არსებობს რაღაცები, რასაც ადამიანები ადრეულ ასაკში სწავლობენ და სიცოცხლის ბოლომდე დაატარებენ ამ ცოდნას, როგორც აღიარებულ ჭეშმარიტებას, რომელსაც გადამოწმება აღარ სჭირდება. მაგალითად, ვიცით, რომ ორჯერ ორი ოთხია, დედამიწა მრგვალია, დედამიწის ყველაზე მაღალი მწვერვალი ევერესტია და ყველა ადამიანს, რომელიც დედამიწაზე ცხოვრობს, თანაბარი უფლებები აქვს. ასეთი რაღაცების ჩამოთვლა მრავლად შეიძლება, მაგრამ იმის გამო, რომ “ყველამ იცის”, ეს ცოდნა აზრს კარგავს, ახალს არაფერს გვეუბნება, ახალი ინფორმაციის მატარებელი არ არის.

არსებობს რაღაცები, რასაც ადამიანები ადრეულ ასაკში სწავლობენ და თუ სიცოცხლის ბოლომდე ისე დაატარებენ ამ ცოდნას, როგორც აღიარებულ ჭეშმარიტებას, რომელსაც გადამოწმება აღარ სჭირდება, მან შესაძლოა პრობლემები შეუქმნას მატარებელს. მაგალითად, თუ დავიჯერეთ, რომ დედამიწაზე ყველა ადამიანს თანაბარი უფლებები აქვს, უარვყოფთ ადამიანის უფლებების შეზღუდვის შესაძლებლობას – მათ შორის, შესაძლოა, ჩვენივე უფლებებისასაც – და თანასწორობისთვის ვეღარ ვიბრძოლებთ. კონვენციებში დეკლარირებული ჭეშმარიტება კი ხშირად სცდება რეალობას. თუ ვამბობთ, რომ ყველა ბავშვმა უნდა იაროს, სულ მცირე, ბაღსა და სკოლაში და სასურველია, მიიღოს უმაღლესი განათლებაც, აუცილებლად უნდა ვიმსჯელოთ იმაზეც, არის თუ არა ჩვენს ახლოს არსებულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში განვითარებისთვის კომფორტული და მეგობრული სივრცე, სადაც ბავშვის შეუძლია გაატაროს დღეში რამდენიმე საათი, მიიღოს ცოდნა და აღიჭურვოს საჭირო უნარებით, ისწავლოს ადამიანებთან ურთიერთობა და გადადგას პირველი ნაბიჯები სოციალიზაციისკენ. თუ ვინმე გვეტყვის, რომ ბავშვებს ვიტამინები სჭირდებათ და მათ რაციონში აუცილებლად უნდა შედიოდეს ხილ–ბოსტნეული, თანაც იმდენად კეთილი აღმოჩნდება, რომ სკოლაშივე დაურიგებს მოსწავლეებს თითო ვაშლს დიდ დასვენებაზე ჩასახრამუნებლად, აუცილებლად უნდა გავიხსენოთ გარემო, რომელშიც იგივე ბავშვები ცხოვრობენ, დაბინძურებული ჰაერით რომ არის გარშემორტყმული და მათ ჯანმრთელობაზე უარყოფით, ზოგჯერ საბედისწერო გავლენასაც ახდენს. ჰაერი და ნიადაგი სუფთაც რომ იყოს, ეს ბავშვები ბევრ სხვა პრობლემასაც ეჯახებიან, რომლებსაც ერთი ვაშლი ვერაფერს უზამს.

არსებობს რაღაცები, რაც, წესით, ყველამ იცის, მაგრამ ეს ცოდნა მათ ვერ იცავს. მსჯელობა რომ გაგვიადვილდეს, შეგვიძლია, რამდენიმე ბანალური ჭეშმარიტება გავიხსენოთ განათლების სფეროდან და თვალი მივადევნოთ, როგორ გამოიყურება ისინი ჩვენს სინამდვილეში.

მაგალითად, ყველამ იცის, რომ ბავშვი, რომელიც ბაღში მიდის, ფიზიკურადაც და ემოციურადაც დაცული უნდა იყოს. სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულება მისთვის უნდა იყოს კომფორტული ადგილი, სადაც ითამაშებს, შეიძენს ელემენტარულ სოციალურ უნარებს, გაიუმჯობესებს მოტორიკას, მიიღებს ჯანსაღ საკვებს, დასასვენებელ სივრცეს და უსაფრთხო ღია სივრცეს თამაშისთვის. ვინაიდან ბაღი პირველი ადგილია, სადაც ბავშვი ხვდება და ბევრ დროს ატარებს საკუთარი სახლის შემდეგ, იქ მაქსიმალურად უნდა იყოს გათვალისწინებული თითოეული პატარას საჭიროებები, სისტემა მოქნილი უნდა იყოს, რათა თითოეული ბავშვის ინტერესების შესაბამისად იმოქმედოს.

რა ხდება სინამდვილეში?

2017 წლის 25 სექტემბრის დღის ახალი ამბავი: თბილისში საბავშვო ბაღის მეორე სართულიდან სამი წლის აღსაზრდელი გადმოვარდა. დაშავებული სასწრაფო დახმარების ბრიგადამ ინგოროყვას კლინიკაში გადაიყვანა. ბავშვის მდგომარეობა მძიმეა.

ყველამ იცის ისიც, რომ არ შეიძლება ბავშვების დამცირება, მათდამი სასტიკი მოპყრობა და დასჯა. ბავშვთა უფლებების საერთაშორისო სტანდარტები კრძალავს ფიზიკური ძალადობის ყოველგვარ ფორმას და უზრუნველყოფს მოსწავლეთა ღირსების პატივისცემას. სახალხო დამცველის სპეციალური ანგარიშის თანახმად კი, რომელიც ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში ძალადობასთან დაკავშირებულ ზოგად ვითარებას ასახავს, ვკითხულობთ:

მონიტორინგის შედეგები ცხადყოფს, რომ საქართველოს ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემაში კვლავ გამოწვევად რჩება მოსწავლეთა დაცვა ძალადობრივი დამოკიდებულებისა და არასათანადო მოპყრობისაგან. ხშირია ბავშვის მიმართ როგორც ფსიქოლოგიური, ისე ფიზიკური ძალადობის შემთხვევები უფროსების, განსაკუთრებით – მოსწავლეებთან აქტიურ კომუნიკაციაში მყოფი პირებისა და თანატოლების მხრიდან; მოსწავლეთა შორის ბულინგი ურთიერთობის გავრცელებული ფორმაა.

მოსწავლეთა 13.2% და სკოლის თანამშრომელთა 4% ბავშვის მიმართ ძალადობად არ მიიჩნევს ცემას, მოსწავლეთა 37% და სკოლის თანამშრომელთა 12.7% ბავშვის მიმართ ძალადობად არ მიიჩნევს წამორტყმას, ყურის აწევა ძალადობად არ მიაჩნია მოსწავლეთა 42.5%–ს და სკოლის თანამშრომელთა 13.9%–ს. მსგავსი დამოკიდებულება დაფიქსირდა მრავალი სხვა ფორმის ძალადობის, მათ შორის – ფსიქოლოგიური ძალადობის, მიმართაც.

ძალადობის ფორმათაგან ყველაზე ტიპურია ყვირილი, რომელსაც ყველაზე მეტი მოსწავლე ასახელებს უფროსების მიერ გამოყენებულ მიმართვად. სკოლის მანდატურის მიერ მოსწავლისთვის დაყვირების შემთხვევების არსებობა დააფიქსირა მოსწავლეთა 20.3%–მა, სკოლის ადმინისტრაციის მიერ – 47.1%–მა, დამრიგებლის მიერ – 61.5%–მა, საგნის მასწავლებლის მიერ – 78.8%–მა. სკოლის თანამშრომელთა 25% კი ამას ძალადობად არ მიიჩნევს.

ყველამ იცის, რომ საკუთარი და სხვისი შვილებისთვის საუკეთესო უნდა, მაგრამ ჯერ არ ვიცით, როგორ შევუქმნათ მათ უსაფრთხო გარემო და დავიცვათ მათი ელემენტარული უფლებები, ამიტომ ხშირად უნდა გადავხედოთ ცოდნას, რომელსაც ცხოვრების სხვადასხვა ეტაპზე ვიღებთ და შევადაროთ რეალობას, რომელშიც ვცხოვრობთ.

„მე არ მომწონს პოპულარობა.  სახელგანთქმულ ადამიანად ყოფნა მომსახურების მსგავსია“

ბიორკი

მალე გამოიცა მსოფლიო ჰიტების ქავერვერსიების ალბომი ბიორკის სადებიუტო სიმღერითა და დედის მიერ გაფორმებული გარეკანით, სახელწოდებით „Björk“. გარეკანზე ბიორკი არაბი პრინცესას სახით არის გამოსახული – აღმოსავლურ პოზაში შორეული იდუმალი ქვეყნების საგნებით გარემოცული.

