო~, _ამბობს ახალგაზრდა გლეხი ამბაკო მაიაზე. თავადის ქალი კი გრძნობს, რომ გარეგნული სილამაზის შემოძარცვა მას თაყვანისმცემლებს, ე.ი. მორიგ მსხვერპლს უკარგავს, ამიტომ არის, რომ საკუთარ თავს ეუბნება: `უბედურო თავადის ქალო, მაია, რა დროება დაგიდგა~. ახალგაზრდა გლეხი არ მიიზიდება მისკენ, როგორც ფარვანა სინათლისაკენ.

ზღვასთან მაიას შეხვედრას მწერალი ნახევრადზღაპრული მითოსური  წარმოდგენებით ავსებს. სწორედ ასეთ მისტიკურ გარემოში უნდა მოხდეს ზღვისა და მაიას ერთად შეყრა, დაწყვილება, `საიდუმლო ჯვრისწერა~. მარიამობის დღესასწაულის წინა ღამეს ათევენ ზღვისპირას. მწერალი საგანგებოდ არჩევს ხალხმრავალ შემთხვევას. ქორწილსა თუ ჯვრისწერას ყოველთვის ახლავს ხმაური და მხიარულება. სოფლის წესისამებრ, ბოროტი სულების დასაფრთხობად ხალხმა თავიანთი კარვების წინ ჯვრიანი ჭოლოკები აღმართა და კოცონები ააბრიალა. იმართება `დევური~ ცეკვა. ხალხი სიმღერას აგუგუნებს. `ამ გუგუნისა და როკვისაგან ბოლოს მიწა შეინძრა და ტყეში ხეები წამოსაქცევად შექანდნენ~. ხდება უჩვეულო, იდუმალი შეყრა ადამიანისა და ბუნებისა _ ზღვისა და მაიასი. ამიტომ მონაწილეობს სამყარო თითქოს ერთიანად _ თავისი ყოველი არსით. ეს სწორედ ამგვარ ვითარებაში უნდა მოხდეს _ კუდიანების ღამეს, როცა ღამისმთავარი _ მენცარი, უბელო კვიცზე გადამჯდარი, კუდიანების ფერხულს მართავს. სასწაული მხოლდ ასეთ ღამეში უნდა დაიბადოს. მაია სულიან-ხორციანად განიცდის ამ ღამეს. მისთვის სამყარო გახსნილია თითქოს. `მგელზე იჯდა მენცარი და ყველაზე უფრო მაღალი ხის წვერს შეჰყურებდა მოუთმენლად. ხის წვერზე ერთი ვინმე მესიაკონი შესკუპებულიყო და ბუს თვალებით გასცქეროდა ზღვის პირად ციხესავით შეკრული ხალხის ცეკვასა და მოძრაობას~. მაია, ჯადოქარივით ძალამიცემული, ეუბნება ამ ღამეს ბონდოს: `კუდიანების ღამეა ეს ღამე, ბონდო, და სთქვი, რა გსურს, რომ აგისრულო? ასე ნუ მოგიწყენია… სანამ როკაპი ტაბაკონას წავიდოდეს და მენცარის მეუფებას ბოლო მოეღებოდეს~. მაია ამ უხილავ, მაგიურ ძალებთან არის თითქოს იდუმალ დაკავშირებული.

ზღვისა და მაიას შეყრამდე  კი კიდევ ერთი მსხვერპლი უნდა შეიწიროს. ქალმა კიდევ ერთხელ უნდა გაიბრძოლოს მიწიერი, ამქვეყნიური ბედნიერების მოსაპოვებლად. ზღვასთან სიახლოვეს მაიას არსებაში სხვანაირი ძალით იფეთქებს ვნება _ ოღონდ ამჯერადაც მოთმინებით იცდის უპირველესი `სატრფო~ _ სიყვარული კვლავ სხვისკენ მიიზიდება. მაიას `სიბრმავის~ მოსახსნელად საჭიროა კიდევ მეტი სისხლი, კიდევ, კიდევ… იხატება შავი ზღვის ლამაზი პეიზაჟი: `შავი ზღვის ნელი სუნთქვა ზაფხულის მიწურულში, ლურჯი ქარგები სამეგრელოს ნაპირებისა და მიბნედილი სიმშვიდე შორეული ჰორიზონტების. საღამოს მოახლოება _ ლურჯი ქვიშა და ლურჯი ზღვა. ლურჯივე ცა და ამ ფერის ტყეები. შორს კიდევ ზმორებით გადმომცქირალი მთების ნისლიანი ლანდები და მათ შორის დაკარგული ზღაპრების Lლურჯი ზმანება~.  ყველაფერი ზღვითა და იდუმალი სილურჯით არის აღსავსე _ ყველგან არის გაწვდენილი ტალღების სუნთქვა. მთელი სამყარო თითქოს ზღვის ხარბი მზერით არის აღვსილი. ზღვამ იცის, რომ მალე დადგება სასურველი წამები  მიჯნურთან შეყრისა. სულ პირველი მეტოქე მისი, აფხაზი თავადი რომ წყალში დაიხრჩო, მას მიჰყვენ სხვებიც. ყოველი მათგანის სიკვდილში თითქოს იდუმალ მისი ხელი ერია.

მაია გრძნობს, როგორ ივსება სიცოცხლითა და სიხალისით ზღვის საიახლოვეს. `აჰ, ზღვა… დიდი, ლურჯი ზღვა! ჩემი საყვარელი ზღვა!~ იმავდროულად, იგი ბონდოსკენ, თავისი უკანასკნელი მიწიერი მეტრფესკენაც მიისწრაფვის. მას უნდა, რომ მისის ბედნიერება აიგოს სამთა კავშირზე: `ვიყოთ სამნი: ზღვა, შენ და მე~.

ზღვა კი ვერ მოითმენს ამჯერადაც ვიღაც `მესამეს~, თანაც, ასე ახლოს. მაია გრძნობს ზღვის დაუოკებელ მისწრაფებას მისკენ, მაგრამ მას, ხორციელ ადამიანს, ჯერ კიდევ დაუშლელს, რა თქმა უნდა, არ ძალუძს იდუმალ ნაგრძნობის გაცნობიერება, მაგრამ მის პოეტურ განცდებში მჟღავნდება დაფარული, ინტუიციური: `შეხედე კარგად, რა წყნარად სუნთქავს დღეს ჩვენი საყვარელი, საოცნებო ზღვა, თითქოს ჩვილ ბავშვს ოდნავ დარწეულ აკვანში ტკბილად სძინავსო… აი, მისი ნაპირებიც, როგორ მეგებებიან ჩუმი ალერსით, და ცის შორეული ტატნობის გაღიმებული სიმშვიდეც როგორ მესალმება თავადის ასულს… ასე მგონია, რომ ნიავის ფარფატი ყურში საიდუმლოდ ჩამჩურჩულებს სიყვარულის საგალობელს და მოწყურებულ ბედნიერებას ჰპირდება ჩემს ესოდენ დაკოდილ გულს~. აქ Qარაცნობიერი შეგრძნებები თითქოს ზედაპირზეა ამოტანილი. მაიამ უკვე იცის, სად ეზიარება წარუვალ, ნამდვილ ბედნიერებას, როგორ დააღწევს თავს მარტოობას, როგორ უშველის სინამდვილისგან უხეშად და სასტიკად `დაკოდილ გულს~.

მაიას ვნება შიშველია და, ერთი შეხედვით, ურცხვი. იგი ეუბნება ბონდოს: `თუ ჩემი ტანის სურნელი აღარ გაგონებს ახლად მოწველილი, გაუწურავი რძის სურნელს, რომელიც ოდესღაც ასე გხიბლავდა, სამაგიეროდ, მას ხომ ძველი ღვინის ძალა აქვს ახლა, რომელიც ნამდვილი ვაჟკაცის სასმელია, ვაჟკაცის ნამდვილი დამათრობელი~. ბონდომ არ იცის და არ შეიძლება იცოდეს მაიას ვნების ძალა. ის ზედმეტად მიწიერია ამისთვის და ამიტომ ახალგაზრდა დაფინოსკენ მიისწრაფვის. მაია დანანებით ეუბნება:  `შენ კიდევ არ იცი ძალა ჩემი სიყვარულისა, თორემ ასე ადვილად მას ვერ დათმობდი~.

მაიამ კიდევ ერთხელ გაიბრძოლა და შეეცადა ბონდოს, მიწიერ მიჯნურს, მისი სიყვარული დაეფასებინა, მაგრამ ვერ შეძლო, მაშინ იფეთქა მასში სიამაყემ: `შენ შეურაცხჰყავი თავადის ქალი მაია, რომელმაც პატიება არ იცის. შენ შეურაცხჰყავ სიყვარული, ბონდო~! არ აპატია სიყვარულის შეურაცხყოფა მაიამ და მორიგი მსხვერპლი შეიწირა. მან ბონდოს ადრე ნათქვამი სიტყვები შეახსენა: `გინდა დამარჩენ, გინდა მომკლავ… თავადის ქალ მაიას შენამდე სხვებისგანაც ქონებია ეს უფლება მინიჭებული… და მით უსარგებლია კიდევაც~.

ამ ღამემ მაიას არსება თითქოს მოდრიკა. მან იგრძნო, რომ უნდა აღსრულებულიყო ბედსიწერა. ამჯერად ზღვა თვით მიჯნურის ხელით აწყობს ბოლო `მსხვერპლშეწირვას~. მაია გრძნობს, რომ იგი ვიღაცის სურვილის აღმსრულებელია. იგი განგებას მიჰყვება.  გულგრილ ბედისწერას ცივად მიაქვს სისხლი `შეყვარებულთა~ კარვისკენ გაცხელებული გულის გასაციებლად. ხუთი შეყვარებული იხატება მოთხრობაში: მაია, ბონდო, დაფინო, ამბაკო და ზღვა. დაფინომ და ამბაკომ უნდა შეაგზნონ ცეცხლი მაიასთვის, ბონდო კი უნდა გაიწიროს, როგორც ზედმეტი მესამე, `ასეა გადაწყვეტილი~, _ იცის თავადის ქალმა: `ოჰ, რა დაწყობილია ბედისწერის კანონები~, _ ეუბნება მაია შემთხვევით გამოჩენილ ამბაკოს. მან ხომ სწორედ ახლახან გაუგზავნა კარავში ბონდოს დაფინო, როგორც თავადური საჩუქარი. `ეს უკვე განგება არის, მაგრამ ამას შენ ვერ გაიგებ~. მოსახდენი მოხდა. დაფინოზე შეყვარებულმა ამბაკომ ბონდო მოკლა.

ეს იყო ირეალური ღამე. დილას კი, `დასავიწყი სიზმრის კოშმარებს ცის მნათობმა უკანასკნელი თვალები ამოსწვა~. `განვლილი ღამის ნაფეხურებში სიცხადე ჩადგა ხმალამოწვდილი~. ზღვა ჩასცქერის მაიას თავისი მრავალი თვალით და შანთავს, აძრწუნებს, აშინებს და, თანვე, საოცარი, აუხსნელი ძალით იზიდავს. ნაპირზე, თეთრ ტილოზე წამოწოლილი მაია დაფინოს ეუბნება: `გესმის, როგორ მემუქრებიან ტალღები? ნუ ხარო ამქვეყანაზე, მეძებენ, მოტაცებას მიპირებენ~. `აი, გაიხედე, როგორ ამოდის ზღვის უფსკრულიდან უცნაური ტალღები, შავები, ლურჯები, შეუპოვრები, შეხედე, ჩემკენ მოდიან, შემომცქერიან. ყური დაუგდე, რა ხმაზე გაიძახიან ჩემს სახელს, კიდით კიდემდე მიხმობენ. მოდი, თავადის ქალო, დროა, ეზიარო არყოფნის მარადიული სიჩუმის საიდუმლოებასო~.

სიცხადის სამანი მოირღვა. მაია პირისპირ დარჩა ზღვასთან: `მაიას წინ ტალღები ყალყზე შედგნენ _ ვინ არის აქ ისეთი, ვინც არ უნდა იყვეს? _კვლავ იკითხეს~. მაია შედის ზღვაში და გრძნობს, როგორ ეზიდებიან ტალღები თავისკენ, როგორ ეფერებიან, როგორ ჰპირდებიან სიმშვიდესა და ბედნიერებას. ზღვამ მაიას ყველა მიჯნური გაახსენა. მის თლილ თითებსა და მაჯაზე მათი ტრფობის კვალი იყო დარჩენილი _ ძვირფასთვლიანი ბეჭდები და სამაჯური. მაიამ ზღვას სათითაოდ `შესწირა~ ყველა. ამ შეწირვასთან ერთად გაცხადებულ აღსარებაში თითქოს სამუდამოდ ჩამოშორდა მის სახელს ყველა მიჯნურის კვალი, წყვდიადში დაინთქა ყოველის ხატება და  მოგონება. თითქოს საგნებმა და მოვლენებმა მის აღქმაში თავიანთი ნამდვილი სახე და ბუნება დაიბრუნეს. მისის რემზიც, დაღლილი გამუდმებული შენიღბვისაგან, `ხედავს, როგორ დაბერავს ქარი მის იალქანს და მაინც, ლამის ყოველგვარი სურვილი გაჰქრობია მოგზაურობის გასაგრძელებლად და წარმოიდგენს, როგორ ჩაიხვევდა ტალღები და ჩაიძირებოდა, და როგორ მოიპოვებდა სამუდამო განსასვენებელს ზღვის ფსკერზე~ (ვირჯინია ვულფი `გზა შუქურისკენ~).

მაია მიდიოდა ზღვის სიღრმეში, შიშველ ტანზე შემოხვეული თეთრი ზეწრით უმანკო `პატარძალივით~. ზღვამ თავის ვრცელ მკლავებში ჩაიხუტა მისი ნატანჯი სული და დაღლილი სხეული. ადამიანებმა არ უწყოდნენ მისი ფასი. ზღვამ დაიბრუნა თავისი ოდესღაც, ვინ იცის, რის გამო, რა ვითარებაში, რა ძალებით ნაპირზე, იდუმალებიდან სიცხადეში გამორიყული განძი და ვინ იცის, კიდევ როდის მოისურვებდა განგება, რომ ზღვის ქაფიდან შობილიყო ახალი აფროდიტე.

მაია სიმბოლურად ამქვეყნად ვერმოხელთებულ ბედნიერებასაც გულისხმობს. სახელი მაიაც ხომ ინდურ მითოლოგიაში მაცდური, ილუზიებისგან ნაქსოვი საბურველია, რომლის არსსაც ბოლომდე ვერავინ ვერასოდეს ჩასწვდება.

