წარმატებული სკოლის ერთ-ერთი მახასიათებელი ოჯახისა და საზოგადოების ჩართულობაა სასკოლო ცხოვრებაში. მოვიყვან ციტატას: ,,წარმატებულ სკოლებში სჯერათ, რომ მოსწავლეების განათლება არა მხოლოდ მასწავლებლების, არამედ ოჯახისა და საზოგადოების წარმომადგენლების პასუხისმგებლობაცაა. შესაბამისად, მათ დიდი წვლილი შეაქვთ ამ მნიშვნელოვანი ფუნქციის განხორციელებაში“. მცირე ასაკში მოსწავლეები განათლებას ღებულობენ ორი ძირითადი წყაროდან: მშობლისგან და მასწავლებლისგან. აქედან გამომდინარე, აუცილებელია ორივე რგოლის ჩართვა და მნიშვნელოვანია გამართული კომუნიკაცია. 2003 წელს კვლევითი და ანალიტიკური ორგანიზაციის(,,Public Agenda”) მიერ ჩატარებული კვლევის ანალიზმა აჩვენა, რომ პედაგოგთა 65% -ს მიაჩნია, რომ უკეთესი იქნებოდა მშობელთა აქტიურობის გაზრდა. მშობელთა ჩართულობას ყოველთვის მოჰყვება სარგებელი. ფსიქოლოგებს, მკვლევრებს, ექსპერტებს აქვთ ერთობლივი აზრი თანამშრომლობის აუცილებლობაზე. მშობლებთან კომუნიკაციის აუცილებლობას მივუძღვენი კვლევა და მსურს, გავუზიარო გამოცდილება კოლეგებს, განსაკუთრებით-დამწყებთ.
გამოვიკვლიე მშობელთა მზაობა, პედაგოგიური კულტურა, გამოვავლინე და განვახორციელე აქტივობები, რამაც ხელი შეუწყო ჩვენს თანამშრომლობას.
საკვლევი საკითხის ფორმულირებისთვის, სასწავლო წლის დასაწყისშივე, ჩამოვაყალიბე შემდეგი ქვეკითხვები: როგორია ჩართულობა? რა არის პასიური თანამშრომლობის მიზეზი? რა გზით შეიძლება ამ საკითხის მოგვარება?
კითხვებზე პასუხის გასაცემად საჭირო იყო სწორად შერჩეული მეთოდები. მონაცემთა შეგროვების მიზნით, გამოვიყენე კვლევის როგორც თვისობრივი, ისე რაოდენობრივი მეთოდები. თვისობრივმა მეთოდებმა დამანახა, როგორ აღიქვეს მშობლებმა საკვლევი საკითხი, ხოლო რაოდენობრივი მეთოდით გავზომე მიღებული შედეგები. გამოვიყენე:
დაკვირვება, ფოკუს-ჯგუფი – თვისობრივი მეთოდები
ანკეტირება – რაოდენობრივი მეთოდი
დაკვირვება– გამოვიყენე გარე(უბრალო) დაკვირვება, როგორც ყველაზე სისტემატური და ხანგრძლივი . რა სიხშირით აკითხავდა შვილს , ესწრებოდა კრებებსა და შეხვედრებს.
ფოკუს-ჯგუფის– დროს მე, როგორც მოდერატორმა, შევქმენი ისეთი გარემო, რომ ყველას გასჩენოდა გულახდილობის სურვილი, თუმცა, ვაკონტროლებდი დისკუსიის მსვლელობას. ფოკუს-ჯგუფის ჩატარების შემდეგ შევქმენი ანალიტიკური დოკუმენტი რესპონდენტთა ციტატებით. ამით გამიადვილდა დასკვნის გაკეთება. ეს მეთოდი გამოვიყენე კვლევის პირველ(,,დაზვერვის“) ეტაპზე.
ანკეტირებით- რა თქმა უნდა, ანონიმურით, მივიღე გულწრფელი ინფორმაცია.