ისლანდიაში ალბომმა მოულოდნელად პლატინის სტატუსი მოიპოვა. ყოველივე ეს მიანიშნებდა, რომ ბიორკის მომავალი გზა უკვე განსაზღვრული იყო. ბიორკი საკუთარი ქვეყნის საამაყო შვილი გახდა. მუსიკალურმა სამყარომ ის ნაციონალურ პოპვარსკვლავად აღიარა, თუმცა ეს სრულიადაც არ მოეწონა. „მე გავხდი ბავშვი-ვარსკვლავი და ეს ვერ ავიტანე. ალბომის გარეკანზე ჩემი ფოტო იყო აღბეჭდილი, მაგრამ პერსონალურ ალბომად ვერ აღვიქვი, ვინაიდან დისკში სულ ერთი სიმღერა იყო, რომელიც შევქმენი. მასმედია ინტერვიუს მთხოვდა, სკოლის მოსწავლეები ჩემთან მეგობრობას ცდილობდნენ. ყოველივე ამის გამო დანაშაულის გრძნობას განვიცდიდი. ეს საშინელება იყო“, – ამბობს ბიორკი. დებიუტის წარმატების შემდეგ ხმის ჩამწერმა კომპანიამ ბიორკს მეორე ალბომის ჩაწერა შესთავაზა, მაგრამ პატარა მომღერალს საკუთარი გზის წარმართვა უკვე განსაზღვრული ჰქონდა. მისი სურვილი იყო, მუსიკა დამოუკიდებლად ეკეთებინა.
დრო მიდიოდა. მსოფლიო იცვლებოდა. ცხოვრება ერთ ადგილას არ იდგა და ვიდრე უფროსი თაობა ჯერ კიდევ ჯიმი ჰენდრიქს აღმერთებდა და კედლებს მკვეთრ ფერებში ღებავდა, მთელი მსოფლიო მომდევნო ახალმა მუსიკალურმა ტალღამ – პანკურმა სტილმა მოიცვა, რაც, რაღა თქმა უნდა, ისლანდიასაც შეეხო.
„გარკვეული დროის შემდეგ კიდევ ერთი ალბომის შექმნა შემომთავაზეს, რაზეც „Fuck off“ ვთქვი და ჩემი თანატოლებისგან პანკჯგუფი შევქმენი“. ბიორკმა მომავალი პოპმუსიკის კარიერა დათმო და გახდა პანკი. ამ პერიოდის ჰიპურ ბავშვობას – ათგზის ავარიის მიუხედავად, პარაშუტიდან ხტომას, მანქანის ტარებას და სხვა უამრავ ცელქობებს – ბიორკი მომავალში მაინც სიამოვნებით იხსენებს.
ბიორკი სულით ხორცამდე მეამბოხე იყო. მან ზუსტად იცოდა, რა სურდა და ხშირად თავისებურად მოქმედებდა. ისლანდიაში ერთ-ერთი პირველთაგანი იყო, რომელიც გაღმა ოკეანიდან მოსულმა ახალმა მიმდინარეობამ გაიტაცა.
13 წლის ბიორკმა თმა ნარინჯისფრად შეიღება და პანკჯგუფი „ნერწყვი და წვინტლი“ ჩამოაყალიბა. ჯგუფი მხოლოდ გოგონებით დააკომპლექტა, რომლებსაც ნარინჯისფერი თმები და გაპარსული წარბები „ამშვენებდათ“. ეს იყო ამბოხი სანდომიანი და დამჯერი გოგონების წინააღმდეგ, რომლებსაც მსგავსის გაკეთება არ შეეძლოთ. ჯგუფმა მოკლე ხანს იარსება. გაპარსულ ფერიას პანკობა მობეზრდა და თანამოაზრეებთან ერთად შექმნა ჯაზ-ფიუჟენ კოლექტივი „Exodus“. 16 წლის ასაკში „Exodus“-ის ბას-გიტარისტთან ერთად კვლავ აყალიბებს იმ დროისთვის განსხვავებულ პანკჯგუფს უხამსი სათაურით “Tappi Tíkarrass”. უჩვეულოა ბიორკის საშემსრულებლო სტილი – ყელისმიერი, მყვირალა ხმა. შემორჩენილია ისლანდიური ტელევიზიის მიერ გადაღებული ვიდეო, რომელშიც “Tappi”-ს მიერ შესრულებული კომპოზიციის ფონზე შეკრეჭილ თმიანი ბიორკი გააფთრებულ რიტმში სცენაზე ხელების ქნევითა და ხტუნვით დაქრის.

ძიებაში მყოფი ახალგაზრდა ბიორკი ახალ-ახალ მუსიკას ეცნობოდა, დაუღალავად ატარებდა ექსპერიმენტებს, ახდენდა ბგერების სემპლირებას… მონაწილეობდა იმ დროის სხვადასხვა პროექტებში და შეიძლება ითქვას, რომ ყოველი ახალი საინტერესო გამოცდილება მის ბუნებრივ ნიჭიერებას ავითარებდა და საკუთარ სტილს უყალიბებდა. პარალელურად, მუსიკით გატაცებული ბიორკი კაფეებსა და სასტუმროებში მუშაობას ქარხანაში თევზის წმენდას უთავსებდა. სხვათა შორის, მისი პირველი სიმღერები, სწორედ თევზის დამუშავების ინდუსტრიულ ხმაურში დაიბადა. მოგვიანებით ბიორკი სკოლას მიატოვებს.
ჯგუფი „Tappi Tikarras“ ბიორკისთვის ერთადერთი გატაცება არ იყო, ის ბევრ პროექტში მონაწილეობდა. მალე ახირებული ისლანდიელი მეგობრებთან ერთად მომდევნო ჯგუფს „Kukl“ (ჯადოქრობა) აყალიბებს. ჯგუფი ჯერ მეკობრულ რადიოსადგურს ქმნის, შემდეგ, როგორც არტტერორისტები რეიკიავიკის 200 წლის თავთან დაკავშირებულ იუბილეზე მთავარ ადგილობრივ რადიო სადგურს ხელში ჩაიგდებენ და ეთერს ანარქისტული „ჩვენებებით“ და ბიორკის საყვარელი მუსიკით აავსებენ. რეიკიავიკის რადიოში ეს პატარა გადატრიალება, რომელიც პოლიციის ჩარევის გარეშე არ დარჩენილა, მომავალი არტრევოლუციის მომასწავებელი იყო. იმ რევოლუციისა, რომელსაც ათი წლის შემდეგ ბიორკი მოახდენს – მსოფლიო მეინსტრიმულ ეთერში პოპჰიტების ნიღბით ავანგარდულ ტემბრებსა და განახლებულ ეთნორიტმებს დანერგავს. „გარშემო მყოფნი ვერ გვიტანდნენ. ეს სწორედ ის იყო, რაც მე მინდოდა“, – იხსენებს უცნაური მომღერალი, რომელიც მოგვიანებით 1986 წელს „ჯადოქრობას“ „შაქრის ნატეხებად“ – „The Sugarcubes“ გადააკეთებს. ჯგუფი ალტერნატიულ როკს უკრავდა და ამერიკასა და ინგლისში თანდათან სახელს იხვეჭდა.

ჯგუფში „The Sugarcubes“ ბიორკი იმ სტილისტურ სახეს იღებს, რომელსაც დღეს ვხედავთ. ადრეულ ნამუშევრებთან შედარებით აქ მეტი ინდივიდუალობა და პიროვნული ხასიათი შეიგრძნობა.

მუსიკოსებმა, რომლებიც ახალგაზრდა ბიორკთან ურთიერთობდნენ, მასში თვითგამოხატვისკენ სწრაფვა გააღვივეს. მომღერალი მათთან ერთად შემოქმედებაში თავისუფლების სულ ახალ და ახალ საზღვრებს წვდებოდა. მისი მეამბოხე ბუნება მუსიკაში უფრო ნათლად გამოიხატა კივილით, გოდებით, კვნესით, თავშეუკავებელი სითამამით, რაც გადაიქცა კიდეც მის საფირმო მანერად.
ჯგუფი საეჭვოდ მიიჩნევდა ისლანდიის წარმართულ წარსულს, რითაც საკუთარი რწმენისა და ფილოსოფიის საფუძვლების განმტკიცებას ცდილობდა. მათი მუსიკალური სულისკვეთება სიურრეალისტურ მიმდინარეობებსა და თანამედროვე ტენდენციებს შორის მერყეობდა.
შემოქმედებაში ჩაძირული მუსიკოსები იძულებულნი იყვნენ არსებობისთვის ებრძოლათ, რისთვისაც ზოგი სტუდიაში მუშაობდა, ზოგი ბანკში, ზოგიც სარეკლამო სააგენტოში. თავისუფალ დროს კი სცენაზე ატარებდნენ. ბიორკი თანდათან ხდებოდა ახალი კოლექტივის მომხიბვლელი არაორდინარული სახე: ანარქოპანკით გატაცებული დამწყები არტისტი , განზრახ უგემოვნო კოსტიუმებში გამოწყობილი უმანკო და ამავდროულად თავაწყვეტილი გოგონა, ძნელი წარმოსადგენია ახალგაზრდა დედის როლში.
ფეხმძიმობის მეშვიდე თვეშიც კი ბიორკი ჩვეულებრივ საგასტროლო რიტმს არ ჩამოშორებია. მომღერლის ცხოვრების ეს პერიოდი აღბეჭდილია ისლანდიის ტელევიზიის შოუში, სადაც ბიორკი შვიდი თვის შიშველი მუცლით გამოცხადდა. ბიორკის ამ გამოხდომას საზოგადოების აღშფოთება მოჰყვა. ერთ-ერთ ქალბატონს თურმე გულის შეტევაც კი დამართია.
სამშობლოში კრიტიკა არ აყოვნებდა და „The Sugarcubes“ ყოველი მხრიდან უტევდა. საზღვარგარეთ კი ჯგუფის გამოსვლების დროს დარბაზები ახალგაზრდებით ივსებოდა. მონაწილეები ინტერვიუებში გაკვირვებით აღნიშნავდნენ: „ჩვენ გაგებაში არ ვართ, რა არის ბრიტანული პოპმიმომხილველების ასეთი მასიური გაგიჟების მიზეზი“.
ხმაურიანი წარმატების მიუხედავად, მონაწილეების სხვადასხვა სახის ამბიციათა გამო ჯგუფი ექვსი წლის შემდეგ მაინც დაიშალა, უკონფლიქტოდ (სხვათა შორის, ამავე 1986 წელს ჯგუფის ერთ-ერთი წევრის თორ ელდონისგან ბიორკს ვაჟი – სინდრი შეეძინა).

კანის ფესტივალზე სამ ძირითად ნომინაციაში გამარჯვებული (საუკეთესო ფილმი, საუკეთესო მსახიობი და საუკეთესო მსახიობი ქალი), „პიანისტი ქალი“, ერიკას ისტორიას მოგვითხრობს – არაჩვეულებრივი მუსიკოსისა და მასწავლებლისა, რომელმაც პირადი ცხოვრება კარიერას შესწირა. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმი რომანის მიხედვითაა გადაღებული, როგორც ჩანს, ფრანგული ფსიქოანალიტიკური ფემინისტური კინოს თეორიის პასუხად შეიქმნა. მეტიც – ზოგჯერ ის ფროიდისა და მისი ფრანგი მიმდევრის ჟაკ ლაკანის ნაწერების შესავალსაც მოგვაგონებს.

„პიანისტი ქალის“ წარმატება ნათელი მაგალითია იმისა, რომ ლაკანის კინოს თეორია თანდათანობით პოპულარული წარმოსახვითობა გახდა. ეს ფილმი ქალის სურვილების შეუძლებლობას ასახავს. ერიკა ვერ პოულობს სიამოვნებას ახალგაზრდა საყვარლის მკლავებში. ფემინისტურია ეს ფილმი თუ მიზოგინური, არაერთ ფაქტორზეა დამოკიდებული. მე თუ მკითხავთ, ის არაჩვეულებრივად ეხმიანება პატრიარქალური კულტურის მიერ ქალებზე ძალადობას ან მცდელობას, საკუთარ რეპრესირებულობაში ქალსვე დასდონ ბრალი.

არის რამდენიმე გზა, რა შემთხვევაშიც შეიძლება ფილმი ლაკანის თეორიებს მიესადაგებოდეს. ერიკა, რომელსაც იზაბელ იუპერი განასახიერებს, 40 წელს გადაცილებული ქალია, რომელიც კონტროლის მოყვარულ დედასთან ცხოვრობს (დედას ანი ჟირარდო განასახიერებს). ქალებს ერთ საწოლში სძინავთ და ერიკას ერთადერთი ოთახის კარსაც კი საკეტი არ აქვს. ფილმი იწყება  დედა–შვილის კამათით იმის გამო, რომ ერიკა შინ გვიან დაბრუნდა. დედა მის ჩანთას დასტაცებს ხელს, გაჩხრეკს და აღმოაჩენს კაბას, რის გამოც იწყება კამათი, რომელიც შემდგომ ფიზიკურ შეხლა–შემოხლაში გადაიზრდება. სცენა ერიკას ტირილით მთავრდება, ის მოუბოდიშებს დედას და თავს უსინჯავს, რადგან ჩხუბის დროს თმა მოქაჩა.