1961 წელს ლანა ღოღობერიძემ გადაიღო სამი ნოველისგან შედგარი მხატვრული ფილმი „ერთი ცის ქვეშ“, რომლის ერთი ნოველა სწორედ „თავადის ქალი მაიაა“.  მთავარ როლებს არაჩვეულებრივი ოსტატობით განასახიერებენ  ლიანა ასათიანი (თავადის ქალი მაია), ოთარ მეღვინეთუხუცესი (ბონდო)  და გიული ჭოხონელიძე(ამბაკო).

 

მასწ, ვერ შევძელი

0

მოსწავლები წარმატებას ვერ მიაღწევენ, თუ შინ არ იმეცადინებენ. საშინაო დავალების შესრულება აუცილებელი პირობაა. თუმცა ხშირად ხდება, რომ ბავშვები ამ პროცესისგან თავის დასაღწევად „საპატიო მიზეზს“ ეძებენ და პოულობენ კიდეც. ზოგჯერ საქმე იქამდეც მიდის, რომ მოსწავლე უმაღლესი პილოტაჟის სამსახიობო მონაცემებს ავლენს ან თვითონვე სჯერა თავისივე ტყუილის. გთავაზობთ TOP-ათეულს, რომლითაც მოსწავლეები მასწავლებლების წინაშე თავის მართლებას ცდილობენ.

№1. მასწ, დავალება არ მოგიციათ

ასეთი ტიპის ტყუილს  მშობელი უფრო მეტად იჯერებს, ვიდრე პედაგოგი, მაგრამ რაღაც მომენტში შეიძლება მასწავლებელსაც კი შეეპაროს ეჭვი – იქნებ გადაღლილი იყო და მართლაც დაავიწყდა დავალების მიცემა?  თუ ეს ტყუილი კლასში ხმამაღლა ერთმა მოსწავლემ მაინც გააჟღერა, მას მთელი კლასი აუბამს მხარს.

ამ შემთხვევაში მასწავლებელს შეუძლია, ფრიადოსანთა რვეულებში ჩაიხედოს. დიდი შანსია, რომელიმეს მისი მოცემული დავალება შესრულებული ჰქონდეს, რაც დაადასტურებს იმას, რომ მასწავლებელს დავალების მიცემა არ დავიწყებია. თუ კლასში ელექტრონული ჟურნალია, მასწავლებლის მოტყუება ნაკლებად ხერხდება.

№2. მასწ, იმ დღეს არ ვიყავი და არავის უთქვამს

ეს კლასიკური ტყუილია. მოსწავლე თანაკლასელებს ადანაშაულებს იმაში, რომ მათ არაფერი უთხრეს ახალი დავალების შესახებ. თუ ასეთი რამ ხშირად მეორდება, მასწავლებელი უნდა დაეჭვდეს – იქნებ სხვა მოსწავლეები მართლაც არ უზიარებენ ინფორმაციას ბავშვს, რომელიც ხშირად აცდენს გაკვეთილს? თუმცა, მთავარი პასუხისმგებლობა დავალების შესრულებასა თუ შეუსრულებლობაზე მაინც გაკვეთილების გამცდენს ეკისრება, რომელიც ვალდებულია გაიგოს, რა გამოტოვა არყოფნის პერიოდში, რა დავალებები უნდა გაეკეთებინა გაცდენის მიუხედავად.

№3. მასწ, დავკარგე/დამავიწყდა რვეული, სადაც დავალება ჩავინიშნე

ერთ-ერთი პოპულარული მიზეზი სხვა მიზეზებს შორის. მოსწავლე ამბობს, რომ სხვა საგნის მასწავლებელმა ან სხვა მოსწავლემ გამოართვა რვეული, სადაც ჩანიშნული ჰქონდა დავალება.

ხშირად ბავშვები არც ინიშნავენ დავალებას. გაკვეთილის ბოლოსკენ უმეტესობა მოდუნებულია. სასურველია მასწავლებელმა შეამოწმოს ან ხაზგასმით, ხმამაღლა გამოაცხადოს იმის შესახებ, რომ აუცილებელია დავალების ჩაწერა.

№4. მასწ, რვეული სახლში დამრჩა

ამ სევდიანი ამბის გამოცხადებისთანავე მოსწავლეს სახე ეცვლება და ცრემლიც კი სდის!   ამით იმის დემონსტრირებას ცდილობს თითქოსდა დავალება შესრულებული აქვს და ძალიან სწყინს, რომ თავისივე დაუდევრობით რვეული შინ დარჩა… მასწავლებელი შეიძლება ვერც მიხვდეს ეს სამსახიობო მოთელვაა თუ სრული სიმართლე?.. მოსწავლე კარგა ხანს ეძებს თავის ზუგრჩანთაში რვეულს და ბოლოს ამბობს: უი, ორი ერთნაირი რვეული მაქვს და დღეს  სხვა წამომიღიაო… თუ საშინაო დავალება წერით სამუშაოს არ ითვალისწინებდა, მოსწავლე პანიკაში ვარდება.

№5. მასწ, შუქი წავიდა

ფორსმაჟორული სიტუაციები, რასაკვირველია, ყველგან არსებობს, მათ შორის ელექტროენერგიის გათიშვაც ხდება, მაგრამ რადგანაც ამ მოვლენას დროებითი ხასიათი აქვს, ბავშვს იდეად მოსდის, რომ მოიმიზეზოს, აღარ ისწავლოს და უშუქობა მყარ საპატიო არგუმენტად გამოიყენოს.

№6. მასწ, ვერაფერი გავუგე დავალებას

ბავშვებს უყვართ იმის თქმა, რომ ეცადნენ, მაგრამ არ გამოუვიდათ, ვერ გაიგეს, დავალების არსს ვერ ჩასწვდნენ. პასუხისმგებლიანი მოსწავლე ამ დროს რთული დავალების სანაცვლოდ სხვას აკეთებს და ამ მცდელობებს მასწავლებელს დამადასტურებელი ჩანაწერის სახით წარმოუდგენს. ასეთი ბავშვი დასაფასებელია. მასწავლებელმა ის დაფასთან არ უნდა გამოიძახოს „საქმის გასარჩევად“, რადგან მოსწავლე სამუდამოდ დაკარგავს რაიმის კეთების მოტივაციას.

სასურველია მასწავლებელმა დავალების მიცემის დროს არა მხოლოდ დაფაზე პარაგრაფი და სავარჯიშოების ნუმერაცია მონიშნოს, არამედ ირიბი მითითებაც მისცეს ბავშვებს, თუ როგორ უნდა იმუშაონ ამ თუ იმ საკითხზე.

№7. მასწ, გუშინ ცუდად ვიყავი

დაავადება ცვლის ჩვენი ცხოვრების რიტმს, მაგრამ ზოგიერთი ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობა სიტუაციურად „უარესდება“, მაგალითად, საკონტროლო წერის დღეს ან რთული საშინაო დავალების შესრულების დროს. „ავად ვიყავი, მასწ,“ – ეს მიზეზი ამ სამყაროსავით ძველია. იყო თუ არა ბავშვი ცუდად, ამის გადამოწმება მასწავლებელს მარტივად, მშობელთან ერთი ზარით შეუძლია.

№8. მასწ, სოფელში წამიყვანეს

ყველაზე ხშირად გაკვეთილების ორშაბათობით უსწავლელობას მოსწავლეები სწორედ ასეთი განცხადებით იმიზეზებენ. რადგან წინა დღეები უქმეა, რთულია დადგენა ტყუილს ამბობს მოსწავლე თუ სიმართლეს.

სოფლიდან კვირა დღეს დაბრუნებულ ბავშვს აღარ აქვს მეცადინეობის ხალისი. ამიტომ აუცილებელია, შევაჩვიოთ გაკვეთილების წინასწარ მომზადებას.

ბევრი მასწავლებელი ცდილობს შაბათ-კვირას მოსწავლეებს ჩვეულებრივზე მეტი დავალება მისცეს, რაც არასწორია. ბავშვები ისედაც გადაბმულად სწავლობენ მთელი კვირის განმავლობაში. მათ დასვენება, მშობლებთან და მეგობრებთან ურთიერთობა სჭირდებათ.

თუკი ბავშვი რეგულარულად ამბობს, რომ უქმეებზე სოფელში წასვლის მიზეზით ვერ იმეცადინა, მასწავლებელმა მშობელთან უნდა გაარკვიოს, რაშია საქმე. ზოგჯერ მშობლებს მართლაც გაჰყავთ ბავშვები რამდენიმე დღით ქალაქიდან, სადაც მას მეცადინეობის საშუალება არ ეძლევა.

№9. მასწ, ვარჯიშზე/წრეზე ვიყავი

კიდევ ერთი გავრცელებული მიზეზი უფროსკლასელთა შორის – შემოქმედებითი, სპორტული წრეები, საგამოცდო სამზადისი, ამას ემატება დასვენების, მეგობრებთან დროსტარების მოთხოვნილება… როგორც წესი, საშინაო დავალება სწორედ ასეთ სიტუაციებს ემსხვერპლება.

ბევრ მშობელს შვილი მართლაც ზედმეტადაც ჰყავს დატვირთული, რაც შეუსაბამობაშია მის ფიზიკურ შესაძლებლობებთან. ასეთ მოზარდებს ხშირად აღენიშნებათ ნევროზები, სუსტი იმუნიტეტი და ფსიქიკური პრობლემები.

№10. ინტერნეტი გამეთიშა

ეს ნაკლებად გავრცელებული მიზეზია, თუმცა, სავარაუდოდ, უახლოეს წლებში, ყველაზე ფართოდ გავრცელებულ მიზეზად იქცევა. ელექტრონული სახელმძღვანელოები და დღიურები, ყველაფერი, რაც მოსწავლესა და მასწავლებელს სწავლების პროცესში დაეხმარება, სულ უფრო იკრებს პოპულარობას. შესაბამისად, ინტერნეტის არქონის მიზეზიც პოპულარული გახდება.

შეჯამების სახით

როდესაც ბავშვი თავს იმართლებს, არ არის აუცილებელი, მის სიტყვებში იმთავითვე დავეჭვდეთ. მასწავლებელი უნდა გრძნობდეს სიტუაციას, მან უნდა დაუსვას რამდენიმე კითხვა და მხოლოდ ამის მერე გამოიტანოს დასკვნა.

ჩვენ ყველას გვქონია სიტუაცია, რომლის გამოც ვერ გაგვიკეთებია საქმე. ასეთ მდგომარეობაში შეიძლება მოსწავლეც აღმოჩნდეს. ზრდასრულ ადამიანსაც კი აქვს თავისი საპატიო მიზეზი, როდესაც ვერ ამზადებს სადილს, ვერ იღვიძებს დილით ადრე, ივიწყებს მნიშვნელოვანი ამბების ჩანიშვნას…

ბავშვს უნდა ჰქონდეს შეცდომის უფლება. სხვაგვარად ის ვერ მიხვდება, რა არის შეცდომა, რა შედეგი მოაქვს, როგორია მისი გამოსწორების გზები.

სასწავლო წლის დასაწყისში მასწავლებელი უნდა შეუთანხმდეს მოსწავლეებს, რომ გაუთვალისწინებელი ან მათგან დამოუკიდებელი მიზეზების გამო 2-3 ჯერ აპატიებს დავალების შეუსრულებლობას, ამის გამო არ დასჯის, არც ნოტაციებს წაუკითხავს.

რასაკვირველია, საშინაო დავალების შეუსრულებლობას არ უნდა ჰქონდეს რეგულარული ხასიათი. თუ ბავშვი სახლში სამუშაო პირობების უქონლობას უჩივის, ამ პრობლემაზე მასწავლებელმა მშობელთან დროულად უნდა იმსჯელოს. ასევე, მასწავლებელმა მუდმივად უნდა გაუწიოს მონიტორინგი საკუთარ თავს, სწავლების მეთოდებს, მოსწავლეებთან სწორი ურთიერთობების ჩამოყალიბებას, რათა სწავლება ორივე მხარისთვის იქცეს არა რუტინულ სამუშაოდ, არამედ სახალისო და საინტერესო პროცესად.

 

კიბე

0

მღებავობაზე არასდროს მიოცნებია. აი, დღეს კი ჩემი სოფლის სახლის კიბეს ვღებავ. კიბე ხის არის და მის გარეშე მეორე სართულზე ვერ მოვხვდები. კიბე ბევრის მომსწრე და მნახველია. ბავშვობაში სულ ნაპირ-ნაპირ ავდი-ჩავდიოდი, მოაჯირს ბეჯითად ვეჭიდებოდი და წაქცევა-დაგორების არცერთი მცდელობა არ მქონია. კიბე რაღაცით ცხოვრებას წააგავს. ადამიანები ადი-ჩადიან. სიცოცხლის განმავლობაში ბევრჯერ გვიწევს ასვლა-ჩასვლა, ჰოდა, როგორც აქ, კახეთში იტყვიან, მძიმე-მძიმედ (სტილი დაცულია) ანუ, ფრთხილად უნდა იარო და არ ჩავარდ-დაგორდები. ისიც ვიცით, რომ ბევრი წაქცეული წამომდგარა, მაგრამ, რაც მძიმედ ივლი, არ წაიქცევი და არც წამოდგომაზე დაკარგავ დროსა და ენერგიას.

ჰოდა, იმას ვყვებოდი… კიბეს წითლად ვღებავ. რაც თავი და ეს კიბე მახსოვს, სულ წითელია, უბრალოდ ტონალობები იცვლება, იმის მიხედვით, რა ტიპის საღებავი შემხვდება. თავზე „მალიარების“ ქუდი მახურავს. ხომ იცით, როგორიცაა? გაზეთისგან კეთდება სამკუთხა ფორმის. რაღა დაგიმალოთ და ხელს უფრო მიშლის, მაგრამ  მღებავის ქუდის გარეშე კიბე როგორ შევღებო?

თუმცა სანამ ღებვას დავიწყებდი, საღებავი შევიძინე. აქვე, ახლო-მახლო მომიწია ყიდვა და რაღაცნაირი აგურისფერი გამომადგა. წასმიდან რამდენიმე საათში კი მუქი წითელი გახდა. გამყიდველს ვკითხე,  თქვენი საღებავი ალდეჰიდებს შეიცავს-მეთქი? რასო?… თვალები შუბლზე აუცოცდა. არაფერს, ბატონო, მოგესმათ-მეთქი, დავამშვიდე. და მართლაც, რა იცის ახლა ამან, რას შეიცავს მისი საღებავი. თუ უალდეჰიდო და სუფთა მინდოდა, კეთილი მენება და თბილისში მომეძებნა. ახლა აქ კი,  რაც არის, იმას შევიძენ.