მონაცემთა შეგროვებამ, შედეგების ანალიზმა ასეთი სურათი დამიხატა:
დაკვირვებამ დამანახა, რომ მშობელთა კრებებზე, შეხვედრებზე ცხადდებოდა ერთი და იგივე მშობელი, მცირე ნაწილი შემოიფარგლებოდა სატელეფონო საუბრით, ზოგის ბებია მეკონტაქტებოდა, ზოგიერთი კი იშვიათად ,,შემოივლიდა“ სკოლაში. უბრალო დაკვირვებას ვაწარმოებდი დეკემბრამდე და ვაკეთებდი ჩანიშვნებს, რის შედეგადაც შევქმენი სქემა, სადაც ნათლად ჩანს მშობელთა ,,აქტიური ჩართულობა“.( დანართი N 1).
ფოკუს-ჯგუფი, როგორც ფოკუსირებული დისკუსია, საინტერესო მეთოდია. იგი ამერიკელმა სოციოლოგმა რობერტ მერტონმა შიმუშავა მეორე მსოფლიო ომის დროს. ფოკუს-ჯგუფი ჩავატარე ორჯერ(მაქსიმალური რაოდენობით-12), მიზნად მქონდა ყველა რესპონდენტის მოსმენა, ანალიტიკური დოკუმენტის შექმნა, განსხვავებულ აზრთა ტრანსფორმირება ერთიან პოზიციად. რესპონდენტებთან მიმართებაში ვიყავი ლიბერალური( მიმდინარეობდა 1 სთ. და 30 წთ.) . სადისკუსიო გეგმა მქონდა წინასწარ შემუშავებული.ა უდიო ან ვიდეო ჩაწერა არ მომიხდენია, ვაკეთებდი ჩანაწერებს და შევქმენი ტრანსკრიპტი ციტატებით და მათი შეჯერებით გამოვიტანე დასკვნა, თუ როგორ ესმოდათ ,,მშობელთა ჩართულობა“, რა მოიაზრებოდა ამ სიტყვების მიღმა და მათი აზრით, რა გავლენას ახდენს იგი ბავშვის წინსვლაზე. მივხვდი, რომ პედაგოგიური კულტურა არც თუ ისე სახარბიელო იყო. (დანართიN 2)
ანკეტირებამ აჩვენა, რომ უმრავლესობა-40% ოჯახს აკისრებს ბავშვის ჩამოყალიბებაში პასუხისმგებლობას, სკოლას-3%, ოჯახსა და სკოლას-24%,ს აზოგადოებას-4%, ოჯახს, სკოლას და საზოგადოებას-29%. 24% ფიქრობს სკოლისა და ოჯახის აუცილებელ თანამშრომლობაზე( დანართიN 3).
შედეგების ანალიზმა ცხადყო, რომ მშობელთა დიდი უმრავლესობა ვერ ხედავდა საკუთარ როლს სასწავლო პროცესში ჩართულობასა და სკოლასთან აქტიურ თანამშრომლობაში, ჰარმონიული თანამშრომლობის სარგებელს. შევეცადე ამემაღლებინა მათი პედაგოგიური კულტურა.
გაანალიზების შედეგებზე დაყრდნობით, დავგეგმე შემდეგი ინტერვენციები:
- შეხვედრები ,,პირისპირ“ ; – სემინარები;
- ინფორმაციის სისტემატურად მიწოდება; – ჯგუფის შექმნა სოც. ქსელში;
- ,,ტელეფონით საუბრის დღე“; – მესიჯი ,,მხოლოდ კარგი“;
- ,,მოხალისე მშობელი“; – ექსკურსია.
შეხვედრები ,,პირისპირ“ ტარდებოდა ინდივიდუალურად. არავითარი საყვედური მშობელს. იგი ეცნობოდა შვილის ნამუშევრებს და საუბარი იყო გულთბილი. მშობელს ვაგრძნობინებდი, რომ საჭირო იყო მისი მხრიდან მხარდაჭერა. ერთობლივად ვგეგმავდით პრობლემის გადაჭრის გზებს. ეს იყო ურთიერთობის ერთ-ერთი ეფექტური ფორმა.
ინფორმაციის სისტემატური მიწოდებით, მშობელს ვახვედრებდი, რომ ის იყო ჩემთვის დასაყრდენი, რომ ჩემს გვერდით უნდა ყოფილიყო და ვაგრძნობინებდი, რომ ვენდობოდი.
გამოვყავი ,,ტელეფონის დღე“ მშობლებისთვის, რომლებიც მსახურობენ და სამუშაო დღეებში ვერ იცლიან. ყველამ იცოდა, რომ შაბათს(10სთ.-20სთ.) შეეძლოთ დაერეკათ და მიეღოთ ჩემგან საჭირო ინფორმაცია თუ რჩევა.