ერიკას უყვარს და, იმავდროულად, ეშინია მისი, რადგან მასზეა დამოკიდებული და ახლოა მის სხეულთან – ამ სიახლოვით შვილი დედას საკუთარ ნაწილად აღიქვამს. ფილმი რამდენიმენაირად ასახავს ერიკას დედას როგორც ფალიკურს და ამ ორ ქალს შორის დისტანციის ნაკლებობას. ფილმის დასაწყისში მუსიკოსი, რომელიც გაგიჟდა, უკვე დიდი ხნის გარდაცვლილია. ერიკასთან მის კავშირზე მიანიშნებს ფაქტი, რომ ორივეს მოსწონს შუბერტისა და შუმანის მუსიკა. ეს კომპოზიტორები შემთხვევით არ არის შერჩეული, შუბერტს, როგორც ამბობენ, ჰომოსექსუალური კავშირები ჰქონდა და სიფილისით გარდაიცვალა, ხოლო შუმანი გაგიჟდა. ამდენად, ორივე კომპოზიტორი განასახიერებს დიდ ხელოვნებას, სიგიჟეს და გენდერულ იდენტობას – შუმანი უკაასკნელ წლებში თავის ცოლზე იყო დამოკიდებული, რომელიც თავადაც კომპოზიტორი იყო და რომლის ნიჭსაც მისი ქმრის ნიჭი ფარავდა.

ფილმის ერთ-ერთ პირველ სცენაში მუსიკალური წარმოდგენაა ნაჩვენები, რომელშიც ერკაც მონაწილეობს. დაკვრის დასრულებისთანავე დედა მასთან მიდის და მხრებზე სვიტერს ახურავს, ხოლო წარმოდგენის შემდეგ გამართულ წვეულებაზე გამუდმებით მასზე უჭირავს თვალი. მალევე ვიგებთ, რომ ერიკა იძულებულია, ტყუილები მოიგონოს, რათა დედის მზერას გაექცეს. ის გრძელ გზას გადის იმისთვის, რომ დაუმალოს დედას თავისი სექსუალური ლტოლვა და იმავდროულად ოცნებობს, ამ სურვილებს დედა დაუპირისპირდეს. ამიტომაც არის მნიშვნელოვანი ერიკას ჩანთაში კაბის აღმოჩენა. როდესაც ახალგაზრდა საყვარელი სახლში აკითხავს, მან და ერიკამ ტანსაცმელი კართან უნდა დატოვონ, რათა ოთახში დედა არ შევიდეს.

ერიკა ფილმში ნაჩვენებია როგორც მკაცრი და ცივი მასწავლებელი. როდესაც მისი მოსწავლეები თამაშობენ, ის ხელებგადაჭდობილი ფანჯარასთან დგას და შიგადაშიგ მათ ნამუშევრებს აკრიტიკებს. ფილმის დასაწყისში ვხედავთ მისი მოსწავლეების ხელებს, რომლებიც უკრავენ და ამ დროს ისმის ერიკას მკვეთრი ხმა, რომელიც ინსტრუქციებს აძლევს მათ. მისი ეს სიცივე კონტრასტს ქმნის მისივე დაკვრასთან, რაც მიგვითითებს მის მიერ კომპლექსურ ურთიერთობას გენდერთან. იყო პროფესიონალი პიანისტი ნიშნავს იყო ასპარეზზე, სადაც მამკაცები დომინირებენ, ასპარეზზე, რომელიც ზოგჯერ „ფემინურად“ ან „ქალისთვის სახასიათოდ“ მიიჩნევა. კიდევ ერთხელ, ერიკას აღფრთოვანება შუბერტითა და შუმანით მნიშვნელოვანია, რადგან ორივე მამაკაცი იყო „არაჯანსაღი“ – ეს კი თვისებაა, რომელსაც ჰეტეროსექსისტული კულტურა ზოჯერ ფემინურ ან ჰომოსექსუალ მამაკაცებს მიაწერს.

ერიკას ვალტერი უყვარდება, თავისი სტუდენტი ვაჟი, რომელსაც ბენუა მაჟიმელი თამაშობს. ვალტერს თავდაპირველად ერიკას ნიჭი იზიდიავს. როდესაც იგი ცდილობს, დაწინაურდეს მის კლასში, ერიკა კოლეგებთან უარყოფს ვალტერის თავდადებას ამ საქმის მიმართ. არცთუ შემთხვევით, პირველი, რასაც ვალტერი ერიკასთვის უკრავს, შუბერტია – მისი სწორედ ის ნაწარმოები, რომლის ათვისებასაც ერიკას სტუდენტი გოგონა მთელი ფილმის განმავლობაში ცდილობს.

საბოლოოდ, ერიკას ვალტერის მიმართ გრძნობა უჩნდება, რომელსაც ისინი თავიანთ პირველ სექსუალურ კავშირთან მიჰყავს. უფრო ადრე ფილმში ვხედავთ, რომ ერიკა ხელმძღვანელობს სტუდენტ გოგონას, რომელიც დარდობს შუბერტის შესრულებისას მომღერლის თანდასწრების გამო, იმდენად ღელავს, რომ ცრემლებამდე მიდის. მასტერკლასისთვის სარეპეტიციო სცენაში ფილმში ერთდროულად ორი კადრია ნაჩვენები – ვალტერისა და ამ სტუდენტისა, ერიკას მიახლოებული სახით. აქ ვხედავთ რომ ვალტერი ახალგაზრდა ქალს აცინებს; იგი მას დაკვრას უადვილებს შუბერტის შესრულებისას. თავდაპირველად ძნელია ამაზე ერიკას რეაქციის გარჩევა, თუმცა მოგვიანებით ერიკა სტუდენტს პალტოს ჯიბეში ჭიქის ნამსხვრევებს უყრის. ის მეთოდურად მოქმედებს – ჭიქას კაშნეში ახვევს და ქუსლით ამტვრევს. ამ ქმედებას რიტუალური ხასიათი აქვს და ის, ჩემი აზრით, პორნოგრაფიასა და მაზოხიზმთან ახლოსაა.

გოგონას ტირილი მას შემდეგ, რაც ის ჯიბეში ხელს ჩაიყოფს, ხდება საწყისი ერიკასა და ვალტერის პირველი სექსუალური კონტაქტისა. რეპეტიციის დასასრულს, როდესაც სტუდენტის ნაიარევს ვხედავთ, ერიკა ტუალეტში შედის და შარდავს, იმავე პოლიმორფულ პერვერსიულ ორგაზმს აღწევს. ვალტერი მას ტუალეტში შეჰყვება და ზემოდან დაჰყურებს, თუმცა კი ვერ ვხედავთ, რას ხედავს იგი. როდესაც ერიკა კაბინიდან გამოვა, ვალტერი მას კოცნის და ორივე იატაკზე ეცემა. საჯარო ტუალეტი ჰომოეროტიკული სექსუალური ქცევის ველი ხდება.

თუმცა ერიკა ვალტერისგან მამაკაცურ პრეროგატივას იღებს სექსუალური სცენის საკონტროლებლად. იგი ვაჟს მასტურბირებაში ეხმარება. როდესაც ვალტერი ქალს ეხვევა, ერიკა აჩერებს მას და აიძულებს, ქალის ნაცვლად საკუთარ პენისს უყუროს. ვალტერი ეუბნება რომ უყვარს იგი. პასუხად ქალი გამუდმებით ცდილობს, იყოს დომინანტი სექსუალურ სცენაში, წყვეტს, რას იზამენ და რას არა. ერიკა არ აძლევს ვალტერს თავისი სექსუალური სურვილების განვითარების საშუალებას და აფრთხილებს, რომ თუ მას არ დაუჯერებს, ყველაფერს შეწყვეტს. მაგრამ ვალტერი ორგაზმს ვერ აღწევს. ის ჰპირდება ერიკას, რომ მომავალში უკეთ შეასრულებს მის მითითებებს, ერიკა კი პასუხობს, რომ უფრო დეტალურ ინსტრუქციებს წერილობით მიიღებს.

მოგვიანებით ვალტერი ერიკას წერილში კითხულობს მისი მაზოხისტური სურვილების შესახებ ვალტერის მიმართ. როდესაც ერიკა საკუთარ წერილს თავისთვის ხმამაღლა კითხულობს, საკუთარი სურვილების წარმოთქმისას ტირის. ერიკას ფანტაზია მოიცავს სურვილს, დასაჯოს დედა, ანუ აყურებინოს საკუთარ ტრანზიციას გენიტალურ სექსუალობაში. წერილი ვალტერს ეუბნება, დაარტყას ერიკას, თუ იგი მის მითითებებს არ შეასრულებს. კითხვის ეს სცენები ნაჩვენებია დედის კადრებთან ერთად, სადაც იგი საუბრისთვის ყურის დაგდებას ცდილობს. ერთი მხრივ, ერიკა საიდუმლო ადგილიდან იღებს სიას იმ შეზღუდვებისა, რომლებიც სურს ვალტერმა დაუწესოს. ამგვარად ხსნის ფილმი ქალთა შორის გაუპატიურების ფანტაზიების არსებობას, რადგან ერიკას სწორედ ეს ფანტაზიებია ერთადერთი თავშესაფარი მისი შეუსაბამო ფალიკური სურვილებისაგან. ქალის მოთხოვნებით აშკარად შოკირებული ვალტერი მიდის.

ამ სცენას მოსდევს კადრი, სადაც იმავე ღამით ერიკა იმ საწოლში წვება, სადაც დედამისი წევს. ერიკა დედას ზემოდან მოექცევა, აკოცებს მას და ეუბნება: „მე შენ მიყვარხარ“. დედა დაიბნევა და ხელს ჰკრავს. ერიკა დაჟინებულია და დედაც ცდილობს, წინააღმდეგლობა გაუწიოს, ეს ყველაფერი კი ჰეტეროსექსუალური აქტის ერთი ვერსიის პაროდიას ჰგავს, რომელშიც ქალი თავდაპირველად ეწინააღმდეგბა მამაკაცის მცდელობას, დაიკმაყოფილოს ჟინი. ერიკას ეს „მასკულინური“ ქცევა, რომელიც მოჰყვა მის უშედეგო მცდელობას, მიეღო ფემინური პასიურობა მაზოხიზმის სახით, მიუთითებს იმაზე, რომ ერიკას არ სურს თავისი პოლიმორფული პერვერსული სიამოვნებების მიტოვება და კულტურის მიერ მოთხოვნილი ფემინურობის შეთვისება.