ვინმე იფიქრებს, ამდგარიყავი და შემადგენლობა თავად წაგეკითხაო. ეგეც მართალია, ოღონდ თავი აღარ დავიმძიმე, იქნებოდა შიგნით ალდეჰიდი, ნამდვილად იქნებოდა. თან კიბე გარეთ არის და არა სახლის შიგნით, ამიტომ ერთი პატარა კოლოფი ალდეჰიდიანი საღებავი არაფერს ცუდს არ იზამს.

აი, სხვა საქმეა, სახლში კიბე რომ ყოფილიყო…

სახლის კლიმატი მნიშვნელოვანია და შედგენილობა მხოლოდ მის მფლობელზეა დამოკიდებული. სტერილური და ხაზგასმით სუფთა მდგომარეობა მხოლოდ საავადმყოფოების საოპერაციოებშია (ყოველ შემთხვევაში, უნდა იყოს). სხვაგან სულ მცირე მტვერი მაინც იქნება. თქვენთან მტვერი არ არის? რას ბრძანებთ, ეს თქვენ გგონიათ ასე, თორემ ჰაერის ანალიზი მტვრის თუნდაც მცირე რაოდენობის არსებობას უმალ დაადასტურებს. აქ თქვენი ბრალი არაფერია, ყველაფერი იმ გარემოზეა დამოკიდებული, სადაც სახლი დგას.  სიცხის დროს, მტვერი უფრო მალე გროვდება. ფანჯრები გექნებათ ხშირად ღია და იმიტომ. სახლში  ჰაერზე გავლენას ახდენს მომზადებული საჭმელიც და მომზადების სიხშირეც. გაზქურა, სადაც ამზადებთ და კიდევ გამწოვის არსებობა-არ არსებობა. სახლის ჰაერზე გავლენას ახდენს მასალა, რომლისგანაც სახლია აგებული. რა არის გამოყენებული? აგური, ბეტონის ბლოკები, ქვა, ხე, სხვადასხვა პლასტმასი თუ  მეტალი?

სახლში არსებული ჰაერი მნიშვნელოვანია, ამიტომ, მოდით სათქმელი უფრო კარგად გავშალოთ.

პირველი, რაც სახლში ჰაერზე ახდენს გავლენას, ის გარემოა, სადაც სახლი მდებარეობს. როგორი მოძრაობაა, რამდენი ტრანსპორტი დადის, რა რაოდენობის გამწვანებაა, ეს ყველაფერი სახლზე უეჭველად იმოქმედებს. ოზონის წარმოქმნა ფოტოქიმიური პროცესია, რომელიც ულტრაიისფერ გამოსხივებას საჭიროებს. ასე რომ, მისი არსებობა სახლში შეუძლებელია (გამონაკლისს, სპეციფიური ელექტროხელსაწყოები წარმოადგენენ და მათი სახლში ქონის  შემთხვევაში, ძალიან მცირე რაოდენობით  წარმოიქმნება). გარეთ, როგორც წესი, ოზონის დონე მერყეობს 5-15µg m-3-ის ფარგლებში და მაქსიმალური მაჩვენებლის შემთხვევაში, ის მცირე რაოდენობით სახლის შიგნითაც დაფიქსირდება.

და თუ სახლის მიმდებარე ტერიტორიაზე ტყე იწვის?… ეს ხომ ჩვენს დღევანდელობაში სამწუხარო რეალობაა. მაშინ სახლში არსებულ VOCs-ებს (მათზე ოდნავ ქვემოთ იხილეთ), ე.წ. PAHs (polyaromatic hydrocarbons) პოლიარომატული ნახშირწყალბადები დაემატება, აღარაფერს ვამბობ კვამლში შემავალი  ნახშირჟანგის და ნახშირორჟანგის მომატებულ რაოდენობაზე.

მეორე ფაქტორი, სახლის განიავების, ანუ ჰაერის ცვლის სიხშირის ფაქტორია. ეს კვლავ იმ გარემოზეა დამოკიდებული, სადაც სახლი დგას. ასევე, მნიშვნელოვანია სახლის დიზაინიც, ანუ რამდენად კარგად ნიავდება თითოეული კუთხე-კუნჭული.

მესამე ფაქტორი ისაზღვრება მასალით, რომელიც სახლის აგებისას ან შიგნით რემონტისას გამოიყენეს. რა საღებავით შეღებეს, რა წებო გამოიყენეს „შპალერის“ გაკვრისას, როგორი პარკეტი თუ ლამინატი დააგეს, რისგან დამზადებული ავეჯით გააწყვეს და ა.შ. ხშირ შემთხვევაში თანამედროვე პოლიმერების, ან საღებავების გამოყენება ალდეჰიდის ემისიას უწყობს ხელს, რომელიც ნელ, თუმცა სტაბილურად მიმდინარე ქიმიურ პროცესებში მონაწილეობს (იხ. სტატია „სურნელოვანი ნივთიერებები“ https://mastsavlebeli.ge/?p=13156).

დაბოლოს, მეოთხე ფაქტორი სახლში მიმდინარე აქტივობებზეა დამოკიდებული. რას ამზადებენ, როგორ გაზქურაზე ამზადებენ (ელექტროზე თუ ჩვეულებრივ, ღია ცეცხლით). თუ ღია ცეცხლის გაზქურაა სახლში, არის თუ არა გამწოვი და ა.შ.

სამზარეულოს, ოთახებს, სააბაზანოს და ტუალეტს რა საშუალებებით წმენდენ. რა სიმძლავრის მტვერსასრუტს იყენებენ და რა სიხშირით. არის თუ არა სახლში ხალიჩა(ები) და რა სიხშირით ან რა საშუალებით იწმინდება.

იცით, როცა მე სადმე სტუმრად მივდივარ, ხალიჩაზე სიარულს მაქსიმალურად ვერიდები. პატივს ვცემ იმ ოჯახის ჰაერს და დიასახლისის შრომას. საერთოდაც, კარგი იქნებოდა აღმოსავლური ქვეყნების მსგავსად, აქაც ფეხზე გახდის ტრადიცია გვქონდეს. აი, უმრავლესობა კი მოდის, ღმერთმა უწყის სად არ დააბიჯეს ფეხი და მაინცდამაინც ხალიჩაზე სურთ გავლა-გამოვლა. ის კი არა, ერთი სტუმარი პირდაპირ ჩემს სავარჯიშო ხალიჩაზე დახტა, სადაც მე დაწოლილ ვარჯიშებს ვაკეთებ და შემთხვევით, გაშლილი დამრჩა. ის ხალიჩა გადავაგდე. აქ კი ვიტყვი, რომ მსგავსი საქციელი არ შეიძლება. დიდი ხალიჩა აღარ გყოფნის დალოცვილო, რაღა სავარჯიშოზე დგები?…

ეს გადახვევა იქეთ იყოს… კვლავ სახლის ჰაერს და ბინადართა აქტივობას დავუბრუნდეთ. მაგ. ფრჩხილის ძველი ლაქი აცეტონით გავიცილეთ და ახალი წავისვით. ხომ თითქოს არაფერია, მაგრამ ჰაერს აქროლადი ორგანული ნაერთები (Volatile Organic Compound VOCs) შეემატა. ასეთი ნაერთი ბევრია და მათ წარმოშობის სხვადასხვა გზა აქვთ.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, მათი წყარო, პირველ რიგში, აშენების და რემონტისას გამოყენებული მასალაა და ახალ სახლში პირველი რამდენიმე თვე  VOC-ის დონე გაცილებით მეტია. აქ იგულისხმება ბევრი არომატული და ალიფატური რიგის ნაერთები. აქვეა ქლოროფორმი, აცეტონი, თუმცა, ფორმალდეჰიდის კონცენტრაცია ყოველთვის ოდნავ მაღალია. მაგ. ლატექსის საღებავი ტოლუენს, ეთილბენზენს, 2-პროპანოლს და ბუტანონს შეიცავს. VOC-ს ასევე შეიცავს სახლის ყველა გამწმენდი საშუალება, დეტერგენტები, ძალიან მცირე კონცენტრაციით, მაგრამ მაინც.

ბოლო პერიოდში სახლებში PBDE (Polybrominated diphenyl ether)  პოლიბრომ დიფენილ ეთერი გამოჩნდა.

ამ ნივთიერებას ცეცხლის შესანელებელი, შესაჩერებელი ნარევების შემადგენლობაში იყენებენ (წვის ინჰიბიტორია) და მათი მეშვეობით ამუშავებენ  სხვადასხვა ავეჯს, ხალიჩებს, ფარდებს და ა.შ. მიზანი ერთია – სახლში ხანძრის გაჩენის შემთხვევაში, მისი გავრცელება  მაქსიმალურად შეფერხდეს.  ფორმალდეჰიდის მსგავსად, PBDE ნელა ორთქლდება, არის ტოქსიკური და მისი სამიზნე ტვინის და ღვიძლის მეტაბოლიზმში ჩართვაა. სხვათა შორის, გამოკვლევებმა აჩვენა მისი მაღალი კონცენტრაცია მეძუძური დედების რძეში (იგულისხმება, რომ დედების სახლებში PBDE-თი დამუშავებული ნივთები იყო).

ახლა თქვენი წარმოსახვა გვჭირდება. წარმოიდგინეთ, რომ… სახლში მწეველია… და ეს მწეველი მოსაწევად აივანზე კი არ გადის, იქვე ოთახში ეწევა დილიდან საღამომდე. ჰო, ასეთი ადამიანებიც, ხომ არსებობენ, დღეში რამდენიმე კოლოფი სიგარეტი არ ჰყოფნით.

თამბაქოს კვამლი სხვადასხვა  VOCs-ის წყაროა და შეიცავს ალდეჰიდებს, კეტონებს, ნიკოტინს, ორგანულ მჟავებს და ნახშირწყალბადებს (4000-მდე ნივთიერებას). ერთი  სიგარეტის მოწევით გარემოში 2,4 mg ალდეჰიდის ემისია ხდება. გარდა ამისა, თამბაქოს კვამლი ხელს უწყობს მტვრის ნაწილაკების უფრო სტაბილურ შეჩერებას დახურულ სივრცეში, ანუ სახლში.

გარდა ამისა, სიგარეტის კვამლში, ე.წ. PAHs (polyaromatic hydrocarbons) პოლიარომატული ნახშირწყალბადები გვხდება, მათ შორის ალფა-ბენზო პირენი, რომლის მთავარი სამიზნეც თირკმელები გახლავთ. კვლევებით დადგენილია, რომ ერთი უფილტრო სიგარეტი გარემოში (ანუ, თქვენს სახლში) ავრცელებს 25 mg ალფა-ბენზო პირენს. ფილტრიანი ალბათ ოდნავ ნაკლებს გაავრცელებს, მაგრამ განა ეს შეღავათია?

სახლში ჰაერი ჯანსაღი უნდა იყოს, ამიტომ ფანჯრები სულ ღია მაქვს. მით უმეტეს, რომ ეზოში უამრავი მწვანეა.  დილაა, ცხვირს რაღაც სასიამოვნო სუნი მიღიზიანებს. პირდაპირ ჩამებღაუჭა და მოსვენებას აღარ მაძლევს. ჰაერი ახლად გამომცხვარი შოთის სურნელით არის სავსე. მეზობელი აცხობს და ყიდის. თითქოს  შეჩვეული უნდა ვიყო, მაგრამ დილაობით სხვანაირად აღაგზნებს ყნოსვის ცენტრს და მეც ნახევრად მძინარე ვდგები, სახელდახელოდ მოვიცვამ რაღაცას და სურნელის ეპიცენტრისკენ მივემართები. ეზოში კიბით ჩავდივარ, ოღონდ მძიმე-მძიმედ, ფრთხილად. თვალები კვლავ დახუჭული მაქვს და ფეხებს მეზობლის ღობესთან თავისით მივყავარ.

  • ფიქრიიი, ორი პური მინდა…

 

 

ადამიანები სევდიანი მომავლით

0

რას გააკეთებს ადამიანი წლების შემდეგ, მომავალში, როცა მას ტექნოლოგიური პროგრესი ახალ შესაძლებლობებს მისცემს? ან რა მოთხოვნილება ექნება მას, თუ რობოტები ფიზიკურ შრომას ადამიანების ნაცვლად შეასრულებენ? – მომავალზე გადაღებული ფილმები ძირითად იმაზე მოგვითხრობენ, თუ როგორ ქმნიან ადამიანები რობოტებს, რომელთაც ადამიანები აღარ სჭირდებათ და დედამიწას ეპატრონებიან. თუმცა ცოტა თუ ვიცით იმის შესახებ, რა დასჭირდება მომავლის ადამიანს, თუ ტექნოლოგიური პროგრესი მას მეტ საშუალებას, დროსა და რესურსს მისცემს იმისთვის, რომ საკუთარი თავი ყველაზე ღირებული მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებას მიუძღვნას.

ამ იდეით შეპყრობილი ამერიკელი რეჟისორი სპაიკ ჯოუნზი 2012 წელს ფილმს იღებს. “Her” მომავლის ურთიერთობებზეა. იმაზე, თუ რამდენად ადამიანური შეიძლება იყოს რობოტი და რამდენად რობოტული შეიძლება გახდეს ადამიანი. სპაიკ ჯოუნზის ფილმში ადამიანები ოპერატიულ სისტემას ქმნიან, რომელიც არამარტო ადამიანის დამხმარე, არამედ მისი მეგობარი, პარტინორი და შეყვარებულიც კი შეიძლება გახდეს.

მარტოსული მწერალი თეოდორი ფულს წერილების წერითა და სხვისი გრძნობების გადმოცემით შოულობს. თუმცა თავად უჭირს სხვა ადამიანებთან კომუნიკაცია. სევდისგან თავის დასაღწევად თეოდორი ახალ ოპერაციულ სისტემას იყენებს და გაიცნობს სამანტას, რომელიც მისი ცხოვრების განუყოფელ ნაწილად იქცევა. რეალურ სამყაროში ურთიერთობით იმედგაცრუებული, მარტივად ეკონტაქტება მას და ოპერატიული სისტემა უყვარდება. მისთვის ეს გრძობა ყველაზე ბუნებრივი ხდება, რადგან გარშემო არ დარჩა არავინ, ვისი შეყვარებაც  იქნებოდა შესაძლებელი.