,,მოხალისე მშობელს“ თავიდან ცოტა სკეპტიკურად ვუყურებდი, მაგრამ მაინც გადავწყვიტე და მოხალისე მშობელს ჩავატარებინე გაკვეთილი ხელოვნებაში(გავითვალისწინე მშობლის შესაბამისი განათლება). მისი ბიჭუნა სხვა განწყობით დამხვდა, უფრო თამამი, ლაღი. გაიზარდა მისი მოტივაცია, როცა დედა მასწავლებლის როლში მოევლინა. მან დედა სხვა კუთხით დაინახა, ეს მისთვის საამაყო იყო.
სემინარები დავარქვი ისეთ შეხვედრებს, როცა მშობლებს ვესაუბრებოდი არამხოლოდ პროგრამულ საკითხებზე. მაგალითად, მათთვის საინტერესო აღმოჩნდა ჩემი საუბრები ბავშვების ფსიქოლოგიაზე, სხვადასხვა ხასიათსა და ტემპერამენტზე. ეს იყო კარნახი, რომ ყველა ბავშვი ინდივიდია და საჭიროებს ინდივიდუალურ მიდგომას, რომ უნდა ისწავლონ შვილთან ,,საუბარი“.
სოციალურ ქსელში შევქმენით გვერდი, რამაც წარმატებით იმუშავა. ყოველდღიური საჭირო ინფორმაცია მოკლე დროში ვრცელდებოდა და მიდიოდა ადრესატამდე(მშობლამდე). ეს უმთავრესად ეხებოდა საჭირო სასწავლო ნივთებს(მოგეხსენებათ, პირველკლასელების გულმავიწყობის ამბავი…).
მესიჯი ,,მხოლოდ კარგი“ გულისხმობს იმას, რომ მშობლამდე მივიტანოთ შვილის წარმატება, მონდომება, კარგი საქციელი. წერილს ვწერდი, მესიჯს ვუგზავნიდი, ან მინაწერს ვაკეთებდი რვეულში. ჩემი მიზანი იყო, მშობელს შეექო შვილი, წაეხალისებინა, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვისთვის .
ექსკურსიას რაც შეეხება, დავგეგმე ისეთი აქტივობა- გართობები, რომელიც მიმართული იყო ისევ და ისევ მოსწავლეთა მოტივაციის ასამაღლებლად. ჩავატარეთ სპორტული შეჯიბრება დედებსა და შვილებს შორის, კონკურსი ცეკვაში, სიმღერასა და მხატვრულ კითხვაში. ჩვენ ერთი გუნდი ვიყავით- ბავშვები, მშობლები და მასწავლებლები.
ინტერვენციების განხორციელებამ დადებითი შედეგები გამოიღო. დაკვირვებამ აჩვენა, რომ
,,პირისპირ შეხვედრებმა“ მშობელი მეტად გახსნილი გახადა, გაიზარდა ჩემთან კონტაქტი, შეხვედრები გახდა პრობლემების ერთად მოგვარებისთვის და ინფორმაციის გაზიარებისთვის აუცილებელი. ახალგაზრდა მშობლები უკვე რჩევით მომმართავდნენ.
ინფორმაციის სისტემატურმა მიწოდებამ გაზარდა მოსწავლეთა აკადემიური მოსწრება, ქცევის თვითმართვა.
,,ტელეფონის დღეს“ ძირითადად მიკავშირდებოდნენ სამსახურით დაკავებული მშობლები, იღებდნენ ინფორმაციას: შვილის დისციპლინის, გაკვეთილებზე ჩართულობის შესახებ. მირეკავდნენ მოსწავლეებიც, რომელთაც ახალისებდათ ჩემთან ასეთი კომუნიკაცია. გაიზარდა მოტივაცია, დადებითი განწყობა ჩემ მიმართ.
,,მოხალისე მშობელს“, როგორც წესი, შეიძლება მივმართოთ სასწავლო წლის მანძილზე 2-3-ჯერ. ჩემი აზრით, კარგი იქნება, ეს ,,აქტივობა“ განხორციელდეს ისეთი მოსწავლის მშობლის მიერ, რომელსაც აქვს პრობლემები დისციპლინის მხრივ, უჭირს კომუნიკაცია და ა. შ.