იმისთვის, რომ ფემინურობას დაექვემდებაროს, ერიკა ვალტერს საციგურაო მოდენაზე მიყვება. ეს სცენა იმითაა მნიშვნელოვანი, რომ წინამორბედ სცენას ერთგვარად ეჭვქვეშ აყენებს. პირველ სცენაში ვხედავთ, რომ სწორედ ერიკა აკონტროლებს მზერას. ორი მოციგურავე გოგონა, რომელიც ყინულზე ვარჯიშობს, ტოვებს არენას ორი მამაკაცი მოციგურავის მოსვლის შემდეგ. ისინი უხალისოდ ემორჩილებიან მამაკაცების მიერ მათ განდევნას. მათი ფემინური ქცევა და პოზები, რომლებსაც ვარჯიშის დროს იღებენ, კონტრასტს ქმნის მამაკაცთა გუნდის მიერ ყინულის დაუფლების დროს ხმაურიან ქცევასთან. ვალტერი გუნდის ერთადერთი წევრია, რომელიც მოუბოდიშებს გოგონებს და ისინიც უღიმიან მას. ფილმში ვალტერის „სენსიტიურობა“ უფრო ფართოდაც არის ნაჩვენები. ერთზე მეტ სცენაში ვხედავთ, რა კომფორტულად გრძნობენ თავს ქალები მის კომპანიაში და ასეთივე კმაყოფილებით პასუხობენ მის ნიჭსა და ვაჟურ მომხიბვლელობას.

გასახდელში ერიკა ამბობს, რომ ვალტერთან საუბარი სურს. ერიკა და ვალტერი საკუჭნაოში განმარტოვდებიან სალაპარაკოდ, სადაც ქალი სტუდენტს თავის სურვილებს უმხელს და სთავაზობს, იქვე ჰქონდეთ სექსი. ბოდიშს იხდის წერილის გამო და ტირის. ცდილობს, გახადოს ვალტერს უნიფორმა და მინეტი გაუკეთოს, მაგრამ ვაჟი ვალტერი ხელს ჰკრავს. შემდეგ ქალი დაბლა წვება და ვალტერს სთხოვს, სექსით დაკავდეს მასთან. ვაჟი უპასუხებს, რომ ამის გაკეთება აქ არ შეუძლია. „მიყვარხარ“, – ეუბნება ერიკა და კოცნის მას. ვალტერს გული მოულბება. კომიკურია მისი მცდელობა, გათავისუფლდეს „მასკულინურობისგან“ და გაიხადოს უნიფორმა და ტრუსი. ერიკა მინეტს უკეთებს, თუმცა შემდეგ იატაკზე აღებინებს და ვალტერს სთხოვს, გვერდზე გაიხედოს.

საბოლოოდ ვალტერი ცდილობს, მისცეს ერიკას ის, რაც მას სურს. შუაღამისას მის სახლში მიდის, აღვიძებს მასა და დედამისს. წერილის ინსტრუქციის თანახმად, სილას აწნავს დედის თანდასწრებით, მერე კი დედამისს მეზობელ ოთახში კეტავს, საიდანაც მას ყველაფრის გაგონება შეუძლია. კვლავაც ინსტრუქციის თანახმად, ვალტერი ერიკას სილას აწნავს, როდესაც იგი არ ემორჩილება მამაკაცის ნებას. ერიკა ტირის და საღამური ცხვირიდან გადმოსული სისხლით ესვრება, მაგრამ როდესაც დედა ეძახის, პასუხობს, რომ კარგადაა. შემდეგ ვალტერი სექსით კავდება ერიკასთან და ორგაზმსაც აღწევს. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ერიკა უძრავია.

ფილმი მთავრდება იმით, რომ ერიკა მკერდში, გულის ზედა მხარეს იჭრის თავს. წინა სცენაში ვხედავთ, როგორ იღებს იგი სამზარეულოს დანას და ჩანთაში იდებს. მისი ქცევა განზრახ არის ბუნდოვნად ნაჩვენები. ჩვენ ვფიქრობთ, ვისზე გამოიყენებს ერიკა დანას. როდესაც საკონცერტო დარბაზი გაივსება, ერიკა ვალტერს ელოდება. ამ დროს ჩვენ ველით, რომ ერიკა სწორედ ვალტერს დაარტყამს დანას მისი „გაუპატიურებისთვის“. ვალტერი კონცერტის დაწყებამდე რამდენიმე წუთით ადრე მოდის და ერიკას როგორც მასწავლებელს ისე ესაუბრება – თითქოს მათი სადისტური შემთხვევა არ მომხდარა, მიუხედავად ძალადობის აშკარა კვალისა, რომელიც ქალს სახეზე ეტყობა.

ჩვენ არ ვიცით, რამდენად სერიოზულია ჭრილობა, რომელსაც ერიკა თავის თავს აყენებს. ფინალიც ბუნდოვანია – სად წავა ერიკა, როცა საკონცერტო დარბაზს დატოვებს? დასასრულის ბუნდოვანებაც, თავის მხრივ, პრეოიდიპოსურია. ოიდიპოსის კომპლექსისაგან გასნსხვავებით, ერიკას დილემის „გადაწყვეტის გზა“ არ არსებობს.

ზოგიერთის თვალთახედვით, „პიანისტი ქალი“ მართლაც ფემინისტური ფილმია, რომელიც გვიჩვენებს პატრიარქალური კულტურის მიერ ქალთა სურვილების უგულებელყოფას. ერიკა გაჭედილია, ერთი მხრივ, თავის პედაგოგიურ წარმატებას, შიშს, რომ რომანტიკულმა სიყვარულმა შესაძლა ხელი შეუშალოს წარმატებაში და დედასთან ურთიერთობას, მეორე მხრივ – კი სექსუალური დაკმაყოფილების ფემინურ სურვილს შორის.

პოლიტიკური დისკურსი იქით არის მიმართული, რომ დაარწმუნოს აუდიტორია, მსმენელი. აქედან გამომდინარე, პოლიტიკოსი თავის გამოსვლაში მიმართავს ენობრივი ზეგავლენის სტრატეგიებსა და საშუალებებს. თუნდაც ისეთ მარტივ ლოგიკას, როგორიც ამ დღეებში ისმის ქალაქის მერის წინასაარჩევნოდ. მაგალითად: მერობის ერთი კანდიდატი ამბობს, რომ სარკინიგზო ხაზს გადაიტანს, სამუშაო ადგილებს შექმნის და ქვეყანას ააყვავებს. მეორე ტრამვაის ქალაქში შემოყვანით საცობების პრობლემას აგვარებს. მესამე რუსეთსა და ნატოს ერთად ელაპარაკება… რაც მთავარია, ყველა პოლიტიკოსი „თავისიანად მიგიჩნევს“. ამ სტრატეგიას მაიდენტიფიცირებელ ფორმულებს უწოდებენ და მეტყველებაში გამოიხატება პირის ნაცვალსახელით „ჩვენ“ და კუთვნილებითი ნაცვალსახელით „ჩვენი“.

როდესაც პოლიტიკოსი (და არამხოლოდ პოლიტიკოსი) ამბობს: ჩვენ გავაკეთებთ ამას, ჩვენ მივაღწევთ იმას, – და ასე შემდეგ… გულისხმობს არა მხოლოდ თავის გუნდს, არამედ იმასაც, ვინც უსმენს. მსმენელს თავისიანად ხდის, რაც არაცნობიერად მოქმედებს კიდეც და ამომრჩევლის მიმხრობის ერთ–ერთი გზაა. შენთან ერთად უნდა გაკეთდეს რაღაც დიადი… ეს კი ყოველთვის სასიამოვნოა ერთი შეხედვით.

პოლიტიკური ტექსტებისთვის დამახასიათებელია სიტყვის ან სიტყვათა შეკავშირების გამოყენება არაზუსტი ლოგიკური შინაარსით. ასეთი სიტყვების შინაარსს ყველა მსმენელი თავსებურად იგებს, განსხვავებული იდეოლოგიების წარმომადგენლებიც თავისებურად ხსნიან ასეთ აბსტრაქტულ ცნებებს. ამ ტიპის ენობრივ საშუალებებს მიეკუთვნება ლოზუნგის სიტყვები და ცარიელი ფორმულები.

ლოზუნგის სიტყვებს განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ტექსტის იდეოლოგიზაციაში. ისინი ტექსტის ფიდეისტურ ფუნქციასაც განაპირობებენ. ამგვარი სიტყვებია: თავისუფლება, თანასწორობა, სამართლიანობა, დემოკრატია, მშვიდობა, ტოლერანტობა და სხვა. ამ ტიპის ლექსიკას იმთავითვე ახასიათებს დადებითი ემოციური შეფერილობა. თითოეულმა მსმენელმა იცის, რომ თავისუფლება, დემოკრატია, მშვიდობა კარგია, ამიტომ ისინი დადებითად იღებენ ტექსტს, რომელშიც ეს სიტყვები ხშირად მეორდება და, რა თქმა უნდა, კეთილგანწყობილნი არიან იმის მიმართ, ვინც ამას წარმოთქვამს.

მიტერანი, რომელიც 1918 წელს აყალიბებდა თავის პოლიტიკურ სტრატეგიას, განსაკუთრებული ყურადღებით ეკიდებოდა სიტყვების „დემოკრატიისა“ და „მემარცხენეების“ გამოყენებას.

ლოზუნგის სიტყვებს იდეოლოგიურ ტექსტებში ერთგვარად სიმბოლური დატვირთვა აქვს, მათი მნიშვნელობები შეგნებულად არ განისაზღვრება, თითქოს არც მოითხოვდეს განსაზღვრას.

სრულიად არაფრის მთქმელია ასეთი ტექსტები: „როგორ საზოგადოებას ვაშენებთ ჩვენ დღეს საქართველოში? – დემოკრატიულს, ისეთს, რომელიც დაეფუძნება კანონის წინაშე თანასწორობას, ყველასთვის თანაბარი შესაძლებლობების შექმნას…“

ან ასეთი: „სახელმწიფოს ერთ-ერთი დანიშნულებაა, სამართლიანობის გარანტი იყოს. ამისთვის სახელმწიფო უნდა იყოს – დემოკრატიული და სამართლებრივი…“

თუ სთხოვთ პოლიტიკოსებს, განმარტონ თავისუფლება, დემოკრატია, თანასწორობა, მშვიდობა, სრულიად სხვადასხვანაირ პასუხებს მიიღებთ. ასეთ აბსტრაქტულ ცნებებს არასდროს აქვს კონკრეტული განმარტება, ისევ აბსტრაქტულად განისაზღვრება.

ცარიელი ფორმულები განსხვავდება ლოზუნგის სიტყვებისაგან. ღირებულებათა სისტემაში ამგვარ ფორმულებს არ უკავია ცენტრალური ადგილი, არც დადებითი შეფერილობით გამოირჩევა. კონტექსტში ისე გამოიყენება, თითქოს ზუსტი მნიშვნელობა ჰქონდეს. ასეთ გამოთქმებში წაშლილია აზრი და მსმენელი საკუთარ აზრს დებს მასში. მაგალითად, ცხოვრების ხარისხი. რას ნიშნავს? თითქოს ყველამ იცის, მაგრამ ვერავინ განსაზღვრავს.

ამონარიდი პოლიტიკური ტექსტიდან: „თუ საზოგადოებამ ვერ მოახერხა ქმედითი კონტროლის დამყარება ამ პროცესზე, არსებობს რეალური საფრთხე პრივატიზაციის რუსული წესით ჩატარებისა“.

არავინ იცის, რას გულისხმობს „ქმედითი კონტროლი“ ან „რეალური საფრთხე“.