სამანტა იმისთვის შეიქმნა, რომ ადამიანებს გამოეყენებინათ. ოპერატიული სისტემები ადამიანთა სამსახურში უნდა ყოფილიყვნენ და მათი შესაძლებლობებიც მაშინ დასრულდებოდა, როცა ადამიანი გადაწყვეტდა ამას. მიუხედავად იმისა, რომ ფიზიკური სხეული არ ჰქონდათ, ყველაზე არაადამიანური, რაც მათ ახასიათებდათ, თავისუფალი ნების არქონა იყო. სამანტა ყოველწამიერად ვითარდება. ის ახერხებს მწერლის სულიერი საჭიროებების დაკმაყოფილებას, თუმცა დროთა განმავლობაში იმდენად ვითარდება, რომ თავადაც უჩნდება მოთხოვნილებები.

თეოდორისა და სამანტას ურთიერთობა თანდათან უფრო განსხვავებული ხდება სხვა სომატური წყვილების რომანტიკისაგან. ეს რომანტიკა კი სწორედ მაშინ ხდება საინტერესო, როცა თეოდორის თვალებში სევდა გამოჩნდება – ტკივილით, მარტოობით სავსე თვალები, რომელიც ძალიან ახლობელია თანამედროვე ადამიანისთვის. თეოდორს სამანტა უყვარს, თუმცა მისი სიყვარული ტრაგიკული დასასრულისთვისაა განწირული, რადგან სამანტასთვის გაუგებარია ისეთი ადამიანური ვნებები, როგორიც ეჭვიანობა და ერთგულებაა. მას თეოდორი უყვარს, თუმცა მეტი სჭირდება. სიახლე კი სხვა ადამიანებთან და ოპერატიულ სისტემებთან ურთიერთობასაც გულისხმობს, რაც თეოდორისთვის განგაშის საფუძველი ხდება.

 

მხიარული, კეთილი, რომანტიკული, ყურადღებიანი და ჭკვიანი ოპერატიული სისტემა ევოლუციის გზით თავისუფალი ნების მოპოვებისთანავე ტოვებს ადამიანს, რომელიც უყვარს. მისი სიყვარული რჩება. რჩება გულისტკივილიც, რომელიც განშორებას ახლავს, თუმცა კიბერრაციონალური გონისთვის ადამიანურ გრძნობებზე მაღლა სხვა რამ დგას, რაც, როგორც თეოდორისთვის, ასევე მაყურებლისთვის ამოუცნობ ღირებულებად რჩება. რეჟისორი მაყურებელს უტოვებს საშუალებას, გადაწყვიტოს, რატომ წავიდნენ ოპერატიული სისტემები; უტოვებს გულნატკენ თეოდორსაც, და მის მდგომარეობაში დარჩენილ კაცობრიობასაც.

სასწავლო სტრატეგიების გამოყენება ისტორიის გაკვეთილზე (მეორე ნაწილი)

0

საოცარი, საინტერესო და პრობლემური

 

აქტივობა, რომელიც  სსპ (საოცარი, საინტერესო, პრობლემური) სტრატეგიას ეფუძნება, მოსწავლეებისთვის ტექსტის, გამოსახულებისა და ვიდეოფილმის ანალიზის სწრაფი და მარტივი საშუალებაა. ამ მეთოდის დახმარებით მოსწავლეები განსაზღვრავენ, რას ხედავენ წყაროში (მასალაში) საოცარს, საინტერესოს და პრობლემურს. წარმოდგენილი სტრატეგია მათ საშუალებას აძლევს, ჩამოაყალიბონ მოკლე პასუხი, რაც განსაკუთრებით სასარგებლოა, როცა მოსწავლეები  ისეთ მასალას არჩევენ, რომელიც ურთიერთსაწინააღმდეგო და პრობლემურ საკითხებს შეიცავს.

 

პროცედურა

მასწავლებელმა უნდა აირჩიოს ტექსტი, გამოსახულება ან ვიდეოფილმი, რომელიც მოსწავლეებს დააინტერესებს და მის განხილვას მოანდომებს.

წაკითხვის, დაკვირვების ან ყურების შემდეგ პედაგოგმა თითოეულ მოსწავლეს უნდა დაავალოს, დაწერონ და წარმოადგინონ:

  • ერთი საოცარი ფაქტი ან იდეა;
  • ერთი საინტერესო ფაქტი ან იდეა;
  • ერთი პრობლემური ფაქტი ან იდეა.

მასწავლებელმა საშუალება უნდა მისცეს მოსწავლეებს, გააანალიზონ სსპ-ს პასუხები და გაუზიარონ მეწყვილეებს ან მთელ კლასს.  უნდა გაიმართოს დისკუსია და აზრთა გაცვლა-გამოცვლა.

პედაგოგს ასევე შეუძლია, შეაგროვოს წარმოდგენილი ნამუშევრები, რათა უფრო დაკვირვებით გაეცნოს, რას გრძნობენ და როგორ ესმით მოსწავლეებს  წარმოდგენილი მასალა.

 

კადრირება

კადრირების სტრატეგია ეხმარება მოსწავლეებს, ყურადღება გაამახვილონ მონათხრობის (ტექსტის) ძირითად იდეებზე და შეძლონ ისტორიის მნიშვნელოვანი მომენტების ილუსტრირება. ეს სტრატეგია გამოიყენება როგორც კლასში ხმამაღალი, ასევე ინდივიდუალური კითხვისას. ის, თუ რამდენად ზუსტად და ზედმიწევნით შეასრულებენ მოსწავლეები კადრირების სტრატეგიაზე დაფუძნებულ აქტივობას, ეფექტური საშუალებაა მათ მიერ წაკითხულის გაგების შეფასებისა.

 

პროცედურა

  1. კადრირების შაბლონის წარდგენა

მასწავლებელმა უნდა წარუდგინოს მოსწავლეებს კადრირების შაბლონი (ქვემოთ მოცემულია ამგვარი შაბლონის ერთ-ერთი ვარიანტი). ისიც შეიძლება, პედაგოგმა თვითონვე შეიმუშაოს განსხვავებული ვერსია. შაბლონი უნდა შედგებოდეს რამდენიმე ბლოკისგან, ამასთანავე, იყოს საკმაოდ დიდი, რათა მოსწავლეებმა შეძლონ მასში ნახატების ჩახატვა, ხოლო ქვემოთ აუცილებელია ადგილის გამოყოფა ჩანაწერების გასაკეთებლად.

  1. მოსწავლეები ხატავენ ძირითად იდეებს

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, წაიკითხონ (მოისმინონ) ტექსტი და მოძებნონ მათთვის საინტერესო იდეები, გამონათქვამები, ციტატები. ჩაწერონ ისინი სათანადო ადგილას, ბლოკის ქვემოთ, მერე კი მათ მიხედვით შექმნან სურათები და თითოული მათგანი ჩახატონ ცალკეულ ბლოკში.

  1. მოსწავლეები ერთმანეთს უზიარებენ საკუთარ კადრირებას

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, წყვილებში ან მცირე ჯგუფებში ერთმანეთს შეადარონ  საკუთარი ნამუშევრები. ნამუშევრების გარჩევის დროს შეიძლება მოსწავლეებს დავუსვათ შემდეგი კითხვები:

* როგორ გამოიყურება თქვენი მეწყვილის (ჯგუფის წევრის) ნამუშევარი?

* რამდენად განსხვავდება ის თქვენეული ვერსიისგან? – და სხვა.

 

დაასურათეთ თქვენ მიერ ამოკითხული თითოეული იდეა (გამონათქვამი, ციტატა) ცალკეულ ბლოკში. ყოველ ნახატს ქვემოთ უნდა ერთვოდეს შესაბამისი იდეა (გამონათქვამი, ციტატა).
 

————————————-        ————————————-       ————————————

————————————-        ————————————-       ————————————

————————————-        ————————————-       ————————————

 

 

 

————————————-        ————————————-       ————————————

————————————-        ————————————-       ————————————

————————————-        ————————————-       ————————————

 

შეიძლება, ბლოკი ნაკლები იყოს და ჩარჩოები უფრო დიდი გამოვიდეს.

 

ცხოვრების რუკა

ცხოვრების რუკის სტრატეგიის გამოყენებისას მოსწავლეები ქმნიან (ხატავენ) რუკას, რომელზეც დატანილია რომელიმე ისტორიული ან ლიტერატურული გმირის ცხოვრების უმნიშვნელოვანესი ფაქტები და გადაწყვეტილებები. ამგვარი აქტივობა მოსწავლეებს ეხმარება  გმირის უკეთ გაცნობასა და იმ ფაქტორებზე ყურადღების  გაამახვილებაში, რომლებიც მის გადაწყვეტლებათა გაგებას უწყობს ხელს. მასწავლებელს შეუძლია, „ცხოვრების რუკა“ გამოიყენოს შეფასების ინსტრუმენტად,  კვლევითი პროექტების განხორციელებისას ან მასალის წინასწარი დამუშავების პროცესში; შეუძლია, შეაქმნევინოს მოსწავლეებს საკუთარი „ცხოვრების რუკები“, რათა დააფიქროს ისინი საკუთარ  ცხოვრების გზასა და იდენტობაზე.

 

პროცედურა:

1–ელი საფეხური: მოსწავლეები სწავლობენ პიროვნებებს.

ეს სტრატეგია წარმატებით რომ განხორციელდეს, აუცილებელია, მოსწავლეებს ჰქონდეთ  ინფორმაცია როგორც განსახილველი პირის, ასევე იმ კონტექსტის შესახებაც, რომელშიც მას უწევდა ცხოვრება და მოღვაწეობა. ეს ინფორმაცია  შეიძლება აღებული იყოს კინოფილმიდან, სხვადასხვა ნაშრომიდან, ანდა უშუალოდ გაკვეთილზე იყოს მიღებული. „ცხოვრების რუკის“ მოსამზადებლად მოსწავლეებმა  წინასწარ უნდა აღნუსხონ  შესასწავლი პირის ცხოვრების გადამწყვეტი მომენტები და მისი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები, მერე კი ეს მონაცემები გადაიტანონ დროის ხაზზე.

მე–2 საფეხური: „ცხოვრება როგორც მოგზაურობა“ – მეტაფორები

მასწავლებელმა უნდა დაავალოს მოსწავლეებს, დახატონ შესასწავლი პირის „ცხოვრების  რუკა“. სანამ მოსწავლეები რუკის დახატვას დაიწყებენ, პედაგოგი სთხოვს მათ, ჩამოწერონ ის შემთხვევები, რომლებსაც შეიძლება წააწყდეს ადამიანი მგზავრობის ან მოგზაურობის დროს. ეს ჩამონათვალი შეიძლება შეიცავდეს გაჩერებას, შესვენებას, შეჯახებას, ჩიხს, შუქნიშანს, დასაწყისს, დასასრულს, შემოვლით გზას, ავტომაგისტრალს, საბაჟოს და სხვა. მასწავლებელმა უნდა სთხოვოს მოსწავლეებს, განიხილონ ჩამონათვალი და უპასუხონ კითხვას: რას შეიძლება გულისხმობდეს თითოეული მათგანი „ცხოვრების  რუკის“ შედგენისას:? მაგ., ჩიხი შეიძლება ნიშავდეს ისეთ გადაწყვეტილებას, რომელმაც სასურველი შედეგი ვერ გამოიღო, მწვანე შუქი – ცხოვრების გზის, მისი მონაკვეთის იოლად და წარმატებით გავლას და ა. შ.

ამ დავალების შესრულების შემდეგ მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, ცალკეული მეტაფორისთვის შექმნან თითო სიმბოლო. სიმბოლოებზე მთელი კლასი უნდა შეთანხმდეს, ამიტომ განსახილველად საჭიროა თითოეული მათგანის დახატვა დაფაზე ან ფლიფჩარტზე.

ამის შემდეგ მოსწავლეები იწყებენ განსახილველი პირის „ცხოვრების რუკის“ შექმნას, რომელსაც ხატავენ როგორც ჩვეულებრივ თაბახის ფურცელზე, ასევე ფლიფჩარტზეც. მუშაობა შეიძლება როგორც ინდივიდუალურად, ასევე მცირე ჯგუფებად.

პერსონაჟის „მოგზაურობა“ მნიშვნელოვან გადაწყვეტილებებსა და მოვლენებს უნდა წარმოადგენდეს. მოსწავლეებს შეუძლიათ, რუკას ის დეტალებიც დაუმატონ, რომლებმაც განსაზღვრული გავლენა მოახდინა განსახილველი პირის ცხოვრებაზე, მაგ., ისტორიული ფაქტები და მოვლენები, მნიშვნელოვანი ურთიერთობები სხვა ადამიანებთან, მიზნები, მრწამსი, წარმოდგენები, ცრურწმენები, შიშები და სხვა.

მოსწავლეებს შეიძლება უფლება მივცეთ, მუშაობის დროს იარონ ოთახში და დააკვირდნენ თანაკლასელთა მუშაობას – ეს ახალი იდეების გენერირებას შეუწყობს ხელს.

მე–3 საფეხური: ნაშრომების წარმოდგენა

სამუშაოს დასრულების შემდეგ მოსწავლეები აკეთებენ თავიანთი ნამუშევრების პრეზენტაციას ან ქმნიან გალერეას (ნაშრომებს კედლებზე აკრავენ). როდესაც ისინი თანაკლასელთა ნამუშევრებს განიხილავენ, მასწავლებელი ავალებს მათ, ყურადღება მიაქციონ საკუთარი რუკების სხვებთან მსგავსებასა და განსხვავებას. მოსწავლეთა აზროვნების გასააქტიურებლად პედაგოგმა შეიძლება შემდეგი კითხვები დასვას:  რომელი ფაქტორები ახდენს გავლენას ადამიანთა არჩევანზე? რა ეხმარება ადამიანს წინსვლასა და პროგრესში? რომელი ფაქტორები განაპირობებს დაღმასვლასა და წარუმატებლობას?  – და სხვა.

აქტივობის შესაჯამებლად შეიძლება მოსწავლეებს დავავალოთ ესსეს დაწერა, რომლის მიზანი იქნება განსახილველი პირისა და მისი მოღვაწეობის შეფასება, კერძოდ, რით იყო უნიკალური ან უნივერსალური ამ ადამიანის ცხოვრება და სხვა.

სტრატეგიის სხვა ვარიანტები:

საკუთარი „ცხოვრების რუკა“ – მასწავლებელმა შეიძლება დაავალოს მოსწავლეებს საკუთარი „ცხოვრების რუკის“ შექმნა, რაც მათ საკუთარი თავისა და ერთმანეთის უკეთ გაცნობაში დაეხმარება.