სემინარს რაც შეეხება, ინტერესი გამოიწვია ფსიქოლოგიაზე საუბარმა. განვუმარტე, რომ კარგად უნდა იცოდნენ, როგორი მახსოვრობის მქონეა (ვიზუალი თუ აუდიალი) მათი შვილი, რომ ამის მიხედვით უფრო ადვილად შეძლებენ მეცადინეობას. დეტალურად დავუხასიათე, როგორი ტემპერამენტის ბავშვთან როგორი მოქცევაა სჭირო. როგორ შეიძლება წავახალისოთ(სასურველის შეპირება და დანაპირების ასრულება) და როგორ შეიძლება ,,დავსაჯოთ“(სასურველის აკრძალვა, დროებით ჩამორთმევა). ვასწავლიდი, როგორ დაეგეგმათ მათი დღის რეჟიმი. ვფიქრობ, საინტერესო თემების შეთავაზებით გაიზრდება მასწავლებლის, სკოლის ავტორიტეტი და ახალგაზრდა მშობელთა პედაგოგიური კულტურა.
სოციალურ ქსელში შექმნილი გვერდი გვეხმარებოდა ინფორმაციის სწრაფ გავრცელებაში, ერთმანეთთან სწრაფ კომუნიკაციაში, საკითხის სწრაფად მოგვარებაში. მშობლები ხშირად ეკონტაქტებოდნენ ერთმანეთს.
მესიჯი ,,მხოლოდ კარგი“ ყოველთვის აუცილებელია. ვფიქრობ, ამით ორი საქმე კეთდება: შვილის შექებით, მათ შორის ნდობით ურთიერთობას განვამტკიცებთ და მასწავლებელსა და მშობელს შორის აქტიური კომუნიკაცია მყარდება.
ექსკურსია მოსწავლეთათვის ალბათ ყველაზე სახალისოა ღონისძიებებს შორის. ისტორიული ადგილების მონახულების შემდეგ, შევარჩიეთ გარემო, სადაც შევძლებდით ჩემ მიერ წინასწარ დაგეგმილი შეჯიბრებების ჩატარებას. ცეკვაში, სიმღერასა და ლექსის თქმაში შვილებმა აჯობეს, ხოლო სპორტულ ესტაფეტაში- მშობლებმა. ბავშვები ხალისით, გაკვირვებითა და აღფრთოვანებით შეხვდნენ მშობელთა ჩართვას, აქტიურობას. მათ სხვა თვალით დაინახეს ისინი და მასწავლებელი.
პრაქტიკის კვლევამ აჩვენა, რომ მშობელთა ინერტულობისა და პასიური ურთიერთობის(სკოლასთან) მთავარი მიზეზებია : დარღვეული ოჯახები, სამსახურით დაკავებული დედები, ეკონომიკური პრობლემები და დაბალი პედაგოგიური კულტურა. ჩვენ, პედაგოგებს, შეგვიძლია, ვიმუშაოთ ამ უკანასკნელზე.
ბიბლიოგრაფია
- თ.ზურაბიშვილი(2006) ,,თვისობრივი მეთოდები სოციალურ კვლევებში“, თბილისი,სოც. მეცნიერებათა ცენტრი.
- ლ. წულაძე(2008),, რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები სოციალურ მეცნიერებებში“, თბილისი, სოც. მეცნიერებათა ცენტრი.
- ს.ლობჟანიძე ,,როგორ წარვმართოთ პედაგოგიური კვლევები“.ინტერნეტჟურნალი ,,მასწავლებელი“,2012წ. 3 მაისი.
- მ.ინასარიძე, ს.ლობჟანიძე, მ.რატიანი, ი. სამსონია ,,მასწავლებლის საქმიანობის დაწყების,პროფესიული განვითარებისა და კარიერული წინსვლის სქემის გზამკვლევი“,ნაწ. მასწავლებელთა პროფ. განვითარების ეროვნული ცენტრი,2016.
- ,,მშობელთა ჩართულობა“, თბილისი, 2015,საქართველოს დაწყებითი განათლების პროექტ G-PRIED-ის მიხედვით.
- ნ. ნიჟარაძე, ქ. მაკლეინი, ტ.ბოლი, ნ. გოგიჩაძე, თ.ლოდია ,,სასწავლო და პროფესიული გარემო“,2011.