ან ასეთი წინადადება: „ეს კონტროლირებადი არასტაბილურობა იდეალურ ნიადაგს ქმნის…“ – აბსურდია, სიტყვების რახარუხი, უაზრო და უშინაარსო.

ზუსტი მნიშვნელობები ჩამორეცხილი აქვს სინტაგმებს: ცხოვრების ხარისხი, რეალური საფრთხე, კონტროლირებადი არასტაბილურობა, ქმედითი კონტროლი, იდეალური ნიადაგი, რეალური შანსი, სიბრძნის ხარისხი, ფორმალურად თავისუფალი, შინაგანად თავისუფალი, გარკვეული წარმატება…

აიღეთ ნებისმიერი პოლიტიკოსის გამოსვლა და თუ ასე შეაფასებთ, ნახავთ, რა დარჩება სიტყვიდან. რა თქმა უნდა, მხოლოდ წყალი… თანაც ისეთი წყალი, რომელიც დასალევად არ გამოდგება.

და კიდევ: პოლიტიკური დისკურსი ხშირად მიმართავს მეტაფორებს. ისინი აქაც ორ ჯგუფად იყოფა: ცოცხალ და მკვდარ მეტაფორებად. რით განსხვავდება ცოცხალი მეტაფორა მკვდრისგან? ზუსტად იმით, რითაც ცოცხალი ადამიანი მკვდარი ადამიანისგან.

ცოცხალი მეტაფორა ყოველთვის ამოვარდნაა ჩვეულებრივი მეტყველებიდან. მსმენელი ორიენტირებულია იმაზე, რასაც ეუბნებიან, როგორ ეუბნებიან. მეტაფორა არღვევს მეტყველებაში ავტომატიზმს, აქვს მოულოდნელობის ეფექტი და რაც უფრო მოულოდნელია, მით უფრო მეტია მისი პრაგმატიკული ძალაც. მოულოდნელობა მოტივირებულია ფსიქოფიზიოლოგიურადაც. მსმენელის ნერვული სისტემა მძაფრად აღიქვამს ახალს, იშვიათს, მოულოდნელს, კონტრასტულს. მოულოდნელობის საპირისპიროა ადაპტაციის პროცესი, რის შედეგადაც მეტაფორის პრაგმატიკული ძალა განილევა – იგი გვევლინება ხანგრძლივმოქმედ პირობითრეფლექსურ გამღიზიანებლად რაც შეგრძნებებს მნიშვნელოვნად ასუსტებს.

პოლიტიკოსთა მეტყველება გადავსებულია მკვდარი და არაფრის მთქმელი მეტაფორებით, მაგრამ ისეთებსაც ვხვდებით, რომლებსაც ვერასდროს დავივიწყებთ. ამიტომ არის, რომ ხშირად პოლიტიკოსს მის მიერ წარმოთქმული მეტაფორით იმახსოვრებენ.

„ახლად შექმნილი მეტაფორა აზროვნებას ეხმარება ვიზუალური ხატის აღძვრის გზით. როდესაც მეტაფორა პრაქტიკულად მკვდარია, ფაქტობრივად, ის გადაიქცევა ჩვეულებრივ სიტყვად და შეიძლება გამოიყენებოდეს ისე, რომ არ დაკარგოს სიცხადე. მაგრამ მეტაფორის ამ ორ კლასს შორის არსებობს გაცვეთილი მეტაფორების უზარმაზარი ნაგავსაყრელი, რომლებმაც დაკარგა ემოციების აღმძვრელი ძალა და მხოლოდ იმიტომ გამოიყენება, რომ ადამიანებს ათავისუფლებს საჭიროებისგან, თავად შეთხზან ახალი ფრაზები“ (ჯ. ორუელი).

ჩვენი პოლიტიკოსების მეტყველება გაცვეთილი სიტყვებისა და მეტაფორების ნაგავსაყრელია და მათი მოსმენა ყველაზე მოსაწყენი ამბავი არჩევნებამდეც და არჩევნების შემდეგაც.

აგათა კრისტის მშობლებმა იცოდნენ, როგორ უნდა აღეზარდათ ნიჭიერი და ბედნიერი ადამიანი.

აგათა კრისტის საინტერესო და რთულ ცხოვრებაში მართლაც ყველაფერი მოხდა: ორი მსოფლიო ომი, სიყვარული და ძლიერი მამაკაცების ეჭვიანობა, სამხედრო ექთნის სამსახური და იდუმალი გაუჩინარება, ახლო აღმოსავლეთში არქეოლოგიური გათხრები და, რა თქმა უნდა, მისი ცნობილი ერკულ პუარო და მის მარლპი.

მწერლის ცხოვრებამ ორი საუკუნის ისტორია დაიტია: XIX საუკუნის ვიქტორიანული ეპოქის ბოლო და მთელი მე-20 საუკუნე. ბევრმა არც კი იცის, რომ დეტექტივების გარდა, მწერალმა 600-გვერდიანი „ავტობიოგრაფიაც“ დატოვა, სადაც ყველაზე ოსტატურად ბავშვობა აღწერა. „უდიდესი ბედნიერება, რომელიც შეიძლება სიცოცხლეში დაგემართოს, არის ბავშვობა“, – წერდა ის.

დეტექტივების დედოფალი მორცხვი მოზარდი იყო. მაშ, როგორ გადაიქცა ცნობილ მწერლად? როგორ აღზარდეს ასეთად? აგათას ბავშვობით თუ ვიმსჯელებთ, ნიჭიერი ადამიანის აღზრდის პრინციპები მარტივი და ამავდროულად, ძალიან გონივრულია.

1. აგათა ქრისტის ბავშვობა ბედნიერი იყო

მშობლიური კერა მთელი ცხოვრების განმავლობაში მისი მომავლის საძირკველად იქცა.  მხოლოდ ასეთი სახლის მქონენი იზრდებიან უშიშარ ადამიანებად, რომლებსაც შეუძლიათ, ნებისმიერ სიტუაციაში შეინარჩუნონ სიმშვიდე. ბედნიერ ოჯახში გაზრდილი გოგონა  სიცოცხლის ბოლომდე ოპტიმიზმით უყურებდა სამყაროს. სწორედ მშობლიურ სახლთან იყო დაკავშირებული მისი ყველაზე ნათელი მოგონებანი. ეშვილდის შესახებ, სადაც ცნობილი ქალბატონი დეტექტივის ცხოვრების პირველი წლები გაილია, ის ყოველთვის სინაზით, ინგლისური ტრადიციის შენარჩუნებით წერდა: ჩემი სახლი – „ჩემი ციხესიმაგრე“!

„მე ვწერ მშობლებზე არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი ჩემი მშობლები არიან. ისინი წარმოადგენენ იშვიათ ფენომენს – ბედნიერ ქორწინებას.

როცა წარსულისკენ ვიხედები, მესმის, რომ ჩვენს სახლში კეთილდღეობა მეფობდა, და ამის მთავარი მიზეზი მამაჩემის განსაკუთრებული სიკეთე იყო. მას ჰქონდა უბრალო და მოსიყვარულე გული და ნამდვილად უყვარდა ადამიანები. ის ყოველთვის გამოირჩეოდა შესანიშნავი იუმორის გრძნობით, ადვილად შეეძლო ნებისმიერის გაცინება. მასში არ იყო არც სიძუნწე, არც ეჭვიანობა, გამოირჩეოდა გულუხვობით. იყო ბედნიერი და მშვიდი. ჩვენს დროში სიკეთე ნაკლებად ფასობს. ბევრად მეტად აინტერესებთ ადამიანის ჭკუა, შრომისმოყვარეობა, საზოგადოებისთვის სარგებლის მოტანის უნარი, მისაღები ქცევა.

ყოველთვის მინდა დავიყვირო: „არ გაუშვათ თქვენი შვილი!“. სახლი, ოჯახი, სიყვარული და მშობლიური კერის საიმედოობა – რომელი საუკეთესო განათლება შეედრება ამას? მე ძალიან ბედნიერი ბავშვობა მქონდა. ჩემს გულს ათბობდა სახლი და ბაღი, ბრძენი და მომთმენი ძიძა, ერთმანეთის მხურვალედ მოსიყვარულე მამა და დედა, რომლებმაც შეძლეს გამხდარიყვნენ ბედნიერი მეუღლეები და მშობლები“.

2. აგათა კრისტი ისტორიებს იგონებდა

პატარა აგათას მცირე ასაკიდანვე მდიდარი წარმოსახვა ჰქონდა, შეეძლო სახალისო ისტორიების გამოგონება და დროთა განმავლობაში ეს უნარი თავისით უვითარდებოდა. ამიტომაა აუცილებელი ბავშვის ყველაზე გაბედული, საოცარი ფანტაზიების მიღება და მხარდაჭერა ყველა შესაძლო გზით. არასოდეს შეზღუდოთ ის თამაშის დროს. მოუთხრეთ ზღაპრები, საინტერესო ისტორიები, ყურადღებით მოუსმინეთ მის მონათხრობს. გაუფრთხილდით ბავშვის საიდუმლო სამყაროს და წარმოსახვით მეგობრებს.

„წარსულზე ფიქრის გარეშე, ვერასოდეს აღადგენ ბავშვისთვის დამახასიათებელ არაჩვეულებრივ ხედვას სამყაროს შესახებ. ზრდასრულებთან შედარებით, ის გარემოს სრულიად განსხვავებული კუთხით უყურებს. რატომ არსებობს ბავშვის სულში საიდუმლოს შენახვის საჭიროება?.. ყველაზე მეტად მე ვინმედ გადაქცევა მომწონდა. რაც თავი მახსოვს, ჩემს წარმოდგენაში ყოველთვის არსებობდნენ ჩემივე გამოგონილი მეგობრები. პირველ ჯგუფს  „კნუტები” ერქვა. ვინ იყვნენ კნუტები, მეც არ ვიცოდი, არც ის ვიცოდი, ვიყავი თუ არა ერთ-ერთი მათგანი. მხოლოდ მათი სახელები მახსოვს: კლოვერი, ბლეიკი და კიდევ სამი. მათ დედა კატას ქალბატონი ბენსონი ერქვა.

დედას მოყოლილი ამბების ხიბლი ის იყო, რომ არასოდეს არაფერი გაუმეორებია, მისი ისტორიები ყოველთვის განსხვავებული იყო და მასთან ერთად არასოდეს მითამაშია ერთი და იგივე თამაში. ერთი ზღაპარი თაგუნიას, სახელად „დიდთვალებას“ შესახებ იყო, რომელიც სხვადასხვა თავგადასავალში ეხვეოდა.

დაბოლოს – ტყე. ჩემს ფანტაზიაში ის ნამდვილ ნიუ ფორესტად გამოიყურებოდა.  ფოთლოვანი, სავარაუდოდ, ხეებს შორის კლაკნილი ბილიკით. ყველაფერი, რაც ტყეს უკავშირდებოდა, იქ ცხოვრობდა. საიდუმლო, საფრთხე, აკრძალული სიამე, მიუწვდომლობა, უცნობი სიშორე. ბაღის ბილიკებზე ჰოუპი-ჰოოპით მორბენალი მე – ხან მოხეტიალე აბჯრიანი რაინდი ვიყავი, ხან – თეთრ რაშზე ამხედრებული სასახლის კარის ქალბატონი, ხანაც საპყრობილედან გამოპარული „კნუტელი“ კლოვერი“.