მრავალმხრივი პერსპექტივა – მასწავლებელმა შეიძლება დაავალოს რამდენიმე მოსწავლეს ერთი და იმავე პერსონაჟის განხილვა. თითოეული მათგანი შექმნის „ცხოვრების რუკის“ საკუთარ ვერსიას. ამ აქტივობის უპირატესობა ის არის, რომ მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს დაინახონ, როგორ შეიძლება იდენტური ინფორმაციის  სხვადასხვაგვარად ინტეპრეტირება.

რა შეუძლია ლიტერატურას?!

0

ყველანი ვთანხმდებით, რომ საინტერესო დროში ვცხოვრობთ. ეს საინტერესოობა კი, უპირველეს ყოვლისა, ეპოქალურ კატაკლიზმებს, კატასტროფებს და დროის დრამატულ დინამიკას გულისხმობს და არა საკაცობრიო პროგრესისკენ ლაღ და უკანმოუხედავ სწრაფვას.

ამ დრამატულ დინამიკაში გიგანტური სახელმწიფოები და იმპერიები იძვრიან, როგორც ვეშაპები თვალუწვდენელ ოკეანეში. ადამიანი კი, ვისთვისაც ეს სამყაროა დაკანონებული, ხშირად ქრება თვალთახედვიდან. თითქოს ყველაფერი მისგან, ან მის გამო არ ხდებოდეს. თითქოს ვიღაც მასზე აღმატებული, კვლავ რაღაც სამუდამო ჩანაფიქრისთვის ამზადებდეს.

ამ გიგანტურ მოვლენებში კი, სადაც დრო და სივრცე სამივე განზომილებით ახალ კონტურებს ხატავს, ბუნებრივად ჩნდება კითხვა: სად დგას ლიტერატურა, რა ძალა აქვს მას, რა საშუალებები, აღწეროს და გაიაზროს პროცესი, როგორც შემეცნების ტექსტი, ან იქნებ აღარც შეუძლია ეს და მრავალფეროვანი გამომსახველობითი ფორმების, ახალი ტენდენციების, ჟანრების მიუხედავად, ისიც მხოლოდ კულტურის კუთვნილებად რჩება, ანუ ერთგვარი გამოცდილების, მოწესრიგებული ყოფის პროდუქტად, რომელსაც ამ თავზეხელაღებული დინამიკის შეცვლა (ცხადია სასიკეთოდ) კი არა, მცირედი რყევაც აღარ შეუძლია?

მე ასეთ კითხვებს ყოველთვის ვარიდებ თავს, რადგან გაუნელებლად მჯერა ლიტერატურის (სიტყვის!) ყოვლისშემძლეობის თუ არა, მრავლისშემძლეობის მაინც. თუმცა, კითხვებს აქვთ არსებობის უფლება და ეს უკეთესიც კია პროგრესული რეფლექსიისთვის, სიფხიზლისთვის, მოკლედ რომ ვთქვათ – მაცოცხლებელი კონფლიქტისათვის.

ყველაზე სკეპტიკოსებისთვის კი, ბევრი წიგნის დასახელება შეიძლება, სადაც მისი უდიდებულესობა ლიტერატურა საკუთარ თავზე მეტია, მით უმეტეს, თუ ის ამ „აღმატებულობით“ არათუ შორდება ცხოვრებას, არამედ, პირიქით – წარმოადგენს კიდეც მას.

ვისაც წაუკითხავს სვეტლანა ალექსიევიჩის წიგნები, ამ აზრის გასამყარებლად სწორედ ისინი მოაგონდება. ამ მწერლის შემოქმედებაა დღეს თანამედროვე ლიტერატურულ სივრცეში იმის დადასტურება, „თუ რა შეუძლია ლიტერატურას“.

სვეტლანა ალექსიევიჩი ბელარუსი რუსულენოვანი მწერალია, რომელსაც ნობელის პრემია მიენიჭა 2015 წელს ლიტერატურის დარგში. ქართველმა მკითხველმა ალექსიევიჩი ნობელამდე გაიცნო რომანით „ჩერნობილის ლოცვა“ და კარგადაც დაიმახსოვრა. არც ამ წიგნმა, და არც დანარჩენებმა, რაც კი ჯერჯერობით ჩვენს მშობლიურ ენაზე ითარგმნა, აუღელვებელი არავინ დატოვა. ესენია – „ომს არ აქვს ქალის სახე“ (მთარგმნელი თამარ კოტრიკაძე) და „სექენდ ჰენდის დრო“ (მთარგმნელი ნინო ბექიშვილი. ნინოს თარგმნილია ასევე „ჩერნობილის ლოცვა“). საგანგებოდ მწერლის თბილისში ვიზიტისათვის გამოიცემა „ცინკის ბიჭები“ (მთარგმნელი: ზურაბ ქუთათელაძე). ყველა მათგანი გამომცემლობებმა „ინტელექტმა“ და „არტანუჯმა“ დასტამბეს, ცოტათი თეატრალურად რომ ვთქვათ, სწორედ მათ შემოიყვანეს სვეტლანა ალექსიევიჩი ჩვენს სააზროვნო-სალიტერატურო სცენაზე, თან ძალიან დროულად და დახვეწილი, მაღალი რანგის თარგმანებით.

ჩემს სამუშაო მაგიდაზე სამი წიგნი დევს – ისინი ნაღმებს გვანან, რომლებიც ერთხელ უკვე აფეთქდა. ამიტომიცი, რომ აღარ არიან სიცოცხლისთვის საშიში, თუმცა მით უფრო შემაძრწუნებელნი და საბედისწეროდ კოდირებულნი – ისინი ამ აფეთქების ისტორიას ინახავენ, როგორც ნამდვილ მითს და არა როგორც მშრალ ინფორმაციას.

ეს წიგნები სვეტლანა ალექსიევიჩის ხუთტომეული ციკლიდანაა. ციკლს მწერალმა „უტოპიის ხმები“ უწოდა და ისინი „წითელი ეპოქის“ საგაა – მე-20 საუკუნის რუსული იმპერიის – საბჭოთა ეპოქის შემზარავი რეტროსპექტივა.

ასე მასშტაბურად, ასეთი მკაფიო აქცენტებით, საგულისხმო პასაჟებით ეს ჟამი (რა კარგია ქართული ენა, „ჟამს“ ვამბობ და ვგულისხმობ დროსაც და მახსენდება ისიც, რომ „ჟამი“ ერქვა მასობრივ სახადს, ინფექციურ დაავადებებს შუა საუკუნეებში, რამაც ათასობით ადამიანის სიცოცხლე შეიწირა), ასე ფართოდ არავის გაუაზრებია მწერლობაში. უფრო სწორად, არავის დაუნახავს, ჩაუწერია და გაუვრცელებია.

დანახვა, ჩაწერა, გავრცელება – ე.წ. ჟურნალისტური ზმნებია. პირველ ყოვლისა, სწორედ ჟურნალისტს ევალება აღწეროს თანამყოფი გარემო, აწმყო, მოძებნოს ხედვის რაკურსები, საიდანაც ეს ყოველივე კარგად ჩანს. აი, მწერალი კი, ამ აწმყოდან, წინასწარმეტყველის გუმანით ამოზიდავს წარსულს და მომავალს და ერთ მთლიან სურათს ქმნის, რომელიც ეპოქის ბეჭდადაც შეიძლება იქცეს.

სვეტლანა ალექსიევიჩმაც ჟურნალისტობით დაიწყო და მწერლობად აქცია ის, რაც მას, როგორც ადამიანს, მოქალაქეს, ყველაზე მეტად აინტერესებდა და აწუხებდა. მის წიგნებში გამუდმებით ხაზგასმულია – წარსული და მომავალი, სწორედ ეს ორი კატეგორია, როგორც ყველაზე მკაფიო და ხელშესახები მოცემულობა. აი, აწმყო კი…

სწორედ აწმყოა ის რეფლექსია, ის გაბმული ქორო, რაც „უტოპიის ხმებად“ ჩაესმის მწერალს, რისგანაც, როგორც სიზმრისგან – ცხადს, ისე ქმნის ახალ ლიტერატურას.

თითოეული ეს წიგნი ზეპირი ისტორიების, უამრავი ინტერვიუს, ჩანაწერის მიხედვითაა შექმნილი. ხელუხლებლადაა (ხმების შესანარჩუნებლად!) მოცემული მასალა, რომელიც ოცი წლის განმავლობაში აგროვა მწერალმა საბჭოეთის თუ პოსტსაბჭოეთის სხვადასხვა ქვეყანაში. „მეუბნებიან: ჰო, კარგი, მოგონებები – ეს ხომ არც ისტორიაა, არც ლიტერატურა, უბრალოდ ცხოვრებაა დანაგვიანებული და ხელოვანის გულით გაუწმენდელი. მეტყველების ნედლი მასალა… ჩემთვის კი ყველაფერი სხვაგვარადაა… სწორედ იქ, ადამიანის თბილ ხმაში, წარსულის ცოცხალ ანარეკლშია ჩამალული პირველქმნილი სიხარული, იქაა გაშიშვლებული სიცოცხლის წარუშლელი ტრაგიზმი… ეს – დედნებია“ – ასე პასუხობს ალექსიევიჩი მათ, ვინც მუდმივად ორჭოფობს – არის თუ არა ეს ლიტერატურა, ან რა ჟანრია, ან რა კანონები აქვს.

ამ ხუთწიგნეულით კი, თავად მწერალმა სრულიად განსაკუთრებული, ერთგვარად საავტორო ჟანრი შექმნა, ეს არც მხოლოდ მხატვრულ-დოკუმენტური პროზაა, ე.წ.ნონფიქშენი, რაც ასე პოპულარულია დღეს ევროპაშიც და ამერიკაშიც, არც პუბლიცისტიკა, არც წმინდა წყლის მხატვრული პროზა.

ეს ალექსიევიჩის აწმყოს რეჩიტატივია – გაბმული, უხვსიტყვიანი, ექსპრესიული „მისამღერი“ წარსულისა და მომავლის ხმებს (ხილვებს) შორის.

„უტოპიის ხმების“ პირველი წიგნი („ომს არ აქვს ქალის სახე“) ქალებზეა – მეორე მსოფლიო ომის მონაწილე ქალებზე. ისინი ომში ყველა იმ პროფესიას დაეუფლნენ, რაც ცალსახად კაცის საქმედ მიიჩნეოდა – იყვნენ მედესანტეები, ტანკისტები, სნაიპერები, მეკავშირეები, რომ აღარაფერი ვთქვათ „ქალურ“ საქმეებზე – მზარეულებზე, მრეცხავებზე, მედდებზე… ეს წიგნი ქალების ომზე მოგვითხრობს, უფრო სწორად, ქალის თვალით დანახულ ყველაზე დიდ უსამართლობაზე, სისასტიკეზე. რესპოდენტები ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებში მცხოვრები ვეტერანები არიან, ისინი გულწრფელად და შეულამაზებლად ჰყვებიან საკუთარი ომის შესახებ…

და, ამ წიგნის მთავარი გასაღებიც სწორედ ესაა – ქალის თვალით დანახული სინამდვილე. „ომის შესახებ ქალის მეხსიერებას გრძნობითი მუხტისა და ტკივილის თვალსაზრისით ყველაზე უფრო დიდი „ოპტიკური“ ძალა აქვს. ამასაც კი ვიტყოდი: „ქალის“ ომი „მამაკაცისაზე“ უფრო საშინელია“, – წერს ალექსიევიჩი.

წიგნიც ასეთი გამოვიდა – საშინელი. სწორედ ამ „გრძნობითი მუხტის“ სიმძლავრის გამო, იმის გამოც, რომ ამ წიგნით ფარდა ბევრ სიმართლეს, ბევრ ტაბუს აეხადა. აღმოჩნდა, რომ ომის შემდეგ თითოეულ მის მონაწილე ქალს ძალიან გაუჭირდა ცხოვრების გაგრძელება, კაცებისგან განსხვავებით, რომლებიც უპირობო გმირების და ვაჟკაცების სახელით მრავალი წლის განმავლობაში სარგებლობდნენ. ეს ქალები თითქოს მოკვეთეს კიდეც საზოგადოების ფემინური ნაწილისგან, როგორც საშიში ელემენტები, რომლებმაც რაღაც ისეთი ნახეს, რაც მომავალში „ჯანსაღი“ მემკვიდრეობის დატოვებაში ხელს შეუშლიდათ. არადა, ესენი არიან ქალები, რომლებმაც ყველაზე მკაფიოდ თქვეს, რისთვისაც იბრძოდნენ – ისინი ომს კლავდნენ! რაიხსტაგზე ასეც მიაწერა ერთ-ერთმა: „მე, სოფია კუნცევიჩი, აქ ომის მოსაკლავად მოვედი“. ამ ქალებმა ომში სილამაზეს გააძლებინეს, რომანტიზმს, როგორც ადამიანური სულის სიფაქიზეს, იდეალისკენ სწრაფვის უნარს და დიდ პარადოქსს ისეთ ექსტრემალურ სიტუაციაში, როგორიც ომია. მათ იცოდნენ, რას ნიშნავს საქორწილო კაბის ერთ ღამეში შეკერვა დარჩენილი ბინტებისგან, ან გერმანული პარაშუტისგან; რას ნიშნავს დაჭრილისთვის უკანასკნელი კოცნის გატანება შორეულ, შეუცნობელ სიკვდილის გზაზე; რას ნიშნავს ბედნიერება – როცა „სიძულვილი არ შეგიძლია…“

ამ ქალებს, ვეტერანებს, წლების მანძილზე დაატარებდნენ გამარჯვების დღისადმი მიძღვნილ აღლუმებზე, სასკოლო შეხვედრებსა და ღონისძიებებზე, როგორც ექსპონატებს; ისინი ჰყვებოდნენ მხოლოდ „საჭირო“ ამბებს – სტერილურს, იდეოლოგიისთვის გამზადებულს, პათეტიკურს. შესაბამისად, ყველამ ვიცით მეორე მსოფლიო ომის საბჭოთა ვერსია. ალექსიევიჩის წიგნში კი ეს ქალები სულ სხვა, ამ პათოსისგან თავისუფალ და შემზარავ ადამიანურ ისტორიებს იხსენებენ.

სწორედ ამიტომაც, 1983 წელს დაწერილი წიგნი მხოლოდ 1995 წელს გამოიცა კუპიურებით, სრული სახით კი ბოლო წლების გამოცემებში შევიდა.

ადამიანური ისტორიების სრულიად სხვა, განსაკუთრებული ვერსიაა გადმოცემული სვეტლანა ალექსიევიჩის მომდევნო წიგნებშიც. მწერლისთვის მთავარი სწორედ ადამიანია, ასე ჩაკარგული, ჩალექილი დროის დინამიკაში. წიგნში „სექენდ ჰენდის დრო“ საბჭოთა კავშირის დაშლა რეალური ადამიანების ბედის და ტრაგედიის ჭრილიდანაა ნაჩვენები. მათ გამოიარეს ლამის მთელი მე-20 საუკუნე – რევოლუცია, ომი, პერესტროიკა. ეს კი იმ სიმძლავრის რყევებია, რომელსაც ადამიანური ფსიქიკა და ცნობიერება გაუბზარავად ვერ უძლებს. ამ ბზარებზე ჰყვებიან ისინი – თითქმის ყველა სოციალური ფენისა და პროფესიის ადამიანები, მოხუცებიც და ახალგაზრდებიც. ჰყვებიან თავიანთ დროზე, თავიანთ ქვეყანაზე, იმედებზე ან მათ მსხვრევაზე… საბოლოოდ კი იქმნება გიგანტური ტილო, სადაც მე-20 საუკუნის ეს დიდი მოვლენა – იმპერიის ნგრევა თავისი ნიუანსებით იკითხება. რევოლუციის თაობიდან „პეპსის“ თაობამდე – აი მასშტაბი, რომელშიც ყველას თავის წილი ტკივილი და სიხარული აქვს.

ეს წიგნი თავს უყრის ყველა იმ გარდამტეხ მოვლენას, რაც მწერლის ამ ციკლის სხვა რომანებში სკრუპულოზულადაა გაშლილი. აქ საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა ადამიანები საუბრობენ. პირადად ჩემთვის ერთ-ერთი ყველაზე მგრძნობიარე ეპიზოდი რუსი გოგოს მიერ მონათხრობი აფხაზეთის ომია. ამ თხრობაში იგრძნობა რესპოდენტის აშკარა სიმპათია აფხაზური მხარის მიმართ, მაგრამ შეიძლება ითქვას, რომ ის მაინც ინარჩუნებს რაღაცნაირ წონასწორობას, დანანებით ყვება იქაურ მეზობლებზე, მათ შორის ქართველებზე, რომლებიც, სხვებთან ერთად, ამ დიდი სისასტიკის მსხვერპლნი აღმოჩნდნენ… საინტერესოა ამ გოგოს ისტორიის ფინალი რუსეთში – ინტერვიუს ჩაწერიდან ექვს თვეში ის მონასტერში წავიდა(!).

საერთოდ, იმის მიუხედავად, რომ სვეტლანა ალექსიევიჩი სრულიად მიუკერძოებლად, პირუთვნელად და შემაძრწუნებელი ადამიანური სიმართლით გვთავაზობს მთელ ამ ისტორიულ რეტროსპექტივას (რომელშიც საქართველოც ერთ მნიშვნელოვან ადგილს იკავებდა და იკავებს), ყველაზე ნაკლებად (თითქმის არსად) მის რესპოდენტებს შორის ქართველებს შეხვდებით. აფხაზეთის ომიც, როგორც რუსული იმპერიალისტური ომის ეპიზოდი, მხოლოდ ამ ერთი ისტორიით შემოიფარგლება. მე პირადად ძალიან მაინტერესებს მისი ხედვა ჩვენი ქვეყნისა და რუსული იმპერიის დამოკიდებულების მიმართ, ოკუპაციის მიმართ; სიამოვნებით მოვისმენდი მის აზრს კავკასიურ თემებზე, მოვუსმენდი მის რესპოდენტებს, თუკი ისინი ამ თემებზე, როგორც მონაწილეები და თვითმხილველები, ისაუბრებდნენ…

ისევ და ისევ ვფურცლავ მის წიგნებს, ამ უთვალავ ამბავს დიდ ბოროტებასა და დიდ სიკეთეებზე და ვფიქრობ – სადაა თავად ავტორი? სად ისმის მისი პირადი ხმა უტოპიის ხმების წყვდიადში? სად ჩანს მისი პოზიცია – როგორც მოქალაქის, ადამიანის, მწერლის? ის თითქოს ყველა თავისი პერსონაჟის მიღმაა, თითოეულ მათგანს თანაუგრძნობს (თუნდაც კატეგორიულად არ ეთანხმებოდეს); იქნებ მისი ამოცანა მხოლოდ კითხვების დასმა, ხმების შეგროვებაა, ხოლო ამ ყველაფრის გააზრება და ანალიზი კი – მკითხველის საქმეა?

მაგრამ, აი „ჩერნობილის ლოცვა“, – და ყველაფერი ნათქვამია. ამ ხუთტომეულ ციკლში ცენტრალური წიგნი სწორედ ეს მგონია. ამბავი, რომელმაც გადაფარა ყველა სხვა მოვლენა, რომლისგანაც დრომაც და სივრცემაც ახალი ათვლა დაიწყო. „ჩერნობილს შევესწარი, მეოცე საუკუნის ყველაზე მთავარ მოვლენას, მთავარს, მიუხედავად იმისა, რომ ეს საუკუნე საშინელი ომებითა და რევოლუციებითაა აღბეჭდილი. კატასტროფიდან უკვე ოცი წელი გავიდა და დღემდე მაწვალებს კითხვა – რისი მოწმე ვარ წარსულის თუ მომავლის? აქ იოლია ბანალობაში გადავარდნა. საშინელების ბანალობაში… მაგრამ მე ვუყურებ ჩერნობილს, როგორც ახალი ისტორიის დასაწყისს. ეს არა მხოლოდ ცოდნაა, არამედ რაღაც მეტი, რადგან ადამიანი უკვე ვეღარ ენდობა იმ წარმოდგენებს, რომელიც საკუთარი თავისა და სამყაროს შესახებ აქამდე ჰქონდა“.

შემთხვევითი სულაც არაა, რომ „უტოპიის ხმების“ ციკლის პირველი წიგნი ქალებზეა. „აწმყოს რეჩიტატივის“ ამ ვრცელ რეტროსპექტივას კამერტონი სწორედ ქალის თემამ მისცა. ქალი – როგორც გაძლიერებული გრძნობითი მუხტის და ტკივილის მატარებელი, რომელსაც უფრო „საშინელი“ ისტორია აქვს, ვიდრე მამაკაცს. ამ წიგნების ავტორი ქალია, ზუსტად ამ „საშინელი“ უპირატესობით, შესაბამისად, უკვე განსაზღვრულია მისი პოზიციაც. ის ვერაფრის მიმართ ვერ იქნება გულგრილი, ის გაწვდის სამყაროს ისეთს, როგორიც ის სინამდვილეშია, ესე იგი – დამაბრმავებელი, შემზარავი თავისი შუქით და წყვდიადით.

„ახლა უკვე სხვა თვალით ვუყურებ სამყაროს. მიწაზე პატარა ჭიანჭველა მიცოცავს და ის უკვე გაცილებით ახლოსაა ჩემთან, ვიდრე ადრე. ცაში რომ ჩიტი ფრენს, ისიც ახლოსაა. ჩემსა და მათ შორის მანძილი შემცირდა. აღარაა უფსკრული. ეს ყველაფერი – სიცოცხლეა“.

სინამდვილე საკუთარ თავთან გაახლოებს, სამყაროს გულთან, ღმერთთან. ეს სვეტლანა ალექსიევიჩის მიერ დანახული და მოყოლილი სინამდვილეა – მყისიერი ეფექტით – ამ წიგნების წაკითხვის შემდეგ ვეღარ იქნები ის, რაც მანამდე იყავი.

არჩევანი კი შენზეა.

ჩვენ სიცოცხლეს ვირჩევთ.

 

P.S. ამ წერილს აგვისტოს ცხელ დღეებში ვწერდი. აგვისტო – ჩვენი ქვეყნისთვის საბედისწერო თვეა – 1991 წლის 14 აგვისტოს – აფხაზეთის ომი, 2008 წლის 8 აგვისტოს – სამაჩაბლო… ეს ისედაც მძიმე დღეები (რომელსაც, დარწმუნებული ვარ, ყველა ქართველი უნებურად განიცდის ხოლმე) კიდევ უფრო დაამძიმა სვეტლანა ალექსიევიჩის წიგნებმა, რომლებიც თავიანთი შინაარსით, სათქმელით, ისტორიით უკიდურესად ახლობელია ჩვენთვის. ეს ხომ, ბოლოს და ბოლოს, „საერთო“ ისტორიაა – საბჭოთა და პოსტსაბჭოთა, ამ დრომ განსაზღვრა ჩვენი ეროვნული ყოფაც და ცნობიერებაც.

ამ წიგნების კითხვისას კი რამდენჯერმე გამახსენდა ჩვენი თანამედროვე მწერლები – გურამ ოდიშარია და შორენა ლებანიძე, მათი მხატვრულ-დოკუმენტური რომანები, რომლებშიც ჩვენი უახლესი წარსული, რეალური ისტორიები, ომის დისკურსი – შთამბეჭდავად და ექსპრესიულად იკითხება (გურამ ოდიშარიას „პრეზიდენტის კატა“, „სოხუმში დაბრუნება“, შორენა ლებანიძის „საშვი კონფლიქტის ზონაში“, „მანანა ანუა – ტყვეობის 52 დღე“).

ჩვენ ვცხოვრობთ ისეთ დროში და ისეთ ქვეყანაში, სადაც, როგორც იტყვიან, თემები რიყის ქვებივით ყრია, შენ ოღონდ დაინახე, შეეხე, ამოატრიალე, წაიკითხე…დაწერე. ვისურვებდი, ჩვენმა მწერლობამ არ დაკარგოს „აწმყოს წაკითხვის“ ინტერესი და თვითმყოფადი, მოულოდნელი, ცინცხალი პრიზმიდან დაანახოს და მოუთხროს ის დანარჩენ მსოფლიოს.

ბოლოს და ბოლოს, მწერლობა ხომ საკუთარ თავთან დიალოგიცაა, რომელიც გცვლის და განვითარებს, მით უფრო, თუ ამ საკუთარ თავში, შენივე ვეებერთელა ისტორიული და კულტურული გამოცდილებით, მთელ კაცობრიობასაც გულისხმობ…

აგვისტო, 2017

 

იულია ტ.-ის მკვლელობის ამბავი

0

აგვისტოს ყველაზე ცხელ დღეებში საბჭოთა წარსულის კვლევის ლაბორატორიის მიერ შედგენილი და გამოცემული წიგნი ვიკითხე: „დაკარგული ისტორია. მეხსიერება რეპრესირებული ქალების შესახებ“. გასული საუკუნის პირველი ნახევარი, საბჭოთა 30-იანები, სახელმწიფოს მხრიდან დაშვებული და გამართლებული ტერორი, თავზარდამცემი ამბები უდანაშაულო ადამიანების შესახებ, რომლებსაც „არასწორი“ ეროვნება, პოლიტიკური შეხედულებები თუ ცხოვრების თანამგზავრი აღმოაჩნდათ. მიუხედავად იმისა, რომ პირველი წიგნი არ იყო, რომელსაც საბჭოთა ეპოქის საშინელებების შესახებ ვკითხულობდი, მოგონებებისა და სხვადასხვა ტიპის დოკუმენტების ამ კრებულმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა. უფრო მკვეთრ შუქში, უფრო მკაფიოდ დავინახე სურათი, რომლისთვის თვალის გასწორებაც ყოველთვის მიჭირდა.

ქალები ისე უბრალოდ ჰყვებოდნენ ყოველდღიურ გმირობაზე, თითქოს სიკვდილთან თამაშზე ჩვეულებრივი არაფერი ყოფილიყო, თითქოს ყველას შეძლებოდა მშვიდად გავლა ბაგირზე, რომლის ბოლოც გაურკვევლობის წყვდიადში იკარგებოდა. სიკვდილით დასჯის მუდმივ მოლოდინში შიში საბოლოოდ გაუქრათ – ყოველ შემთხვევაში, გარედან ასე მოჩანდა. უფრო მნიშვნელოვანი ყოველი ახალი დღის გადატანა იყო, შიმშილისა და სიცივის, დამცირებისა და იძულებითი ფიზიკური შრომის გაძლება.

წიგნის კითხვის დაწყებისთანავე გამახსენდა ერთი გოგოს ამბავი, რომელიც ბავშვობიდან მესმოდა – მამაჩემის დაბადებამდე, გასული საუკუნის 30-იანი წლების ბოლოს რომ არ გარდაცვლილიყო, იულია მისი მამიდა იქნებოდა. გორთან ახლოს, სოფელ პატარა გარეჯვარში მცხოვრებ მიხეილ ტაველიძესა და ეკატერინე კოპაძეს თერთმეტი შვილი ჰყავდათ, რომელთაგან ცხრა სხვადასხვა ვირუსულმა ინფექციამ შეიწირა. სრულწლოვანებას მხოლოდ ორმა მიაღწია: იულიამ და არჩილმა, მამაჩემის მამამ. რამდენადაც ჩემი ოჯახის წევრებიდან იულია ვერავის მოესწრო, მის შესახებ მხოლოდ გადმოცემით ვიცით: მაღალი, ლამაზი გოგო ყოფილა, წელამდე ნაწნავით; ყოჩაღი და მხიარული, დაუზარელი და ხელმარჯვე.

საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ მიხეილ ტაველიძე შეძლებულ გლეხად მიიჩნიეს და მიწების დიდი ნაწილი ჩამოართვეს. თვალი მის ქალიშვილსაც დაადგეს. ერთმა ადგილობრივმა ბოლშევიკმა, რომლის ხელშიც იმხანად სოფლის თითოეული მოსახლის ბედი იყო, ოჯახს შეუთვალა: გოგო მომათხოვეთ, თორემ ციმბირი უკან დაგრჩებათო. „გაკულაკებისა“ და ასევე იმის შიშით, რომ უარის შემთხვევაში თავზეხელაღებული შურისმაძიებელი იულიას გააუპატიურებდა, მშობლებმა შვილის დათანხმება სცადეს. საქმეში სამეზობლო და სანათესაოც ჩაერია – ერთხმად ურჩევდნენ გოგოს, ცოლად გაჰყოლოდა საქვეყნოდ ცნობილ არამზადასა და ბოროტმოქმედს, ასაკით ბევრად უფროს კაცს, რომელიც ყველას გასაგონად იმუქრებოდა: არ გამომყვება და მხოლოდ მაგას კი არა, ძმასაც გავაუბედურებო.