3. მომავალი მწერალი ბევრს კითხულობდა

შემდეგ – სცადეთ, რაც შეიძლება ადრე მოახერხოთ სახლში კომფორტული ატმოსფეროს  შექმნა, რომლის წყალობით თქვენი შვილი თავად მოისურვებს ისწავლოს კითხვა და ზოგადად, დამოუკიდებლად ისწავლოს ყველაფერი – წერა, თვლა. არ დათრგუნოთ მისი გაოცების ბუნებრივი უნარი. წაახალისეთ ბავშვის ცნობისმოყვარეობა! სწორედ ეს თვისებები დაეხმარა აგათას, ყოველდღიურ ცხოვრებაში დაენახა რაღაც არაჩვეულებრივი, არაორდინალური და მოეფიქრებინა არატრივიალური სიტუაციები თავისი დეტექტივებისთვის.

„ჯერ ხუთი წლისაც არ ვიყავი, როცა ჩემ წინაშე წიგნის სამყარო გაიხსნა. თუ ხმამაღლა წაკითხული ზღაპარი მომწონდა, ჩვეულებრივ წიგნსაც მოვითხოვდი და ყველა ფურცელს ვსწავლობდი, რომელიც არც კი ვიცი, როგორ, მაგრამ თანდათან ჩემთვის გასაგები ხდებოდა. ძიძასთან სეირნობის დროს ვეკითხებოდი რა სიტყვები ეწერა მაღაზიების თავზე, აფიშებზე. შედეგად, ერთხელაც აღმოვაჩინე, რომ სრულიად თავისუფლად ვკითხულობდი „სიყვარულის ანგელოზს“. ძალიან ამაყმა ძიძას წიგნი ხმამაღლა წავუკითხე.

„მემ, – უთხრა მეორე დღეს ძიძამ დედაჩემს, – მგონი, მის აგათამ კითხვა ისწავლა“.

4. პატარა აგათას მათემატიკა უყვარდა

სწორედ მათემატიკაში რეგულარული მეცადინეობის წყალობით დეტექტივის პირველ ლედის განუვითარდა „პატარა რუხი უჯრედების“ გამოყენების უნარი, როგორც მოგვიანებით ამას ერკიულ პუარო იტყოდა და ჩამოუყალიბდა ლოგიკური აზროვნება, რომელიც მისი რომანების გმირებისთვის, დამნაშავეებისა თუ და გამომძიებლებისთვის ასე საჭირო იყო, ასე ეხმარებოდა ყველაზე რთული დანაშაულის გახსნაში. ხელი შეუწყვეთ ბავშვს მათემატიკის სწავლაში ადრეული ასაკიდან. არავითარ შემთხვევაში არ უთხრათ ქალიშვილს, რომ მათემატიკა ძალიან რთული მეცნიერებაა და გოგონების საქმე არ არის.

„მამა ამაყობდა ჩემი წარმატებებით. წასახალისებლად მისგან პატარა წიგნი – „ამოცანები“ მივიღე. ყოველ დილით, პირველი საუზმის შემდეგ, მისაღებ ოთახში ფანჯარასთან ვჯდებოდი და მთელი გულით ციფრებისგან სიამოვნებას ვიღებდი. მიყვარდა ამოცანები. მიუხედავად იმისა, რომ ინტრიგას გათვლები ნიღბავდა, ჩემთვის ამ ყველაფერში მაინც იყო რაღაც ხიბლი: „ჯონს 5 ვაშლი ჰქონდა, ჯორჯს კი 6. თუ ჯონი ჯორჯს 2 ვაშლს გამოართმევს, რამდენი ვაშლი დარჩება ჯორჯს?“ ამ პრობლემაზე ფიქრის დროს, ვგრძნობდი აუცილებლობას მეპასუხა: „ეს დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად უყვარს ჯორჯს ვაშლი“.

5. აგათას მშობლები შემოქმედებითი ადამიანები იყვნენ

დაკავდით ხელოვნებით, სერიოზული კლასიკური ხელოვნებით! შექმენით სახლში  ბუნებრივი შემოქმედებითი ატმოსფერო. მაშინ ბავშვიც ბუნებრივად იცხოვრებს და გაიზრდება ასეთ გარემოში. ეს პირდაპირ აისახება ბავშვის შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებაზე და მისი ხედვების ჩამოყალიბებაზე. ამისათვის კარგია: მუსიკა, ხატვა, თეატრი, ცეკვა. მთავარი ისაა, რომ ამ ყველაფერმა მას სიამოვნება მოგვაროს. გაიხსენეთ, მის მარპლი და ერკიულ პუარო მრავალმხრივი პიროვნებები იყვნენ და, გარდა საიდუმლო მკვლელობების გამოძიებისა, დაკავებული იყვნენ ბაღში ვარდების გაშენებითა და თეატრით.

„ძალიან მიყვარდა მუსიკის გაკვეთილები. დედა და მამა უკრავდნენ. ჩვეულებისამებრ, დედა მენდელსონის „უსიტყვო სიმღერებს“ და ჯერ კიდევ ყმაწვილობაში ნასწავლ ბევრ სხვა „პიესას“ ასრულებდა. მამას ნამდვილი, გამორჩეული მუსიკალური ნიჭი ჰქონდა. შეეძლო სმენით ყველაფერი აეწყო – ამერიკულ ხალხური სიმღერებისა და ზანგური სპირიჩუელზების ჩათვლით. მე დღეში ერთ ან ორ საათს ენთუზიაზმით ვმეცადინეობდი.  შუმანიდან გრიგზე გადავედი, რომელიც უბრალოდ შემიყვარდა. განსაკუთრებით ვეტრფოდი „სიყვარულს“ და „გაზაფხულის პირველ სუნთქვას“. როდესაც „დილის“ დაკვრაც შევძელი, უბრალოდ, ბედნიერებით აღვივსე“.

„შემოდგომაზე პარიზში აღმოვჩნდი, მის დრაიდენის სკოლაში, დიუ ბუას გამზირზე, ტრიუმფალური თაღის გვერდით. აქ განსაკუთრებული მნიშვნელობა მუსიკას ენიჭებოდა, მაგრამ გარდა ამისა, ჩვენ სხვა ბევრ საინტერესო კურსს გავდიოდით. დრამატული ხელოვნების კურსი ყველას უყვარდა. ჩვენ გვასწავლიდნენ კომედი ფრანსეზის მსახიობები,  გვიკითხავდნენ ლექციებს მოლიერზე, რასინსა და კორნელიზე. მომღერლები  კონსერვატორიდან მღეროდნენ ლულისა და გლუკის არიებს. აქ ვნახე სარა ბერნარი მის ერთ-ერთ ბოლო როლში როსტანის პიესაში „შანტეკლერა“. ბედნიერება იყო იმის მოსმენა, როგორ საუბრობდნენ მსახიობები პიესებზე, როგორ მღეროდნენ ნამდვილი მომღერლები – ეს ყველაფერი ხელოვნებისადმი მგზნებარე სიყვარულს ბადებდა. ჩემთვის ახალი სამყარო გაიხსნა, სამყარო, რომელშიც ცხოვრების შესაძლებლობა მომეცა“.

6. პატარა აგათა ყოველდღე დიდ დროს ატარებდა მარტო

ამის გამო ის არ იწყენდა! პირიქით.

როგორ გვაკლია ეს დღეს ჩვენი გიჟური ტემპის გამო, სადაც მშობლებს სულ მუდამ საქმეებზე მიეჩქარებათ, ბავშვებს კი სკოლაში და წრეებზე აგვიანდებათ. მიეცით ბავშვს მეტი დრო, მარტოდ ყოფნის დრო, როცა საკუთარ თავთან დარჩება, იფიქრებს, იოცნებებს ან თუნდაც იუსაქმურებს. გააკეთებს იმას, რაც მოსწონს. ისიამოვნებს სიცოცხლით. სწორედ ამ დროს შეძლებს თავისი წარმოსახვითი სამყაროს შექმნას.

„ცხოვრებაში არაფერია უფრო საკვირველი, ვიდრე დრო. არა მგონია თანამედროვე ადამიანებს ის საკმარისი ჰქონდეთ. ბავშვობაში საშინლად გამიმართლა სწორედ იმიტომ, რომ უამრავი დრო მქონდა. დილით იღვიძებ და ვიდრე თვალს გაახელ, უკვე სიხარულით წარმოიდგენ: „ნეტავ, დღეს რას გავაკეთებ?“ გაღვიძებისას ყოველთვის განვიცდიდი ყველასათვის ბუნებრივ გრძნობას: სიცოცხლის სიხარულს, შესაძლოა გაუცნობიერებელსაც კი. თქვენ ცხოვრობთ, თვალს ახელთ და ახალი დღე იწყება. ყოველი ნაბიჯი მოგზაურობაა უცნობ მხარეში – მომხიბლავი მოგზაურობა – ეს არის თქვენი ცხოვრება. გასაოცარია, რაოდენ დიდი სიამოვნების მიღება შეგიძლია თითქმის ყველაფრიდან, რაც ცხოვრებაში არსებობს.

მე მიყვარს მზე, ვაშლები, თითქმის ყველანაირი მუსიკა, მატარებლები, რიცხვებიანი გამოცანები და ყველაფერი, რაც რიცხვებს უკავშირდება, მიყვარს ზღვა, სიჩუმე, ძილი, ოცნება, ჭამა, ყავის არომატი, შროშანები, ძაღლების უმეტესობა და თეატრში სიარული.  თქვენ შეგიძლიათ დატკბეთ ნებისმიერი საკვებით და ცხოვრების წესით: სოფლის სიმყუდროვით, გზით, ქალაქის ხმაურით. ერთ შემთხვევაში, გელით სიმშვიდე; წიგნების წაკითხვის, ქსოვის, ქარგვის, მცენარეებზე ზრუნვის შესაძლებლობა. მეორე შემთხვევაში – თეატრები, სამხატვრო გალერეები, კარგი კონცერტები და მეგობრებთან შეხვედრები. ბედნიერი ვარ, რომ შემიძლია ვთქვა – მე მიყვარს თითქმის ყველაფერი“.

7. პატარა აგათას ყველა ჩვეულებრივ გოგონად მიიჩნევდა. არავინ ელოდა, რომ ის მსოფლიოში ცნობილი მწერალი გახდებოდა

არც მისი მშობლები და არც თვითონ თხოვდა საკუთარ თავს, რომ დეტექტივის პირველი ლედი გამხდარიყო. ყველაფერი ისე მოხდა, როგორც მოხდა.

ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ბავშვი ისეთად უნდა მივიღოთ, როგორიც არის. მივცეთ  უფლება, იყოს ის, ვინც არის. ნუ იფიქრებთ, რომ თქვენი შვილი სუპერნიჭიერია, გენიოსია ან ვუნდერკინდი, რომელსაც გარანტირებული მომავალი ელის. ნუ მოითხოვთ მისგან ძალიან ბევრს. არ დაელოდოთ წარმატებას და სუპერშესაძლებლობების გამოვლინებას. დაე, გაიხაროს ცხოვრებით, დატკბეს მისი ყველაზე ჩვეულებრივი მომენტებით.

„ახლა მშობლები დარწმუნებული არიან, რომ მათი შთამომავლობა ბრწყინვალე უნდა იყოს. თუ ბავშვი მშობლების მოლოდინს ვერ ამართლებს, ის დანაშაულის გრძნობით ცხოვრობს.  ვფიქრობ, რომ ვიქტორიანული ეპოქის დასასრულ მშობლები უფრო რეალისტურად აზროვნებდნენ და ითვალისწინებდნენ შვილების შესაძლებლობებს, ყველაზე მეტად კი იმაზე შფოთავდნენ, რომ სიცოცხლეს მათთვის ბედნიერება მოეტანა. ახლა მე ვხედავ, რომ მშობლებს შვილების წარმატების სურვილი მხოლოდ საკუთარი პრესტიჟის გამო უჩნდებათ.

ჩემთან დაკავშირებით ოჯახში არსებობდა მოსაზრება, რომ არ ვიყავი სწრაფი, სხარტად მოაზროვნე.

• აგათა ისეთი მოუხერხებელია, – მუდმივად წამოიძახებდნენ ხოლმე გარშემომყოფნი. თუმცა, მე ეს არ მაწუხებდა და ამის გამო არ ვიწყენდი.

არ ვიცნობდი ამბიციებს, რადგან ვიცოდი ჩემი ჩვეულებრიობის შესახებ. ძალიანაც კარგად მესმოდა, რომ არ გამოვირჩეოდი სწრაფი აზროვნების უნარით: ვიდრე რაიმე პრობლემას გადავწყვეტდი, საფუძვლიანად უნდა მეფიქრა. სინამდვილეში, მე მხოლოდ ერთ რამეზე ვფიქრობდი – ბედნიერ ქორწინებაზე. ძალიან მაცდურად კი გამოიყურება იმის აღიარება, რომ ყოველთვის მინდოდა მწერალი ვყოფილიყავი, მაგრამ გულზე ხელის დადებით ვიტყვი, რომ მსგავსი აზრი თავში არასოდეს მომსვლია.

სიხარულით დავიწყებდი ნაწარმოების წერა, მაგრამ წარუმატებლად. ჩემი მისამართით გამოთქმული შენიშვნები ყოველთვის ერთი და იგივე იყო: ნაწარმოებში ძალიან ბევრი ფანტაზიაა. მე მკაცრად მაკრიტიკებდნენ იმის გამო, რომ თემას არ მივყვებოდი. მახსოვს, მაგალითად: თემა „შემოდგომა“. ძალიან კარგად დავიწყე წერა მიწაზე გაფენილ ოქროსფერ და წითელ ფოთლებზე, მაგრამ მერე რატომღაც საერთო სურათში გოჭი შემოიპარა – მე ეს სავსებით ლოგიკურად მიმაჩნდა, რადგან ის ტყეში რკოს ეძებდა. ყოველ შემთხვევაში, ჩემი ინტერესი გოჭზე გადაერთო, მიმავიწყდა შემოდგომა, თხზულება კი მშფოთვარედ დასრულდა მოკლეკუდა გოჭის თავგადასავლებით და პომპეზური რკოს ვახშმით, რომელიც მან მეგობრებისთვის მოაწყო.

შეცდომები, რომელსაც კარნახის დროს ვუშვებდი, მასწავლებელს ისეთ საშინელ მდგომარეობაში აგდებდა, რომ საკუთარ თვალებს არ უჯერებდა. ვწერდი ისე, როგორც გამომივიდოდა, მხოლოდ გამართლების იმედად. რაც შეეხება გრამატიკასა და მართლწერას, ალბათ კლასში ჩემზე უარესი არავინ იყო. მასწავლებელი გვერდით რომ ჩამივლიდა, მწარედ ამოიოხრებდა ხოლმე. ყოველდღე ვმეცადინეობდი ორთოგრაფიას, მთელ გვერდებს ვავსებდი რთული სიტყვებით. მაგრამ ყოველთვის უამრავ შეცდომას ვუშვებდი და დღესაც ვუშვებ“.

8. დედას უყვარდა აგათა და უგებდა მას

სიყვარული! სიყვარული და გაგება! დაე, თქვენმა შვილმა ყოველთვის იცოდეს და დარწმუნებული იყოს, რომ რაც არ უნდა მოხდეს, თქვენ მისი გესმით და მისი მხარდამჭერი ხართ. ყოველთვის დაიჭერთ მის მხარეს. მაშინაც კი, თუ ზრდასრულთა აზრით, ეს უმნიშვნელო წვრილმანი იქნება.  ბავშვისთვის, განსაკუთრებით პატარა ემოციური და ნაზი გოგოსთვის, ეს შეიძლება ნამდვილი ტრაგედია იყოს. იყავით ახლოს, რათა დაიცვათ, დაამშვიდოთ და დაარწმუნოთ, რომ ყველაფერი არც ისე საშინლადაა. სწორედ მშობლების ამ პოზიციის წყალობით, განსაკუთრებით დედის, აგათა მშვიდ და გაწონასწორებულ ადამიანად გაიზარდა.

9. აგათა ბავშვობიდანვე ფლობდა კარგ მანერებს

იცით, რას ნიშნავს იყო „ნამდვილი ლედი“? პატივი ეცით თქვენს ქალიშვილს და ვაჟიშვილს. ასწავლეთ საკუთარი თავის პატივისცემა. შეიტანეთ მის ცხოვრებაში წესრიგი და დისციპლინა. აგათა კრისტის განათლებამ გავლენა იქონია თავის რომანებში დანაშაულის გახსნის უზადო ლოგიკაზე, მის მარპლის სამართლიანობასა და წესიერებაზე, პუაროს გალანტურობასა და დეტექტივის გარდაუვალ კეთილ დასასრულზე.

10. 1 ბედნიერი ბავშვობა – ბედნიერი ცხოვრება

აგათა კრისტის არცერთი დეტექტიური რომანი, პიესა, მოთხრობა რომ არ შეექმნა, ის მაინც დაწერდა „ავტობიოგრაფიას“, რომლის საუკეთესო ნაწილი მიუძღვნა მშვიდ და უდრტვინველ ბავშვობას. ეცადეთ ისე მოიქცეთ, რომ თქვენს შვილს ბავშვობიდან მხოლოდ ნათელი მოგონებები დარჩეს. დარჩეს ის მას თბილი პატარა სამყაროს, ყველაზე მყუდრო სულის ნაწილად, სადაც ყოველთვის მოუნდება დაბრუნება. ბავშვობა ადამიანისთვის ყველაზე საიმედო საყრდენია ზრდასრულობასა და სიბერეში.

„ახლა, როდესაც ეს ნაწერი გადავიკითხე, კმაყოფილი დავრჩი. ზუსტად ის გავაკეთე, რაც მინდოდა – ვიმოგზაურე. არა იმდენად უკან, წარსულის გავლით, რამდენადაც მომავალში – ყველაფრის დასაწყისისკენ, იმ ჩემი თავისკენ, ჯერ რომ იმ გემზე ასვლას ელოდა, რომლითაც წლებში იმოგზაურებდა.

გონებაში მე ყოველთვის ვუბრუნდები სახლს, სადაც დავიბადე – ეშფილდში. რამდენს  ნიშნავს ის ჩემთვის! ჩვენ არ გვერგო უნარი ადამიანის ბოლომდე შეცნობის, თუმცა ზოგჯერ გამონათებებში მყისიერად ვხედავთ მის სინამდვილეს. და უნებურად ვუბრუნდები პერ გიუნტის შეკითხვას: „სად ვიყავი მე თვითონ, მე სრული, მე ნამდვილი?”. მე დღეს, ზუსტად ისევ ისეთი ვარ, როგორიც იყო ის პატარა სერიოზული გოგონა ხორბლისფერი ლოკონებით. მე ვიცნობ სრულ აგათას. ვფიქრობ, რომ მოგონებები, როგორი უმნიშვნელოც არ უნდა მოგვეჩვენოს, სწორედ რომ წარმოაჩენს შიდა ადამიანურ არსს.

ყოველთვის ვფიქრობდი, რომ ცხოვრება წარმტაცი იყო და ახლაც ასე ვფიქრობ. ძალიან ბედნიერი ვიყავი ამ ცხოვრებაში. ასეთი ღირსეული და მრავალფეროვანი ცხოვრებით, როგორითაც ვიცხოვრე, შეგიძლია იამაყო. ჩემთან დღესაც არის ჩემი ქმარი, ჩემი შვილი, ჩემი შვილიშვილი, ჩემი სიძე. მე მიყვარს სიცოცხლე. და არანაირი იმედგაცრუება, ჯოჯოხეთური ტკივილი და უბედურება ვერ მაიძულებს დავივიწყო, რომ სიცოცხლე უბრალოდ უდიდესი მადლია.

ბავშვი, რომელმაც ჭამა დაასრულა, ამბობს: „დიდი მადლობა, უფალო, კარგი ვახშმისთვის“. რა უნდა ვთქვა 75 წლის ასაკში? გმადლობ, უფალო, სიცოცხლისთვის და იმ სიყვარულისთვის, რომელიც ჩემთვის იყო განკუთვნილი“.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

მსოფლიო ოქტომბრის თვეში სოციალური თემატიკის თვალსაზრისით საინტერესო დღეებს აღნიშნავს: მასწავლებლის (5 ოქტომბერი), უმუშევართა (10 ოქტომბერი) და სიღარიბესთან ბრძოლის საერთაშორისო დღეს (17 ოქტომბერი). ,,მომავალი სიღარიბის გარეშე!“ – ეს სლოგანი უმუშევრობასთან მებრძოლი კომპანიების ბროშურებსაც დაამშვენებდა, რადგან უმუშევრობა სიღარიბის გამომწვევ ერთ-ერთ ყველაზე მაპროვოცირებელ მიზეზად შეიძლება ჩაითვალოს. თუმცა ზოგჯერ ,,დასაქმებული“ ადამიანიც შეიძლება აღმოჩნდეს სიღარიბის ზღვარს მიღმა, ქვეყანაში არსებული მძიმე ეკონომიკური მდგომარეობიდან გამომდინარე.

1993 წელს, ვენის ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კონფერენციაზე მიღებული დეკლარაციისა და სამოქმედო პროგრამის მიხედვით, ,,ფართოდ გავრცელებული უკიდურესი გაჭირვება ხელს უშლის ადამიანის უფლებებით სრულად და ეფექტურად სარგელობას”. სიღარიბით გამოწვეული სოციალური გაუცხოებისგან მსოფლიოს დაცვა ,,ევროპის სოციალური ქარტიის“, ე.წ. გადაუდებელ ვალდებულებაშიც შედის. ქარტიის მიხედვით, ქვეყნის მმართველმა ორგანოებმა სიღარიბისა და სოციალური გაუცხოების სიტუაციაში მცხოვრებ ადამიანთა საჭიროებები რეალური დასაქმების პერსპექტივით, საცხოვრებელი პირობების გაუმჯობესებით, განათლებისა და აუცილებელი სამედიცინო დახმარების ხელმისაწვდომობით მაინც უნდა უზრუნველყოს.