შეეშინდათ. თავისა და შვილების გადასარჩენად მშობლებმა დათანხმება არჩიეს. იულია ბოლო წუთამდე წინააღმდეგი იყო – ტიროდა, ჭამაზე უარს ამბობდა, დედას და მამას ემუდარებოდა, ყველას ეუბნებოდა, მაგ კაცთან ცხოვრებას სიკვდილი მირჩევნიაო. მაინც შეუდგნენ საქორწილო სამზადისს. მაინც დაკლეს საკლავი და შოთ-ლავაშის ცხობა დაიწყეს. თვალცრემლიანი, ფერდაკარგული გოგო პურის მცხობლებთან მისულა და უთქვამს: ღმერთს ვთხოვ, ერთ კვირაში ჩემი ქელეხის პური დაგეცხოთო.

ისტორიის ეს ნაწილი ყოველთვის მანადგურებდა – მკაფიოდ ვხედავდი სასოწარკვეთილ გოგოს, მის წყლიან თვალებსა და სიმწრით დაკბენილ ტუჩებს. ვხედავდი მეზობელ-ახლობლების მოღუშულ სახეებსაც, აკანკალებული ხელებით გათხელებულ ლავაშებს, ავად მოელვარე ნაკვერჩხლებს თონის სიღრმეში. ვერასდროს ვახერხებდი წინაპრების გამართლებას – ქალიშვილის გაწირვა რომ ყველაზე სწორ გამოსავლად მიიჩნიეს. ალბათ ეგონათ, რომ გაუძლებდა, წარმოდგენას შეიცვლიდა, ყოველდღიური ყოფის სიმწარეს შეეგუებოდა. მერე იქნებ დროც შეცვლილიყო…

ქორწილიდან ზუსტად სამი კვირის თავზე მოკვდა იულია – ძალიან ახალგაზრდა, ყოველმხრივ გულმოკლული, კოშმარულ ჩიხში მომწყვდეული. სიკვდილის მიზეზად ვერაფერს ასახელებდნენ. იქნებ არაფერს ჭამდა? იქნებ განგებ დალია ან შეჭამა რაღაც ისეთი, რაც გარდაუვალ სიკვდილს გამოიწვევდა? იქნებ მოძალადისთვის წინააღმდეგობის გაწევისას მიიღო ისეთი ტრავმა, რომელიც საბედისწერო აღმოჩნდა? საბჭოთა ეპოქის ერთგული შვილი, ძალაუფლებით თავბრუდახვეული და ყოვლისშემძლეობის განცდით გაამაყებული, ცხადია, ოფიციალურად არავის დაუდანაშაულებია. მეორედ დაქორწინდა, შვილებიც შეეძინა და მოხუცებულობასაც მიაღწია.

იულიას ძმა, არჩილ ტაველიძე, 1942 წელს მეორე მსოფლიო ომში დაიღუპა.

იულიას დედა, ეკატერინე კოპაძე, რომელსაც თერთმეტივე შვილი მოუკვდა, სიცოცხლის ბოლო წლებში ჭკუიდან გადავიდა. სახლის წინ საგარეოდ ჩაცმულ-დახურული იჯდა და გამუდმებით ელოდებოდა საბარგო მანქანას, რომელსაც სადღაც უნდა წაეყვანა.

ჩემთვის იულიას დარქმევა უნდოდათ, მაგრამ ბოლოს გადაიფიქრეს – ბედი არ ჰქონდა საბრალო გოგოს და ვინ იცის, იქნებ არც იყოს კარგი, მისი სახელი რომ ერქვასო.

დრო, ბედი – უპიროვნო დამნაშავეები.

 

 

 

ჟურნალ “მასწავლებლის” კიდევ ერთი ახალი ნომერი!

0

გამოვიდა ჟურნალ “მასწავლებლის” 2017 წლის მეოთხე ნომერი, რომელიც საქართველოს ყველა სკოლას და საგანმანათლებლო რესურსცენტრს საჩუქრად გადაეცემა.

ჟურნალის ამ ნომერში წაიკითხავთ :

სარჩევი

 

სტრატეგია  „იდეალი“ და მოსწავლეთა კრიტიკული აზროვნების განვითარება

0

თანამედროვე საგანმანანთლებლო მიზნების მიღწევის ერთ-ერთი ყველაზე ოპტიმალური გზა პრობლემის გადაჭრასა და კრიტიკული აზროვნების განვითარებაზე ორიენტირებული  სწავლებაა. ეყრდნობა რა იდეების შემოქმედებითად გენერირებას, სწორად შერჩეულ რესურსებს, ინფორმაციის ტრანსფორმაციისა და  ცნებებთან მუშაობის სხვადასხვა გზებს, ასეთი  გაკვეთილები მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს „დაზეპირების“  გარეშე აითვისონ ვრცელი სასწავლო მასალა.

პრობლემის გადაჭრისა და კრიტიკული აზროვნების განვითარებისკენ მიმართული მრავალი სტრატეგია არსებობს. მათ შორისაა სტრატეგია „იდეალი“ (ავტ. ჯ. ბრემფორდი), რომელიც  საშუალებას გვაძლევს, პრობლემას სხვადასხვა რაკურსით შევხედოთ, გავაანალიზოთ საჭირო ვარიანტები და ამოვირჩიოთ ყველაზე ოპტიმალური.

სტრატეგია „იდეალის“ მუშაობის ეტაპებია:

ი  – „იდენტიფიცირება“ (პრობლემის, სამუშაოს მიზნის)  და საკითხის ფორმულირება;

დ – „დასვლა“  ძირითად აზრამდე, შინაარსში ბოლომდე წვდომა, აღწერა, პრობლემის გააზრება და შეკითხვის ჩამოყალიბება. ის უნდა იყოს ზუსტი, კონკრეტული, უნდა იწყებოდეს კითხვითი სიტყვით – „როგორ?“ და არ უნდა შეიცავდეს  უარყოფას, მაგალითად, ნაწილაკს – „არა“;

ე – „უამრავი  ვარიანტი!“  – ამ ეტაპზე  „გონებრივი იერიშის“ გზით ბევრი იდეა წამოიჭრება. ამ დროს დაუშვებელია  კრიტიკა;

– „ყველა ვმუშაობთ!“ – ამ ეტაპზე ირჩევა სათანადო ვარიანტი, ვლინდება „პლიუს-მინუსები“ და დგება სამუშაო გეგმა;

ლ – „ლოგიკური დასკვნების დროა!“ –  ესაა შესრულებული მოქმედების ანალიზის, საჭირო გადაწყვეტილების მიღებისა და  ლოგიკური დასკვნების ეტაპი;

– „იხილეთ რაოდენობრივი და თვისებრივი შედეგები!“ –  რეფლექსიის ეტაპი (მიღებული რაოდენობრივი ცოდნისა და ათვისებული უნარების, აღიარების, შეფასების, საკუთარი გამოცდილების დაგროვების ეტაპი).

მოცემული სტრატეგია განსაკუთრებით ეფექტურია ტექსტურ  მასალასთან მუშაობისა და სიტუაციის ანალიზისას.

 

სტრატეგია  „იდეალი“ –  სამუშაო ფურცელი

 

 

მასწავლებელი კითხულობს (აჩვენებს…) წიგნის (ფილმის…)  ფრაგმენტს, რომელიც შეიცავს პრობლემას.

 

მოსწავლეები ახდენენ  პრობლემის ფორმულირებას შემდეგი შეკითხვების საფუძველზე:

·         რომელი მთავარი პრობლემაა გადასაწყვეტი?

·         რა მნიშვნელოვან ინფორმაციას შეიცავს მოცემული ტექსტი.. ვიდეო-მასალა და ა.შ.  პრობლემის შესახებ?

მოსწავლეთა ორგანიზების ფორმა – ინდივიდუალური და  ჯგუფური.
მასწავლებელი მიმართავს „გონებრივ  იერიშს“ ჰიპოთეზების წამოყენებისთვის.

 

მოსწავლეები განსაზღვრავენ, რა ინფორმაცია მიიღეს მოცემული ფრაგმენტიდან და რა იციან მის შესახებ საკუთარ გამოცდილებაზე დაყრდნობით. მოსწავლეთა ორგანიზების ფორმა – ინდივიდუალური და  ჯგუფური
მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს შეკითხვით:  „როგორ ფიქრობთ, კიდევ როგორ შეიძლება პრობლემის მოგვარება? რა იცით ამის შესახებ? კიდევ რის ცოდნა გჭირდებათ?“ მოსწავლეები წამოაყენებენ  პრობლემის გადაჭრის მინიმუმ სამ ძირითად გზას:

 

1. ——————————-

2. ——————————-

3.  ——————————-

მოსწავლეთა ორგანიზების ფორმა – ინდივიდუალური და  ჯგუფური.
მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს, „განსაზღვრეთ, რისი ცოდნა და რომელი მონაცემის ფლობაა საჭირო, რომ პრობლემა გადაიჭრას?“ მოსწავლეები აყალიბებენ პრობლემის გადაჭრის  გზებს  და ირჩევენ ყველაზე ოპტიმალურს.

 

მოსწავლეთა ორგანიზების ფორმა – ინდივიდუალური და ჯგუფური.
 პრობლემის გადაჭრის მრავალი ვარიანტიდან ერთი კონკრეტულის ამორჩევა. არჩევნის დასაბუთება  –  „მე ვთვლი“… „ მიმაჩნია, რომ…“ მოსწავლეთა ორგანიზების ფორმა – ინდივიდუალური.

კონკრეტულ ეტაპზე შესაძლებელია თითოეულმა მოსწავლემ ან საკითხის  ფორმულირების მისეული გზა აირჩიოს, ან – შეჯერდეს ზოგადად კლასისთვის სამუშაო ერთ ვარიანტზე. სწავლის ზედა საფეხურზე სასურველია პირველი გზის არჩევა, რადგან მათ უკვე აქვთ პრობლემაზე ორიენტირებული დავალებების შესრულების გარკვეულ გამოცდილება (თანაც ისინი პასუხისმგებელი არიან საკუთარ არჩევანზე), ხოლო საბაზო საფეხურზე ეფექტურია ჯგუფური მუშაობის ფორმა.

გთავაზობთ  მაგალითს ჩემი საგაკვეთილო პრაქტიკიდან:

 საგანი: ისტორია;

საფეხური – საშუალო;

თემა – „საქართველო V საუკუნეში. ვახტანგ გორგასალი“;  ისტ. XI.5;

გაკვეთილის ძირითადი ნაწილი –  ნარატივის გაცნობა – ნაწყვეტი  „ვახტანგ გორგასლის ცხოვრებიდან“: „ათი წლისა იქნებოდა ვახტანგი, ქართლს ოსები შემოესივნენ, მოაოხრეს იქაურობა, წაიყვანეს თან უამრავი ტყვე, მათ შორის ვახტანგის სამი წლის და მირანდუხტიც და უკან გაბრუნდნენ. ამავე დროს ბერძენნიც შემოესივნენ აფხაზეთს და დაიპყრეს იგი ეგრისწყლიდან ციხეგოჯამდე. ქართლში გლოვა და მწუხარება გამრავლდა, და ასე იყო ქვეყანა უპატრონოდ, ვიდრე ვახტანგი თხუთმეტი წლისა არ გახდა“.

სტრატეგია  „იდეალის“ ნაბიჯი N1:

მიმართვა მოსწავლეებს: „დაასახელეთ, რა პრობლემას ხედავთ?“

მოსწავლეები  უთითებენ ვახტანგ მეფეზე, ზოგადად ქვეყანაში არსებულ ვითარებაზე და იყენებენ შეკითხვის ფორმულირების ზოგად წესს –  პრობლემის ფორმულირება დაიწყეს კითხვითი სიტყვით: „როგორ…?“,  ამავე დროს ცდილობდნენ, ფორმულირება მაქსიმალურად კონკრეტული ყოფილიყო. პრობლემის ფორმულირებისთვის კიდევ ერთხელ ყურადღებით წაიკითხეს ტექსტი, დაფაზე ჩამოწერეს ყველა იდეა და ამოირჩიეს მათ შორის  ყველაზე მნიშვნელოვნები:

  • როგორ უნდა იპოვოს გამოსავალი  ვახტანგმა, როგორ უნდა დაიბრუნოს თავისიანები და როგორ უნდა  გაათავისუფლოს ქვეყანა? როგორ უნდა  მიაღწიოს  მიზანს?
  • როგორ უნდა მოიკრიბოს ძალა, შეძლოს სამხედრო ძალის ორგანიზება, მტრის დამარცხება და ქვეყნის პატრონობა?
  • როგორ უნდა მოიქცეს არსებულ ვითარებაში, ბერძნებთან და ჩრდილოკავკასიელებთან როგორი ურთიერთობა უნდა დაამყაროს, რომ მიზანსაც მიაღწიოს და ნაკლები ზარალი ნახოს?
  • (ყველაზე „სუსტი“  ფორმულირება ასეთი იყო: „როგორ უნდა გადაწყვიტოს ვახტანგმა პრობლემა?“)

მას შემდეგ, რაც განსაზღვრეს პრობლემა, მოსწავლეები გადავიდნენ  შემდეგ ეტაპზე:

ნაბიჯი N2:  მიმართვაზე:  „მოდით, ვივარაუდოთ პრობლემის გადაჭრის რაც შეიძლება ბევრი ვარიანტი!“ –  შევთავაზე  „გონებრივი იერიში“ და მოსწავლეებს საშუალება მივეცი   იდეების მაქსიმალური რაოდენობა წამოეყენებინათ. ყველა იდეა  ჩამოწერეს დაფაზე (დაახლ. 10 წთ.), განსაზღვრეს  იდეების რაოდენობაც – მაქიმალური – 25 იდეა, (იყო ასეთი იდეაც – თითო მოსწავლეს წამოეყენებინა დაახლოებით 2 იდეა).

ასე შეიქმნა კლასში კრიტიკული აზროვნებისათვის სასურველი გარემო,  მას შემდეგ კი, რაც გამოიკვეთა იდეები, დადგა მომდევნო ეტაპიც:

ნაბიჯი N 3 –  პირველადი  შეფასებების პერიოდი –  „წამოჭრილი  ვარიანტებიდან  რომელია ყველაზე უფრო მეტად მისაღები გადაწყვეტილება?“ მოსწავლეებმა დაახასიათეს პრობლემის  გადაწყვეტის ყველა „პლიუსი“ და „მინუსი“.

ნაბიჯი N 4 –  მოსწავლეებმა აირჩიეს პრობლემის ერთი კონკრეტული  ვარიანტი და დაასაბუთეს საკუთარი არჩევანი (განსაკუთრებით რადიკალურად განსხვავებული პოზიციების დროს). ამავე დროს წარმოადგინეს პრობლემის მოგვარების გეგმა.

ძირითადი გადასაჭრელი პრობლემა: „როგორ უნდა  მოიქცეს არსებულ ვითარებაში, როგორი ურთიერთობა უნდა დაამყაროს ბერძნებთან და ჩრდილოკავკასიელებთან, რომ მიზანსაც მიაღწიოს და ნაკლები ზარალი ნახოს?“

პრობლემის მოგვარების გეგმა: „არსებული სამხედრო ძალების მობილიზება, მაქსიმალურად ცოტა ძალებით ძლიერი მოწინააღმდეგის დამარცხებისთვის მომზადება, სასაზღვრო პუნქტების გამაგრება; სათანადო მოკავშირის მოძებნა, რომლის სამხედრო ძალასაც ანგარიშს გაუწევდნენ ქართლის მეფის მოწინააღმდეგენი; ქვეყნის შიგნით მხარდამჭერი ძალების მობილიზება და ეკლესიის საქმეების გადახედვა, რომელიც მეფის ყველაზე დიდ მოკავშირე იდეოლოგიურ მხარეს წარმოადგენდა; შინაური მტრების წინააღმდეგ გადამჭრელი ზომების მიღება, ციხე-ქალაქთა მშენებლობა და ქვეყნის სტრატეგიული მოკავშირეების განსაზღვრა და ა.შ.

მოსწავლეებმა თითოეული მოსაზრება დაასაბუთეს. ამით გაიუმჯობესეს ფაქტობრივი მასალის ცოდნაც და გამოავლინეს არგუმენტირების უნარიც (მაგალითად, „მიუხედავად ბიზანტიის მხრიდან წინააღმდეგობისა, ქართლს აუცილებლად სჭირდებოდა მასთან (წყაროს „საბერძნეთი“) კავშირი, რადგან ტერიტორიული სიახლოვე, ერთმორმწუნეობა და საერთო კულტურული ღირებულებები გაცილებით შორსმიმავალ პერსპექტიულ თანამშრომლობას სთავაზობდა ქართლს, ვიდრე პოლიტიკურად და კულტურულად განსხვავებულ სპარსეთთან ურთიერთობა, ამიტომ სტრატეგიულ მოკავშირედ ქართლს შეიძლებოდა მხოლოდ ბიზანტიაზე (საბერძნეთის) შეეჩერებინა არჩევანი..“)

რეფლექსიის ეტაპზე მოსწავლეებმა მუშაობის საწყის ეტაპზე არსებული რაოდენობრივი და თვისებრივი ცოდნა  შეადარეს  პრობლემის გადაჭრის შედეგად მიღებულ გამოცდლებას და განუმტკიცდათ  ფაქტობრივი ცოდნა და უნარები.

ნაბიჯი N 4 – ის დასრულების შემდეგ  მოსწავლეებს შევთავაზე ტექსტის სრული ვარიანტი (საგაკვეთილო დროის გათვალისწინებით), რითაც საშუალება მიეცათ,  წარმოედგინათ საკუთარი გადაწყვეტილებების რეალურობა:

ნარატივის გაგრძელება:

მართალია, მოსწავლეებმა პრობლემების გადაჭრის იმაზე მეტი ორიგინალური გზა შემოგვთავაზეს, ვიდრე ეს ტექსტშია ნაჩვენები, მაგრამ მთავარია, რომ მათ შეძლეს სტარატეგიის ყველა ეტაპის რეალურად გავლა, ტექსტის ღრმად გააზრება და კრიტიკულად შესწავლა. ძნელი სათქმელია, როგორ მივიდა თავად ვახტანგ მეფე პრობლემების გადაჭრის გზამდე, აზროვნების რა სტრატეგიას  იყენებდა, ინდივიდუალურად უფრო გადაწყვეტდა, თუ მრჩევლებსის აზრს მეტად ითვალისწინებდა, მაგრამ კონკრეტულ შემთხვევაში მოსწავლეებმა მისი ცხოვრების მაგალითზე შეძლეს რთულ სიტუაციებში გადაწყვეტილების მიღების გზების მოძიება და შესაძლო შედეგების განსაზღვრა. მუშაობის პროცესში მათ ჯერ  ინტუიციით იმოქმედეს, შემდეგ კი მიხვდნენ, რომ საკითხის  შესწავლისთვის ამდაგვარი მიდგომები ძალიან პროდუქტიულია და წარსულის რეალური სურათების აღდგენა სავსებით შესაძლებელია.

პრობლემების გადაჭრისა და კრიტიკული აზროვნების განვითარებისკენ  მიმართული სტრატეგია „იდეალი“  ხელს  უწყობს მოსწავლეთა თანამშრომლობას, კომუნიკაციური კულტურის გაზრდას, მოტივაციას, ხალისიანს და საინტერესოს ხდის გაკვეთილს და მისი სისტემატური გამოყენება რეალურად აუმჯობესებს მოსწავლეთა ცოდნასა და უნარებს.

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

  1. Problem Solving Strategies., https://media.lanecc.edu/users/kime/Ch7Cproblemsolving.pdf
  2. https://prezi.com/bxxpzwg5epec/the-ideal-strategy-of-problem-solving
  3. Стратегия решения проблем „Идеал“., https://goroduspeha.com/strategiya-resheniya-problem-ideal/

 

 

პერსონაჟთა გალერია

0

სკოლაში ერთი ოთახი გვაქვს – თანამედროვე მედიათეკობა დავაკისრეთ, მართალია, ურბანული სივრცისგან სრულიად განსხვავებულ ადგილსა და შენობაშია – ირგვლივ უზარმაზარი მთები აქვს შემორტყმული, ახლოს მდინარე რიონი მოდგაფუნობს, ფანჯრიდან ტყე მოჩანს, მთელი თავისი იდუმალი სამყაროთი, მაგრამ ეს ყოველივე სულაც არ უშლის ხელს, რომ თანამედროვე სტანდარტებს „ეხმიანებოდეს“.

მედიათეკის ოთახზე სხვა დროს გიამბობთ. ამ წერილით ოთახის ჭერში რაც ხდება, ის ამბები უნდა აღვწერო.

შემოდგომაზე ერთ-ერთი ლიტერატურული კაფესთვის ვემზადებოდით. ეს არის დრო, როცა ჩვენი გონება მაქსიმალური დაძაბვით მუშაობს და სიახლეებზე ფიქრობს. მაშინ მომაფიქრდა, დაგვეხატა პერსონაჟები და ჭერში ჩამოგვეკიდა. როგორც კი ეს მშვენიერი იდეა მოფრიალდა, მაშინვე  გავუმხილე ჩემს არაჩვეულებრივ მოსწავლეებს და სამოქმედო გეგმაც გაჩნდა:

  1. პერსონაჟების ამორჩევა;
  2. მათი დახატვა;
  3. ფორმა, რომელზეც გაცოცხლებულ ლიტერატურულ მეგობრებს დავხატავდით;
  4. ფერადი ძაფები;
  5. საღებავები
  6. კიბე.

 

ჩემი სამწლიანი მასწავლებლობის შედეგად ყველაზე დიდ მიღწევად მიმაჩნია ის, რომ პატარა ადამიანებმა პრობლემების მართვა ისწავლეს. არ არსებობს დაბრკოლება, რომელიც ხელს შეგვიშლის, რადგან წამოიჭრება თუ არა ის, მაშინვე მისი გადაჭრის გზებზე ვიწყებთ ფიქრს. ეს პროცესი კიდევ უფრო საინტერესოა ქალაქისგან მოშორებულ ადგილას, სადაც ყველაფერი ძნელად იშოვება.

პერსონაჟთა გალერეამ კიდევ იმაში დამარწმუნა, რომ პასუხისმგებლობების გადაცემის ეტაპმა წარმატებით მიაღწია განვითარების მწვერვალს. ადრე თუ ყველაფერი ჩემი გასაკეთებელი იყო, ახლა ასე აღარაა – პატარა მითითებები საკმარისია, რომ ბავშვებმა თვითონ გაართვან თავი საკმაოდ რთულ პროცესებს.

 

ერთი სიტყვით, დავსახეთ თუ არა გეგმა, მოქმედების დრო დადგა.  პერსონაჟთა შერჩევა მათ მივანდე, შეიკრიბნენ სხვადასხვა ასაკის მოსწავლეები და მალევე მომირბენინეს სია, რომელიც ასე გამოიყურება:

 

  • ჯეინ ეარი;
  • ჰარი, რონი და ჰერმიონი;
  • ელისი საოცრებათა ქვეყნიდან;
  • მალალა იუსაფზაი;
  • ლოტა აურზაურის ქუჩიდან;
  • ჯერუშა და გრძელფეხება მამილო;
  • ბიძია თომა;
  • პატარა პრინცი;
  • ჰოლდენ კოლფილდი
  • მეფე მათიუში;
  • ოლივერ ტვისტი;
  • ზურიკელა, ილიკო და ილარიონი;
  • ბიულერბიელი ბავშვები.

 

საყოველთაოდ აღიარებული ხომ არის ის ფაქტი, რომ მასწავლებლებმა უნდა იარონ სპექტაკლებზე, გამოფენებზე, იკითხონ წიგნები, ერთი სიტყვით, საკუთარ თავზე თუ არ იმუშავე და თუ არ აგროვე შთაბეჭდილებები, რთულდება სწავლების ამბავიო, მე კი დავამატებდი იმას, რომ მასწავლებლებისთვის არაჩვეულებრივი შთაგონების წყაროა ბაზრობები, სადაც ათასნაირი და სხვადასხვა სახეობის ნივთი იყიდება, მაგალითად, ნაჭრებით, ძაფებით, თმისამაგრებით, შპალიერებით, ლურსმნებით, ღილებით, ჭიქებით, ნამცხვრის საცხობი ფორმებით აჭრელებულ დახლებში ბოდიალისას იდეები დაფრინავენ. მთავარია, რაღაცის შექმნისა და გამოგონების  სურვილი წაიყოლო თან, დანარჩენი თავისით მოხდება.

ქალაქ ონში ერთი სამეურნეო საქონლის მაღაზიაა. შევდგამ თუ არა ფეხს  ათასი წვრილმანითა და ლითონის სუნით გაჯერებულ ოთახში, გამოსვლა აღარ მინდა ხოლმე. იქ ვყიდულობ შპალიერის უკან გასაკრავ ქაღალდს. აქვე აღმოვაჩინე ბაწარი, რომელსაც თბილისში ვერაფრით მივაგენი. ამ ბაწარს სოფელში ბოჩოლების დასაბმელად იყენებენ, ჩვენ კი ინტერიერის გასაფორმებლად ამოვიჩემეთ.

ასე რომ, ონიდან ამოქროლებული ქაღალდის თოფები დავჭერით შესაბამის ზომებად, სიმყარისთვის რამდენიმე ფენა დავაწებეთ, ფერადი ძაფი გავუყარეთ და ხატვის დროც დადგა.  არც ეს არის რთული, ზოგი პერსონაჟი წიგნის ყდიდან გადმოვხატეთ, ზოგი კი ინტერნეტში მოვძებნეთ. ხატვას რაც შეეხება, პირადი მაგალითის მომნუსხველი ძალის ამღიარებელი მასწავლებელი თავდაპირველად თვითონ შევეჭიდე პერსონაჟების ილუსტრირებას, მაგრამ ბოლომდე არ დამასრულებინეს, პროცესის წარმმართველებად მოსწავლეები გადაიქცნენ და ზოგმა ერთად, ზოგმა კი ინდივიდუალურად დაიწყო ხატვა.  მეორეკლასელი თეკლადან დაწყებული მეათეკლასელი ნინოს (ციყვინას) ჩათვლით ყველამ შეიტანა თავისი წვლილი ამ პროცესში და ასე დაიბადნენ ჩვენი საყვარელი ლიტერატურული მეგობრები, რომელთაც წამსვე ღუმელის ქვეშ მივუჩენდით ხოლმე ბინას გამოსაშუშებლად და გამოსაშრობად.

ამის მერე დადგა დრო მხიარულებისა. სკოლის ალუმინის კიბე ამოვიტანეთ, დახმარება ბიჭებს ვთხოვეთ და მედიათეკის ოთახში ჩვეული ქაოსი შეიქმნა – არეულობის, რჩევების კითხვისა და მიღების, შეკითხვების, წვრილმანებით გახარების, მოლოდინის და სიცილის, ანუ ჩვენი საყვარელი დრო.

თავდაპირველად ფერადი ძაფების ჭერი ჩამოვკიდეთ,  მერე პერსონაჟები ჩამოვამწკრივეთ და სხვადასხვა ქვეყნისა და დროის ადამიანებს ერთმანეთის  მეზობლობა დავაკისრეთ.

ბოლოს დავდექით მათ წინ და ყურებით ვერ ვძღებოდით, ჩემთვის, როგორც მასწავლებლისთვის, კიდევ უფრო სასიხარულო იყო იმის გამო, რომ იდეა ხალისით აიტაცეს  და ამასთანავე დამოუკიდებლად განახორციელეს. ჩავთვალოთ, რომ სიტყვა „დამოუკიდებლობა“  გასულიერებული დალივლივებდა ჩემსა და პერსონაჟებს შორის, თან თვალს მიკრავდა და პატარა ადამიანებზე მიმანიშნებდა.

 

გარდა იმისა, რომ პერსონაჟთა გალერეამ ოთახი გაალამაზა, შესვლისთანავე ლიტერატურულ სამყაროში მოგზაურობისთვის განაწყობს ყველას, გვიანი შემოდგომის დღეები დაუვიწყრად აქცია, ამასთანავე, არ მასვენებდა სურვილი, რომ ბავშვების ხელით გაკეთებული რესურსისთვის ჭერში ყოფნის გარდა სხვა რამეც მომეფიქრებინა, გამექატიურებინა, გამეცოცხლებინა და ამ სურვილმა სამოდელო გაკვეთილის დაგეგმვა გადამაწყვეტინა, ძალიან ბევრი ვიფიქრე, რჩევებისთვის მეგობრები შევაწუხე, საბოლოოდ, გეგმამ საინტერესო სახე მიიღო და დაუვიწყარი გაკვეთილიც გამოგვივიდა, თუმცა ამ ამბავს სხვა წერილისთვის შემოვინახავ.

 

 

 

ვიდეობლოგი

მასწავლებლის ბიბლიოთეკას ახალი წიგნი შეემატა- სტატიები განათლების საკითხებზე

ჟურნალ „მასწავლებლის“ თითოეული ნომრის მომზადებისას, ცხადია, ვფიქრობთ მასწავლებელზე და იმ საჭიროებებზე,რომელთა წინაშეც ის ახლა დგას. ვფიქრობთ მასწავლებელზე, რომელიც ჩვენგან დამოუკიდებლადაც ფიქრობს, როგორ მოემზადოს გაკვეთილისთვის, რა...