სკოლაში, სადაც ახლა ვმუშაობ, მოსწავლეთა მცირე ნაწილმა შეიძლება იცოდეს, რომ მსოფლიოში სიღარიბის მიზეზით ყოველდღე 58000 ადამიანი იღუპება, 100 მილიონ ბავშვზე მეტი კი განათლების მიღებას ვერ ახერხებს. სტატისტიკის მიხედვით, საქართველოში ყოველი 50-ე ბავშვი ვერ აღწევს ხუთი წლის ასაკს, ჩვენი ქვეყნის ყოველი მეოთხე თანამემამულე კი ვერ იღებს სრულფასოვან საკვებს, რომ აღარაფერი ვთქვათ სამკურნალო ხარჯებზე.

უმუშევრობის პრობლემა საქართველოში ჯერ ისევ მწვავედ დგას. წლიდან წლამდე ასობით ადამიანი ემატება ოჯახის სარჩენად სამშობლოდან განუსაზღვრელი ვადით გადახვეწილ ემიგრანტთა სიას, რაც, თავისთავად, ქვეყნის შიგნით მცხოვრებ მოქალაქეთა რაოდენობის შემცირებას ნიშნავს. ცალკეულ რეგიონებში უმუშევრობას ერთვის გადაუდებელი სამედიცინო დახმარებისა და განათლების ხელმისაწვდომობისთვის ბრძოლა, უპოვართა თავშესაფრების არარსებობა და სხვ.

ის ფაქტი, რომ ჩვენი დედაქალაქი მცხოვრებლებს ვერ იტევს, ქვეყნის მოქალაქეთა რიცხობრივ ზრდას სულაც არ ნიშნავს. იძულებითი შიდა მიგრაციის, ანუ სხვადასხვა რეგიონიდან თბილისისკენ დაძრული ადამიანების „წყალობით“, რეგიონები თითქმის დაცარიელდა.

ჩემი აზრით, სიღარიბის დაძლევა მარტო ხელისუფლების პრეროგატივა არაა, რადგან ის ერთი რომელიმე ინდივიდის ან ადამიანთა მცირე ჯგუფის კი არა, ფართო ცნების სოციალურ პრობლემას წარმოადგენს. მასთან ბრძოლა საკმაოდ ხანგრძლივი და შრომატევადი საქმეა. თუმცა, თუ საზოგადოებას და ქვეყნის მმართველ ძალას გავაერთიანებთ, აღნიშნული მიზეზით გამოწვეული ფატალური შემთხვევების მინიმუმამდე დაყვანას მაინც შევძლებთ.

სხვებზე, როგორც საკუთარ თავზე ზრუნვის ხელოვნებას სკოლაში თითქოს ადრეული ასაკიდან ვეუფლებით. ჩემი აზრით, „სამოქალაქო თავდაცვისა და უსაფრთხოების“ და „სამოქალაქო განათლების“ ხანმოკლე კურსები ბოლომდე მაინც ვერ იძლევა სოციალური უფლება-მოვალეობების სიღრმისეულად გააზრების საშუალებას. აქედან გამომდინარე, აღნიშნული უნარ-ჩვევის განვითარებას ყველა სასწავლო დისციპლინა უნდა ცდილობდეს.

საზოგადოებაში პიროვნების როლისა და ადგილის განსაზღვრას, სოციალურ აქტივობებში ჩართულობის ხარისხს, ეფექტური კომუნიკაციის, თანამშრომლობისა და მრავალფეროვან გარემოში მშვიდობიანად თანაარსებობის უნარებს მოსწავლე საგანმანათლებლო საზოგადოებაში, როგორც სახელმწიფოს მინიმოდელში, იქ გატარებული ყოველი წუთისგან უნდა სწავლობდეს. დრო გავა და ,,ერთი თხილის გულის გაყოფის“ გაკვეთილები გართულდება. მომავალი მეწარმეები, მენეჯერები თუ მეცნიერები მზად უნდა იყვნენ ისეთი სამოქალაქო ვალდებულებების საკუთარ თავზე ასაღებად, როგორიც თუნდაც ერთი მშიერი ადამიანის დაპურებაა. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ მარტო დარჩენილი ადამიანი, სულხან-საბასეული ,,ერთი ისრის“ მსგავსად, ადვილად ,,ტყდება“ და ადრე თუ გვიან, გათითოკაცებული საზოგადოებაც მის ბედს გაიზიარებს.

ჩემთვის სიტყვა ,,სიღარიბე“ ზამთრის ცივ ღამეებთან, ლამფის ან სანთლის სუსტ ალს მიფიცხებულ ხელებთან, ნავთქურის სუსტი ალივით მბჟუტავ შიშთან ასოცირდება. შიშთან, რომელიც უმუშევრად დარჩენილი მამის ცრემლჩაბრუნებულ თვალებს კიდევ უფრო ამძაფრებს.  ამ სიტყვას მთის ველური მხლის ტკბილ-მწარე გემო აქვს, მშობლის ზრუნვით და სასოწარკვეთით გაჟღენთილი გემო. სიღარიბე კარგი მასწავლებელია, სოციუმში შენი არსებობისა და საერთო საქმეში აქტიური ჩართულობის მნიშვნელობას ყველაზე სწრაფად გასწავლის, თუმცა არავის ვურჩევ მსგავსი გამოცდილების მიღებას.

ვფიქრობ, სიღარიბის თემა დაწყებით საფეხურზე საკმაოდ ფრთხილად უნდა განვიხილოთ. ამიტომ, უფრო მეტს  ქველმოქმედებასა და სიზარმაცის დაძლევაზე ვისაუბრებ. ქართული ენისა და ლიტერატურის სწავლების მთავარი პრინციპების გათვალისწინებით, სიღარიბის დამარცხების შესახებ საკმაოდ საინტერესო პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილების დაგეგმვა შეიძლება.

დაწყებითი საფეხურის მოსწავლეებთან ზემოაღნიშნულ თემაზე საუბარი სჯობს რომელიმე მხატვრულ ტექსტზე დაყრდნობით წამოვიწყოთ. მაგალითად მოვიყვან ხალხურ მოთხრობას „ცხვარი და სიღარიბე“. წაკითხვის შემდეგ, ცხვრის, როგორც შემოსავლიანობის სიმბოლოზე, ზოგადად, მთაში ცხვრის ყოლის ტრადიციასა და მეცხვარის პროფესიაზე, შრომის მნიშვნელობაზე ვისაუბრებდი. თუ ინტერესს გამოიჩენდნენ, სიზარმაცის დაძლევის ერთ-ერთ უძველეს „ხერხსაც“ გავაცნობდი (ხალხური ზღაპარი „ერთი მანეთის შოვნა“), რაც დისკუსიის წარმართვისთვის საჭირო საკმარისი ინფორმაციით შეაიარაღებდა ჩვენს აღსაზრდელებს. გარდა ამისა, კარგი იქნებოდა, თუ ბავშვებს საკუთარი შრომის „დაგემოვნების“ საშუალებასაც მივცემდი.

უახლოეს მომავალში ვგეგმავ  „გაზიარების დღის“ ორგანიზებას. ბავშვები საკუთარი ხელით მომზადებული საკვებით გაუმასპინძლდებიან ერთმანეთს. თუ პროექტში მთელი სკოლა ჩაერთვება, კერძებს რომელიმე ხელმომჭირნე ოჯახსაც ვუწილადებთ. ამას გარდა, ბავშვებს „სოციალური მაცივრების“ არსებობის შესახებაც მოვუყვები. ვინ იცის, იქნებ მათაც სურთ მშიერი ადამიანებისთვის ლუკმის გაყოფა, მაგრამ ჯერ არ იციან, რომ მსგავს აქტივობებში ჩართვა საჭიროსთან ერთად შესაძლებელიცაა. მთავარია, საკუთარი ხელით „ნაშოვნმა მანეთმა“ მთავარი მიზნისკენ – სამოქალაქო თვითშეგნების ამაღლებისკენ კიდევ ერთი ნაბიჯი გადაგვადგმევინოს.

მიუხედავად იმისა, რომ ზღაპარია, მეხუთე-მეექვსე კლასამდე ანდერსენის „ასანთის გამყიდველი გოგონას“ ისტორიის მოყოლას მაინც ვერ ვბედავ. თუმცა აღნიშნული ტექსტი პრობლემაზე ორიენტირებული გაკვეთილის მომზადებისთვის შესანიშნავ დამხმარე რესურსს წარმოადგენს. ზღაპარში მკაფიოდაა აღწერილი ღარიბი ბავშვების ნაცრისფერი ყოფა და საზოგადოებრივი გულგრილობა, რაც სიღარიბის თემაზე გამართული საკლასო დებატებისთვის მრავლისმეტყველი საკვლევი მასალა იქნებოდა.

გამყიდველი გოგონას უკანასკნელი ასანთის ღერი დიდი ხანია ჩაქრა, მაგრამ XXI საუკუნის ბავშვები ისევ ვაჭრობენ ქალაქის ქუჩებში და პროფესიონალ გამომძალველებადაც ყალიბდებიან (სიღარიბეს აღარ აქვს ანგელოზის თვალები). დღეს ალბათ „ცხვარი და სიღარიბე“ სულ სხვანაირად დაიწერებოდა, რადგან თანამედროვე სოციალურ სიდუხჭირეს ვერც ცხვარი ერევა და ვერც – ძროხა. აქ შრომის ფასი სულ სხვა, ე.წ. კონკურენციის სასწორზე იწონება. ამიტომაც, ჩემი აზრით, ჩვენს საუკუნეში გაცილებით ძნელია თანადგომის სწავლა.

ტკივილებისთვის ჩრდილის წაფარება კარგს არაფერს მოგვიტანს. საზოგადოებამ ღიად უნდა ისაუბროს არსებული სოციალური სირთულეების შესახებ და არც საკუთარი უსუსურობის აღიარების უნდა შერცხვეს. სკოლაში თუ მის მიღმა, უნდა ვიმსჯელოთ სიღარიბის გამომწვევ  მიზეზებზე, პრობლემის გადაჭრის რეალურ გზებზე, სიცოცხლის უფლებაზე, რომელიც ხშირად სიღარიბის მიზეზით ირღვევა, ხალხისგან დაცლილ სოფლებზე, ემიგრაციაზე, მიუსაფარ მოხუცებსა და მძიმე სენით დაავადებულ თანამოქალაქეებზე… მტკივნეული თემაა, მაგრამ რას ვიზამთ?! ერთხელაც „სხვისი ჭირი“ ღობეს ჩხირად აღარ მიემატება და ჩვენი სახლის კარზეც მოაკაკუნებს.